3. Juli

TERTIA DIES JULII.

SANCTI QUI QUINTO NONAS JULII COLUNTUR.

S. Chrestus Episcopus, Syracusis in Sicilia.
S. Hyacinthus, Martyr Romæ vel Cæsareæ in Cappadocia
Alius Hyacinthus.
S. Theodotus Martyr
S. Theodota Martyr
S. Diomedes Martyr
S. Eulampius Martyr
S. Asclepiodotus Martyr
S. Golinduchus Martyr
S. Dathus Episcopus, Ravennæ in Italia.
S. Tryphon Martyr Alexandriæ.
S. Menelaus Martyr Alexandriæ.
S. Cyrion Martyr Alexandriæ.
S. Eulogius Martyr Alexandriæ.
S. Porphores Martyr Alexandriæ.
S. Apricus Martyr Alexandriæ.
S. Chustus Martyr Alexandriæ.
S. Julianus Martyr Alexandriæ.
S. Eradius Martyr Alexandriæ.
S. Tryphon Martyr Alexandriæ.
S. Orestes Martyr Alexandriæ.
S. Cyrillus Martyr Alexandriæ.
S. Emerion Martyr Alexandriæ.
S. Cyrion Martyr Alexandriæ.
S. Julius Martyr Alexandriæ.
S. Severus Martyr Tarsi.
S. Helion Martyr Tarsi.
S. Trategus Martyr Tarsi.
S. Montanus Martyr Tarsi.
S. Atranus Martyr Tarsi.
S. Eusucius Martyr Tarsi.
S. Germanus Martyr Tarsi.
S. Parthenus Martyr Tarsi.
S. Paulus Martyr Tarsi.
S. Euphemia Martyr Constantinopoli.
S. Acacius Martyr Constantinopoli.
S. Ammonius Martyr Constantinopoli.
S. Thomas Martyr Constantinopoli.
S. Triphon Martyr Constantinopoli.
S. Menelaus Martyr Constantinopoli.
S. Cerealis Martyr Constantinopoli.
S. Heraclius Martyr Constantinopoli.
S. Eulogius Martyr Constantinopoli.
S. Eulogius alter Martyr Constantinopoli.
S. Cionia Martyr Constantinopoli.
S. Julianus Martyr Constantinopoli.
S. Demetrius Martyr Constantinopoli.
S. Horestes Martyr Constantinopoli.
S. Heliodorus Martyr Constantinopoli.
S. Strategus Martyr Constantinopoli.
S. Amedinus Martyr Constantinopoli.
S. Jocundus Martyr Constantinopoli.
S. Martyrius Martyr Constantinopoli.
S. Ammus Martyr Constantinopoli.
S. Sustratus Martyr Constantinopoli.
S. Timotheus Martyr Constantinopoli.
S. Cionius Martyr Constantinopoli.
S. Cyrianus Martyr Constantinopoli.
S. Eulogius Constantinopoli.
S. Irenæus Diaconus M. Clusii in Etruria.
S. Mustiola M. Clusii in Etruria.
Socii MM. Clusii in Etruria.
S. Marcus Martyr.
S. Mocianus Martyr.
S. Anatolius Episcopus Laodiceæ in Syria.
S. Eusebius Episcopus Laodiceæ in Syria.
S. Heliodorus Episcopus Altinensis Torcelli prope Venetias.
S. Anatolius Patriarcha Constantinopolitanus.
S. Germanus Episcopus in Mannia, maris Hibernici insula.
S. Guthagonus Confessor, Oostkercæ apud Brugas in Flandria.
S. Raymundus confessor, Tolosæ in Gallia.

PRÆTERMISSI ET IN ALIOS DIES REJECTI.

S Patrocli translatio notatur hoc die in libris vetustis ritualibus ecclesiæ Susatensis. De eo actum est in additis ad	XXI Januarii
Boisilus in Anglia monachus, non recte hoc die notatur in Kalendario Benedictino S. Michaëlis & S. Salvatoris Antverpiæ; spectat enim ad	XXIV Januarii
S. Guilielmi eremitæ & confessoris depositio, apud Saussayum hoc die recolitur. Hic quintus Aquitaniæ Dux &c. Vide Guilielmos, seu sanctos seu venerabiles, ab Henschenio accuratissime distinctos	X Februarii
S. Gorgonii alicujus translatio notatur in Kalendario Sanctorum, quorum Acta exhibentur Seculi 4 Benedictini parte I, ibique a pag. 591 refertur tota ea historia, quæ etiam exstat in Actis nostris XI Martii. Fatetur Mabillonius, non satis certum esse, de quo S. Gorgonio in ea narratione agatur. Verum hujus loci non est ea disquirere, postquam res illa Actis inserta est ad dictam diem	XI Martii
S. Anselmi confessoris & Archiepiscopi Cantuariensis translatio ponitur hoc die in Anglico Wilsoni Martyrologio, citatis ad marginem Wione, Galesinio, Maurolyco. Dormitavit Wilsonus; citati auctores de S. Anselmo scribunt V Julii. Vide commentarium ad Sancti gesta num. 5,	XXI Aprilis
Ultanus memoratur apud Sirinum: nos alium S. Ultanum non novimus præter eum, de quo in Actis nostris	I Maii
S. Theobaldi eremitæ corpus hac die Vicentiæ depositum est, uti habetur in vita superius exhibita	XXX Junii
Lanfrancus Cantuariensis Archiepiscopus in pluribus Martyrologiis hoc die ponitur, ab aliis dies obitus controvertitur, ut dictum est in Prætermissis XXIV Martii. Vide, quo de eo actum est, diem	XXVIII Maii
Kenuinus abbas in Hibernia refertur hoc die in altero Ferrarii Sanctorum generali Catalogo, citantis Martyrologium Petri Canisii, qui neque tempus signet. Ego in binis nostris editionibus anni MDLXXIII & an. MDXCIX nec Sancti istius nomen hoc die reperi, uti nec apud alios. Erravit Ferrarius, bis eumdem Sanctum annuntians III Junii & III Julii. Non hoc, sed illo die, colitur Kewinus seu Keivinus, alias Coëmginus, abbas Glindelacensis, a Canisio tali die recte signatus, quando & de ipso actum est	III Junii
B. Silvester Camaldulensis anno MCCCXLVIII Cælitibus jungitur, inquit Antonius de Balinghem in Kalendario Mariano, ad hunc diem. Interim ejus Acta pridem illustrata sunt ad diem	IX Junii
S. Brittam refert hoc die Castellanus, sanctæ alterius Mauræ sociam, in pago Turonensi. Verum de utraque actum est	XV Junii
Isfridum Raceburgensem Episcopum suggerit hic Castellanus, ut apud Præmonstratenses III Julii cultum. Non ita legit in Actis, ubi Kalendæ Julii designantur. Melius cum Henschenio servasset diem a Chrysostomo Vander Sterre & Petro de Waghenare expressum, quo de ipso in opere nostro actum est	XV Junii
Wibrandis & Mechtundis reperiuntur in Molano, Wione & Menardo, absque Kunegunde, alibi Wibrandis sola, sed de hac & duabus aliis actum est	XVI Junii
De Leone Papa, quem hoc die annuntiat Usuardus, suo loco disputavimus. Plures ejus codices auctiores expressius signant S. Leonis Papæ II, unde & in alios recentiores Martyrologos transiit. Verum de eo actum est cum Romano & aliis	XXVIII Junii
Basilidis martyris, qui cum esset carnifex B. Potamianæ, conversus, etiam martyr effectus est sub Severo Imperatore. Verba sunt Felicii ex Italico Latine reddita. Admittimus, quæ brevi eo elogio continentur; sed videnda insignis Eusebii narratio in Actis, die quo cum ceteris gloriosissimis Martyribus de Sancto hoc Basilide agitur	XXVIII Junii
S. Rumoldus Episcopus martyr insertus est nonnullis Kalendariis non magni momenti. De ipso abunde egimus	I Julii
S. Lingdani, seu Lindani, seu Lidani abbatis obitus dies promiscue a variis collocatur hoc vel præcedenti die. Acta illustrata sunt	II Julii
SS. Processus & Martinianus, qui ad diem præcedentem pertinent, in Martyrologio juxta ritum sacri Ordinis Prædicatorum, differuntur ad hunc diem; suspicor ob festum Visitationis B. M. V. quod ibi notatur totum duplex, ipsi vero proprium fortasse habeant hoc die de iis Sanctis officium. Utut est, vide	II Julii
Berthæ viduæ, matris Caroli magni, scribit hoc die Grevenus, melius ut nobilis matrona & piissima abbatissa celebratur in Usuardo Aquicinctino & Auctariis Molani	IV Julii
S. Lauriani Bituricensis martyris, cujus caput Hispalim deportatum est, meminit hoc die Galesinius, nos cum Usuardo de eo agemus	IV Julii
Depositio stolæ B. M. V. est apud Molanum; apud alios vestium seu fasciarum sepulcralium,
Teclæ, Erasmæ, Eliæ, Aquilæ & Agnetis puellarum Calaritanarum, quæ in Domino mortuæ sint in anno Domini CCCXXXV, die III Julii, ex Squirro meminit Papebrochius tomo VII Maii pag. 799, de earum aut martyrio aut sanctitate aut cultu nihil magnopere decernens: nobis hactenus non sufficienter probatur, dignas esse quæ inter Sanctos locum habeant.
Serena martyr Tarsi ex aliquo Castellani scrupubo hoc die in Supplemento Martyrologii ejus Universalis adjuncta est. Verum alia Serena agnoscenda non est, præter Sanctum illum, quem in classe Tarsonsium Martyrum, melius appellavimus Severum.
Eulogius, Acacius, Demetrius & Euphemia martyres Constantinopolitani, in Usuardi auctariis aliisque, a sociis separati, videantur in classe sua, ex Hieronymianis infra explicata.
Tryphon, Severinus, Julianus, Euphemia cum sociis XII referuntur a Galesinio, & ex eo in Ferrarii Catalogo; utrobique male confusi. Vide infra distinctas ex Hieronymianis istorum Martyrum & sociorum classes.
Alexandriæ S. Musani presbyteri & confessoris, qui multa elegantia libellum scripsit adversus quosdam fratres, qui declinaverunt ad hæresim, quæ dicitur Encratitarum. Floruit temporibus S Sotheris Papæ, & Marco Antonino secundo, circa anno Domini CLXV. Ita Ghinius ultimo loco. Quæ ut vera sint, laudeturque Musanus a S. Hieronymo & Eusebio; necdum sequitur cælestes honores ei umquam delatos, neque nos, sola Ghinii auctoritate, eos ipsi adscribimus. Si aliunde de cultu doceamur, poterit quolibet alio die æque atque hoc collocari
Liberii seu Lithberii Episcopi, hac etiam die, recolitur memoria, inquit Ferrarius in Catalogo supradicto, citans denuo Martyrologium Canisii. Iterum male: unus ibi notus Liberius XVII Maii & XXIII Septembris. Alium habes in Actis Episcopum Ravennensem XXIX Aprilis; alium Anconæ XXVII Maii. De hodierno Ferrarii nulla alibi, quod sciam, memoria. Si Lietbertum Cameracensem indicare voluit, jam eum posuerat eo die, quo in Actis refertur, XXIII Junii. Non magis capio, quid sibi velint additiones Mss. Cartusiæ Bruxellensis ad Grevenum, dum ita legunt: Constantinopoli, sancti Lichtberti martyris.
Ghillo seu Gillo ut Sanctus refertur in Menologio Scotico Dempsteri, tamquam famulus seu socius S. Guthagoni: at certum est, ejus corpus nec elevatum, nec venerationi expositum fuisse, ut vide in iis, quæ de S. Guthagono hoc die dicuntur.
Gildulfus, ut alius S. Guthagoni socius, etiam Sanctus, adjicitur a nostro Stephano Vito, de quo apud alios nihil reperi: vide ejus verba in commentario de S. Guthagono.
Macram, S. Guthagoni sororem facit Dempsterus, verum quæ hujus fides sit, alibi satis dictum est.
Tatwinum canit Menardus in Martyrologio Sanctorum Ordinis S. Benedicti, ad hunc diem, Sanctum alibi ignotum: In cœnobio Croylandensi in Anglia, sancti Tatwini eremitæ, Sic porro in observationibus: Fuit Tatwinus eremita Croylandensis insulæ, portitor sancti Guthlaci in eamdem insulam, ejusdemque discipulus, ut auctor est Ingulphus in historia Croylandensi. Exstat ea historia inter rerum Anglicarum scriptores editionis Francofurtensis anni 1601, a pag. 850. Meminit vero Tatwini prædictus auctor pag. 858, hac, quam de sancta Etheldritha inserit, parenthesi: Tumulata namque fuerat ad caput sancti viri Tatwini, quondam sancti patris Guthlaci in dictam insulam ductoris & naucleri. Quid præterea gesserit, nec ibi nec apud alios reperi; neque verba illa sancti viri satis innuunt, Tatwinum pro Sancto habitum fuisse. Mabilio inter Benedictinos eum non computat, utpote in Prætermissos rejectum: hoc tamen die, ab ipso, Bucelino & Castellano consignatur, Menardum secutis. Cultum umquam fuisse aut modo coli, non constat; si id alicunde probetur, non deerit alibi locus. Celebrior est Tatwinus Cantuariensis Episcopus, de quo ad XXX Julii agendum erit.
SS. Marcum, Mucianum & Paulum Græcis hoc die surripere conatur Tamayus in Martyrologio Hispanico, ut vide infra proprio loco. Tum Sanctum protrudit omnibus antiquis ignotum nempe
Tolobæum, de quo ita scribit: In monte Libaniensi apud Astures, S. Tolobæi Episcopi Braccarensis; qui auditis S. Turibii miraculis, ad ipsum montem degentis, & monasterium ædificantis, relicto episcopatu, Libanium accessit, & accepta S. P. Benedicti cuculla, gloriosum de se præbens virtutum odorem, ad Superos evolavit. Audi textus probationem: Ejus obitus diem consignat Julianus archipresb. Toletanus in Chron. an. 593, num. 310, fol. 68, his verbis: Moritur S. Tolobæus, alias Tobæus, in eremo Libaniensi III die Julii, qui prius fuerat Episcopus Braccarensis. Cognito transitus die, nunc ejus memoriam ex oblivionis tenebris extrahere opus erit, ut tanti Præsulis res gestas totus quoque cognoscat orbis. Ex tanto hiatu, quid sequatur, vide: De eo S. M. Maximus, primo in Chron. an. 612 apud Rodericum Caro fol. 217, & apud Bivar. num. 12 & 13. § 17 & 18, fol. 726, dixerat: Per hæc tempora in monte Libanensi Asturum, celebris habetur memoria S. Tolobæi, Episcopi Braccarensis in Hispania. Testes alii recentiores sunt Yepes, Sandoval & Acuña, infidos duces pro sua credulitate secuti, varia alia comminiscentes, quibus subjicere audet Tamayus: Acta huc usque nullus scripsit, illa ex nostris dabimus. Et dat sane, suos illos non indiligenter describens, qui socios Tolobæo addidere Synobim, Eusebium, Eusostomum, & Jofasum, Sanctos omnes. Vellem ego, similia admitti possent; verum ex fide pseudo-Chronicorum, Juliani & Maximi nefas est, donec antiquioribus monumentis & Sancti ipsius sociorumque seculo VI existentia, & verus eorum hodie cultus demonstretur. Non agnovit tales Sanctos pro suo Ordine, nequidem inter prætermissos Mabillonius, neque credidit S. Benedicti Regulam tam cito per Hispaniam & Lusitaniam propagatam. Vide ipsum in præf. tomi 1 § VI, & tomo eodem pag. 187, ubi de S. Turibio.
Thomæ Oborski Episcopi Laodicensis vitam scripsit & ad Papebrochium misit noster Stanislaus Kuklinski, existimans, virorum omnium illustrium, vel saltem, ut ipse loquitur, quorum sanctitas modum communem excessisset, gesta a nobis colligi. Obiit prædictus Thomas III Julii 1644, ætatis suæ 74. Exspectabimus, quid de ejus virtutibus & miraculis declaraturus sit horum arbiter Romanus Pontifex.
Soror Eleonora de Rosario, Dei famula, Ordinis S. Dominici, refertur a Marchesio in sacro Diario.
Thomam cœnobii Bonifontis in Taresca, Galliæ Belgicæ provincia, diœcesis Remensis, Priorem, titulo Beati ornant Henriquez, Chalemotus, & ex his Bucelinus cum digno elogio: Manrique Sanctum alicubi appellat; alibi, inter viros sanctitate celebres, quos protulit Cistercium, a Joanne abbate, & missali antiquo connumerari asserit. Haud tamen certum, inquit, qua ætate floruerit, sed neque quibus actis. Neque nobis certum; aut olim, aut modo populi venerationi expositum; qua de re magis solicitos esse oporteret scriptores istos, ut tutius eorum Beatis locum hic dare possemus. Non existimo, hunc esse obitus diem, licet etiam ponatur in Kalendario Divione impresso. Si cultus probetur, facile alio quovis die referri poterit.
Monachos XXXV Hemmerodenses, habet præterea Henriquez, a Bucelino descriptus, quorum gloria omnibus innotuerit, admirandis obitum præcedentibus & subsequentibus visionibus &c. Idem hic rursus postulo; doceamur de cultu ecclesiastico, ipsis umquam legitime exhibito,
Tirechanus, ut S. Ultani discipulus, deinde Episcopus, ac scriptor vitæ S. Patricii, titulo Sancti passim honoratur a Colgano in Triade Thaumaturga, referente fragmenta, quæ ex Tirechani Mss. desumpsit Usserius, ut vide pag. 196 & 218. Fragmenta ista omnia apud Usserium lego, atque etiam alibi apud eumdem Tirechani nomen relatum. Neque negavero, floruisse circa annum 650, saltem seculo VII; at necdum satis intelligo, cur Sanctum appellet Colganus, addatque, vide plura de eodem ad diem III Julii, quo colitur. Quæro in quibus fastis, a quo tempore, a quibus & quo loco cultus fuerit aut hodie colatur? Interim donec alia certi cultus & stabilitæ festivitatis argumenta producantur, hæc indicasse sufficiat: ut enim iterum repetam, non video, sanctitatem magis probari, ex eo dumtaxat, quod quis S. Patricii vitam scripserit, quam quod discipulus ejus fuerit. Porro eam solam sanctitatis rationem nos non admittere, jam sæpius declaravi.
Felicem alicubi reperire me memini, nomine tenus, at tantus Felicium numerus est, ut absque ulteriori notitia nihil discerni possit.
Solemnitas amabilis Tartinnæ, alias Dartinnæ locum habet in Collectaneis sacris Hibernicis laudati alias Sirini; quam Gormanus Tartinnam immaculatam & speciosam appellat, de Killaird in Hi-garchon. In Kal. Casseliano est S. Tinnea virgo. Et Colmanus, qui & Guarius in Kill-aird in Hua-archan, pro quo legi vult Sirinus, ut de Tartinna, Hi-garchon. Neque de cultu satis constat, neque de gestis quidquam traditur.
Killenus abbas Hiensis tertio loco ponitur apud eumdem Sirinum. Non est hic S. Killenus seu Mochellocus, de quo actum XXVI Martii p. 626 Gorman. scribit, Kellenus cognomento Droichtheach, virgo, miles egregius. M. Dung. Abbas Hiæ S. Columbæ Kille, obiit DCCXLVII. Stirpem & genealogiam explicat Sirinus, mallem ego certiora exhiberet cultus ejus argumenta, quæ etiam desiderantur pro
Breenada virgine victoriosa & Tirechano, qui Ultani discipulus, Episcopus, scripsit libros duos de rebus gestis S. Patricii, ut supra Ætatem quærit Sirinus, refertque prodigium ex nescio qua S. Fecluni vita, quod in Actis nostris ad XX Januarii pag. 329 non reperitur, forte quod incredibile visum fuerit, ut Tirechanus dexteræ Dei virtute evectus, Roma Casseliam transferretur. Septimo loco refertur
Marianus Gormanus (Hibernice Moelmuire o Gorman) abbas monasterii de Cnoc-na-scaghan prope Lugmaghiam seu Luthiam. Is a Waræo vocatur Murrius o Gorman, diciturque vixisse anno MCLXXI & edidisse supplementum Martyrologii Æneæ. Hoc est. inquit Sirinus, Festilogii S. Ængussii, quod tamen Gormanus non proprie supplevit, sed methodum Ængussii imitatus, metro vernaculo comprehendit, per omnes anni dies, aliquot præcipuos Sanctos peregrinos & domesticos, & quidem multo plures quam Ængussius in festilogio. Utinam satis constaret, festilogos istos Hibernos, Maguir, Kalendarium Casseliense, & Martyrologium Dungallense, non alios collegisse, quam qui vero ecclesiastico cultu honorarentur. Ne quem in hac re offendamus, videatur Bollandi præfatio ante tomum I Februarii cap. 3
Joannes Bassolus ex Ordine D. Francisci, Scoti discipulus, inscriptus est Menologio Scotico Camerarii, sed is nec ab Arturo memoratur, qui plures alios beati titulo hoc die ornat, quos cultu ecclesiastico donatos necdum novimus, sunt autem sequentes.
Ægidius Reggiensis, Tuderti in Umbria.
Estuniga, signis gloriosus, Barcinone.
Hieronymus a Stronconio, Ansani in Aprutio.
Maria Fernandez Coronel, Guadalfagiaræ in Castella.
Joanna a Navarra, Longicampi in territ. Paris.
Angelica, virtute illustrissima, Mantuæ.
Referuntur eædem in Gynæceo, quibus illic adjungitur: In India Orientali, beatæ Claræ virginis Dominicanæ, filiæ Calaminæ regis, quæ summis virtutibus viam sibi paravit ad cælum. Hanc Pio, Arturo, Antonio de Balinghem aliisque suggessit Seraphinus Razzius, qui inter Sanctorum sui Ordinis Vitas pag. 353 historiam compilavit, non minus incredibilem quam portentosam, sine vade, sine teste: in qua notæ omnes tum chronologicæ tum geographicæ desiderantur. Ex plurimis prodigiis unum speciminis gratia accipe, quo res tota concluditur: In partibus Indiæ, inquit Razzius, in tanta veneratione est S. Clara, ut in uno solo regno, ex sexaginta regnis Christianis, reperiantur CCC monasteria sororum Ordinis Prædicatorum, quibus sanctæ istius Claræ nomen inditum est. Monumentis aliis opus est, ut talia probentur. Apud Marchesium aliosque scriptores, nota non est Clara illa, plusquam mirabilis, a Blanconio, Razzii interprete Gallico, prudenter omissa.
S. Theobaldi Episcopi Viennæ, legit Ferrarius, notans Eoaldum alibi nominari, uti revera nominandus videtur, positus in Usuardi auctariis VI & VII Julii, sed hoc postremo die ex Adone illustrandus, adeoque	VII Julii
S. Sidronius martyr in pago Senonico collocatur hoc die in Usuardino Luxoviensi. Corpus ejus Roma Messinas translatum, memorant Belgæ cum Molano, eumque hoc die in celebri eo parthenone diœcesis Iprensis festive recoli testantur. Dubites an duo statuendi sint Sidronii. Ceterum cum in Usuardo atque etiam in hodierno Romano Sidronius martyr habeatur XI Julii, eo rem totam accuratius discutiendam transferimus.	XI Julii
S. Gregorius Thaumaturgus a Romano parvo, Adone, Usuardo, tota hujus progenie aliisque hoc die positus reperitur, de quo proinde loquendum fuit in observationibus ad Usuardum. Hic cum Romanum sequamur, rejiciendus est in	XVII Novembris
S. Athenodorus Episcopus, frater sancti Gregorii Thaumaturgi, forte occasione fratris relatus est hoc die in Usuardo Bruxellensi. Nos de eo cum Romano agemus.	XVIII Octobris
S. Girardus monachus, in monasterio S. Albini, quinto Nonas Julii, multis virtutibus & miraculis insignis habetur. Verba sunt chronicæ Andegavensis apud Labbeum tom. 1. Biblioth. Ms. pag. 278, ad annum 1153. Verum colitur.	IV Novembris
S. Thomæ Apostoli ex duodecim, legunt hoc die Kalendaria Coptica & Chaldaica, quæ hic magnopere curanda non existimamus. Notus est dies, quo apud nos colitur S. Thomas.	XXI Dec.
Tanslatio (non passio, ut codd. aliqui) S. Thomæ Apostoli, signata est in Hieronymianis aliisque classicis Martyrologiis passim omnibus. Festive olim Brugis celebratam, reperi in perantiquo ejus ecclesiæ Breviario anni 1520: forte & alibi recepta, quod quærere supersedeo; nam differenda sunt omnia ad	XXI Decembris
S. Marinus puer martyr Romanus, primarius senatoris cujusdam filius, refertur hoc die in pervetusto Breviario Sleswicensi, excuso Parisiis MDXII, sub ritu officii IX lect. cui vitæ compendium aliquod, seu potius longiorum Actorum principium inseritur, primo ipso intuitu prudentem lectorem offendens. Sumptum id est ex prædictis Actis vulgatis a Mombritio tomo 2 fol. 155; unde certum videtur, Marinum ibi accipi, pro eo, quem XXVI Decembris signavit Usuardus, appellans virum clarissimum, tametsi in Actis ipsis puer diserte vocetur. Est igitur res tota ad eum diem differenda. Videri interim potest nostra ibi ad Usuardum observatio, pluribus illustranda, dum Acta ipsa diligentius examinabuntur.	XXVI Decembris

DE SANCTO CHRESTO EPISCOPO
SYRACUSIS IN SICILIA.
Ex Octavio Cajetano.

Sec. I.

[Commentarius]

Chrestus Episcopus, Syracusis in Sicilia (S.)

J. B. S.

Philippus Ferrarius in secundo suo Catalogo Sanctorum, qui in Romano Martyrologio non sunt, sic hoc die legit penultimo loco: Syracusis in Sicilia, S. Chresti Episcopi, allegans in notationibus Tabulas eccl. Syracusanæ & Martyrologium Siculum: [Prima hujus Sancti notitia.] aitque, vixisse sub Vespasiano & in pace quievisse. Hausit hæc Ferrarius, qui catalogum istum vulgavit MDCXXV, ex Martyrologio Siculo nostri Octavii Cajetani edito MDCXVII, in quo hæc habentur: Syracusis, S. Chresti Episcopi & confessoris Imp. Vespasiano: citatis ad marginem codd. Mss. & Tab. Syr. Quod vero mireris, opera mutua utuntur scriptores illi, nam Cajetanus in magno suo de vitis Sanctorum Siculorum opere, post ejus mortem edito an. 1657, ipsum Ferrarium adducit his verbis: Philippus Ferrarius in Catalogo Sanctorum sub die III Julii, meminit S. Chresti Episcopi, additque in pace quievisse &c. ut mox videbis. Alios fuisse Syracusanos antistites, Chrestos nomine, asserit Cajetanus; ast in Scobari Catalogo, apud nos manuscripto, solus nostri germanus & successor refertur. Hoc certum est, nihil de sancti Chresti gestis usquam repertum; cultum vero apud Syracusanos pridem obtinuisse, ex fide Cajetani credimus, damusque quæ ipse de Sancto commentatus est tomo 1 pag. 19 in hunc modum.

[2] [Martyres sub altaribus] Sanctus Chrestus Syracusanæ ecclesiæ Episcopus, B. Marciani, primi Syracusarum Episcopi, discipulus fuit. Ut ille pro fide extinctus, in ejus locum ipse successit. Mortem obiit vitæ consentaneam, & sub sacra mensa positus est, ut Syracusanorum pontificum fasti (intellige Scobari catalogum) docent; cetera ignoramus. Philippus Ferrarius in Catalogo Sanctorum sub die III Julii meminit S. Chresti Episcopi, additque in pace quievisse. Sed quamvis de ejus martyrio nihil certi afferri possit, conjecturam afferam fusi pro Christo sanguinis. Sub sacra mensa reconditum Chresti corpus diximus, & quidem altare ibi intelligi, nemo ambiget, opinor; altaria vero fuisse Martyrum sepulcra, Joannes Apostolus in Apocalypsi demonstrat, & antiqua nascentis Ecclesiæ consuetudo. Atque huc respiciens Cyprianus, de laude martyrii, ait: Vos intra se sacrum illud altare, vos intra se magna illa venerandi nominis sedes, veluti sinu quodam gremii complectentis includit.

[3] Augustinus vero luculentius rem explicat de Martyribus loquens. [ab omni ævo sepeliri soliti.] Videte, ait, quem iidem locum apud homines mereantur, qui apud Deum sub altari meruerunt. Dicit enim Scriptura sacra, Vidi sub ara Dei animas occisorum propter verbum Dei. Quid reverentius, quid honorabilius dici potest, quam sub illa ara requiescere, in qua Deo sacrificium celebratur? Et mox: Recte sub altari justorum animæ requiescunt, quia super altare corpus Domini offertur. Convenienter igitur, & quasi pro quodam consortio, ibi Martyribus sepultura decreta est, ubi mors Domini quotidie celebratur, sicut ipse ait; Quotiescumque hæc feceritis, mortem meam annuntiabitis, donec veniam: scilicet, ut qui propter mortem ejus mortui fuerunt, sub Sacramenti ejus mysterio requiescant. Non immerito, inquam, consortio quodam illic occisis tumulus constituitur, ubi occisionis Dominicæ membra ponuntur, ut quos cum Christo unius causa devinxerat, unius etiam loci religio copularet.

[4] [Alii epp Syrac nomine Chresti.] Fuerunt etiam in Syracusana ecclesia alii antistites, Chresti nomine insigniti, quos nolim erroris occasionem præbere. Floruit quidem unus sub Constantino, ad quem is imperator epistolam scripsit, ut cum aliis duobus Siculis Episcopis, quos ipse delegisset, Arelatem ad concilium pergeret, ut refert Baronius anno Christi CCCXIV. Sed is longo temporis interjectu distat a S. Chresto, de quo nos loquimur. Propior illi est alter Chrestus, qui ejus fuisse frater, ipsique in Syracusano episcopatu successisse dicitur a Cassiano, Siculo, opinor, historico, quem refert Scobar in Catalogo Syracusanorum antistitum. Quod autem frater fratri successerit, haud mirum videri debet, cum etiam Paulus germano fratri Stephano in Romano pontificatu substitutus fuerit, ex Anastasio Bibliothecario; aliaque suppetant in historiis exempla. Syracusis III Julii colitur Chrestus, sed rerum vicissitudines & injuriæ temporum viri sanctissimi cum venerationem tum memoriam obscurarunt. O! fatum patriæ, jacere in tenebris, quem civem? Quem virum!

DE S. HYACINTHO CUBICULARIO MARTYRE,
ET DE ALIO SYNONYMO.

CIRCA INITIUM SECULI II.

Sylloge Historica.

Hyacinthus, Martyr Romæ vel Cæsareæ in Cappadoci (S.)
Alius Hyacinthus

J. P.

Annua sancti Martyris nostri memoria, frequentissime repetita recurrit in monumentis Græcis. Nam inscripta legitur in Menæis Græcis excusis, nec non in supplemento nostro Ms. ad Menæa Græca prædicta, [Cultus ex Synaxariis] quod partim componitur e Ms. Synaxario P. Sirmondi pergameneo, partim e Ms. Chiffletiano chartaceo. Deinde mentionem ejusdem facit Menologium, Basilii Porphyrogeniti jussu collectum, addito utrobique brevi elogio, quod hic exhibeo. Supplementum sic habet hac die:

[2] Ἄθλησις τοῦ ἁγίου μάρτυρος Ὑακίνθου, τοῦ κουβικουλαρίου. Passio sancti Martyris Hyacinthi cubicularii. Sequuntur duo versiculi: [& elogiis]

Ἐμὴ τροφὴ θέλημα ποιεῖν Κυρίου,
Τροφὴ δέ φησιν Ὑακύνθος ἐῤῥέτω.

Meus est cibus, facere voluntatem Dei,
Dicit Hyacinthus: alius a me sit procul.

Proximum locum occupat elogium. Οὗτος ἦν ἀπὸ Καισαρείας τῆς πόλεως τῶν Καππαδόκων χώρας καὶ ἐπαρσχίας. Κουβικουλάριος δὲ ὢν, καὶ τῇ τραπέζῃ Τραιανοῦ ὑπερετῶν ἐν Ῥώμῃ, διαβάλλεται τῷ βασιλεῖ ὡς τὸ τοῦ Χριστοῦ ἐπικαλούμενος ὄνομα, καὶ ἀναγκασθεὶς μιαροφαγῆσαι παρα τοῦ βασιλέως, οὐχ ἑίλετο τοῦτο ποιῆσαι, ἀλλὰ μᾶλλον Χριστὸν ὡμολόγησε. Τύπτεται οὖν κατὰ παντὸς τοῦ σώματος, βληθεὶς ἐν φυλακῇ, καὶ τῶν παρακειμένων εἰδωλοθύτων ἀπογεύσασθαι μὴ βουληθεις, ἀλλὰ ἐπὶ τεσσαράκοντα ἡμέρας ἄσιτος γεγονὼς, εἰσαγωγῆς ἄρτων καθαρῶν ἐπαγορευθείσης παρὰ τοῦ βασιλέως τοῖς δεσμοφύλαξι, τὴν ψυχὴν τῷ Θεῷ παρέθετο. Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ σύναξις ἐν τῷ ἁγιωτάτῳ αὐτοῦ μαρτυρείῳ, τῷ ὄντι ἐν τοῖς Τρωαδησίου ἐμβόλοις.

[3] [stabilitus.] Ortus erat ille Cæsarea civitate, quæ in regione ac provincia Cappadocum est. Cum autem a cubiculis & ab epulis esset Traiano Romæ, accusatur apud Imperatorem, quod Christi nomen invocasset; coactusque ab Imperatore immundos cibos comedere, noluit hoc facere, sed potius Christum confessus est. Toto itaque corpore cæsus, postquam injectus fuisset in carcerem, & noluisset gustare quidquam de oblato cibo, idolis immolato, sed post quadraginta dies sine cibo exactos, cum imperator mundos cibos afferri jussisset ab custodibus carceris, spiritum Deo reddidit. Festum ejus celebratur in martyrio seu oratorio ipsius Martyris sanctissimo, quod est in Troadesio.

[4] Atque hæc quidem e dicto Supplemento; quibus subnecto ea, quæ lego in Menologio Basiliano, [Alia ejus elogia] eodem die præfati mensis: Hyacinthus, Christi Martyr, erat ex civitate Cæsareæ Cappadociæ; & cum cubilarius esset, & mensæ Traiani, impii imperatoris, præfectus Romæ, Christum colebat. Accusatus itaque ab idololatris & comprehensus, adigebatur ad sacrificandum idolis, & ad comedendos immundos cibos. Hic vero, quia ad illud induci non poterat, & Christum multo apertius confitebatur, dicens, ipsum esse solum Deum & universorum Dominum, ideo graviter cæsus, in carcerem missus est. Imperatore autem imperante custodi carceris, ut ne mundos panes ei afferret, sed alimentum ex cibo idolis immolato, cum ipse per plurimos dies ea non gustasset, sed jejunus permansisset, spiritum Deo reddidit.

[5] Menologium Sirleti Acta Martyris nostri brevi compendio consignat, [ex Menolog. Basiliano & Sirleti,] sic loquens: Sancti Martyris Hyacinthi Cubicularii. Hic ex Cæsarea, prima Cappadocum civitate, imperatoris Traiani mensæ ministrabat: accusatus vero quod esset Christianus, toto corpore verberatus, in carcerem injectus est, ubi post dies aliquot, jejunus permanens, Deo spiritum reddidit. Index in Typicum S. Sabæ Martyris Hyacinthi mentionem facit hac eadem die Julii; qua etiam die gloriosum ejus triumphum ecclesiasticis tabulis accensuit Martyrologium Romanum cum hoc elogio: [annuntiatio ex Martyrologio Romano, tempus Martyrii.] Cæsareæ in Cappadocia, S. Hyacinthi cubicularii Traiani imperatoris, qui accusatus, quod Christianus esset, plagis varie afflictus, & in carcerem trusus, ubi consumptus fame expiravit. Notitia Athletæ nostri consignata legitur apud Maximum, Cytherorum episcopum, una cum parvo elogio, quod huc parco transcribere; cum prædicta affatim sufficiant. Quin imo ipsum Menologium Slavo-Russicum sacris Sanctorum fastis accensent nostrum Pugilem hac eadem die. Baronius in Annalibus Ecclesiasticis tractat de nostro Martyre ad annum 108, aitque putare se eodem ipsum tempore mortalem vitam cum immortali commutasse, & martyrii adeptum lauream. Dicta hactenus de Hyacintho Cubiculario coronet versiculus duplex, e Menæis impressis huc translatus:

Ἐξ ἀρετῆς μὲν Ὑάκινθος. ὡς λίθος
Λαμπρος, πλέον δὲ ἐκ ῥοῆς τῶν αἱμάτων.

Pretiosi adinstar lapidis Hyacinthus nitet
Virtute, melius sanguine at fuso micat.

[6] [De alio Hyacintho M. synonymo.] Præter Martyrem nostrum Hyacinthum, officio Cubicularium, synonymi cujusdam Hyacinthi Martyris natalis refertur in Menæis excusis, eadem hac die III, & quidem priore loco; legitur præterea ejus annuntiatio in Horologio Græco, ac Menologii Græci epitome; ubi designari Hyacinthum Martyrem ab Hyacintho Cubiculario distinctum, videtur conjici utcumque posse ex omissione istius jam memorati nominis appellativi, in altero horum Hyacinthorum desiderati. Denique Molanus in Auctariis ponit quoque hac die memoriam S. Martyris Hyacinthi sine addito.

DE SANCTIS MARTYRIBUS
THEODOTE ET THEODOTA, DIOMEDE, EULAMPIO, ASCLEPIODOTO, ET GOLINDUCHO MM.
Ex Menologio Basiliano Cryptæ Ferratæ in Latio.

circa initium. Sec. II.

[Commentarius]

Theodotus Martyr (S.)
Theodota Martyr (S.)
Diomedes Martyr (S.)
Eulampius Martyr (S.)
Asclepiodotus Martyr (S.)
Golinduchus Martyr (S.)

J. P.

De sanctis hisce Martyribus nullum reperio apud Martyrologos Latinos vestigium. Menæa Græca impressa illos commemorant hac die. In Menologio Basiliano extat breve sacri eorum agonis compendium, [Elogium ex Menologio Basiliano] in hæc verba: Atque hi sancti Martyres propter Christi confessionem ab impio Trajano comprehensi, cum cogerentur veritatem abnegare & idolis immolare; nec eo adduci possent, diversis tormentis cruciati, in eumdem illum carcerem conjiciuntur, in quo sanctus martyr Hyacinthus inclusus fuerat. Qui dum ab illo instituti, & in fide Christi apprime roborati essent, a custodibus idololatris ad imperatorem Traianum delati sunt. Post mortem S. Hyacinthi e carcere educti, coram ipso steterunt; rursumque coacti pollutos cibos comedere, ipsum increpurunt, & idolorum errorem execrati sunt. Tum postquam e lignis suspensi fuissent, & rasi, lampadibus usti sunt. E lignis demissi, vivendi finem gladio fecerunt, tradentes Deo animas suas. Iidem sancti Martyres recurrunt in Menologio Sirleti, associato eis paucorum aliorum numero, videlicet Diomede, Eulampio, Asclepiodoto, & Golinducho. Nomen Cholinduch etiam habetur die XI hujus.

[2] [tempus Martyrii.] Porro ex tempore, quo martyrii lauream adeptus fuit Hyacinthus, de quo supra, statue, quo tempore hi Martyres nostri martyrio coronati sint. Memoria quoque eorum legitur in supplemento nostro Ms., partim constante e Synaxario Sirmondi ac Ms. Chiffleti. Sed pro Ἀσκληπιοδότου scribitur Ἀσκληπιάδου. Referuntur præterea tres ex illis in Menæo Chiffletiano; & omnes etiam apud Maximum, episcopum Cytherorum, excepto Theodoto. Dictum Supplementum accinit Theodoto ac Theodotæ duos sequentes versiculos:

Τμηθεῖσι Θεοδότῳ καὶ Θεοδότῃ
Θεὸς θεῶν δίδωσιν ἄξια στέφη.

Capite minutis Theodoto atque Theodotæ,
Deus deorum contulit meritum decus.

Nec vero Cholinduchi ibidem in versibus præterita memoria est:

Ὑπὲρ Θεοῦ τείναντος, ὡς δέῤῥιν, πόλον
Κτείνῃ, Χολινδοὺχ, τὸν τένοντα τῷ ξίφῳ.

Propter Deum, qui extendit ut pellem, polum,
Gladio, Cholinduch, colla percussus cadis.

Videtur poëta affectasse leporem ex affinitate pronuntiationis vocum, sensu discrepantium, τείναντος, κτείνῃ, ac τένοντα. Hoc certius constat, allusisse illum ad Psal. 303, vers. 2. ἐκτείνων τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δέῤῥιν. Extendens cælum, sicut pellem.

DE S. DATHO EPISCOPO
RAVENNÆ IN ITALIA.

CIRCA AN. CLXXXV.

COMMENTARIUS.

Dathus Episcopus, Ravennæ in Italia (S.)

BHL Number: 2103

J. B. S.

In nullis antiquis fastis seu Martyrologiis reperitur hic Sanctus, præterquam in Florentinis Usuardi codicibus, Medicæo, Strozziano & altero excuso 1486, a nobis inter auctaria Usuardina relatis, hoc modo: Apud Ravennam, sancti Dati vel Dathi Archiepiscopi & confessoris. [Notus est ex monumentis Ravennatibus,] Acceptum opinor ex memoriis seu tabulis Ravennatibus, unde etiam, vel ex citatis Martyrologiis, vel forte ex Rubei historia, 1603 excusa, Romano moderno primum insertus legitur in editione Plantiniana anni 1608, his verbis: Ravennæ, sancti Dathi Episcopi & confessoris. Notat Baronius tabulas ecclesiæ Ravennatis. Tum: Pluribus Agnellus & Hieronymus Rubeus hist. Raven. lib. 1. Claruisse eum tradunt temporibus Commodi Imperatoris. Easdem tabulas seu monumenta Ferrarius alicubi lectiones antiquas ecclesiæ Ravennatis appellat, quales non agnovit Papebrochius, agens de S. Agapito, Ravennate Episcopo, ad XVI Martii tomo 2, pag. 427, qui ipsas ibidem descripsit, in usum ecclesiasticum necdum inductas. Videat lector, quæ ibi fusius traduntur de undecim primis ecclesiæ Ravennatis Episcopis, signo apparentis columbæ electis, ibidemque opere antiquo tessellato expressis, aliisque eodem spectantibus, quæ hic frustra repeterentur. Videri potest observatio Eruditiss. Bacchini ad vitam S. Severi, in editione libri Pontificalis Agnelli, tomo 1 a pag. 173.

[2] Ceterum quæcumque sint & Baronii tabulæ ecclesiæ Ravennnatis, [maxime ex Rubei Historia,] & lectiones antiquæ Ferrarii, & Ughelli chronologia, non alium auctorem habere videntur, præter solum Rubeum, apud quem lib. 1, pag. 37, sic lego: Huic Probo, Dathus ab Spiritu sancto per columbam Ravennatibus præficitur, cujus faciem divino splendore, supra quam dici potest, illuxisse ferunt. Novem annis cum administravisset ecclesiam, obiit V Non. Quintiles. Sepulturæ locus datus in D. Probi, pontificatu Eleutherii, qui Sotherem fuerat insecutus, dum Commodus Antoninus fœde conspurcaret imperii dignitatem. Narrat ibidem Rubeus, factam a Petro Archiepiscopo & Dathi & aliorum antiquorum Episcoporum translationem, ex S. Probi Classensis, haud procul a mari, ad ædem Ursianam, de qua videndus etiam Papebrochius loco citato, chronologiam sequens a Rubeana longe diversam, nec minus ab Ughelliana, qui ambo Agapitos multiplicant, adeo ut Ughellus brevi spatio temporis tres synonymos enumeret, Marcellinum pro suo ferme arbitrio collocans, neque sic tamen seriem satis recte ordinans, de qua re erit alibi agendi locus: nos hic tantisper & octavum ordine sanctum Dathum, & ejus ætatem ab anno 175 ad 185, ex Rubei mente definitam relinquimus, quamvis, ut observat Bacchinus, & ipse & Fabrus sua asserant, nullo teste, nullaque ratione exhibita.

[3] En modo quæ ex lectionibus Ravennatibus descripsit laudatus Papebrochius: [& lectionibus non valde antiquis.] III Julii Dathi Archiepiscopi & confessoris, ex vetustissimis Mss. codicibus. Dathus, a S. Apollinare septimus, ecclesiæ Ravennati a columba electus præfuit, Probi successor, cujus faciem divino splendore, supra quam dici potest, illuxisse ferunt. Novem annis administravit suam ecclesiam; obiit in pace, pontificatu Eleutherii & Commodo Imperatore, cujus tempore nulla Christianis persecutio data. Quamobrem magna facta est multorum accurrentium ad fidem suscipiendam accessio, ac eorum præsertim, qui nobilitate simul, cum animi ingenuitate præstarent. Sepultus est Dathus in templo S. Probi, atque inde multis post annis a Petro Archiepiscopo ad sacram ædem Ursianam translatus. Hactenus lectio, a Ferrario in Catalogum Sanctorum Italiæ translata, contracta ab Ughello, qui V Non. Junii, pro V Non. Quint. male substituit. Ante ipsos in verbis nonnihil luserat Ghinius, sic scribens: Ravennæ, S. Dathi Episcopi & confessoris, qui signo columbæ electus, tamquam a Deo datus, simplicitatem columbæ & serpentis prudentiam sectatus, optime populum sibi commissum rexit & tutatus est. Atque hæc tota est, quæ de S. Datho habetur, notitia, neque magnopere quidquam addit Agnellus, a laudato Bacchino editus, tomo 1 pag. 157, dum hæc pauca refert: Dathus VIII. Hic namque vir religiosus & nimis pius vigilansque fuit nocturnis orationibus, atque præcipuus animarum adquisitor, hominum ac gentis crebro prædicator, & velut speculum, clarius vultus super cunctos emicuit; nam quando is ad gratiam supernam vocatus est, sancta ipsius anima a corpore cessit. Et ut asserunt quidam, in ecclesia B. Probi sepultus est. Sedit autem annos… mens. … dies. …

DE SANCTIS MARTYRIBUS ALEXANDRINIS
TRYPHONE, MENELAO, CYRIONE, EULOGIO, PORPHOREO, APRICO, CHUSTO, JULIANO, ERADIO, ITEM TRYPHONE, ORESTE. ADDI POSSUNT CYRILLUS, EMERION, ALTER CYRION ET JULIUS.

Notitia ex Martyrologio Hieronymiano.

Tryphon Martyr Alexandriæ (S.)
Menelaus Martyr Alexandriæ (S.)
Cyrion Martyr Alexandriæ (S.)
Eulogius Martyr Alexandriæ (S.)
Porphores Martyr Alexandriæ (S.)
Apricus Martyr Alexandriæ (S.)
Chustus Martyr Alexandriæ (S.)
Julianus Martyr Alexandriæ (S.)
Eradius Martyr Alexandriæ (S.)
Tryphon Martyr Alexandriæ (S.)
Orestes Martyr Alexandriæ (S.)
Cyrillus Martyr Alexandriæ (S.)
Emerion Martyr Alexandriæ (S.)
Cyrion Martyr Alexandriæ (S.)
Julius Martyr Alexandriæ (S.)

J. B. S.

Tres Martyrum turmas hodie exhibent apographa Hieronymiana apud Florentinium, Alexandrianam unam, Tarsensem alteram, tertiam Constantinopolitanam, hic ex ordine recensendas. Primam recte in antiquissimo Epternacensi distinctam, [Numerus horum Martyrum] atque ex eo a Bollando in præfatione acceptam, dixi in observationibus ad Usuardum, qui Triphoni solos X socios anonymos verosimilius junxit, licet in codicibus nonnullis, in nostra editione videndis, signentur XII, ut ibi satis explicatum est. Itaque in titulo nonnisi Martyres XI nominatim pro hac classe expressimus, ex laudato codice Epternacensi; quatuor alios, quasi per appendicem adjiciendo, Cyrillum & Emerionem ex Lucensi & duobus Corbeiensibus; alterum Cyrionem ex Corbeiensi Acherii; Julium ex Corbeiensi Florentinii: quamquam non diffitear, facile concipi posse, diversas nominum formationes seu potius scriptorum reduplicationes, numerum auxisse; adeo ut Cyrillus confundi posset cum Cyrione; alter Cyrion cum altero Tryphone, Julius cum Juliano, superstite solo Emerione, duodenarium composituro. Verumtamen in rebus tam obscuris, nihil prætermittendum censuimus.

[2] Convenit hic nobiscum Florentinius in statuto priori numero, [ex veteribus codd. probabilius statuitur,] convenit & cum Bollando, quem apographi Epternacensis textum, in principio nonnihil turbatum, apposite restituisse fatetur. Atque ita totius istius classis numerum ad sensum Hieronymiani Martyrologii, verosimilius dispositum existimamus, nisi servandus sit socius duodecimus, quot plane signantur in contractiori Hieronymiano Reg. Sueciæ seu Senonensi tomo VII Junii a nobis inter alia edito. Alexandriæ SS. Martyrum Triphonis, Menelai & aliorum X. Ceterum ex aliis istis itidem contractis, nihil ad rem illustrandam educi potest, cum Augustanum & Labbeanum classes & decerpta Martyrum nomina confundant, Rhinoviense autem & Richenoviense solum quatuor meminerint, Trifonis, Menelai, Cyrilli, Aprici. Habet & Barberinianum quatuor, sed pro Aprici, substituit Juliani; turpius Ms. S. Maximini Trevirensis scripsit Jubani. In aliis nihil pro hac classe notatu dignum.

[3] [contra recentiores, qui classes confuderunt.] Recentiores Usuardinos codices secutus est Baronius, dum in Romano Triphoni adscripsit socios duodecim cum Maurolyco aliisque, quos frustra sit hic sigillatim recensere. Petrus de Natalibus lib. 11, num. 188 rem mire amplificat, dum ita legit: Triphon & alii ducenti Martyres Alexandriæ passi sunt V Non. Julii. Alia est phrasis Galesinii, sed nihilo melior: Alexandriæ in Ægypto, beatorum martyrum Tryphonis, Severini, Juliani, Euphemiæ virginis & aliorum duodecim: qui in ea ipsa persecutione (Aureliani) non tormentorum vi, neque tortorum barbara immanitate, a Christi conjunctione divulsi, veræ divinæque pietatis testes coronantur. Rerum nominumque confusio. Severinus, seu potius Severus, ad proximam classem, Euphemia ad tertiam pertinet. Elogium pro affectu, quod omnibus Martyribus aptari possit: persecutio autem Aureliani, pro mero Galesinii arbitrio adjecta est. Ferrario satis fuit, Sanctorum istorum nomina Catalogo suo inserere, quod in Romano ea sic expressa non invenerit. Si ad fontem accessisset, frustra rivulos, ex recentiorum Martyrologorum placitis multiplicasset.

DE SANCTIS MARTYRIBUS TARSENSIBUS
SEVERO, HELIONE, TRATEGO, MONTANO, ARTANO, EUSUCIO, GERMANO, PARTHENO, PAULO.

Notitia ex eodem Martyrologio Hieronymiano.

Severus Martyr Tarsi (S.)
Helion Martyr Tarsi (S.)
Trategus Martyr Tarsi (S.)
Montanus Martyr Tarsi (S.)
Atranus Martyr Tarsi (S.)
Eusucius Martyr Tarsi (S.)
Germanus Martyr Tarsi (S.)
Parthenus Martyr Tarsi (S.)
Paulus Martyr Tarsi (S.)

J. B. S.

In Martyrum determinato noveno numero concordant codices omnes Hieronymiani majores; discrepantia in eo sita, quod Lucensis pro Severi, scribat Serene; pro Trategi, Strategi; quem alii in Stracei commutant. Sic loco Atrani, a Lucensi ponitur Atriani, ab utroque Corbeinsi, Adriani; demum Efici habet Lucensis, quod & alii servare videntur mutilo nomine … sici: nos vetustissimum hic quoque secuti sumus, in quo tamen id librarii sphalma est, quod Tarsum in Cappadocia collocet, quod non recte corrigit Ms. Reg. Sueciæ, seu Senonense, sic incipiens: In Tarso Ciliciæ Cappadociæ. In ceteris genuinum est, sola nomina contrahens; Natalis sanctorum Helionis, Montani, Germani, cum aliis VI. In reliquis Hieronymianis minoribus nulla sufficiens distinctio, ut ex iis solidi quidquam eruatur. Neque in aliis, sive antiquis classicis, sive recentioribus Martyrologis, ulla satis expressa horum Martyrum memoria, ut proinde solis Hieronymianis debeantur, in quibus tam diserte referuntur, ut de eorum positione, seu loco martyrii, numero & palma, a nemine possit dubitari. Nunc ad tertiam cohortem, sua difficultate non carentem, accedimus.

DE SANCTIS MARTYRIBUS CONSTANTINOPOLITANIS XXIV.
EUPHEMIA, ACACIO, AMMONIO, THOMA, TRIPHONE, MENELAO, CEREALE, HERACLIO, EULOGIO, ITEM EULOGIO, CIONIA, JULIANO, DEMETRIO, HORESTE, HELIODORO, STRATEGO, AMEDINO, JOCUNDO, MARTYRIO, AMMO, SUSTRATO, TIMOTHEO, CIONIO, CYRIANO.

Vera eorum notitia ex Hieronymiano, & ab aliis distinctio.

Euphemia Martyr Constantinopoli (S.)
Acacius Martyr Constantinopoli (S.)
Ammonius Martyr Constantinopoli (S.)
Thomas Martyr Constantinopoli (S.)
Triphon Martyr Constantinopoli (S.)
Menelaus Martyr Constantinopoli (S.)
Cerealis Martyr Constantinopoli (S.)
Heraclius Martyr Constantinopoli (S.)
Eulogius Martyr Constantinopoli (S.)
Eulogius alter Martyr Constantinopoli (S.)
Cionia Martyr Constantinopoli (S.)
Julianus Martyr Constantinopoli (S.)
Demetrius Martyr Constantinopoli (S.)
Horestes Martyr Constantinopoli (S.)
Heliodorus Martyr Constantinopoli (S.)
Strategus Martyr Constantinopoli (S.)
Amedinus Martyr Constantinopoli (S.)
Jocundus Martyr Constantinopoli (S.)
Martyrius Martyr Constantinopoli (S.)
Ammus Martyr Constantinopoli (S.)
Sustratus Martyr Constantinopoli (S.)
Timotheus Martyr Constantinopoli (S.)
Cionius Martyr Constantinopoli (S.)
Cyrianus Martyr Constantinopoli (S.)

J. B. S.

Est hæc postrema Martyrologii Hieronymiani classis, non eodem plane numero in omnibus apographis apud Florentinium expressa; nam Lucense ipsum, ex quo textum suum proponit, non nisi viginti tria nomina signat, tametsi Eulogium geminet; ut non satis intelligam, [Quæ certiora sunt] quo pacto tam rotunde ausit asserere, Viginti quatuor Bizantini, cum Euphemia antesignana, Martyres numerantur in codicibus nostris. Item: Deficit ergo in illo (Corbeiensi) alter Eulogius, librarii oscitantia, quæ ex adductorum fide convincitur. Ego sexies calculum ineundo, plures quam viginti tres extundere non potui; geminatum vere Eulogium solus Lucensis codex exhibet: neque alia ratione in titulo posui XXIV, quam Eulogii nomen repetendo, ut sic textus varios conciliem cum laudato jam bis codice Reginæ Sueciæ, alias Senonensi S. Columbæ, ubi expresse legitur: Constantinopolim, natalis Sanctorum Eufemiæ, Accacii & aliorum XXII. Laterculos majores non describo, quod solo modo nomina efformandi differant, ut apud Florentinium videre est, cujus codex ex Martyri & Ammi male conflavit Martiniani, cum quo ferme convenit Blumianus. Est & ea differentia, quod Sanctus ultimus in Epternacensi pro Cyriano, vocetur Ciriacus. Atque hæc sunt, quæ de Sanctis hisce Martyribus certa habentur ex vetustissimis nostris Martyrologiis; nullo usquam apparente vestigio, ex quo aut eorum ætatem, aut martyrii genus conjicere aut investigare liceat.

Alia contractiora Hieronymiana nullam lucem adserunt, [præferuntur recentioribus,] quandoquidem, ut supra vidimus, de solis ferme Alexandrinis agant, aut textus codicum majorum perperam confundant. Ex Classicis nihilo plus subsidii reperias, neque ex Usuardinis recentioribus, cum & codices illi totam classem corruperint, sola quatuor nomina decerpendo. Sic Antverp-max., Ultraject. Leyden. & Lovan. habent: Item Constantinopoli, sancti Eulogii, Eufemiæ, Acacii, Demetrii. Et modo nonnihil inverso Florentini cod. Apud civitatem Constantinopolim, sanctorum martyrum Eulogii, Achazii, Euphemiæ & Demetrii. Edit. Lubeco-Col. nomen Eulogii vertit in Euolii. Grevenus, restituta vera scriptione, sic suam annuntiationem flectit: Accacii, Demetrii, Eufemiæ, cum Eulogio coronatorum, quem ultimum in textu ipso Usuardino Constantinopoli collocatum viderat. Horum omnium annuntiatio ex codice simili Barberiniano, aut Bedæ auctario, ex Hieronymianis istiusmodi descripto, profluxit, ubi reperto textu, Constantinopoli, Eufemiæ, Acacii, Demetrii, non dubitarint, quin hi tres cum Eulogio suo Usuardino conjungendi essent; in quo eos secuti sunt recentiores cum Maurolyco. Hos etiam precesserat Equilinus præsul lib. 11 num. 189: Eulogius & Euphemia, Achaicus & Demetrius martyres Constantinopoli eodem die (V Non. Julii) obtinuerunt triumphum.

[a Galesinio nimium illustratis.] Ulterius processit Galesinius, ad solos duos totam classem restringens, aususque determinare martyrii circumstantias, quas apud antiquos non invenerat, plerumque solitus transversim incedere, & nescio quod Ms. sibi quodammodo proprium, afferre, ut majores nostri ante me frequenter notarunt; ut mirum sit ejus placita a Baronio tam facile admissa. Demus Galesinii verba: Constantinopoli, sanctorum Eulogii, Demetrii martyrum. Ii Valente Imperatore, Arianæ impietatis propugnatore, summis corporis cruciatibus & nece, præclarum fidei Catholicæ testimonium dederunt. In notationibus autem scribit: Ex Annal. eccl. Constantinopol. & cod. Ms. Fallit, ut jam dixi, Galesinianus ille codex Ms. Qui sint autem annales isti eccl. Constantinopol., uni Galesinio cogniti, fateor me divinare non posse. Ut verbo dicam; nihil mihi hactenus occurrit, ex quo vel remote colligere potuerim, aut totam Hieronymianorum Martyrum cohortem, aut quatuor in Usuardinis relatos, aut duos illos Galesinianos, magis ad tempora Valentis, quam ad cujuscumque alterius Imperatoris spectare.

Neque video qua ratione salvari possit Baronii annuntiatio: [Hinc sua accepit Baronius.] Constantinopoli, sanctorum Eulogii & sociorum martyrum. Ad quæ notat: Agunt de his etiam hac die Græci in Menologio. Passi sunt sub Valente Imperatore, ob fidem Catholicam, quam strenue professi sunt. Non solet Annalista eminentissimus aliud menologium signare præter Sirletianum, a Canisio vulgatum, ut ex aliis hujus diei notationibus clarissime patet; atqui nec in ipso, nec in Menæis ullus hoc die memoratur Eulogius. Dum vero designat tempora Valentis, Galesinium sequi videtur, & nisi vehementer fallar, ad gloriosos illos octoginta Martyres alludere, quos ex prædicto menologio rectissime signavit V Septembris, antesignanis Urbano, Theodoro & Menedemo, qui a Valente Imperatore pro fide catholica in navigio impositi, jussi sunt in mare comburi. De his egit in Actis Papebrochius, alios fastos Græcos secutus XVIII Maii, ex Socrate, Sozomeno & aliis. Laudantur non semel a sancto Gregorio Nazianzeno, dum marinas presbyterorum exustiones Arianis exprobrat, at de sancto Eulogio, aut aliis sociis supra expressis, præsertim sexus feminei, altissimum ubique silentium. Sequens Sanctus, an ex hac turma acceptus, incertum est.

DE SANCTO EULOGIO
CONSTANTINOPOLITANO.

Notitia ex Romano parvo.

Eulogius Constantinopoli (S.)

J. B. S.

Ad Usuardum, vel ejus potius proavos, redit altera, superioris quodammodo appendix, quæstio, quis Eulogius ille censeri debeat, quem Usuardus ultimo loco ita celebravit: Item Constantinopoli, sancti Eulogii? Jam pridem observavi, primum ab auctore Romani parvi nominatum fuisse Eulogium, indeque per Adonem in Usuardum transiisse, nulla adscripta characteristica aut temporis, aut dignitatis, aut martyrii; ut prorsus verosimile non sit, ex media Hieronymiana classe desumptum, quod Romano parvo insolitum est; multo minus pontificem fuisse, qualem nobis depinxit Wandelbertus, citato ibi versiculo: Pontifices quintas Anatolius Eulogiusque. Qui socii ab Usuardinis ei adjuncti sint, nuperrime ostendi; solum vero & unicum ab Usuardi parentibus celebratum, ex eorum textibus evidens est. Quæris iterum quis sit? Hariolari non lubet: Sanctum esse, Constantinopoli depositum, ab octavo seculo cultum, demonstrat Romanum nostrum parvum seu Rosweydinum; præstat de cetero ingnorantiam fateri, quam vanis conjecturis multa confundere.

DE SS. IRENÆO DIACONO, MUSTIOLA MATRONA, ALIISQUE MARTYRIBUS,
CLUSII IN ETRURIA.

A. CCLXXV

COMMENTARIUS PRÆVIUS.
De Actis, ætate, memoria in fastis & cultu.

Irenæus Diaconus M. Clusii in Etruria (S.)
Mustiola M. Clusii in Etruria (S.)
Socii MM. Clusii in Etruria

AUCTORE J. B. S

Horum Martyrum Acta merito laudavit Papebrochius ad XXIII Junii, priorem eorum partem, quæ ad S. Felicem presbyterum spectat, paucis ibidem illustrans. Ut præsidialia, sincera & selecta non agnovit Ruinartius, [Acta sinceris proxima,] qui in sua collectione ipsorum non meminit. Nec Tillemontius aut critici alii ea, tamquam authentica aut nævis carentia, admittunt: laudant nihilominus, ut gravi & modesto stylo scripta, nullis incredibilibus circumstantiis vestita; antiqua & satis proba, sic ut aliqualem fidem promereantur. Imo magnam, dum in ipsis, igne, ut ita dicam, examinatis, nihil ferme repertum est, quod magnopere reprehenderetur. Fateri tamen cogimur, primigenia non esse, seu ab oculato teste scripta, ut saltem ostendit epilogus hac phrasi conceptus: Ubi florent orationes ejus usque in hodiernum diem &c. unde facile colligas, scriptorem de pridem gestis agere, quorum notitiam ab aliis acceperit, nisi forte antiquiora Acta tali conclusione quis auxerit aliisque interpolaverit.

[2] [videntur a censura eximi posse.] Id non semel contigisse, Ecclesia sub Christianis Imperatoribus pace fruente, compertum habemus, seculo fortasse V aut VI, quamvis de cetero pridem miratus sim, Bedæ, Flori & Adonis, qui tot aliorum Martyrum Acta collegerunt, diligentiam effugisse, ut ad Usuardum non obscure observavi. De Martyrum nostrorum ætate disputat Papebrochius, putatque, non sub Aureliano, sed sub Valeriano & Galieno passos. At non satis advertit, opinor, S. Mustiolam diserte vocari consobrinam Claudii Imperatoris, qui cum Valeriano & Galieno posterior sit, digerendus esset anachronismus minime necessarius. Nec tantopere urget difficultas alia, a præfectoria dignitate, cujus occasione alia ibidem erudite disquirit: non enim dicitur Turcius fuisse Urbis præfectus, sed tamquam Vicario datam ei tantisper eam dignitatem, ut in Etruria Christianos affligeret. In Vicarii titulo scrupulum alium reperit Tillemontius tomo 4. pag. 682, verum quam facile excusari potest innocua prolepsis.

[3] Ceterum inter classicos Martyrologos, prædicti S. Felicis & hodiernorum duorum, [Sancti ab Usuardo primum signati.] primus meminit laudatus Usuardus, quem tota sua progenies secuta est, exceptis duobus insignibus codicibus, quorum causa mentem meam satis clare ad Usuardum aperui. At sive vere Usuardini sint præfati Sancti, sive aliunde Usuardo accesserint, ejus prope phrasi in moderno Romano annuntiantur: Clusii in Etruria, sanctorum martyrum Irenæi diaconi & Mustiolæ matronæ, qui sub Aureliano Imperatore diversis atrocibusque suppliciis cruciati, coronam martyrii meruenrunt. Nescio unde auctori additionum Mss. Cartus. Bruxellensis ad Grevenum, innotuerit, Mustiolam virginem, alio nomine Dulcissimam dici, an quod a musto nomen traxerit? Notandus maxime Galesinii, ex matrona virginem formantis, textus; Clusii in Hetruria, sanctorum martyrum Irenei diaconi & Mustiolæ virginis. Hæc Christianæ pietatis inflammata studio, quoniam, qui pro Christo in vinculis essent, eis cibum subministraret, virgis plumbeis, Aureliano Imperatore, acriter tamdiu cæsa est, quoad animam Deo reddidit: ille, quia Felicis presbyteri martyris corpus sepelisset, ungulis ferreis excarnificatus, tum facibus ustulatus, ardenti fidei confessione migravit ad Christum. Reliquos recentiores Martyrologos nil opus est referre; aut enim Usuardum describunt, aut rem involvunt potius quam explicent.

[4] Hos inter numerandus venit Ferrarius, monumenta ecclesiæ Clusinæ & nescio quæ alia Mss. appellans, [Matrona fuit Mustiola, non virgo.] ex quibus aliud vitæ compendium, Acta alia substituit, iis quæ apud Surium legerat; in annotatione sua observans, quod Martyrologium Romanum Mustiolam matronam faciat, non virginem, secutum Usuardum, quidni Acta ipsa antiquissima tum Mss., tum a laudato Surio vulgata. Sed Mss. aliquot, inquit, eam virginem habent: qualem ecclesia Clusina, Senensis, & alibi ubi colitur, illam venerantur. Jam dixi, contrariis illis recentiorum scriptis sacras historias involvi potius quam illustrari. Longe vetustiora esse Acta illa, quæ Usuardo præluxerunt, quæque Baronius in hodierno Romano & in Annalibus ad annum CCLXXV secutus est, persuasissimum habeo, a quibus proinde me non dimovebunt Galesinius, Ferrarius, aut quicumque alii, nisi monumenta producant, his nostris, quæ a tot seculis recepta sunt, evidenter sinceriora. Matronam itaque, non virginem fuisse censemus, sanctam nostram Mustiolam, cujus & S. Felicis presbyteri ac S. Irenæi Acta integra mox subjiciemus.

[5] Habemus ipsa manuscripta, eruta a Rosweydo ex codice S. Salvatoris Ultrajecti, [Dantur Acta ex Ms. Ultraject.] atque ex alio Trevirensi, illustris cœnobii S. Maximini, quæ inter se modice differunt. Unde ea nactus sit Surius, non satis distincte explicat: ceterum hunc titulum a se editis præfixit: Martyrium Felicis presbyteri, Irenæi diaconi, Mustiolæ nobilissimæ matronæ & aliorum, ut habetur in egregiis Mss. libris, sed in gratiam lectoris F. Laurentius Surius mutavit stylum. Quam parum nobis probetur ea Surii libertas, satis alibi explicatum est; ego ea inter selegi Ms. Ultrajectinum, illudque cum Sanmaximiano & Surii editione contuli, notatis discrepantiis, quæ momentisaltem alicujus visæ sunt. In omnibus apparet ea styli simplicitas & in rebus narrandis candida gravitas, ut, si pauci nævi abessent, ad præsidialia proxime accederent. Vidit ipsa etiam Equilinus antistes Petrus, eaque non male contraxit; at præstat ea, uti pollicitus sum, integra & incorrupta repræsentare, ubi primum indicavero, quæ ad S. Mustiolæ gloriam, manu scripta hic reperi.

[6] [Cultus S. Mustiolæ Pisauri, ob victoriam relatam.] Post lectiones de vita S. Michelinæ, Bollando missas & XIX Junii impressas, Italice legebatur, Pandolfum aliquem Malatestam, Pisauriensem dynastam, anno MCCCXXIV, Urbinates aggressum, ab ipsis, non sine clade, repulsum fuisse: istos autem, victoria usos, paucis post diebus, clandestina impressione, per portam marinam ad forum usque Pisauriense penetrasse. Tum vero cives, incredibili ardore accensos, infestum hostem repulisse, urbe ejecisse, plurimis eorum interfectis, quibus puteum impleverint, inde appellatum, puteum Urbinatium Spoliatorum (del sacco.) Voluit postmodum civitas, tanto periculo liberata, eum diem perpetuo esse solennem, cum celebratione festi S. Mustiolæ, quo die tantam victoriam consecuta fuerat, a quo ibidem honoratur os humeri sanctæ Martyris in templo S. Cassiani. Hujus rei authenticam memoriam exhibent statuta Pisaurensia Latina lib. 1, Rubr. 3, de festo sanctæ Mustiæ (ita ibi appellari existimo) quolibet anno celebrando. Sic habet textus: Item statutum est, quod festum S. Mustiæ celebrari solenniter debeat & custodiri, pœna & banno cuilibet contrafacienti. Provisum in statuto de die Dominica. Et quod Potestas dicto die teneatur ire ad festum honorandum, cum omnibus officialibus & consilio generali, cum uno pallio & uno cereo: & dictæ oblationes debent expendi & converti in concio ecclesiæ prædictæ, per electos super oblationibus majoris ecclesiæ Pisauri. Itali pallia vocant pannos in præmium vel donum. Concio pro ornatu intellige.

[7] [De veteri Clusio.] De urbe Clusina nihil hic diximus; videatur Ughellus tomo 3 coll. 665 & 666, ejus antiquitatem, priscas opes & potentiam prædicans; quibus floruisse dicitur usque ad annum 458 a condita urbe Roma, cum qua de confiniis proferendoque imperio aliquamdiu decertaverit: verum postea variis vicissitudinibus agitata, hodie, insigni variantis fortunæ exemplo, ex opulentissima, ac olim totius illius provinciæ regina, inter angustos & pene desolatos muros, ad duo incolarum millia redacta sit. Vide ibi plura; huc facit potissimum, quod S. Irenæus in cathedrali ecclesia requiescat, S. Mustiolam vero non procul a civitate, in templo ejus nomini dicato, in marmorea arca collatam fideles venerentur. Meminit ibidem Ughellus, adjacentis ejusdem S. Mustiolæ templo celebris Canonicorum regularium præposituræ, quæ sorte etiam abbatia fuerit, de qua idem Ughellus meminit tomo 2 col. 952, nunc in Franciscanorum de observantia cœnobium mutata, ubi effossa sint multa veterum Christianorum sepulcra. Tum vero col. 673, [Utriusque Sancti veneratio.] Artaldi Episcopi temporibus, seculo octavo, memorat, templum illud S. Mustiolæ positum a Gregorio & Aresibuto Clusinis civibus. Tempus, inquit, piumque facinus exhibent vetustissimi versus, ibidem in marmorea tabula adscripti, quos ad me Joannes Baptista Piccolomineus, claræ memoriæ Clusinus Episcopus, amicus noster transmisit. Carmina sunt:

Nobilis vasta nites rediviva an fabrica templi.
Egregia progenies ornarunt culmina pulchre,
Fulgidus vita pius Gregorius aptus ubique,
Hoc opus patrarunt Luitprandi tempore Regis.
Tramite sat recto Ariadi pollet in alto;
Mustiola præeat, tu post gaudia illis
Celsus ubique suis concedat prospera votis,
Mox dabitur placide, si nil dubitarit aberrans,
Martyr, Arisebuti sis memor alma miselli.

[8] Legimus præterea, inquit ibi laudatus Ughellus. ad marmoreum tumulum ejusdem Sanctæ, [Elogia metrica valde rudia.] eo in templo collocatum, hæc acrosticha carmina:

C ✠	Christe fave votis Gregorio, & aucte conde docis,
L	Quod Mustiolæ obtulerunt Martyre Christi,
V	Hoc Tec. Menciburii sublata vetustas,
S	Quæ meliore cultu, noviliore redit.
I	Cedit novitati diruti antiquitas ligni,
O	Pulchrius ecce micat nitentes marmoreis decus.
D	O Mustiolæ merita veneranda quæ fedis,
I	Roseis virgineis crocis amore paratus,
C	Novilior prosapia, qui & de Claudii prolem,
I	Cujus aulæ mœnia a fundamentis dicavit
T	Gregorius armipotens, & robustissimus do:

Monet demum Ughellus, se de S. Mustiola legisse Acta, longe diversa ab iis quæ passim circumferuntur, in vetustissimo membranaceo codice abbatiæ S. Salvatoris montis Amiati. Magis ea placerent quam inconditi versiculi, verum cum alia nobis, præter vulgata, desint, ea nunc exhibenda sunt.

PASSIO
Ex Mss. collatis cum editione Surii.

Irenæus Diaconus M. Clusii in Etruria (S.)
Mustiola M. Clusii in Etruria (S.)
Socii MM. Clusii in Etruria

BHL Number: 4456

Temporibus Aureliani a Augusti sæva persecutio orta est Christianis, cumque intellexisset, quod civitas Tuscana b Christiana religione floreret, [S. Felix Christianos confortans,] tanta cupiditas invasit Aurelianum Augustum, ut quemdam Vicarium nomine Turcium c, præfectoria data dignitate, ad discussionem Christianorum dirigeret. Veniens autem Turcius in civitatem quamdam, nomine Faliscum d, cœpit inquirere Christianos. Interea dum inquisitio facta fuisset in eadem civitate, contigit in illa regione repertum esse Christianum, nomine Felicem, qui audiens supervenisse persecutorem, cœpit congregare Christianos & confortare eos, dicens: Parentes & fratres & filii, non vos conturbet ista caligo, quia modica est, perpetuæ vero tenebræ cavendæ sunt. State & viriliter pugnate, quia melior est dies una in atriis Domini, super millia auri & argenti. Audiens Turcius præfectus famam beati Felicis, tenuit eum & custodiæ mancipavit.

[2] Surgens itaque altera die, jussit sibi in civitate Falisca tribunal parari & presbyterum Felicem sibi præsentari; [a Turcio capitur & martyrio afficitur.] quem ita interrogat, dicens: Quod tibi nomen est? Respondit; Felix vocor. Dixit itaque Turcius: Qua militia uteris? Felix presbyter respondit; Quamvis peccator, tamen presbyter Christi. Turcius dixit: Quare conventicula facis per diversa loca & seducis populum, ut non credant diis & immolent secundum dispositionem antiquam & Principum e jussionem? Felix presbyter respondit: Et quæ est vita nostra, nisi ut Dominum nostrum Jesum Christum prædicemus & eruamus populum ab immunditia idolorum, ut fruatur unusquisque [vita] æterna? Dicit ei Turcius? Quæ est vita æterna? Felix presbyter respondit: Ut timeatur & colatur Deus pater, & Jesus Christus & Spiritus sanctus. Tunc iratus Turcius, jussit os ejus lapide contundi, dicens: Ipsum conterite, qui seducit populum. Et cum diu cæderetur, emisit spiritum; cujus corpus præcepit jactari in plateam, quod collegit quidam Diaconus & sepelivit juxta muros civitatis f sub die nono Kalendarum Juliarum.

[3] Audiens Turcius hoc factum, quia sepelisset Hyrenæus diaconus corpus Felicis presbyteri, [Tum Irenæus, Clusinum perductus,] misit & tenuit Hyrenæum diaconem, & ambulavit exinde in Eusinam g civitatem Tusciæ, & vinctum catenis ferreis ante rhedam suam nudis pedibus perduxit. Et veniens in Eusinam civitatem, sedit in ea multis diebus; Hyrenæum vero diaconem reclusit in carcerem, & cœpit inquisitionem facere de Christianis. Audiens hæc Mustiola matrona Christianissima, quia in carcere erant clausi multi Christiani, veniebat nocte & dabat pecuniam custodibus carcerum, & intrans consolabatur eos, & lavabat pedes eorum & ungebat, qui de vinculis vulnerabantur, & omnibus noctu victualia ministrabat & tegumentum. Tunc venit quidam, Torquatus nomine, ad Turcium & dedit ei suggestionem, dicens; Matrona nobilissima, Claudii consobrina, nomine Mustiola, non cessat a carceris custodia die noctuque reos suasionibus confortare.

[4] [ubi Mustiola vinctorum consolatrix] Iratus est Turcius vehementer, & quia audierat eam de gente esse Claudii Imperatoris, misit & tenuit eam, jussitque sibi præsentari. Quam cum vidisset, mirari cœpit de pulchritudine ejus, veniensque in domum Mustiolæ, cœpit de generositate ejus interrogare: Tunc sancta Mustiola, fervens in Spiritu sancto, respondit ad eum: Nostra nobilitas non est ex plenitudinis claritate, sed humilitate sanctorum Christianorum. Dicit ei Turcius: Et quare exemplis parentum tuorum non respondes? Sancta Mustiola respondit & dixit: Quia illi ignorantes perierunt, diabolo suadente, & me humilem dignatus est Dominus noster Jesus Christus ad cælestia regna vocare, & non tantum me, sed omnes qui sperant in eum.

[5] [præsidi generose respondet,] Dixit ei Turcius: Utere consilio meo, & noli perdere natales tuos nobilissimos. Dicit ei Mustiola: Si scires donum Domini nostri Jesu Christi, non perderes lumen æternum. Dicit ei Turcius: Quid est lumen æternum? Sancta Mustiola respondit: Spiritus & virtus. Turcius dixit: Quæ est amentia vitæ, ut ad vinctos frequenter intrares, eorumque amicitiis fruaris affectu? Respondit S. Mustiola & dixit: Propter amorem Domini nostri Jesu Christi, pro cujus amore & illi sustentant carceris vincula. Turcius dixit: Depone istam amentiam & audi me, & præcepta Principum noli negligere aut deridere. Sancta respondit: Quæ sunt principum tuorum præcepta? Cui dixit Turcius: Præcepta hæc sunt, ut sacrifices & vivas, & fruaris divitiis tuis. Sancta respondit & dixit: Blasphemasti insipienter.

[6] Hoc audiens Turcius, jussit omnium Sanctorum, qui in carcere erant, [tandem cum Irenæo etiam coronata.] capita amputari, & B. Hyrenæum diaconum in eculeo suspendi. Cui, sub voce præconia, ita dicebat: Sacrifica diis. Hyrenæus dixit: Ut video, alienaris & amens factus es, ut dicas quæ non conveniunt. Turcius furore repletus, jussit unguibus radi latera ejus & flammis apponi. Hyrenæus clamabat, dicens: Gratias ago tibi Domine Jesu Christe, quia merui introire ante faciem tuam; & hæc dicens emisit spiritum in conspectu Mustiolæ, quæ videns sancta Mustiola, dixit ad Turcium: Miser, quid trucidas sanguinem innocentum? Illi quidem pergunt ad gloriam, tu in igne æterno habebis mansionem. Hæc audiens Turcius, per inscriptionem h damnavit, & in conspectu suo fecit beatam Mustiolam plumbatarum ictibus deficere: quæ cum gravissime cæderetur, tradidit Deo dignum spiritum sub die quinto Nonas Julias, cujus corpus collegit servus Dei, nomine Marcus, & sepelivit juxta muros civitatis Eusinæ, ubi florent orationes ejus usque in hodiernam diem, & i miracula, per Christum Dominum nostrum.

ANNOTATA.

a Sic constanter legunt codices omnes, tum Suriani tum nostri. De Papebrochii opinione dixi in commentario.

b Surius, Tusciæ; recte, opinor, sed ita in Mss. Item Surius & Ms. S. Maximini interjiciunt, quæ post ethnicismum illustris fuit, sed in Ultrajectino, quod sequimur; ista absunt.

c In Surio & apud Ferrarium est Turgius; nos cum Mss. nostris.

d Hodie civita Castellana, de qua vide Papebrochium. Sita est urbs ad Clusinam paludem, non procul a lacu Trasimeno, Romanorum clade celebri.

e Non appellat hic Principes, simul imperantes, sed antiquas dispositiones seu decreta Cæsarum in Christianos.

f Adde hic, Sutrinæ, ut habent Mss. alia: vel Sutrii, ut legit Surius.

g Melius in Ms. S. Maximini, Clusinam, uti etiam reperit Surius, qui Clusium substituit; hodie Chiusi, civitas episcopalis in agro Senensi. Vide Geographos.

h Intellige, scripto damnavit, ut legit Surius.

i Ultima hæc verba, & miracula per Christum Dominum nostrum, in Ultrajectino nostro adjecta sunt.

DE SANCTIS MARTYRIBUS
MARCO ET MOCIANO
PUERO ANONYMO ET QUODAM PAULO.

Cultus ex Menologiis.

Marcus Martyr (S.)
Mocianus Martyr (S.)

J. P.

Perquam obscure & confuse sacris beatorum Martyrum tabulis inserti leguntur Marcus & Mocianus, nullibi expressis eorum natalibus, patria, loco palestræ, annoque martyrii. Menologium Basilianum sic memorat.

Marcus & Mocianus, Christi Martyres, a Maximo præside comprehensi, propterea quod confiterentur Christum, abnegare religionem Christianam, & idolorum superstitioni se submittere adigebantur. Dum autem cruciarentur, puer parvulus, qui aræ sacrificantium adstabat, Præsidem reprehendit, quod injuste ageret. Sed vinctus, & flagellis cæsus, una cum Paulo quodam Christiano, qui aderat, & Sanctos animabat, in carcere conclusus est. Lata in Sanctos sententia capitis, ligati ad mortem ducebantur, orantes Deum, & gratias agentes, quod digni habiti essent martyrium pro ipso pati. Uxores autem eorum cum filiis flentes sequebantur, usque ad locum martyrii. Quo ubi pervenissent, capite truncati sunt, venerandis eorum uxoribus capita excipientibus. Tractat etiam de iisdem Martyribus Supplementum ad Menæa Græca, typis edita, partim e Sirmondi, partim e Chiffletii apographis desumptum, sed nihil habet singulare, præter hosce versiculos:

Ὁδὸν Μάρκος τῇ τομῇ τὸν αὐχένα,
Ὁδὸν χαράττων Μωκιανῷ τοῦ πάθους.

Collum mucroni præbuit Marcus; viam
Sic Mociano passionis denotans.

Sanctorum pariter nostrorum Martyrum memoria inserta habetur in iis, quæ excerpta servamus e bibl. Ambrosiana cum hoc parvo elogio: Hi, cum idolis immolare noluissent, coram Maximo præside examinandi adstant; & post plurimos cruciatus, gladio caput amputantur, præsentibus uxoribus suis & liberis, ac lamentantibus; quos hortabantur Sancti, ut acquiescerent, & grates Deo agerent. Nec præteriit Pugiles nostros Menæum Chiffletii. Invenitur quoque eorumdem memoria in Menæis Mss. Bibliothecæ Ambrosianæ, atque in codice Taurinensi, sed æque frigide ac jejune.

[2] [quædam sigillatim de puero anonymo,] Menologium Sirleti a Canisio editum, paucula quædam continet de Puero anonymo, sanctos Martyres in tormentis roborante: Eodem die sanctorum Martyrum Marci & Muciani, qui cum a Maximo præside admonerentur, ut idolis immolarent, a parvo quodam puero, ad aram stante, non permittebantur: quem puerum comprehensum gentiles ferula centum quinquaginta verberibus ceciderunt, jubente Præside. Cui Puerulus? Numquid, inquit, judex & litteras doces? De Paulo non minus meminit, quam supra citatum menologium Basilianum. Similiter & Paulus quidam, cum Martyres corroborans Christum confiteretur, in carcerem conjectus est.

[3] Ne quis vero existimet, apud Græcos dumtaxat Martyrum nostrorum agitari memoriam, in ipsis quoque sacris Latinorum tabulis suum habent locum. Martyrologium Romanum hisce eos recenset verbis: Eodem die Sanctorum Martyrum Marci & Muciani, qui pro Christo, gladio cæsi sunt: quos cum puer parvulus, ne immolarent idolis, alta voce moneret, verberibus jussus est cædi: cumque vehementer Christum confiteretur, una cum quodam Paulo, Martyres exhortante, necatus est. Joannes Tamayo Salazar Tomo 4 eosdem Martyres Martyrologio Hispanico inseruit, & conveniunt, inquit, Martyrologia Castellanum P. Vasq., Lusitanum P. Lupi, Hispanicum Mss. P. Higuera, & Italum Constantii Felicis, cum aliis recentioribus, apud quos altum silentium de loco palæstræ. Rectius profecto & sibi & veritati consuluisset prædictus Tamayus, si omni retro antiquitate, de loco palæstræ tacente, ipse itidem de eadem tacuisset, non assignaturus ei civitatem Capparensem in Lusitania, quam solide probare non posset. Nam quo pacto suum hoc assertum probat? Oraculum, si Superis placet, nobis obtrudit: Illum (locum palæstræ) consignat Flavius dexter noster in Chronico. Ad hæc, citat ejus commentatorem Bivarium, nec non Rodericum. Mirum est supersedere potuisse provocando ad auctoritatem Marci Maximi, Luitprandi, Juliani, & aliorum ejusdem farinæ hominum; quibus id unice propositum fuisse videtur, ut plurima paradoxa, ne dicam historica monstra, ac apertas falsitates, in orbem litterarum inveherent, quæ idcirco ad aniles nænias relegantur meritissimo jure ab eruditis.

[4] Quo autem majorem lectori de præfato agonis loco fidem faciat, producit epigramma decastichon, quod in antiquo, inquit, Ms. carminum codice apud me recensetur. Sed quo auctore, quo seculo lucem vidit isthoc epigramma? Ut dicam id, quod sentio, auctoritas ejus nimium vaga est & indeterminata, quam ut probabile quidquam suadere in hac materia, nedum certi aliquid possit, præsertim ubi tam antiquitas Græca quam Latina omnis, quoad ego quidem comperi, verbum hac de re nullum facit. Videat nunc eruditus lector, quam ruinoso fundamento insternat sequentem conclusionem, hoc verborum tenore contentam, sæpe dictus Tamayus: Cognito per Dominum meum, Didacum de Arce Reynoso, tunc episcopum Placentinum, post, supremum fidei censorem; palæstræ locum, illumque in suæ diœcesis terminis, constitutum existere; [ipse] nostros sanctos Martyres, uti sui episcopatus cives, & agonistas naturales, imposterum declaravit; eorumque memoriam sub ritu officii duplicis, de communi plurimorum Martyrum, secundum regulas Breviarii Romani per totam diœcesim cultu anniversario celebrati præcepit, ut ex litteris circularibus, coram me expeditis, liquet. Cujus suasu didicerit præceperitque talia Episcopus, nisi ipsius præcipue Tamayi, qui tamquam Secretarius Decreto subscripsit, ac verosimiliter ipsum composuit? Habes Decretum apud nos XXVIII Aprilis pag. 529, cum animadversionibus in fine; quæ vide.

DE SANCTO ANATOLIO EPISCOPO EJUSQUE DECESSORE S. EUSEBIO
LAODICEÆ IN SYRIA.

Sec. III.

COMMENTARIUS HISTORICUS
De cultu, conjunctione cum Eusebio, gestis scriptis & ætate.

Anatolius Episcopus Laodiceæ in Syria (S.)
Eusebius Episcopus Laodiceæ in Syria (S.)

AUCTORE J. B. S.

Inter antiquissimos Ecclesiæ Patres, & procul dubio inter seculi tertii gloriosos fidei confessores numerandus est S. Anatolius, Ægyptius & Alexandrinus origine vir co tempore doctissimus, a Theotecno Cæsariensi Episcopus primum ordinatus, [In fastis notus est Anatolius;] deinde Laodicensis ecclesiæ curam suscipere coactus, Eusebio & S. Hieronymo laudatissimus, ut statim patebit. Ex illo acceptus est ab auctore Martyrologii Romani parvi, a Rosweydo editi, hinc ab Adone; demum ab Usuardo sic annuntiatus: Laodicia Siriæ, sancti Anatholii episcopi, qui non solum religiosis viris, sed & philosophis admiranda scripta dereliquit: quæ ipsissima est Romani hodierni phrasis. Nec Wandelberto ignotus fuisse videtur, nisi alium Anatolium cecinerit; ab aliis vero Martyrologis recentioribus certatim signatur, ut de ejus memoria in sacris fastis recepta dubitari omnino nequeat. Cur autem ab aliquot Italis Martyrologis recentioribus Maurolyco, Felicio, Galesinio, Ferrario positus sit X Martii, nil opus est multis disquirere, ab antiquis fontibus non recedimus.

[2] Mirantur eruditi, cur in Martyrologio locum non habeat Eusebius, Anatolii amicus, in eadem Laodicensi cathedra decessor, eique apud Eusebium historicum, eodem libro & capite ita conjunctus, [non tam expresse Eusebius,] ut vix ab auctore Romani parvi prætermitti potuerit, dum ex ipso illo loco famosum Theodotum sumpsit, de quo vide Usuardum nostrum ad diem II Novembris. Mirum profecto, neglectum esse tam insignem fidei confessorem, Dionysii Alexandrini testimonio celebratum, cultumque a Græcis IV Octobris, ex quorum Menologio, cum solo Diaconi titulo, in Romanum a Baronio insertus est cum aliis, de quibus apud Eusebium edit. Valesii lib. 7, cap. 11, ubi præcipue de eo sub finem ita loquitur Dionysius: Eusebius, inquam, quem Deus jam inde ab initio roboravit impulitque, ut confessoribus in custodia positis ministeria strenue exhiberet, utque consummatorum ac beatorum Martyrum cadavera, non sine capitis sui periculo sepeliret. Observata non sunt postrema Eusebii historici verba hæc: Sciendum porro est, Eusebium quidem, quem Dionysius Diaconum appellat, brevi postea Laodiceæ in Syria Episcopum esse constitutum.

[3] [in hist. eccl. laudatus.] Poterat igitur absque ullo scrupulo laudatus Romani parvi compilator binos illos ejusdem urbis Episcopos una conjungere, etiam eodem die, quem pro mero arbitrio elegit, neque enim de alterutrius anno aut obitus die statui quidquam certo potest: eratque id adeo magis pronum, cum alter alteri citato libro, etiam apud Rufinum cap. 28, connectatur, ostendaturque singularis aliqua inter utrumque necessitudo, de qua superius meminimus. Nobis certe dubium non fuit, quin & Eusebio sancti titulus deberetur, quique adeo cum S. Anatolio locum hic suum habere posset. Audi modo loquentem Eusebium edit. Valesii cap. 32: Apud Laodiceam vero post Socratem Episcopus fuit Eusebius, domo Alexandrinus. Causam ex patria migrandi ei præbuit negotium Pauli Samosatensis. Cujus gratia cum in Syriam venisset, ab iss, qui cælestium rerum amore illic flagrabant detentus, domum redire prohibitus est. Qui quidem nostra memoria, amabilis quidam religionis thesaurus fuit, quemadmodum ex verbis etiam Dionysii, superius allatis, facile cognosci potest. Hæc de sancto Eusebio seorsim, cujus gesta alia cum Anatolianis deinceps commiscentur. Fam de hoc ita narrare pergit Eusebius historicus.

[4] Huic deinde substitutus est Anatolius, bonus, quod aiunt, [Anatolii insignis doctrina,] boni viri successor: ipse quoque domo Alexandrinus. Hic tum in liberalibus disciplinis, tum in philosophia principem inter doctissimos nostri temporis viros locum sine controversia tenuit: quippe qui ad summum apicem arithmeticæ, geometriæ, atque astronomiæ; adhæc ad dialecticæ, physicæ ac rhetoricæ supremum fastigium pervenisset. Qua de causa rogatus fuisse dicitur ab Alexandrinis, ut Aristotelicæ successiones scholam ibidem institueret. Ad hæc observavit Valesius, sanctum hunc Anatolium nostrum, eumdem verosimiliter esse, de quo meminit Eunapius in vita Jamblichi, ubi dicit, Jamblichum auditorem initio fuisse Anatolii, qui tunc temporis in philosophia secundum a Porphyrio locum obtinebat, eaque rebus & temporibus omnino convenire demonstrat laudatus Valesius. Verum non maxima hæc S. Anatolii laus: alia prosequitur, quamvis cursim, Eusebius, quæ ejus sanctitatem & gloriam magis commendant.

[5] Plurimæ quoque res ab eo præclare gestæ Alexandriæ in obsidione Bruchii referuntur, [& res præclare gestæ] quippe qui inter civitatis proceres præcipuam honoris prærogativam omnium consensu adeptus est. Bruchii obsidionem & distructionem retulit Eusebius in chronico ad annum secundum Claudii, in quo a Scaligero reprehensus est, contendente ex Ammiano Marcellino, temporibus Aureliani id accidisse. Verum Eusebii sententiam tuetur Valesius. Etenim, inquit, dum Bruchium obsideretur a Romanis, Eusebium virum sanctissimum & Anatolium adhuc Alexandriæ fuisse testatur Eusebius, nec nisi post solutam Bruchii obsidionem in Syriam migravisse. Atqui Eusebius in Syriam profectus est ad Synodum Antiochenam, quam anno 2 Claudii coactam fuisse supra demonstravimus. Et dum Antiochia rediret a Laodicenis detentus & Episcopus ejus loci factus est anno 1 Imperatoris Aureliani, ut opinari licet, itaque recte Eusebius in Chronico ad annum 2 Aureliani scribit: Eusebius Laodicenus insignis habetur. Negandam esse assumptam propositionem, infra ostendemus, deserendumque Eusebii Chronicon, ut historia ejus salvetur. Nunc ad S. Anatolii elogium revertamur.

[6] Sed unum dumtaxat facinus exempli gratia commemorabo. Cum frumentum, ut ajunt, obsessis deficeret, adeo ut impetum hostium facilius quam famem tolerarent; Anatolius, qui cum obsessis erat, [in obsidione Alexandrina,] hujusmodi quiddam provide excogitavit. Altera pars civitatis cum exercitu Romano societate conjuncta erat, ac proinde minime obsessa. In hac versabatur Eusebius (nondum enim ad partes Syriæ migraverat) cujus celebre nomen & insignis gloria ad aures etiam Romani Ducis pervenerat. Hunc Anatolius, misso clam nuntio, certiorem facit de numero eorum qui fame in obsidione interirent. Quo comperto, Eusebius a Romano Duce, maximi beneficii loco postulavit, ut iis qui transfugere ab hostibus vellent, incolumitatem concederet. Id cum impetrasset, statim Anatolio indicavit. Ille promissione ducis libenter accepta, Alexandrinum convocat senatum. At primum quidem suadere cœpit omnibus, ut cum Romano in gratiam redirent. Sed cum illos hujusmodi verbis exasperatos videret; at hoc certe, inquit, nequaquam vos arbitror repudiaturos, si vobis suasero, ut supervacuam atque inutilem turbam, anus scilicet & infantes ac senes, extra portam abire, quo volent, sinatis. Quid enim istos jamjamque morituros retinemus nobiscum? Cur eos, qui debilitate penitus ac mutilato sunt corpore, fame insuper conficimus? Cum viros dumtaxat ac juvenes alere oporteat & necessarium frumentum, iis qui ad urbis custodiam idonei sunt dispensare.

[7] [Eusebio etiam adjuvante.] Hujusmodi rationibus cum senatum in sententiam suam pertraxisset, ipse primus exsurgens censet, omnem imbellem multitudinem tam virilis quam muliebris sexus ex urbe emittendam esse, quippe cum iis, si dintius remanerent, & nullatenus reipublicæ utiles morarentur, nulla spes salutis superesset, fame utique perituris. Hanc sententiam cum omnes qui in senatu erant, comprobassent, universos fere obsessos Anatolius servavit. Primum enim operam dedit, ut nostræ religionis viri; deinde ut alii etiam cujuslibet ætatis; nec ii dumtaxat, quibus senatus licentiam dederat, verum etiam alii plures, hujusmodi obtentu, latenter aufugerent, muliebri veste induti, noctuque extra civitatis portas ejus opera educti, & ad Romanorum castra transgressi. Ibi Eusebius cunctos excipiens, diuturna obsidione maceratos, quasi quidam pater ac medicus omni cura ac providentia recreavit. Hujusmodi duos pastores, continua serie sibi succedentes, Laodicensis ecclesia divino nutu sortita est, cum uterque eorum post supradicti belli tempora, ex Alexandrina urbe in Syriam migravisset. Aut ego vehementer fallor, aut errant ii, qui postrema hæc differunt ad Concilium Antiochenum secundum, seu ad annum CCLXIX, cum temporum & tota Eusebianæ historiæ ratio exigat, ut prædicti belli finem & utriusque Sancti migrationem collocemus anno CCLXIV, ut infra rursus dicendum erit.

[8] [Alia Anatolii elogia;] Satis plana sunt quæ de memorabili Sanctorum facto hactenus narravit Eusebius, non item quæ de Paschate ab Anatolio disputata, hic collegit: Ceterum Anatolius non admodum multos composuit libros: verum ex iis, qui ad nos pervenerunt, elegantiam simul & multiplicem eruditionem abunde licet cognoscere; præcipue vero ex iis, in quibus suam de Pascha sententiam confirmat &c. de quibus videndus Bucherius ad Victorii Canonem a pag. 433 ad 466 suse & erudite hæc omnia explanans, quæ ad institutum nostrum hoc loco minime pertinent. Habes & illic brevius S. Anatolii elogium ex Chronico ad annum secundum Probi, Christi CCLXXVII: Anatolius Laodicenus Episcopus, philosophorum disciplinis eruditus, plurimo sermone celebratur. Item S. Hieronymi de Script. Eccl. cap. 73: Anatolius Alexandrinus, Laodiceæ Syriæ Episcopus, sub Probo & Caro Imperatoribus floruit. Miræ doctrinæ vir fuit; in arithmetica, geometria, astronomia, grammatica, rhetorica, dialectica. Cujus ingenii magnitudimen, de volumine quod super Pascha composuit, & decem libris de arithmeticæ institutionibus, intelligere possumus. Eodem recidunt elogia alia ibidem exhibita pag. 438. Quæ autem toto episcopatus tempore a Sanctis nostris præclare gesta sunt, neque distincte enarravit Eusebius, neque aliunde conjicere licet, ut generaliori elogio ea omnia complecti necesse sit.

[9] Superest difficilis Eusebianæ historiæ locus pag. 288, [qui quo tempore Eusebio in episcopatu successerit,] quem Valesius insolutum reliquit. Huic (Anatolio) Theotecnus, Cæsareæ Palestinæ Episcopus, primus manus imposuit, eumque Episcopum ordinavit, successorem illum ecclesiæ suæ despondens. Ambo certe aliquantisper eamdem ecclesiam simul gubernarunt. Postea vero cum eum Synodus, adversus Paulum congregata, Antiochiam evocasset, per urbem Laodiceam iter faciens, a fratribus illius loci, mortuo tunc Eusebio, detentus est. De duobus unius simul sedis episcopis non disputo, vide de ea re Valesium in annotationibus pag. 160: at quo pacto intelligi poterit, Eusebium Alexandrinum, ut ex historia supra diximus, e patria migrasse negotii Pauli Samosatensis gratia, in reditu vero a Synodo, detentum, domum redire prohibitum, & ibidem Episcopum ordinatum, dum interim, hoc loco, idem ipsum de S. Anatolio & eodem prorsus modo prædicatur? Anne igitur uterque eodem tempore Laodiceæ Episcopus fuerit? An Eusebius paucis dumtaxat diebus sedem tenuerit, eique Anatolius mox successerit? At refragatur chronicon, in quo ad annum secundum Aureliani Eusebius Laodicenus adhuc insignis habetur.

[10] Nodum hunc scidit potius, quam dissolvit Baronius ad annum Christi CCLXXXIV, [non recte ab aliis explicatum,] num. 13 sic scribens: Quod vero ait (historia,) Eusebium & Anatolium eadem occasione Pauli Samosateni confutandi erroris, abreptos esse ad ecclesiæ Laodicensis regimen, utrumque factum diversis temporibus adscribendum est; nimirum ut dicamus, ejectionem Eusebii contigisse tempore prioris Concilii congregati, Anatolii vero, cum posterior conventus Episcoporum habitus est. Nodum, inquam, scidit hic Baronius; nam si recte scripsit Chronicon insignem habitum fuisse Eusebium anno secundo Aureliani, qui est Christianæ epochæ CCLXXI, jam toto biennio supervixit S. Eusebius Concilio Antiocheno secundo, proindeque non potuit ei succedere S. Anatolius dum posterior ille conventus Episcoporum habitus est. Rursus, si cum Valesio supra, Bruchii obsidio & destructio, atque adeo utriusque Sancti in Syriam migratio referatur ad annum secundum Claudii, Christi CCLXIX, non magis dici poterit S. Anatolium S. Eusebio substitutum, dum a Concilio Antiocheno rediit, cum ea ratione vel ipsa Eusebii ordinatio post Concilium Antiochenum secundum rejicienda sit; unde manet vis tota difficultatis in salvanda ipsorum successione in eodem episcopatu, eadem occasione tam diserte in historia Eusebiana expressa.

[11] [verosimilime statuitur.] Rei satis apte solvendæ viam verosimillime aperuit Tillemontius, dum accurate expensa Eusebii historia, contra Valesii, magisque adeo contra Scaligeri sententiam, Alexandrinorum tumultuum finem & Bruchii eversionem collocat anno CCLXIV, quo ex Ægypto viri illi Sancti Eusebius & Anatolius in Syriam migraverint, ille ad primum Concilium Antiochenum, eo anno habitum, ex quo redux, defuncto Socrati Laodiceæ substitutus sit; alter Cæsaream, ubi a Theotecno Episcopus creatus, apud eumdem coadjutoris munere, ut modo loquimur, aliquantisper functus sit. Manserint porro in suo quisque officio usque ad Consilium Antiochenum secundum, anno CCLXIX congregatum, cujus tempore S. Eusebius e vivis excesserit, eique sanctus noster Anatolius succedere sit coactus, forte ex ipsius Eusebii, qui quinquennio circiter sedem tenuerat, ante obitum designatione. Huic Eusebiani nodi explanationi adversatur solum Chronicon, non semel supra citatum, sed in quo errorem admittere oportet, cum argumenta solida evincant, S. Eusebium Concilio Antiocheno secundo superstitem esse non potuisse, ne sibi apertissime contradicat historia, Chronico præferenda. Porro, quamdiu Laodiceæ sederit S. Anatolius, tacente Eusebio, nemo facile definiat; probabilis est Baronii conjectura, vixisse usque ad tempus proxime inchoandæ persecutionis Diocletiani.

DE S. HELIODORO EPISC. ALTINENSI ET CONFESSORE
TORCELLI PROPE VENETIAS.

Sec. IV.

COMMENTARIUS PRÆVIUS.
Sedes episcopalis; memoria in Martyrologiis; laus vera apud S. Hieronymum; Acta Mss. non magnæ fidei

Heliodorus Episcopus Altinensis Torcelli prope Venetias (S.)

AUCTORE J. B. S.

Non ita periit prisci Altini, ab Hunnis sub Attila eversi memoria, ut non rudera saltem aliqua & turris supersint, quæ Altini nomen retineant. Apud antiquos geographos civitas fuit non ignobilis, [Veteris Altini situs] olim episcopalis sub Patriarcha Aquileiensi, intra paludes prope Salis fluvii ostium sita, de qua etiam meminit Papebrochius ad XXVII Aprilis in vita S. Liberalis. Ipsam memorat Antoninus, itinere ab Aquileia Bononiam, quo fertur per Concordiam, Altinum, Patavium. De ea item Plinius lib. 3, cap. 18: Decima regio Italiæ Adriatico mari adposita, cujus Venetia: fluvius Silis ex montibus Tarvisanis, oppidum Altinum, Strabo lib. 5, pag. 148 apud Cellarium: Ἕστι τὸ Ἄλτινον ἐν ἕλει, in palude situm Altinum est παραπλησίον, perinde ut Ravenna. Etiam Ptolomæus & Zozimus lib. 5, cap. 37 Ἄλτινον. Martialis lib. 4 Epigramm. 25, Æmula Baianis Altini littora villis. Oppidani, inquit idem, Altinates. Inscriptio Gruteri pag. 409, num. 8 COLLEG. FABR. ALTINATIUM. Flumen hodieque Sile vocatur, sed oppido in episcopali dignitate pridem successit Torcellum seu Turricellum, urbs parva admodum, veteri Altino finitima, sed incolis infrequens; de qua pluribus Ughellus tom. 5 a ubi asserit, urbis Venetæ partibus annumerari, ejusque regionem sextam cum vicinis insulis constituere, tametsi quinto ab ea milliario distet.

[2] Paulo ampliorem descriptionem subjiciet laudatus Ughellus, [ejusque brevis descriptio.] a Papebrochio olim datam, sed quæ hic denuo producenda sit. Altinates post suæ civitatis excidium, qui e paludibus circa Venetias tutantes insulas occuparunt, Torcellum ædificarunt, illamque civitatem Torcellum, quasi Turricellum a sexta parte excisæ civitatis appellarunt. Ea nunc ob aëris gravitatem nullo fere habitatore colitur, nec quidquam fere ædificiorum vicinis ostentat. Episcopatus institutus est ante annos fere mille, anno enim Domini DCXXXV cum Rotharis rex Longobardorum octo Romanorum millia ad Scultennam cecidisset, plerique Venetiæ populi, ejus metu ad æstuaria se receperunt. Itaque Paulus episcopus Altinatis sedem suam episcopalem transtulit, Severino Romano Pontifice probante. Cathedralis basilica titulo Deiparæ Virginis assumptæ, antiqua, ampla & magnifica structura condita est, marmoreis columnis, tesselato pavimento, & emblemate ac vermiculato opere conspicua & sacris reliquiis ornata; scilicet S. Tuscæ virginis & martyris, coronatæ simul cum Malicia ejusdem nutrice, quarum corpora Ravenna, ubi palmam martyrii acceperant, Torcellum jam inde fuere translata. Hactenus Ughellus. Verum pro Malicia, lege Maura, & de utraque Sancta vide in Actis XIII Februarii.

[3] [Istius loci episcopus Heliodorus] Hic observas, episcopatus institutionem revocari ab Ughello ad annum DCXXXV, nisi potius intelligatur translatio sedis episcopalis per id tempus a Paulo facta, cum Longobardorum metu Venetiæ populi ad æstuaria se reciperent. Quæro, unde sedem transtulerit Paulus? An Altino? Ast illud ducentis ferme ante annis (CCCCLII) a furente Attila subversum fuerat. Alibi igitur latuisse oportet Altinenses Episcopos, siqui inter excidium urbis & præfati Pauli tempora tali titulo gavisi fuerint. Certe nullum reperit Ughellus, Paulum in serie primum collocans, nec mihi promptum, ejus disquisitionibus quidquam superaddere, multo minus Altinenses Præsules, qui ante Attilæ tempora sedem tenuerint, suggerere, excepto solo S. Heliodoro, quem ejus ecclesiæ antistitem fuisse, irrefragabili argumento evincitur ex concilio Aquileiensi anno CCCLXXXI celebrato, ubi ipse in Collectione Labbei tomo 2 col. 990 ita loquitur: Heliodorus episcopus dixit: Qui perfidiam Arii omniumque hæreticorum, quorum consors est Palladius; hujus insipiens cor, qui veritatem non est confessus, cum ceteris consacerdotibus meis condemno. Hæc pro sancti Heliodori episcopatu evidentissima sunt. Qui Theonestum episcopum & martyrem Altinensibus annumerant, nescio quibus monumentis nitantur. Alia tradit Ferrarius, ad XXX Octobris examinanda.

[4] [in recentioribus fastis laudatur.] Observat porro Binius col. 997, sanctum nostrum Heliodorum, Græcarum litterarum facultate plurimum imbutum, Hieronymi epistolis quibusdam valde commendari; … & adhuc anniversaria commemoratione in Ecclesia vivere III Julii. Vivit utique, quamvis apud classicos Martyrologos notus non sit, nec in ullis codicibus Usuardinis reperiatur Greveno antiquioribus. Hic eum primus, quod sciam, ita signavit. Heliodori episcopi Altinensis & confessoris, ad quem exstant B. Hieronymi quædam epistolæ. Fallor, ni ex Equilino antistite, solito suo fonte, ea desumpserit Grevenus, ex hoc vero Molanus, cujus phrasis brevior: Item beati Heliodori episcopi Altinensis. Satis eleganter Galesinius: Altini, sancti Heliodori episcopi, divinæ sapientiæ, eloquentiæ admirandæ, & magnæ sanctitatis laude illustris. Breviter Felicius; at Ferrarius totum ferme elogium ex Petri catalogo descripsit. Plures Martyrologos adducere supervacaneum est, neque a jam citatis dissentiunt, quibus & Baronius in Romano subscripsit: Altini sancti Heliodori episcopi, doctrina & sanctitate insignis. Neque video, cur dubitarit Castellanus, utrum Heliodorus ibi laudatus, diversus non sit ab illo, pro quo eum accepit Baronius, cum ab omnibus idem ubique prædicetur, nempe S. Heliodorus, sancto Hieronymo familiaris, ejus in Palæstina aliquando comes, ac demum Episcopus Altinensis.

[5] Jam dictum Petri Natalis encomium procul dubio vidit quoque Maurolycus, [Acta & encomia male digesta sunt.] atque inde ceteris superaddere aufus est, ordinatum fuisse sanctum Heliodorum a Chromatio episcopo Aquileiensi; insigni parachronismo, quandoquidem ex citato concilio certum sit, S. Chromatium adhuc presbyterum fuisse anno CCCLXXXI, dum S. Heliodorus inter Episcopos locum Plura hujusmodi male contexuit laudatus Equilinus antistes; ut, quod in juvenili ætate ad sacerdotii dignitatem promotus sit, Tum: Quod reversus sanctus Episcopus Altinum. ecclesiam suam disposuerit … inde Hierosolymam perrexerit, & optatum diu Hieronymum, quem sæpius in scriptis viderat, corporali lumine visitaverit; præter id genus alia, quæ lutosum fontem commonstrant, ex quo profluxerunt: Acta intelligo verbosa & tetrica, multis post obitum seculis, nescio a quo odornata, quæ ex codice sacræ Eremi Camaldulensis folio 100 olim transcripsit Papebrochius, paulo post inferius exhibenda. Gratius interim lectori fore existimo, ea legere, quæ ex S. Hieronymi operibus brevi, epitome certa collegimus, e quibus de tota illa historia judicium ferri poterit.

[6] S. Heliodorum e Dalmatia oriundum & S. Hieronymi popularem fuisse, [Certiora habentur ex vita S. Hieronymi,] satis colligitur; nec a tempore nativitatis multum aberrabit, qui eam fixerit inter annos CCCXXX & CCCXL, ut S. Hieronymo ferme æqualis sit; nam per Orientem cum sancto illo Doctore peregrinatus erat & in patriam redierat, dum hic primam ad eum epistolam direxit, anno circiter CCCLXVI, ut recte nobis sentire videtur Martianæus, ne si ad annum CCCLXXIV differatur, dicere cogamur, S. Hieronymum adolescentem se & pene puerum vocasse, qui natus CCCXLII, annum tum sextum & trigesimum superasset. Sed de ea epistola mox pluribus. Utut est, e patria in Italiam secessisse S. Heliodorum, ad bonas artes perdiscendas, post Aquileiam rediisse, ibique cum laudato sancto Doctore amicitiam contraxisse, docet tota rerum series, ex variis locis eruenda. Socium se sancto Hieronymo jungens, cum Innocentio & Euagrio in Thraciam, Pontum, Bythiniam, Galatiam, Cappadociam, Ciliciam atque Syriam profectus est. Antiochiæ aliquantum consedit, ibique verosimilius Apollinarem, necdum pro hæretico agnitum, audivit. Hinc in Chalcidis solitudinem se recipiente Hieronymo, eo postea accessit Sanctus noster, quibus Euagrius Antiochenus cuncta necessaria ministrabat, inquit Baronius ad annum CCCLXXII num. 44. Sed rebus in hunc modum probe dispositis, illud funestum imprimis accidit, ut dulcissimo comite Innocentio morte extincto privaretur, Heliodorusque cito recesserit, spe tamen redeundi. Quod laudatos jam S. Heliodorum, Innocentium & Euagrium itineris in Orientem individuos socios habuerit S. Hieronymus non omnino certum existimat Tillemontius.

[7] At vero indubitatum est, S. Heliodorum jam tum monachum fuisse, [& ex variis] iis ligatum vinculis, ut retro ad seculum respicere ei integrum non esset, cujus rei testis est S. Hieronymus tota illa elegantissima, in laudem solitariæ vitæ epistola, ad ipsum data, qua non obscure ostendit, angi se, ne parentum vel sororis viduæ (matris Nepotiani) blanditiis, a sanctissimo instituto avellatur. Instat porro hinc inde acrius, ut ex paucis ejusdem epistolæ locis apertissime intelliges. Filius hominis, inquit, non habet ubi caput reclinet, & tu amplas porticus & ingentia tectorum spatia metiris. Unde patet in re lauta & bene parta fuisse S. Heliodori parentes, adhucdum superstites. Pergit Hieronymus: Hereditatem exspectans seculi, coheres Christi esse non poteris. Interpretare vocabulum monachi, hoc est nomen tuum. Quid facis in turba, qui solus es? Neque hic sistit. Tu autem perfectum te fore pollicitus es; nam cum derelicta militia, te castrasti propter regna cælorum, quid aliud quam perfectam secutus es vitam?.. Igitur ut concludam; si perfectus es, cur bona paterna desideras? Præceptorum hujusmodi plena est laudata epistola, ex cujus supputatione illam summam colligit Hieronymus; monachum perfectum in patria sua esse non posse: perfectum autem esse nolle, delinquere est.

[8] [ejus epistolis.] Et hanc & alias epistolas describere oporteat, si singula prosequi velim: ad S. Heliodori gestorum compendium pertinet, quod statim principio indicat Hieronymus: Quanto amore & studio contenderim, ut pariter in eremo moraremur, conscium mutuæ caritatis pectus agnoscit. Quibus lamentis, quo dolore, quo gemitu te abeuntem prosecutus sim, istæ quoque litteræ testes sunt, quas lacrymis cernis interlitas. Verum tu, quasi parvulus delicatus, contemptum rogantis per blandimenta fovisti. Non minus clare conqueritur ep. 3, cap. 6, ubi de Nepotiano agens, amice expostulat; alius forsitan scriberet, quod ob salutem illius Orientem eremumque dimiseris, & me carissimum sodalem tuum redeundi spe lactaveris. Hæc indicant, S. Heliodorum ad suos revertentem, reditum ad S. Hieronymum promisisse; sic tamen ut alio avocatus, fidem leberare non potuerit, manente interim constanti & perpetua inter utrumque necessitudine. Quid deinde per plures annos egerit S. Heliodorus, non satis constat. Curam nepotis habuisse, ad sacerdotium, deinde ad episcopatum promotum, docet iterum sanctus Hieronymus, insigni alia epistola, ordine secunda, ad ipsum Nepotianum, qua vivendi normam, a clericis & monachis servandam, præscribit: Scio quidem, ab avunculo tuo beato Heliodoro, qui nunc pontifex Christi est, te & dedicisse quæ sancta sunt, & quotidie discere, normamque vitæ exemplum habere virtutum. Numquam vero in Orientem rediisse S. Heliodorum, abunde probat S. Hieronymi silentium, ut, siquis ejus nominis apud S. Doctorem reperiatur, recte observet Tillemontius tomo 12, pag. 621, diversum fuisse a nostro, fratrem seu monachum, forte Rufini internuntium.

[9] [Libri S. Hieronymi, ipsi & Chromatio dicati.] Hanc ad Nepotianum epistolam scriptam censet Martianæus anno CCCXCIV, cum pridem infulas Altinenses consecutus fuisset sanctus Heliodorus, quem supra demonstravimus anno CCCLXXXI, episcopum concilio Aquileiensi interfuisse. Epitaphium autem Nepotiani, seu predictam epistolam, apud Marianum Victorium tertiam, datam existimat anno CCCXCVI, vel ut Tillemontius, an. CCCXCVII. De ceteris S. Heliodori in episcopatu sigillatim gestis, ex sancti Hieronymi litteris deduci nil potest, præter ea, quæ ad Nepotianum scripta sunt. Ceterum constat, sanctos Heliodorum & Chromatium a S. Hieronymo petiisse varios S. Scripturæ libros, ab ipso latine versos, de quibus seorsim loqui, operæ pretium non est. In nova Martianæi editione præfatio in librum Tobiæ, inscribitur Chromatio & Heliodoro episcopis, incipitque: Mirari non desino exactionis vestræ instantiam; exigitis enim, ut librum Chaldæo sermone conscriptum, ad Latinum stylum traham. Lib. 2 adversus Rufinum cap. 8, testatur, se Salomonis etiam libros… ex Hebraico transtulisse & dedicasse sanctis episcopis Chromatio & Heliodoro. Adde commentarios in Oseam, Amos, Zachariam & Malachiam ex ep. 115, de quibus vide Tillemontium tomo 12 pag. 136; quamvis & aliis inscripti reperiantur, quæ nostrum non est hic pluribus discutere.

[10] Satis sit, hæc in Sancti nostri solidam laudem delibasse, [Dantur acta, quamvis male digesta.] quamvis talia omnino non sint, ut inde vitæ aut gestorum ordo intelligi queat: quemadmodum nec eo facerent epistolæ illæ, quæ sub Chromatii & Heliodori nomine ad sanctum Hieronymum, cum hujus ad eos responsoria, Martyrologiis olim præfigi solebant, a Baronio falsi pridem convictæ, sed Actis jam subjungendis insertæ, quas Florentinius aliique frustra tueri conati sunt. Minus etiam mihi integrum est, præfata Acta propugnare, quæ, ut supra dicere cœperam, verbosa & tetrica sunt, multis falsis, multis improbabilibus referta, quæ in Equilinum & Ferrarium a recentioribus rejecta sunt, utpote qui historiam illam qualemcumque non viderant, hactenus, quod sciam, ineditam. Negligi potuisse, haud equidem diffiteor, verum recepto nobis more, tales etiam Vitas edimus, quas non probamus; hic vero ea sola ratio impellere potuit, quod scaturiginem exhibere voluerimus, ex qua in Equilinum & Ferrarium omnia promanarunt. Quisquis autem historiam illam compilaverit, nec mortis genus, nec ejus tempus, assignare ausus est. Reliqua in annotatis elucidabimus.

VITA
Ex Ms. cod. Sacræ Eremi Camaldulensis fol. 100.

Heliodorus Episcopus Altinensis Torcelli prope Venetias (S.)

BHL Number: 3801

EX MSS.

PROLOGUS.

Tempore illo, ex quo ex diversis provinciis sancti Patres, gentium multitudines in veræ fidei unitatem atque catholicæ ecclesiæ credulitatem divino nutu congregarent: [Contra insidias dæmonis certantes SS. PP.] ab eo tempore quoque malignus spiritus lupino ore caulas fidelium, insidians circuit, mortem animarum studiose quærens & sine cessatione quotidie, non solum corpora sed & animas dilaniat. Quia vero per sanctorum monita Patrum ex utriusque populis, Judæis scilicet & gentilibus, collecta fore cognoscitur religio Christiana, nunc quasi unum ovile sancta Christi per totum orbem gratulatur Ecclesia quam lupus rapax, quanto majorem fore cognoscit, tanto amplius rapido morsu eam devorare satagit, etiam per humanam creaturam, sua arte deceptam. Quapropter [sancti] ac religiosi viri, in fide Chrisi perseverantes, & pro tanti laboris certamine, floreo rubore & niveo candore vernantes, in tantum contra ejusdem lupi callida exstiterunt * argumenta, donec per diversa tormentorum genera ad palmam martyrii pervenerunt; plures namque proprias voluntates abnegantes, easque interiori examinatione discutientes, & ab his, quæ contraria sunt, spirituali temperantia sobrieque sese custodientes, perrupto passionis muro, violenter ad cælorum regna conscenderunt.

[2] [& tormenta & mundum vicerunt;] Quandoquidem, divino docente eloquio, duo esse tormentorum genera nullus fidelium ambigit: unum namque est persecutorum, qui Martyrum membra diversis furendo dilaniant cruciatibus, feris avibusque discerpenda projiciunt, eaque vel in undis solvi, vel per flammarum incendia, in cinerem faciunt redigi: alterum quippe tormentorum genus est, quo gens humana a diversis hujus mundi illecebris per propriam trahitur voluntatem. Motus quidem animi regere & perturbationes illius modeste placare, iræ atque superbiæ impetus in semet refrenare, contra vitia sua quotidie litigare, a sermone inani & opere detestabili, tamquam in cibis noxiis, haud ignara abstinere se non desistit. Talia quoque agere, gratia divinæ dignationis est, qua plerique Sanctorum illustrari, futuræ remunerationis præmium, quasi per quamdam schematis speciem, oculis interioris provident hominis. Necesse ergo est, tantorum Patrum vitam pandere & ad notitiam fidelium seu infidelium deducere atque vulgare, ut fideles de virtute in virtutem perfectius crescant, & hi qui perversi sunt, talibus exemplis eruditi, ad unum ac solum Deum, sine aliqua intermissione, valeant pervenire.

[3] Nunc igitur, fratres, hujus lectionis verba, intentis auribus, cordis saltem, [inter quos S. Heliodorus.] audire curate, & de multis parva quæ loquimur, prout possibile est, vestris viribus solicite noscere curate, quatenus ea, in horreo vestræ mentis collecta, pro magnis divitiis possidentes, gloriosum Deum in suis Sanctis una voce laudetis. Qua de re, ut ex paucis multa noscantur, maluimus sancti ac beatissimi Heliodori Præsulis ex parte vitam texere, & qualiter in rebus humanis conversatio est, gratanter intimare.

ANNOTATIO.

Nihil est in toto hoc, satis longo exordio, quod non sexcentis Sanctis aptari possit, si solum S. Heliodori nomen excipias.

* lege certaverunt.

CAPUT I.
Primi S. Heliodori labores in conversione Altinensium. Confert cum S. Chromatio. Ordinatur episcopus & ad S. Hieronymum in Palæstinam proficiscitur.

Tempore namque Theodosii Imperatoris a quo multi Italiæ provinciæ populi Arianorum perfidia detinebantur, [Hic multis virtutibus ornatus] sanctus ac venerabilis vir Heliodorus apud Altinatem urbem vitam ducebat. Erat enim vir iste magnæ abstinentiæ, probabilis vitæ, fide Catholicus, in operibus rectus, in judicio justus, cujus [inter] virtutes adeo prudentia excellebat, ut per multa terrarum spatia huic similis non poterat inveniri, qui inter cetera divini verbi mirificus exstitit prædicator, in tantum, quod Altinatam, nobilissimam simul & opulentissimam urbem, quæ quondam fuerat variis erroribus alligata, per sacrosanctum regenerationis lavacrum, ad veritatis revocaret viam. Hæc namque civitas olim ex auro & argento mire decorata, magnis viribus pollebat, atque inter ceteras Venetiæ civitates nobilissima dicebatur; quin Augusti solium nusquam pretiosius habebatur. Quid plura b? urbs plena quondam opibus, repente fuit deleta, ut vera refert historia: cumque Attila ad debellandum Italiam quantocyus properaret, prius Aquilegiam pervenit, eamque cepit ac igne consumpsit: deinde multa castella seu civitates vehementer apprehendit ac dissipavit & incendit, inter quas etiam civitates hanc opulentissimam urbem deprædatus est & solo tenus delevit, ibique multa auri & argenti talenta, quæ recondita fuerant, invenit, ac interfectis plurimis, ab ea exiens, alio commeavit.

[5] Igitur postquam de nobilissimæ urbis eversione breviter est dictum, [Altinum, urbem olim nobilem] oportet nunc ut, postposito historiæ ordine, ad sancti viri redeamus gesta. Præfatus namque vir Dei cum juvenili ætate floreret, ad sacerdotis dignitatem magis corde quam corpore pervenit, despectisque omnibus terrenorum curis; sanctæ conversationis habitum corde tenus gerebat. Hujus ego omnia gesta non didici, sed pauca c quæ narro. Hic itaque cum sacerdotio fungeretur in eadem urbe, quam præfatus sum, pro caritate civium assidue manebat, & sanctis exhortationibus universum populum Domino solerter acquirebat. Eo namque tempore magna in civibus agitabatur confusio, ita ut immolarent diis & ad orandum fana construerent, & idolis intente deservirent. Tunc Vir iste sanctus, videns universum d populum, diis penitus sacrificantem, illorum errore coactus, sese cum lacrymis in orationem dedit: qui ab oratione consurgens, confestim vidit Angelum nimis candidum, dicentem sibi: Heliodore vir Dei, forti animo esto, quia exaudita est oratio tua & populum hunc, serpentina suasione fraudatum, scias per te fore redemptum.

[6] Quo agnito, vir Dei nimio terrore perterritus est: [Ab idolis ad Christum adduxisse dicitur,] sed post paululum in se reversus & angelicis verbis confisus, ad populum intrepidus pervenit; cumque ibi omnes congregarentur, B. Heliodorus populorum catervam strenue admonebat, & incipiens, eis totam seriem veteris Testamenti sive novi ingerere [satagebat:] confortabat eos, ut relicto errore simulacrorum, ad verum Deum converterentur, & quemadmodum venisset inter homines Deus, docebat eos, dicens: Quoniam hæc vita casibus subjacens est & fugitiva; ut cum [minime] putatur, tamquam labefacta diffugiat. Ideo lux nobis de cælo descendit, missa a Patre ingenito, & descendit in virginis alvum, quæ concepit de Spiritu sancto, & protulit Deum & hominem. Ipse enim alteram vitam ostendit, quæ initium absque fine habet numquam, ibi dolor vel gemitus numquam, ibi sinistrum [nihil,] sed semper gaudium & lætitia sine fine regnat, ubi etiam Angelorum chori canunt, dicentes; Gloria in excelsis Deo & in terra pax hominibus bonæ voluntatis. Ubi Prophetarum, Apostolorum, Martyrum, Confessorum, Virginum & omnium electorum numerus, gaudet per infinita secula seculorum.

[7] [fana evertisse & ecclesias ædificasse.] Hæc autem simulacra sunt vana, surda & muta, nihilque verum in se habentia; ipse enim diabolus suadet vobis his idolis deservire, ut animæ vestræ in ejus potestatem deveniant: nam vere hæc figmenta aurea & argentea, quæ conflata sunt, ad arbitrium hominis sunt fabrefacta, deinde eum, qui vos creavit, ignoratis, in cujus nomine omnia sunt creata. Hæc & his similia dicente beato Viro, crediderunt universi cives illa die & baptizati sunt. Credentibus autem illis præcepit B. Heliodorus, omnia simulacra omniaque templa, quæ in civitate constructa erant, penitus delere & igne comburere. Hæc namque ut dicta, illico fuerunt expleta. Tunc vero sanctissimus Vir jussit in civitate multas fabricare ecclesias, inter quas etiam in honore sanctæ Dei Genitricis Mariæ ecclesiam mire construxit.

[8] [Cum S. Chromatio libros petiit a S. Hieronymo.] His autem peractis, perrexit ad B. Chromatium, illustrem virum, Aquilegiæ episcopum, & cuncta quæ gesserat ei ordine narravit. Tunc videns Chromatius, B. Heliodorum tanta sanctitate & sapientia virtuteque plenum, toto affectu eum diligebat & honorabat. Quotidie autem inter se disputabant, qualiter in sanctis Dei ecclesiis divina officia celebrari debuissent. Eodem vero tempore transmiserunt ad B. Hieronymum, ut Tobiæ librum e Chaldeo sermone conscriptum, in latinum stylum transferret. Quod audiens venerabilis Hieronymus, utriusque linguæ peritissimus, prædictum librum Latinis sermonibus exposuit & eumdem suo canone prænotavit ac sanctis viris remandavit. Similiter etiam commentarios in Osee, Amoz, Zachariam, Malachiam, quos poposcerant ab eo, ut describerent transmisit, sicut & tria Salomonica volumina Emaioth, quod Hebrei Parabolas; Coheleth, quod græce Ecclesiastes dicitur; Syracyrim, quod in nostram vertitur linguam, Canticum canticorum, Latino eis sermone descripsit.

[9] Sanctus namque Heliodorus Præsul f effectus, reversus est Altinum & sedula prædicatione populum admonebat atque sacerdotes sive levitas, seu ceteros, [Ad quem profectum ait scriptor, dum jam episcopus esset.] secundum ecclesiasticos gradus, in ecclesiis assidue ordinabat. Vir autem Deo plenus non longo post tempore, inito consilio, causa orationis, Hierosolymam perrexit g ibique sedulo Christum rogavit, pro se & pro cunctis sanctæ Ecclesiæ filiis. Cujus adventum B. Hieronymus ut audivit, gratanter excepit, illumque venerandis affatus dictis; Deo grates refero, qui te meis obtulit obtutibus. Sanctus vero Heliodorus apud eum commoratus est, donec ibidem mansit.

ANNOTATA.

a Hæc ut vera admitto, si S. Heliodorus episcopus esse supponatur, id quod auctor non videtur supponere: cetera, quæ toto capite dicuntur, ferme pro ejus ingenio composita sunt.

b Pluribus sane opus non est; satis laborabit, qui dicta probare voluerit. Non adeo dubia est eversio civitatis per Attilam.

c Neque pauca ista ex satis puro fonte hausit. Non erat tam juvenis S. Heliodorus quando sacerdotium suscepit, utpote qui cum sancto Hieronymo in Palestinam profectus fuerat; unde redux apud parentes in Dalmatia diu hæserat, deinde verosimiliter & Aquileiæ: neque certo scitur Altini umquam fuisse, priusquam ordinatus esset ejus urbis Episcopus, unde de reliquis facile est judicare.

d Non est verosimile, universum populum Altinensem eo tempore diis penitus sacrificasse; melius dixisset Ariana labe infectum, ut principio insinuaverat.

e Hæc ferme sola sunt quæ in tota hac vita recte & fideliter referentur, ut ex commentario prævio colligere est.

f Hic supponit auctor, imo satis aperte indicat, S. Heliodorum a S. Chromatio ordinatum Episcopum; at in præsato commentario ostendimus, figmentum id esse; erat enim Episcopus S. Heliodorus in concilio Aquileiensi an. 381, cui S. Chromatius ut presbyter interfuit, vivente tum adhuc Valeriano concilii istius præside.

g Æque commentitia est Hierosolymitana hæc peregrinatio, a sancto Heliodoro Episcopo suscepta: viderat is S. Hieronymum eique comes fuerat, adhuc junior & monachus, ut superius satis dictum est. Mira scriptoris imperitia, tum etiam errantis, dum vera memorat.

CAPUT II.
Obtinet brachium S. Jacobi. Litteræ de Martyrologio ad S. Hieronymum, & hujus responsio. Secessus ad S. Marcellianum & obitus.

In tempore autem illo pervenerunt Episcopi de Galliæ confinibus ad Theodosium Imperatorem & petierunt ab eo corpus beatissimi Jacobi Apostoli Zebedæi a, [Hic Epp. Galliæ corpus S. Jacobi, noster brachium obtinuisse dicuntur.] fratris Joannis, quod in Judæa collocatum erat, dicentes: Noster fuit prædicator, nobis concede corpus, piissime Imperator. Hoc audito Venerabilis Augustus misit Hierosolymam & jussit reddi corpus B. Jacobi Gallis civibus. Cum autem redditum esset corpus, B. Heliodorus nequaquam hujus rei inscius, venit ad Galligenas & blandis sermonibus eos alloquebatur, ut de ejus sacrosancto corpore sibi concessissent. At illi ejus sermonibus placati, dederunt ei brachium dexterum, & ad propria cum magna lætitia repedaverunt. Sanctus Dei Heliodorus, expleta Hierosolymitica devotione, & accepta licentia a S. Hieronymo, regressus est in patriam & gratuita pietate eam beavit: nam B. Jacobi reliquias secum devexit, quas & honorabiliter condidit in oratorio S. Andreæ Apostoli, quapropter ingens gaudium exortum est civibus.

[11] Per idem tempus præfatus Augustus jussit congregari omnes Italiæ provinciæ Episcopos & ibidem statuerunt concilium b: inter quos aderant Chromatius & Heliodorus clarissimi viri. [Post nescio quod concilium,] Cumque in eodem concilio a ceteris Episcopis, matutinis & vespertinis horis, Martyrum festa celebrarentur, præfati Pontifices Chromatius & Heliodorus cœperunt percunctari eos de ipsis natalitiis Martyrum, quo ordine celebrarentur. Qua ex re magna contentio orta fuit inter eos, ut pro eadem contentione Chromatius & Heliodorus miserint legatos suos Hierosolymam, cum epistola ad Hieronymum presbyterum ita descripta.

[12] [cum S. Chromatio natales Martyrum postulat,] Domino sancto Fratri Hieronymo Præsbytero Chromatius & Heliodorus Episcopi in Domino salutem dirigimus. Cum religiosissimus Augustus Theodosius Mediolanensium urbem fuisset ingressus, universosque Italiæ Episcopos invitasset, ob causam aliquantorum Episcoporum, qui ex Ariana fæce suas animas inquinaverant: contigit, & nostram parvitatem ad idem venisse concilium, in quo cum ea, quæ dicenda fuerant, dicta essent & definienda finita, cœpit Christianissimus Princeps S. Osorium *, Cordubensis ecclesiæ proferre Antistitem, quod omni die non jejunans matutinis, sive jejunans vespertinis, explicans Missas eorum Martyrum, quorum natalitia essent, plurimorum nomina memoraretur. Factum est, ut omnes pariter ad tuam statueremus scribere Caritatem, ut famosissimum Ferialem, de archivo S. Eusebii Cæsariensis Palæstinæ Sacerdotis, inquirens, Martyrum ad nos dirigas festa, ut possit hoc officium, per tuam sanctam industriam, melius perfectiusque Dei Martyribus exhiberi.

[13] [quibus longa epistola] Tunc videns S. Hieronymus hanc epistolam, direxit suam Pontificibus tali modo: Chromatio & Heliodoro SS. Episcopis Hieronymus. Constat Deo & Domino nostro, omni die Martyrum suorum triumphos excipere, quorum passiones a S. Eusebio Cæsariensi Episcopo scriptas reperimus. Nam Constantinus Augustus cum Cæsaream fuisset ingressus, & diceret memorato Antistiti, ut peteret aliqua beneficia Cæsariensi ecclesiæ profutura, legitur respondisse Eusebium, opibus suis ditatam ecclesiam, nulla petendi necessitate compelli: sibi tamen desiderium immobile exstitisse, ut quidquid in Republica a Romanis judicibus gestum sit erga Sanctos Dei in universo orbe, sollicita perscrutatione, monumenta publica discutiendo, perquireret, qui Martyres, a quo judice, in qua provincia vel civitate, qua die, qua passione perseverantiæ suæ obtinuerunt palmas. De ipsis archivis sublata, ipsi Eusebio regius Princeps jussit dirigere, unde factum est, ut idoneus relator existens, & ecclesiasticam historiam recenseret, & omnium pene Martyrum provinciarum omnium Romanorum [trophæa] diligens historiographus declararet, quatenus omni die sacrificium Deo offerentes, nomina eorum meminissent, qui ea die ipsa, qua offeruntur sacrificia, victores diaboli exstitissent, & Martyres suis triumphis pollentes atque ovantes, ad Regem suum pervenissent Christum.

[14] [respondet S. Hieronymus] Hac de causa singulorum mensium singulorumque dierum festa conscripsimus, perennem memoriam nostræ parvitatis nomen habiturum credentes, cum diebus omnibus per tot [annorum] spatia Sanctorum fuerint nomina festive celebrata: & quia per singulos dies, diversarum provinciarum diversarumque urbium, plusquam octingentorum & nongentorum millia Martyrum nomina sunt nominata, ut nullus dies sit, qui non intra quingentorum Martyrum numerum reperiri possit adscriptus, excepto Kalendarum Januariarum die: considerans, inter innumerabiles turbas lectoris animum intra unum mensem posse lassescere, ne id eveniat, succincte & breviter eorum, qui sunt in amplissima festivitate, in suis locis tantum præ omnibus memoratus sum, ut amputato fastidio, unus de omnibus sufficiat libellus adscriptus. Sane in prima parte libelli omnium Apostolorum festa conscripsimus, ut dies varii non videantur dividere, quos una dignitas in cælesti gloria fecit esse sublimes.

[15] Hæc & alia plura, S. Ecclesiæ necessaria, direxit Hieronymus Chromatio & Heliodoro c Carissimis: [Abdicato episcopatu,] sed quia longius est narrare singula, oportet nos S. Heliodori vitam breviter definire, ne videamur audientibus fastidium generasse. Cum autem esset S. Heliodorus plenus dierum, convocavit suum clerum, & populum admonuit, & civitatis ruinam futura prædixit. Ad ultimum egregius Dei vir dixit populis, quatenus [eligerent] alium virum, qui vicis suæ ordine episcopatum teneret, eo quod ipse pastoralem curam præ senectute ferre nequiret. Illi autem illico contristati, rationi quam dixerat, totis viribus intercedebant, & alterum præsulem, eo vivente, habere penitus recusabant: sed in tantum confortavit animos eorum, donec eligerent venerabilem virum, nomine Ambrosium, qui & ipse Deo placere studuit moribus & factis. His autem peractis, B. Heliodorus, accepta licentia ab universis civibus, eremum petiit; sed non longo post tempore, admonitus fuit a Domino, ut novellis gentibus, quibus præfuerat, causa prædicationis vicinus exstitisset, atque cum B. viro Marcelliano unum haberet habitaculum.

[16] Hoc audiens S. Præsul, pervenit ad beatum virum Marcellianum, [ad S. Marcellianum se recipit & moritur.] qui habitabat in insula posita in mari, quæ non longe erat a prædicta civitate, a cujus nomine etiam nunc vocatur Marcelliana. Quem videns Marcellianus, magno cum honore suscepit eum & vehementer deprecabatur, ut in eodem loco pariter vitam finirent. Tunc B. Heliodorus cum magna caritate, qua sanctus Vir eum rogaverat, se ibidem mansurum promisit. In eodem loco S. Pontifex ecclesiam dedicavit, in qua non diebus neque noctibus a vigiliis & orationibus cessabat: eodem vero anno S. Marcellianus die V mensis Junii migravit ad Dominum: sanctus autem Heliodorus collocavit corpus S. Viri in eadem ecclesia, cum ingenti honore. Cum autem appropinquaret tempus, quo S. Vir de morte [esset] transiturus ad vitam, convocavit sacerdotes, dixitque eis suæ mortis imminere diem. Adveniente autem die obitus, suis omnibus, qui ibi aderant, salutis verbum prædicabat, atque facta confessione, sancta illius anima corpore soluta fuit: ad cujus funus pervenit prædictus Ambrosius, cum clero & infinita multitudine populorum volens tollere corpus ejus, sed hoc facere nequiens, sepelivit illud in prædicta ecclesia juxta cœmeterium S. Marcelliani, III die mensis Julii. In quo loco multa per eum Dominus miracula fecerat, qui vivit & regnat cum Deo Patre, in unitate Spiritus sancti, per æterna secula seculorum. Amen.

ANNOTATA.

a Et hæc mera fabella est, de Episcopis Gallicanis, corpus S. Jacobi a Theodosio impetrantibus.

b Et hoc concilium & famosas litteras pridem convulsit Baronius, Præf. ad Martyrologium Romanum cap. 7. Hic pejus descriptæ sunt quam alibi, sed nihil corrigendum putavimus, nisi quod constructionis ratio exegit.

c Quam fidem mereantur, quæ his duobus numeris continentur, facile dispiciet eruditus lector. Hinc Marcellianum suum eruerunt Petrus & Ferrarius, quem hic collocat 5 Julii.

* Alii legunt Gregorium.

CAPUT III.
Sedis episcopalis & sacri corporis cum aliis translatio.

[Paulus ep. Altin. per Longobardos fugere compulsus,] Transactis autem aliquot annorum curriculis, post eversionem prædictæ civitatis ab Attila, ut diximus, factam, Albuinus rex, cum magna multitudine Longobardorum, pervenit ad dissipandam Italiam. Primum namque Venetiam, quæ prima Italiæ provincia est, sine obstaculo cepit; siquidem tota Italia, crescente Longobardorum rabie, invasa est. Cum hæc agerentur, Paulus Clarissimus apud Altinum regimen ecclesiæ tenebat; videns autem ipse illorum furorem circumquaque in deterius crescere, & recordatus minæ, quam S. Heliodorus illic venturam prædixit, ablatis corporibus SS. Theonisti, Tabræ, & Tabratæ sive Liberalis, cum eximio brachio S. Jacobi Apostoli, seu ceteris pignoribus Sanctorum, exinde noctu exiit, & cum quibus potuit, in maritimas spatiosæ Venetiæ insulas, quæ non longe sunt ab eodem loco, pervenit. His autem temporibus Heraclius apud Constatinopolim Romanum regebat imperium, post cujus obitum Eraclius ejus filius, cum matre Martina regimina suscepit, quo vita discedente, Constantinus germanus ejus Heraclii imperium obtinuit. Quia [autem] piissimi Augusti, & ex parte, suorum natorum mentionem fecimus, oportet ut ad primam seriem redeamus.

[18] [cum sacris SS. corporibus Torcellum migravit.] Cum autem habitare optaverat Præsul in prædictis insulis, vixit mense non amplius uno. Habitatores autem, qui Altini remanserant, partim in alteram partem profecti sunt, partim ad easdem insulas pervenerunt, & cuncti, inito consilio, fecerunt ibidem episcopum, quod novum Altinum vocaverunt: sed postea vulgi, mutato nomine, dixerunt Torcellum; & elegerunt virum nomine Maurum, quem sibi constituerunt Pontificem. Hic namque Præsul diversas ecclesias construxit & per singulas insulas plebes constituit. Quo mortuo, successit Julianus, quia nimirum fuerat procurator & prædicator. Eo autem defuncto, Deusdedit sibi Pontificem [elegerunt] virtutibus plenum, quem vere possumus dicere, Dei dono fuisse datum; hic namque S. Dei Genitricis Mariæ ecclesiam, eadem similitudine, qua fuerat, condidit, ibique sanctorum corpora dignissime collocavit, ac S. Jacobi Apostoli brachium in ejus crypta vel capsa cum honore condidit.

[19] Post plures denique annos corpus beati Marcelliani furtim sublatum fuit, [Ejus successores: & S. Heliodori translatio.] & quia propriam Deus plebem noluit tanto privare patrono, eadem nocte admonitus fuit Præsul a Domino, qui eodem tempore ibidem præerat, ut corpus S. Heliodori de eodem loco tolleret, quia exinde alii eum rapere conabantur. Mane autem facto, idem Præsul convocavit clerum & populum & narravit eis cuncta quæ nocte viderat. Tunc universi cum venerabili Pontifice pervenerunt ad prædictam ecclesiam S. Marcelliani, in qua S. Vir requiescebat: tulerunt corpus ejus & cum ingenti gaudio deduxerunt, ac in sanctæ Dei Matris ecclesia juxta altare ejusdem S. Dei Genitricis Mariæ de Torcello decentissime collocaverunt; ubi florent orationes ejus ad laudem Domini nostri Jesu Christi, qui cum Deo Patre & Spiritu Sancto vivit & regnat per immortalia seculorum secula. Amen.

ANNOTATA.

Neque hæc satis exacta sunt. Videatur potius Ughellus in commentario laudatus, qui secundum Episcopum vocat Mauritium. Apud ipsum autem ita loquitur Dandulus in Deusdedit Episcopo 4, circa annum 697. Majores natu, inquit, cum devota plebe diœcesis Torcellanæ, præsidente Deusdedit Episcopo, qui Juliano successerat, ecclesiam cathedralem S. Mariæ de novo construxerunt: corpora sanctorum Heliodori Altinatis Episcopi, Liberalis confessoris, Trabæ, Trabatæ & Theonisti martyrum, cum brachio S. Jacobi Apostoli in ea reponentes. De S. Liberale actum est 27 Aprilis. Trabam & Trabatam necdum novi. Tabra & Tabrata apud Ferrarium ex Petro ponuntur 22 Novembris, ad quem eorum Acta expendenda remittimus. Theonestus colitur 30 Octobris a Ferrario cum Tabra & Tabrata.

DE S. ANATOLIO EPISC. ET CONF.
CONSTANTINOPOLI.

Anno CDLVIII

COMMENTARIUS PRÆVIUS.

Anatolius Patriarcha Constantinopolitanus (S.)

AUCTORE J. P.

§ I. Cultus sacer, elogia, miracula, tempus vitæ ac mortis, vita hic a nobis edita.

Sanatolius, patria Alexandrinus, primum presbyteri atque Apocrisiarii seu Responsalis munere perfunctus, illustrem exinde Patriarchæ Constantinopolitani dignitatem consecutus, summo semper apud Græcos in honore, nec minore in veneratione fuit; [S. Anatolii cultus & elogia,] uti planum fiet ex sacris ipsorum monumentis, quibus annuam ejus memoriam insertam voluere, perpetuæ posterorum memoriæ consecratam. A Menæis Græcorum excusis ducatur exordium. Ibidem hac die III annuntiatur in hæc verba: Sancti Patris nostri Anatolii Patriarchæ Constantinopolitani. [ex Menæis impressis,] Hic, cum presbyter & apocrisiarius esset, ordinatur episcopus CPolitanus, imperante Theodosio Juniore. Nam cum Dioscorus hæreticus speraret fore, ut in perverso dogmate sibi suffragaretur, Episcopum CPolitanum elegit. Verum nihil inde profecit hæreticus. Etenim beatus iste Anatolius, primus illum in synodo Chalcedonensi damnavit, & nomen S. Flaviani, diptychis inseruit, qui a Dioscoro & latrocinantium Concilio, ab ipso coacto, dejectus e solio erat; litterisque encyclicis seu generalibus ad episcopos missis, qui in variis provinciis præerant ecclesiis, Dioscorum, sectæque ejus adhærentes hæresiarchas damnavit: cumque ovile suum sancte pavisset in orthodoxa fide, ac rexisset, ab hæreticis impie sublatus est, Gennadio sanctissimo relicto successore.

[2] Ita Menæa excusa; ubi vides e postremis dicti elogii verbis, Anatolium a Græcis non ut sanctum dumtaxat coli Episcopum & Patriarcham, [& Menologio Basiliano.] sed etiam mortem ejus hæreticis imputari, qua de re paulo post. Menæis fere consonat Menologium Basilianum, in quo habentur sequentia: Memoria sancti Patris nostri Anatolii, Patriarchæ CPolitani. Dein hujusmodi elogïo honoratur: Sanctus Pater noster Anatolius, civitate Alexandrina oriundus, presbyter erat sanctissimæ Dei Ecclesiæ, Theodosio Juniore regni gubernacula moderante. Ob virtutem vero suam & notitiam, apocrisiarus CPolim a Dioscoro hæretico delegatus est, in spem adducto fore, ut suffragatorem illum haberet perversi sui dogmatis. Synodo Chalcedonensi IV interfuit, & una cum quingentis ac triginta sanctis Patribus, Dioscorum anathemate percussit. Nomen S. Flaviani, a Dioscoro e medio sublati in synodo Ephesina, latrociniis infami, injustaque morte ab hæreticis mulctati, diptychis inseruit, & omnes hæreticos anathematis sententia perstrinxit. Denique Patriarcha CPolitanus creatus, postquam gregem recte gubernasset, ad Deum emigravit.

[3] [Cultus idem e variis Græcorum tabulis,] Annua quoque sancti Patriarchæ nostri memoria in pluribus aliis Græcorum tabulis inscripta invenitur, videlicet in Typico S. Sabæ, Horologio Græco, Menæo Chifletiano, nec non in Maximo, Cytherorum episcopo, & ultimo quidem hoc loco cum elogio. Quid? Quod ad exteras quoque ac remotas Ruthenorum Slavorumque nationes Præsulis nostri fama, sanctitas ac veneratio publica, longe lateque pervagata sit? Etenim in Synaxario Ruthenorum a P. Georgio David, Societatis nostræ missionario, qui anno 1678 Moscuæ residebat, in latinam linguam converso, ac postea ad nos misso, die III Julii sic legitur: Item [festum vel commemoratio] ossium S. Anatolii Patriarchæ CPolitani. At in Menologio Slavo-Russico, nobiscum communicato per nobilem ac generosum Virum D. Baronem de Sparsvenselt (de cujus in nos meritis plura ad præsentem materiem spectantia invenies in vita Papebrochiana tomo 6 Junii pag. 17) in Menologio, inquam, Slavo-Russico, eodem quidem die III memoratur noster Sanctus, at terminis plusculum diversis: S. P. N. Anatholii Patriarchæ CPolitani, anno CDLIII sub Marciano. Facundus, gente Afer, Hermianensis in Africa episcopus, jam tum a seculo sexto (floruit enim anno 540) Antistitem nostrum sancti titulo plus semel honoravit, ut videre est in libro 5, quem scripsit pro defensione trium capitulorum Concilii Chalcedonensis, cap. 3; ubi defendit Anatolium contra dicacitatem Nestorianorum. Alia ad publicam sancti Confessoris nostri venerationem, nec non ad sacrarum exuviarum ejus cultum spectantia, tu lege lector ad finem vitæ, paulo post huic commentario prævio subjungendæ; e quibus non parva de exhibitis ei honoribus sacris ac publicis fiet confirmationis accessio.

[4] Apud Molanum inter auctaria, hoc quoque die refertur. [& Molani auctariis.] Corrigendus aliorum toties corrector Bailletus, asserens in vita S. Anatolii episcopi Laodiceæ in Syria, male Laodicenum Anatolium a Molano confundi cum Anatolio Patriarcha CPolitano; cum tamen relatus auctor expressis terminis alterum ab altero Anatolium abunde discriminandum censuerit, relinquendo Anatolium episcopum Laodicenum in textu Usuardino; & alium, nomine synonymum, at dignitate ac loco diversum, Patriarcham videlicet CPolitanum inserendo auctariis, textui prædicto adjectis. Nec habere potest præfatus Bailletus ex diversitate editionum quidquam, quo suum hic errorem excuset. Nam fateor equidem distinctionem jam dictam utriusque Anatolii Laodiceni ac CPolitani recenseri in posterioribus Molani editionibus; verum cum idem Auctor in prima editione unum unicum habeat Anatolium Laodicenum, duos ibidem inter se confundere non potuit. Clara sunt ejus verba: In Laodicia Syriæ, S. Anatolii episcopi, qui non solum religiosis viris, sed & philosophis admiranda dereliquit.

[5] Sanctum Antistitem nostrum tam vivum quam mortuum miraculis claruisse, tradit apographum vitæ, [Miracula, tempus vitæ ac mortis.] proxime a nobis producendum, capite 2, a num. 12. Parco ea hic pluribus commemorare, cum ibidem videri possint. Vestigium de his nullum alibi, quoad videre mihi quidem licuit, potui deprehendere. Nunc de tempore vitæ ac mortis Præsulis nostri quid sit statuendum, videamus. Vitæ ipsum usuram haurire cœpisse sub finem seculi 4, aut initium 5, facile conficitur ex eo, quod a magno Cyrillo Patriarcha Alexandrino ad humanitatem informatus fuerit, eo operæ pretio, ut tum magistri adeo præclari præceptionibus, tum proprii ingenii perspicacitate, æqualibus facile omnibus antecellere ipsum contingeret; de qua re vide cap. 1. Eminentissimus Historiæ Ecclesiasticæ Auctor Baronius tradit eum e vita excessisse anno 458; quem sequitur Tillemontius, nec non Majores nostri Tom. 3 Junii, pag. 20; quem & ibidem asserunt cathedram Constantinopolitanam occupasse ab anno 449. Exegisse eum annos 8 cum totidem mensibus in episcopatu, auctor est Nicephorus in Chronographia compendiaria. Annos tot cum totidem mensibus Baronius etiam ei attribuit, ad annum 458. Quibuscum facile Zonaram concilies, qui Annal. lib. 14, dumtaxat octo illi annos tribuit; intelligendo completos; uti etiam Theophanem, qui concedit ei annos 9, puta incompletos.

[6] [An S. Anatolius ab hæreticis occisus.] Interea, dum de anno mortis ejus verba facimus, tangenda nobis venit quæstio, quo genere mortis obierit Sanctus noster. Habemus e Menæorum Græcorum elogio, supra citato num. 1, Anatolium ab hæreticis occisum fuisse. Qua de causa id factum sit, ibidem non dicitur. Porro vel id non contigit; vel saltem non contigit in odium fidei; cum apud Græcos tum alibi nusquam, tum nec in ipsa quidem annuntiatione, memorato mox elogio præfixa, Martyris nomine nuncupetur. Adde, quod nec in Menologio Basiliano supra allato, nec in apographo nostro, nec alibi uspiam sive apud Græcos, sive apud Latinos, inveniatur tale genus mortis. Quando dicitur tom. 3 Junii pag. 20 quod, tametsi Anatolius rectam suam fide Leoni Papæ & Martiano imperatori modis omnibus conatus fuerit probare, cavere tamen non potuerit; quod minus crederetur favere hæreticis; quando, inquum, ita ibidem dicitur, ac dein additur hanc notam eluisse, ab ipsismet hæreticis sublatus de medio, satis insinuatur ibidem fons, e quo hausta sit hæc opinio, per hæc verba: Sicut ad III Julii de eo Menæa referunt.

[7] [Notanda circa nostrum apographum,] Jam vero, de nostro apographo ita statue. Nullius auctoris nomen præfert. Ex instructissima regis Franciæ bibliotheca illud accepit, atque exscripsit Papebrochius noster, eo tempore, si recte conjicio, quo una cum P. Henschenio post collectam in Germania atque Italia copiosissimam messem pro Sanctorum Actis, Parisiis degebat, in Belgium reversurus. Ceterum hoc titulo apographum nostrum insignitur. Βίος καὶ πολίτεια τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἀνατολίου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως. Vita & conversatio sancti Patris nostri Anatolii, archiepiscopi CPolitani.

[8] [& Auctoris stylum.] Quisquis vitæ Anatolianæ fuerit auctor, eos exhibet styli characteres, qui indicio sint, eum non omnino abhorruisse ab Attica priscorum scriptorum elegantia; eliminata, quæ apud auctores medii ævi frequens esse solet, vocum barbarie; ac remorari non raro lectores consuevit, cetera linguæ Græcæ non imperitos.

§ II. Inquisitio Critica, in qua præcipuæ adversus S. Anatolium accusationes expenduntur.

[Materia accusationum contra Anatolium,] Durius enimvero Baronius de gestis Anatolii videtur fuisse locutus variis locis, quam ut, nulla tentata mitigationis opera, tacite a me prætereantur. Dabit itaque mihi hanc veniam, ut inquiram, num vitæ ratio fuerit hujusmodi in Anatolio, ut meruerit notari tam nigro calculo, quali eam sapientissimus Annalista notavit. Ac primo placet materiam dispertiri in certa quædam capita, quo res tota evadat distinctior & explicatior; & deinde singula accusationum puncta, seposito partium studio, matura judicii trutina expendere.

[10] [ad certa capita revocatur.] Omnis, quæ in sanctum Præsulem nostrum conflari potest accusatio, ad sex potissimum capita videtur revocanda. Primum est, quod annitente ac promovente infami hæretico Dioscoro, ad CPolitanas infulas evectus sit. Secundum, quod contra Synodi Nicænæ statuta, arrogare voluerit sedi CPolitanæ primatum supra ecclesias Antiochenam & Alexandrinam. Tertium, quod decreto de condenda nova fidei formula sese opponens, minus sincere se gesserit. Quartum, quod interpellatione, pluribus infra exponenda, asseruerit, Dioscorum non fuisse damnatum a Concilio Ephesino propter fidem Catholicam. Quintum, quod Aëtium seu Ætium, optime meritum de orthodoxa fide, moverit archidiaconatu, anteposito ipsi Andrea, longe indignissimo. Sextum denique, quod nimium sese hæreticis exhibuerit conniventem & indulgentem, si non faventem. Earum, si placet, accusationum capita, quantum singula valeant, solo detegendæ veritatis intuitu, enucleate expendamus, ac, quoad ejus fieri poterit, diluamus.

[11] Exordior a duobus primis. Fueritne Anatolius apocrisiarius seu a responsis Dioscoro, [Expenditur accusatio prima] prout refert Zonaras lib. 13 num. 23, & Liberatus cap. 12 Causæ Eutychianorum, insertæ tomo 5 Conciliorum Labbei, columna 759 litt. a; an potius, uti habet Nicephorus in Chronographia compendaria prædicta, presbyter & responsalis ecclesiæ Alexandrinæ, non tanti interest penitius indagare. Majoris referre merito censet Pagius in Critica Historico-Chronologica tom. 2 pag. 360, quod post conciliabulum Ephesinum, pulso & necato sancto antistite Flaviano, consecratus sit ab episcopis ejusdem cum Dioscoro factionis. Ex qua cum hæreticis familiaritate, pronum erat de ejus fide judicare, eam scilicet aliam non esse, quam quæ esset Dioscori & ordinatorum. Mox idem auctor suspicionem istam non temerariam aut male fundatam, mitigat, dicens: Attamen si res æqua lance ponderetur, ex eo cum hæreticis commercio, nihil aliud concludi debet, nisi suspectum fuisse de novitate.

[12] Rem profundius introspiciamus cum Baronio. Refert is ad annum 450, [de promotione S. Anatolii per Dioscorum,] datas esse a S. Leone PP. litteras ad Theodosium imperatorem, non recepturum se Anatolii communionem, neque electionem probaturum, nisi prius constaret de ejus fide Catholica; qua.. explorata probeque cognita tum ex S. Cyrilli de Incarnatione Verbi scriptis voluminibus, tum ex epistola a se scripta ad Flavianum, examinata, cognita, probata, publicaque subscriptione munita, & clero ac populo declarata; tunc fore ut bono pacis, in Apostolicæ Sedis communionem recipiatur, & sedere sinatur. En contractum in compendio primum accusationis caput Favor infamis Dioscori, consecratio facta per episcopos, Dioscorianæ pervicaciæ sectatores, non poterant non suspectam reddere fidem consecrati novi antistitis Anatolii, tam parum in fide solidis fundamentis subnixi ac promoti. Hinc probatam voluit merito jure, fidei ejus sinceritatem S. Leo; probavit illam Anatolius, missa ad Leonem PP. professione; suspicionem amovit; tamque Leoni affatim fecit satis, ut ille gratulatorias atque pacificas eidem Anatolio litteras reddiderit hoc anno Idibus Aprilis, uti auctor est vel ipse Cardinalis Baronius ad annum Christi 451 & habemus ex ep. Leonis 60, alias 40.

[13] Harum fragmentum, quoad proposito nostro sit satis, [& mitigatur ex epistola S. Leonis PP.] subjicio. Gaudemus in Domino, & in dono gratiæ ipsius gloriamur, qui sicut dilectionis tuæ litteris, & fratrum nostrorum, quos CPolim miseramus, relaitone cognovimus, sequacem te Euangelicæ eruditionis ostendit; ut per Sacerdotis probabilem fidem merito præsumamus, quod tota ecclesia eidem credita, nec rugam cujusquam sit erroris habitura, nec maculam, dicente Apostolo: Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo … in qua societatem tuæ dilectionis amplectimur, & gestorum, quæ sumpsimus, seriem necessariis, sicut oportuit, munitam subscriptionibus approbamus Tum paucis interjectis, subjungit sanctus Papa se de CPolitanæ ecclesiæ pace gaudere. Factum itaque sibi fuisse satis, non obscure significavit in hac Anatolii causa, gratulationem cum gaudio cunjunctam cordate prodidit; & Præsulis nostri fidem, prius non immerito suspectam, litteris probavit & approbavit, uti liquet e citatæ epistolæ fragmento; quid est, quod cujusquam animum dubium facere possit, an mitius sit sentiendum de ejus in Patriarchalem Cathedram, adminiculantibus licet ac patrocinantibus hæreticis, promotione?

[14] [defendente illum Pagio,] Enimvero non abs re videtur declarasse Pagius in Critica citata, quid de præsenti controversia sentiret, dum Tom. 2 pag. 360, loquitur in hæc verba: Anatolium, dumtaxat ea de causa, jam satis exposita, asseveranter pronuntiare hæreticum, & Eutychianistam fuisse, severioris est arbitri. Neque in tota Eutychianorum causa invenitur aliqua Anatolii interlocutio, scriptura ulla, qua in hæresim suffragatus sit; in eo dumtaxat reus, quod hæreticorum amicus esser, & amplo beneficio ab iisdem donatus. Pergit Pagius, & ad locos quosdam, in speciem duriusculos, e sancti Leonis epistolis depromptos, respondet his verbis: [vel ex ipsis Leonis verbis,] Hæc sola ratio fuit, cur Leo Magnus interdum in epistolis suis 39, & 44 juxta veterem ordinem, aut 69, & 73 juxta novum, perhibeat damnati olim dogmatis redivivum assertorem fuisse. Ipsemet Leo duobus in locis indicat, undenam hauserit, quod de Anatolio alibi dixit, hæresim docuisse. Primus est ex epistola ad eumdem Anatolium 80, & juxta veterem ordinem 53, in qua sic eum dictus auctor inducit loquentem: Decessore tuo beatæ memoriæ Flaviano, propter defensionem Catholicæ veritatis ejecto, non immerito credebatur, quod ordinatores tui contra sanctorum Canonum constituta viderentur sui similem consecrasse; sed adfuit misericordia Dei, in hoc te dirigens atque confirmans, ut malis principiis bene utereris, & non te judicio hominum, sed Dei provectum benignitate monstrares.

[15] [bene postea sentientis.] Ita laudatus auctor vel ex ipsis Leonis Magni verbis vindicat Anatolium ab hæreseos labe. Ita Leo ipse durioris digestionis terminos, in Anatolium conjectos, mitigare postea voluit, tam ad posterorum instructionem, quam ad defensionem Anatolii. Quid? Quod alio loco non minus aperte exponere voluerit idem sanctus Pontifex, quid de orthodoxia Anatolii sentiret, dum in epistola ad Marcianum Augustum 84, veteri ordine 57, ita pronuntiat: Anatolii episcopi ordinationem, sicut scientia Dei testis est, suspectam, quod fatendum est, mihi fecerant consecrationis ejus auctores, nec dissimilem ab eligentibus arbitrabar electum; secutumque est, ut, dum communione Apostolicæ sedis existeret alienus, diu dandis ad eum. epistolis pacis me abstinerem; sed cum illi pietatis vestræ testimonium suffragetur, &c.

[16] [de orthodoxia Anatolii.] Hisce igitur præmissis ex ipsiusmet Leonis epistolis in vindicationem ac purgationem Anatolii, tandem ita concludit dictus Pagius. Inde manifestum est, a Leone non alia de causa dictum fuisse Anatolium assertorem novi dogmatis, nisi quia manuum impositionem consecutus fuerat a schismaticis. Tum refert probabilem hanc conjecturam, initio inchoatam, dein processu temporis omnino dilutam fuisse, neque alium deinceps inventum fuisse Anatolium, quam Catholicum & orthodoxum, uti pluribus ostendit in eadem Critica Chronologica ad annum 351 a num. 37, & nos pluribus deducemus ex iis, quæ dicentur per decursum. Adde, quod non mediocriter conducant ad confirmandam Præsulis nostri apologiam, sequentia puncta, brevitatis ergo in epitomen coacta, quæ pluribus videri possunt apud Tillemontium tom. 15, in vita S. Leonis PP.

[17] Inveniet ibidem lector, quod Nestorium & Eutychetem anathemate perstrinxerit; quod hortatus sit Episcopos omnes litteris encyclicis, [Eadem prolatur aliunde,] ut idem facerent; quod S. Flaviani nomen diptychis inseruerit; quod Dioscorum ipsum, qui pene, uti patet ex antecedentibus, videri possit unicus in hac materia offensionis lapis & petra scandali, ter a Concilio citatum, sed contumacem, sed rebellem, & non comparentem, condemnarit; denique quod Synodum convocarit Constantinopoli, ab episcopis omnibus, abbatibus, presbyteris, diaconis ibidem degentibus frequentatam, in qua famosis litteris S. Leonis PP. ad Flavianum antea datis, & deinde ibidem per manum Abundii, primi legati ejusdem Leonis, patriarchæ Anatolio oblatis, subscripserit, anathema dixerit Nestorio & Eutycheti, eorumque dogmatibus & sectatoribus; tota rei serie a legatis, oculatis utique testibus, per litteras ad laudatum Romanum pontificem delata. Quid plura? Ne justo sim prolixior, consulat lector tomum citatum Tillemontii, ubi tam hæc, quam alia eodem spectantia reperiet.

[18] Juvat hisce attexere epistolæ Anatolii ad Leonem Magnum scriptæ fragmentum, quod inter ecclesiæ Græcæ monumenta vulgavit e Ms. Reg. 940, [& ex epistola Anatolii ad Leonem,] ac latinum fecit Joannes Bapt. Cotelerius Tom. 1 pag. 66. Etenim piissimus & Christi amans noster imperator Theodosius, qui cuncta in secundis post res ad Deum pertinentes ponit, cum sanctissima CPolitana ecclesia pastore orbata esset, deberetque accipere, qui eam posset regere, plurimam hujusce rei curam suscepit; ac primo quidem demandavit, religiosissimo illius urbis clero, ut ad gubernationem aptiores decernerent, cum probatione sibi electionem omnium præcipui reservans. Deinde in his exorta immoderata dissensione, cunctisque hinc erga multos in varia dissidia scissis, jubet Imperator conquiri clericos in regia urbe etiam ex aliis civitatibus, ob quædam, ita ut fit, negotia degentes; quo inter illos præstantior, absque ullo affectu in episcopalem dignitatem promoveretur. Quod cum factum fuisset, postea placuit iis, qui in cuncta potestatem obtinent, permitti clero electionem Primatis. Et ecce suffragia in me, omnium minimum, venerunt, non propter justitiam meam, sed ut Christus Jesus in me ostenderet omnem patientiam suam juxta Apostolum. Unde id operis incubuit sanctæ synodo Episcoporum Constantinopoli versantium, ut ad me ordinandum sine mora procederent.

[19] Habet hic lector Anatolium, testem quidem in propria causa, sinceram tamen de modo suæ electionis proferentem confessionem. Atque hæc de primo accusationum capite: e quibus satis, ut opinor, [de modo promotionis suæ.] conficitur S. Anatolium novitatis, aut hæreseos fuisse suspectum, non reum.

[20] [Secundum accusationis caput,] Venio nunc ad secundum caput accusationum quo perstringitur ipsius ambitio, affectantis primatum CPolitanæ suæ ecclesiæ supra Alexandrinam & Antiochenam. Et vero Anatolium, primatum illum sibi arrogasse certius constat, quam ut in dubium revocari, nedum negari queat. Illius prærogativam sitam fuisse in eo, breviter narrat Pagius, tom. 2 pag. 334, ut ecclesia CPolitana primo post sedem Romanam honore frueretur, jusque ac potestatem haberet in Thraciæ, Ponti & Asiæ diœceses, earumque Metropolitas, & barbarorum insuper episcopos ordinaret, contra quam prima Synodus Nicæna sanxerat. Idcirco sæpe sæpius acriter in eum Leo invectus fuit, tamquam in tumidum, elatum, ac superbum; neque prætermisit super hac causa litteris convenire Marcianum Imperatorem, ac Pulcheriam Augustam. Accipe fragmenta aliquot.

[21] [de ambitu primatus] Epistola 79, alias 55, ad Pulcheriam Aug. Frater, inquit, & coëpiscopus meus Anatolius … de immodicis appetendis supra mensuram sui honoris accensus est; cui ibid. nomen dat intemperantis cupiditatis, addit, superbum nimis esse, & immoderatum ultra proprios terminos tendere & antiquitate calcata, alienum jus velle præripere,… tot Metropolitanorum impugnare primatus… bellum novæ perturbationis inferre … Vult insuper, ut agnoscat Anatolius, cui successerit Viro, & repulso omni spiritu elationis, Flaviani modestiam, Flaviani humilitatem.. imitetur.. Fratrem suum Anatolium rogat… salubriter… contineri. In epistola 80, alias 53, ad ipsum Anatolium, omnem movet lapidem sanctus Pontifex, ut eum ab ambitu primatus absterreat. Doleo … in hoc dilectionem tuam esse prolapsam, [ecclesiæ CPolitanæ supra Alexandrinam & Antioch.] lapsam, ut sacratissimas Nicænorum canonum constitutiones conareris infringere … In totius Ecclesiæ perturbationem superba hæc tendit elatio.. Absit.. a conscientia mea, ut tam prava cupiditas meis studiis adjuvetur … Noli, frater, altum sapere, sed time, & Christianorum principum piissimas aures impiis petitionibus inquietare desiste … Nihil Alexandrinæ sedi, ejus, quam per S. Marcum Euangelistam … meruit, pereat dignitatis … Antiochena quoque ecclesia, in qua primum prædicante beato Apostolo Petro, Christianum nomen exortum est, in paternæ constitutionis ordine perseveret … Hæc tibi scribens, Frater, in Domino hortor ac moneo, ut deposito ambitionis desiderio, spiritu potius ferveas charitatis, &c.

[22] [mitigatur] Hæc sufficiant pro specimine. Tota pene epistola 78, alias 54, Leonis ad Marcianum Aug., versatur in proponendis sequentibus punctis; nimirum multa ex Anatolii ambitu mala exurgere; Constantinopolitanam sedem, quæ regia est, non Apostolica, aliarum depressione attolli non posse; Anatolii cupiditatem a Marciano comprimendam; ex prioribus Anatolium animos sumpsisse. Verum ista elatio, si non omnino excusabilis, saltem minus culpabilis evadet ex eo, quod crederet sine dubio, sibi ad hunc primatum jus aliquod competere, aut aliquam præscriptionem suffragari? Videtur enim simile quid innuere ipse Leo PP. in epistola 80 alias 53, ita scribens ad Anatolium: Persuasioni enim tuæ in nullo penitus suffragatur quorumdam Episcoporum ante sexaginta, ut jactas, annos facta conscriptio, numquamque a prædecessoribus tuis ad Apostolicæ Sedis transmissa notitiam.

[23] Utut est, meliora doctus Præsul noster a Leone, [ac minuitur,] meliora sapuit; acquievit ejus consiliis, morem gessit voluntati, submisit se, fastum posuit, pacem iniit, ac sese purgavit. Ut rem paucis absolvam, veniam ei dedit Leo missa ad ipsum ipistola 106 alias 71, paternis monitionibus referta, ex qua delibo sequentia in rem nostram: Gratum mihi, Frater charissime est, quod dilectio tua id profitetur sibi displicere, quod tunc etiam placere non debuit. Sufficit in gratiæ communis regressum professio dilectionis tuæ, & attestatio principis Christiani, Marciani Aug. Nec videtur tarda correctio, cui tam venerabilis assertor accessit. Abjiciatur penitus inconcessi juris, qui dissensionem fecerat, appetitus; sufficiant limites, quos sanctorum Patrum providentissima decreta posuerunt.

[24] Conciliantis videlicet partes agebat Leonem inter & Anatolium Marcianus, [re pacifice composita,] Imperator vere pius ac pacificus; cui idem S. Leo ita rescripsit, epistola 107: Cum per omnia me Clementiæ vestræ parere delectet, fratris mei Anatolii charitatem toto corde suscipio. Quid clarius? quid ad testificandum utrimque concordiam significantius? Nihil itaque hic moror neotericum auctorem Gallum, erroribus notissimum, qui in notis & observationibus ad opera S. Leonis Magni pag. 91 censet, Anatolium, suam numquam ambitionem deposuisse, verbis in speciem adornatis ad submissionem scripsisse Leoni, at re ipsa destitisse numquam a primatus appetitione, & prosecutione juris, debiti, ut contenderat, Præsuli CPolitano. Judicium suum idem auctor probaturus; Vix enim, inquit, pauca sub finem, scriptæ ad dictum Romanum Pontificem epistolæ, de Canone Chalcedonensi XXVIII commemorat Anatolius, circa quem hoc solum a Leone pro certo vult haberi, nullam in se culpam esse, seque semper ab alienis appetendis longissime abfuisse.

[25] Conjecturæ ejus ibidem non tanti apud me sunt, [ac fastu deposito,] ut vacet eas sigillatim hic recensere, cum non ignorem eas operi, Romana censura confixo, adjectas esse, atque adeo suspectam redolere officinam. Quid? Potuitne ita loqui, potuitne in visceribus charitatis paternæ amplecti Anatolium memoratus Pontifex, tam firmus, tam inconcussus, tam in proposito immutabilis, si plenissime sibi non fuisset factum satis; si CPolitanus Præsul ab ambitu non destitisset, ad quod tam contento ac toties repetito nisu ipsum urserat? Mitius sensit Tillemontius tom. 15 pag. 730 in favorem Anatolii, qui ibidem videri potest. [quem & mitigant alii] Mitius sensit Pagius in Critica Baroniana, multusque est in defendendo Anatolio contra Baronium, qui censet Canonem de dicto primatu, opera Antistitis nostri fuisse fabricatum. Mitius denique sensit, teste Pagio, plenissime Anatolii famam vendicans; Andreas Chevillerus, dissertatione in synodum Chalcedonensem de formulis fidei subscribendis cap. 2, num. 8 & seqq.

[26] Quare videtur mihi duriuscule de Anatolio pronuntiasse Baronius ad annum Christi 451, [contra Baronium,] ita statuens: Plane apparuit secundum illud Euangelii: Qui male agit, odit lucem; dum Anatolio, CPolitano Episcopo, rem omnem dolo malo agenti, subripereque clam conanti jura Alexandrinæ & Antiochenæ ecclesiarum, sibique furtim vendicare curanti, assentientes orientales episcopi, rem plane tam digno consessu indignissimam perpetrarunt. Tantam infamiæ notam inussit sacrosancto conventui unus Anatolius, ex schola Dioscori prodiens, sed eum deserens, ut CPolis esse posset Episcopus. Hic igitur totius fraudis inventor; & dolosæ machinæ architectus, cum jam expertus esset Apostolicæ Sedis legatos, petitioni suæ ipsius adversantes, eam occasionem aucupatus est, ut, illis absentibus, clandestine atque dolose tractaret, eliceretque a reliquis, quod cuperet, nemine contradicente. Decretum enim ab eo conscriptum, & in synodo recitatum est, quo ecclesia CPolitana primum post Romanam locum obtineret.

[27] [& editores Rom. Concil. Chalcedon.] Dein producit prædictus Auctor canonem famosum 28, Actioni 15 Concilii Chalcedonensis subjunctum, ab Editoribus Romanis non inventum, in codd. Græcis Mss., quos habuerunt hujus concilii, nec etiam in Latinis, neque in collectionibus Dionysii & Isidori, ut dicitur tom. 4 Conciliorum in observatione, columnæ 766 & 767 subnexa; ubi dicti editores causam videri sibi asserunt omissi canonis 28 præfati, cum 29 & 30, quia Anatolii, CPolitani episcopi circumventione ac fraude, cum Sedis Apostolicæ legati e Synodo egressi essent, Patribus concilii propositi, atque ab eis subscripti fuerant. At dum a Baronio atque ab editoribus Romanis Conciliorum statuitur canonis recensiti auctor vel promotor Anatolius, merito fortasse, ægre ferre quis possit, utroque id quidem loco asseri, at neutro probari; nec inepte forsan quis quæsierit, unde id demum solide probari queat. Quærenti mihi studiose, nullum alibi hujus assertionis vestigium occurrit. Aëtius archidiaconus, ut narrat Tillemontius tom. 15 pag. 757, ex tom. 4 Conciliorum, col. 715, & 795 cum fervore sustinuit in Concilio Chalcedonensi jura ac prætensiones ecclesiæ CPolitanæ. Fuit idem ille, qui petiit a concilio canonem, qui ibidem cusus fuit in favorem istius ecclesiæ; quem & postea defendit contra legatos. Nihil simile lego de Anatolio. Non nego tamen canonem dictum de privilegiis, ab ipso una cum pluribus episcopis fuisse subscriptum, ut patet ex tomo jamjam citato col. 797. Nemo tamen hactenus dicta, eo a me dicta existimet, quod velim Anatolium nostrum ab omni ambitionis nævo exemptum: suæ sanctis quoque viris sunt labeculæ; etenim cum homines sint, humani nihil ab eis alienum putemus. Animosior fuerit Anatolius, quam par est, in ambiendo primatu ecclesiæ CPolitanæ super Alexandrinam & Antiochenam, ex eo præsertim, quod putaverit, se agere pro suo jure, uti supra insinuabam. Quod si hoc minus placet; cum satis eum fecisse Leoni viderimus, uti e superiore ejus epistola liquet; non vedeo quid scrupuli debeat superesse.

§ III. Accusatio tertia & quarta adversus S. Anatolium diluitur.

[Tertia accusatio] Status quæstionis, seu accusationis tertiæ in eo versantur, quod act. 6 Concilii Chalcedonensis, secundum Baronium; quinta vero secundum ordinem modernum Conciliorum, controversia ferbuit inter Patres de tenore conscribendæ definitionis dogmaticæ. Dein ubi jam formula erat exarata; eam nonnulli episcopi contendebant esse mancam & mutilam, suffragantibus Sedis Apostolicæ legatis, ac contendentibus novæ fidei formulæ confectionem substituendam, eique inserenda verba epistolæ Leonis ad S. Flavianum, tamquam pressius hæresim jugulatura. Opposuit se synodi pars major, imo omnes reverendissimi episcopi præter Romanos, & aliquos orientales, ideo dictæ mutationi refragati, quia timebant ne sub prætixtu novæ formulæ, vigor antiquæ & jam conditæ, per dubias fortasse aut saltem minus nervosas expressiones vocesve debilitaretur, dolo suas hic forsan partes acturo. Idque non obscure indicant eorum acclamationes: Fides fraudem ne patiatur … Contra fidem fraus non fiat … Tolle fraudem a definitione. Scissa itaque bifariam synodo, interponit se Marcianus Aug. novamque definitionem & ampliorem, nec non desiderio legatorum Apostolicorum respondentem, urget ac perurget; quæ in Synodo lecta, concordi omnium suffragio suscepta est. Prolixius hæc videri possunt apud Baron. ad annum 451, a num. 104, & Pagium, ex quo jam dicta summatim contraxi, tom. 2 pag. 327.

[29] Baronius, omnem hujus contentionis causam imputat nostro Patriarchæ; [de rejecta nova fidei formula.] quasi vero ille formæ debilioris auctor extiterit, novæque adversarius, fortius ac vivacius Eutychetis & Dioscori errores jugulantis, Decipulæ, ut dicti auctoris verbis utar, qua simpliciores decipi possent, architectus … Dioscori sui non oblitus. Pagius vindicem agit S. Anatolii tomo 2 Criticæ Historico-Chronologicæ a pag. 327, non segniter defendens ejus causam. Nimis longum foret sigillatim omnia transcribere; sufficiant sequentia: Non videtur, inquit ibid. pag. 328, postquam accusationem hanc expendisset, rem tandem volens concludere, ac suum super ea expromere judicium; non videtur, inquit, qui putasset Anatolius ambigua formula resarciri posse Eutychianam hæresim, quæ jam solemniter proscripta fuerat votis singulorum, dum actione præcedenti omnes quasi juraverant in epistolam Leonis, cui ipsemet Anatolius, & synodus universa subscripserat.

[30] Non sufficientem igitur neque satis fundatam veri speciem videtur habere, [An hoc sit Anatolio] Anatolium in repudianda novæ formulæ confectione, non sincere, at subdole se gessisse, qui non clam, sed palam; non privatim, aut in tenebris, sed publice atque in patenti concilii luce, juratum se nefarii Eutychetis hostem fuerat professus. Quis enim credat illum actione 5 voluisse imponere Concilio Chalcedonensi, Dioscori sui non oblitum, & sive debili, sive fallaci definitione voluisse favere hæresi Dioscori, contra quem actione 3 ejusdem concilii fortiter & aperte anathematis fulmen vibraverat, ita pronuntians: Anatolius, archiepiscopus CPoli novæ Romæ, definiens pariter cum synodo, in damnatione Dioscori subscripsi, & primo quidem loco post legatos Apostolicæ Sedis Paschasinum, Lucentium Epp. ac Bonifacium presbyterum. Ceterum dum actionis materiem evolvo, nihil occurrit, quod vel umbram prætensæ accusationis, nedum solidam probabilitatem possit fundare. Modestissime ibidem se gessisse, pauca locutus, numquam oblocutus Anatolius, legitur, numquam condendæ novæ fidei formulæ reluctatus. Responsum ejus, ibid positum, in speciem damnabile, propter fidem non est damnatus Dioscorus; sed quia excommunicationem fecit archiepiscopo Leoni; & tertio vocatus est & non venit, & ideo damnatus est, infra particulari responso mitigabimus.

[31] [tamquam auctori imputandum.] Accedunt eo, quæ in defensionem Anatolii congessit laudatus Pagius loce citato pag. 327, num. 33 ex Andrea Chevillero, Dissertatione in synodum Chalcedonensem de formulis fidei subscribendis cap. 2 num. 14 & seqq. Si quis sibi persuadeat formulam illam, de qua contentio orta est, integram fuisse, & sufficientem; qua tandem ratione evincetur decipulam fuisse, quasi ab Anatolio furtive suppositam? Si notariis concilii placuisset eam gestis inserere, melius dignosceretur, an in ea aliqua fraus lateret, occultata hæresis, vel mollior in hæreticos censeri deberet. Certe sinceram & orthodoxam fuisse, ac confecisse hæresim Eutychianam reclamavit major pars episcoporum, qui a Spiritu sancto dictatam & apertam dixerunt. Res fiet clarior ex propriis ipsorum verbis. Reverendissimi episcopi clamaverunt. Heri definitio omnibus placuit. Spiritus sanctus definitionem dictavit. Definitio orthodoxa est. Definitio modo subscribatur: Qui non subscribit, hæreticus est. Nihil deest definitioni. Definitio habet omnia.

[32] [quidni mutationi novæ formulæ,] Demus ergo Anatolium novæ formulæ confectioni obstitisse; tantumne admisit piaculi, quod voluerit retinere definitionem, quæ pridie omnibus placuerat, quam veluti a Spiritu sancto dictatam, vere orthodoxam, & numeris omnibus absolutam, frequentissima synodi multitudo retinendam censuerat? Et vero, teste Baronio, tom. 6 pag. 151, prior definitio erat Catholica, nec errorem continebat. Definitionem priorem, quod palmarium omnique exceptione majus censeri debet, retinendam esse duxit acerrimus veritatis Catholicæ vindex, ac juratissimus Eutychetis & Dioscori hostis, fulgensque Synodi jubar, Eusebius episcopus Dorilæi, civitatis provinciæ Phrygiæ Salutariæ, dum actione V dictæ synodi Chalcedonensis dixit: Alia definitio non fit. Si insons Eusebius, cur reus Anatolius? Nempe quia subdole egit, quia architectus compertus est de non mutanda definitione, si Baronio credimus. Qui id probat? Ex interlocutione Anatolii, de qua mox. Magni ergo ad diluendum præsens accusationum caput hoc interest subvertere fundamentum, utpote quod sit, quantum ex sequentibus conficiam, male materiatum ac ruinosum Plura congessit Pagius, quæ non vacat producere. Si cui dicta non sufficiunt, adeat ipsum tomo citato, pag. 328, num. 37.

[33] [potuerit obsistere sine noxa?] Nunc ad antedictam Anatolii interpellationem, & simul ad quartum caput accusationum progrediamur. Narro factum. Contendentibus inter se episcopis, novane conficienda esset fidei formula, an non; subjecerunt judices, ut contra Dioscorum fortius agerent, & formulæ sæpius nominatæ confectionem efficacius urgerent: Dioscorus dicebat, propter hoc se damnasse Flavianum, qui duas naturas esse ajebat. Definitio autem, prior videlicet, & quam veluti debiliorem contendebant non pauci e Patribus congregatis cum nova commutandam, definitio, inquam, prior ex duabus habet naturis. Judicibus hoc proponentibus Anatolius respondit: Propter fidem non est damnatus Dioscorus, sed quia excommunicationem fecit Leoni, & tertio vocatus est, & non venit, & ideo damnatus est. Quam Anatolii responsionem, teste Pagio tom. 2 Criticæ pag. 327, gravissime reprehendit Baronius, quasi eam temere sententiam effutierit dolo malo, & propensior in dogma Dioscori. Idque liquet abunde ex duriusculis verbis, supra productis, quibus Anatolium perstringit.

[34] Sed videamus, tantumne hic sit piaculi, quantum prima fronte apparet. [& diluitur] Quid fecit, quid commeruit, quid peccavit Antistes noster? Reponit Baronius loco supra assignato, quod Hac sexta sessione coram adeo numeroso Patrum conventu, eorum præsentiam minime veritus, adeo temere eam effutire sententiam non sit veritus, nimirum, Dioscorum non propter fidem damnatum esse, sed propter excommunicationem in Romanum Pontificem temere promulgatam. En causa, en crimen! Inficiatusne est Anatolius hæreticum fuisse Dioscorum? Minime gentium? Quid ergo? Eum non ob hæresim damnatum dixit, hæreticum non negavit. Pernimium enim interest inter duas hasce propositiones: Anatolius negavit damnatum fuisse Dioscorum propter hæresim; & hanc: Anatolius negavit Dioscorum fuisse hæreticum. Hæc ultima propositio censuris dignissima, non item prima, sano, quo debet, sensu intellecta, nimirum proximam, formalem, primariam, & primo moventem damnationis Dioscorianæ causam non extitisse hæresim, sed aliud quidpiam; propositione interim præscindente, ut loquuntur philosophi, hæreticusne esset Dioscorus, an non, tametsi a parte rei talis vere esset, & quidem pertinacissimus.

[35] Et vero ut innocuam Anatolii responsionem, de qua supra, [contra Baronium] probet Pagius præfatus, mittit lectorem ad actionem tertiam Concilii Chalcedonensis, in qua sententia pronuntiata fuit a Sedis Apostolicæ legatis adversus Dioscorum; quodnam ob crimen? Quod, inquit Pagius tom. citato pag. 328, Eutychen, a proprio episcopo regulariter damnatum, suscepisset in communionem ante judicium generalis Synodi; prohibuisset apud Ephesum legi epistolam Leonis, in quem etiam ausus est, quod præ ceteris piaculum erat longe gravius, formulam scribere anathematis. Denique quæ est ratio fere unica in singulorum episcoporum suffragiis, quod canonice, terque vocatus per deputatos episcopos, minime obtemperare voluisset. Quare peccatum, quo Dioscorus indignationem meruit synodi, aliud non fuit, quam peccatum in disciplinam ecclesiasticam, non vero peccatum hæreseos, cujus etsi reus jam deprehensus fuisset ex relectis actis pseudo-synodi Ephesinæ; attamen propterea damnari non debebat, nisi prius pertinax convictus, maxime secundum regulam clementiæ, quam observabat synodus, quæ non solum episcopis, plus quam trecentis, qui violentia adducti, subscripserant latrocinio Ephesino; sed & ipsismet facinoris auctoribus, & qui principatum conventiculi obtinuerant, Juvenali Hierosolymitano, Thalassio Cæsareæ Cappadociæ, Eusebio Ancyræ, Eustathio Beryti indulgentiam impertierat, postquam Leonis epistolæ subscripserunt.

[36] Unde cum quæreret Paschasinus, legatus Apostolicus; [ex verbis synodi,] “quo igitur dignus est ita contemnens, vestra sanctitas ore proprio faciat manifestum” Respondit synodus “Indignatione, quæ contra inobedientes a sanctis regulis constituta est” ut legitur act. 3 Concil. Calced. Ita ille. Audin' synodi Patres dicentes Dioscorum dignum indignatione, quæ contra inobedientes (non dicit contra hæreticos) a sanctis regulis constituta est? Cum itaque Dioscorus fuerit condemnatus tum ob pertinaciam in non sistendo se post ternam citationem canonicam; tum quia Sedi Apostolicæ oblatravit, ac nefario ausu Leonem excommunicavit; sequitur, Anatolii responsionem superius relatam, nulli affinem noxæ haberi debere, quæ proprias, proximas ac genuinas Dioscorianæ exauctorationis causas tacite assignare voluit, dum negavit ipsum propter hæresim damnatum fuisse.

[37] [& auctoritate aliorum.] Epimetri loco adjungo paucula ex laudato Pagio ibid. pag. 329, quæ Leontius, libro de Sectis actione 6 disputans adversus Eutychianos, quos hæsitantes vocat, de interlocutione Anatolii pronuntiavit: Respondemus, inquit, si veritatem quis consideraverit; non propter fidem abdicatum esse Dioscorum, nec illam fuisse depositionis ejus causam; sed quoniam reapse tertio vocatus, venire recusavit. Si tamen venisset, etiam propter fidem fuisset abdicatus. Nihilominus ad ista respiciens Anatolius dixit, non propter fidem esse depositum Dioscorum. Mitto Facundum, Afrum, Hermianensem episcopum, seculo, uti ante diximus, sexto florentem, Anatolianæ interlocutionis vindicem contra Nestorianos, hanc probrose invidioseque vellicantes, sicut pluribus apud nominatum Pagium videri potest. Cum igitur famosam Anatolii interlocutionem excusent antiqui scriptores, Leontius e Græcis, Facundus e Latinis; Nicolaus autem primus, ep. 8 ad Michaëlem Imperatorem, non tantum illam excuset, sed etiam laudet apud Pagium tom. 2 pag. 329; cum excusent eam idem Pagius ac Chevillerus; cum nusquam ostendi possit, vel apicem in ea carpsisse synodum, aut ejus legatos; quid est, quod nos tantopere in illam invehamur?

§ IV. Duæ reliquæ adversus S. Anatolium accusationes expenduntur.

[Proponitur accusatio quinta,] Accusatio adversus Anatolium, quinto loco a nobis discutienda, in eo versatur, quod dignitate archidiaconatus moverit Ætium vel Aëtium (utroque enim modo scribitur in epistolis S. Leonis) probe orthodoxum, Leoni Pontifici in primis charum, & quem idem Leo ep. 84 al. 57 vocat virum Catholicæ fidei & Nestorianis atque eutychianis hæreticis constanter adversum; substituto in ejus locum quodam Andrea, quem idem Leo epistola 86 al. 56 vocat nequissimum hæreticum; ep. 84 al. 57 Eutychianistam; ep. 85 al. 58, quæ est Anatolii, dicitur ab ecclesia separatus, (pro quo Tillemontius tom. cit. pag. 928 legendum censet verosimiliter ab ecclesiasticis separatus) cum S. Flaviani adversariis, donec pontifex suum declaret quoad illos placitum. Epist. 86 al. 56 scribitur ob hæreticorum societatem fuisse abjectus. Et vero tametsi Andreas, prout asserit Tillemontius tom. 15 pag. 759, citans epistolas Leonis, ventam petierit suæ cum Eutychianis communicationis, S. Leonis epistolæ subscripserit, ac Catholicum se comprobarit; nihilo tamen minus, non immerito idem sanctus Pontifex conqueritur de ejus promotione epist. 85 al. 58, ut qui talis existeret, qui etiamsi magna satisfactione potuisset indulgentiam promereri, nequaquam debuit his, qui in fide manserant, præferri. Enimvero tam ipsum, quam ejus asseclas subscripsisse epistolæ Leonis, & fuisse visos satisfecisse præteritis, non obscure datur intelligi ex epistola Anatolii, ad Leonem scripta, quæ in nova editione operum S. Leonis subjungitur epistolæ ejus 105. Itaque non potuit hujusmodi personæ promotio, & alterius, de qua supra, amotio, non esse L. Leoni peracerba, & Anatolio præsuli admodum odiosa, & sane gravissimas querelas, ex intimis animi sensibus depromptas, justique mœroris testes, epistolis suis inspersas idem sanctus Christi Vicarius reliquit, quas hic producere nihil cogit.

[38] Promotionem hanc, Leoni luctuosam, & Anatolio probrosam, [ac diluitur,] lenire possunt sequentia. Primo, causa, qua adductus fuit Anatolius ad movendum officio Aëtium, potuit esse voluntas illum deprimendi; cum de aliquibus punctis esset accusatus, ut narrat Tillemontius tom. cit. pag. 756; sed postea, re mature examinata, ab omni culpa inventus ac declaratus immunis. Secundo, promotionis hujus culpam extenuat fidei professio Andreæ, qua visi sunt, ut jam dicebam, tam ipse, quam asseclæ ejus satisfecisse præteritis, exhibita pœnitentis animi declaratione, excusationibus plurimis & suscriptionibus propriis, sicut Anatolius in memorata sua epistola significavit Leoni, quas epistolæ ejus subdiderant. At sive non sufficienter se purgavit dictus Andreas, sive se non satis ab Eutychianorum communione secreverit, de quo nihil juvat prodere per conjecturas; sive, quod videtur probabiliter colligi ex citatione epistolæ superioris, tametsi suam orthodoxiam jam probasset per publica indicia, ne tamen ultra Leoni daretur ansa conquerendi de favore collato in eum, qui ex hæresi emerserat, præ alio, qui constanti semper tenore fidem orthodoxam fuerat professus, voluit Anatolius morem gerere voluntati Leonis, ejusque sese arbitrio attemperare. Quamobrem anno sequenti Andream deposuit ab archidiaconatu, omnique tam ipsum quam alios, Eutychianis erroribus imbutos, ac S. Flaviano contrarios, publicæ administrationis exercitio privavit, sicuti habemus ex supra citata epistola, eo usque, quamdiu quod vobis (Leonem alloquitur) placitum super istis fuerit ordinatum.

[39] Præterea Aëtium, peregre degentem, Anatolius ad se revocavit, [re juxta placitum S. Leonis composita,] negotiis ecclesiasticis expediendis rursum adhibuit, a quarum administratione fuerat exclusus per privationem archidiaconatus, ab epistolis eum sibi fecit; prolixam denique erga eum exhibuit propensæ voluntatis testificationem. In cujus rei confirmationem consule ep. Leonis 106. al. 71. Atque hoc pacto totum illud negotium est transactum, redintegrata utrimque Leonem inter & Anatolium pace, concordia, commercio litterarum. Quin etiam S. Leo indulsit, ut Andreas, de quo est sermo, sacerdotio initiaretur. Addo verba S. Leonis ex epistola proxime citata, quibus Anatolium alloquens, animum testatus paternum, supradicta omnia, in favorem Anatolii producta confirmat:

[40] Quod, inquit, in CPolitana ecclesia, quædam in officiis clericorum correcta significas, [ut constat ex Leonis epistola.] ut & Aëtium presbyterum in gratiam tuam affectionemque revocaveris, & Andream ab archidiaconi actione submoveris, nobis placuisse rescribo: quia existimationem tuam, ut optabam, plurimum erigit atque commendat. Et merito post correctionem in oblivionem perducitur, quod reprehensioni obnoxium videbatur, cum hæreticorum provectione, & discipulorum sanctæ memoriæ Flaviani injuria gravareris, quæ nunc simul ab omni offensione, cum tui, ut volui, laude cessarunt; quia in ordinem suum, quæ fuerant turbata, redierunt. Andream sane, qui rationabiliter archidiaconi est privatus officio, & Eufratam, qui sanctæ memoriæ Flaviani, ut comperi, improbus extitit accusator, si professionibus plenissime scriptis, non minus Eutychianum, quam Nestorianum execrabile dogma condemnant, quoniam venia est præstanda correctis, PRESBYTEROS CONSECRABIS. Ita laudatur Præsul noster a laudatissimo Papa, palam testante, abunde sibi in difficultatibus, ex Aëtii depositione, & Andreæ promotione subortis, factum esse satis per Anatolium, cujus Pontificis testificatio omnium instar aliarum esse nobis debet, ad plenam in præsenti argumento Anatolii purgationem, qua præsens accusatio, si non omnino dilui, saltem ut minus non mediocriter mitigari possit.

[41] [Accusatio 6, de nimia cum hæreticis conniventia] Tandem ad postremam accusationum partem pervenimus, in qua, ut principio dicebam, Antistes noster arguitur nimiæ erga hæreticos lenitatis & conniventiæ. Enimvero inficiari nemo possit, quin S. Leo, sacrosanctæ fidei conservandæ, propagandæ ac dilatandæ studiosissimus, non raro increpet ejus negligentiam, moras castiget, lentitudinem excitet, requirens impensius in eo studium, majoremque conatum ad rem Catholicæ fidei promovendam. Et sane, si Tillemontio credimus tom. 15 pag. 815, videtur potius suavitati quam fortitudini dedisse locum, & magis serviisse tempori ac scenæ, quam vigori & constantiæ pastorali. Verum meminisse oportet, quam turbulenta fuerit illorum temporum ratio, quam periculosus religionis Catholicæ status.

[42] [expenditur.] Variis hæreticorum fraudibus ac machinis omnia longe lateque quaquaversum fervebant. Crescebat in dies ac invalescebat illorum multitudo, auctoritas, potentia. Adde præteritorum malorum recordationem, præsentium horrorem, futurorum metum, impotentiam, bonam fidem, suspicionem majoris mali excitandi, spem eliciendi majoris boni, & cetera id genus, quæ in hisce & similibus rerum, personarum ac temporum adjunctis agere solent suas partes, redduntque non raro lenitatem ac conniventiam superiorum, minus ream & culpabilem. Non ita tamen manus inermes habuit Anatolius, quin Calepodium, & alium sacerdotem, nomine Gerontium, Eutychianæ hæresis veneno infectos, fidetque decretis refractarios, exauctoraverit, tamquam hæreticos; de quibus Tillemontius tom. 15 pag. 637. Quomodo ista cohærent cum tanta, quæ objicitur, erga hæreticos facilitate & conniventia? Sed hæc quidem hactenus, quæ ad sex capita accusationum a me proposita, respondenda duxi. Neque tamen hæc eo dicta sunto, quod ab omni prorsus labe Anatolium exemptum ac defensum velim (qua de re malo judicium suspendere, ac ejus decisionem Deo relinquere, quam temere aliquid definire) sed ut lectori appareat, quid pro, quid contra disputari in utramque partem possit.

[43] Novi quod Baronius, postquam ad annum 458 obitum ejus recensuisset, tandem sic concludat: [Judicium Card. Baronii de Anatolio,] Qualis [Anatolius] fuerit, Dei judicio relinquitur judicandus. Illud constat, non per portam ingressum, sed aliunde in ovile ovium ascendisse, cum ab interfectore sanctissimi Flaviani Dioscoro fuerit episcopus successor indignissimus ordinatus. Scimus pariter eumdem sæpe sæpius diversis ex causis redargutum fuisse a S. Leone, Romano Pontifice, maculatumque potissimum tolerantia hæreticorum, quos adscitos inter clericos, opus fuit jussione ejusdem S. Leonis expelli; ut non sit mirum si tanto fulti præsidio iidem hæretici invaluerint in oriente. Ceterum ipsum videri voluisse Catholicum, ex scriptis ipsius satis liquido constat. Verum, ut qui magnam cum Dioscoro olim iniisset familiaritatem, cui & sedem illam acceptam ferebat, haud adversus hæreticos, ut par erat, ardore Catholicæ fidei insurrexit.

[44] At quid ni, salva Baronii pace, huc applicari possit id, [& nostrum ex principiis Baronii,] quod ipse alia occasione sapienter pronuntiavit, ad annum Christi 400, loquens de iis, quæ scripta sunt in causa Catholicorum & Origenistarum, a quibus ultimis stabat Joannes Chrysostomus, sanctitate vitæ atque eruditionis laude spectatissimus? Cum sæpe contingat, ait, sapientissimos quosque falli, eosdem tamen a sapientia & insita probitate non excidere; cum nimirum ad ea, quæ agunt, recto sinceroque mentis feruntur intuitu … Cum igitur de sanctissimorum virorum Epiphanii, Hieronymi (ut de Theophilo dicere prætermittamus) atque Joannis Chrysostomi optima mente dubitare, religio sit; Quæcumque ab eis acta sunt, in meliorem partem accipias necesse est.

[45] [concluditur in favorem Anatolii.] Non ignoro equidem inter Sanctos jam nominatos, & inter Sanctum, cujus hic patrocinium suscipimus, disparem esse causæ ac meritorum rationem: quid tamen verat, quo minus cum aliqua proportione fas mihi sit ea, de quibus sanctum Præsulem nostrum accusari vidimus, quanta possumiis maxima benignitate interpretemur? Quæ benignior interpretatio fulcitur ex Historia vitæ, e qua in Sancti nostri commendationem nonnulla delibo; qualia sunt; quod infestus fuerit Eutycheti; quod apud Imperatorem Marcianum institerit atque auctor fuerit de convocatione Concilii Chalcedonensis; quod ibidem hæreticum Eutychetis & Dioscori dogma represserit, ac verum propagarit; quod plura miracula patraverit, quorum auctor Vitæ prædictæ tantum specimen exhibet; quod spiritu prophetico fuerit præditus, dum vaticinatus est, se sanatum iri a Daniele Stylita; quod denique sacræ ipsius reliquiæ venerationi publicæ fuerint expositæ, quasi perenni beneficiorum ac curationum fonte jugiter scaturientes ac manantes. Quæ suis quæque locis narrata inveniet lector in Vita, quæ jam sequitur.

VITA AUCTORE ANONYMO
Ex Ms. bibliothecæ Regis Franciæ, signato num. 1387.

Anatolius Patriarcha Constantinopolitanus (S.)

EX MS.

CAPUT I.
S. Anatolii natales, acta in Synodo Ephesina, patriarchatus CPolitanus, acta contra Eutychianos in concilio Chalcedonensi.

Ἀνατολίου τὴν ἡλίου δίκην λάμψασαν πολιτείαν καὶ τοῦς ὑπὲρ εὐσεβείας ἀγῶνας διεξιέναι βουλόμενος, αὐτὸν ἐκεῖνον εὔχομαὶ τὸν θεόληπτον νοῦν συνεφάψασθαί τοῦ τοῦ σκόπου, ὡς ὀλίγα μῶν προσόντων αὐτῷ καλῶν παραδοῦναι γραφῇ, ἐπεὶ μὴ πάντα διαλαβεῖν δυνατὸν μὴ δὲ τῷ λίαν δυνατῷ καὶ φωνὴν καὶ διάνοιαν. Θάττον γὰρ ἄν τι ψάμμον θαλασσῶν, καὶ ἀστέρων χῶρον, ἢ τῶν τούτου θαυμάτων καὶ ἀγόνων τὸ πλῆθος ἐζαριθμήσαιτο. Οὗτος τοίνυν ὁ λαμπρὸς ὄντως καὶ πατρὸς τοῦ τῆς δικαιοσύνης ἡλίου, πατρίδα μὲν ἔσχε τὴν Ἀλεξάνδρειαν, πόλιν οὐ μόνον τοῖς ἔξωθεν ἀγαθοῖς βριθοῦσαν, άλλὰ πάσης ἀρετῆς καὶ παιδείας ὑπάρχουσαν ἐργαστήριον· Γεννήτορας δὲ τῶν γένει καὶ τρόποις ἐπισήμωντε καὶ λαμπρῶν, οἱ καὶ εὐσεβείᾳ κεκόσμηντο καὶ κατ᾽ εἰκόνα, ὡς οἷόντε, διέσωζον ἀπαράτρωτον. Οὗτοι τὸν ἄνδρα προενεγκόντες εἰς φύσιν τῷ τῆς Ἀλεξάνδρου τῆς θρόνον ἰθύνοντι, ἐκ πρώτής ἡλικίας, φέροντες ἐγχειρίζουσι.

[2] Κύριλλος δὲ ἦν οὗτος, ὁ καὶ τῆς σοφίας πολλῆς, καὶ τῶν ἀρετῶν ἀπαράμιλλος· παρ᾽ οὗ καὶ βίον καὶ λόγον καλῶς ἐκπαιδεύεται, ἐν ἁπαλῇ καὶ νεαζούσῃ τῇ ἡλικίᾳ πρεσβυτικὴν ἐνδεικνύμενος σύνεσιν. Οὐ γὰρ παιδειαῖς ἢ τοῖς ἄλλοις προσέκειτο, ἃ νεότης φιλεῖ, ἀλλὰ μόνοις ἐκείνοις, οἷς καὶ βίος κοσμεῖται, καὶ λόγος ἐγγίνεται, καὶ ἦθος ῥυθμίζεται. Διὸ καὶ τῆς ἐγκυκλίου παιδεύσεως τὰ καλλιστα ἐκλεξάμενος ἐκμανθάνειν ἐπείγετο, ἀφ᾽ τοῦ καὶ διδασκάλοις καὶ ἥλιξιν ἐστέργετότε καὶ ἐθαυμάζετο, τοῖς μὲν ἁμιλλώμενος, τοῖς δὲ καὶ ὑπερβαλλόμενος κατα πᾶν εἶδος παιδείας. Ἔφυγε δὲ καὶ τὴν ὁμιλίαν τῶν κακοήθων, ὡς φθείρουσαν ἤθη χρηστὰ, κατα τὸ γεγραμμένον· τῶν ἀγαθῶν δὲ καὶ τὴν συναυλίαν εὐθύμως ἠσπάζετο. Προσέικειτο δὲ καὶ τοῖς θείοις λογίοις, εἴτις ἕτερος· ὅθεν καὶ τὰς ἱερὰς βίβλους, τὰς παλαιάς, φημι, καὶ νέας συντόμως ἐμμελετήσας, ἐν οὐ πολλοῖς τοῖς χρόνοις πολλὴν σοφίαν, ὡς εἰκὸς, συνελέξατο.

[3] Υπὸ δὴ τοιούτοις ἤθεσι τραφεὶς, καὶ τὸν νοῦν τοῖς βελτίστοις εὐεθισθεὶς, τῷ θείῳ κλήρῳ παρὰ τοῦ θείου Κυρίλλου ἐγκαταλέγεται, ὡς ἂν τὰς θείας βίβλους τῷ λαῷ ὑπαναγινώσκοι, καὶ συνετίζοι τὰς ἀκοάς. Οὐ πολὺς ὁ χρόνος, καὶ τῆς τῶν διακόνων ἀξιοῦται πρὸς αὐτου τάξεως. Ἔδει γὰρ μικρὸν ὕστερον τὸν ἀρχιεροτικὸν θρόνον πιστεύεσθαι μέλλοντα, ἐντὸς εἶναι τοῦ βήματος. Ἐγχειριζεται δὲ παρὰ τοῦ Ἀρχιερέως καὶ τὰς εἰς βασιλέας πρεσβείας κοινάστε καὶ ἰδίας, ὅθεν καὶ βασιλεῦσι γίνεται γνώριμος, καὶ διαβώητος ἅπασιν, οὐ διὰ τὸ ὑπερβάλλον μόνον τῆς ἀρετῆς, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ τῆς διανοίας ὀξύτατον ἅμα καὶ ἀσφαλέστατον. Ἐπεὶ δὲ κατ᾽ εἰκείνου καιροῦ σύνοδος ἐν Ἐφέσῳ συνεκροτήθη, ἐν ᾗ Νεστόριος ὁ θεομισὴς, οὐ τῆς ἁρπαγῆς μόνον τοῦ κατα τὴν βασιλίδα θρόνου, ᾧ τυραννικῶς εἰσεπήδησεν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἄλλης ἀσεβείας ἀπαιτεῖτο δίκας· ἅτε τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν εἰς ὑποστάσεις δύο καὶ πρόσωπα δίαιρῶν, καὶ τὴν ἄχραντον ἀυτου Μητέρα, ἢ Θεοτόκος ἐστὶν ὄντως καὶ ὀνομάζεται, Θεοτόκον ὁ δειλαῖος καλεῖν μὴ βουλόμενος.

[4] Ἐντεῦθεν καὶ Κυρίλλου τοῦ θείου πλεῖστα κατ᾽ αὐτὸν διαγωνισαμένου, καὶ τοῦτον καθελόντος ἅμα παντὶ τῷ τῆς συνόδου πληρώματι, καὶ τῆς ἱεροσύνης ἀπογυμνώσαντος, τότε δὲ, τότε οὐκ ἔλαττον καὶ ὁ ἀξιαγιστος οὗτος διήθλησιν Ἀνατόλιος, οὔπω μὲν τεταγμένος ἐν ἐπισκόποις, πλέον δὲ τῶν ἐπισκόπων σσουδάσας καὶ παῤῥησιασάμενος, ἀγχίνους τε γὰρ ὢν, καὶ τὰ θεῖα σοφὸς, καὶ θείῳ ἐφθέγγετο πνεύματι. Οὕτω γοῦν τοῦ δυσσεβοῦς Νεστορίου δίκας τῶν ἀσεβημάτων εἰσπραχθέντος, καὶ Φλαβιανοῦ, τοῦ λαμπροῦ τῆς ἀληθείας κήρυκος, δεξαμένου τὸν θρονον τῆς βασιλίδος τῶν πόλεων, αὖθίς τε τὸν οἰκεῖον κόσμον τῆς ἐκκλησίας ἐπιλαβούσης, καὶ νυμφικῶς ὥσπερ ἐστολισμένης, καὶ τὸν πλακέντα τῆς δόξης στέφανον ἀντὶ τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεως ἐστεφανωμένης. Οὐκ ἤνεγκε ταύτην ὁρᾷν εὖ ἔχουσαν ὁ τοῖς καλοῖς ἀεὶ βασκαίνων ὁ διάβολος· ἀλλ᾽ αὖθις τοῖς οἰκείοις ἐκέχρητο μηχανήμασι, τὸν ἀτυχέστατον Εὐτυχῆ κατ᾽ αὐτὴν ἐπεγείρας, ἐναντιώτατον μὲν τῷ προλαβόντι, ὁμοτιμότατον δὲ τὴν ἀσέβειαν δογματίζοντα. Ἐκείνου γὰρ τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ ἡμῶν τὴν μίαν διαροῦντος ὑπίστασιν, οὗτος τὰς δύο φύσεις συνέχεε καὶ ἀνεκίνει τὴν σύνθεσιν.

[5] Ταύτην οὖν τὴν λιμὴν ὁ κλεινὸς ὁρῶν Φλαβιανὸς, σύνοδον κατὰ Εὐτυχοῦς βασιλικῷ προστάγματι συγκροτεῖ, καὶ τοῦτον σὺν ἅμα θεωφόροις πατράσι καθαιρέσει περιβαλὼν, τῆς ἐκκλησίας ἀπήλασε, καὶ ὡς σεσηπός τι μέλος αὐτῆς ἐξέτεμεν. Ὃς τοιαύτῃ αἰσχύνῃ περιληφθεὶς, καὶ τῷ ἀναθέματι καθυποβληθεὶς, δέον ἐπὶ τούτοις ἐγκαλύπτεσθαι καὶ διαστῆναι αὐτῷ τὴν γῆν εὔχεσθαι. Ὁ δὲ μᾶλλον καὶ ἐσεμνύνετο, καὶ τινι τῶν μεγάλα παρὰ βασιλεῖ δυναμένων, Χρυσαφίῳ τοὔνομα (φίλος δὲ οὗτος αὐτῷ καὶ τῷ δόγματι κοινωνὸς) προσελθὼν, ἅτε ἠδικημένος· διασαφεῖ τὰ τῆς καθαιρέσεως, παρεξηγούμεννόστε καὶ πλαγιάζων, οὐ μὲν τὸ πραχθὲν πρὸς ἀλήθειαν διηγούμηνος· πρὸς βασιλέατε εἰσιὼν καὶ διατεινόμενος (Θεοδόειος ὁ Νέος οὗτος ἦν) ἀδικῶς Φλαβιανὸν καταψηφίσασθαι αὐτου τὴν καθαίρεσιν.

[6] Τὰ ἶσα δὲ καὶ πρὸς τοῦς τῆς ἐκκλησίας ἐποίει, καὶ οὐ διέλιπε Διόσκορον ἐνοχλῶν, ὃς τῆς ἀλεξανδρείας τὸν θρόνον οὐ καλῶς ἐγκεχείριστο μετὰ τὴν τοῦ θεσπεσίου Κυρίλλου πρὸς Θεὸν ἐκδήμησιν, μετάπεμπτον γενέσθαι Φλαβιανὸν, αὐτόντε Διόσκορον κριτὴν καθεδεῖσθαι τῶν ἤδη κριθέντων καλῶς. Ὃς καὶ βασιλικῇ κελεύσει ἐν Ἐφήσῳ γενόμενος, καὶ σύνοδον λῃστρικὴν μᾶλλον ἢ ἐπισκοπικὴν συγκροτήσας, τὸν ἱερὸν μὲν Φλαβιανὸν ἀνιέρως κατέκρινεν, ἐδικαίου δὲ Εὐτυχῆ, τὸν ὁμοίως αὐτῷ βλεβηρὸν καὶ ἀνίερον.

[7] Φλαβιανοῦ δὲ τὴν κρίσιν παραιτουμένου, καὶ μὴ κατὰ νόμον περαίν σθαι λέγοντος, τῷ μήτε τοῦς ἀπὸ Ῥώμης συνελθόντας ἄρτι συμφρονεῖντε, καὶ συμψηφίζεσθαι. μηθ᾽ ἑτέρους τῶν κρινόντων ὀρθῶ, λαξ κατὰ τὸν στέρνον ὁγε ὀνώδης ἐκεινος Διόσκορος ἐκαλλόμενος, οὕτω τὸν δίκαιον διεθεικεν, ὡ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐκδημῆσαι πρὸς Κύριον. Τὸν Εὐτυχῆ δὲ γράμμασιν ὡσανεὶ συνοδικοῖς ὀχυρώσας, καὶ πρὸς βασιλέα ἐκπεμψας, εὐθὺς καὶ αὐτὸς καταλαμβάνει τὴν Μεγαλόπολιν· εἶτα το εἰ Φλαβιανὸν ἀυτῷ τολμηθὲν ὁ ἀνόσιος λογιζόμενος, καὶ δείσας μήπως ὁ τὸν ἐκείν θρονον διαδεξάμενος, ἐκζητήσῃ τὸν αὐτοῦ χαλεπόντε καὶ βιαῖον θάνατον, κᾀντεῦθεν κινδυνεύσῃ, βουλὴν βουλεύεται σὺν ἅμα Χρυσαφίῳ καὶ Εὐτυχεῖ τοις ὁμόφροσι, συμφέρουσαν ἐκατέροις, ὡ ᾤετο.

[8] Ἤλπιζε γὰρ ὡς, εἰ Ἀνατόλιος, οὗ τὸν βίον ὁ νῦν ἀναγγέλλει λόγος, τῆς Κωνσταντίν λάβῃ τοῦς οἴακας, καὶ τὸν Εὐτυχῆ τῇ ἐκκλησίᾳ παραδεξεται, καὶ τὰ εἰς Φλαβιανὸν πραχθέντα παροψεται, ἅτε τῇ αυτῶν συνεργείᾳ τῆς προεορίας ἀξιωθείς. Ἀλλ᾽ ὁ δρασσόμενος τοῦς σοφοὺς ἐν πανουργίᾳ αὐτῶν, τὸν μὲν οἰκεῖον θεράποντα μεγαλύνων εἰ τὸν ὑψηλὸν τῆς ἐπισκοπῆς θρόνον ἔθετο, οὐ τῇ ἐκείνων συνεργείᾳ, ἀλλὰ τῇ ἐαυτοῦ προμηθείͅ· τοῦς δὲ βεβήλους ἐκείνους καὶ ἐναγεῖς διὰ τοῦ θείου τούτου μᾶλλον ἀνδρὸς καὶ σφόδρα συντόμως καὶ καλῶς ἐσημήνατο, καὶ ὅπως ὁ λόγος δηλώσει, οὐκ ἔφθη τοῦ θρόνου ἐπιβῆναι ὁ Ἅγιος, καὶ πρὸ τοῦ βασιλέως, εὐθὺς εὐριπίστου ὄντος ἀνθρώπου, καὶ τῶν τῆς ἐναντίας μοίρας διωχλεῖτο, τὸν Εὐτυχῆ προσδέξασθαι. Ὁ δὲ σοφὸς τούτους ἀποκρουὁμενος, ἀντεῖχεν ἐπὶ πολὺ καὶ τὸν βασιλέα σφοδρῶς ἐπικείμενον.

[9] Καὶ τὴν ἐκκλησίαν ἐν ταράχῳ καὶ στάσει ἔσεσθαι ὑφορώμενος, εἰ τοῦτον ὅλως μὴ δέξοιτο, τί ποιεῖ; Ὡς λίαν σοφὸν, καὶ εὐσύνεσιν, ὑπισχνεῖται μὲν τοῦτον δέξασθαι, εὐχῇ δὲ κατ᾽ αὐτῷ καθοπλίζεται. Ἅμα γοῦν τῷ τῆς εἰσόδου τυχεῖν ὁ ἀτυχέστατος Εὐτυχὴς ἐκεῖνος (ὦ τοῦ θαύματος) λαύρῳ πυρετῷ συσχεθεὶς, μᾶλλον δὲ τῷ πυρὶ τῆς εὐχῆς, τὴν ἀθλίαν ἀυτοῦ ψυχὴν ἀπέῤῥηξε τῇ ἐκεῖθεν κολάσει παραπεμφθείς. Τοῦτο τῆς ἀποστολικῆς εὐχῆς Ἀλεξάνδρου τοῦ πάνυ εἰς φιλοτιμίαν οὐ δεύτερον, ἢ τὸν τῆς μανίας ἐπώνυμον κατέλυσεν Ἄρειον ἐν τόποις ἀξίοις τῆς ὑβριστικῆς καὶ βλασφήμου γλώττης.

[10] Οὐ πολὺ τὸ μέσον, καὶ Μαρκιανὸς ὁ πολὺς τὴν εὐσέβειαν τὴν βασιλείαν θεόθεν πιστεύεται μετὰ τὴν τοῦ Θεοδοσίου τελευτὴν, καὶ πάλιν τὰ τῆς ἐκκλησίας ἐταράττετο, ἅ τέ τινων τὰ Εὐτυχοῦς φρονούντων. Ἅπερ ὁ Μέγας οὗτος ὁρῶν, φροντίσιν ἐβάλλετο καὶ ἀθυμίαις ἐκόπτετο, καὶ τῷ βασιλεῖ προσελθὼν, ἐδεῖτο τὴν κλήδωνα καταστορέσαι τῆς ἐκκλησίας, πρὶν ὅλως ὑπερσχεῖν. Ἔσται δὲ τοῦτό, φησιν, οὐ καλῶς, εἰ μὴ σύνοδος συγκροτηθείη, τὸ μὲν γνήσιον τῆς ἀληθείας δόγμα κρατύνουσα, τὸ δὲ νόθον ἄρτι δευτέρως φυόμενον ἐκρίζουσα καὶ ἀφανίζουσα Ἀλλὰ μηδὲ τὸν εἰς Φλαβιανὸν ἐναγέστατον φόνον ἀφεῖναι λαθεῖν. Πείθεται τοῖς λόγοις ὁ βασιλεύς. Αἱ γὰρ τοῦ Ἀρχιερέως φωναὶ, θεοῦ φωναὶ ὄντως ἐδόκουν αὐτῷ, ἅτε καὶ θείῳ πνεύματι ἀπηχούμεναι· καὶ αὐτἰκα κελεύει πάντας τῆς οἰκουμένης ἁπάσης ἁγίους καὶ θεοφόρους πατέρας εἰς Χαλκηδόνα τὴν ἐν Βιθυνίᾳ συνελθεῖν.

[11] Οἱ καὶ ὥσπερ ὑπὸ θείας σάλπιγγος πρὸς τὸν ὑπὲρ τοῦ θεοῦ πόλεμον ἐγειρόμενοι προθυμότατοι συνηθροίζαντο εἰς τριάκοντα καὶ ἑξακουσίους ἀριθμούμενοι. Συμπαρῆν δὲ τούτοις καὶ ὁ βασιλεὶς, λαμπροτέραν καὶ προθυμοτέραν τὴν σύνοδον τῇ παρουσίᾳ ποιῶν. Οὗτος ὁ ἱερώτατος σύλλογος τὸν ἀλαζόνα Διόσκορον, ὧντε εἰς τὸν μέγαν Φλαβιανὸν ἐπλημμέλησε, καὶ ὧν εἰς αὐτὸ τὸ θεῖον ἐξύβρισε, τὴν συγχυτικὴν αἵρεσιν τοῦ δυσσεβοῦς καταπεπωκὼς Εὐτυχοῦς, εὐθύνας ἐδικαίωσε δοὺναι, καὶ πάσης ἱεροσύνης ἀπογυμνώσας, τῷ ἀναθέματι καθυπέβαλε σὺν ἅμα τῷ διδασκάλῳ Εὐτυχεῖ, καὶ τοῖς φοιτηταῖς καὶ διαδόχοις τῶν καταπτύσταν αἰτου καὶ μιαρῶν δογμάτων. Ταύτης τῆς συνόδου οὐ μόνον αἴτιος καθίσταται Ἀνατόλιος, ἀλλὰ καὶ προαγωνιστὴς· τὸ μὲν νόθον δόγμα καὶ κίβδηλον πολλαῖς ἀποδείξεσι διελέγξας, το δὲ ἀληθινὸν καὶ γνήσιον βεβαιώσας, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης ἐφαπλώσας.

De vita, ab Anatolio a instituta, quæ fulsit instar solis, & exhaustis pro pietate præliis, habiturus sermonem, precor illum ipsum, [S. Anatolii patria, & educatio,] ut mens mea Deo afflata scopum suum contingat, & paucas e virtutibus, quibus excelluit, litteris consignem; nam omnia complecti, nemo est qui possit, tametsi voce & ingenio multum polleat. Prius enim arenas maris, & astrorum seriem numeraverit aliquis, quam miraculorum ejus ac certaminum multitudinem. Ille itaque vere splendidus, ac patris, solis justitiæ, filius, patriam habuit Alexandriam, urbem non externis dumtaxat affluentem bonis, sed etiam omnis virtutis atque eruditionis officinam; parentes autem genere ac moribus insignes atque illustres, & pietate præstantes, quam ad aliorum, quantum poterant, exemplum servabant illæsam. Hi Virum a se genitum solii Alexandrini Præsuli obtulerunt a teneris, atque commiserunt.

[2] [prudentia, discendi studium.] Erat is Cyrillus b, scientia ac virtutum copia nulli secundus; a quo Anatolius accurate instruitur de modo ac ratione instituendæ vitæ, præ se ferens in tenera & juvenili ætate senilem prudentiam. Neque enim ludis, aliisve, quibus teneri solet juventus, oblectabatur; verum hisce dumtaxat rebus, quibus & ornatur vita, & perficitur ratio, & mores conformantur. Ideo selecta quælibet ex artibus liberalibus maturabat ediscere, qua re & magistros & æquales in amorem & admirationem rapiebat; illis quidem certans, hos vero etiam superans in omni genere disciplinarum. Et vero male moratorum consuetudinem fugiebat, ut quæ corrumpat bonos mores, juxta id quod scriptum est c. Bonorum autem societatem cupide quærebat. Porro divinis quoque eloquiis operam dabat, si quis alius. Hinc in libris sacris, tam antiquis quam novis, compendiose meditateque versatus, haud multo tempore, ut par est, multum sapientiæ collegit.

[3] Hujusmodi moribus educatus, mentemque optimis imbutus rebus, a divino Cyrillo cooptatur in divinum clerum, [Præclare se gessit in synodo Ephesina] populo prælecturus d libros sacros, & auribus eorum assuefacturus. Non diu post sacro diaconorum ordine ab eodem initiatur. Oportebat enim, ut ille, qui paulo post solio pontificali erat admovendus, intra sacrarium e degeret. Legationum privatarum pariter ac publicarum ad Imperatores ab Archipræsule ei provincia traditur. Hinc Imperatoribus innotuit, & apud omnes claruit, non solum propter excellentiam virtutis, sed etiam ob summum acumen ingenii, nulli erroris periculo obnoxii. Etenim per id tempus synodus Ephesi f coacta est, in qua Deo invisus Nestorius, non tantum solii rapti in regia urbe g, quod tyrannice invaserat, sed etiam alterius impietatis pœnas dedit; quando Dominum nostrum Jesum Christum in duas divisit hypostases ac personas, & intactam ejus Matrem, quæ Deipara vere est, ac vocatur, infelix noluit Deiparam nuncupare.

[4] Ibidem, quando Cyrillus, vir divinus, obnixe illum impugnasset & expugnasset, [contra Nestorium.] cœtuque omni suffragante, exuisset pontificatu; tum sane, tum Anatolius ille, admiratione dignissimus, non segniter certavit; qui quamvis nondum esset episcoporum ordini adlectus, intenta tamen sedulitate, & libertate sermonis, præstantius rem gessit, quam episcopi. Nam ingeniosus erat, & divinis eloquiis eruditus, divinoque spiritu loquebatur. Sic itaque persoluta ab impio Nestorio impietatis pœna, & Flaviano h, conspicuo veritatis præcone, in regia urbe cathedræ gubernacula capessente, pristinum denuo ornamentum resumpsit ecclesia, & quasi vestita nymphali stola, pro corona improbitatis, redimita fuit corona gloriæ. At vero non sustinuit videre illam recte habentem semper bonorum invidus diabolus; sed iterum machinationes suas adhibuit, commovens contra illam infelicissimum Eutychen i, qui spargebat dogma, a priore diversissimum, at impietate prorsus consentaneum. Sicut enim ille dividebat Christi Dei nostri hypostasin, quæ unica est, sic duas hic confundebat & componebat naturas.

[5] Hanc igitur Flavianus perniciem conspicatus, regio edicto synodum k adversus Eutychen convocavit, [Concilium Cpolitanum, contra Eutychetem.] eumque simul a Deiferis patribus depositione mulctatum, ecclesia exegit, & tamquam putridum quoddam membrum ab ea abscidit. Qui tali notatus infamia, & anathemate percussus, debuisset post hæc latere, & remotam sibi terram diligere; verum magis insolescebat; convenitque quemdam, nomine Chrysaphium l, qui valebat plurimum apud Imperatorem, & qui sibi erat amicus, & ejusdem dogmatis particeps; cui exauctorationis seriem perperam exposuit, ac oblique detorsit; non secus ac si manifesta injuria affectus esset, non ex vero recensens factum. Ad hæc, ivit ad Imperatorem m (Theodosius junior ille erat) obnixe contendens, Flavianum contra jus & fas depositionis suæ sententiam pronuntiasse.

[6] Similia faciebat apud eos, qui de ecclesia erant. Nec vero Dioscorum, cui, [Ejus subdolæ artes] divino Cyrillo ad Superos translato, sedes Alexandrina perperam erat commissa, perturbare omisit, ut Flavianus a sententia desisteret; opus esse [asserens] ipsomet Dioscoro judice eorum, quæ jam recte decisa erant. Qui Dioscorus, ubi jussu Imperatoris Ephesum venisset, & latrocinium n potius, quam synodum episcoporum convocasset, sanctum quidem Flavianum sacrilege condemnavit, Eutychen vero ejusdem secum luis ac profanationis socium absolvit.

[7] [in pseudosynodo ibidem.] Dum autem sententiæ reclamaret Flavianus, diceretque non esse latam legitime, eo quod necdum consensissent, & simul suffragati essent, qui Roma venerant o, nec alii, qui incorrupte judicabant; asini instar Dioscorus iste calce insiliens in pectus p, eo Virum justum redegit, ut tribus post diebus migrarit ad Dominum. Eutyche autem, quasi litteris synodicis munito, atque ad Imperatorem misso, mox ipse etiam Megalopolim q venit. Deinde animo reputans facinus, quod ausus fuerat contra Flavianum, veritusque ne ille, qui sedis regimen caperet, in crudelem ac violentam mortem ejus inquireret, indeque ipse periclitaretur, consilium init una cum Chrysaphio & Eutychete, inter se congruentibus, utrique, ut putabat, conducibile.

[8] [Dioscori & asseclarum fraudes] Sperabat enim fore, ut, si Anatolius, cujus vitam præsens exponit oratio, Constantinopoleos administrationem suscepisset, denuo admisisset Eutychen in ecclesiam, & dissimulasset ea, quæ patrata fuerant contra Flavianum, in gratiam illorum, quorum favore ad episcopalem dignitatem esset evectus. Sed is, qui comprehendit sapientes in astutia eorum, Servum suum magnificans, in excelso solio episcopatus locavit, non eorum cooperatione, sed sua propria providentia; quin etiam sacrilegos istos & nefarios per Virum hunc divinum & brevi tempore & bene manifestavit. Sed enim, ut patebit ex sequentibus, non festinavit Vir sanctus solium conscendere; & tam ab Imperatore, viro facile mutabili, quam ab adversariis molestiam patiebatur, ut admitteret Eutychen. [in promovendo Anatolio,] Quos cum Vir sapiens repelleret, diu habuit ipsum Imperatorem graviter obnitentem.

[9] [subita Eutychis morte punitæ.] Jam vero ecclesiam tumultu ac seditione perturbandam prospiciens, si illum prorsus non susciperet; quid agit? Eum quidem pollicetur sese admissurum (quæ res utilis admodum ac consulta videbatur) sed precibus contra illum armatur. Itaque simul atque infelicissimus iste Eutyches introivit (o rem mirabilem!) vehementi febre, vel potius orationis igne correptus, miseram suam animam efflavit, ad æterna detrusus supplicia. Quod factum non debet cedere Apostolicis Alexandri r precibus, quæ Arium, congruo dementiæ nomine s appellatum, e medio sustulerunt in locis, injuriosa ac blasphema lingua dignis.

[10] [Synodi Chale. annuente Anatolio congregatæ] Non multo interjecto tempore Marcianus, pietate conspicuus, divinitus præficitur imperio post mortem Theodosii t; & iterum res ecclesiæ sunt turbatæ, aliquibus sapientibus ea, quæ Eutychetis erant. Quæ magnus vir ille Anatolius ubi vidit, confectus curis, & animi dolore agitatus, adivit Imperatorem, rogans, ut salus Ecclesiæ in tuto poneretur, priusquam funditus periret. Neque hoc, ait, commode fiet, nisi convocetur synodus, quæ genuinum quidem dogma veritatis stabiliat, spurium vero, jam secunda vice exortum, eradicet atque aboleat. Nec vero esse permittendum, ut execranda Flaviani cædes oblivioni detur. Paret dictis Imperator (nam voces Præsulis, Dei voces esse videbantur, nimirum quæ divino spiritu resonarent) jubetque sine mora sanctos Patres ac divino spiritu plenos, ex toto universo Chalcedonem, quæ est in Bithynia, convenire.

[11] Illi non aliter quam divina tuba ad prælia exciti, [sententia contra Dioscorum & Eutychetem.] cum summa alacritate, numero sexcenti & triginta convenerunt. Adfuit simul Imperator, ut præsentia sua splendorem synodo majorem & animos daret. Sanctissimus autem iste cœtus pœnas juste dare compulit Dioscorum insolescentem, & eorum, quæ contra Flavianum deliquerat, & eorum, quæ contra ipsam divinitatem evomuerat ex imbibita Eutychetis impii hæresi, quæ confusionem [naturarum in Christo] inducebat, omnique sacri ordinis exutum dignitate, anathemati subjecit, simul cum Eutyche magistro ac discipulis, & iis, qui detestanda & nefaria dogmata ipsius admitterent. Synodi hujus non auctor tantum, sed etiam defensor fuit Anatolius, tam spurium atque adulterinum dogma convincens multis argumentis, quam verum & genuinum confirmans, & adusque orbis fines extendens.

ANNOTATA.

a Est ἀνατολὴ, solis ortus, oriens. Hinc Ἀνατόλιος, quasi Orientalem, aut ad solem orientem natum dicas.

b Sacrarum infularum exordium, diem & annum mortis, nec non breve S. Cyrilli elogium dabit histor. Chronol. Patriarcharum Alexandrinorum cap. 3 in fine. Prolixius habes ad diem XXVIII Januarii.

c φθειροῦσιν ἤθη χρίσθ᾽ ὁμιλίαι κακαί. Corrumpunt mores bonos colloquia prava, 1 cor. 15 v. 33.

d Primus is est apud Græcos sacrorum ordinum aditus. De ordine, officio, conditione, & ætate lectoris apud Græcos, multa congessit Habertus in ἀρχιερατικῷ, ad 4 part. Liturg. observat. 1.

e Diaconus ordinandus ab aliis diaconis in sacrarium inducebatur. Plura vide apud Habertum citatum ad partis 9 Liturgiæ ordinum observat. 1.

f Anno æræ vulgaris 431.

g Constantinopolis est ἀντονομαστικῶς, cujus Nestorius episcopum egit, & Sisinnio successit 428.

h Proxime Nestorio successit Maximianus: dein Proclus. Tum Flavianus. Denique Anatolius.

i Annis circiter post Ephesinum Concilium decem, Eutyches quidam Archimandrita Constantinopoli exortus, qui diceret totum Christum esse naturam unicam. Ut est apud S. Anastasium Synaïtam.

k Sermo est de concilio Constantinopolitano, anno 448.

l Eunuchus fuit cognomento Tajumas, auctore Theophane.

m Anno Christi CCCCXLIX, ut est apud Pagium in Critica historico-Chronol.

n Pseudo-synodus hæc vulgo λῃστρικὴ, id est prædatoria vel latrocinans, teste Nicephoro, a Græcis dicta fuit. Euagrius l. 1 histor. eccl. cap. 10 describit vesanum Ephesi conciliabulum τὸ παράλογον ἐν Ἐφέσῳ συνέδριον; in qua, ut loquitur Baronius ad annum CCCCXLIX, nihil nisi per vim & metum, tentatum & extortum. In qua loco sacrorum librorum gladii, atque fustes; in qua suffragiorum libertas fuit vincta catenis, & plura ejusmodi, quæ graphice conventiculum hoc depingunt.

o Ad omnem vero causam pie ac fideliter exequendam fratres nostros, Julium Episcopum, & Renatum presbyterum tituli S. Clementis, sed & filium meum Hilarum diaconem vice nostra direximus, quibus Dulcitium notarium nostrum, cujus fides nobis est probata, sociavimus, inquit Leo in Epistola XXIV ad Flavianum. Renatus tamen mortis interventu a pseudo-synodo exclusus fuit.

p Zonaras lib. 13 num. 23 refert, Dioscorum, exilientem instar indomiti asini, calcibus sancti Flaviani pectus impetiisse. Sunt qui Flaviani cædis auctorem statuant Dioscorum; sunt qui illius & Chrysaphii ministros, alii Barsumam Archimandritam. Vide diem XVIII Februarii, quo lux ejus festa in Latinis pariter ac Græcis fastis recurrit, ubi varia in Flaviani laudem collecta præconia, aliaque, ad præsentem historiam spectantia, digesta ab Henschenio reperies; uti & a Baronio in notationibus ad Martyrologium Rom. dicto die, & in Annalibus ecclesiasticis ad annum 449.

q Urbs Arcadiæ præcipua, in meditullio Peloponesi, episcopalis sub Archiepiscopo Corinthi, dein Christianopolis dicta, una cum nomine splendorem amisit. Sed puto per Megalopolim hic CPolim designari ἀντομαστικῶς.

r Episcopus Constantinopolitanus fuit, Ariomastix, cujus orantis verba excepit Macarius, orationis socius, & sunt hujusmodi: Si Arius crastina die in synaxin introducetur; nunc dimittas, quæso, servum tuum, Domine, & non pium cum impio perdas; sin autem Ecclesiæ tuæ parces (scio autem quod parces) respice in verba Eusebii, neque des in exitium & vituperium, sortem tuam, & tolle Atium, ne eo recepto in ecclesiam, videatur simul cum eo hæresis recipi, neve deinde impietas pro pietate habeatur. Hæc Baronius ad annum 336.

s Græcum Ἆρειος, est genitivus casus nominis Ἆρες, Mars. Quasi dicas Arium etymologice Martis instar furibundum, & cui Homericum illud æque congrue atque ipsi Marti aptari queat:

Ἆρες, Ἆρες βροτολοιγὲ, μιαίφονε!

Mars, Mars homicida, truculunte!

t Anno Christi 450.

CAPUT II.
S. Anatolius perstringit Dioscorum. Miraculum pro auctoritate synodi Chalcedonensis & fidei orthodoxæ veritate. Aliud miraculum.

Ἐπεὶ δὲ καὶ αὖθις ὁ Διόκορος ὁ δυσώνυμος μετὰ τῶν ὁμοφρόνων, τὴν ἐπὶ τῇ καθαιρέσει μη ἐνεγκόντες αἰσχύνην, ἀνὰ τὴν πόλιν ἐφοίτων, καὶ τὰ τῆς συνόδου διέβαλλον, τὸ Νεστορίου μιαρὸν δόγμα κρατύνειν αὐτὴν φάσκόντες, καὶ τὸ γλυκὺ πικρὸν, κατὰ τὴν παροιμίαν, καὶ τὸ φῶς, σκότος ἐποίουν· ὡς δῆλα ταῦτα τῷ τῆς ἐκκλησίας λαμπτῆρι Ἀνατολίῳ γεγόνασι, τὸν λαὸν πάντα συναγαγὼν, ὅσοιτε τοῦ ὀρθοῦ λόγου καὶ ὅσοι τοῦ ἐναντίου, φησὶ πρὸς αὐτούς· πατέρες καὶ ἀδελφοὶ (πρὸς γὰρ τοῦς ὁμοδόξους ὁ λόγος) ἴστε δὴ καὶ ὑμεῖς, ὅπως ὁ Θεὸς ὁ Πατὴρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κατα τὸ πολὺ ἔλεος αὐτοῦ, ἡμῖν μὲν νίκην τοῖς ὀρθοτομοῦσι τὸν λόγον αὐτου, λαμπρὰν ἐδωρήσατο, ὅπως δὲ καὶ τοῦς καθ᾽ ἡμῶν, μᾶλλον δὲ κατ᾽ ἐκείνου καὶ τοῦ μονογενοῦς αὐτοῦ υἱοῦ καὶ Λόγου λυττήσαντας, καὶ τὴν γλῶτταν ὡς μάχαιραν ἐφοπλίσαντας, οὐ μόνον κακῶς φρονεῖν, καὶ λέγειν ἀπέδειξεν· ἀλλὰ καὶ ὥσπερ τι νοσερὸν καὶ σεσηπὸς μέλος τοῦ τῆς ἐκκλησίας ἐξέκοψε σώματος.

[13] Ἐπὶ μὲν οὖν τούτοις καὶ χαίρειν ὁμοῦ καὶ εὐχαριστεῖν ὀφείλομεν, ὅτι ἐπεσκέψατο ἡμᾶς ἐξ ἁγίου αὐτου κατοικητηρίου, καὶ τὴν γλῶτταν ἡμῶν, καὶ τὴν δόξαν ἐπλάτυνεν. Ἐπεὶ δὲ καὶ ἔτι τινὲς τῆς Κριστομάχου ταύτης αἱρέσεως τὴν ἡμετέραν νίκην ὑπ᾽ ὀδόντα διαχλευάζουσι, καὶ τὰ Νεστορίου μᾶλλον κρατύνειν ταύτην τὴν ἱερὰν σύνοδον διαβάλλουσιν. Ἐκκαλυπτέον καὶ τοῦτον αὐτῶν τὸν δόλον, καὶ τὴν ἐπίνοιαν, καὶ μὴ τοῖς ζῶσιν καὶ ἀπελθοῦσιν ὁσίοις μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἤδη τελειωθεῖσιν ὑπὲρ Χριστοῦ μάρτυσιν ἐπιτρεπτέον τὴν κρίσιν. Οὕτω γὰρ ἂν ἀναντίῤῥητος πᾶσι γένοιτο ἡ ἀλήθεια. Γραφήτω τοίνυν τότε ἡμέτερον δόγμα, καὶ τῶν ταῦτα λογοποιούντων, καὶ ἄμφω τῆς θήκης ἐντὸς τῆς πολλῆς ἐν μάρτυσιν Εὐφημίας ἀποτεθήτω, καὶ δῆλον ὡς ὃ τῷ θεῷ εὐάρεστον, ἐκεῖνο δὴ καὶ ἡ μάρτυς ἡμῖν γνωριεῖ. Γνωριεῖ δὲ ἅτε γινώσκουσα τοῦτον, ὅσος ἢ ὅσον ἐστὶν ἐφικτόν. Πρὸς δὲ γινωσκομένη, καὶ πάντα παντῶς δυναμένη παρ᾽ αὐτοῦ λαμβάνειν, καὶ ἐπιτελεῖν τὰ δόξαντα.

[14] Ταῦτα τοῦ Μεγάλου εἰπόντος, τὸ πλῆθος ἀνθυπέφερεν ἐπὶ πνοίᾳ θείᾳ ταῦτα εἰρῆσθαι. Δόξαν οὖν οὕτω καὶ τοῖς μέρεσιν ἀμφοτέροις. Γράφουσιν εὐθὺς τὸ οἰκεῖον δόγμα δυσὶ τόμοις ἑκάτεροι, καὶ τὴν λάρνακα διανοίξαντες, τιθέασιν αὐτοὺς ἐπάνω τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τῆς Μάρτυρος. Εἶτα τὸν λίθον ἐπιθέντες, καὶ τοῦτον κλεισὶ καὶ σφραγίσιν ἑκατέρων τῶν μερῶν κατασφαλισάμενοι, σύν τε τῷ βασιλεῖ καὶ ἀρχιερεῖ ἐξῆλθον τοῦ ἱεροῦ. Μετὰ ταῦτα παννύχοις ψαλμῳδίαιστε καὶ γονυκλισίαις τὸν Θεὸν ἅμα καὶ τὴν Μάρτυρα παρεκάλουν, ὥστε ἀπό τινος ἀριδήλου θεοσημείας τὴν μὲν ἀλήθειαν ἐγκριθῆναι καὶ διαλάμψαι, τὸ δὲ ψεῦδος ἐλεχθὲν ἐκ μέσου γενέσθαι. Μεθ᾽ ἡμέρας δὲ τρεῖς, οἵτε τοῦ ὀρθοῦ λόγου, καὶ οἱ ἀντίδοξοι, σὺν ἅμα τῷ βασιλεῖ καὶ ἀρχιερεῖ, πρὸς τὴν Μάρτυρα ἦλθον, καὶ ταύτην σὺν οἰμωγαῖς, καὶ δάκρυσι, καὶ δεήσεσι τὴν θήκην ἀνοίξαντες (τῆς πολλῆς σου περὶ ἡμῶν κηδεμονίας, ὦ Δέσποτα) εὗρον τὸν μὲν τόμον τῶν δυσσεβῶν πρὸ τοῖς ποσὶν αὐτῆς κείμενον, ὡς ἀπωσμένον, καὶ παρεωραμένον, τῶν δὲ ὀρθοδόξων καὶ εὐσεβῶν τῇ δεξιᾷ χειρὶ ἀσφαλῶς κρατούμενον, ὡς ἀτεχνῶς φίλον αὐτῇ καὶ ἐγκεκριμένον.

[15] Τὸ μὲν οὖν θαῦμα τοιοῦτο καὶ οἷον οὔτε ὀφθαλμὸς πώποτε· εἶδεν, οὔτε οὖς ἤκουσεν, οὔτε ἀν νοῦς ἐπινόησεν. Ἐμὲ θαμβεῖ μὲν καὶ τοῦτο (πῶς γὰρ οὐ) σῶμα νεκρὸν, καὶ πολλοῖς ἔτεσι τῷ λίθῳ κρυπτόμενον, μὴ μόνον πρὸς ὅπερ ἐθέλοι ζὸν καὶ κινούμενον, ἀλλὰ καὶ ὀρθοτομοῦν τὴν ἀλήθειαν. Θαμβεῖ δὲ ἡ τοῦ πατρὸς πρόῤῥησις καὶ προόρασις· καὶ τὸ τούτων πλέον, ἡ πίστις τε και ἡ χαρις, ἡ μὲν πιστεύοντος, ὡς ὅπερ ἂν αἰτήσοιτο καὶ γινήσεται· ἡ δὲ καὶ ὑπὲρ ὅπερ ᾔτησε παρασχεθεῖσα. Τοῦτο γὰρ δίδωσιν ἐννοεῖν τὸ μὴ μόνον τὸν νόθον, τόμον ἀπώσασθαι, ἀλλὰ καὶ τὸν ἀληθῆ προσλαβέσθαι, καὶ ὡσεὶ ἀγλώττῃ τῇ χειρὶ κηρύτειν, ὅτι καὶ αὐτὴ ταῦτα δοξάζει, καὶ ὑπὲρ τοῦτο τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν ἔθετο.

[16] Ὥστε καὶ διαπορῶ τίνα πλέον ἐπὶ τῷ γεγονότι θαυμάσαιμοι, τὴν τοιαῦτα τερατουργήσασαν, ἢ τὸν τούτων οὐ μηνυτὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ αἴτιον. Ἡ μὲν γὰρ τὸ πάντων ὑπέρτερον τοῦτο τεράστιον δέδρακεν, ὁ δὲ ἀυτοῦ αἴτιος καὶ προάγγελος γέγονεν. Ἐπεὶ οὖν ὁ μὲν προείρηκεν, ἡ δὲ τὴν πρόῤῥησιν ἐπεσφράγισε· χρέων ἐκατέρους ἐπίσης θαυμάζεσθαι ἐφ᾽ ὁμοίῳ τῷ θαύματι. Καὶ ἦν ἰδεῖν τοὺς μὲν πρῶτον ὑβριστὰς καὶ θρασεῖς κάτω κύπτοντας, καὶ ἐγκαλυπτομένους· τοῦς δὲ τῆς ἐκκλησίας τροφίμους σκιρτῶντας, καὶ χορεύοντας ἐπινίκια καὶ τῷ λαμπρῷ Κήρυκι τῆς ἀληθείας εὐχαριστοῦντας, ἐφ᾽ οἷς τῶν ἐχθρῶν κεκρατήκασι. Βούλεται δέ τι καὶ ἕτερον τοῦ ρηθέντος οὐκ ἔλαττον διεξελθεῖν ὁ λόγος.

[17] Λοιμός ἐνέσκηψε τῇ βασιλίδι τῶν πόλεων χαλεπός· ἐποίει δὲ τοῦτον χαλεπώτερον καὶ ἡ τοῦ συνήθους ὑετοῦ παντελὴς ἀνοχὴ, τῶν σωμάτων συνδιατεθέντων τῇ δυσκρασίᾳ τοῦ περιέχεντος. Ὁ οὖν Ἀρχιερεὺς ὁρῶν τὸ δεινὸν πάντας διαφθεῖρον, ἀνὰ τὴν πόλιν διήει σὺν τῷ κλήρῳ παντὶ καὶ αὐτῷ βασιλεῖ, λειτανίαις καὶ δυεήσεσι τὸν Θεὸν δυσωπῶν ὥστε ἀπαλλάξαι τοῦ συνέχοντος κινδυνου τὴν πόλιν. Καὶ δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ τείχους ἀνήει, ὡς πάλαι Μωϋσῆς ἐκεῖνος ἐπὶ τοῦ ὄρους, καὶ τὰς χεῖρας πρὸς οὐρανὸν διάρας, ἐδεῖτο τοῦ Θεοῦ ἐκτενέστερον, ὡς ἂν φιλανθρώπως ὑετὸν παρασχῇ τῇ αὐχμώδει γῇ καὶ ξηρᾷ, καὶ τῆς λοιμώδους νόσου καὶ μάστυγος ἀπαλλάξῃ τοῦς κάμνοντας Ὁ δὲ βραδὺς εἰς κόλασιν, καὶ ταχὺς εἰς ἀντίληψιν Κύριος, ἔτι τοῦ Ἁγίου τὰς χεῖρας ἐκτεταμμένας ἔχοντος, καὶ ἑαυτὸν τοῖς δάκρυσι βρέχοντος, τοσοῦτον υἑτὸν τοῦ οὐρανοῦ κατήνεγκεν ὡς ἅπαν τὸ ὑποπίπτον σχεδὸν κατακλύζειν· τῷ σφοδρῷ τῆς καταφορᾶς, καὶ ῥαγδαίῳ ἅμα δὲ τῇ ῥύμῃ τοῦ ὕδατος καὶ ἡ νόσος ἐφυγαδεύετο, καὶ τὸ πλῆθος ἐδόξαζον τὸν Θεὸν, τῷ αὐτοῦ εὐχαριστοῦντες θεράποντι. Καὶ ταῦτα μὲν ὥσπερ ἐνδείγματα τῶν μυρίων ἐκείνου θαυμάτων. Λεγέστω δέ τι καὶ δια κρίσεως.

[Dioscori insolentia ab Anatolio depressa,] Dein vero iterum infamis Dioscorus una cum asseclis, inustam sibi exauctorationis sententiam non ferentes, urbem circumcursabant, & synodi decreta calumniabantur, spargentes illam stabilire nefarium dogma Nestorii; ac dulce amarum, ut est in proverbio, lucem tenebras faciebant. Quæ simul atque Anatolius, ecclesiæ luminare, accepit; omnem populum, tam illum, qui ab orthodoxa parte, quam qui a contraria stabat, congregatum sic affatur: Patres fratresque (illos enim qui mecum sentiunt compellat oratio) nostis sane quam illustrem Deus, Pater Domini nostri Jesu Christi, secundum misericordiam suam magnam, nobis, verbum suum recte dispensantibus, victoriam dederit; quomodo eos, qui contra nos, & magis contra ipsum & unigenitum ejus Filium & Verbum debacchantur, acuentes linguam quasi gladium, non modo ostenderit male sentire & loqui, sed etiam tamquam infectum quoddam ac putridum membrum ab Ecclesiæ corpore amputaverit.

[13] [patratum pro desensione] Debemus itaque propterea simul gaudere & gratias agere, quia nos respexit e sancto habitaculo suo, & linguam nostram & gloriam dilatavit. Verumenimvero nonnulli etiamnum, hæreseos istius, quæ Christum impugnat, sectatores, victoriam nostram subsannant [murmurantes] intra dentes, & criminantur hanc sanctam synodum stabilire Nestoriana dogmata. Ipsorum dolus ac versutia detegenda sunt; & non viventibus tantum, ac Sanctis jam vita functis, sed iis etiam, qui martyrium jam pro Christo subierunt, committendum est judicium. Sic enim veritas fiat omnibus irrefragabilis. Scribatur ergo nostrum hoc de fide dogma, & eorum, qui contra falso comminiscuntur, atque utrumque reponatur in loculo magnæ inter Martyres Euphemiæ a, idque patebit Deo præplacere, quod Martyr potissimum nobis significaverit. Et vero significabit, rei non ignara, quis vel cujus dogma prævaleat. Deinde hoc significato, omnis omnino inter nos tolli mox poterit controversia ac finiri.

[14] [synodi Chalcedonensis,] Viro magno hæc elocuto, subjecit cœtus divino instinctu ista esse prolata. Sic itaque visum utrique parti. Nec mora, suum quisque dogma duobus libellis inscribunt, loculumque aperientes, sacro illos Martyris corpori superimponunt. Dein lapide imposito, clavibus ac sigillis partis utriusque munito, una cum Imperatore ac Præsule templo exiverunt. Post hæc psalmodiis, & genuflexionibus per totam noctem Deum simul & Martyrem invocarunt, ut veritas discerneretur & illustraretur aliquo ostento divino perquam manifesto, falsitas vero convicta e medio eliminaretur. Post triduum b tum hi, qui recte sentiebant, tum illi qui perperam, simul cum Imperatore ac Præsule ad Martyrem c venerunt, & cum ejulatibus, lacrymis, & precibus loculum ejus aperientes (magnam sane, o Domine, curam de nobis tuam!) invenerunt libellum impiorum jacere ante pedes Martyris quasi projectum ac despectum; libellum vero orthodoxorum & piorum dextra Martyris manus in tuto tenebat, tamquam illum, qui revera ipsi esset charus & selectus d.

[15] Tantum vero miraculum ac tale nec oculus umquam vidit, [ac Catholici dogmatis miraculum.] nec auris audivit, nec animus concepit. Me profecto cur non percellat quod demortuum corpus, & multis jam annis sub lapide tumulatum, non vivat tantum, & moveat se, quo vult, sed etiam discernat verum a falso? Percellit enimvero Anatolii prædictio & prævisio, ac, quod est hisce amplius, fides & gratia. Illa quidem credidit impetraturum se, quidquid peteret; hæc autem superaddidit plus quam petierat. Id quod datur intelligi non ex spurii tantum libelli abjectione, sed etiam ex susceptione libelli veri, & præconio elinguis manus; videlicet quod ipsa quoque Euphemia hac [dogmata] honoraret, & ideo corpus & animam dedisset.

[16] Adeo ut dubitem, quidnam in isto eventu potius demirer; [S. Antolii & S. Euphemiæ laus.] an illam, quæ ista miracula patravit; an hunc ipsum potius, qui non modo nuntiator eorum extitit, sed causa. Nam illa quidem hoc prodigium effecit, omnibus altius extollendum; hic vero rei caput & prænuntius fuit. Quoniam itaque hic prædixit, illa autem prædictionem confirmavit, ambos ex æquo æquali in miraculo admiremur necesse est. Porro videre erat eos, qui convitiatores primo ac temerarii fuerant, solo obtutum defigere, & in latibula se abdere; contra vero ecclesiæ alumnos saltare, & choreas triumphales ducere, & illustri veritatis Præconi grates agere de victoria ab inimicis relata. Sed aliud quid, a dictis diversum, non minoris tamen notæ, expedire gestit oratio.

[17] Dira Constantinopolim invasit lues e, eaque fiebat horribilior ex eo, [Aliud Anatolii miraculum.] quod omnis prorsus consueta pluvia deficiebat, corporibus ex aëris intemperie tabescentibus. Præsul itaque, videns luem omnes corrumpere, urbem circumit, omni clero & ipso Imperatore comitantibus, Deo supplicans litaniis & orationibus, ut civitatem a præsenti periculo liberaret. Quin etiam muros ascendit, & sicut olim Moyses ille in monte, manibus in cælum sublatis, Deum oravit enixissime, ut squalenti & arescenti terræ pluviam propitius emitteret, afflictosque a pestifera lue ac flagello liberaret. Sed Dominus, qui tardus est ad puniendum & velox ad ignoscendum, Sancto extensas etiamnum habente manus, & lacrymis ubertim se rigante, talem pluviam cælo emisit, ut subjecta pene omnia inundarentur. Et vehementi eruptione, atque impetu aquarum morbus fuit fugatus; & turba glorificavit Deum, famulo ejus gratias agentes. Atque hæc quidem tamquam specimina innumerabilium ejus miraculorum. Aliud item sigillatim dicatur.

ANNOTATA.

a Nicephorus lib. 15 cap. 5 tradit, popularem & alumnam urbis Chalcedonensis fuisse, quæ sub impio Diocletiano, pro detestandi cujusdam præsidis tribunali consistens, Christum Deum esse & Dei filium clara voce prædicavit. Addit dictus auctor ibidem, dire probatam & bestiis objectam ursæque morsu enectam … coronam recepisse; & divinum corpus ejus integrum atque incorruptum asservatum, apud ecclesiam Chalcedonensem, marmoreo tumulo repositum esse, prodigiis clarum. Plura de illo templo dabit idem Nicephorus lib. 15 cap. 3. Colitur sancta Martyr XVI Septembris apud Latinos, quo die de illa pluribus.

b Nicephorus dicit contigisse die postero; Zonaras tertio.

c Constantinus episcopus apud Surium die XI Julii, quo die ibidem agitur de inventione reliquiarum sanctæ Euphemiæ, paulo aliter narrat hoc miraculum. Nicephorus recenset illud lib. 15 cap. 5, sed nullibi fit expressa mentio de Anatolio. Habet etiam illud Baronius ad annum 451. Zonaras lib. 3 cap. 15 adstipulatur auctori hujus Vitæ, quam damus, & ab Anatolio experimentum sumptum, dein miraculo confirmatum scribit finita synodo; cui suffragatur Glycas Annal. parte 4; nec refragatur laudatus Baronius loco citato, apud quem plura.

d Teste Zonara lib. 13 num. 25, dexteram extendisse fertur ad imperatorem & Patriarcham, ac libellum eis porrexisse.

e Agit de illa re Baronius ad annum 445, & Pagius in Critica ad annos 445 & 446; qui hoc, non illo anno, pestem sæviisse CPoli contra Baronium contendit.

CAPUT III.
S. Anatolius defendit famam S. Danielis Stylitæ, a quo, uti prædixerat, sanatur. Virtutes ejus, obitus, publica reliquiarum veneratio.

EX MSS.

Κατ᾽ ἐκείνου καιροῦ Δανιὴλ ὁ Μέγας, ὁ ἐν τῷ στύλῳ, ὁ καὶ τὸν βίον ὁμοῦ καὶ τὸν λόγον ὑψηλὸς καὶ οὐράνιος, ἄρτι μὲν τῷ τοῦ ἀρχιστρατηγοῦ ναῷ, τῷ κατα τὸν Ἀνάπλουν ἐφοίτα· καὶ αὐτίκα μύριοι προσεφοίτων αὐτῷ, τήντε ἰσάγελον πολιτείαν θαυμάζοντες, καὶ τὰ ῥεύματα τῆς διδασκαλίας ἀντλοὐντες, καὶ δι᾽ ἀμφοτέρων ὠφειλείας μετέχοντες, καὶ τὸν Θεὸν, δοξάζοντες· ἀλλὰ γὰρ οὐκ ἔμελλεν ταῦτα οἴσειν ὁ φθόνος· τινὰς γὰρ αὐτῷ τῶν του κλήρου ἐπήγειρεν, οἱ λάθρατε καὶ φανερῶς τοῦτον διέσυρον, καὶ μυρίας ὕβρεις ἐπαντλοῦντες αὐτῷ. Ναὶ δὴ καὶ αὐτῷ τούτῳ τῷ σεβασμίῳ προσελθόντες Πατέρι κατεβόων τοῦ τηλικούτου πρὸς ταῖς ἄλλαις κωμῳδίαις, καὶ περὶ το δογμα ἐσφάλθαι διατεινόμενοι· εἰ μὴ γὰρ οὗτος, φησὶν, ὁ δράκων ἐκεῖθεν ἀπελαθείη, θάττον ἀποπτύσει τὸν ἐγκεκρυμμένον ἰὸν καὶ πολλοὺς ἐμπλήσει τῆς λύμης, καὶ ἀπολέσει.

[19] Πρὸς οὓς ὁ θεοφόρος οὗτος ἀνὴρ θείῳ κινούμενος πνεύματι, Ἀλλ᾽ ἐγώ φησιν, οὔτε ῥᾳδίως πιστεύω διαβολαῖς, οὔτε τὸν ἄνδρα τοιοῦτον νομίζω· εἰ δέ γε καὶ, ὡς ὑμεῖς φατε, τοιοῦτος φωραθῇ τῷ χρόνῳ, τότε καὶ τοῦ τόπου ἀπελαθήσεται. τὸ δὲ προδιαγνώστως τῶν ἐγκλημάτων ἐρήμην καταψηφίζεσθαι, ἄδικον ὄντως καὶ ἀνόσιον ἅπασι νομισθήσεται. Ἤκουσαν ταῦτα, καὶ τοῦ μὲν Προέδρου διέστησαν· τῆς κακίας δὲ οὐκ ἀπέστησαν· ἀλλ᾽ εὐθὺς προσελθόντες τῶν ἐν βασιλείοις τισὶ διατριβόντων, διέβαλόν τε τὸν Ὅσιον καὶ ἐσυκοφάντουν, αὐτὰ ταῦτα, ἃ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀρχιερέως λέγοντες. Χρόνος οὐ συχνὸς, καὶ ὁ Μέγας οὑτοσὶ Ἀνατόλιος (ἐξετάζονται γὰρ τοῖς ἀβουλήτοις πολλάκις οἱ Ἅγιοι) νόσῳ συνεσχέθη δυσαπαλλάκτῳ δὲ χαλεπῇ. Πολλῶν οὖν, ὡς εἰκὸς, εἰς ἐπίσκεψιν αὐτοῦ φοιτώντων, ἦλθον κακεῖνοι οἱ συκαφάνται, τούστε λοιποὺς, καὶ αὐτὴν αἰδούμενοι τὴν συνήθειαν.

[20] Οἷα καὶ συμβαίνει ἐν τοῖς τοιούτοις, λόγων κινουμένων περὶ ἀρετῆς ἢ κακίας, ἐπισκυλεῖται πάλιν καὶ Δανιὴλ, τῶν μὲν θαυμαστά τινα λεγόντων, καὶ ὑπερεκπληττομένων τὸν λόγον ὁμοῦ καὶ τὸν βίον· τῶν δὲ τουναντίον προειλημμένων τῷ πάθει, καὶ κωμῳδούντων αὐτόν. Ὁ δὲ θεόληπτος ἡμῶν πατὴρ, θείῳ κινούμενος πνεύματι, πρᾳως οὕτως αὐτοῖς ἀντιφθέγγεται· πιστεύσατέ μοι. ἀδελφοὶ, καὶ δίκαιός ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, καὶ οὐκ ἀθεεῖ, τὰ ἐνταῦθα κατέλαβεν, ὥσπερ αὐτῷ μοι ἐγνώρισται, οὐχ ὡς ἀξίῳ τὰ τοιαῦτα ὁρᾷν, ἀλλ᾽ ὥστε ἐπιστομίζειν τοῦς αὐτὸν διαβάλλοντας. Γνωσθείς δ᾽ ἂν καὶ ὑμῖν, εἰ τοῦτον μετακαλέσαιμι (πέπεισμαι γὰρ) ὡς εἰ μόνον φανείη, τῆς νόσου ἀπαλλαγήσομαι, καὶ ὁ νῦν σχεδὸν ἄπνους καὶ νεκρὸς νομιζόμενος, εὐσθενὴς ἢ πρώην φανήσομαι.

[21] Οὕτως εἰπὼν, εὐθὺς μετακαλεῖται τὸν Ὅσιον, καὶ αὐτίκα ἡ μὲν νόσος ὥσπερ ἐξ ἐπιτάγματος ἐφυγαδεύετο, ὁ δὲ Πρόεδρος ἀνερώννυτο, καὶ τοῦ σκίμποδος ἐξαναστὰς, εὐτενεστέρως ἐβάδιζεν ἢ τὸ πρότερον. Τούτου γεγονότος, ἐξεπλήττοντο μὲν οἱ παρόντες τῷ παραδόξῳ τοῦ θαύματος. Καὶ οἱ συκοφάνται δὲ μεταβαλλόντες συγγνώμην ᾐτοῦντο. Καὶ ὃν πρὶν διεκερτόμουν, ὑπερηυφήμουν ἀντίῤῥοπα. Ἐξέκληττε δὲ αὐτοὺς καὶ ἡ προαγόρευσις τοῦ Μεγάλου, ὃς σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ τῷ διορατικῷ χαρίσματι ἐλαμπρύνετο. Καὶ τὸ πάντων μεῖζον, ὅτι καὶ προφητείας ἠξιωμένος, καὶ σημείων παραδόξων αὐτουργὸς ὢν, ὡς ὁ λόγος ἀπέδειξεν.

[22] Ὄμως οὕτω τὸ ταπεινὲν ἠγάπα καὶ μέτριον, ὡς καὶ αὐτοῖς τοῖς ὑπὸ χεῖρά ἐστιν ὅτε ὑπηρετεῖν, μιμούμενος δηλαδὴ κᾀν τούτῳ τὸν οἰκεῖον διδάσκαλον. Τῷ ταπεινῷ δὲ προσῆν καὶ τὸ τῳ ἤθους ἀπλοἳκον, καὶ τὸ τούτων παραδοξότερον, ὅτι τὸν τρόπον ἁπλοῦς ὢν, ποικιλὸς ἦν καὶ πολυειδὴς τὸν κυβέρνησιν. Τῷ ἁπλοἳκῷ δὲ τὸ πρᾷον συνέζευκτο· τῷ πρᾴῳ δὲ τὸ ἐπιεικὲς, τῷ ἐπιεικεῖ δὲ τὸ συμπαθὲς, ἐκείνῳ δὲ τὸ φιλάδελφον, τούτῳ δὲ τὸ φιλόπτωχον, δὲ ἅπαξ ἁπλῶς, ἐν τοῦ ἐνὸς ᾔρτητο ἡ χρυσῆ συρὰ, καὶ ὄντως ἄλυτος ἅμα καὶ τοις πολλοῖς ἄπλοκος. Τοιαύτη μὲν ἡ τοῦ ἀνδρὸς πολιτεία· καὶ τὰ πλείω παροεῖται, διὰ τὸ τὸν λόγον φεύγειν τὸν κόρον.

[23] Ἐπειδὴ δὲ ἄνθρωπος ὢν, ἔμελλε καὶ αὐτὸς τῷ κοινῷ νόμῳ λειτουργῆσαι τῆς φύσεως, ἐπισκήψας καὶ κλήρῳ καὶ λαῷ τὰ συνοίσοντα, καὶ ὅσα εἰκὸς τὸν τοιοῦτον περὶ τῶν ἐκεῖθεν φιλοσοφήσας, πολλάτε τῆς ἀρετῆς καταλιπὼν ὑπομνήματα, ἐν βαθείᾳ τῇ πολιᾷ, καὶ πλήρης ἡμερῶν τῶν κατα Θεὸν, καταλύει τὸν βίον, καὶ πρὸς τὴν μακαρίαν ζωὴν ἐκδημεῖ, ἣν καὶ πρὸ τοῦ τέλους ἠσπάσατο. Καὶ νῦν ὁ μέν ἐστιν ἐν οὐρανῷ, κᾳκεῖ τοῦ ποιμνίου, οἶμαι, ὑπερεύχομενος. Τὸ δέγε ἱερὸν ἐκείνου καὶ τίμιον λείψανον μετὰ πολλῆς τῆς ὑμνῳδίας καὶ λαμπροφορίας προκομίζεταί τε, καὶ προπομπεύεται, καὶ σεπτῶς τῇ σωρῷ παραδίδοται· ὅπερ ἡ βασίλισσα τῶν πόλεων, ὥσπερ τι κειμήλιον κατέχει πολυτιμότατον, πᾶσιν ἰάσεις βλύσον, καὶ πᾶσαν νόσον ἰώμενον. Ἔδει γὰρ τὴν πασῶν κρατοῦσαν τῶν πόλεων καὶ τὸν ἐξόχως ταῖς ἀρεταῖς ἁπάντων κρατήσαντα, ὥσπερ τίνα πολυτάλαντον θησαυρὸν φυλάττειν ἐν ἑαυτῇ, καὶ ἐπ᾽ αὐτῷ μᾶλλον φαιδρύνεσθαί τε καὶ ἐλλαμπρύνεσθαι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις, οἷς ὡραΐζεται σεμνύνεσθαι καὶ ἐγκαλωπίζεσθαι.

[25] Αλλ᾽ ὦ καὶ ἀρχιερέων καὶ ἀσκητῶν κανώντε καὶ καύχημα, ὦ βασιλέων πλαστὰ, καὶ τοῦ καλοῦ νομοθετὰ, καὶ ποιμὴν ποιμένων, καὶ τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ, καὶ τῶν πάντων ὁμοῦ πάτερ, τῆς ὀρθοδόξου πίστεως πρόμαχε, καὶ δογμάτων εὐσεβῶν κρηπὶς καὶ ἑδραίωμα, βασιλεῖ τῷ μεγάλῳ νῦν παρεστάμενος, καὶ τῆς αὐτοῦ λαμπρότητος ἐμφορούμενος, ἐποπτεύῃς ἐκεῖθεν τὸ πιστότατόν σου ποίμνιον, ἱλασμὸν ἡμῖν νέμων ἁμαρτιῶν, καὶ συγχώρησιν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Sub idem tempus, magnus ille Daniel a Stylita, vita pariter ac sermone sublimis & cælestis, [Daniel Stylita tendit CPolim,] veniebat ad templum Principis militiæ cælestis Michaëlis in Anaplo b. Nec mora, innumerabilis hominum multitudo ad eum confluebat, angelicam vitæ institutionem admirantes, & fluenta doctrinæ haurientes; per unum æque ac aliud proficientes, Deumque laudantes. Non tulit hoc invidia; nam quosdam e clero in ipsum concitavit, qui publice & privatim convitiis ipsum proscinderent, & innumeras injurias in eum evomerent. Imo etiam ipsum hunc venerandum patrem. Anatolium convenientes, clamoribus insectati sunt Danielem, nihil non agentes, ut talem virum, præter alia probra, erroneæ quoque doctrinæ accusarent. Nisi enim, inquiebant, iste draco hinc abigatur, ocius male pressum venenum exspuet, multosque inficiet lue ac perdet.

[19] Quibus divinus ille vir Anatolius, divino motus spiritu, Ego sane, ait, nec facile credo calumniis, [ubi defenditur ab Anatolio,] neque hunc virum, esse talem puto. Etenim si talis, qualem vos dicitis, fuerit deprehensus, statim ex hoc loco expelletur. At vero illum sine prævia delictorum notitia, indicta causa condemnare, injustum utique & impium omnibus videbitur. His auditis, a Præsule discesserunt, at non destiterunt a malitia; sed mox accedentes aliquos ex iis, qui versabantur in aula, criminati sunt Sanctum, & calumnia notarunt, allegantes eadem ista, quæ dixerant apud Præsulem. Non diu post, magnus ille Anatolius (subitis quippe casibus sæpe probantur Sancti) morbo immedicabili ac difficili correptus fuit. Cum itaque complures, ut par est, ipsum visuri confluerent; venerunt isti etiam sycophantæ, tum ob exemplum aliorum, tum ob consuetudinem ipsam, hoc negligere erubescentes.

[20] [per illum sanato] Verbis ultro citroque habitis, ut in his congressibus contingit, de virtute aut vitio, iterum Daniel proscinditur, aliis miranda quædam proferentibus, & sermonem vitamque ejus admirantibus; aliis contra præjudicio præventis, & illudentibus Sed divinus Pater noster, divino motus spiritu, placide sic ipsis respondit: Mihi credite, Fratres, & justus est homo, & Deo non contrarius. Hæc autem ipsi eveniunt, ut mihi ipsi compertum est, non quod talia videre meruit, sed ut os occludat calumniatoribus suis. Notum itaque sit vobis, si hunc solummodo advocavero ac videro, fore ut a morbo liberer; & qui nunc vitæ pene expers & mortuus existimor, sanus ac vegetus sim, sicut fui ante.

[21] Sic effatus, e vestigio Sanctum advocat, & mox morbus tamquam ex imperio fugatur. [a letali morbo.] Præsul vero rursum convaluit c, & exsurgens grabbato firmius incessit, quam antea. Hoc facto, illi, qui aderant, obstupuerunt inopinato miraculo. Sycophantæ autem pœnitentia ducti, veniam petebant, & ea, quæ prius vellicaverant, mutata inclinatione approbabant. Nam Viri magni prædictio illos percellebat, qui præter alias dotes, gratia coruscabat scrutandi arcana; idque omnium maxime, quod esset ornatus prophetia, & signa mirabilia patraret, ut constat ex dictis.

[22] Porro humilitatem & modestiam diligebat, adeo ut subditis suis ministraret, [S. Anætolii virtutes,] magistri nempe sui hac in re vestigia premens. Humilitati aderat morum simplicitas. Atque illud hisce admirabilius est, quod ille, qui simplex erat moribus, sagax tamen esset & perspicax ad gubernandum. Simplicitati adjungebatur mansuetudo; mansuetudini discretio; discretioni misericordia; misericordiæ dilectio fraterna; dilectioni fraternæ amor pauperum. Quid plura? In unius animo nodus pendebat aureus, sane indissolubilis simul, & tamen valde simplex. Atque hæc est Viri institutio vitæ. Plura prætermitto, ne dictio excedat modum.

[23] Quando autem, tamquam homo, communi legi naturæ soluturus jam erat debitum, [epilogus,] clero & populo iis negotiis commendatis enixe, quæ in rem erant, & quæcumque decebat talem Virum de vita futura pertractare, multis virtutum relictis monumentis, in extrema senecta, plenusque dierum apud Deum, e vivis abiit, atque ad beatam vitam migravit, quam etiam, priusquam ei finem imponeret, salutavit. Et nunc ille in cælo versatur, [mors, sepultura, reliquiæ beneficiis claræ,] & ibi, ut puto, pro grege orat. Sacrum ac venerandum ejus corpus multo cum cantu & splendore effertur, ac pompa solenni comitatum, tumulo honorifice conditur. Quod tamquam pretiosissimum quoddam deposirum possidet urbium Regina d, quod omnigenis sanationibus scaturit, & quoslibet morbos sanat. Oportebat enim, ut hæc civitas, quæ omnes alias superat, Virum hunc, qui virtutibus longe omnes superavit, tamquam pretiosissimum thesaurum asservaret penes se, & per ipsum illustrius splendesceret, ac claresceret magis quam aliis rebus, quibus splendescere & clarescere consuevit.

[24] Verum o Præsulum pariter & ascetarum regula & gloria! o imperatorum formator, [apostrophe ad Sanctum.] honestatis legislator, pastor pastorum, clerique & populi & omnium simul Pater, orthodoxæ fidei propugnator, piorum dogmatum basis ac fundamentum, qui magno nunc adstas Regi, atque ab ipsius fulgore inebriaris; inde fidelissimum tuum gregem aspice, propitiationem & veniam peccatorum nobis tribui orans, in Christo Jesu Domino nostro; cui gloria in secula seculorum. Amen. e

ANNOTATA.

a Opportunus huc facit locus apud Surium die XI Decembris, ubi dicitur Daniel noster hortatu Symeonis Stylitæ in somno apparentis frequentissimam & civitatum reginam adire civitatem, ut hæc esset multis via ad salutem… qui omnibus valere jussis, egressus, propere contendebat Constantinopolim; & cum in ostium Ponti esset ingressus, eum excipit templum Michaëlis militiæ principis, quod illic pulchre est positum.

b Anaplus, locus est Constantinopoli, in quo templum, quod distinguitur ab aliis templis S. Michaëlis CPoli existentibus. Plura Cangius libro 2 Constantinopoleos Christianæ, a pag. 186.

c Rem gestam narrat Surius ad diem XI Decembris in Vita S. Danielis Stylitæ.

d Designatur CPolis ἀντονομαστικῶς. Eodem modo vocari apud Surium ex Metaphrase, diximus supra in annotatis. Apud Zonaram lib. 13 num. 23 appellatur nova Roma, uti etiam in Chalcedonensi, actione prima. & secunda.

e Vitam hanc nullibi hactenus vidi Græce editam, nedum Latine versam. Utrumque hic a me factum.

DE S. GERMANO EPISCOPO,
IN MANNIA SIVE MONA, MARIS HIBERNICI INSULA.

Sec. V.

Notitia ex vita S. Patricii.

Germanus Episcopus in Mannia, maris Hibernici insula (S.)

J. B. S.

[1] Familiare est Hibernis hagiologis numero Sanctorum suorum adscribere S. Patricii discipulos aut socios plerosque, eo solo ferme titulo, quod magno isti Hiberniæ apostolo adhæserint. Ego me fateor ei rationi non acquiescere, [A. S. Patricio statutus Manniæ episcopus,] ut non semel indicavi, nisi aliunde de discipulorum aut sociorum sanctitate & stabilito cultu constiterit. Sic aliquando dubitavi, utrum Germano, insulæ Manniæ primo Episcopo, locus in hoc opere deberetur, tametsi apud Jocelinum, editionis Colgani num. 92, S. Patricii discipulus, imo vir sanctus & sapiens nominetur. Verum cum alia accedant de ejus cultu testimonia, hinc excludendus non fuit. Audiatur primum Jocelini textus loco citato: Videns S. Patricius in Hibernia messem quidem multam, operarios autem paucos, transfretavit in Britanniam, acquisiturus sibi coadjutores in agrum Dominicum & cooperatores … … Renavigans in Hiberniam, ad insulas maris convertendas divertit: e quibus Euboniam, id est Manniam, tunc quidem Britanniæ subjectam, salutari prædicatione ac signorum exhibitione ad Christum convertit… … Quemdam discipulorum S. Patricii, virum sanctum & sapientem, Germanum nominatum, in Episcopum promotum, illius gentis ecclesiæ novellæ regentem præposuit, & in quodam promontorio (quod adhuc insula Patricii vocatur, eo quod ipse ibidem aliquantulum demorabatur) episcopalem sedem posuit.

[2] Hunc Jocelini locum adducit Bollandus 1 Februarii, in commentario de S. Brigida, [cultum pridem habuit,] pag. 104, num. 27, recte probans, quod Manniam insulam primus religione Christiana imbuerit S. Patricius. Notat deinde, Usserium in indice Chronologico, initia episcopatus S. Germani collocare ad annum 447. Tum pergens: Habet nunc, inquit, sedem episcopus Manniæ, qui Sodorensis appellatur, in exigua insula; & Cambdenus pag. 839 scribit, juxta Ruffin, sive Castletowne oppidum, in australi insulæ ora. Isthic tamen sederit sanctus Germanus, an in occidentali latere, e regione Strangfordii portus, haud satis definio. Hic certe in Manniæ tabula apud Spedum, Kirck-Jarman, sive ecclesia Germani, visitur; prope Pyle castellum, undique mari cinctum, nec inde procul ad promontorium Kirck-Patrick (ecclesia Patricii) quem fortasse locum Jocelinus indicat. Germani obitum consignat Usserius ad annum 474; coli III Julii ait Colganus. Sanctis adscriptum constat ex eodem Jocelino, num. 152 ita scribente: Erant (in Mannia insula) duo Episcopi sancti, Connidrius & Romulus vocati, quos ipse Patricius consecraverat, & illuc destinaverat, ad populum insulæ illius regendum & erudiendum in fide Christi, post obitum S. Germani, primi ejusdem insulæ Episcopi. Addo ad loci notitiam ea quæ subjicit Usserius de Britannic. eccl. primordiis pag. 643: Posterioribus tamen temporibus, Mannia ab Anglis occupata, ex uno Sodorenses Episcopi facti sunt duo; unius hic, alterius reliquarum insularum nomine in Jona, sive S. Columbæ insula, sede collocata.

[3] [dicata ejus nomini ecclesia.] Ad Sancti cultum attinet, quod idem Usserius habet pag. 644: Obiit Simon Sodorensis Episcopus pridie Kal. Martii, apud ecclesiam S. Michaëlis archangeli, sepultusque est in Insula S. Patricii, in ecclesia S. Germani, quam ipse ædificare cœperat. Unde confirmatur, quod supra dictum est de ecclesia S. Germano dedicata, fortasse non una. A Martyrologiis antiquioribus nihil habetur, quod ei satis certo adscribi queat: meminit ipsius Castellanus, sub nomine Jarmans; ast alibi nihil occurrit, nisi aptetur utcumque vaga Greveni annuntiatio ad IX Julii: In Hibernia, S. Germani confessoris. Verum certiora desiderantur, quæ S. Germano Mannensi determinate applicanda sint. Sic Nota Colgani 103 ad prædictum Jocelini textum, talis est, ut non facile admitti posse videatur, quidquid Usserius pag. 842 in eam rem citet officia Canonic. Lateran. edita Venetiis an. 1586. Etenim hodiernus Germanus, non Romæ a Cælestino Papa, sed a sancto Patricio ipso haud obscure ad episcopatum promotus est. En Colgani verba: Videtur hic Germanus esse, quem officium Canonicorum regularium, verbis infra in appendice 2 producendis, refert fuisse canonicum Lateranensem, & simul cum S. Patricio fuisse Romæ ordinatum a Cælestino Papa. Vide dicenda de eo ad III Julii. Utinam ad nos pervenissent, quæ de S. Germano ad III Julii se dicturum pollicetur; ego nihil præterea habeo aut de Sancti gestis aut de virtutibus & miraculis, quod tradere possim, neque hoc die magis, quam quovis alio consignandum scivissem, nisi id indicasset prædictus Colganus: recte an secus, operæ pretium non existimo, pluribus hoc loco disquirere.

DE S. GUTHAGONO CONFESSORE
OOSTKERCÆ APUD BRUGAS IN FLANDRIA.

forte Sec. VIII.

COMMENTARIUS PRÆVIUS.
De Sancti notitia, ætate, sepultura, gente, elevatione, translatione & reliquiis.

Guthagonus Confessor, Oostkercæ apud Brugas in Flandria (S.)

AUCTORE J. B. S.

Præcipuam de sancto Guthagono, alias Guthagone, notitiam acceptam referimus, Joannis Molani, in colligendis popularium Sanctorum nostrorum gestis, numquam satis laudandæ diligentiæ. Is in Indiculo & Natalibus omnia ferme retulit, [Ex notitiis a D. de Corte acceptis,] quæ de Sancto, non nisi nomine cognito, cum aliqua verisimilitudine commemorari possunt, unde sua desumpsere Canonicus Joannes Cognatus (Cousin) auctor historiæ Tornacensis, tomo 3, pag. 272, Gazæus pag. 394, aliique passim. Quæ a Martyrologiis, seu novis Sanctorum collectionibus petuntur, rem non magnopere illustrant: Angli, Scoti & Hiberni eam magis involvunt. Cum ex talibus monumentis dubia multa occurrerent, Brugas recurrendum putavi ad amicum R. adm. & consultissimum Dominum Ludovicum de Wale, eccl. Cathedralis ad S. Donatiani canonicum & Illustrissimi Brugensis Episcopi secretarium; qui usus opera nobilissimi juxta ac doctissimi viri Oostkercani toparchæ, Ludovici Curtii, illa gente oriundi, quæ eruditos plures orbi litterario peperit; ea mihi officiose suggessit, quæ non incongrue in hoc nostro opere locum habere posse existimavi, suppletura vices Actorum, quæ aut numquam conscripta sunt, aut cum innumeris aliis id genus documentis olim perierunt.

[2] Ut a loco ipso incipiam, ubi S. Guthagonus colitur, quem Burgum vocat Molanus (opinor, a prisca incolarum frequentia) ita eum describit laudatus Curtius: [describitur Oostkerca.] Pagus Oostkercanus situs est in agro Franconatensi inter Brugas & Slusam, distans ab utraque urbe sesquimilliari, fuitque olim percelebris, nempe ubi quinque mille communicantes numerabantur, duoque pastores & tres sacellani erant. Nec mirum, suberat enim huic ecclesiæ parochiali (dum Brugensium res florebant) oppidulum dictum Munikrede (a vicinis monachis) cujus modo nec umbra quidem superest. Prædicti vero monachi, nescio quo casu vel quo tempore, hinc discesserunt, habitantque jam in fano S. Quintini in Viromanduis, sed etiamnum dicimas & patronatum hujus & plurium circumjacentium ecclesiarum possident. Pagus etiam hic est ex antiquissimis (& credo, præfatum Sanctum ideo hic sepultum, quod Knocke tum temporis non haberet ecclesiam) sed non adeo populosus uti solebat, cum jam non quadringenti communicantes inveniri possint. Hactenus loci toparcha, addens tres pagos istius nominis se novisse, nempe apud Brugas, apud Furnas, & in Brabantia apud Tubise. Frustra sit alios adducere, suffecit ea synonymia, ut Ferrarius in errorem induceretur, dum Oostkercam Brugensem, apud Furnas diœcesis Iprensis collocavit.

[3] [Videtur Sanctus floruisse sec. 8, non sub Diocletiano.] Ætatem, qua S. Guthagonus vixerit, in tam obscura traditione, non est qui facile reperiat, neque enim ulla de Sancto memoria scripto tradita, quæ seculo XII antiquior sit, ad nos pervenit. Eam suscitavit Gerardus Tornacensis Episcopus, sacrum corpus elevando anno 1159, ut ex molani Natalibus infra patebit. Somniant scriptores Scoti, qui S. Guthagonum, ob fidem in Flandria exulem scribunt, sub Diocletiano. Ita manuscriptus apud nos catalogus Sanctorum Scotiæ: S. Guthagonus confessor, regio sanguine Scotorum ortus, alicubi in Belgio claret anno 299. Et paulo distinctius, in collectione Sanctorum Scotiæ, itidem Ms. ex breviario Aberdonensi excuso anno 1509, alibi a nobis citato, in qua hæc leguntur: S. Guthagoni, regis Scotorum filii, Confessoris, pro Catholica fide exulis in Flandria sub Diocletiano, an. 299, Julii 3. Melius censet prænobilis Curtius, vixisse Sanctum seculo VIII, eodem illo videlicet, quo plures alii ex insulis Britannicis in Belgium nostrum commigrarunt, ibidemque eximiis suis virtutibus & miraculis clari, cælitum honores promeriti sunt.

[4] [Quid verior ferat traduit.] Constans traditio ad Gerardi Tornacensis, tempora perseverans, id ferebat potissimum, S. Guthagonum confessorem, regem Scotiæ, peregrinum pro Christo in pace quievisse, postquam circa littora maris in vicino de Knocken aliquamdiu sancte esset conversatus; a clericis autem & laicis Oostkercæ cum devotione sepultum, in occidentali parte cœmeterii. Quæ præterea a nonnullis adjecta sunt, aut ex proprio sensu, aut ex nescio qua convenientia processerunt. Sic Ferrarius, posita hac annuntiatione, Oostkerchæ in Flandria, sancti Guthagoni regis, in prima notatione falso asserit, Oostkercam illam, vix milliario Furnis distare, quod supra refutavimus. In 2, non invenire se talem Scotiæ regem. In tertia, forte Hibernum esse. In quarta demum, ex Romana peregrinatione apud Knocken consedisse. Fateor equidem, satis receptum fuisse per id tempus, ut Angli, Scoti, & Hiberni Romam peregrinarentur, verum id mihi de S. Guthagono non suadebit Ferrarii auctoritas, nisi aliunde fulciatur. Minus etiam fero Dempsteri libertatem, in Menologio suo Scotico ad 1 Octobris ita fingentis: Oostkerkæ, Guthagoni regis filii, qui in Lotharingia ante peregrinationem Romanam susceptam, cum S. Macra sorore substiterat; sed Roma reversus, ea pro fide martyrio affecta, in Belgium contendit, & conversatus est apud Brugas in Knocke &c. Sic additiones Mss. Cartusiæ Bruxell. ad Grevenum, aiunt, quosdam, qui evertere ausi erant eorum (Guthagoni & Gillonis) sacellum, dysenteria periisse, quæ alia auctoritate vellem comprobari posse.

[5] Indubitatum quidem videtur, frequentiam miraculorum ad sancti Guthagoni tumulum, [Festivitas non a die obitus, sed elevationis sumpta.] sacro cultui ac deinde elevationi, a Gerardo Episcopo factæ, occasionem præbuisse, verum a nemine, quod sciam, prædicta miracula, sive ante, sive post elevationem patrata, sigillatim memoriæ prodita sunt. Sancti festivitas, non a die obitus, quem ignoratum observo, sed a præfata elevatione profluxisse videtur, quamvis eam non exprimant Martyrologia, nequidem Molanus ipse, in auctariis ad Usuardum, sic in prima editione legens: Prope Brugas in Oostkerck, Gutagoni confessoris. Paulo fusius in posterioribus: In Oostkercka burgo Flandriæ, sancti Guthagoni confessoris, regis Scotiæ, qui ibi peregrinus pro Christo, in pace quiescit. Ex prima accepit Canisius. Willot ex laudato Molani Indiculo sua descripsit. Camerarius plures recitat, cum solo Molano contentus esse posset. Dictum supra Dempsteri Menologium Scoticum, pro suo arbitrio, diem translationis anno 1444, 1 Octobris factæ, prætulit, quo die Sanctum quoque coli affirmant Molani Natales, contra quam diserte testetur Curtius his verbis: Prima vero Octobris nulla prorsus præfati Sancti fit mentio, nec umquam de Gillone. Hinc tamen ne inferas, priscis temporibus etiam 1 Octobris aliquam Sancti commemorationem habitam non fuisse.

[6] Quid de Gillone tradant tabulæ Oostkercanæ ex Molano brevi intelliges, [Dissidia Scotorum & Hibernorum pro Sanctis sibi vindicandis,] ut nullo modo curanda sint, quæ tam confidenter de eo scribunt Scoti & Hiberni. Subjicio hic, quæ reperi in historia ecclesiastica gentis Hibernorum seu veterum Scotorum nostri Stephani Viti, quæ in museo nostro Ms. exstat, ubi sub titulo Sanctorum Hibernorum, qui Belgio fuerunt in salutem & honorem, sic habet: Guthagonus rex Scotorum Hiberniæ, accensus ardore vitæ æternæ, contempto regno, adjunctis sibi duobus sanctis sociis Gillone & Gildulfo, elegit exulem esse & eremitam ac peregrinum, quem multo tempore egerat in territorio (vult dicere diœcesi) Tornacensi, ubi sanctissime quievit clarus miraculis. Inde sacra illius pignora translata Oostkercam prope Brugas, ubi multa populorum veneratione & frequentia coluntur. Festum beati regis eremitæ agitur 3 Julii. Non satis recte hic sua disposuit Vitus; neque de socio Gildulfo, magis quam de sorore Macra meminerunt tabulæ nostræ; neque istum, prorsus ignotum, neque Gillonem umquam cultu sacro venerati sunt Oostkercani, apud quos Scotus semper audiit, non Hibernus, S. Guthagonus. Prudenter ab utraque gente præscidit Castellanus, in Martyrologio Universali sic loquens: In Cnokem, pago maritimo Flandriæ, S. Guthagoni confessoris, cujus corpus in cœmeterio Oostkercano, ejusdem diœcesis, sepultum, elevatum est a Gerardo Episcopo Tornacensi, & in templo (intellige sacello) sub ejus nomine ibidem ædificato, collocatum.

[7] Nihilominus pro Hibernis certat Wilsonus in Martyrologio Anglico anni 1640, ubi Molanum ferme describens, [quæ ratione componi possint.] contra apertam hujus sententiam, Sanctum nostrum Scotis eripit. Ceterum ne hic rursus componenda sint toties recurrentia Scotorum & Hibernorum, pro Sanctis suis mire conflictantium, litigia, repetat curiosus lector, quæ de S. Rumoldi episcopi & martyris, Mechliniensium apostoli, gente & patria, dicta sunt ad 1 Julii, a pag. 181 nempe Scotum apud Flandrobelgas idem, etiam hodie, plerumque sonare, quod peregrinum, insolitum, barbarum, sic ut ab omni prope ævo Scotos appellaverimus, gentes extraneas & a moribus nostris diversas, quas aliunde non noscebamus; quemadmodum olim apud Romanos barbari dicebantur, quicumque Itali aut Græci non essent. Ut proinde Sanctum aliquem natione Scotum pronuntiare, idem intelligi possit, acsi vocetur alienigena & Belgis plane ignotus. Sic & Scoticum quid dicimus, quod a nostra agendi ratione abhorret; hominem exoticum, Scotum; vestem ineptam, Scoticam; & id genus alia: ut prorsus non verear opinari, Scoti appellationem in Legendariis aut Chronicis nostris, seculo XI non antiquioribus, extraneum hominem indigitare, quo titulo, non magis ad Scotos Hibernos, quam ad Scotos Albienses, aut ad Anglos transferri illam oporteat. Verum id obiter & ex mera conjectura dictum sit, occasione S. Guthagoni, de cujus origine & dignitate disceptare omnino non lubet. Rem nostram prosequamur.

[8] [Meyerus solum agit de visitatione anni 1444.] Primam S. Guthagoni elevationem describit Molanus ex lectionibus, quas Oostkercanas quodammodo fuisse significat, a D. Matthia Laurentiano pœnitentiario Brugensi acceptis. Citantur pro dicta elevatione a Cognato, Miræo & Sandero Annales Flandriæ Jacobi Meyeri, notantque postremi duo annos 1062, 1065, & 1440; sed perperam. Cujus id errore factum fuerit, non disquiro; certe frustra eos annos aliosque evolvit Curtius, frustra evolvi ego, ut vel syllabam, quæ ad sanctum Guthagonum spectet, inveniremus. Primo loco, seu anno 1062 apud Meyerum, agitur de nescio quo anonymo, apud Aldenburgum fame extincto, in cujus obitu æra campana sponte & quasi miraculose sonuerint, quæ ad sanctum hodiernum referri prorsus nequeunt. Nihilo magis ad Sanctum pertinent citati anni 1065 & 1440. Proprius locus, quo Meyerus de S. Guthagono meminit, est sub finem anni 1444, ubi sic habet: Apud Oostkercam in agro Brugensi, translatio corporis divi Guthagoni, per Nicolaum Episcopum Sareptanum, Ordinis Franciscani, suffraganeum Joannis Episcopi Tornacensis, cum maximum ibi altare consecraret, precibus Magistrorum fabricæ Guilielmi Malin, Joannis Houcelin, Laurentii Beyrs, Petri Valke, Nicolai van Dudzele, & Judoci Perdicu Decani christianitatis Brugensis, una cum Joanne de Braband & Georgio Ballinc presbyteris & pastoribus illius loci. Cetera proxime ex Molano audiemus.

[9] [Quid de reliquiis modo supersit,] Quod vero idem Molanus ait, reliquias jam conspici in muro ecclesiæ per ferreos cancellos, minus fortassis decenter, verum id esse potuit, dum ad eum scriberet Laurentianus; at furens paulo post iconoclastarum Calvinistarum rabies, non magis ab istis, quam a ceteris per Belgium Sanctorum lipsanis, venerationi expositis, sacrilegas manus abstinuit: nihil enim hodie, inquit Curtius, de reliquiis superest, nisi dens, cujus testimonialium litterarum sequentem copiam feci? Carolus Philippus de Rodoan Dei & Apostolicæ sedis gratia Episcopus Brugensis, &c. Præsentium tenore attestamur, nos in visitatione lipsanothecæ ecclesiæ collegiatæ S. Salvatoris Brugensis, reperisse in eadem dentem cum inscriptione antiqua sequenti, Dens S. Guthagonis. Et quandoquidem dicti Sancti quondam in ecclesia [Oostkercana] asservata pignora, stante iconoclastarum rabie, perierunt, dictum dentem ad præfatam ecclesiam Oostkercanam transferendum duximus & transtulimus, & vasculo argenteo, ad hoc fabricato, inclusimus, cum alio sacro osse ibidem invento, anno Domini millesimo sexcentesimo decimo tertio, mensis Septembris die decima quinta. Signatum Carolus Philippus Episcopus, & sigillo ejus munitum.

[10] Plura alia quæsiveram, ad hodiernarum sancti Guthagoni reliquiarum venerationem, ad præcipuam ejus annuam festivitatem, [& quomodo hodie colatur Sanctus.] ritum & officium spectantia: item an Oostkercanæ ecclesiæ patronus esset, an nova beneficia ipsius intercessione obtinerentur? Quibus in hunc modum respondit nobilissimus toparcha Curtius: Prædictus dens etiamnum in ecclesia Oostkercana servatur, & quotannis III Julii populi venerationi exponitur, coliturque tamtummodo ista die sanctus Guthago in ecclesia, ita ut nequidem sit obligatio audiendi sacrum, sed olim fuit: nec proprium officium est, sed legitur prædicta die de communi confessoris non pontificis. Patronus præcipuus prædictæ ecclesiæ est sanctus Quintinus martyr, cujus festum colitur, uti Dominica; sancti vero Blasius & Guthago etiam tamquam patroni invocantur, coliturque, ut dixi, eorum festum in ecclesia. De miraculis vero sancti Guthagonis nihil amplius narratur. Atque hæc sunt, quæ de sancto Guthagono Oostkercano, adhibita quantavis diligentia, erui hactenus potuere; neque spes est, fore ut alia reperiantur. Superest igitur ut ex Natalibus Molano-Louwianis citatum jam non semel elogium subnectamus, quod Actorum vices supplere possit.

Do sancto Guthagono confessore.
Ex Lectionibus in Oostkercka, quas accepi a Domino Matthia Laurentiano, pœnitentiario Brugensi.

In Oostkercka, burgo Flandriæ, sancti Guthagoni confessoris, regis Scotiæ, qui ibi peregrinus pro Christo in pace quievit. [Mortuus in Knocke, sepelitur Oostkercæ,] Hic, sicut suæ posteritati antiquitas reliquit, creditur, dum viveret, regalis fuisse dignitatis; sed considerans omnia esse vanitatem, quæ sub cælo sunt, in Flandriam pervenit: ubi circa littora maris, in vicinio de Knocken, aliquamdiu sancte est conversatus, & a clericis ac laicis Oostkerckæ cum devotione sepultus, in occidentali parte cœmeterii. Sed Domino per eum crebra miracula faciente, corpus juxta ecclesiam est majori veneratione a reconditum, & capella super eum constructa, ubi nunc est ecclesiæ campanile. Ghillo autem, qui eidem Sancto adhuc viventi familiarius adhæserat, ab eo jam defuncto avelli non potuit; qui etiam creditur post mortem claruisse miraculis. Nam tempore Gregorii, curati dictæ ecclesiæ, qui postea in Ordine Prædicatorum fratrum sancte vixit, manum aridam, ab eo misericordiam imploranti, restituit: unde dictus Gregorius metrice scripsit

Contracto Ghillo scit opem conferre pugillo.

[elevatus an, 1159.] Sed ipsius corpore in terra manente, beati Guthagoni corpus, Domino per eum multa miracula faciente, de humiliori loco, in capsam, meritis ejus decentem, transtulit Gerardus Tornacensis Episcopus, anno millesimo centesimo quinquagesimo nono, quinto Nonas Julii, assistentibus sibi venerabilibus abbatibus de Dunis b, Oudenburgo & Eeckhout. Eamdem capsam reverenter & devote aperuit ac visitavit Nicolaus, Episcopi Tornacensis suffraganeus, die primo Octobris anno millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, invenitque in ea testimoniales litteras dicti Gerardi Episcopi, pontificali ipsius sigillo munitas, quæ adhuc inibi cerni possunt c. Festum Oostkerkæ celebratur die tertio Julii & primo Octobris. Reliquiæ vero jam conspiciuntur in muro ecclesiæ per ferreos cancellos, minus fortassis decenter.

ANNOTATA.

a Quæ sit ista major veneratio, non satis inelligitur, nisi idem velit, quod paulo inferius dicitur de elevatione per Gerardum facta; alioquin indicaret, capellam fuisse constructam, sacro corpore adhuc sub terra latente.

b Erat tunc abbas Dunensis B. Idesbaldus, de quo vide Acta ad XVIII Aprilis pag. 588, num.4; Aldenburgensibus præerat Marsilius, apud Sammarthanos. Eeckhoutani nomen repertum non est.

c Periit hoc instrumentum cum ipsa antiqua lipsanotheca, ab iconomachis capta & destructa, ut supra dictum est.

DE S. RAYMUNDO CONFESSORE,
TOLOSÆ IN GALLIA.

Secul. XI.

COMMENTARIUS PRÆVIUS.

Raymundus confessor, Tolosæ in Gallia (S.)

AUCTORE J. B. S.

§ I. De S. Raymundi cultu, sec. XVII instaurato.

Tolosam, ut priscam & magnificam a Catello fuse descriptam, laudarunt olim scriptores veteres, quos inter Martialis Palladium identidem nuncupat. Turrita item dicta fuit & quintuplex, ornata capitolio, unde fortasse octo hodiedum Capitolatus, seu totidem regiones, [Conspectus Tolosæ] in quas urbs dividitur, synonymis præfectis subditæ. Galliæ Narbonensi a Catello tribuitur, non Aquitanicæ, antiquorum Volcarum Tectosagum caput. Urbs potens est, perampla & populo frequentissima, Occitaniæ provinciæ, seu ut modo loquimur Languedocii primaria, sita ad Garumnam fluvium, qui ponte pulcherrimo ibi jungitur. Subfuit aliquando Archiepiscopo Narbonensi, deinde Bituricensi, a Joanne PP. XXII ad metropolim primum evecta. Quantum passa fuerit, occasione motuum per Albigenses excitatorum, vulgo notum existimo. Perstat hodie celeberrima civitas, suprema Parlamenti Curia, nobili Academia aliisque prærogativis, non minus insignibus, illustris, crescetque porro fortunis & opulentia, si incile a Rege Ludovico XIV inceptum, quo liber navibus e mari Mediterraneo accessus Tolosam pateat, optatum exitum sortiatur, libera eo pacto ad Oceanum per Garumnam navigatione, sic ut utriusque maris dives emporium futura sit. Brevem eam notitiam præmittimus, acturi de Sancto, ab ea urbe cognomentum sortito, Raymundo Tolosano.

[2] Inter primos Galliarum apostolos merito computatur S. Saturninus, [ubi in S. Saturnini ecclesia canonicus,] cui Tolosates excolendi obtigere, apud quos ipse glorioso martyrio coronatus, usque hodie ut urbis protector & tutelaris patronus, singulari veneratione recolitur, templo in ejus honorem, vel in suburbio, vel juxta Tolosam exstructo, ubi fundatum Canonicorum collegium, quod a Sancto denominatur, corrupta gallice appellatione, saint Sernin. Istius capituli, olim non semel mutati, utpote quod primum constiterit ex canonicis, sub Præpositi præfectura regulariter viventibus, deinde per breve tempus monachis, tum canonicis regularibus S. Augustini, quibus ab anno 1118, teste Catello, Abbas præfuit, demum anno 1526 seculares regularibus successerint; ejus, inquam, capituli membrum fuisse perhibetur is, quo de agimus, S. Raymundus (Castellano Ragmundus) alteri sancto, ecclesiæ S. Saturnini Priori, tum Barbastrensi & Rotensi Episcopo, popularis, synonymus & ferme æqualis. De altero illo S. Raymundo actum XXI Junii; hic noster apud eam S. Saturnini ecclesiam adolescens cantoris (chorauli opinor) officio functus; post junctus matrimonio, tandem, mortua conjuge, inter Canonicos cooptatus, ut erat charitatis operibus impense deditus, in eleemosynarium, seu forte œconomum electus dicitur, quo in munere, suis ipse sumptibus collapsam seu destructam sancti Saturnini ecclesiam egregie restauraverit, aliis insignis in pauperes misericordiæ operibus, & xenodochii, seu collegii ad clericos alendos fundatione, Tolosæ celebratissimus.

[3] His potissimum enarrandis insistit is, qui hujus S. Raymundi aliqualem Legendam in novem breves lectiones, [totus in opera charitatis exarsit S. Raymundus.] hactenus manuscriptas distribuit, ut infra pluribus. Istorum operum specimina statim occurrunt lectione 2: Raymundus utique Sanctus totus, inæstimabili charitatis ardore succensus, quidquid de prædiorum reditibus, quæ sibi acquisierat, assequebatur, in opere pietatis, desiderans, per manus pauperum in cælestes thesauros transmittere procuravit. Per singulos siquidem annos, hiemali appropinquante tempore, de rei suæ reditu emebat indumenta quæ poterat, & singula singulis distribuens, opera misericordiæ, ne favoralis aura dissolveret, humanis subtrahens obtutibus, horis competentibus latenter exercere satagebat. Talia recurrunt sub ipsum lectionis 3 principium: Singulis quoque annis, in introitu Quadragesimalis observantiæ & in festis solennioribus, centum & eo amplius pauperibus cibaria præparans, affluenter ministrabat; nec ideo tamen, quasi iis contentus, a quotidiana eleemosynarum administratione animum revocabat. Hujusmodi encomiis plena sunt, quæ in prædictis lectionibus subsequuntur, ut totus in id genus charitatis opera Sanctus noster, a prima sua ad Deum conversione, exarsisse videatur.

[4] Mirari hic subit, tam singularis & tam inexhaustæ charitatis exempla, ita sub modio multis seculis latuisse, [Hic olim extra Tolosam vix notus,] ut tanti vir sanctitas extra Tolosæ pomœria radios non extenderit; nec ibi quidem sic agnita & admissa, quin obtrectatores invenerit, quos præcipue refellit lectionum præfatarum concinnator, non minus S. Raymundi vindicias, quam vitæ seriem, eamque satis siccam & perfunctoriam describens Sane vix credibile multis videbitur, Sancti istius memoriam, in nullis ecclesiasticis fastis usquam celebratam, in tot Usuardinis auctariis nusquam collocatam, quin nec notam Constantino Ghinio, sanctorum Canonicorum omnium tam liberali, tam sedulo collectori; ut primum per Saussayi appendicem Majoribus nostris innotescere debuerit: unde suspicor, Bollandum ad Tolosates nostros recurisse, ut ampliorem inde notitiam acciperet, quam anno 1643 suggessit Clar. Possinus noster, tum adhuc junior, submissis, quas modo indicavi lectionibus Mss. nec multum exactis, nec accurate transumptis, forte quod amanuensis veterem characterem non satis discreverit, nec latini sermonis satis peritus, solœcismos a rectis constructionibus distringuere noverit.

[5] In earum lectionum titulo Raymundus diserte beatissimus nuncupatur; [occasione depulsæ a popularibus pestis an. 1652,] in textu passim Sanctus, imo totus Sanctus, & ut illustrium miraculorum patrator depingitur, quibus operosius probandis tres ultimæ lectiones impenduntur. Auctor Vitæ gallicæ, anno 1656 excusæ, Joannes Baptista Jalras, e S. Francisci familia, in ipso operis sui exordio Thaumaturgum S. Raymundum appelare non dubitavit. Porro ex ea gallica Legenda, aliaque latina, quam anno proxime præcedenti ediderat vir non indoctus, nec Latii sermonis imperitus, qui sub litteris B. M. latere voluit, quique ad opusculi sui calcem plurima testimonia congerit, ut debitum B. Raymundo eximiæ sanctitatis titulum evidentius demonstret, quæ, commentarii hujus § 4, descripta invenies: ex hisce, inquam, legendis, celebriorem S. Raymundi cultum orbi catholico innotuisse crediderim, ea potissimum de causa, quod anno 1652 dira lue afflicta urbs Tolosana, solennissimo voto de S. Raymundi reliquiis, majori in honore habendis, sumptuosoque argenteo loculo reponendis, concepto, præsentissimum sensisset ejus auxilium, quemadmodum expressis verbis testatur scriptor Anonymus, quem sic appellare pergam, licet serius intellexerim, fuisse D. Medon, regium in seneschallatu Tolosano consiliarium. Quisquis vero fuerit, sic præfationem suam exorsus est:

[6] [sanctitatis famam latius sparsit;] Vitam eximiam D. Raimundi, cujus cineres, ob depulsam ab urbe sævientem pestilentiam, nunc ex voto publico Tolosates consecrant; ego privati voti reus, non tam meis viribus, quam ipsiusmet auxilio confisus, scribere aggredior. Labor meus, quamvis tenuissimus, non potest non esse legitimæ plenus gloriæ, quia non potest non esse Superis valde acceptus. Nam si tanto gratum est Deo, sensus omnis expertia ossa illa illustrium animarum, in maxima esse apud homines dignitate; quanto gratius erit illarum facta, virtutem ubique pietatemque spirantia, scriptis nostris posteritati commendari? Quod cum ita se habere, in animum semper induxerim, speravi confidentius, me ex tanta calamitate posse eripere, si provinciam istam devota mente exequerer. Habes publicum totius urbis Tolosanæ, habes privatum votum, habes non obscura neglecti prius cultus indicia, quæ apertius indicat Vitæ gallicæ auctor Jalrasius pag. 113, populares suos Tolosates incusans, quod antiqui benefactoris obliti, ejus reliquias antea revoreri neglexissent, Sancti memoria oblivione quodammodo sepulta, quæ novi illius prodigii occasione illustrius effulsit, sic ut multiplicatæ exinde sint Sancti jestivitates: nam præter hodiernam celebritatem, ab immemorabili receptam, notavit R. P. Prevost (quem Præpositum vocare licebit) Congr. S. Genovesæ canonicus, Dominum aliquem Dayde, in nescio qua historia ecclesiæ S. Saturnini, Tolosæ edita an. 1661, alicubi observasse, etiam VII Januarii peculiari cultu S. Raymundum honorari, ob solennem eo die an. 1657 sacri corporis translationem ad sacellum sui collegii: tum XXX ejusdem mensis, ob votum an. 1653, ipso die a Tolosatibus conceptum: demum XII Novembris, ob depositionem reliquiarum in thecam vel thecas argenteas, ut habes infra num. 40.

[7] Cultum illum egregie restitutum seu instauratum agnovere, [insertus Proprio canonic. Regularium VIII Julii;] opinor, Canonici regulares congregationis Windesemensis, qui S. Raymundum in Ordine suo recensentes; ex eo, ni fallor, tempore duplici eum officio, inter Propria sua honorare cœperunt, tribus lectionibus non ineleganter Sancto aptatis, quæ quidem ex nostris jam citatis decerptæ sunt, sed a vero natali die in eo deflectunt, quod VIII Julii ipsum recolant, cum in lectionibus nostris disertissime dicatur mortem obiisse V Nonas, seu hac tertia Julii die. A Congregatione Gallicana sua mutuati fuerint Windesemenses, illa vero Legendam gallicam consuluerit, in qua Jalrasius pag. 93 asserit; S. Raymundum spiritum creatori reddidisse VIII Julii 1059. Quo primum tempore a Canonicis regularibus Gallicæ congregationis receptum fuerit Sancti nostri officium, necdum mihi exploratum est; suspicor tamen, totam assumpti istius cultus, tum in Francia, tum in Belgio occasionem processisse ex jam memorato Tolosano miraculo: idque nuperrime confirmavit laudatus alibi Præpositus, dum litteris suis testatus est, non ante 1662 officium istud a sua Congregatione adoptatum.

[8] Ceterum in eo etiam abundant lectiones Windesemenses, quod ubi Legendæ vetustioris auctor nullum vitæ tempus determinat, [in quo obitus ejus etiam male signatur 1159.] istæ rotunde enuntient, anno salutis millesimo centesimo quinquagesimo nono ad cælestem beatitudinem evocatum S. Raymundum, quæ unde accepta sint, aut accipi potuerint, necdum satis intelligo; nisi forte ex aliqua Legenda particulari vel officio Canonicorum regularium S. Saturnini, quod allegat jam dictus Præpositus, vir eruditus, & in Sanctorum suorum Canonicorum Vitis apprime versatus, litteris ad me datis XXVI Augusti 1718 testatus, Sanctum, quod de agimus, sub iisdem ferme lectionibus, quas Windesemenses appellavi, & officio item duplici, coli in ecclesia collegiata, jam seculari, S. Saturnini Tolosæ, non VIII, sed vero obitus die III Julii, quem recte in appendice Martyrologii sui Gallicani servavit Saussayus; nec satis percipio, cur ab eo recesserit Castellanus in Universali, S. Raymundum transferens ad IV Julii, nullo duce, nullo præcursore: in eo etiam aberrans, quod cum citatis officiis, mortem Sancti consignet anno 1159.

§ II. De S. Raymundi ætate.

[Colligenda utcumque Sancti ætas,] Pro obitus, seu natali in cælis die, certius argumentum haberi omnino non potest, quam ex citata Legenda nostra, disertissime signante V Non. Julii, ut jam diximus. Major & ferme insolubilis controversia est circa Sancti ætatem, aut tempus determinatum quo vixerit; nam annos nativitatis, obitus, vel totius vitæ decursus definire, est, meo quidem judicio, prorsus impossibile. In tota nostra Legenda unus, isque subobscurus, character occurrit, unde id demum colligitur, vixisse S. Raymundum eo tempore, quo S. Saturnini ecclesia, ante destructa, a fundamentis restaurata est. En verba ex lectione 4: Quid dicam de egregio ecclesiæ S. Saturnini opere, cui per multa annorum tempora præfuit, & præter capitis membrum, quod jam completum fuerat, corpus a fundamentis incipiens, ante obitus sui diem, divina opitulante misericordia, parietes in circuitu ad fenestrarum completionem usque perduxit. Alius, quantumvis tenuis, lucis radius affulgeret, ex strato binis pontibus Hircio flumine, si apud Catellum, aut alium quemptam Tolosatem historicum, talium pontium ætas deprehendi posset.

[10] [ex restauratione templi S. Saturnini,] Inhærendum itaque soli templi S. Saturnini restaurationi, cujus tempora si satis feliciter definire possimus, id saltem certo habebitur, per id tempus, omni dubio procul, vixisse Sanctum nostrum. Qua in re probatissimus nobis auctor erit laudatus Catellus, de Comitibus Tolosanis a pag. 176; ubi postquam egit de desructione primi templi S. Saturnini, subdit, Rogerium Episcopum controversas olim oblationes omnes, causa ædificandæ novæ ecclesiæ recollegisse, quæ verba adfert ex Bulla Urbani II, data XII Kal. Augusti 1097. Porro Rogerii ætatem connectit cum Rege Franciæ Henrico I & Pontio Comite Tolosano. Atque hunc calculum non male adoptavit scriptor Vitæ Anonymus, sub initium, ubi ita loquitur: Quo autem anno ejus ortum constituam, plane nescio; cum nullo mihi monumento constet: sed idem ævum agitasse, quod Henricus primus Galliarum Rex, Pontius Comes Tolosanus & Rogerius Episcopus vero simillimum est: sicuti antea rerum nostrarum peritissimo Catello visum; a cujus auctoritate ut recedam, nullæ me rationes impellunt. Ubi accurate observes velim, non dicere Anonymum, eo tempore natum esse S. Raymundum, sed idem ævum agitasse, quod tres illi, quorum ætatem utcumque eruendam existimamus, utpote qui cum ipsis vixerit. An eodem cum ipsis tempore mortuus sit, infra conjectabimus.

[11] [viventibus R. Henrico, Pontio comite & Rogerio Tolos. Ep.] Ut igitur verosimillimam epocham figamus, cum Rex Henricus primus debitum naturæ solverit V Augusti an. 1060, postquam solus regnasset annis XXIX & diebus XV, dubium esse non potest quin ante annum illum ævum agitaverit S Raymundus. Rogerium autem Episcopum & Pontium Comitem anno 1060 adhuc superstites fuisse, ex documentis ostendisse dicitur. Bernardus Guidonis apud Catellum de Comitibus pag. 119, sic tamen ut Pontius ante annum 1071 fato functus sit, quod etiam de Rogerio existimandum, quem Sammarthani aiunt, anno ipso 1060 diem extremum obiisse Utut est, id probabilissime admittendum censemus, vixisse & floruisse Sanctum nostrum eodem ævo, eodem tempore, quo Rex Henricus, Pontius & Rogerius, non jam puerum aut adolescentem, sed virum adultæ ætatis & ad S. Saturnini Canonicum. Inde tamen inferre non ausim, eodem etiam cum illis tempore obiisse, quod collegisse videtur auctor Vitæ gallicæ, dum verbis supra relatis ait, spiritum creatori reddidisse VIII Julii anni 1059, quasi vero cum jam dictis Principibus itæ ævum agitarit, ut eosdem obitu præcesserit.

[12] Hæc ut proxime ad veritatem cum Catello disputata sint, quis modo OEdipus nobis edisseret, quo anno vivere cœperit S. Raymundus, [Non potuit Sanctus pertingere ad seculum XII] quo desierit. Hic meris conjecturis utendum, palpandumque, ut quis cum aliqua saltem veri specie cursum vitæ Sancti aliquousque determinet, in quo longe facilius est, aliorum opiniones convellere, quam propriam satis firmiter stabilire. Interim ex iis, quæ jam discussa sunt, id certo sequitur, non potuisse S. Raymundum ad annum usque 1159 ætatem producere, utpote qui cum Episcopo Rogerio, Rege Henrico & Comite Pontio idem prorsus ævum agitans, censeri omnino debeat, ipsis multo junior non fuisse, saltem annum quinquagesimum superasse, dum illi fato fungerentur, ut si ad annum seculi XII undesexagesimum pertigerit, sesquiseculo major fuisse dicendus sit, quod nemo sobrius, absque indubitatis testimoniis ausit asserere: unde evidenter patet, erroris chronologici arguendos regulares istos Canonicos, tum Gallos, tum Belgas, tum alios, quibus talem epocham, nullo fundamento nixam, Proprio suo inserere lubuit, ac per consequens Castellanum, eosque omnes, qui prædictam opinionem amplexi sunt.

[13] Ne hic multis minutiis lectores implicem, dicam quod sentio. Ipsa Tolosatium opinatio, quod Acta S. Raymundi a S. Anselmo, [uti ad hominem contra Tolosates evincitur;] tum adhuc Beccensi monacho, digesta fuerint; satis ostendit, non posse ipsos Sancti sui ætatem ad seculum XII extendere, cum S. Anselmus monachus esse desierit an. 1093, eo anno VI Martii electus Cantuariensis Episcopus. Si igitur vitam scripsit, adhuc monachus existens, scripsit certissime ante annum 1093, adeoque ante istum annum jam obierat S. Raymundus. Utor argumento ad hominem, quamquam minime persuasum habeam, S. Anselmum in lectionibus illis describendis exercuisse stylum, qui nihil minus quam ipso dignus est; præterquam quod earum compilator satis insinuet, non tam præsentia aut recentia se scribere, sed ea, quæ duobus forte seculis, si non amplius, ætate sua antiquiora sint, dum tam solicite rogat, ut iis, quæ prosequitur, nemo fidem accommodare dubitet, in rei probationem & fidei suæ integritatem nihil aliud adducens, præter fidelium relationem, seu perseverantem traditionem & miracula, diu etiam ante patrata. Ut nihil dicam de informi opere, in quo vix ullus historiæ character appareat.

[14] Nunc alia, eaque solidissima ratione ab ingressu seculi XII Sanctum nostrum facile prohibebimus. [& ex consecratione templi S. Saturnini an. 1096.] Demonstrat Catellus, de Comitibus Tolosanis pag. 177, Urbanum PP. II, assistentibus septemdecim Episcopis seu Archiepiscopis, anno 1096, IX Kal. Junii… consecrasse ecclesiam S. Saturnini Martyris, Tolosæ Episcopi. Nemo, opinor, in animum induxerit, summum Pontificem consecrasse ecclesiam, necdum perfectam, saltem solis muris constantem & tecto carentem. Atqui ex sæpius citata Legenda jam nunc ostendimus, Beatum nostrum prædictam ecclesiam ante obitus sui diem, divina opitulante misericordia, non nisi ad fenestrarum completionem usque perduxisse; hinc mihi indubitatum videtur, S. Raymundum pridem e vivis excessisse, antequam templum eo perductum esset, ut consecrari posset, adeoque annis aliquot ante 1096. Sicui modo tam felici esse contingeret, ut nobis enuntiaret, quot annis opus fuerit, ut fenestrarum completioni reliqua templi moles superimponeretur, pateret proximus aditus ad arcanam, quod quærimus, nempe ut tempus quo Sanctus noster obiit non inverosimiliter deprehenderetur.

[15] [Verosimile est non superasse an. 1074.] Demus hic rursus aliquid probabili conjecturæ. Rogerius Episcopus anno 1060 fatis cedens, oblationes omnes, causa ædificandæ novæ ecclesiæ, recollegerat; non additur, neque eo loci dici debuit, ipsum operi manum admovisse, at dubium non videtur, quin opus inchoaverit, & capitis membrum compleverit, quod aiunt lectiones nostræ, prius factum fuisse, quam Sanctus noster corpus a fundamentis inciperet. Hæc nobis haud obscure indicant, S. Raymundi opus post annum 1060 inchoatum fuisse, quod omnino licet supponere; tum vero, cum per multa annorum tempora, alii scribunt annis tredecim, ei operi Sanctus præfuerit, credibile est, anno circiter 1073 vel 1074, ad fenestrarum completionem perductum fuisse; atque hinc ea demum elicietur conclusio, isto circiter tempore S. Raymundum beatam animam Deo reddidisse. Nec mireris porro, totos viginti & amplius annos necessarios fuisse, ut moli ædificii, eo perductæ, coronis imponeretur, cessante nimirum S. Raymundi largitate, unde ad colligendas eleemosynas, Tolosano Comite nequidquam adjuvante, tanto temporis intervallo laborandum fuerit; in quo non video quid merito opponi possit, cum Catellus, citato superius loco, non vereatur dubitare, an tum plene perfecta fuerit, dum ab Urbano consecraretur, nempe, quod turris fortasse & opera alia imperfecta tunc fuerint, quibus complendis opportune accesserit Comitis liberalis donatio, quæ ibi paucis describitur.

[16] [Templum ædificavit dum esset canonicus,] Fallor vehementer, si Raymundiana qualiscumque epocha, utut etiamnum confusa, ex adductis monumentis, ad quæ sola restringimur, verosimilius erui queat. Et vero mecum plane sentiunt scriptores Tolosani, dum toties memorant, totis sexcentis annis sepultum fuisse sacrum corpus, priusquam, ob dictum supra miraculum, solennius elevaretur. Nec me ullatenus turbat scrupulus, e Legendario nostro, nullum fere rerum ordinem servante, ab aliquo objiciendus, ex eo quod post verba nuperrime citata, sic loquatur, acsi post operis istius ecclesiæ S. Saturnini completionem, beatissimorum Patrum imitator effectus, in eadem ecclesia Regi suo tandem sub regulari habitu militasset. Quasi diceret, id quod ex ipso rotundissime adstruunt recentiores omnes, Sanctum bonis tunc omnibus se abdicasse, nempe religiosum habitum apud Augustinianos regulares canonicos suscepturus. Audi Anonymum num. 8: Dum omnibus fortunis sic se exuit, quidquid erat in se terrenarum curarum, quamquam minimum, cum celestibus statuit oppido commutare. Quod ut facilius perficeret, in album Augustinianorum regularium S. Saturnini … inscribi voluit. Scrupulus is, inquam, est, forte ex suppositione, quod eo tempore iidem ipsi religiosi, seu regulares canonici, templo isto tunc potiti sint, qui dum scriptor sua colligebat, eidem præerant, quod ex Catello facile subvertitur. Satis hic sit, evicisse, Legendarium nostrum, vel summæ inconsequentiæ reum esse, vel S. Raymundum operi suo usque ad diem obitus intendisse, eique planissime immortuum.

[17] [& operi isti immortuus est.] Scrupulum longiori refutatione dignum non censeo, quippe qui existimem S. Raymundum canonicum fuisse, imo & regularem, quod nomina continuata bis significant; sed ex eo numero, qui licet vitam aliquam communem in claustro seu monasterio servarent, ad nullam tamen bonorum abdicationem obligarentur, sic ut eo etiam, quo canonicus fuit, tempore, ædificio ecclesiæ de proventibus suis promovendo, invigilare potuerit, quod satis probant dicta jam verba; a fundamento incipiens, ante obitus sui diem … parietes in circuitu, ad fenestrarum completionem usque perduxit; utique tunc ipse, non seculo adhuc immersus, sed canonicus existens ad sancti Saturnini. Id rursus aperte insinuat lectionum auctor num. 6; S. Raimundum, nullum parentibus testamentum fecisse, sed Christo seu pauperibus; quod ineptissime diceretur de canonico regulari, voto paupertatis obstricto. Quod autem innuebam, ex Catello facile ostendi posse, nullos, dum S. Raymundus viveret, Tolosæ canonicos regulares, seu ut hodie intelliguntur, ex ordine S. Augustini religiosos repertos fuisse, patebit ex § sequenti;.

§ III. De insignioribus Sancti operibus & vitæ statu.

[18] Inter ceteras singulares S. Raymundi virtutes, eam potissimum elucere jam diximus, quæ prima, maxima & virtutum virtus dici debet, [Præcipua Sancti nostri opera] Charitas in Deum, & quæ cum ea indivulse connectitur, in proximum misericordia. Hanc præcipue excolendam suscepisse videtur Sanctus, eam certe, ut ex brevi specimine jam ostensum est, præ reliquis extollit Legendæ nostræ exornator Anonymus, cujus verba, suo loco danda, ne hic repetam, ex Saussayi elogio, satis eleganti, ea desumo, quæ ex eo capite Sanctum magis illustrant. Plenus, inquit, visceribus charitatis, misericordiæ opera tam sedulo & copiose, quam latenter & verecunde exercuit, totusque erga inopes & ægros, ac quosvis afflictos piis affectibus effusus, ipsos Judæos, etiamsi fidei hostes, a solatiis charitatis suæ non exclusit. Xenodochium suis ex facultatibus ædificavit, quod tredecim pauperibus clericis attribuit. Casus etiam nonnullorum commiseratus, qui diabolo agente, in gurgite fluvii Hereii, dum transirent, suffocabantur, duos pontes super alveum illius fluminis suo ex penu construxit. Sed ejus non his exhausta est impendiis charitas.

[19] Non pigebit, opinor, aliam præterea elogii partem intelligere, [elogio suo extollit Saussayus.] a laudato Saussayo, pari eloquentiæ flumine deductam: Etenim sancti Saturnini, cujus cultor erat studiosissimus, basilicam, vetustate collapsam, a fundamentis instaurari curavit, cujus structuræ annis tredecim omni instantia præfuit, atque fere ejus molem usque ad fastigium perduxit. Tum vehementiori succensus igne, satis non esse ratus, sua Deo offerre, seipsum penitus Christo vivum sacrificium consecravit, atque in ipsa sancti Saturnini ecclesia, suscepto sanctæ religionis habitu, sub sancti Augustini instituto, vitam iniit, tantum a carne abstractam, quantum Deo unitam, & angelicorum spirituum virtutibus conformem. Cujus admiratione nonnulli excitati, & exempli ejusdem gratia incitati, fugitiva mundi deserentes, ad similis religiosi propositi tranquillitatem confugerunt. Sic præeunte & enitente Raymundo, canonica disciplina ibidem, quæ emarcuerat, refloruit. Cujus fides, religio, castimonia, mansuetudo, benignitas, charitas & misericordia, illo in cœtu, singulari splendore enituit. Hactenus Saussayus, non minori verborum ambitu postremum S. Raymundi morbum, obitum & sepulturam describens.

[20] [De exstructis pontibus, nihil distinctum traditur:] Audisti pontes ad Hereium, Hercium vel Ircium flumen seu torrentem. Eorum notitiam paulo clariorem apud Catellum, Anonymum latinum & Jalrasium frustra quæsivi: Catellus & Jalrasius vix pontes appellant; Anonymus in annotationibus suis varias quidem lectiones suggerit pag. 50 & 51, Legendam nostram primum describens, tum ex vita altera Ms. chartacea, hæc subjiciens: Audiens autem, Ericium flumen imbrium multitudine alveum late diffundere; misertus viatoribus, quia multi navigando, submersa navicula, misere aquis præfocabantur, propria pecunia, duos pontes opere lateritio construxit. Citantur deinde Saussayi verba jam a nobis relata. Verum hæc omnia diversas nobis expressiones exhibent, rem ipsam, situm, epocham, hodiernum statum, quæ omnia explicata vellemus, æque ambigua relinquunt, neque per litteras meas non unas lucis quidquam Tolosa obtinere licuit. Quæ ad varios fluminis nomen scribendi modos attinent, fluminisque ipsius ortum & fluxum, invenies in annotatis Legendæ infra subjunctis

[21] [Xenodochium seu collegium XIII pauperum,] De S. Saturnini templo nihil dicendum superest; ejus structuram, structuræ tempus & reliqua eo spectantia paragrapho præcedenti abunde explicata existimo. Illustrius & palmare quodammodo opus, unde Beato nostro & major gloria & perennis fama, hodieque perseverans, accessit, Xenodochium est, seu potius collegium ad alendos pauperes clericos conditum, de quo & jam aliqua cursim diximus, & Saussayum loquentem audivimus, subinde in ipsa legenda denuo enarranda, lect. 3. Ad hæc anonymus in annotationibus suis id more suo præstat, ut ex vita sua altera Ms. chartacea textum paulo diversum referat his verbis: Considerans autem, pauperes non minus tecto quam cibo indigere, hospitium juxta ipsam sancti Saturnini basilicam ædificavit; quod lectis, linteis ac reliqua necessaria supellectile munivit, collatis reditibus, qui tredecim pauperibus alendis sufficerent. Præstitisset omnino fundationis instrumenta producere, ejusdem augmentum ostendere, collegii institutum explicare, aliaque ad notitiam facientia, quam nudas canere phrasium variationes. Illa itaque ex Catello de Occitania lib. 2 pag. 225, paulo accuratius describi merentur. En ejus verba, ex Gallico latine reddita.

[22] [pluribus describit Catellus.] Collegium S. Raymundi, tum in vetustis tum in ipsa S. Raymundi Vita, quæ ibidem exstat, venit nomine Xenodochii: atque idcirco collatio locorum ejusdem collegii, spectabat antiquitus ad eleemosynarium abbatiæ S. Saturnini. Verum, unito postmodum eo eleemosynariatu capitulo dictæ ecclesiæ, jus ad ea loca nominandi habent modo canonici, saltem is qui hebdomadarius est. S. Raymundi collegium dicitur, quia sanctus ille ad S. Saturnini canonicus, ejusdem fundator extitit, qui ipsum exstruere cœpit, & non persecit: iis autem, quæ struxerat, igne absumptis, alio subinde loco reædificatum est ab Illustrissimo Santandræano Carcassonensi Episcopo, cujus insignia in eodem collegio etiamnum exstant. Narrat Sancti Vita, institutum primitus id collegium ad sustentationem tredecim pauperum clericorum; fert autem traditio, Episcopum Carcassonensem reædificatorem, tria loca adjunxisse, cujus rei tamen nulla in collegio exstant documenta. Hoc constat, Magistrum Joannem Bonhomme presbyterum curatum … cum observaret in ea fundatione nullum sacerdotem comprehendi, condito in eam rem testamento XVII Aprilis MDXVIII, fundationi addidisse alumnos binos sacerdotes, qui in sacello ejusdem collegii missam quotidianam alternatim celebrare tenerentur, quo pacto alumnorum numerus ad octodecim, qui hodiedum perstat, feliciter accrevit.

[23] Atque hæc hactenus de insignibus monumentis, a S. Raymundo Tolosæ conditis, [Canonicus fuit ad S. Saturnini,] quorum perseverans memoria, quousque colligere licet, ipsum ab oblivione verosimillime vindicavit. Superest modo controversia de conditione seu professione, dicamus de statu vitæ, quem Sanctus postremum tenuerit & in quo vivendi finem fecerit. In pueritia & adolescentia beato Saturnino delegatum fuisse atque in ejus ecclesia cantoris officio functum, testis est Legenda, nec id in dubium revocare operæ pretium est. Clarum item, quod subinde lubricum timens ætatis, uxorem sibi legitimo copularit conjugio. Deinde vero non multis intervenientibus annis, conjuge mortem obeunte, continentiæ virtutem amplexus sit. Hæc ut indubitata supponimus, quamvis nulla vel levissima supersint indicia, unde quis ætatem ejus definiat, dum matrimonit legem subivit; nec tempus quo in eo vixit, nec subsecuti cælibatus diuturnitatem, quam certe ad tot annos, quot necessarii fuere ad extructionem pontium, ad fundationem jam dicti collegii, ad alia, quæ ei perpetua fuere, misericordiæ opera, ac demum ad totos tredecim alios ædificationis templi sancti Saturnini extendere ausi non sumus, cum nobis probabilissimum sit, imo tantum non certum videatur, Sanctum ultimo isti operi immortuum.

[24] Tota controversiæ hujus difficultas reducitur ad ultima verba lectionis 4; [vitam communem & regularem profectus;] in eadem ecclesia Regi suo tandem, sub regulari habitu militavit. Quæ verba Anonymus, pro insigni sua libertate, ita, apud nos num 8, interpretari ausus est: Quod ut facilius perficerent, in album Augustinianorum regularium S. Saturnini … inscribi voluit; cum interim in tot suis annotationibus, nec ex Vita sua Ms. collegii, quæ ipsissima nostra est, nec ex Vita altera Ms. chartacea, vel unicum verbum proferat, quod Augustinianos, vel S. Augustini regulam eminus indigitet aut olfaciat. Verba prioris legendæ jam dedimus, en textum alterius, vulgo chartaceæ: Tandem in ejusdem basilicæ monasterio, suscepto religionis habitu, Deo militavit, simul & exemplo sui, plerosque nobilium ad idem exercitium traxit. Hæc postrema paulo clarius & nitidius explicantur, sub lectionis nostræ quintæ principium, in hunc modum: Unde nimirum contigit, ut quidam, exempli sui gratia incitati, ad ejusdem propositi tranquillitatem confugerent, & fugitiva mundi respuentes, ad æternæ culmen hereditatis, viribus totis anhelarent. Sic denique factum est, ut spurcitia omnis de ecclesia canonica Fratrum Boni propositi, Deo tota mente servientium, ibidem stabiliretur.

[25] Hic ego regularem & religiosum habitum intelligo; audio Fratres Boni propositi in canonica Deo tota mente servientes, [sed antequam regula S. Augustini ibi nota esset.] quibus fortasse auctor, quem Canonicum vere regularem, seu S. Augustini regulam profitentem fuisse existimo; quibus, inquam, plura fortasse voluit dicere, quam fuerit ausus exprimere. At frustra me torqueo, ut inde eruam veri nominis religiosos, seu canonicos regulam S. Augustini professos, quos hodie vix eruditus quisquam ante seculum XII possit agnoscere, ut plane ineptiisse dicendus sit Anonymus, dum numero nostro 3 rotunde asseruit, S. Raymundum humanioribus litteris in Augustinianorum regularium D. Saturnini gymnasio imbutum. Nimis quam pervulgatum est, religiosorum proprie dictorum nomen falso tribui congregationibus, per id tempus satis frequentibus, seu eas canonicorum dixeris, in monasteriis ecclesiæ conjunctis, vitam communem, sub abbate vel præposito observantium; seu laicorum, sub regulari aliquo habitu, idem perfectioris vitæ genus sectantium; seu quocumque demum nomine pia ista sodalitia appellaveris: nam ut mentem meam diserte apertam, certum existimo, tempore S. Raymundi canonicos, qualitercumque regulares, S. Saturnini verosimilius regulam S. Augustini, proprie dictam, penitus ignorasse. Ut in re nota versamur, in qua pridem accurate distincti sunt priores illi canonici regulares, ad normam fere concilii Aquisgranensis viventes, ab aliis, tribus omnino seculis, posterioribus, ita superfluum judico, odiosam quæstionem, jam toties agitatam, pluribus discutere.

[26] [Admissis duabus canonic. Regularium classibus,] Ultro & lubens admitto, quæ mecum eæ de re litteris suis XXVI Augusti & XVII Octobris proxime datis disputavit laudatus supra R P. Præpositus, ad S. Genovefæ canonicus, cujus verba ex postremis latina sacere non gravabor. Ita me alloquitur: Concludis inquit, lecto Catello, S. Raymundum nostrum non esse, auctorque es mihi, eumdem scriptorem consulam, idem loco assignato perspecturus. Facta admitto & principia quibus inniteris, at conclusionem inde tantillum diversam elicio. Paradoxon videbitur Sine, obsecro, rem explicem. Æquivocationis ratio, quantum licet colligere, inde oritur, quod Canonici regulares hodierni S. Augustini regula & instituto gloriantes, diversi censeantur ab iis, qui ipsos præcesserunt, sub simplici appellatione Canonicorum regularium, seu Canonicorum vitam communem in monasterio ducentium, qua in suppositione versari videtur tua difficultas. At enim pace tua dictum sit; non est ea hypothesis nobis norma, ad quam expendendum sit, utrum Sanctus aliquis nostris recte annumeretur. Id nobis sat est, rationabiliter dubitari non posse, quin Sanctus iste, de quo quæritur, Canonicus fuerit, vitæ communis & regularis observator; quamvis nolim inferas, ea præcise causa vere enuntiari, talem fuisse Canonicum regularem Ordinis S. Augustini. Cavebo equidem, ne titulus iste Sanctis nostris omnibus promiscue tribuatur, sed iis dumtaxat, qui tali nomine insigniti fuerunt dum viverent, quique seculo XI posteriores sint: aliis, qui ea tempora præcessere, solum competit appellatio Canonicorum regularium, aut potius canonicorum, vitam communem ducentium. Ita Præpositus.

[27] [facile componuntur controversiæ.] Subscribo, inquam, viri eruditi & cordati sanissimæ sententiæ; neque vero hodiernis Canonicis regularibus obluctabor, tametsi antiqua omnia Canonicorum in commune viventium capitula Ordini suo vendicent, atque ea inter ipsum S. Saturnini; de quo B. Gregorius VII, circa annum 1081, scribens ad legatum suum Cardinalem Richardum, S. Victoris Massiliæ abbatem, lib. 9 ep. 29, sic memorat: Canonia S. Saturnini, sita juxta Tolosam urbem, quamquam noviter, decenter tamen canonicam vitam instituit, atque ex tunc regulariter vixisse dignoscitur. An juxta regulam S. Augustini? Id nemo ausit adstruere de S. Raymundo, cui adhuc liberum erat de bonis suis testamento disponere, ut patet ex paragrapho præcedenti, & ex Legenda ipsa, suo loco danda. Fatebor equidem, S. Raymundum magnopere conferre potuisse, ad regularem disciplinam in istud monasterium inducendam, at regulam S. Augustini vere professum, ex deducta superius chronologia, haudquaquam admitti posse, evidentissimum arbitror. Id unum tribuam Catelli auctoritati, quod scribit, citato supra libro de Occitania, pag. 264, sub Guilielmo Comite Tolosano, qui monachos inducere tentaverat, non anno 1183, quem ibi perperam signat, sed 1083, ut melius alibi, restitutos ecclesiæ S. Saturnini canonicos, qui, deinde, facti sunt canonici regulares Ordinis S. Augustini, nempe annis aliquot postquam ad meritorum suorum coronam evolasset S. Raymundus, qui nullo ordine sacro, quod saltem liqueat, initiatus, in statu laicali eleemosynarii munus, ut servus fidelis & prudens, ibidem verosimillime administraverat.

§ IV. De antiquis S. Raymundi Actis, deque recentioribus Vitis & miraculis.

Jam non semel appellanda fuit vetus Sancti nostri Legenda, seu lectiones novem manuscriptæ, quas a Possino ad Bollandum missas diximus anno 1643. [S. Anselmo non recte adscribitur legenda Ms.,] Titulum præferunt, Incipit vita beatissimi Raymundi Confessoris, forte olim, aut apud Raymundiani collegii alumnos, aut apud Canonicos S. Saturnini in officio ecclesiastico usitatæ. Paginallas quinque implent, charactere nec satis nitido, nec satis accurato scriptæ: quod quidem condonari posset, nisi constructiones recurrerent, sæpe obscuræ, nonnumquam hiantes, aliquando etiam solœcismis fœdatæ, ut, licet minime barbaræ dici possint, longe tamen absint a stylo S. Anselmi, cui eas adscribere non dubitat Saussayus, loco Martyrologii sui superius citato; ubi præmisso longo elogio, cujus partem descripsimus, hæc sub finem pronuntiat: Quæ omnia aliaque multa vera miraque ejus præconia S. Anselmus, dum esset Beccensis monachus, profectus Tolosam, ex authentica rerum recens gestarum relatione perdidicit luculentaque discussione, qua & aliorum tractus hujus Beatorum tutelarium vitas exaravit, complexus est. Quid hic velit Saussayus, equidem prorsus non capio; qui S. Anselmi opera accuratius recensuerunt, unicum illi, qui ad Sanctorum vitas accedat, tractatum attribuunt, De passione SS. Guigneri sive Fingaris, Pialæ & sociorum, qui, utut Anselmi alicujus nomen præferat, a Majoribus nostris XXIII Martii, istius nominis sancto Cantuariensi Episcopo plane abjudicatur. De aliis autem Sanctis Tolosatibus scripsisse S. Anselmum, nemo est qui prodiderit hactenus.

[29] Tametsi vero gratis daretur, de Sanctis istis, [quæ potius ab aliquo canonico regulari,] quin & de S. Raymundo nostro, aliquid olim scripsisse S. Anselmum, id sane non vidit Saussayus, cujus inflata oratio ex lectionibus nostris tota ferme ad apicem desumpta est, in quibus facile observare potuit, earum scriptorem seu collectorem, non adeo propinquum fuisse S. Raymundo, dum in exordio ita loquitur: Unde iis, quæ prosequimur, nemo fidem accommodare dubitet, tum quia veritatem fidelium relatione comperimus, tum quia, omni ambiguitate postposita, plura operando cognovimus, ex quibus, si forte aliquid injuria exigente, abolevit oblivio, adhuc Deo præstante, similia vel majora ibidem fiunt usu frequentissimo. Audis hiulcam periodum, in qua pro, veritatem, legebatur veritas; ut in annotatis iterum observabitur. De cetero, vel ex eo solo textu, probe intelligis, legendarium istum, multis post Sancti obitum lustris, non seriem historicam, multo minus chronologicam vitæ & rerum a S. Raymundo gestarum, præsenti memoria texere, sed apologiam meditari adversus eos, qui de Beati nostri sanctitate dubitabant, & signis ejus ac miraculis detrahere non verebantur. Nihil porro hic legis, nihil in tota legenda invenies, quod S. Anselmum magnopere redoleat.

[30] [scripta fuerit circa seculum XIII,] En proximum aliud elegantiæ specimen: Raymundus itaque, non tam parentum generositate, quam virtutum nobilitate laudandus, Tolosæ minimis, quibus aliquando humana solet plicari fragilitas. Hic enim in annis puerilibus, &c. Dicere voluit, opinor, Sanctum Tolosæ natum, iis occupatum non fuisse, quibus obnoxia solet esse humana fragilitas. Mitto plura id genus alia, amanuensium fortasse vitio luxata, quæ in editione nostra utcumque supplere conabimur; utrum vero in tota illa rerum non satis ordinata compagine quidquam occurrat S. Anselmo dignum, tuum erit judicium. Malim ego existimare, ut supra insinuavi, fœtum esse alicujus Canonici regularis ad S. Saturnini, qui hominum, non satis pie de S. Raymundo sentientium, obtrectationes non ferens, uno fortasse, imo binis post Sancti mortem seculis, ex fidelium relatione seu populari traditione, ea gesta & miracula collegerit; vindiciis illis suis obturaturus ora malevolorum loquentium iniqua. Si satis apposite res & tempora combino, non verebor suspicari, Albigensium tempora respicere, aut certe homines, ab istorum impietate non multum alienos, qui de Sanctis eorumque miraculis & cultu perverse senserint.

[31] [Alias legendas excusas submisit R. P. Præpositus,] Cum præter lectiones istas, satis jejunas, vix quidquam apud Catellum aut alibi reperirem, quo S. Raymundi vita paulo distinctius & accuratius illustrari posset, Tolosam, ut dixi, non semel recurrendum fuit ad obtinendas suppetias. Interim opportune succurrit laudatus supra R. P. Præpositus, ad S. Genovefæ Parisiis Canonicus, submissis vitis illis, ex quibus S. Raymundi ætatem, quousque potuit, eruere conatus sum, quasque compositas & excusas ostendi, occasione celeberrimi miraculi quo Tolosates suos ab immani pestilentia liberaverat Sanctus anno 1652 & 1653. Id Anonymus latinus aperte profitetur, dum se ex voto scribere asserit in opusculi sui titulo ad hunc modum: Vita divi Raimundi, nunc primum a B. M. ex voto concinnata, ad fidem Actorum, quæ in Tabulariis D. Saturnini & collegii D. Raimundi asservantur. Crederes virum hunc, quisquis fuit, nova & mira quædam instrumenta reperisse, quibus opus ingens & magni moliminis aggressus sit. Interea autem, dum totum evolveris, plus quidem verborum & sententiarum, at rei vix quidquam, solidi certe nihil reperies, quod in prædictis nostris lectionibus non contineatur, iis solum exceptis, quæ ad illustre beneficium Tolosatibus concessum, & recenti tum adhuc memoria celebre pertinent. Id ut clare perspicias, Vitam illam totam sincere & integre Legendæ nostræ subjiciemus.

[32] In fronte opusculi error irrepsit, dum pro anno MDCLVI, [alteram latinam ab Anonymo B. M. ex voto scriptam,] typographus posuit MDCLXVI, quod satis patet ex brevi epistola dedicatoria ad Illustrissimum Dominum Petrum de Marca, tum sedis Tolosanæ Archiepiscopum, ubi auctor diem & annum vere exprimit, pridie Kalend. Julii MDCLVI. Eam dedicatoriam prætereundam censuimus, cujus unum dumtaxat alterumve specimen hic adducere satis erit. Ita Præsulem compellat: Quemadmodum nos hic in nostris miseriis, Sanctorum juvat ambire patrocinium, ita etiam Sanctos, pace illorum dixerim, non absimili multum modo, meliori licet conditione, suæ præsidium dignitatis, quam adhuc in terris obtinent, apud mortales quærere non dedecet. Tum paulo infra: Gestiunt quasi præ gaudio divi ipsa Raimundi ossa, marmoreo adhuc inclusa tumulo, venire in manus tuas, sperantque per Te imposterum majorem suam fore religionem. Cetera huc non faciunt. At præfationem intactam dabimus, quod ea lucubratiunculæ occasionem & alia notatu digna contineat. Porro capita decem, in quæ ipse Legendam suam divisit, nos in totidem numeros distribuimus, marginalibus additionibus, more nostro explicatos. Subtexuit auctor varias annotationes, quarum illas decerpemus potissimum; quæ ad rerum illustrationem nonnulli usui esse possint. Prima continet testimonia de S. Raymundi (mavult ipse Raimundi scribere) sanctitate, quæ negligenda non putavi. Sic habet a pag. 38.

[33] Divi aut Sancti appellatione (utraque enim iis convenit, [in quæ Sancti titulus vindicatur;] qui in Beatorum album relati sunt; quidquid dixerit Joannes Filisacus, de idololatria politica cap. 1) Raimundum decoratum fuisse, patet ex vetustissimo codice manuscripto sancti Saturnini, quem missale vocant; in cujus Kalendario III die Julii fit mentio sancti Raimundi confessoris. Ex Chartulario Ms. sancti Saturnini, in quo sunt a pag. 153 ad pag. 163, donationes XXIX, factæ hospitali sive collegio sancti Raimundi, ab anno MCXXII ad annum MCLXIV. Ex statutis antiquis Capituli sancti Saturnini, in quibus a fol. 8 ad fol. 86, Raimundus decies memoratur Sanctus. Ex Ms. codice collegii S. Raimundi, in quo habetur ejus vita & orationes, singulis annis, die Julii III in ejus cultum peculiarem dicendæ. Ex vita altera denique Ms. D. Raimundi. His aut certe simillimis argumentis freti, Catellus noster in Hist. Comitum Tolos. pag. 177 & in Actis Occitaniæ lib. 2; Saussayus quoque in Martyrologio Gallicano, tomo 2 in Supplemento pag. 1140 Sanctorum Catalogo Raimundum adscripsere. Ceterum unde habuerit Saussayus, S. Anselmum, tunc Beckensem monachum, vitæ divi Raimundi posteritati mandandæ causa, Tolosam venisse, etsi non dubitem quin id sibi perspectissimum fuerit, scire pervelim.

[34] Scrupulosa sane in Saussayum religio, quasi is operi suo nihil inseruerit, [sed novi nihil suggeritur.] quod sibi non esset perspectissimum: alia prorsus hodie est de Saussayano opere sententia; quid ego de magnifica illa assertione censeam, satis explicui. Quæ autem jam rursus ostentavit Anonymus noster momumenta, chartas esse non magni momenti, inde colligendum dixi, quod toto suo opere vix quidquam supra lectiones Mss. attulerit. Sic in aliis suis annotatis per totas viginti paginas, continuo magna verba insonat, vita Ms. collegii S. Raymundi; altera vita Ms. chartacea, vetustissima Acta, & hujusmodi alia, quæ ad id demum reducuntur, ut aliis quandoque verbis idem prorsus enuntient: nimirum ab imperitis librariis sæpius descriptæ fuerint, & nonnihil hinc inde, ut ea tulerunt secula, ab aliquibus immutatæ præfatæ lectiones, & variis locis asservatæ, varias appellationes fuerint promeritæ. Id vero cursim observo, miracula, quæ tribus nostris postremis lectionibus enarrantur, sejuncta ab ipso & sub finem notarum a pag. 58 adjecta; ubi ait, titulum indicare, collecta fuisse a Venerabili Beda præsbytero, quod Chronologiam non pati recte advertit, cum Beda D. Raimundum CCC annis præcesserit. Opinor, id collegisse scriptorem, ex eo, quod indicetur homilia Ven. Bedæ, qua præterita, series miraculorum subjungitur. Si alia reperit, certum tamen est, non minus inepte Bedæ nomen hic, quam alibi S. Anselmi irrepsisse. Quæ postremis pagellis assuta sunt, de significato regularis & canonici, parerga dixeris rei nostræ plane extranea.

[35] [Multo verbosior est panegyris gallica.] Vitam alteram S. Raymundi Gallice sub idem tempus, nempe anno 1656, editam diximus a R. P. Joanne Baptista Jalras, e sacra S. Francisci familia, quam recte appellaveris orationem panegyricam & moralem, per dies aliquot pro concione dicendam, utpote ad paginas 123 extensam, ex qua quod ad vitæ Sancti historiam attinet, præter ea quæ in lectionibus habentur, nihil extuderis, nisi pia cogitata, non quidem omnino inverisimilia, sed quæ satis certum est, ipsum in antiquis monumentis nusquam reperisse. Quæ sub finem adjecit recentiora miracula, ea nos, post binas vitas nostras ad calcem subnectemus. Ut de reliquo opere isto, ex aliquo specimine judicium feras; mactat se concionator per totas novem paginas, ut, licet divitem fuisse fateatur S. Raymundum; omnem tamen nobilitatis & titulorum umbram ab eo procul amoliatur, in quo nulla mihi cum ipso controversia, non magis quam in reliquis suis episodiis; quæ ipsi ultro & largiter concedo; certus nihil admittere, nisi quod in antiquioribus legendis stabilitum invenero. Cum vero, ut jam supra dixi, omnia demum revocanda sint ad sæpe nominatas novem lectiones, eas hic apographo nostro, utcumque restituto, subjiciam, ubi notitias, Tolosa acceptas, tantillum expendero.

§ V. Notitiæ Tolosa acceptæ.

[Scriptum Canonici Maynardi Tolosæ acceptum.] Jam dixi, misisse me pridem Tolosam dubia non pauca, circa varia ad cultum præsertim, reliquias, officium ecclesiasticum, Acta, ætatem & professionem S. Raymundi nostri spectantia, ad quæ necessarias explicationes enixissime postulaveram. Primum meum commentariolum periisse, rescriptum est: ad secundum ea demum secuta solutio, quæ neglectis totius vitæ & Actorum circumstantiis, ea unice confirmat, quæ ex legenda nostra, Latino Anonymo & P. Joanne Baptista Jalras superius stabiliveram. Placuit nihilominus Reverendi adm. D. Josephi Maynardi, ad sancti Saturnini Canonici conatus, aliqua saltem explicantis, quæ ab aliis præterita sunt, nempe post vitarum ab ipsis scriptarum editionem peracta. Visum proinde est totam ejus tractatiunculam hic integre reddere, additis nonnullis observationibus, quæ ad rem enodandam aliquousque conferant, sub finem potissimum, ubi Maynardus opiniones de ætate Sancti non male refellit, sic tamen ut suam non satis recte probet, intricatissimum negotium indecisum relinquens. Hinc conjeci, & conjiciet mecum cordatus quisque ampliorem Tolosa explanationem frustra exspectari, quidquid antiquas tabulas, ex archivorum suorum latebris se extracturum minitetur laudatus Maynardus. En totum responsum, cui hunc titulum præmittit: S. Raymundus Tolosas, ecclesiæ S. Saturnini Tolosæ canonicus.

[37] Primum constat ex antiqua & continua traditione, [Sanctum Tolosatibus asserit,] antiquis indubitatisque monumentis firmata, quemdam Raymundum, patronum collegii, a suo nomine in urbe Tolosana nuncupati, haberi Sanctum a Tolosatibus, a sexcentis ferme annis. Etenim non solum in actis antiquis, quæ asservantur in archivis ecclesiæ S. Saturnini Tolosanæ, fit frequens mentio cujusdam hospitalis S. Raymundi, juxta monasterium ejusdem ecclesiæ, ut videre est in bulla Alexandri III anni MCLXIX, ad canonicos regulares, in prædicto monasterio degentes, necnon in quodam instrumento recensionis bonorum ejusdem monasterii, factæ an. MCCXLVI, in quo hæc leguntur: In hospitali sancti Raymundi sunt triginta sex linteamina: in ecclesia S. Raymundi sunt quinque indumenta sacerdotis completa: ex quo intelligitur, jam tum quemdam Raymundum apud Tolosates religiosam habuisse venerationem; verum etiam patet ex statutis collegii supradicti anno MCCCCXXX conscriptis, tunc, sicut jam, agi diem festum B. Raymundi, quem patronum collegii appellant. Notare est, nuncupationem hospitalis S. Raymundi, antea semper & solum adhibitam, sensim abiisse in nuncupationem collegii S. Raymundi, mea quidem sententia, ex quo domus quædam addicta fuit juxta prædictum hospitale, pauperibus scholaribus, qui antea in hospitali versabantur. Porro ipsimet lapides, in quibus nomen S. Raymundi characteribus Gothicis scriptum elucet, illum ab antiquis temporibus Sanctum fuisse habitum, aperte testantur. Ex his ergo ad minus evincitur, juremerito Tolosates venerari, cultu religioso & publico, illum Raymundum, quem sui majores a sexcentis fere annis Sanctum habuere eodemque cultu prosecuti [sunt.]

[38] Quod autem iste sanctus Raymundus, in actis supradictis laudatus, [ad quem nempe pestilentia pressi recurrerunt,] pertineat ad Tolosates, quodque ejus reliquiæ penes illos sint; pro hac re tam constans tamque manifesta militat traditio, tam diuturna pacifica possessio, ut quin hæc ita se habeant, vix ullus sit ambigendi locus. Nam præterquam quod tumulus quidam lapideus, in quo primum, ut asseritur, corpus B. Raymundi fuit conditum, in sacra ædicula a plurimis seculis religiose sepositus, ab ævo in ævum digito, ut ita dicam, monstrabatur, magnamque habebat venerationem adeo persuasum, fuit Tolosatibus, tamque animo insitum, in eo asservari B. Raymundi reliquias, ut anno MDCLII, pestilentia Tolosam quotidie magis magisque depopulante, Tolosani proceres, auctore Joanne Berserio, supremi senatus principe, viro summæ quidem religionis, sed summæ insuper eruditionis, nullatenus dubitarint, ut sibi suisque popularibus magnum apud Deum patrocinium accerserent in tanta calamitate, quin se voto astringerent, de elevandis B. Raymundi reliquiis & in nobiliori loco reponendis: cui voto plauserunt universi, non solum ex laicis verum etiam ex ecclesiasticis, tum secularibus, tum regularibus, imo primoribus & prælatis; imprimis Illustrissimus Dominus de Montchal, Archiepiscopus Tolosanus, Ecclesiæ canonum peritissimus; quod profecto cavisset, ni constans & perspecta illi fuisset sacrarum reliquiarum veritas.

[39] [& exauditi votum persolverunt;] Quam vera quamve Deo grata fuisset ista religio, faustus probavit eventus; nam absque mora, & sane non absque miraculo, quievit morbus brevique cessavit. Cujus voti tam salutiferi solvendi causa, tribus circiter annis interjectis, Octoviri Capitolini ceterique præcipui urbis optimates accesserunt ad prædictum Archiepiscopum Tolosanum, & ad abbatem S. Saturnini, rogantes suppliciter, ut sacrum S. Raymundi sepulcrum aperiretur; quorum precibus gratanter auditis, solenni ritu apertum fuit sepulcrum quintodecimo Kalendas Octobris anno MDCLVI, universo clero ecclesiæ sancti Saturnini eam ob causam convocato, qui cruce præeunte, ad capellam S. Raymundi solenniter processit, comitantibus tum supremi senatus, tum aliis ex civitate primoribus, magnaque populi frequentia. Hinc extractæ sacræ reliquiæ, coram omnibus adstantibus, præsertim primoribus ex utroque ordine, in basilicam S. Saturnini, religiosa cum pompa fuerunt absportatæ ibique repositæ, donec omnia ad solennitatem elevationis parata essent. Tandem pridie Idus Novembris anni supradicti, cum omni pompa, magnoque cum apparatu celebrata est sacrarum reliquiarum elevationis solennitas, per octo continuos dies, in præfata basilica. Hujusce rei gratia, magnum erectum fuit tabulatum, ad quod ex utraque parte erat ascensus, ibique super mensam pretiose ornatam, sacræ fuerunt repositæ reliquiæ, accensis undequaque cereis, tum ut venerationi omnium paterent, tum ut pio confluentium studio fieret satis.

[40] [elevatis reliquiis & in thecam argenteam repositis,] Etenim totius diœceseos parochiæ, non cæca religione ductæ, sed ipsa jussione superiorum, die sibi constituta, religiose processerunt per turmas & vices, ad basilicam S. Saturnini, ut sacras reliquias B. Raymundi venerantes, Deo referrent gratias, pro beneficio salubritatis impetratæ ejus intercessione. Prima die ejus celebritatis Illust. Episcopus Lombariensis rem sacram solenni ritu peregit, atque intra solennia e suggestu eloquentissimam de S. Raymundo habuit orationem, qua peracta, vestibus pontificalibus indutus, tabulatum supradictum conscendit, universo clero comitante, & sacris ministris adstantibus. Tum primum sacras reliquias veneratus, universæ frequentiæ exhibuit venerandas, dein sigillatim eas in thecis argenteis, mira arte elaboratis, & civium Tolasanorum voto affixis, composuit. Octava die, pro claudenda hac tanta festivitate, indicta fuit processio generalis, cui adfuerunt senatores supremæ curiæ, rubris induti vestibus, pro majori reverentia ac rei gravitate, in qua processione quadraginta quinque capsæ vel thecæ sacrarum reliquiarum, quæ a plurimis retro seculis asservantur in basilica S. Saturnini, fuerunt triumphaliter delata, imprimis thecæ B. Raymundi, quæ per vices a canonicis deferebantur, sub umbella pretiosissima, ab Octoviris Capitolinis delata, totius urbis lætitia & applausu, vocibus & tubis vicissim personantibus. Hancque solennitatem & pompam Illustr. Convenarum Episcopus oratione panegyrica peregregie absolvit, atque abhinc quotannis, eadem recurrente die, hujusce elevationis memoria celebratur. Hæc omnia habentur ex actis authenticis, quæ hac de re fuere conscripta, quæque in tabulario ecclesiæ S. Saturnini asservantur.

[41] Quæ cum ita sint, numquid ex his manifeste evincitur, [insigni triumpho & solennitate an. 1656.] & quemdam Raymundum, alterum ab aliis Sanctis ejusdem nominis qui tardius vixere, jure haberi Sanctum a Tolosatibus, imo illum ejusque reliquias ad ipsos pertinere? Quorsum, quæso, Tolosates, adeo gravi calamitate perculsi, in tanta sacrarum reliquiarum copia, quibus certo gaudent, ad dubias confugissent? Quis non videat, minime illis fuisse dubium, quin istæ, de quibus sermo, essent sacræ; nec alterius, quam istius B. Raymundi, quem ut sanctum suumque concivem, jam dudum colebant; & quid mirum, si de suo Sancto concive, non nisi fausta, uti evenit, sibi spondebant? Nec te moveat, si forsan hac de re nullæ antiquæ exstent tabulæ; tumulus enim ille lapideus, de quo supra dixi, divo Raymundo Tolosati semper adscriptus & religiose sepositus in sacello, sub ejus invocatione dicato, a quingentis amplius annis, rem per seipsum manifeste testabatur, ut nullus oblivioni vel subreptioni superesset locus. Verum, ut jure suspicari lubet, non omnino reipsa desunt tabulæ, ex quibus erui possit, prædictum B. Raymundum fuisse Tolosatem, seu Canonicum ecclesiæ S. Saturnini Tolosanæ, quas, Deo juvante, ex archivorum nostrorum latebris aliquando extrahemus; hæc tamen, quæ jam attuli, satis superque sufficiunt, pro asserendo Tolosatibus sancto suo Raymundo.

[42] Maneat sane assertus Tolosatibus suus sanctus Raymundus, [Dolemus quod plura transmissa non sint.] uti hactenus satis operose asserere conati sumus, eaque hinc inde non oscitanter discutere, quæ sanctitatem aliquousque illustrarent. Id desiderari patitur Canonicus Maynardus, quod exigebam potissimum; tabulas nempe illas, quas, Deo juvante, ex archivorum suorum latebris aliquando extrahet. Cur id modo non præstitit? Cur archiva non excussit, ut id genus tabulas ad nos transmitteret, cum eas maxime quærerent postulata mea, Tolosam non semel destinata? Non potuit sane opportunior ei nasci occasio, non potuit ratio urgentior afferri, monumenta sua omnia diligentissime & accuratissime colligendi, quam quod per litteras meas intellexerit, instrumenta quæcumque, ad S. Raymundum suum spectantia avide exspectari, ad ea inserenda operi nostro de Actis Sanctorum, quæ si serius prodeant, locum ibi suum habitura non sint. At enim, plura istic pollicetur Maynardus, quam facturus umquam sit; archivorum suorum latebras ad lucernam exploret & rimetur, non alias verosimiliter tabulas nobis inde educet, præter eas quas pridem evolverunt Catellus, Possinus, Latinus Anonymus & Jalrasius, hoc est puram putam Legendam nostram, Saussayi elogio non pessime contractam. Rem gratissimam nobis præstitisset Maynardus, si quemadmodum pro cultu, patria & elevatione reliquiarum præclare desudavit, sic ad cetera dubia studiose dissolvenda operam contulisset. Ex illis unum paucis attingit, de quo rite & exacte solvendo parum videtur solicitus. Ita pergit:

[43] Qua vero ætate vixerit S. Raymundus Tolosas, neque Catelus, [De Sancti ætate disputat Maynardus,] neque Chatelinus (ita ipse scribit) pace illorum dixerim, satis assecuti sunt. Non sane Catelus, cum dixit Canonicos regulares, non fuisse introductos in ecclesiam S. Saturnini ante annum MCLXXXIII. Siquidem constat, tum ex bulla confirmationis status regularis, in ecclesia S. Saturnini constituti, a Gregorio VII edita, tum ex lib. 9 ejusdem Gregorii epist. 29, tum ex aliis Actis permultis, quæ præ manibus habemus, insignem Canoniam S. Saturnini, sitam juxta Tolosam, Canonicam vitam instituisse anno circiter MLXXIX. Non longe minus aberrare videtur Chatelinus, cum obitum S. Raymundi in annum MCLIX assignat; quippe qui nuncupatur Sanctus in bulla Alexandri III anno MCLXIX, decem circiter annis ab ejus obitu, in hypothesi Chatelini, quod tam brevi intervallo minime congruit. Præterea basilica S. Saturnini, in cujus restaurationem, B. Raymundum opes suas contulisse fert tradition, restaurata fuit ante annum MXCVII. Hinc sat perspicue colligitur, nostrum B. Raymundum floruisse labente seculo undecimo, tum cum maxime vigeret recens instaurata in ecclesia S. Saturnini regularis observantia.

[44] [sed paulo clariora desiderantur.] Seculum undecimum & nos pridem deprehendimus; distinctiorem ætatis Sancti epocham quærebamus, quam non puto ex archivorum latebris facile eruendam. Catelli lapsum in anno 1183, non male advertit Maynardus, at corrigere eum potuit ex Catello ipso, de Comitibus lib. 2. pag. 176, ubi etiam loquens de monachis, a Guilielmo Comite in ecclesiam S. Saturnini intrusis, recte notat annum 1083, quem Guilielmi tempora certissime postulant, quod paucis attigimus num. 27. Maynardo facile etiam assentimur, in eo quod ex Gregorio VII asserit, insignem Canoniam S. Saturnini, sitam juxta Tolosam, vitam canonicam instituisse tempore B. Gregorii VII, quamvis id non tam evidenter definiant multiplicata illa instrumenta, ad solam Gregorii epistolam revocanda. At si Maynardus, per canonicam vitam intelligit regulæ S. Augustini observantiam, eo tempore introductam, non videmus, ex B. Gregorii verbis id ullatenus elici posse, putamusque cum Catello, id primum factum fuisse annis aliquod post 1083. Castellanum cum aliis S. Raymundi obitum male ad annum 1159 retulisse, supra abunde probatum censemus. Porro S. Saturnini ecclesia certo restaurata fuit ante an. 1097, imo multo citius, utpote quæ consecrata fuerit anno 1096, ut expresse & bene notavit Catellus, & habes num. 14, ubi apposita indictio IV rem omnino conficit. En modo scriptiunculæ conclusionem. Hæc omnia ego Josephus Maynard, Canonicus S. Saturnini Tolosanensis, post inquisitam diligenter veritatem, scripsi. Tolosæ die IV Januarii MDCCXIX. Jam ipsas S. Raymundi vitas & miracula subnectamus.

VITA
In lectiones novem distributa, ex Ms. Tolosano.

Raymundus confessor, Tolosæ in Gallia (S.)

BHL Number: 7079

EX MS.

Lect. I.

Omnium quidem gesta Sanctorum, quos vel immensa terrarum spatia, vel longæva nobis obscuros reddidit antiquitas, Christianæ devotionis merito recolenda, [Natus Tolosæ, cantor primum, deinde conjugatus,] suscepit religio; sed eorum potissimum exemplis, quorum nostra corroboratur infirmitas, & quorum inimici a reliquiis, meritis etiam protegimur: in rebus etenim humanis authoritas solet exhiberi facilius iis, quæ oculis conspeximus, quam iis, quæ vel legendo, vel audiendo tantum didicimus; unde iis, quæ persequimur, nemo fidem accommodare dubitet, tum quia veritatem b fidelium relatione comperimus, tum quia omni ambiguitate postposita, plura operando cognovimus, ex quibus si forte aliquid, incuria exigente, abolevit oblivio, adhuc, Deo præstante, similia vel majora ibidem fiunt usu frequentissimo. Nunc igitur ad rei seriem deflectentes, articulum, quis, vel unde fuerit ipse, de quo loqui proposuimus, explicare incipiamus. Raymundus itaque, non tam parentum generositate, quam virtutum nobilitate laudandus, Tholosæ [natus, liber fuit] minimis, quibus aliquando humana solet plicari fragilitas. Hic enim in annis puerilibus, litterarum studiis eleganter eruditus, non ut ea solet ætas inhærere [ineptiæ,] vel lasciviæ puerilis blandimenta sectatus, postquam ad juvenile robur pervenit, misericordia beati Saturnini, cui a parentibus delegatus fuerat, cantoris officio fungebatur: verum ipse lubricum timens ætatis, legem aliam in membris suis considerando, repugnantem legi mentis suæ, bonum fore credidit, ne ad deteriora prorumperet, uxorem sibi legitimo copularet conjugio. Unde factum est, ut infirmitatis annos pertimescens, conjugem legitime duceret, & quoad ipsa vixerit, conjugalis thori matrimonio irreprehensibiliter deserviret. Tu autem Domine, &c.

Lect. II.

[2] Non multis quidem annis intervenientibus, ea mortem obeunte, continentiæ virtutem amplectens, [mortua uxore, totum se dat operibus misericordiæ.] concupiscentiæ carnalis luxum calcare proposuit, quod deliberavit, & fecit. Nam deinceps nulli umquam mulierum adhæsit, sic denique carnis suæ voluptate c devicta, quanto liberius, tanto frequentius & ferventius, sanctitatis [propositum] arripiens, unum quod est majus inter cetera, mandatum charitatis sibi assumere studuit: quod ultra, quam videatur esse credibile, nisi iis, qui viderunt, ad finem usque devotus explevit. Quis ejus immensitatem charitatis ad plenum laudare sufficiat, cujus tam vastæ solitudinis iter arripiens, scriptorum ingenium non contimescat? Ex ejus igitur charitatis præconio, me de multis pauca perstringere, temeritati nullus adscribat; & devotionis meæ scripta, licet alicujus nota reprehensionis signanda esse videantur, ferino d more dilaniet: malo enim tantæ rei negotio imbecillitatis meæ vires succumbere, quam ea, quæ multis credo profutura, inopia scriptorum, seu negligentia, illabata remanere. Raymundus utique sanctus totus, inæstimabili charitatis ardore succensus, quidquid de prædiorum reditibus, quæ sibi juste acquisiverat, assequebatur, in opere pietatis, desiderans, per manus pauperum in cælestes thesauros transmittere procuravit. Per singulos siquidem annos, hiemali appropinquante tempore, de rei suæ reditu emebat indumenta, quæ poterat, & singula singulis distribuens, opera misericordiæ, ne favoralis aura dissolveret, humanis subtrahens obtutibus, horis competentibus, latenter exercere satagebat.

Lect. III.

[3] Singulis quoque annis, in introitu Quadragesimalis observantiæ, & in festis solennioribus, [Xenodochium pauperibus clericis fundat.] centum & eo amplius pauperibus cibaria præparans, affluenter ministrabat, nec ideo tamen, quasi iis contentus, a quotidiana eleemosynarum administratione animum revocabat. Quis enim misericordia indigens, opem, quam conferre posset, ab eo expetiit, & frustratus abiit? Quis ab eo auxilium expetens, sanctisque acquiescens monitis, inconsultus rediit? Ipse vero, quibus alicujus rei necessitate compulsus e, officinas pauperum perlustrans frequentissime circuibat, sed eorum maxime, quos olim locupletes [noverat] vel quos corporis ægritudo, vel alicujus infortunii neccesitudo, familiaris rei usu privaverat; quibus surtiva manu larga impendens beneficia, nullum nisi Deum, quem nullum potest latere secretum, operis fuit testem admittebat: metuens ne structuram domus suæ, cujus supra firmam petram fundamenta jaciebat, popularis auræ flatus everteret. Judæis etiam, quos necdum pia mater Ecclesia, per sacræ fidei lavacrum, Christo pepererat, charitatis manum porrigere non negligebat, sed afflictis valde compatiens, divinum in eis conditoris figmentum, acerrimo paupertatis cruciatu torqueri condolebat. Super iis autem, vir valde venerandus, tecto plusquam victu pauperes indigere conspiciens, Xenodochium eis ædificare studuit, quod inceptum, sed nondum ad finem usque completum, lectis, pannis, utensilibus pro posse muniens, de prædiorum suorum reditibus, quotidianos sumptus tredecim pauperibus alendis ibi ministrari statuit. Cujus itaque domus, quam vivus inceperat, defunctus etiam nunc insignia retinet; nam sicut vivus de rebus propriis pauperibus ibi ministrare consueverat, ita etiam de collationibus f multorum, usibus pauperum, defunctus, ministrare non cessat, unde nimirum ejus, quam semper erga pauperes habuerat, larga potest comprobari benignitas: nam sicut in vita miserationis officium pollicitus exhibuit, ita etiam post mortis obsequia nunc largitatem impendere non desistit.

Lectio IV

[4] Post denique Xenodochii ædificium, non multo transmisso tempore, vir sanctus audiens, Hircium g flumen gurgitis sui alveum, qualibet imbrium infusione, longe lateque diffundere, [Pontes ad Hircium exstruit ac dein templum S. Saturnini.] & viatoribus impedimenta multa frequentius inferre, etiam navigando transmeantes, navi submersa, miserabiliter vita privasse; valde condoluit, & ut vitæ reservaret, quos diabolus suffocare conabatur, transitum fluvii periculosum judicans, de pecunia, quam propriis pauperum usibus collegerat, quid agendum esset, prudentiores quosque consuluit. Illi vero rei periculosæ necessitatem diligenter intuentes, & terræ fertilitatem, quæ tunc pauperibus necessaria ministrabat, pariter conferentes, ut in fabrica pontium pecuniam collectam expenderet, melius esse dixerunt: & sicut consuluerant, postmodum non multis intervenientibus annis completum esse conspexerunt. Duos namque pontes super Hircii fluminis alveum, de supradicta pecunia, ex lapideo opere composuit, & tamen interim ab iis, quibus usus fuerat, eleemosynarum largitionibus manum non retraxit. Cum igitur his atque aliis hujusmodi, vir prudens laudandus extitit; quid tandem dicam de egregio ecclesiæ sancti Saturnini opere, cui per multa annorum tempora h præfuit, & præter capitis membrum, quod jam completum fuerat, corpus a fundamentis incipiens, ante obitus sui diem, divina opitulante misericordia, parietes in circuitu ad fenestrarum completionem usque perduxit. Ipse quidem Dominus Raymundus, ut de eo vera fatear, operationis sanctæ studiis incessanter inerat, & die noctuque Domini sui præcepta meditando revolvens, divinæ charitatis ardore succensus æstuabat; verum ubique vir sanctus, ut charitatis perfectionem suppleret, quod deerat Euangelicum illud, quod Dominus ait; Qui vult venire post me, abneget semetipsum, secum retractando frequenter, beatissimorum Patrum imitator effectus, in eadem ecclesia Regi suo tandem sub regulari habitu militavit i.

Lect. V.

[5] Unde nimirum contigit, ut quidam, exempli sui gratia incitati, ad ejusdem propositi tranquillitatem confugerent, [Tum perfectius vitæ institutum amplexus,] & fugitiva mundi respuentes, ad æternæ culmen hereditatis, viribus totis anhelarent: sic denique factum est ut spurcitia omnis de Ecclesia prohiberetur, & canonica fratrum Boni propositi, Deo tota mente servientium, ibidem stabiliretur. Quis enim igitur umquam ad plenum exequi poterit præconia, quorum quidem præcipua Deo tantum manifesta fiunt, hominibus vero sunt abscondita. O virum omni laude dignum, omni repletum misericordia, ad cujus exequendum præconium eloquii nostri non suppetit facundia! Quis ejus virtutum dona scriptis valeat commendare, cum nostris maxime temporibus k mansuetudinis ac benignitatis titulo, neminem ei possimus æquiparare? His itaque, & hujusmodi virtutum cultibus adornato, Deus singulorum remunerator omnipotens, militi suo volens donativum erogare, diutina eum ægritudine laborare permisit, ut quidquid sordium in temulento corporis ergastulo spiritus contraxerat, velut in camino æstuantis incendii, laboriosa ægritudinis molestia excoquendo exureret. Interim vero, dum obitus sui diem propinquasse cognosceret, se in inferioribus inferiorem esse reputans, ut cum fratribus sepeliretur, temerarium valde judicavit; sicque ut ubi sepulturæ suæ locum præviderat, sepeliri mereretur, modis omnibus efflagitavit. Præviderat enim sepulturæ locum juxta domum collegialem, quam clericis pauperibus effecerat, ibique vas lapideum divina providente gratia, sibi componi præceperat.

Lect. VI.

[6] Hoc autem totum evidentibus indiciis, per divinæ dispensationem bonitatis factum fuisse comperimus, ut miserationis officium, quod vivus impenderat, [sancte, uti vixerat, moritur, inter pauperes suos sepultus.] defunctus etiam copiosius porrigeret Christi pauperibus. Raymundus igitur sanctus, infirmitatis & senii gravitate confectus, sed de præmii sui remuneratione certissimus, ad cælestis curiæ consortium totis visceribus anhelabat, & quanto, membris fatiscentibus, ad exitum vitæ propinquabat, tanto instantius se Domino commendare curabat; frequentius enim suos fratres, ut in vita, & in morte etiam, ad se diligenter accersebat, & eis cum lacrymis & gemitibus delicta sua confitendo diluens, velut in promptu positus, corporis & sanguinis Domini se participatione muniebat. Quibus sæpius & rite peractis, ad extrema veniens, quinta Nonas Julii spiritum cælo reddidit; nullum parentibus testamentum faciens, quia pars hereditatis Christi esse concupiebat, ipsum scilicet heredem sibi instituit. Deinde vero, exequiis honorifice expletis a fratribus, interveniente Prioris l licentia, ubi jam pridem rogaverat, sepultus est, pauper ipse cum pauperibus; ubi quidem post ejus gloriosi sepulturam corporis, larga infirmitatibus præstantur beneficia; auditus surdis, cæcis visus, claudis gressus, debilibus pristina reparatur sanitas, ex obsessis etiam fugantur dæmonia; Quam siquidem miraculorum efficaciam ut divinæ virtutis Auctor dilecti sui meritis concederet, necessarium fuerit; quatenus quorumdam ora perfidorum, probitati ejus detractantium, signis evidentibus obstrueret m.

Lect. VII.

[7] Lectio sancti Euangelii secundum Lucam. In illo tempore dixit Jesus discipulis suis; [In visione tertio apparens, cæcum & claudum sanat,] Nemo accendit lucernam, & in abscondito ponit, neque sub modio, & reliqua. Homilia venerabilis Bedæ presbyteri. De se ipso Dominus hæc loquitur, & ostendens, etsi supra dixerit, nullam significationem, neque in signum Jonæ dandam, nequaquam tamen lucis suæ claritatem fidelibus occultandam. Verum Deus singulorum pensans merita, famulum suum diu non pertulit laudis promeritæ frustrari titulo, & eos, qui prius bonitati ejus derogaverant, perire voluit, infidelitatis suæ scrupulo: imo quid egerit, vel quantus in sorte Sanctorum extiterit, vel innumera virtutum insignia dignatus est ostendere. Unde factum est, ut in eodem territorio n cuidam, in ecclesia beatæ Susannæ vigilias celebranti, Raymundus sanctus appareret, & quis ipse esset indicans, præcepit, ut quanta per eum, non multo temporis intercedente spatio, facere dignaretur Dominus, Tolosam nunciaturus pergeret. Quod autem homo simplex & rudis, verborum novitate turbatus, cum exequi renueret, in subsequenti nocte eidem viro apparuit, & eum de negligentia corripiens, quæ audierat, ut adhuc exequeretur, admonuit. Iterum autem homo phantasticum aliquid esse recogitans, cum monitis incertus non acquiesceret, vir sanctus adfuit, & semel eum percutiens in facie, nisi celerius jussa perficeret, acriora quam pertulerat, cœpit promittere. Surgens tandem timidus, ac lividus, & oculorum penitus privatus lumine, exequi mandata proposuit, & Tolosam, quam Sanctus adire præceperat, festinus ingredi non distulit. Cum autem ad locum prædictum pervenisset, sepulcrum beati Viri expetiit. Oratione completa, quid viderit, vel quid acciderit, signis verbo fidem exhibentibus, cunctis qui aderant, exposuit: illi vero, nisi quibus sanior mens inerat, deliramentis adscribentes, quæ audierant, habuere pro nihilo; ipse tamen oculi, quo privatus fuerat, recepto statim lumine, a publicandi, quæ missus fuerat, non destitit officio. Interim autem, dum in cœpto persisteret, quidam affuit, puerum deferens in brachiis, quem natura eundi officio privaverat; quem ipse, qui hæc antea prædixerat, in manibus suscipiens, ante sepulcrum Viri detulit, & egressum pueri edocuit. Adhuc tamen beati Viri sanctitatem quibusdam venenata corrodere lingua non desistentibus, Deus totius auctor veritatis, eorum redarguit perfidiam, apertis miraculorum assertionibus.

Lect. VIII.

[8] Postea namque, non multo temporis intervallo mediante, adolescens litteratus quidam, a medio corpore in inferiori parte debilitatus, [item medio corpore debilem,] qui quotidiani victus alimoniam [quærens] in collegiali domo, sine spe recuperandæ sanitatis, diu jacuerat; in anniversarii nocte cum candela, quam minutatim de fragmentis collegerat, ante sepulcrum sancti Viri, manibus repens advenit. Dum autem ibi devotus & supplex Deum sanctumque Raymundum precibus, quibus poterat, efflagitaret, subito perfudit eum calor vehementissimus, cælitus desuper adveniens, ita ut opinaretur se moriturum, nisi calor ille insolitus citius recederet. Unde factum est, ut dum nervi cum stridore tenderentur, auxilium vocibus magnis peteret: sed miserationis hujus, quod acclamabat, beneficium ei nemo præsumpsit porrigere, ut divina virtus, quod inceperat, perficeret. Divini itaque medicaminis arte, debilitate submota, firmatus, tantæ benignitatis largitori gratias ibidem, pro ut scivit, reddidit, & inde ecclesiæ beati Saturnini limina, nullius indigens adminiculo, festinus expetiit, & sic domum reversus incolumis, per annos satis plurimos, adversus oblatrantes sancti Viri meritis, testimonium perhibuit.

Lect. IX.

[9] Quid item de quodam clerico, eorum, qui hujus rei præsentes fuere miraculo, relatione didicerim, [& dæmoniacum.] inter alia reticere non debeo. Clericus quidam, dum jam pueriles annos transcenderet, cujusdam magistri sui amore devinctus, ejusdem præceptoris sui manu, in omni præcedente sceleris negotio, in muliere quadam, atque ejus filio crudele tyrannidis scelus exercens, ambobus jugulatis, homicidii crimen incurrit, & innocentiæ puritatem, quam illuc usque servaverat, nefandorum criminum maculis aspersit. Unde factum est, ut postmodum ad sacerdotalis officii culmen aspirans, indiscusse gradus acciperet, & in ordine presbyterali eo aliquamdiu impudenter permanente, Deus omnium vindex scelerum, quantæ temeritatis reus esset, tandem latere non voluit. Hic enim die quadam, dum ex more sacrificii officium solenne celebraret, correptus a dæmonio, medii corporis vi sublata, in terram prostratus occubuit, & sic circumstantium sublatus manibus, per triduum sine verbo, sine voce perstitit. Amicis & propinquis, quidnam agerent, quærentibus, multos incursus & terrores se perpessum esse, innotuit, & nisi Raymundo cuidam traditus esset ad servandum, penitus defecisse, confiteri non erubuit. Unde illi, qui aderant, solicite perpendentes, quidnam esset, quod dixerat, ad memoriam reducunt Raymundi sancti virtutes, quarum opinio per proximos regionis fines divulgari jam cœperat. Verum ibidem Deo oblatis votis & muneribus, ut eum saluti dignaretur restituere; id fieri frustra conspicientes, ad beati Viri sepulcrum statuerunt, quibuscumque possent modis deducere. Ubi tandem cum reluctantem perduxissent, malignitatis artifex multo acrius infremuit, videns se diutius non posse resistere, divinæque virtutis non ferens potentiam, vas ad honorem Dei conditum, quod sibi vindicaverat, multis, qui quasi ad spectaculum convenerant, cernentibus, compulsus est dimittere. Homo siquidem pristinæ restitutus sanitati; Deo, sanctoque Raymundo gratias reddidit, & ad propria remeans, deinceps immunis ab illa tentatione permansit o.

ANNOTATA.

a Ab ipso principio insinuat auctor, se apologiam texere adversus eos, qui non solum de S. Raymundo, sed forte de Sanctis omnibus non recte sentirent, ut ferme colligas, ad tempora Albigensium scriptionem pertinere.

b Jam alibi dixi, quod in apographo nostro legeretur veritas, quemadmodum in fine hujus numeri pro infirmitatis, habebatur infirmitas. Minutias alias correxi, nonnullas uncis inclusi ad perficiendas constructiones.

c Male in apographo erat volunta. Sensus non voluntatem indicat, sed voluptatem.

d Dicta rursus in malevolos, & Sanctorum, saltem S. Raymundi meritis obtrectantes.

e Non est syntaxis, nisi reformetur constructio hoc vel simili modo: Ipse vero eorum, quos alicujus rei necessitas compellebat, pauperum officinas perlustrans. Hæc cum verbo uno aut altero restitui non possent, malui correctionem huc rejicere.

f Vult dicere, prædiis & latifundiis ita a S. Raymundo dotatum xenodochium seu collegium, ut etiam post Sancti obitum, pauperes clerici ali potuerint. Vide quæ de hac re supra ex Catello retulimus.

g Varie hoc nomen in annotationibus suis exprimit Anonymus Latine editus, Ircius nimirum Hertius, Ericius, Ercius & Hereius. Nobis, inquit, vulgo Lers. Alius autem est, eodem teste, ab eo, qui poëtæ Fortunato Ægircius; alius item ab illo, quem Berthasius poëta noster cecinit. Ergo Ircius hic, de quo nunc, sub mansum Sainctes Pueles, in agro Lauracio oritur; hinc Tolosana humectans prata, a Garumna prope Granatam, Aquitaniæ urbem, demum recipitur.

h Saussayus in elogio & Jalrasius in Vita Gallica pag. 44 multa illa annorum tempora restringunt ad annos tredecim, quod supra non inviti admisimus, undecumque illi acceperint.

i Quam militiam sacram adorsus sit Raymundus, diximus in Commentario § 2.

k Satis insinuat, tempora sua, a temporibus S. Raymundi multum remota esse; ut non male superius observaverim, Albigensium ætatem verosimillime indicari, puta seculum XIII.

l Prioris nomen diserte exprimit harum lectionum auctor, & sic etiam legitur in vita S. Raymundi Barbastrensis & Rotensis Episcopi, tomo IV Junii pag. 127: a B. Saturnini Tolosanæ ecclesiæ canonico cœtu, unanimiter in Priorem eligitur. Exstat apud Catellum de Comit. Tolos. pag. 178 fragmentum epistolæ Cardinalis Bosonis ad Amelium Tolosanum Episcopum, qui sedit ab anno 1098 ad 1134, ubi cavet, nequis in ecclesia S. Saturnini potestatem aliquam vindicare præsumat, præter Dominum Papam, cum Cardinalibus suis atque Legatis, & Priorem ejusdem ecclesiæ, cum canonicis suis. Idem vero Catellus in hist. Occitaniæ pag. 858 in fragmento concilii, sub Calixto II Papa habiti circa annum 1119, Raymundum aliquem vocat S. Saturnini Abbatem. In lectionibus suis variant congregationes canonicorum Regularium, aliis, S. Raymundum Barbastrensem Priorem, aliis Abbatem nuncupantibus, quod mirum pro eodem sere tempore, nam variis temporibus diversas appellationes habuisse capituli istius superiores, diximus sub principium nostri commentarii.

m Hinc rursus manifeste patet, vindicias hic potius S. Raymundi, quam gesta aut vitæ seriem describi. Vide sequentes lectiones 7 & 8 sub finem.

n Non potest τὸ eodem territorio, referri, nisi ad urbem Tolosanam.

o Addebatur in fine, Breviarii more; Ad Laudes & per Horas: Domine quinque talenta &c. unde suadetur, quod supra dicebam; in officio ecclesiastico olim recitatas fuisse; sed notas illas hic prætermittendas putavimus.

VITA ALTERA
Ex Editione Anonymi Tolosani.

Raymundus confessor, Tolosæ in Gallia (S.)

ex edit. Anonym

Vitam eximiam divi Raimundi, cujus cineres, ob depulsam ab urbe sævientem pestilentiam, [Auctoris præfatio votum explicat & urbis Tolosanæ religionem.] nunc ex voto publico Tolosates consecrant; ego privati voti reus, non tam meis viribus, quam ipsiusmet auxilio confisus, scribere aggredior. Labor meus, quamvis tenuissimus, non potest non esse legitimæ plenus gloriæ, quia non potest non esse superis valde acceptus. Nam si tanto gratum est Deo, sensus omnis expertia ossa illa illustrium animarum, in maxima esse apud homines dignitate, quanto gratius erit, illarum facta, virtutem ubique, pietatemque spirantia, scriptis nostris posteritati commendari? Quod cum ita se habere in animum semper induxerim, speravi confidentius, me ex tanta calamitate posse eripere, si provinciam istam devota mente exequerer. Revera equidem comperi, frustra humanam prudentiam, curam, atque industriam, in urgentissimis malis adhiberi; sed in Deo opt. max. omnem spem unice reponendam esse salutis. Talis certe fuit ab omni ævo urbis nostræ mens hæc, innumeris præjudicata exemplis: ac proinde norunt cuncti, qui majorum nostrorum res non ignorant, stetisse illam peculiari Numinis providentia. Non tot hostium potentissimum sustinuisset impetum, aut hæreticorum ferocissimas fregisset phalanges, quibus diripi ac vastari penitus debuerat, nisi occulta Cælitum manu defensa fuisset. Et scimus, levi aquæ aspergine innumeros fugatos hostes, atque immanes illorum conatus irritos factos. Unde nil mirum, si sancta jam diu ab omnibus appellari meruerit, quæ tot & tantis miraculis sancita est. Hac prærogativa inclyta, urbium nulli cedit, pietate omnes anteit, religione certe religiosissimas vincit. Non enim alium, quam verum & unicum Romanæ Ecclesiæ cultum sua intra mœnia patitur, & leges habet, quibus non solum Judæos, quos vel Roma ipsa non respuit, sed & miseros Calvinistas, longe a se expellat, caveatque, ne quis illorum umquam suos intra cives recipiatur; neve templa, spatio IV Lapidum, in vicinia extruantur. Egregiæ profecto leges, Tolosanæ pietatis fidissima argumenta! Prætereo reverentiam, qua sacra illa Sanctorum corpora in sinu suo medullitus fovet: quandoquidem & illa ipsa ossa, silente me, hanc non tantum, sed & singularem ejus magnificentiam loquuntur. Cujus specimen, cum nuper magnum in divo Eadmundo, tum certe nunc in divo Raimundo maximum editura est. Sed hæc de patria mea, deque causis, quæ me ad præsens institutum impulere, de multis pauca, sint satis. Restat demum, ut fidem obligatam liberem, teque jam, sanctissime Raimunde, debitis laudibus pro modulo ingenii mei exornem.

[2] [S. Raymundi ortus,] Duo sunt, quibus natales hominum solent commendari; avorum nobilitas, & patriæ splendor, quæ etsi nihil, aut parum ad virtutem conferre quidam existimarunt; hoc saltem habent non contemnendæ commoditatis, quod cuncta domi forisque honesta suggerunt, minorique negotio bonos mores reddunt, alioqui non sine magnis laboribus instituendos. His bonis abundavit divus Raimundus; clarissimis enim parentibus, & in urbe florentissima Tolosa editus, natura usus est liberalissima: sic illorum domesticæ, istius vero publicæ virtutis exemplis commodum fuit informatus. Quo autem anno ejus ortum constituam, plane nescio; cum nullo mihi monumento constet: sed idem ævum agitasse, quod Henricus primus Galliarum Rex, Pontius comes Tolosanus, & Rogerius Episcopus, vero simillimum est, sicuti antea rerum nostrarum peritissimo Catello visum: a cujus auctoritate ut recedam, nullæ me rationes impellunt. Cetera cuncta, magno meo cum gaudio, supersunt integra. Accidit enim interdum multorum illustrium virorum teneram ætatem, posteræque virtutis præludia, æterna premi oblivione, quod tamen non sine secreta quadam Dei providentia factum, ut moneamur scilicet, ab interitu tantum, vitam æstimandam esse: quando ab hoc termino prælapsorum annorum totus honor pendet & dignitas. Vita hominis instar diei est, quem non ab oriente sole, cælum terramque mille quasi coloribus pingente, ex omni parte formosum dixeris; sed a continuato splendore, ac eadem demum grata cum majestate cadente. Ita nec felix germen, nascenti virentique herba luxurians, aut lætæ segetes & bonæ spei, divites semper magnæque copiæ messes reddunt; verum maturi fructus, & ab injuriis tempestatum tuti: adeo verum est, faustissima initia, non semper certa esse boni exitus prænuntia. Fuere illa quidem in divo Raimundo; in quo nihil spectes, quod ab ortu ad interitum usque non eluceat. Primis namque, mediis item, ultima fuere constanter simillima, & almos dies nox clausit luculenta.

[3] Juventutem non deliciis solvit, cui magno plerumque, [prima institutio in bonis artibus & moribus.] ac demum immedicabili malo indulgent parentes. Non teneræ matris in amplexibus, aut molli sinu, quibus levis ætas, tamquam ad scopulum, sæpe sæpius frangitur, delituit. Cito enim, pietatis desiderio æstuans, nihil habuit prius, quam ab hisce illecebris sese avellere. Mirum erat hac ætatis imbecillitate puerum, senilem erga res sacras reverentiam præstare; quotidie vota Deo nuncupare, ac constantissimo animo preces fundere: tam infolenti exemplo, nemo non interim accendebatur. Solent quidem acrius, quæ præter morem, & ex insperato, quam quæ exspectantur, & de more fiunt, segnes hominum animos percellere. Interea litterarum studio (quod quantum puritate pietateque mentis alitur, dici vix potest,) vehementer incumbebat. Jamque grammaticæ prima studia emensus erat; cum a parentibus, justis ejus desideriis faventibus, ut in Augustinianorum regularium divi Saturnini gymnasium, ubi tunc bonis disciplinis Tolosana juventus imbui solebat, sese reciperet, impetravit. Ea scilicet erat illis temporibus litteratorum raritas, tantus liberalium artium neglectus, atque odium pene; ut a quo bonis institutis informari juvenes possent, nulli, vel in maximis urbibus nisi monachi reperirentur. Immanis & horrenda barbaries sancta omnia profanarat: veneranda illa antiquitatis monumenta impie violarat: mala denique cuncta secum adduxerat: & quod siccis oculis nemo, nisi durus contempletur; dulces etiam musas nostras, sine quibus inficeta & squalida vita est, nihilque habet jocunditatis aut solatii, in exilium quasi amandaverat. Periissent funditus, periisset etiam spes ipsa, illas umquam revocandi; nisi monachi sua intra claustra, perfugium horridum, exangues, ac pene exanimes excepissent. Hos ergo divus Raimundus doctrinæ suæ habuit magistros, quorum etiam religiosis monitis ad pietatis amorem, quamvis per se satis incitaretur, usque adeo stimulatus est; ut cantoris muneri, quod vocant, ipse se summa cum animi voluptate addixerit. Atque ita, qui puritatem Anglorum assequutus erat, eorum etiam præcipuum munus obire voluit.

[4] Ætate provectus, quid de se statueret, cœpit attentius cogitare: [Matrimonio conjungitur.] volvere animo, quod vitæ genus suæ indoli magis esset accommodatum: qui status, quæ conditio saluti proprior: lustrare partes omnes, commoda incommodaque miseriarum humanarum haud ignarus; qui quo se verteret, tutum nihil a maximis periculis, omniaque malis permixta, atque anxietatis plena esse apprime intelligebat. Quid agat misellus, & cui se applicet, nescit. Namque dum in dubio est animus paulo momento huc vel illuc impellitur. Tandem æstuosæ vitæ freta pertimescens, ad nuptias, pudicitiæ fidam stationem, animum appulit, sibique honestissimam virginem conjugio junxit. Nomen ejus frustra a me desideres: unum tamen præterire non decet; in hoc festo nuptiarum die, non profanum auditum hymenæum: non cupidinis illuxisse faces, quæ sævos adeo ignes sæpissime excitant: non denique impudicis auspiciis, sed annuentibus superis, favente cælo, atque amore casto spirante, initum esse conjugium. Annos aliquot stetit sine liberis, sed quod mirere magis, sine rixa aut ulla controversia.

[5] [Liber conjuge, virtutibus elucet, præsertim caritate in pauperes,] Extincta conjuge, non muliebri lamento opplevit domum divus Raimundus, etsi illam tenerrime amaret; etenim haud veras decet amicitias, defunctos ignavo questu prosequi, verum eorum meminisse, quibus ipsos adjuves. Quare continuo apud Deum preces fundebat; ut si delicti adhuc aliquid amatæ uxoris expurgandum superesset, in se supplex reciperet, ac suis meritis resarciret. Eo amore inita conjugia, nil mirum si ultra etiam fata perseverent; cum aliter vix modico tempore tolerabilia sint. Amabo, quid æquius, quam charos parentes, tenerosque amicos, quibuscum familiariter vitæ omnes amœnitates perceperis, defunctos & tum longe proficiscentes, ea charitate complecti? Quid crudelius, quam horrendos & intolerabiles cruciatus, quos patiuntur, lenire tuis precibus cum possis, eorum ne quidem meminisse? Dum vivunt, toti sumus in illis demerendis; nunc extinctorum nulla nos cura tangit, sæpeque nostros olim amores, tanta est negligentia; absentes nunc odisse quasi videmur! De secundis nuptiis cogitavit numquam; ægre siquidem ferens repetita connubia. Nemo sane istud prætexat, quod se uri dicat; quando nimii ignes, maceratione, modo velis, compesci facile possunt. Scilicet ea est miseræ carnis conditio, cui si indulgeas, recalcitret; si vero adverseris, rationi subito modestior obtemperet. Itaque tam in castigando corpore, quam in excolendo animo parem semper adhibuit diligentiam, qui ad optatum finem tam cito pervenit; ut esset toti urbi miraculo. Ex cunctis virtutibus, quas cum ipso coaluisse dixisses, erga pauperes charitatem mirandum in modum, modis omnibus coluit, qua flagrans, sui nonnumquam curam deserebat, ut eorum commodis vigilantissimus prospiceret. Cum abundaret magnis divitiis, iis, non ut est ferme omnium mos, ad voluptates fruebatur; sed Christi præceptis solide inhærens, egenis sedulam ferebat opem. Non usuris rem domesticam, sine lege augebat; nempe eo tum animi tum pecuniæ vim omnem converterat, ut sibi thesaurizaret in cælis thesauros numquam perituros. Divina, non humana lucrifaciendi ars hæc, a qua non modicæ, sed ingentes usuræ emergunt! Sane fœneratur Domino, qui miseretur pauperis.

[6] [Flumine pontibus juncto, & aliis modis proximo succurrit.] Per hæc tempora frequens erat iter Tolosam peregrinantibus Religionis ergo, ea parte, qua Ertius fluviolus decurrit. Cumque audivisset, illo exundanti, non paucos misere bis terve absorptos aquis; geminum pontem testaceo opere confici, proprio sumptu curavit. Ita piorum hominum saluti, ac simul pietati liberalissime favit. Ab hujusmodi vero notis, tesseris, inscriptionibus, quibus mentita hominum liberalitas, posteritati se fore commendatissimam putat, consulto abstinuit; ut cum omnes, tum præcipue cives suos, hac insania laborantes, doceret, solidam recte factorum memoriam in Deo tantum vivere, non in hominibus, umbra levioribus; penes quos pereunt omnia, ac nihil nisi inane est. Accedente Quadragesima, quam appellant, seligebat sibi quotannis centum, aut plus eo mendicos, quos de suo alebat, ac divinis institutionibus informabat. Ab eo velim discant multi veram in pauperes charitatem. Plerique enim, alioqui non mali, erogandæ stipis præclare se doctos putant, si in miserorum reficiendo corpore multum laborent; ceterum animarum parum solliciti; quod tamen in re maximum. Quare hos merito sapienter pios appellem, qui in xenodochiis ali pauperes instituerunt: namque sic pietati non minus, quam largitionibus consulitur.

[7] Hac mente impulsus divus Raimundus, ædem juxta divi Saturnini templum condidit, [Xenodochium fundat & S. Saturnini templum exstruit.] quam deinde, divo Joanni nuncupatam, omni supellectile, ac honestis reditibus, in gratiam XIII pauperum scholasticorum, tonsura inauguratorum, instruxit, quos in ea continuo educari voluit. Ædes deinde hæc, mortuo divo Raimundo, multis piorum donationibus amplificata, nomen Hospitii sive Hospitalis sancti Raimundi ad nostra usque tempora sortita est. Post hæc, divi Saturnini templi majorem partem, quæ ante annos aliquot incendio perierat, instaurandam suscepit. Opus ad fenestras usque, ejus ære ac opera perductum est. Magnum profecto magnæ exemplum munificentiæ! Merito igitur, Tolosates, sacra divi Raimundi ossa veneramini, ejusque memoriam in animis vestris infixam retinetis; quando nihil habuit ille in vita antiquius, quam ut suo exemplo vos ad pietatis studium provocaret. Agit adhuc vos e cœlo, vestræque saluti ab arce, quasi fidelissimus excubitor invigilat, nec patitur cives suos extremis nunc malis affligi. Hoc experimini, hoc sentitis.

[8] Dum omnibus fortunis sic se exuit, quidquid erat in se terrenarum curarum, [Religiosus fuisse hic dicitur,] quamquam minimum, cum cælestibus statuit oppido commutare. Quod ut facilius perficeret, in album Augustinianorum regularium sancti Saturnini, qui jam, mutato instituto, pleno dignitatis nomine Canonici nuncupantur, inscribi voluit. In ea solitudine obscurus omnino vivere statuerat, quo liberius altiusque æterna gaudia cogitaret. Diu tamen latere non potuit, eximiæ virtutis ejus splendore cito secessum illum illustrante: quem deinde multi sibi quietis portum elegere. Felices illos, qui sacras curas profanis anteponunt; nam quæ securitas, in tanta rerum mundanarum varietate, ac veluti unda! Majori certe cum periculo, mundo irretiti, per hunc præruptum peregrinamur orbem, quam monachi: veri, inquam, monachi, qui tam ex animo, quam ex ore & absque omni fuco, mundo vale ultimum dixere, Deo unice servientes: de quibus non perperam dixeris; illos in portu navigare; dum nos per innumeros vitæ casus ac discrimina, mare altum, naufragiisque famosum, experimur. Amentes homines, qui nucibus magis, quam cæli thesauris capimur.

[9] Annos aliquot in monasterio religiosissimus transegerat, [& monasterii eleemosynarius.] cum sacrarum largitionum præfectus, vulgo eleemosynarius eligitur. Gratulari illi omnes meritum munus, sperare pauperes sibi cuncta hinc fausta, ob singularem ejus liberalitem. Nec immerito; quippe cito illorum spem abunde cumulateque implevit. Scholasticos imprimis suos, quos in Xenodochio collegerat, re & consilio impense semper juvit. Plures pietate insignes viros, ad suas ipsis possessiones transmittendas, exemplo olim quidem movit, non certe lenociniis sermonis vehementius commovit. Quod inter optimos, pessimum genus hominum solet; qui dulciariis veluti quibusdam moribundos inescant, ut eos bonis suis emungant: & tamen, proh scelus, continentiæ Euangelicæ æmuli haberi volunt; revera corvi rapacitatem, columbæ simplicitate tegentes! Aliter compararat se divus Raimundus, nec enim hic Divorum mos umquam fuit.

[10] [In Xenodochio a se fundato sepeliri postulat.] Postquam satis diu virtute sua sibi viam ad æternam salutem munivisset, moriturum se brevi, divinitus accepit. Quapropter acri morbo correptus, in eadem humilitate ad ultimum usque anhelitum perseverans, præfectum, quem monasterii Priorem vocant, rogavit enixissime, ut sineret se de suo corpore statuere; inque xenodochio, suos inter pauperes scholasticos, sepeliri; quo etiam mortuus non cessaret, illos sepulcri religione hortari. Præclare omnino: Sanctorum enim frigidis coram ipsis cineribus, frigidi animi incalescunt! Precibus sæpius ac sæpius fusis, vix denique Prior flecti potuit: ægre siquidem patiebatur, se tanto orbari thesauro. At vicit obstinationem humulis pertinacia. Et quid divo Raimundo negare potuisset, qui ejus meritis & gratia, se Deo brevi commendatissimum fore, exspectabat? Accedente fato, sepulturæ locum, tantopere expetitum, in xenodochio elegit. Mox ubi adstantium monachorum precibus, quos summus dolor mœrorque conficiebat, sese extremo commendasset, sanctissimum Deo opt. max. efflavit spiritum. Ejus corpus, dulces exuvias, tanta jactura prostrati monachi, afflicti desolatique cives, in suum locum reposuere. Virtutum omnium genere in vita clarus, multis miraculis post obitum clarissimus extitit: quæ ab uno ultimo discenda omnia, & merito existimanda sunt: quamquam illa mox ex antiquissimis membranis suo loco subnectam.

[11] [Tolosa, an. 1652 peste liberata.] Annus ⅭⅠƆⅠƆCLII, pestilentia infamis est, quam aëris malignitas, solisque defectus in urbem Tolosanam immiserat. Horrendum visu, tantillum initio ignis, extemplo ingens crevisse in incendium! Hoc pacto civitas frequentissima florentissimaque, vili non solum plebecula, sed etiam eximiis viris, quibus decorabatur illa, paucorum mensium spatio viduata est. In hac calamitate infanda quidem, cum Octoviri cuncta remedia, curas, vigilantiam, ceteraque humana auxilia nihil viderent proficere, ad superos, melius consulti confugere. Sero tamen; namque haud tot egregios viros nunc forsan lugeremus exstinctos; si prius numinum clementiam precibus suis movissent. Divo igitur Raimundo voto sese obstringunt, sacra ejus ossa nullis antehac ornamentis insignita, argentea in arca reposituros, solennemque ipsi diem dicturos, siquidem ejus ope confidentius sperarunt, urbem nostram salvam fore. Nec mora; eorum votis Deus annuens, statim atrox deseviit pestilentia, rediit aëris serenitas salubritasque, ac salus civibus: quæ quin miraculo facta sint, nemo nisi impius, & osor numinum negabit. Ceterum imprimis ipsum experimur, cum aliis morbis, tum febri laborantibus opitulari.

Hactenus Anonymus, de cujus stylo & verbosarum sententiarum gravitate dictum est in commentario § 3. Notationes hic adjicere, supervacaneum visum est, cum pluribus solummodo verbis eadem ipsa fusius narret, quæ supra in Lectionibus magis contracta sunt, exceptis dumtaxat tribus ultimis, miracula complectentibus, quæ ipse in alium locam trunstulit, ut citato loco etiam dictum est. Quod antem gymnasium Canonicorum Regularium Augustinianorum num. 3 Tolosæ nobis occinat, in quo Sanctus noster bonas litteras didicerit, sub principium seculi XI, id quam a vero alienum sit, ostendimus in prædicto commentario § 2. Reliquum modo est, ut hic ad calcem miracula recentiora, a Jatrasio tradita repræsentemus.

MANIPULUS
Recentiorum miraculorum, ab anno MDCLII ad MDCLVI
Ex vita a J. B. Jalrasio gallice edita.

Raymundus confessor, Tolosæ in Gallia (S.)

A. Jalras

Monet auctor sub operis sui finem pag. 127, pauca tantummodo miracula se delibasse ex multo pluribus, [Pauca miracula de pluribus,] quorum elenchus videri possit apud alumnos collegii S. Raymundi Tolosæ. Non ausim viro fidem negare, at certe mirandum prorsus est, talem saltem miraculorum catalogum huc non pervenisse, postquam repetitis precibus, ad me Tolosa transmitti postulavi, quidquid ad S. Raymundum spectaret. Nitor itaque sola Jalrasii auctoritate, apud quem paucula ista miracula describuntur a pag. 123. Haudquaquam dubito, quin suscitata in S. Raymundum fiducia fuerit, occasione celebrioris istius miraculi, quo exitiali lue exempta est, dicto jam anno 1652, tota civitas Tolosana. Non indicat scriptor determinatum tempus, quo singula miracula facta sint, verum cum præfata vita Gallica, ab ipso edita sit anno 1656, satis clare datur intelligi, descripto a nobis tempore omnia contigisse. Sequor ordinem, ab ipso Jalrasio dispositum, & verba ejus ex gallicis latina facio.

[1] D. de Bertrand, in suprema curia Tolosana consiliarius clericus, [quæ ad varias sanationes reducuntur.] gravi morbo correptus, quo ope medicorum se liberari non posse, facile prospiciebat, ad B. Raymundum confugit; cujus patrocinio obtenta, quam humanis subsidiis non poterat, integra corporis salute, ad Sancti tumulum votum persolvit, ibique sacris operatus est.

[2] D de Puget, ejusdem curiæ & ipse consiliarius, ad eumdem tumulum accessit, Missæ sacrificio, per sacellanum suum domesticum ibidem celebrando, interfuturus, ut gratias ageret, de recuperata per Sancti intercessionem valetudine.

[3] Tertium præfatæ curiæ membrum, D. de Mazuyer, parem gratitudinem in S. Raymundi sacello demonstravit, ob simile beneficium uxori suæ & liberis præstitum.

[4] D. de Galion, Franciæ thesaurarius eodem supplex advenit, gratiasque retulit, ob impetratam Sancti nostri interventu sanitatem.

[5] D. de Subran, Senescallatus, seu secundariæ curiæ consiliarius, Rivis (Rieux) eam ipsam S. Raymundi auxiliatricem opem sensit, quam experta fuerat Tolosa: etenim, grassante ibidem lue, sub Sancti patrocinio, medios inter pestiferos, cum tota familia incolumis perstitit, ac postmodum pro accepto beneficio gratias acturus, ad tumulum perrexit.

[6] D. Despoux, Vicarius generalis Ordinis S. Bernardi in districtu curiæ Tolosanæ, & Prior Bolbonnensis, in supradicto sacello Missam eucharisticam celebravit, in grati animi tesseram, quod S. Raymundi auxilio, ægritudinem depulisset.

[7] D. Baro de Saintarailhes, a pestilentia liberatus, fugataque febri quartana, invocati S. Raymundi propitiam manum sensit, idque etiam in prædicto sacello palam testari non erubuit.

[8] RR. PP. de monte Carmelo, RR. PP. Trinitarii & RR. PP. Cappucini, S. Raymundi auxilium, communitatibus suis Tolosanis impensum, grati prædicant, agnoscentes, suorum plurimos variis morbis liberos evasisse, epota aqua, in quam S. Raymundi reliquiæ intictæ fuerant.

[9] Virgo sanctimonialis, ex Ordine Visitationis B. M. V., simili & ipsa remedio, diutinum morbum, quocum fuerat conflictata, feliciter propulsavit.

[10] D. Rector seu Pastor in Gargas, quemadmodum patentes erant & promiscuæ sanitatum gratiæ parœcianis suis impetitæ, ita communem & generalem esse voluit acceptorum beneficiorum testificationem, atque adeo solenni instituta supplicatione, suos omnes deduxit ad sacellum Sancti, sui ab epidemia præservatoris. Pastor hic pro grege, quem Dei manus tetigerat, solicitus, audiens Tolosanum miraculum, urbis istius votum imitatus est, unde & ejus parœcia, eumdem mox favorem consecuta est; nam peste afflati, continuo sani; ii, quos necdum invaserat, omni malo immunes perstitere.

Hæc pauca de multis ex laudato Jalrasio, quibus quod addamus, nil superest; unde & S. Raymundi & totius hujus diei, imo totius tomi primi, Actis, quæ ultra perduci non potuere, finem imponimus.

SYNAXARIUM
Ex Menologio, jussu Basilii Imperatoris collecto, cujus sex postremi menses servantur manuscripti in monasterio Basilianorum Cryptæ-Ferratæ in Latio.

EX MS. CRYPTÆ FERRATÆ

ΜΗΝΙ ΙΟΥΛΙΩι Α᾽.

ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΚΟΣΜΑ ΚΑΙ ΔΑΜΙΑΝΟΥ.

DIE I
Cosmæ & Damiani MM.

ΚΟσμᾶς καὶ Δαμιανὸς, οἱ τοῦ Χριστοῦ μάρτυρες, ὑπῆρχον μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Καρίνου. Ἰατροὶ δὲ ὄντες τὴν τέχνην, περιήρχοντο πάντα τόπον, πᾶσι τοῖς ἀσθενοῦσι παρέχοντες τὰς ἰάσεις. Μισθὸν τῆς ἰατρείας αἰτοῦντες τοῦς θεραπευομένους τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν. Ὑποληφθέντες οὖν παρὰ τῶν πεπλανημένων εἰδωλολατρῶν, ὡς διὰ μαγικῆς τέχνης τὰς θεραπείας ποιοῦντες, κατεμηνύθησαν τῷ βασιλεῖ. Καὶ κρατηθέντες ἠνάγκαζον τὸ ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ μὴ πεισθέντες, πρὸς βασάνους ηὐτρεπίζοντο. Ἀλλὰ δυνάμει Χριστοῦ τὸν βασιλέα Καρῖνον τῆς πλάνης ἀπήλλαξαν. Ἐκτραχηλισθέντα γὰρ αὐτὸν ἰασάμενοι, οὐ μόνον αὐτὸν παρεσκεύασαν πιστεῦσαι τῷ Χριστῷ, ἀλλὰ καὶ τοῦς οἰκείους αὐτοῦ πάντας. Ἐκ τουτου οὖν ἐν τιμῇ διάγοντες, ἐφοθνήθησαν παρὰ τοῦ διδασκάλου αὐτῶν. Καὶ εἰς ὄρος ἀναχθέντες παρ᾽ αὐτοῦ δῆθεν ἐπὶ συλλογῇ βοτανῶν ἐλιθοβολήθησαν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΠΕΤΡΟΥ.

Petri

ΠΈτρος ὁ ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν ὑπῆρχεν ἐκ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐπὶ τῆς βασιλείας Εἰρήνης τῆς εὐσεβεστάτης, υἱὸς Κωνσταντίνου Πατρικίου, ὑφ οὗ καὶ πᾶσαν γραφὴν ἐδιδάχθη ἡλληνικὴν καὶ χριστιανικήν. Εἶτα συνευχθεὶς γυναικὶ γέγονε πατρίκιος. Καὶ διὰ τὴν ἀνδρείαν αὐτοῦ προεχειρίσθη δομέστικος τῶν σκολῶν παρὰ Νικηφόρου βασιλέως, τοῦ πατρὸς Σταυρακίου. Καὶ συνεκστρατεύσας τῷ βασιλεῖ κατὰ Βουλγάρων, μετὰ τὴν σφαγὴν αὐτοῦ, καὶ τὴν φυγὴν τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Σταυρακίου, ἐκρατήθη μετὰ ἑτέρων πεντήκοντα, καὶ δι᾽ εὐχῆς λυτρωθεὶς τῶν δεσμῶν ὑπὸ ἐπιφανείας τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, τὸν κόσμον καταλιπὼν, ἐγένετο μόναχος. Καὶ συνήσκει ἐν τῷ ὄρει τοῦ Ὀλυμπίουτῷ ἁγίῳ Ἰωαννικίῳ. Μετὰ δὲ κοίμησιν ἐκείνου τὴν βασιλεύουσαν καταλαβὼν, καὶ προσκαθεσθεὶς τῷ παρ᾽ αὐτοῦ οἰκοδομηθέντι ναῷ ἐν τοῖς Εὐάνδρου, καὶ πᾶσαν ἀρετὴν ἐπιδειξάμενος, καὶ πολλὰ θαύματα ποιήσας, ἐτελειώθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Β᾽.

Η ΚΑΤΑΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΤΙΜΙΑΣ ΕΣΘΗΤΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ.

II
Depositio vestis B. V. M.

ἘΠὶ τῆς βασιλείας Λέοντος τοῦ Μεγάλου, ἀδελφοὶ δύο πατρίκιοι Γαλβιος καὶ Κάνδιδος, πόθον ἕσχον τοῦ ἀπελθεῖν καὶ προσκυνῆσαι τοῦς ἐν Ἱεροσολύμοις ἁγίους τόπους. Τὴν ἔφεσιν οὖν αὐτῶν πληρώσαντες, ἀπῆλθον εἰς Παλαιστίνην. Καὶ ἀπληκεύσαντες εἰς οἶκον Ἑβραίας γυναικὸς γραὸς, εὗρον ἐκεὶ πλήθη ἀσθενῶν κατακειμένων. Καὶ ἐρωτήσαντες, ἔμαθον ὅτι ἐκεὶ ἐναπόκειται ἡ τῆς Θεοτόκου τιμία ἐσθὴς, καὶ αἰτησάμενοι εἰσῆλθον προσκυνῆσαι αὐτὴν , καὶ διὰ νυκτὸς λαβόντες λεληθότως τὰ μέτρα τῆς θήκης, ἀπῆλθον εἰς Ἱεροσόλυμα· καὶ κατασκευάσαντες ὁμοίαν θήκην, πάλιν ὑπέστρεψαν· καὶ θέντες ἐκεὶ, ἀνελάβοντο τὴν πρωτότυπον, καὶ ἤγαγον εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἀποθέμενοι ἐν τῷ προαστείῳ αὐτῶν, Βλαχέρναι λεγομένῳ, δωξάσαντες ἅμα τῷ βασιλεῖ καὶ τῷ λαῷ τὸν Θεὸν ἐπὶ τῷ τοιουτῳ θησαυρίσματι.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΥΑΚΙΝΘΟΥ.

Hyacinthi M.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Ὑάκινθος ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς χώρας Φρυγίας, ἐν ᾗ καὶ τὴν εὐσέβειαν ἐπαιδεύθη. Ἀπελθὼν δὲ εἰς Κύμην τὴν πόλιν ἰᾶτο τοῦς νοσοῦτας ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χρίστου, καὶ γνωσθεὶς παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, ἐκρατήθη, καὶ παρεδόθη τῷ τῆς χώρας Ἡγεμόνι, καὶ ἀναγκασθεὶς θῦσαι τοῖς εἰδώλοις, καὶ μὴ πεισθεὶς, ἐβασανίσθη, καὶ εὐξάμενος τῷ Θεῷ παρέδωκε τὸν Ἡγεμόνα πνεύματι ἀκαθάρτῳ, καὶ θαυματουργήσας, ἐθεράπευσεν αὐτὸν πιστεύσαντα εἰς Χριστὸν, καὶ ἀπελύθη· εἶτα κρατηθεὶς παρὰ τῶν Κυμαίων ἐτιμωρήθη, καὶ πάλιν εὐξάμενος καὶ σείσας τὴν πόλιν, καὶ τὰ εἴδωλα συντρίψας, πολλοὺς ἔπεισε πιστεῦσαι τῷ Χριστῷ. Καὶ μετὰ ταῦτα κρατηθεὶς παρὰ Κλεάρχου τοῦ ἄρχοντος, καὶ τὰ σκέλη συντριβεὶς, ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, καὶ τῆς φυλακῆς ἀπολυθεὶς, καὶ περιερχόμενος πᾶσαν χώραν, καὶ τοὺς νοσοῦντας ἰώμενος, νοσήσας καὶ αὐτὸς, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΟΥΒΕΝΑΛΙΟΥ.

Juvenalii Patr. Hier.

ΙΟὐβενάλιος ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν, ὑπῆρχε μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ Μικροῦ, τρίτος πατριάρχης Ἱεροσολύμων γενόμενος μετὰ Κύριλλον τὸν ἁγιώτατον. Παρῆν δὲ τῇ ἐν Ἐφέσῳ συνόδῳ τῶν διακοσίων ἁγίων Πατέρων, διαλάμψας ἐν λόγοις καὶ δόγμασι μετὰ Κυρίλλου τοῦ ἀοιδίμου πατριαρχοῦ Ἀλεξανδρείας· ἔφθασε δὲ καὶ μέχρι τῆς ἐν Χαλκηδόνι τετάρτης συνόδου, ἐπὶ τῆς βασιλείας Μαρκιανοῦ τοῦ κτίσαντος τὸν ἐν Βλαχέρναις ναόν. Ὑφ᾽ οὗ ἐρωτηθεὶς, ποῦ ἐτέθη τὸ τῆς Θεομήτορος ἄχραντον σῶμα, ὅπως ἀποστείλας ἀναλάβηται, καὶ ἀπόθηται αὐτὸ ἐν τῷ τοιούτῳ ναῷ, ἔφη ἀπὸ γραφῆς μὲν μὴ εἰδέναι, ἐξ ἀρχαίου δὲ λόγου διδαχθῆναι, ὅτι ἀνελήφθη, καταλειφθέντων ἐν τῷ τάφῳ μόνων τῶν ἐταφίων. Τότε ὁ μὲν Βασιλεὺς ἀποστείλας, ἀνελάβετο αὐτὰ, καὶ ἀπέθετο ἐν Βλαχέρναις. Ὁ δὲ ἅγιος Ἰουβενάλιος ὑποστρέψας εἰς τὴν ἰδίαν ἐκκλησίαν, ἐν εἰρήνῃ ἐκοιμήθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Γ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΖ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΜΑΡΚΟΥ ΚΑΙ ΜΩΚΙΑΝΟΥ.

III
Marci & Mociani MM.

ΜΆρκος καὶ Μωκιανὸς, οἱ τοῦ Χριστοῦ μάρτυρες, κρατηθέντες διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν παρὰ Μαξίμου τοῦ ἐπάρχου, ἀρνήσασθαι μὲν τὸν χριστιανισμὸν, ὑποκύψαι δὲ τῇ πλάνῃ τῶν εἰδώλων κατηναγκάζοντο. Βασανιζομένων οὖν τούτων, παιδίον μικρὸν παρεστὸς τῷ βωμῷ τῶν θυσιῶν, ἤλεγξε τὸν ἔπαρχον ἀδικοῦντα, καὶ κρατηθὲν καὶ μαστιχθὲν, ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν μετὰ Παύλου τινὸς χριστιανοῦ παρόντος, καὶ τοὺς ἁγιούς θαρσοποιοῦντος. Δεξάμενοι δὲ οἱ Ἅγιοι τὴν διὰ τοῦ ξίφους ἀπόφασιν, ἤγοντο δέσμιοι τὴν ἐπὶ θάνατον, προσευχόμενοι τῷ θεῷ καὶ εὐχαριστοῦντες, ὅτι κατηξιώθησαν τῆς ὑπὲρ αὐτοῦ μαρτυρίας ἀξιωθῆναι. Ἠκολούθουν δὲ αἱ γυναῖκες αὐτῶν μετὰ τῶν τέκνων κλαίουσαι, ἕως τοῦ τόπου τῆς ἑαυτῶν σφαγῆς· ἔνθα καὶ φθάσαντες, ἀπεκεφαλίσθησαν, τὰς κεφαλὰς δεξαμένων τῶν τιμίων αὐτῶν γυναικῶν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ.

Anatolii, Patr. Cpolit.

ἈΝατόλιος ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν, ἦν μὲν ἐκ τῆς πόλεως Ἀλεξανδρείας πρεσβύτερος τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίας, ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ Μικροῦ· διὰ δὲ τὴν ἀρετὴν αὐτοῦ καὶ τὴν γνῶσιν, ἀποκρισιάριος ἀποσταλεὶς εἰς Κωνσταντινούπολιν ὑπὸ Διοσκόρου πατριάρχου Ἀλεξανδρείας τοῦ αἱρετικοῦ, ἐλπίσαντος αὐτὸν ὁμόφρονα ἕξειν τῆς οἰκείας κακοδοξίας παρεγένετο ἐν τῇ ἐν Χαλκηδόνι τετάρτῃ συνόδῳ, καὶ σὺν τοῖς ἁγίοις ἑξακοσίοις τριάκοντα πατράσιν ἀναθεματίσας τὸν Διόσκορον· τὸ τοῦ ἁγίου Φλαβιανοῦ ὄνομα ὑπὸ Διοσκόρου καθαιρεθέντος ἐν τῇ Ἐφέσῳ λῃστρικῇ συνόδῳ, καὶ ἄδικον θάνατον παρὰ τῶν αἱρετικῶν ὑπομείναντος, τοῖς δὲ πτύχοις ἐνέταξε, καὶ τοὺς αἱρετικοὺς πάντας ἀνεθεμάτισεν· εἶτα πατριάρχης προχειρισθεὶς Κωνσταντινουπόλεως καὶ καλῶς τὸ ποίμνιον ἰθύνας, πρὸς τὸν Θεὸν ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΥΑΚΙΝΘΟΥ.

Hyacinthi M.

Ὑάκινθος ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ἦν μὲν ἐκ τῆς πόλεως Καισαρείας Καππαδοκίας. Κουβικουλάριος δὲ ὑπάρχων, καὶ ὑπὲρ τῶν τῆς τραπέζης δουλείᾳ Τραἳανοῦ, τοῦ παρανόμου βασιλέως ἐν Ῥωμη, ἔσεβε τὸν Χριστόν. Διαβληθεὶς οὖν ὑπὸ τῶν εἰδωλολατρῶν καὶ κρατηθεὶς, ἠναγκάσθη θῦσαι τοῖς εἰδώλοις καὶ μιαροφαγῆσαι. Ὁ δὲ πρὸς τὸ μὴ πεισθῆναι τοῦτο ποιῆσαι, καὶ τὸν Χριστὸν μᾶλλον ὡμολόγει τρανότερον, Θεὸν αὐτὸν εἶναι λέγων μόνον, καὶ κύριον τοῦ παντός. Ὅθεν τυφθεὶς σφοδρῶς, παρεδόθη τῇ φυλακῇ. Τοῦ δὲ βασιλέως προστάξαντος τῷ δεσμοφύλακι, καθαροὺς μὲν ἄρτους μὴ προσαγαγεῖν αὐτῷ, ἐκ δὲ τῶν εἰδωλοθύτων μόνων βρώματα παραθῆναι, αὐτὸς ἐπὶ πλείσταις ἡμέραις τούτων μὴ γευσάμενος, ἀλλ᾽ ἄσιτος διαμείνας, τὸ πνεῦμα τῷ Θεῷ παρέθετο.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΘΕΟΔΟΤΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΔΟΤΗΣ.

Theodoti ac Theodotæ MM.

ΚΑὶ οὗτοι οἱ ἅγιοι Μάρτυρες διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν κρατηθέντες παρὰ τοῦ δυσσεβοὺς Τραἳανοῦ, καὶ καταναγκασθέντες ἀρνήσασθαι μὲν τὴν ἀλήθειαν, θῦσαι δὲ τοῖς εἰδώλοις· καὶ μὴ πεισθέντες, διαφόρως τιμωρηθέντες, ἀπεκλείσθησαν εἰς ἐκείνην τὴν φυλακὴν, εἰς ἣν ὑπῆρχεν ἀποκλεισμένος ὁ ἅγιος μάρτος Ὑάκινθος. Καὶ διδασκόμενοι ὑπ᾽ ἐκείνου, καὶ ἐπὶ πλεῖον εἰς τὴν τοῦ Χριστοῦ πίστιν στηριζόμενοι, κατεμηνύθησαν ὑπὸ τῶν φυλακῶν εἰδωλολατρῶν ὄντων τῷ βασιλεῖ Τραἳανῷ· καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ ἁγίου Ὑακίνθου ἐκβληθεντες τῆς φυλακῆς, παρέστησαν αὐτῷ, καὶ πάλιν βιασθέντες μιαροφαγήσαι ἤλεγξαν αὐτὸν, καὶ τὴν πλάνην διέπτυσαν τῶν εἰδώλων. Τότε κρεμασθέντες ἐπὶ ξύλον ἐξέσθησαν, καὶ λαμπᾶσι κατεκάησαν, καὶ τῶν ξύλων καταβιβασθέντες τὸ διὰ ξίφους τέλος ἐδέξαντο, τὰς ψυχὰς αὐτῶς τῷ Θεῷ παραδόντες.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Δ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΗΝΗΣ.

IV
Theodori Ep.

ΘΕόδωρος ὁ ἱερομάρτυς ἦν μὲν ἐπὶ βασιλείας Διοκλητιανοῦ ἐκ πόλεως Κυρήνης· τὴν δὲ καλλιγραφικὴν καλῶς ἐκμαθὼν τέχνην, καὶ βίβλους πολλὰς κατασκευάζων, παρεῖχε τοῖς Χριστιανοῖς εἰς τὸ δοξολογεῖν τὸν Θεόν. Διαβληθεὶς οὖν ὑπὸ τοῦ ἰδίου υἱοῦ τῷ τῆς πόλεως ἄρχοντι, ἐκρατήθη μετὰ καὶ ἄλλων πολλῶν χριστιανῶν· μεθ᾽ ὧν ἦν καὶ ἡ ἁγία Λουκία· καὶ ἐπιζητηθεὶς τὰς βίβλους, ἃς ἔγραψε, καὶ μὴ παρασχῶν, ἐτύφθη σφοδρῶς, καὶ τῷ βωμῷ προσελθεῖν, καὶ λιβανωτὸν ἐπιβαλεῖν βιαζόμενος, αὐτὸς δραμὼν καὶ λακτίσας αὐτὸν, ἀνέτρεψε. Τότε κρεμασθεὶς ἐπὶ ξύλον καθηλώθη, καὶ τὴν γλώτταν ἐξετμήθη, καὶ τοῦ ξύλου καταβιβασθεὶς, εἰς φυλακὴν ἀπεκλείσθη, καὶ ἰδόντες αὐτὸν θεραπευθέντα, πολλοὶ ἐπίστευσαν ἐπὶ τὸν Κύριον ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες· οἵτινες καὶ σὺν αὐτῷ ἐτελειώθησαν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Ε᾽.

ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΡΘΑΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝΟΣ ΤΟΥ ΕΝ ΤΩι ΘΑΥΜΑΣΤΩι ΟΡΕΙ.

V
Marthæ.

Ἡ Ὁσία Μάρθα μήτηρ μὲν ὑπῆρχε τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Συμεῶνος τοῦ ἐν τῷ θαυμαστῷ ὄρει, πᾶσαν ἀρετὴν διὰ τῆς ἄκρας ἀσκήσεως κατορθώσασα· πίστιν δὲ πολλὴν ἔχουσα πρὸς τὴν Θεομήτορα Παρθένον, ἀεὶ προσήδρευεν ἐν τῷ ταύτης ναῷ. Αἰτουμένη αὐτὴν ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου παντὸς σωτηρίας. Ὅθεν καὶ πρὸ τῆς τοῦ σώματος ἐκδημήσεος τὰ ἀποκείμενα αὐτῇ αἰώνια ἀγαθὰ ἐδιδάχθη τε καὶ ἐμυήθη. Καὶ τότε μετὰ ἀγαθῶν ἐλπίδων ἀπελθοῦσα ὕστερον τοῖς προσεδρεύουσιν αὐτῆς τῷ ἁγίῳ λειψάνῳ ἐπιφανεῖσα, καὶ τὰ ἀγαθὰ ἐκεῖνα διηγησαμένη, πᾶσαν χαρὰν ἐποίησεν ἀγαθὰ ἐκεῖνα, ἃ ὀφθαλμὸς αἰσθητὸς οὐκ εἶδεν, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτον. Οὕτω δοξάζει Κύριος τοῦς δοξάζοντας αὐτόντε καὶ τὴν ἀσπόρως καὶ ἀφθόρως τεκοῦσαν αὐτὸν δέσποιναν ἡμῶν Θεοτόκον.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΓΝΗΣ.

Agnetis.

Ἡ τοῦ μάρτυς Ἀγνὴ, τὸν τρόπον τῷ ὀνόματι κατάλληλον ἔχουσα, πολλὰς τῶν ἀκολάστων γυναικῶν διὰ νουθεσίας καὶ παραινέσεως τῶν πονηρῶν ἔπειθεν ἀπέχεσθαι πράξεων, καὶ πιστεύειν Χριστόν. Διὰ ταῦτα κρατηθεῖσα παρὰ τοῦ τῆς χώρας ἄρχοντος, ἐβασανίσθη σφωδρῶς· καὶ μὴ πεισθεῖσα θῦσαι τοἱς εἰδώλοις, εἰς πορνεῖον ἐπέμφθη ἐπὶ τὸ μιανθῆναι παρὰ τῶν ἀκολάστων. Ἀλλὰ τῷ Χριστῷ θαῤῥήσασα, ᾧ καὶ τὴν πίστιν καὶ τὴν ἀγνείαν διετήρει, ἄσπιλος καὶ καθαρὰ διεφυλάχθη ὑπὸ θείου ἀγγέλου σκεπομένη, τοῦ μὴ ἑῶντός τινα προσεγγίσαι αὐτῇ, ἐξ ὧν εἷς τολμήσας προσελθεῖν, παραυτίκα ἐνεκρώθη· ὡς δὲ τοῦτο ἤκουσεν ὁ Ἄρχων, προσεκαλεῖτο αὐτὴν, καὶ ᾐτήσατο ἀναστῆσαι τὸν νεκρὸν, καὶ τῆς Ἁγίας εὐξαμένης εὐθέως ἠγέρθη ὁ τεθνηκὼς, καὶ νομίσας ὁ ἄρχων ὅτι διὰ γοητείας ἤγαγεν αὐτὸν, πυρὶ παρέδωκεν αὐτήν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΥΠΡΙΛΛΗΣ.

Cyprillæ.

Κυπρίλλα ἡ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς πόλεως Κυρήνης ἐπὶ τῆς βασιλείας Διοκλητιανοῦ. Ἐκ προγόνων δὲ οὖσα χριστιανὴ συνῴκησεν ἀνδρὶ ἐπὶ δυσὶν ἔτεσιν, καὶ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς τελευτήσαντος, ἔμεινεν ἐν χηρίᾳ ἔτη εἴκοσι ὀκτώ. Ὅτε δὲ ἐκρατήθη Θεόδωρος ὁ ἁγιώτατος ἐπίσκοπος Κυρήνης, καὶ ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, κατὰ συγκυρίαν ἀλγήσασα τὴν κεφαλὴν, ἀπῆλθε πρὸς αὐτὸν, χάριν ἰάσεως, καὶ θεραπευθεῖσα διηκόνει αὐτῷ σὺν Λουκίᾳ καὶ Ἀρόᾳ ταῖς ὁσίαις γυναιξίν. Μετὰ δὲ τὴν τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τελείωσιν, παραστᾶσα τῷ ἡγεμόνι καὶ τὸν Χριστὸν ὁμολογήσασα, πρότερον ἐτύφθη, εἶθα ἄνθρακας ἐπὶ τῆς παλάμης δεξαμένη, ἐβιάζετο ὑπὸ τῶν δημίων κρατούντων τὴν αὐτῆς χεῖρα, λιβανοτὸν προσενεγκεῖν τοῖς θεοῖς. Ἡ δὲ ἐβόα· οὐκ ἔστι τοῦτο ἑκούσιος θυσία· ἐγὼ γὰρ τῷ Χριστῷ μου θύω. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα ἐκρεμάσθη ἐπὶ ξύλου, καὶ ξεωμένη παρέδωκε τὸ πνεῦμα.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΣΤ᾽.

ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΣΙΣΟΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ.

VI
Sisois.

Ὁ Μακάριος Σισόης ἐκ βρέφους τὸν Θεὸν ἀγαπήσας, καὶ τούτου σταυρὸν ἐπ᾽ ὤμων ἄρας, ἠκολούθησεν αὐτῷ· καὶ τὰς παρατάξεις τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν τροπωσάμενος, χαίρων ἐχώρησεν πρὸς τὰ ἐπίπονα τῆς ἀσκήσεως σκάμματα· ταπεινοφροσύνης δὲ εἰς ἄκραν γενόμενος, ἐδέξατο καὶ χαρίσματα θαυματουργίας· καὶ γὰρ καὶ νεκροὺς ἀνέστησε, καὶ δαίμονας ἐξ ἀνθρώπων ἀπήλασε, καὶ νοσοῦντας ἐθεράπευσε, καὶ ἄλλα πολλὰ θαύματα ἐποίησεν· ἦν δὲ καὶ τὴν ἐντυχίαν πρωσηνὴς, καὶ μετριόφρων, καὶ ἡδὺς ἐν τοῖς ἀποφθέγμασιν· ἐξ ὧν πολλὰ συνεγράφησε εἰς τὴν τῶν πολλῶν ὠφέλειαν· οὐκ ὀλίγους δὲ καὶ τῶν παιόντων ἀδελφῶν διὰ παραδειγμάτων ἐπιτηδείων, πρὸς μετάνοιαν ἐπιστρέφων διώρθου. Εἶχε δὲ καὶ τοῦτο, τὸ μηδέποτε κατακρίνειν ἄνθρωπον. Οὕτω δὲ βιώσας ἀγγελικῶς, πρὸς Θεὸν, ὃν ἐπόθησεν, ἐξεδήμησεν, ἀπολαβὼν τὴν ἡτοιμασμένην αὐτῷ αἰώνιον βασιλείαν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΗι.

Luciæ & Socc. MM.

Ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Λουκία ἡ παρθένος, ἑτέρα ἐστὶ παρὰ τὴν ἐν Σικελίᾳ Λουκίαν τὴν παρθένον· ἦν γὰρ αὕτη ἐκ τῆς χώρας Καμπανίας· καὶ κρατηθεῖσα παρὰ τοῦ τῆς τοιαύτης χώρας Ἄρχοντος, ἐτιμωρήθη, καὶ θαυματουργήσασα, ἔπεισεν αὐτὸν πιστεῦσαι Χριστῷ· καὶ οὐ μόνον ἀπελύθη παρ᾽ αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ οἶκον καὶ δούλας λαβοῦσα, ἡσύχαζεν, εὐχομένη τῷ Θεῷ ὑπὲρ αὐτοῦ. Μετὰ δὲ παρέλευσιν ἐτῶν εἴκοσι, ἀμφότεροι ἐπιθυμήσαντες τοῦ μαρτυρῆσαι ὑπὲρ Χριστοῦ, κατέλιπον ἅπαντα, καὶ ἀναλαβόμενοι τοὺς οἰκείους ὑπηρέτας, ἀπῆλθον πρὸς τὸν ἡγεμόνα τῆς χώρας, καὶ παρέδωκαν ἑκουσίως ἑαυτοὺς, καὶ ἐρωτηθέντες, καὶ τὸν Χριστὸν ὁμολογήσαντες, ἐτιμωρήθησαν διαφόρως· ὡς δὲ ἐπιπολὺ ἐνέμενον τῇ τοῦ Χριστοῦ πίστει, τὴν διὰ ξίφους ἀπόφασιν δεξάμενοι, ἀπεκεφαλίσθησαν ἅμα τῇ λοιπῇ συνοδίᾳ αὐτῶν, καὶ οὕτω τελειωθέντες, ἐστεφανώθησαν ἐν Χριστῷ.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΛΣΤΕΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΔΥΡΡΑΧΕΙΟΥ.

Astei Ep. M.

Ἀστεῖος ὁ ἱερομάρτυς ἦν μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Τραἳανοῦ. Κρατηθεὶς δὲ παρὰ δὲ τῶν εἰδολωλατρῶν, παρεδόθη Ἀγρικολάῳ τῷ ἡγεμόνι· καὶ προτραπεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ θῦσαι τοῖς εἰδώλοις, καὶ μὴ πεισθεὶς παρεπέμφθη φυλακῇ· πρὸς τοῦ κρατηθῆναι δὲ, ἐθεάσατο τοιοῦτον ὄναρ. Ἑαυτὸν ἔβλεπεν ἐπὶ πέτραν ἐστῶτα, κεχρισμένον πίσσῃ καὶ ἐλαίῳ· καὶ ἔξυπνος γενόμενος, εἶπε τοῖς ἑαυτοῦ κληρικοῖς· Ἀδελφοὶ, δεῖ με παθεῖν ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ. Λοιπὸν ὑμεῖς ἀπελθέτε ἕκαστος ὑμῶν, ὅπον δύναται διασωθῆναι. Ταῦτα εἰπὼν, ἐκρατήθη, ὡς εἴρηται, καὶ παραστὰς τῷ Ἀγρικολάῳ, καὶ τὸν Χριστὸν ὁμολογήσας, ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, καὶ τῆς φυλακῆς ἐκβληθεὶς, ἐτύφθη σφέραις μολυβδίναις. Εἶτα ἀλειφεὶς μέλιτι, ἐκρεμασθη ἐπὶ ξύλου ἐν ὥρᾳ καύματος, ὅπως ὑπὸ σφηκῶν καὶ μυιῶν καταβρωθεὶς ἀποθάνει· καὶ τούτου γινομένου, εὐχαρίστως φέρων τὴν τιμωρίαν, παρέδωκε τῷ Χριστῷ τὴν ψυχήν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΦΩΚΑ, ΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΘΑΥΜΑΤΟΣ.

Phocæ M. miraculum.

Ἐξηγήσατο Λέον ὁ ἐπονομαζόμενος Ποντιανὸς, ὅτι Σισίνιος ἐκεῖνος, ᾧ ἐπίκλην ὁ στιβαρὸς, πλέων ἐν τῷ βασιλικῷ στόλῳ, ἐκρατήθη παρὰ τῶν Σαρακηνῶν, καὶ δεθεὶς ἀλύσεσι δυσὶν, ἀπεκλείσθη εἰς φυλακήν. Εἰς τοιαύτην δὲ ἀνάγκην περισχεθεὶς, ἐπεκαλεῖτο τὸν Θεὸν καὶ τὸν αὐτοῦ ἱερομάρτυρα Φωκᾶν· Ἅγιε ἱερομάρτυς Φωκᾶ, λέγων, ἐλέησόν με, καὶ λύτρωσαί με τῆς κατεχούσης με ἀνάγκης τῶν δεσμῶν. Ὑπνώσας οὖν, εἶδε τὸν Ἅγιον ἐπιστάντα αὐτῷ ἐν σχήματι πρεσβυτέρου, καὶ εἰπόντα αὐτῷ· Ἐγέρθητι, καὶ ἀναχώρησον· Καὶ ἔξυπνος γενόμενος, εὗρε τὰς ἀλύσεις συντετριμμένας, καὶ ἑαυτὸν λελυμένον καὶ τὴν φυλακὴν ἀνεῳγμένην· καὶ φυγὼν διεσώθη ἕως τοῦ οἴκου αὐτοῦ· καὶ ἦν ἐπιτελῶν ἀεὶ τὴν μνήμην αὐτοῦ μετ᾽ εὔχαριστίας πολλῆς· καὶ τὸν Θεὸν δοξάζων, τὸν τοιαῦτα χαρίσματα παρέχοντα τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΙΣΑΥΡΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩι.

Isauri & Socc. MM.

Ἴσαυρος ὁ τῶν μυστηρίων τοῦ Χριστοῦ διάκονος, καὶ οί σὺν αὐτῷ, ἐγένοντο μὲν ἐκ τῆς πόλεως Ἀθηνῶν. Ἐπὶ δὲ τῆς βασιλείας Νουμεριανοῦ, ἐκ τῆς ἰδίας πατρίδος ἀναχωρήσαντες, ἀπῆλθον ἐν Ἀπολλωνιάδι τῇ πόλει· καὶ δι᾽ ἀποκαλύψεως ἀγγέλου Θεοῦ, εἰσῆλθον ἐν σπηλαίῳ, ἐν ᾧ κατῴκουν Φίλιξ καὶ Περεγρῖνος καὶ Ἐρμείας, χριστιανοὶ ὄντες καὶ αὐτοὶ· οἵ τινες ἰδόντες τὸν ἁγίον Ἴσαυρον, οὕτως ἐχάρησαν, ὡς καὶ τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῖς δοῦναι πτωχοῖς, καὶ ἀκολουθεῖν αὐτῷ, καὶ διδάσκεσθαι ὑπ᾽ αὐτοῦ· οἱ δὲ συγγενεῖς αὐτῶν πειραθέντες μεταγαγεῖν αὐτοὺς εἰς τὰ ἴδια, καὶ μὴ δυνηθέντες, διέβαλον τῷ τῆς πόλεως ἄρχοντι. Ὁ δὲ κρατήσας αὐτοὺς, ἀπεκεφάλισεν. Ἴσαυρος δὲ, ὁ τοῦ Χριστοῦ διάκονος, καὶ οἱ σὺν αὐτῷ, ἀπεστάλησαν δέσμιοι πρὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐπὶ τὸ τιμωρηθῆναι, καὶ βληθέντες ἐν πυρὶ καὶ ἀβλαβεῖς ἐξελθόντες, ἔπεισαν πολλοὺς πιστεῦσαι Χριστῷ, καὶ διὰ τοῦτο παροργίσαντες τὸν ἄρχοντα, ἀπεκεφαλίσθησαν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Ζ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΕΡΕΓΡΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩι.

VII
Peregrini & Socc. MM.

ΟἹ τοῦ Χριστοῦ μάρτυρες Περεγρῖνος, Λουκιανὸς, Πομπηΐος, Ἡσύχιος, Παπίας, Σατορνίλος, καὶ Γερμανὸς, ὑπῆρχον ἐκ τῆς χώρας Ἰταλίας, ἐπὶ δὲ τῆς βασιλείας Τραἳανοῦ, διὰ τὸν κατὰ τῶν χριστιανῶν διωγμὸν ἐμβάντες εἰς πλοῖον, κατήντησαν εἰς τὸ Δυῤῥάχιον· καὶ ἰδόντες τὸν ἁγίον ἱερομάρτυρα Ἀστεῖον κεχρισμένον μέλιτι, καὶ κρεμάμενον ἐπὶ ξύλου, καὶ ὑπὸ στφηκῶν καὶ μυιῶν κατακεντούμενον διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν, ἐμακάρισαν αὐτὸν, καὶ γνωσθέντες, ἐκρατήθησαν παρὰ τῶν ταξεωτῶν, καὶ ἐρωτηθέντες, καὶ τὸν Χριστὸν ὁμολογήσαντες, παρεδόθησαν Ἀγρικολάῳ τῷ ἡγεμόνι, καὶ παρ᾽ ἐκείνου ἐμβληθέντες εἰς πλοῖον δέσμιοι, καὶ ἐν τῷ τοῦ Ἀδρίας πελάγει ῥιφθέντες, τὸ μακάριον τέλος ἐδέξαντο· ὧν τὰ λείψανα ἐκβαλοῦσα ἡ θάλασσα ἔκρυψεν ἐν τῇ ἄμμῳ· καὶ μετὰ ταῦτα ἐμφανισθέντα τῷ Ἀρχιεπισκόπῳ Ἀλεξανδρείας, κατετέθησαν ἐντίμως.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΘΩΜΑ ΤΟΥ ΕΝ ΤΩι ΜΑΛΕΩι ΟΡΕΙ.

Thomæ.

Ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν Θωμᾶς, ὅτε μὲν ἦν ἐν τῷ κόσμῳ, ἐγένετο περιφανὴς καὶ περίβλεπτος πλούτῳ καὶ δυναστείᾳ· ἀλλὰ καὶ κατὰ βαρβάρων πολλὰ τρόπαια ἔστησεν· ὅτε δὲ κατέλιπε τὸν κόσμον διὰ τὸν εἰς Χριστὸν πόθον, καὶ τὸ τοῦ βίου πικρὸν κλυδόνιον, καὶ ἐγένετο μοναχὸς, οὕτως ἐγένετο περιφανέστερος, ὡς φαίνεσθαι ἐν νυκτὶ ὥσπερ στύλος πυρὸς τῇ ἐπισκέψει τοῦ μεγάλου προφήτου Ἡλίου, οὗ καὶ τὸν τύπον ἐζήλωσεν, ἡσυχάζων ἀεὶ, καὶ τῷ Θεῷ ἀπερισπάστως προσευχόμενος, ἐν ὄρει τῷ καλουμένῳ Μαλεῷ, ὅθεν καὶ χαρίσματα ἰαμάτων λαβὼν, δαίμονας ἀπήλασε· καὶ πηγὴν ὕδατος διὰ προσευχῆς αὐτοῦ βλῦσαι πεποίηκε, καὶ τυφλοῖς τὸ βλέπειν, καὶ χωλοῖς τὴν εὐδρομιὰν ἐχαρίσατο, καὶ ἕτερα θαύματα πολλὰ ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ ποιήσας, καὶ θαυμαστὸς τοῖς πᾶσι γενόμενος, καὶ τὸν Θεὸν, ὡς ἀνθρώπῳ δυνατὸν, θεραπεύσας, πρὸς αὐτὸν χαίρων, καὶ ἀγαλλόμενος ἐξεδήμησεν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Ή.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ.

VIII
Procopii M.

ΠΡοκόπιος ὁ μεγαλομάρτυς ἐγεννήτη μὲν ἐν τῇ πόλει Αἰλίας, ἐκ πατρὸς χριστιανοῦ, καὶ μητρὸς ἑλληνίδος, ἐπὶ τῆς βασιλείας Διοκλητιανοῦ. Ἀνατραφεὶς δὲ παρὰ τῆς μητρὸς μετὰ τελευτὴν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, προσήχθη Διοκλητιανῷ ἐπὶ τὸ τιμηθῆναι· καὶ προχειρισθεὶς δοὺξ Ἀλεξανδρείας, ἀπεστάλη οὐ μόνον πολεμίοις ἐχθρὸς, ἀλλὰ καὶ χριστιανοῖς· ἀπερχομένῳ δὲ πρὸς τὸν οἶκον αὐτοῦ, ἦλθεν αὐτῷ φωνὴ ἐξ οὐρανοῦ, λέγουσα· Νεανία παῦσαι τοῦ πολεμεῖν τοῦς δούλους μου, ἱνα μὴ ἀποθάνεις. ὑπεδείχθη δὲ αὐτῷ καὶ σχῆμα σταυροῦ, καὶ ἀπελθὼν εἰς Σκυθόπολιν, καὶ χρυσοχόον προσκαλεσάμενος, ἐποίησε τύπον σταυροῦ κατὰ τὸ ὑποδειχθὲν αὐτῷ σχῆμα, καὶ ἐφόρει αὐτόν. Στήσας δὲ τρόπαια κατὰ τῶν Σαρακηνῶν, καὶ ὑποστρέψας, κατεμηνύθη τῷ βασιλεῖ παρὰ τῆς μητρὸς, ὡς χριστιανὸς, καὶ τιμωρηθεὶς διαφόρως, καὶ θαυματουργήσας, οὐ μόνον ἑτέρους πολλοὺς ἔπεισε πιστεῦσαι Χριστῷ, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν τὴν μητέρα καί τινας γυναῖκας· μεθ᾽ ὧν ἀποκεφαλισθεὶς πρὸς Θεὸν ἐξεδήμησεν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Θ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΥΡΙΛΛΟΥ.

IX
Cyrilli M.

Κύριλλος ὁ ἱερομάρτυς τῇ εἰς Χριστὸν πίστει, καὶ ταῖς θείαις ἀρεταῖς συναυξηθεὶς ἀρχιερεὺς κατέθη τῆς ἐν Κρήτῃ ἐκκλησίας. Καὶ καλῶς τὸ ποίμνιον ἰθύνας, καὶ τὸν λαὸν Κυρίου πληθύνας διὰ διδασκαλίας καὶ παραινέσεως, διωγμοῦ κινηθέντος, ἐκρατήθη παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, καὶ δεθεὶς, παρεδόθη τῷ ἄρχοντι· καὶ ἐμβληθεὶς εἰς πῦρ, ἐξ αὐτοῦ ἀβλαβὴς ἐξελθὼν, τῶν δεσμῶν, οἷς ἐδέδετο, καέντων, καὶ τῶν ξύλων, οἷς ἡ φλὸξ ἐτρέφετο, εἰς κόνιν λεπτυνθέντων, ἀπελύθη παρὰ τοῦ ἄρχοντος, θαυμάσαντος τὸ γεγονός. Καὶ τοῖς τοῦ βασιλέως προστάγμασιν, ὡς ἀδίκοις οὖσιν, ἐπιμεμψάμενος. Καὶ τότε μὲν οὕτως. Ὕστερον δὲ ἰδὼν ὁ ἄρχων πολλοὺς τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν ἀσπαζομένους, φοβηθεὶς τὸν τοῦ βασιλέως θυμὸν, κρατήσας τὸν Ἅγιον, καὶ ἄκων ἀπεκεφάλισε, προξενήσας αὐτῷ ζωὴν ἀθάνατον, καὶ ἀΐδιον μακαριότητα τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΑΤΕΡΜΟΥΘΙΟΥ, ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩι

Patermutii & Socc. MM.

Πατερμούθιος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ ὑπῆρχον ἐπὶ τῆς τυραννίδος Ἰουλιανοῦ τοῦ παραβάτου, ἐν τῇ καἰ Αἴγυπτον ἐρήμῳ ἡσυχάζοντες. Ἀπερχομένῳ δὲ τῷ παραβάτῃ πρὸς τὸν κατὰ τῶν Περσῶν πόλεμον, κατεμηνύθησαν παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν, καὶ κρατηθέντες, ἤχθησαν ἑνώπιον αὐτοῦ· ἦν δὲ ὁ μὲν Πατερμούθιος ἐτῶν ἑβδομήκοντα πέντε, ὁ δὲ Κόπρης ἐτῶν τεσσαράκοντα πέντε, καὶ διαχωρισθέντες, ἠναγκάζοντο ἀρνήσασθαι τὸν Χριστόν. Πεισθεὶς οὖν ὁ Κίπρης ταῖς θωπείαις τοῦ παραβάτου, ἠρνήσατο· καὶ μαθὼν τοῦτο ὁ Πατερμούθιος, κλαίων παρεκάλει τὸν Θεὸν ὑπὲρ αὐτοῦ. Εἰσαχθεὶς οὖν καὶ αὐτὸς, καὶ ἰδὼν τὸν Κόπρην ἱμάτια λαμπρὰ περιβεβλημένον, ἐδάκρυσε· καὶ γνοὺς ὁ Κόπρης ὅτι δι᾽ αὐτὸν ἔκλαυσεν, ἀνακράξας, ἔφη· Οὐκ ἔτι εἰμὶ Ἰουλιανίτης, ἀλλὰ Χριστοῦ δοῦλος. Ἐκκοπεὶς οὖν τὴν γλῶσσαν, ἐβλήθη εἰς πῦρ μετὰ τοῦ Πατερμουθίου· καὶ ἰδὼν αὐτοὺς Ἀλέξανδρός τις, μηδὲν ἀδικηθέντας, καὶ πιστεύσας τῷ Χριστῷ, σὺν αὐτοῖς χαίρων ἀπεκεφαλίσθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Ι᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΈ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΝΙΚΟΠΟΛΕΙ ΜΑΡΤΥΡΗΣΑΝΤΩΝ.

X
Martyres XLV.

Οἱ τεσσαράκοντα πέντε τοῦ Χριστοῦ Μάρτυρες ὑπῆρχον ἐπὶ τῆς βασιλείας Λικιννίου, καὶ τῆς ἡγεμόνίας Λυσίου· ὧν ἐξῆρχον Λεόντιος; Μαυρίκιος, Δανιὴλ, καὶ Ἀντώνιος· κρατηθέντες οὖν παρέστησαν τῷ δουκὶ Λυσίᾳ ἐν Νικοπόλει τῆς Ἀρμενίας· καὶ τὸν μὲν Χριστὸν ὁμολογήσαντες, τὰ δὲ εἴδωλα διαπτύσαντες, τυφθέντες καὶ λίθοις συντριβέντες τάτε στόματα καὶ τὰ πρόσωπα, ἀπεκλείσθησαν εἰς φυλακὴν, ἐπὶ πολλαῖς ἡμέραις ἄσιτοι διαμένοντες· καὶ ἰδόντες τὴν αὐτῶν καρτερίαν οἱ τηροῦντες αὐτοὺς στρατιῶται, ἐπίστευσαν τῷ Χριστῷ· εἶτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, καὶ τὰ σκέλη πελέκεσιν ἀποκοπέντες, οἱ μὲν ἤδη τεθνηκότες, οἱ δὲ ἔτι ἐμπνέοντες, εἰς κάμινον πυρὸς ἐμβληθέντες, ἐτελειώθησαν, ἀπολαβόντες τὴν ἡτοιμασμένην αὐτοῖς πρὸ καταβολῆς κόσμου παρὰ Χριστοῦ ἀθάνατον βασιλείαν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΒΙΑΝΟΡΟΣ ΚΑΙ ΣΙΛΟΥΑΝΟΥ.

Bianoris & Sylvani MM.

Βιάνωρ ὁ μάρτυς τοῦ Χριστοῦ, ἦν μὲν ἐκ τῆς χώρας Πισσιδίας, διὰ δὲ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν κρατηθεὶς ὑπὸ Σεβηριανοῦ ἡγεμόνος τῆς Ἰσαυρίας, καὶ ἀναγκασθεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ μὴ πεισθεὶς, ἐκρεμάσθη ἐπὶ ξύλου· καὶ ἐξέσθη πικρῶς μετὰ σιδηρῶν ὀνύχων, καὶ σφαίραις πυρωθείσαις σιδηραῖς τὰς μασχάλας, καὶ τοὺς ὀδόντας ἐξεῤῥιζώθη, κατεκάη, καὶ τὰ ὦτα ἀφῃρέθη. Ἰδὼν δὲ αὐτὸν τοιαῦτα ὑπομένοντα στρατιώτης τις, Σιλουανὸς λεγόμενος, ἐπίστευσε τῷ Χριστῷ, καὶ παραυτίκα καὶ αὐτὸς τὴν γλῶσσαν ἐκκοπεὶς, ἀπεκεφαλίσθη. Ὁ δὲ πολύαθλος Βιάνωρ τρυπηθεὶς τοὺς ἀστραγάλους, καὶ τὸν δεξιὸν ὀφθαλμὸν ἐξορυχθεὶς, καὶ τὸ δέρμα τῆς κεφαλῆς ἐκδαρεὶς, ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, καὶ τῇ ἐπαύριον μικρὁν ἔτι ἐμπνέων, ἐκβληθεὶς τῆς φυλακῆς, καὶ βασταζόμενος ὑπὸ τῶν δημίων ἀπεκεφαλίσθη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΠΟΛΛΟΝΙΟΥ.

Apollonii M.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Ἀπολλώνιος ἦν μὲν ἐκ τῆς χώρας Λυδίας, πόλεως Σάρδεων· περιήρχετο δὲ πᾶσαν πόλιν καὶ χώραν, διδάσκων τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, καὶ πολλοὺς τῶν ἀπίστων ἐπιστρέφων ἐπὶ τὸν Κύριον. Καταμηνυθεὶς οὖν παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν τῷ τῆς πόλεως Ἰκονίου ἄρχοντι κατεσχέθη, καὶ δέσμιος ἀχθεὶς, παρέστη ἐνώπιον αὐτοῦ, καὶ ἐρωτηθεὶς, δοῦλον Χριστοῦ ἐαυτὸν ὡμολόγησεν· ὅθεν ἀναγκασθεὶς εἰς τὴν τύχην τοῦ βασιλέως ὀμῶσαι, ἔφη μὴ εἶναι θεμητὸν εἰς βασιλέα ὀμνύειν θνητὸν, καὶ μάλιστα τὸν μὴ ἐπιγινώσκοντα τὸν ποιητὴν τοῦ κόσμου Θεόν· ταῦτα εἰπὼν, τῇ προστάξει τοῦ ἄρχοντος ἐτύφθη σφοδρῶς· καὶ κρεμασθεὶς ἐπὶ ξύλου, καὶ σιδηροῖς ἥλοις καθηλωθεὶς, τὸ πνεῦμα τῷ Θεῷ παρέθετο· καὶ οὕτω τὸν τοῦ μαρτυρίου δρόμον τελέσας, ἀπέλαβε τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΑ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΜΑΡΚΙΑΝΟΥ.

XI
Marciani M.

ΜΑρκιανὸς ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς πόλεως Ἰκονίου· νέος δὲ ὢν ἐδιδάχθη τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν, καὶ βαπτισθεὶς ἐκήρυσσε μὲν τὴν ἀλήθειαν· ἤλεγχε δὲ τὴν τῶν εἰδώλον ἀπάτην καὶ τὴν ἀσθένειαν, καὶ τοὺς εἰδωλολάτρας ἐπεστόμιζε. Κρατηθεὶς οὖν ὑπ᾽ αὐτῶν, παρεδόθη τῷ ἄρχοντι, καὶ εἰς ἐξέτασιν ἀχθεὶς, ἠναγκάζετό ποτε μὲν ὑποσχέσεσι φθαρτῆς καὶ προσκαίρου τιμῆς, ποτε δὲ ἀπειλαῖς, ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τοῖς εἰδώλοις. Μὴ πεισθεὶς δὲ τοῖς τοῦ ἄρχοντος λόγοις, ἀλλὰ μᾶλλον ἐνώπιον δήμου τὸν Χριστὸν ὁμολογήσας, τυφθεὶς ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, καὶ μετὰ τοῦτο τῆς φυλακῆς δέσμιος ἐξελθὼν, καὶ τῷ ἄρχοντι παραστὰς, καὶ τῶν αὐτῆς ὁμολογίας ἐχόμενος, ἐξέθη τὸ πρόσωπον σιδήροις, καὶ τὰ νεῦρα διεκόπη, καὶ μαχαίρᾳ τὴν γλῶσσαν ἐξεκόπη, καὶ ἐπὶ ἐσχάρας πεπυρακτωμένης ἐτέθη· καὶ τέλος ξίφει τὴν κεφαλὴν ἀποτμηθεὶς, τὸν τοῦ μαρτυρίου δρόμον ἐπλήρωσεν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΙΝΔΑΙΟΥ.

Cindæi M.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Κινδαῖος, ἦν μὲν πρεσβύτερος τῆς ἐν Σίδῃ τῇ πόλει ἐκκλησίας, ἐπὶ δὲ τῆς βασιλείας Διοκλητιανοῦ κατεμηνυθεὶς Στρατονίκῳ τῷ ἡγεμόνι, ὅτι τὸν Χριστὸν σέβεται, ἐκρατήθη, καὶ ὑποδεθεὶς ὑποδήματα σιδηρᾶ μετὰ ἥλων ὀξέων, ἠναγκάσθη τρέχειν κατὰ τὴν ὁδὸν τὴν φέρουσαν πρὸς τὴν λεγομένην ἱερὰν πύλην, τυπτόμενος ὑπὸ τῶν δημίων. Ἐπεὶ δὲ πρόσταγμα εἶχον οἱ δήμιοι καῦσαι αὐτὸν, ὑπήντησαν δέ τινι πένητι, φόρτιον βαστάζοντι ξύλων, μέλλοντι αὐτὰ πωλῆσαι καὶ τραφῆναι· καὶ ἐβούλοντο ἁρπάσαι δωρεὰν, καὶ καῦσαι τὸν Ἅγιον· αὐτὸς ἐκβαλὼν τὸ τίμημα, δέδωκε τῷ πένητι· καὶ θεὶς τὰ ξύλα ἐπὶ τῶν ἰδίων ὤμων, κατέλαβε τὸν τόπον τῆς τελειώσεως· καὶ ἀναφθείσης καμίνου, εἰσῆλθεν ἐν αὐτῇ· καὶ τότε μὲν ἐξελθὼν ἀβλαβὴς, παρεσκεύασε τὸν ἱερέα τῶν εἰδώλων σὺν τῇ γυναικὶ αὐτοῦ πιστεῦσαι Χριστῷ. Ὕστερον δὲ εὐξάμενος παρέδωκε τὸ πνεῦμα, τὸ δὲ λείψανον αὐτοῦ ἐτάφη ἐντίμως.

ΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΘΑΥΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΕΥΦΗΜΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΥΦΗΜΙΑΣ.

Miraculum S. Euphemiæ M.

Ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοδοσίου Μικροῦ Εὐτυχής τις μοναχὸς καὶ πρεσβύτερος γέγονεν αἱρέσεως ἀρχηγὸς, λέγων ἐπὶ Χριστοῦ ἓν θέλημα, καὶ μίαν ἐνέργειαν· καθαιρεθεὶς οὖν διὰ τοῦτο ὑπὸ Φλαβιανοῦ τοῦ Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχου, ὅμως οὐκ ἐπαύετο τοῦ ταράσσειν τὴν ἐκκλησίαν· κρατήσας δὲ τῆς βασιλείας ὁ ἐν ἁγίοις Μαρκιανὸς, συνεκαλέσατο σύνοδον ἑξακοσίων τριάκοντα πατέρων, καὶ γενομένης ζητήσεως μετὰ τῶν αἱρετικῶν, ἤρεσε πᾶσιν ἐκτεθῆναι δύο τόμους, ἕνα τῶν ὀρθοδόξων, καὶ ἕνα τῶν αἱρετικῶν, καὶ ἀνοιγῆναι τὴν λάρνακα τῆς Μάρτυρος, καὶ τεθῆναι τοὺς τόμους ἐπὶ τοῦ στήθους αὐτῆς, καὶ τὸν ἐκθησόμενον παρ᾽ ἐκείνης κρατῦναι. Καὶ τούτου γενομέννου, μετὰ οὐ πολλὰς τὰς ἡμέρας ἀνοίξαντες τὴν λάρνακα, εὗρον τὸν μὲνὲν τῶν αἱρετικῶν τόμον ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῆς κείμενον· τὸν δὲ τῶν ὀρθοδόξων, ἐν τῇ χειρὶ κατεχόμενον· καὶ οὕτω μὲν ᾐσχύνθησαν αἱ αἱρετικοὶ, εὐφράνθησαν δὲ οἱ ὀρθόδοξοι.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΒ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΠΡΟΚΛΟΥ ΚΑΙ ΙΛΑΡΙΟΥ.

XII
Procli & Hilarii MM.

ΠΡόκλος καὶ Ἱλάριος οἱ τοῦ Χριστοῦ μάρτυρες ὑπῆρχον μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Τραἳανοῦ ἐκ τῆς πόλεως Ἀγκύρας, χριστιανοὶ δὲ ὄντες, ἐκηρύττον τὸν Χριστὸν, καὶ πολλοὺς τῶν ἀπίστων ἐπέστρεφον πρὸς αὐτόν. Πρῶτος οὖν κρατηθεὶς παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν ὁ Πρόκλος, παρέστη ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, καὶ ἐξετασθεὶς, καὶ τὸν Χριστὸν ἐπὶ πλεῖον ὁμολογῶν, ἐξεδόθη Μαξιμίνῳ τῷ ἡγεμόνι· καὶ κρεμασθεὶς ἐξέσθη σιδήροις, καὶ λαμπᾶσι πυρὸς, τὴν γαστέρα καὶ τὰς πλευρὰς κατεκάη, καὶ μετὰ ταῦτα δεξάμενος ἀπόφασιν τοῦ κατατοξευθῆναι, ἤγετο γυμνὸς ἐπὶ τὸν τόπον τῆς τελειώσεως, καὶ κατὰ τὴν ὁδὸν συναντήσας Ἱλαρίῳ τῷ ἀνεψιῷ αὐτοῦ, καὶ ἀσπασάμενος αὐτὸν, ἐγένετο αἴτιος τοῦ κρατηθῆναι αὐτὸν, καὶ αὐτὸς μὲν κρεμασθεὶς ἐπὶ ξύλου, καὶ σαγίταις κατατοξευθεὶς, παρέδωκε τὸ πνεῦμα. Ὁ δὲ Ἱλάριος, τυφθεὶς καὶ ξεσθεὶς, καὶ ἐπὶ μίλια γυμνὸς κατασυρεὶς, τελευταῖον ξίφει τὴν κεφαλὴν ἐτμήθη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΓΟΛΙΝΔΟΥΧ.

Golinduch M.

Ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Γολινδοὺχ, ὑπῆρχε μὲν ἐκ Περσίδος ἐπὶ τῆς βασιλείας Μαυρικίου· συνῴκει δὲ ἀνδρὶ ἀρχιμάγῳ, καὶ ὁρᾶ ἄγγελον Θεοῦ καθ᾽ ὕπνους, δεικνύοντα αὐτῇ τόπον φωτεινὸν, ἔνθα οἱ δίκαιοι ἐχόρευον, καὶ ἕτερον σκοτεινὸν, ἐν ᾧ οἱ εἰδωλολάτραι ἐτιμωροῦντο· καὶ δοκιμάσασα εἰσελθεῖν εἰς τὸν φωτεινὸν τόπον, ἐκωλύθη, εἰπόντος τοῦ ἀγγέλου· ὅτι ἐὰν μὴ γένῃ χριστιανὴ, οὐκ εἰσέρχῃ. Ἔξυπνος δὲ γενομένη παραυτὰ ἐβαπτίσθη, καὶ γνωσθεῖσα παρὰ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, καὶ τοῦ βασιλέως, ἀπεκλείσθη εἰς τὴν τῆς ληθης φυλακὴν, καὶ πάλιν εἰς λάκκον, ἔνθα ἦν δράκων, καὶ μετὰ χρόνους πολλοὺς ἐκβληθεῖσα, ἐτιμωρήθη διαφόρως, καὶ βουλλωθεῖσα τὸν τράχηλον, ἤγετο ἀποκεφαλισθῆναι. Ἐκβαλὼν δὲ τὴν βούλλαν σώαν ὁ ἄγγελος, ἔδωκε τῷ δημίῳ, καὶ λυπουμένην τὴν Ἁγίαν διὰ τὸ μὴ παθεῖν ὑπὲρ Χριστοῦ πλήξας μετὰ σπαθίου κατὰ τοῦ τραχήλου, ῥεῦσαι μὲν αἷμα πεποίηκε, οὐκ ἀπεκεφαλισεν δέ. Μετὰ ταῦτα ζήσασα, καὶ πολλοὺς ὠφελήσασα, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΓ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΕΡΑΠΙΩΝΟΣ.

XIII
Serapionis M.

ΣΕραπίων ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Σευήρου, ἀνὴρ θεοσεβὴς, καὶ τὸν τρόπον ἀγαθός. Κρατηθεὶς δὲ ὑπὸ τῶν εἰδωλολατρῶν διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν, παρεδόθη Ἀκύλᾳ, τῷ τῆς χώρας ἐκείνης ἄρχοντι· καὶ παραστὰς ἐνώπιον αὐτοῦ, καὶ ἐρωτηθεὶς ποίας θρησκείας τυγχάνει, ὡμολόγησε παῤῥησίᾳ τὸν Χριστόν. Τυφθεὶς οὖν διὰ τοῦτο σφοδρῶς· καὶ σιδήροις ὄξεσι τὸ σῶμα ξεσθεὶς ὅλον, παρεπέμφθη φυλακῇ, λιμῷ καὶ δίψει πιεζόμενος, μετὰ δὲ πολλῶν ἡμερῶν παραδρομὴν, τῆς φυλακῆς ἑλκυσθεὶς, παρέστη δεδεμένος τῷ ἄρχοντι· καὶ μηδεμίαν πληγὴν ἢ τραύματος οὐτελὴν φέρων ἐπὶ τοῦ σώματος, διὰ τὸ θεραπευθῆναι παραυτίκα ὑπὸ Χριστοῦ, εἰς ἔκπληξιν ἤγαγεν ἅπαντας, καὶ πολλοὺς παρεσκεύασε πιστεῦσαι Χριστῷ· καὶ φοβηθεὶς ὁ ἄρχων, ἵνα μὴ πλείονας προσαγαγῆ Χριστῷ, πυρὶ παρέδωκεν αὐτὸν, καὶ οὕτω τὸν τῆς ἀθανασίας διαθλήσας ἀγῶνα, ἐτελειώθη.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΜΥΡΟΠΗΣ.

Myropes M.

Ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Μυρώτη ὑπῆρχε μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Δεκίου, ἐκ τῆς νήσου Χίου· περιήρχετο δὲ τὴν Ἐφεσίων πόλιν, τὰ ἐκ τῶν λειψάνων τῶν ἁγίων Μαρτύρων καὶ Ἀποστόλων προχεώμενα μύρα συνάγουσα, καὶ ἰωμὲνη τοὺς ἀσθενοῦντας. Ὅθεν καὶ φερωνύμως ἐκλήθη Μυρώπη. Καταλαβοῦσα δὲ τὴν νῆσον Χίων, καὶ εὑροῦσα τὸν ἅγιον Ἰσίδωρον, διὰ Χριστὸν μαρτυρήσαντα, καὶ τελειωθέντα, ἀνείλετο τὸ λείψανον αὐτοῦ, καὶ ἔκρυψε παρ᾽ ἑαυτῇ, καὶ πολλῶν κρατουμένων διὰ τὴν τοῦ λειψάνου ἀφαίρεσιν, καὶ τιμωρουμένων, ἐφανέρωσεν ἑαυτὴν, λέγουσα λαβεῖν καὶ κρύψαι τὸ λείψανον. Κρατηθεῖσα οὖν παρὰ τοῦ ἡγεμόνος Νουμεριανοῦ, τοῦ καὶ τὸν ἅγιον Ἰσίδωρον βασανίσαντος, ἐτύφθη σφοδρῶς, δὲ ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, καὶ δι᾽ ὀπτασίας τοῦ ἁγίου Ἰσιδώρου τῶν ἀποκειμένων αὐτῇ ἀγαθῶν τὴν ἐπαγγελίαν λαβοῦσα, τῷ Θεῷ τὸ πνεῦμα παρέδωκεν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΔ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΙΟΥΣΤΟΥ.

XIV
Justi M.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Ἰοῦστος ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς πόλεως Ῥώμης· ἐστρατεύετο δὲ ἐν τῷ τάγματι τῶν Νουμερῶν· ὑποστρέφων δέ ποτε ἀπὸ τοῦ πολέμου, ὁρᾶ σταυρὸν κρυσταλλοειδῆ, καὶ ἐκ τοῦ σταυροῦ ἀκούει φωνὴν ἐξελθοῦσαν καὶ εἰποῦσαν αὐτῷ, καταλιπεῖν τὰ εἴδωλα καὶ πιστεῦσαι Χριστῷ. Καταλαβὼν οὖν τὴν Ῥώμην, καὶ διασκορπίσας τὸν πλοῦτον αὐτοῦ τοῖς πτωχοῖς, ἡσύχαζε κατ᾽ αυτὸν, τῇ εἰς Χριστὸν ἐπαγαλλόμενος πίστει. Γνωσθεὶς δὲ παρὰ τοῦ τριβούνου, ἐκρατήθη παρ᾽ αὐτοῦ καὶ μὴ πεισθεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, δεθεὶς ἀλύσεσι, παρεπέμφθη Μαγνεντίῳ τῷ ἡγεμόνι, καὶ ἐμμένων ἐπὶ πλέον τῇ εἰς Χριστὸν πίστει, ἐτύφθη λώροις ὠμοῖς, καὶ πεπυρακτωμένην περικεφάλαιαν περιετεθη τῇ κεφαλῇ· εἶτα ἐπὶ ἐσχάρας ἠνθρακομένης ἠπλώθη γυμνὸς· καὶ τέλος ἐν καμίνῳ πυρὸς μεγάλου βληθεὶς, τὸ ἑαυτοῦ πνεῦμα παρέδωκε τῷ Θεῷ.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ ΟΝΗΣΙΜΟΥ.

Onesimi.

Ὀνήσιμος ὁ ὅσιος ὑπῆρχεν ἐκ τῆς πόλεως Καισαρείας τῆ Παλαιστίνης ἐπὶ τῆς βασιλείας Διοκλητιανοῦ, υἱὸς γονέων εὐσεβῶν, βαπτισθέντων, ὡς ὁ λόγος, ὑπὸ θείς ἀγγέλου· καὶ εὐαγγελισθέντων καὶ τὴν σύλληψιν τοῦ υἱοῦ αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομα διδαχθέντων. Μετὰ δὲ γεννεθῆναι καὶ ἀνατραφῆναι ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου, ἀπελθὼν εἰς ἓν τῶν κατὰ τὴν Ἔφεσον μοναστηρίων, ἐν ᾧ διέτριβον ὀκτακόσιοι ἀσκηταὶ, ἐγένετο μοναχὸς, καὶ ἦν ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ φύσιν ἀνθρωπίνην. Θρηνοῦντες δὲ τὴν αὐτοῦ στέρησιν οἱ γονεῖς, ἐτυφλώθησαν· και διωγμοῦ κινηθέντος κατὰ τῶν χριστιανῶν, καὶ τῶν ἀσκητῶν πάντων φυγόντων, παρεγένετο καὶ αὐτὸς εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ὡς ξένος, καὶ τοὺς μὲν γονεῖς ἐποίησεν δι᾽ εὐχῆς ἀναβλέψαι· ἑαυτὸν δὲ οὐκ ἀπεκάλυψεν αὐτοῖς· ἀλλὰ γράψας ἐν χάρτῃ τὰ κατ᾽ αὐτὸν, καὶ θεὶς ἐν μιᾷ τῶν θυρίδων, ἀπηλθεν εἰς Μαγνησίαν, ἔνθα πολλὰ θαύματα ποιήσας, πρὸς Θεὸν ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΥ ΙΩΣΗΦ.

Joseph.

Ἰωσὴφ ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοφίλου τοῦ εἰκονομάχου, υἱὸς μὲν Φωτίνου καὶ Θεοκτίστης, ἀδελφὸς δὲ Θεοδώρου ἡγουμένου τῶν Στουδίου, ὃς διὰ τὴν ἐνάρετον αὐτοῦ πολιτείαν, ψηφῷ κοινῇ, ἐπίσκοπος χειροτονεῖται Θεσσαλονίκης· ἔνθα χρόνου ἅλις διατρίψας, καὶ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν διδάξας, πρὸς τὴν βασιλεύουσαν ὑπέστρεψεν πόλιν κέλεύσει βασιλικῇ· καὶ παραστάντες αὐτός τε καὶ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ τῷ εἰκονομάχῳ βασιλεῖ, ἠναγκάζοντο ἀρνήσασθαι τὴν προσκύνησιν τῶν σεπτῶν εἰκόνων, καὶ μὴ πεισθέντες, ὁ μὲν ἐν τῇ τῆς Ἀπολλωνιάδος ἐξωρίσθη λίμνῃ ὁ Θεόδωρος, ὁ δὲ φυλακαῖς διαφόροις προσομιλήσας ὁ Ἰωσὴφ, καὶ τῇ λοιπῇ κακοπαθείᾳ ἐγκαρτερήσας, καὶ πάλιν διά τινος τῶν δυσσεβῶν ἀποσταλέντος παρὰ τοῦ βασιλέως ἀναγκασθεὶς ὑπογράψαι τῷ τόμῳ τῆς αἱρέσεως, καὶ μὴ ἀνασχόμενος, κατακλεισθεὶς εἰς σκοτεινοτέραν φυλακὴν, ἐτελειώθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΕ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΥΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΤΤΗΣ.

XV
Cyrici & Julittæ.

Ἰουλίττα ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς ὑπῆρχεν ἐπὶ Διοκλητιανοῦ τοῦ βασιλέως ἐκ τῆς πόλεως Ἰκονίου· διὰ δὲ τὸν ἐπικρατοῦντα διωγμὸν ἐν Ἰκονίῳ, ἀναλαβομένη τὸν υἱὸν αὐτῆς Κύρικον, τριετῆ ὄντα, ἀπῆλθεν εἰς Σελεύκειαν· καὶ εὑροῦσα καὶ ἐκεῖ τὸν αὐτὸν διωγμὸν, παρεγένετο εἰς Ταρσὸν, ἔνθα καὶ Ἀλέξανδρος ὁ ἡγεμὼν, ὠμὸς καὶ θηριώδης ἄνθρωπος, ἐβασάνιζε τοὺς Ἁγίους· καὶ κρατηθεῖσα, καὶ τοῦ παιδὸς ἀποχωρισθεῖσα, ἐτιμωρεῖτο· τὸ δὲ παιδίον λαβὼν ἐπὶ τῶν γονάτων ὁ ἡγεμὼν, ἐκολάκευε· τὸ δὲ οὐκ ἐπεστρέφετο πρὸς αὐτὸν, ἀλλὰ δι᾽ ὅλον ἔβλεπεν ἀτενῶς πρὸς τὴν μητέρα, καὶ ψελλιζούσῃ τῇ φωνῇ, τὸ μὲν τοῦ Χριστοῦ ἀνεκαλεῖτο ὄνομα, πρὸς δὲ τὴν μητέρα ἔσπευδεν ἀπελθεῖν· καὶ χολώσας ὁ ἀνηλεὴς θὴρ, ἐλάτκισεν αὐτὸν, ῥιψας ὑπὸ τῶν βαθμίδων, καὶ συντριβείσης τῇ πέτρᾳ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, ἀφῆκε τὴν ψυχὴν, καὶ δωξάσασα τὸν Θεὸν ἡ μήθηρ αὐτοῦ, μετὰ πολλὰς τὰς βασάνους, ἀπεκεφαλίσθη καὶ αὐτή.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΒΟΥΔΙΜΟΥ.

Abudimi M.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Ἀβούδιμος ὑπῆρχεν ἐπὶ Διοκλητιανοῦ βασιλέως ἐκ τῆς νήσου Τενέδου. Κρατηθεὶς δὲ καὶ πολλὰ καταναγκασθεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, οὐκ ἐπείσθη· ἀλλὰ μᾶλλον ὡμολόγησε παῤῥησίᾳ τὴν θεότητα αὐτοῦ· ὅθεν πάλων πηχθέντων, εἰς μάστιγας ἐξετάθη, καὶ τύπτεται ὑπὸ ἐννέα στρατιωτῶν. Βιασαμένων δὲ αὐτὸν τῶν δημίων μιαρῶν ὑπογεύσασθαι θυσιῶν, οὐκ ἠνέσχετο. Διὸ ξέουσιν αὐτὸν χερσὶ σιδηραῖς, καὶ μετὰ πολλὰς ἑτέρας βασάνους μὴ πεισθέντα ἀπεκεφάλισαν, καὶ ἰδοὺ μέσης ἡμέρας ἐφάνη ὁ Μάρτυς τῷ Διοκλητιανῷ μετὰ ἀγγέλων κατεχόντων ῥομφαίας, καὶ φόβῳ οὐρανίῳ ἐξέπληξεν αὐτόν. Καί φησιν, ἴδε, Ἀβούδιμος ὁ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, ὃν σὺ μὲν νομίζεις τεθνᾶναι· ὁ δὲ Θεὸς τῇ αὐτοῦ βοηθείᾳ δείκνυσί σοι, ὅτι ἰσχύει κατὰ τῶν συνεργῶν σου τῶν δαιμόνων, καὶ κατὰ σοῦ. Ὁ δὲ ἄνομος, ᾧ ἀνοχῆς Θεοῦ ἄνθρωπον ὤφειλε μεταβαλέσθαι, καὶ πιστεῦσαι Χριστῷ, μᾶλλον μανεὶς, τὸ σῶμα τοῦ Μάρτυρος πυρὶ παρέδωκεν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΑΝΤΙΟΧΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΚΟΥ.

Antiochi & Cyriaci MM.

Ἀντίοχος ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ἦν ἀπὸ Σεβαστείας, ἰατρὸς τὴν τέχνην. Περιερχόμενος δὲ τὰς πόλεις πᾶσας, καὶ ἰατρεύων τοὺς ἐν ἀσθενείαις, ἐκρατήθη ὑπὸ Ἀδριανοῦ ἡγεμόνος, καὶ πολλὰς βασάνους ὑπομείνας πρώτερον, ὕστερον εἰς λέβητα ἐμβληθεὶς, καὶ μὴ φλεχθεὶς ἄγεται θηριομαχῆσαι, ᾧ τινι προσέχαιρον τὰ θηρία, καὶ κυνούμενα πρὸς τοῖς ποσὶν αὐτοῦ, κατεφίλουν αὐτόν. Μία δε πάρδαλις ἀνθρωπίνῃ φωνῇ ἤλεγξε τὸν Ἡγεμόνα. Εἶτα ηὔξατο ὁ Ἅγιος, καὶ διελύθησαν εἰς ψάμμον πάντα τὰ εἴδωλα. Καὶ κατὰ ταῦτα ἀπετμήθη τὴν κεφαλὴν, καὶ ἔῤῥευσεν ἐκ τοῦ τραχήλου αὐτοῦ σὺν αἵματι γάλα. Κυριακὸς δὲ ὁ τὸν Ἅγιον ὑποκεφαλίσας, ἰδὼν τὸ θαῦμα, καὶ παῤῥησιασάμενος ἑαυτὸν χριστιανὸν ἀνωμολόγησε, καὶ ἀνάθεμα εἰπὼν τοῖς εἰδώλοις Ἄδριανοῦ, ἐτμήθη καὶ αὐτὸς τὴν κεφαλην, καὶ προσετέθη τῷ ἁγίῳ Ἀντιόχῳ, καὶ οὕπω τελειωθέντες, ἀπέλαβον παρὰ τοῦ οὐρανίου καὶ μεγάλου βασιλέως τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΑΥΛΟΥ, ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

Pauli & Socc. MM.

Οὗτοι ὑπῆρχον Αἰγύπτιοι τὸ γένος, κρατηθέντες δὲ, καὶ εἰς τὴν πόλιν Διοκαισάρειαν ἀχθέντες, παρέστησαν τῷ ἄρχοντι, καὶ ἐρωτηθέντες, καὶ ὁμολογήσαντες τὸν ἀληθινὸν ἡμῶν Θεὸν, τοὺς ἀριστεροὺς πόδας κατεκάησαν, καὶ τοὺς δεξιοὺς ὀφθαλμοὺς ἐξωρύχθησαν, καὶ ξίφεσι καὶ πυρὶ ἐτελειώθησαν. Καὶ μετ᾽ αὐτῶν ἕτεροι πολλοὶ ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες ὁμολογήσαντες τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ἡ μὲν ἁγια Θέη ἐπὶ ξύλου τανυσθεῖσα ἐξέσθη, ἡ δὲ ἀδελφὴ αὐτῆς Οὐαλεντίνα, τῷ δικαστῇ ἐπιθεμένη κατέστρεψε τὸν βωμὸν τῷ ποδὶ, καὶ ἐξέσθη καὶ αὐτὴ ἀφειδῶς. Παῦλος δὲ, ὁ ἅγιος μάρτυς, τὴν διὰ τοῦ ξίφους ἀπόφασιν λαβὼν, καὶ στὰς, προσευξάμενος ὑπὲρ χριστιανῶν, ὑπὲρ Ἰουδαίων, ὑπὲρ Σαμαριτῶν, ὑπερ Ἑλλήνων, καὶ ὑπὲρ ἑτέρων ἐθνῶν, ὅπως εἰς γνῶσιν Θεοῦ ἔλθωσιν, καὶ παυθῇ ὁ κατὰ τῶν χριστιανῶν διωγμὸς, εἰς οἶκτον καὶ δάκρυα πάντας ἐκίνησε, καὶ μετὰ ταῦτα ἐτμήθη τὴν κεφαλήν.

ΜΗΝΙ ΤΩ ΑΥΤΩ Ις᾽.

Η ΑΝΑΜΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΕΝ ΧΑΛΚΗΔΟΝΙ ΑΓΙΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΩΝ ΕΞΑΚΟΣΙΩΝ ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ ΠΑΤΕΡΩΝ.

XVI
Patrum DCXXX Synodi Chalc.

ΜΕτὰ τὴν καθαίρεσιν τοῦ δυσσεβοῦς Ἀρείου, τὴν ὑπὸ τῶν τριακοσίων ἁγίων Πατέρων ἐν Νικείᾳ γεγενημένην, ἐμπνευσθεὶς ὑπὸ τοῦ διαβόλου Ἐυτυχὴς ὁ αἱρετικὸς, ἐβούλετο ἀνανεῶσαι τὴν ἐκείνου αἵρεσιν, λέγων ἐπὶ Χριστοῦ μίαν φύσιν γενέσθαι μετὰ τὴν ἕνωσιν. Ἀλλὰ τῆς βασιλείας κρατήσας ὁ ἐν ἁγίοις Μαρκιανὸς, μετὰ τελευτὴν Θεοδοσίου υἱοῦ Ἀρκαδίου, συνήγαγεν ἐν Χαλκηδόνι σὺνοδον ἱερὰν ἑξακοσίων τρίακοντα θεοφόρων Πατέρων, καὶ καθεῖλεν οὐ μόνον Εὐτυχῆ, μᾶλλον δὲ δυστυχῆ καὶ ἄθλιον, καὶ τοὺς ὁμόφρονας αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τὸν ἀρειανισμὸν παντελῶς ἠφάνισε, κρατύνας τὸ ἅγιον σύμβολον τῶν ἁγίων Πατέρων, καὶ ἐπιβεβαιώσας, καὶ ἀναθεματίσας ἅπαντας τοὺς αἱρετικοὺς, συνεργησάσης εἰς τοῦτο καὶ τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εὐφημίας, καὶ τὸν ὅρον τῆς ὀρθοδοξίας, καθάπερ ζῶσα, παρασχοῦσα τοῖς ὀρθοδόξοις.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΟΝΗΣΙΦΟΡΟΥ ΚΑΙ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ.

Onesiphori & Porphyrii MM.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Ὀνησιφόρος ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς πόλεως Ἰκονίου, συγγενὴς ὢν τῆς βασιλίσσης Τρυφαίνης. Κατῴκει δὲ ἐν τῇ πόλει Ἰκονίου, ἔνθα καὶ δεξάμενος τὸν μέγαν ἀπόστολον Παῦλον, ἐδιδάχθη ὑπ᾽ ἐκείνου τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, καὶ βαπτισθεὶς πανοικὶ, ἐκήρυττε τὸν Χριστὸν, καὶ διὰ τούτου διωχθεὶς, ἐκ τοῦ Ἰκονίου ἀπελθὼν κατῴκησεν εἰς τὸ Πάριον. Εὔπορος δὲ ὢν, πολλὴν τῶν πτωχῶν ἐποιεῖτο πρόνοιαν, ἀλλὰ καὶ τῷ Παύλῳ πρὸς τὰ Ἱεροσόλυμα ἀπερχομένῳ, πολλὰ χρήματα εἰς διακονίαν τῶν ἀδελφῶν δέδωκε, καὶ πρὸς Ῥώμην ἀπαγομένῳ δεσμίῳ ἠκολούθησε. Καὶ προτραπεὶς ὑπ᾽ ἐκείνου πάλιν κατέλαβε τὸ Πάριον. Καὶ κρατηθεὶς ὑπὸ τοῦ ἄρχοντος ἅμα τῷ δούλῳ αὐτοῦ Πωρφυρίῳ, ἐβασανίσθη. Εἶτα ἀγρίοις ἱπποις προσδεθεὶς, καὶ συρεὶς μίλια δεκατέσσαρα, παρέδωκε τὸ πνεῦμα. Συνκακοπαθήσας δὲ αὐτῷ καὶ ὁ Πορφύριος ἐν πᾶσιν αὐτοῦ τοῖς κατὰ Θεὸν ἀγωνίσμασιν, ἐτελειώθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΖ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΘΗΝΟΓΕΝΟΥΣ.

XVII
Athenogenis M.

Ἀθηνογένης ὁ ἱερομάρτυς Χριστοῦ ἦν μὲν ἐκ τῆς Σεβαστείας ἐπὶ Διοκλητιανοῦ βασιλέως, κρατηθεὶς δὲ ὑπὸ τοῦ ἡγεμόνος μετὰ τῶν δέκα μαθητῶν αὐτοῦ, καὶ πολλὰς βασάνους σὺν αὐτοῖς ὑπομείνας διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ἀγάπην, τελευταῖον τὴν διὰ τοῦ ξίφους ἐδέξατο τελευτήν. Λέγεται δὲ περὶ αὐτοῦ ὅτι ὑπὸ τοῦ κρατηθῆναι, ἀπελθὼν εἰς τὸ μοναστήριον, τοὺς μαθητὰς οὐχ᾽ εὗρεν, προκατεσχέθησαν γάρ. Τὴν δὲ ὑπαντήσασαν αὐτῷ ἔλαφον, ἣν ἀνέθρεψεν ἐν τῇ μονῇ, εὐλόγησεν καὶ ἐπηύξατο μὴ κυριευθῆναι ὑπὸ τῶν κυνηγετῶν, καὶ τὸ σπέρμα αὐτῆς, ἀλλὰ καθ᾽ ἕκαστον χρόνον ἄγειν ἐν τῇ μνήμῃ αὐτοῦ αὐτήντε καὶ τὰς ἐξ αὐτῆς μελλούσας τίκτεσθαι μόσχον ἕνα. Ὃ καὶ γέγονεν. Ὁρᾶται γὰρ μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν τῶν ἁγίων Εὐαγγελίων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ εἰσερχομένη ἡ ἔλαφος, καὶ τὸν μόσχον αὐτῆς ἀνατίθησι τῷ Ἁγίῳ, καὶ πάλιν ἐξέρχεται. Ὃν θύοντες οἱ συλλελεγμένοι, εὐοχοῦνται εἰς δόξαν τοῦ Ἱερομάρτυρος καὶ τιμήν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΜΑΡΙΝΗΣ.

Marinæ M.

Ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Μαρίνα ὑπῆρχεν ἐκ τῆς πόλεως Ἀντιοχείας τῆς Πισσιδίας, θυγάτηρ Αἰδεσίμου ἱερέως τῶν εἰδώλων. Χριστιανὴ δὲ οὖσα, ἐκρατήθη, καὶ προσαχθεῖσα Ὀλιμβρίῳ τῷ ἐπάρχῳ, καὶ πολλὰ βασανισθεῖσα, τὸν μὲν Χριστὸν οὐκ ἠρνήσατο, τῶν δὲ εἰδώλων τὴν ἀσθένειαν, καὶ τὴν ματαιότητα διεχλεύασεν. Ἀπεκλείσθη οὖν ἐν φυλακῇ, καὶ ἐφάνη αὐτῇ δράκων παμμεγέθης, ἔχων ὄφεις περὶ τὸν τραχηλον αὐτοῦ. Καὶ συρίζων πέριζ τῆς Ἁγίας, ἠπείλει καταπονεῖν αὐτὴν, καὶ κατασφραγισαμένη καὶ ποιήσασα τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ, ἐνέκρωσεν αὐτόν· εἶτα ἐῤῥίφη εἰς λάκκον ὕδατος, καὶ φανεῖσα περιστερὰ εὐλόγησε τὸ ὕδωρ, καὶ ἐβάπτισεν αὐτὴν, καὶ τῆς λίμνης ἐξελθοῦσα, καὶ πάλιν τῷ ἐπάρχῳ παραστᾶσα, καὶ τὸν Χριστὸν παῤῥησίᾳ ὁμολογήσασα, ἔλαβε τὴν διὰ ξίφους ἀπόφασιν, καὶ καταλαβοῦσα τὸν τόπον τῆς τελειώσεως, καὶ ἐπὶ πολὺ προσευξαμένη, ἀπεκεφαλίσθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΙΗ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΥ.

XVIII
Æmiliani M.

Ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Αἰμιλιανὸς ὑπῆρχεν ἐκ πόλεως Δοροστόλου Μυσίας τῆς Θράκης ἐπὶ Ἰουλιανοῦ τοῦ παραβάτον. Δοῦλος μὲν τυγχάνων ἕλληνός τινος, χριστιανὸς δὲ ὑπάρχων, καὶ λαβὼν καιρὸν, ἐκράτησε σφύραν, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸν ναὸν τῶν εἰδώλων, καὶ συνέτριψε πάντα τὰ ἀγάλματα, καὶ τὰς θυσίας διεσκόρπισεν· οἱ δὲ εἰδωλολάτραι ἀγνοοῦντες τὸν τοῦτο ποιήσαντα, ἐκράτησαν γήπονόν τινα, καὶ ἤρξαντο τύπτειν αὐτὸν, καὶ σύρειν πρὸς τὸν ἡγεμόνα. Τότε ὁ Ἅγιος ἰδὼν, παρέδωκεν ἑαυτὸν, λέγων· Ἐγώ εἰμι, ὁ τοῦτο πεποιηκώς. Ἀχθεὶς οὖν πρὸς τὸν ἡγεμόνα, ἤλεγξε τὴν ἄνοιαν αὐτοῦ, ὡς ἐπὶ ματαίοις πεποιθότα εἰδώλοις. Καὶ διὰ τοῦτο εἰς ὀργὴν κινήσας αὐτὸν, ἐτύφθη σφοδρῶς μετὰ ῥᾳδίων, καὶ ἔτι ἐμμένων τῇ εἰς Χριστὸν ὁμολογίᾳ, παρεδόθη πυρὶ, καὶ μέσον αὐτοῦ τὸν Θεὸν εὐλογῶν καὶ δοξάζων, ἀφῆκε τὴν ἁγίαν ψυχήν.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΓ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΥΑΚΙΝΘΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΑΜΑΣΤΡΙΔΙ.

Hyacinthi M.

Ὑάκινθος ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ἦν γονέων εὐσεβῶν, υἱὸς Θεοκλήτου καὶ Νεονίλλης, ἐπὶ Ἡρακλείου ἐπισκόπου Ἀμάστριδος. Ὅστις ὄνομα ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου ἐδέξατο, καὶ τριετὴς γενόμενος, τῇ τοῦ Χριστοῦ ἐπικλήσει παιδίον ἀνέστησεν τεθνειός. Συναυξανομένης δὲ τῇ ἡλικίᾳ τῆς ἀρετῆς ἐπεὶ πρὸς πολιὰν ἔφθασε, πολλὰς μεταξὺ θαυματουργίας πεποιηκὼς, ὁρῶν τοὺς εἰδωλολάτρας δένδρα θρησκεύοντας, τοῦτο δὲ ἦν πτελαία διάκουφος, καὶ ἅτε τετριμμένη, ἐξέτεμε αὐτό. Κατασχεθεὶς οὖν, ἤχθη πρὸς τὸν ἄρχοντα, καὶ πρὸς τοὺς τῆς πόλεως Ἀμάστριδος ὑπερέχοντας, καὶ τυφθεὶς σφοδρῶς, ἐξεῤῥιζώθη τοὺς ὀδόντας, καὶ δεθεὶς σχοινίοις, ἐσύρετο ἔξω τῆς πόλεως, καὶ καλάμοις ὄξεσι κατεκεντεῖτο· εἶτα βληθεὶς ἐν τῇ φυλακῇ, τῷ Θεῷ τὸ πνεῦμα παρέθετο. Τὸ δὲ λείψανον αὐτοῦ κατετέθη ἐν αὐτῇ τῇ πόλει, βρύον ἀεννάως ἰάματα.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΑΣ.

Theodosiæ M.

Ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Θεοδοσία ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Κωνσταντίνου τοῦ Καβαλλίνου ἐκ τῆς κωνσταντινουπόλεως, θυγάτηρ γονέων εὐσεβῶν. Τελευτήσαντος δὲ τοῦ πατρὸς αὐτῆς, καὶ τῆς μητρὸς, ἅπασαν τὴν καταλειφθεῖσαν αὐτῇ περιουσίαν δοῦσα πτωχεῖς, εἰσῆλθεν εἰς μοναστήριον, καὶ εγένετο μοναχή. Κρατήσας δὲ τῆς βασιλείας Λέων, ὁ εἰκονομάχος, καὶ τὸν ἁγιώτατον πατριάρχην Γερμανὸν τοῦ θρόνου ἀπελάσας, καὶ τὰς ἁγίας εἰκόνας ἀπελείφων, ἐβούλετο καὶ τὸν ἐν τῇ χαλκῇ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν χαρακτῆρα καταστρέψας, καὶ μαθοῦσα τοῦτο ἡ ἁγία Θεοδοσία μετὰ καὶ ἑτέρων γυναικῶν, καὶ ζῆλον θεῖον ἀναλαβοῦσα, τὸν ἀναβάντα εἰς τὴν σκάλαν σπαθάριον ἐπὶ τὸ καταλῦσαι τὴν ἁγίαν εἰκόνα ῥίψασα, συνέτριψε, καὶ ἀνελθοῦσα εἰς τὸ πατριαρχεῖον, ἤλεγξεν τὸν αἱρετικὸν Αναστάσιον· τότε αἱ μὲν ἄλλαι γυναῖκες ἀπεκεφαλίσθησαν, ἡ δὲ Θεωδοσία συρομένη σχοινίῳ, ἀπεσφάγη μετὰ κέρατος ἐν τοῖς τοῦ βοὸς ἐμβόλοις.

ΙΘ᾽. ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΔΙΟΥ.

XIX
Dii.

Δίος ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν ἦν ἀγωνιζόμενος ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ Μεγάλου ἐν Ἀντιοχείᾳ τῆς Συρίας. Εἰς ἄκραν δὲ ἄσκησιν ἐλθὼν, παρεγένετο δι᾽ ἀποκαλύψεως καὶ εἰς Κωνστανθινούπολιν, καὶ καταλαβὼν τὸν τόπον, ἔνθα νῦν τὸ αὐτοῦ μοναστήριον ἵδρυται, δαιμόνων ὄντα τότε κατοικητήριον, καὶ τὰ πονηρὰ πνεύματα ἐξελάσας, προσηύχετο τῷ Θεῷ. Διὰ δὲ τὴν ἀρετὴν αὐτοῦ τῷ βασιλεῖ γνωρισθεὶς, πολλοὺς τῶν πειρασμῶν ἐλυτροῦτο, καὶ τῷ Θεῷ προσῆγε, καὶ ναὸν ἔκτισε μέγιστον, καὶ θαύματα ἐποίησε πολλά. Καὶ γὰρ τὴν ῥάβδον αὐτοῦ πήξας, ξηρὰν οὖσαν, ἀναβλαστῆσαι παρεσκεύασεν, ἥτις μέχρι τοῦ νῦν ὁρᾶται, καὶ ὕδωρ ἀναβλῦσαι πεποίηκεν, καὶ νεκρὸν ἀνέστησεν. Ἀσθενήσας δὲ καὶ ἀπαγορευθεὶς ὡσεὶ νεκρὸς κείμενος, καὶ τῶν Πατριαρχῶν ἀπελθόντων πρὸς ἐπίσκεψιν αὐτοῦ, Ἀττικοῦ Κωνσταντινουπόλεως καὶ Ἀλεξάνδρου Ἀντιοχείας, ἐξαίφνης ἀνανήψας εἶπεν· Ὄτι ἐχάρισέ μοι ὁ Θεὸς ἔτη ιε᾽. Ἀναστὰς οὖν, καὶ ταῦτα ἐκπληρώσας, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΚΡΙΝΗΣ ΑΔΕΛΦΗΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ.

Macrinæ.

Ἡ ὁσία Μακρίνα, κάλλει σώματος, καὶ τρόποις κοσμουμένη χρηστοῖς, συνεζεύθη μὲν ἀνδρί. Συναθείας δὲ μήπω γενομένης, ἐπεὶ ὁ ταύτην ἁρμοσάμενος, ἐν ἀποδημίαις ἐτελεύτησεν. Αὐτὴ πάσης ἐπιμιξίας κοσμικῆς χωρίσασα ἑαυτὴν, συνῆν τῇ μητρὶ ταῖς θείαις γραθαῖς σχολάζουσα, καὶ ἐν τέξει δευτέρας μητρὸς, τοὺς μετ᾽ αὐτὴν γεννηθέντας ἐκτρέφουσα ἀδελφούς. Δέκα γὰρ ὄντων τῶν ἁπάντων παίδων αὕτη ἦν πρώτη. Ὁσίως δὲ καὶ ἐν ἀσκήσει βιώσασα, πολλοῖς εἰς ὠφέλειαν ἐγένετο. Διδάσκαλος γὰρ ἦν οὐ μόνον λόγων, ἀλλὰ καὶ ἔργων· ὁ γὰρ ποιήσας καὶ διδάξας, φησὶν τὸ ἅγιον Ἐυαγγέλιον, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. Πρὸς δὲ τὸ τελευτᾶν γενομένη, συνεφιλοσόφησε τῷ ἀδελφῷ αὐτῆς Γρηγορίῳ, τῷ Νύσης ἀπελθόντι εἰς ἐπίσκεψιν αὐτῆς, περί τε ψυχῆς, καὶ ἄλλων τινῶν γραφικῶν ζητημάτων· καὶ οὕτω προσευξαμένη, πρὸς Θεὸν, ὃν ἐθεράπευσεν, ἐξεδήμησεν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Κ᾽.

Η ΠΥΡΦΟΡΟΣ ΑΝΑΒΑΣΙΣ ΕΙΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ ΗΛΙΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ.

Ascensio Eliæ Proph.

ἩΛίας ὁ προφήτης ἦν μὲν ἐκ τῆς χώρας Θέσβυς ἐκ γῆς Ἀράβων, ἐκ φυλῆς Ἀαρών. Κατῴκει δὲ ἐν Γαλαάδ. Καὶ ὅτε ἔτεκεν αὐτὸν ἡ μητὴρ αὐτοῦ, εἶδεν ὁ πατὴρ αὐτοῦ ὁπτασίαν, ὅτι ἄνδρες λευκοφανεῖς αὐτὸν προσηγόρευον, καὶ πυρὶ ἐσπαργάνουν, καὶ φλόγα πυρὸς ἐδίδουν αὐτῷ φαγεῖν· καὶ ἐλθὼν εἰς Ἱεροσόλυμα, ἀνήγγειλε τοῖς ἱερεῦσι, καὶ εἶπε αὐτῷ ὁ χρηματισμός· Μὴ δειλιάσῃς, ἄνθρωπε, ἔσται γὰρ ἡ οἴκησις τοῦ παιδίου φῶς, καὶ ἡ λόγος αὐτοῦ ἀπόφασις, καὶ κρινεῖ τὸν Ἰσραὴλ ἐν ῥομφαίᾳ καὶ πυρί. Οὗτος οὖν προεφήτευσεν ἔτη εἴκοσι πέντε, προλαβὼν τὴν τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν ἔτη ὀκτακόσια δέκα ἓξ, πῦρ ἐξ οὐρανοῦ κατήνεγκεν, καὶ τὸν ὑετὸν ἐπέσχεν ἐπὶ ἔτη τρία, καὶ μῆνας ἕξ. Καὶ πεντήκοντα δυσσοὺς κατέκαυσε· καὶ ἐν τῷ Χωρὴβ ὄρει τὸν Θεὸν εἶδε· καὶ τὸν Ἰορδάνην ἔχησεν τῇ μηλωτῇ, καὶ εἰς οὐρανοὺς ἐν ἅρματι πυρὸς ἀναλειφθεὶς, ζῇ μέχρι τῆς σήμερον.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΑ᾽.

ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΟΥ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΟΥ.

XXI
Simeonis Sali, & Joannis.

Οὗτοι πόλεως Ἐδέσης ὁρμώμενοι ἐπὶ τῆς βασιλείας Ἰουστίνου ἐγνωρίζοντο. Ἀπελθόντες δὲ εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν, καὶ τὸ ζωοποιὸν ξύλον προσκυνήσαντες, οὐκ ἔτι πρὸς τὰ οἰκεῖα ὑπέστρεψαν· ἀλλὰ τὴν μονὴν τοῦ ἁγίου Γερασίμου καταλαβόντες, γεγόνασι μοναχοὶ, καὶ τοῦ μοναστηρίου ἐξελθόντες, τὴν ἔρημον κατέλαβον, πᾶσαν ἄσκησιν, καὶ σκληραγωγίαν ἐπὶ τεσσαράκοντα ἔτεσιν διανοίσαντες. Ἐπειτα ὁ μὲν Ἰωάννης ἐν τῇ ἐρήμῳ κατελείφθη· ὁ δὲ Συμεὼν ὑπέστρεψεν εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν. Καὶ ὑποκριθεὶς μωρίαν, πολλὰ θαύματα ἐν τῇ προσποιήσει ταύτῃ εἰργάσατο. Θανὼν δὲ καὶ φερόμενος τοῦ ταφῆναι ὑπὸ δύο πενηχρῶν ἀνθρώπων, Ἡβραῖός τις ἤκουσε ψαλμωδίας πλείστης ἀγγελικῆς, καὶ προκύψας τοῦ οἰκήματος, ὁρᾷ δύο μόνους τοὺς τὸ λείψανον αὐτοῦ βαστάζοντας, καὶ συνεὶς ὅτι μὴ ἔχων ἀνθρώπους ψάλλοντας, ἔσχες ἀγγέλους ὑμνοῦντας. Ἐτελειώθη δὲ ὁ ὅσιος Ἰωάννης.

ΚΑΙ ΜΝΗΝΗ ΙΕΖΕΚΙΗΛ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ.

Ezechielis Proph.

ἸΕζεκιὴλ ὁ ἔνδοξος καὶ μέγας προφήτης, ἦν μὲν υἱὸς ἑνὸς τῶν ἰερέων ἐκ τῆς σειρᾶς τοῦ Λευΐ. Προεφήτευσε δὲ ἔτη εἴκοσι, προλαβὼν τὴν σάρκωσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔτη τετρακόσια ἑβδομήκοντα ἑπτὰ, καὶ ἐπὶ τῶν τῆς αἰχμαλωσίας καιρῶν ἀπελθὼν ἐν γῇ Χαλδαίων, ἔδωκεν τέρας μέγα, ὅθεν οἱ ὄφεις, τὰ βρέφη αὐτῶν καὶ τὰ κτήνη ἀνήλισκον. Διὸ καὶ ἐξ αὐτῶν ἀνηρέθη διὰ τὴν τοιαύτην αἰτίαν· ἀντέκειντο γὰρ αὐτῷ πᾶσας τὰς ἡμέρας, καὶ ἀπέκτεινεν αὐτὸν ὁ ἡγούμενος τοῦ λαοῦ ὡς ἐλεγχόμενος ὑπ᾽ αὐτοῦ, καὶ ἐτάφη ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ ἀπὸ τῶν συγγενῶν ἐντίμως, ἀναδραμὼν πρὸς Θεὸν, δι᾽ ὃν τοὺς πολλοὺς ὑπέστη πειρασμοὺς ὑπὸ τῶν παρανόμων, καὶ ὑπολαβὼν τὰ ἀγαθὰ, ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, καὶ οὒς οὐκ ἤκουσε, καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτὸν ἁγίοις.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΒ᾽.

ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗΣ.

XXII
Mariæ Magdalenæ.

ΜΑρία ἡ Μαγδαληνὴ ἐκ τῶν Μαγδάλων ἦν τῶν ὁρίων Συρίας. Ὀχλουμένη δὲ ὑπὸ δαιμονίων ἑπτὰ, ἐθεραπεύθη ὑπὸ Χριστοῦ· καὶ διὰ τὴν τοιαύτην εὐεργεσίαν ἀκολουθήσασα αὐτῷ, γέγονε μαθήτρια αὐτοῦ, καὶ ἦν διακονοῦσα αὐτῷ μέχρι τοῦ πάθους αὐτοῦ, καὶ πρώτη τὴν ἀνάστασιν ἅμα τῇ ἄλλῃ Μαρίᾳ μύρα κομίζουσα κατεῖδεν, ἡνίκα ὀψὲ σαββάτων εἶδον ἄγγελον, πρωΐας δὲ δύο ἀγγέλους ἐν λευκοῖς καθεζομένους, καὶ πάλιν αὐτὸν πρὸς Κύριον, ὃν καὶ κηπουρὸν λογιζομένη, ἤκουσε παρ᾽ αὐτοῦ, Μὴ μου ἅπτου. Μετὰ οὖν τὴν θεῖαν τοῦ Χριστοῦ ἀνάληψιν, ἀπελθοῦσα εἰς Ἔφεσον πρὸς τὸν θεῖον Ἰωάννην τὸν Ἀπόστολον, καὶ Εὐαγγελιστὴν, ἐκεῖ ὁσίως κεκοίμηται, καὶ ἐτέθη πρὸς την εἴσοδον τοῦ σπηλαίου, ἐν ᾧ οἱ ἅγιοι καὶ μακάριοι ἑπτὰ κεκοίμηνται παῖδες. Ὕστερον δὲ ἐπὶ Λεόντος τοῦ σοφωτάτου βασιλέως τὸ ταύτης ἅγιον κομισθέν λείψανον, ἐν τῆ ὑπ᾽ αὐτοῦ συσταθείσῃ μονῇ τοῦ ἁγίου Λαζάρου κατετέθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΓ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΦΩΚΑ.

XXIII
Phocæ M.

ΦΩκὰς ὁ ἱερομάρτυς ἦν ἐπὶ τῆς βασιλείας Τραἳανοῦ, ἐν ἀμέμτῳ πολιτείᾳ καὶ παντοίαις ἀρεταῖς διαλάμπων. Κρατηθεὶς οὖν, προσηνέχθη Ἀφρικανῷ τῷ ἐπάρχῳ, καὶ ἐρωτηθεὶς ὡμολόγησε τὸν Χριστόν. Ἀντιστὰς δὲ αὐτῷ καὶ ὁ ἔπαρχος ἐν λόγοις, καὶ πειραθεὶς βλασφημῆσαι μὲν τὸν Χριστὸν, αὐτὸν καὶ τιμωρήσασθαι· σεισμοῦ γενομένου, ἐξαίφνης πεσὼν μετὰ τῶν ὑπ᾽ αὐτῷ στρατιωτῶν, ἄπνους ἔκειτο. Αλλὰ προσευξάμενος ὁ Ἅγιος, ἤγειρε καὶ αὐτὸν, δὲ τοὺς στρατιῶτας, καὶ πάλιν κρατηθεὶς, ἀπεστάλη δέσμιος πρὸς Τραἳανὸν, καὶ ἐνώπιον αὐτοῦ κηρύξας τὸν Χριστὸν, καὶ τὴν περὶ αὐτοῦ οἰκονομίαν πᾶσαν διεξελθὼν, κρεμασθεὶς ἐξέσθη, καὶ ἐπὶ πλέον ἐμμένων τῇ εἰς Χριστὸν ὁμολογίᾳ, εἰς ἄσβεστὸν ἐνέβλήθη· καὶ ἐξ αὐτῆς ὑγιὴς ἐξελθὼν, εἰς λουτρὸν σφοδρῶς ἐκπορωθὴν, καὶ ὑπερκαὲν εἰσήχθη, ἐν ᾧ τὸν Θεὸν δοξολογῶν, καθάπερ ἐν τῇ δροσοβάλῳ καμίνῳ οἱ ἅγιοι τρεῖς παῖδες, παρέδωκε τὸ πνεῦμα.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΤΡΟΦΙΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩι.

Trophimi & Socc. MM.

ΤΡόφιμος καὶ Θεόφιλος οἱ τοῦ Χριστοῦ μάρτυρες μετὰ τῆς ἱερᾶς συνοδίας αὐτῶν, ὑπῆρχον μὲν ἐπὶ τῆς κατὰ συγχώρησιν Θεοῦ βασιλείας Διοκλητιανοῦ τοῦ παρανομωτάτου καὶ τυραννικωτάτου, τὸν Χριστὸν ὁμολογοῦντες, καὶ τοὺς προσερχομένους αὐτοῖς ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ διδάσκοντες, καὶ βαπτίζοντες. Διαγνωσθέντες δὲ καὶ κρατηθέντες, παρέστησαν ἐνώπιον ἐκείνου δέσμιοι, καὶ ἀναγκασθέντες ἀρνήσασθαι μὲν τὸν Χριστὸν, θῦσαι δὲ τοῖς εἰδώλοις, καὶ μὴ πεισθέντες, ἐτύφθησαν σφοδρῶς, καὶ κρεμασθέντες ἐπὶ ξύλων, ἐξέσθησαν· εἶτα ἐλιθοβολήθησαν, καὶ μετὰ ταῦτα τῶν ξύλων καταβιβασθέντες, εἰς κάμινον μεγάλην ἐνεβλήθησαν. Ἀλλὰ καὶ τῆς καμίνου τῇ τοῦ Θεοῦ ῥυσθέντες χάριτι, καὶ ἀβλαβεῖς ἐξελθόντες, ὡς μὴ δὲ τριχὸς ἁψαμένου αὐτῶν τοῦ πυρὸς, ἐξέπληξαν τὸν τύραννον, καὶ τέλος κλίναντες τοὺς αὐχένας, τὰς ἱερὰς αὐτῶν κεφαλὰς ἀπετμήθησαν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΔ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΝΗΣ.

XXIV
Christina

Ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς Χριστίνα ὑπῆρχε μὲν ἐκ τῆς πόλεως Τύρου, στρατηλάτην δὲ παρόντα ἔχουσα, εἰς πύργον ὑψηλὸν ἀνήχθη παρ᾽ ἐκείνου, πρὸς τὸ μὴ θεᾶσθαι ὑπό τινος, ἀναβιβἀσαντος εἰς τὸν πύργον καὶ τοὺς ἑαυτοὺς θεοὺς, καὶ προστάξαντος αὐτῇ θύειν καὶ προσκυνεῖν αὐτοῖς. Ἀλλ᾽ ἐκείνη κατανοήσασα τὴν ἀσθένειαν αὐτῶν, οὐδαμῶς προσεῖχεν αὐτοῖς. Τοῦ δὲ οὐρανοῦ τὸ κάλλος διὰ θυρίδος βλέπουσα, καὶ ἐκ τῶν ποιημάτων τὸν δημιουργὸν κατανοήσασα, συνέτριψε τὰ εἴδωλα, καὶ ἔῤῥιψε κάτω. Καὶ διαγνωσθεῖσα καὶ τοῦ πύργου καταβιβασθεῖσα, πάσαις τιμωρίαις καθυπεβλήθη παρὰ τοῦ οἰκίου πατρός. Ἀποκλεισθεῖσα δὲ καὶ εἰς φυλακὴν, ἐτρέφετο ὑπὸ ἀγγέλου· καὶ ῥιφεῖσα ἐν θαλάσσῃ, ἐδέξατο τὸ ὕδωρ εἰς βάπτισμα, καὶ τῆς θαλάσσης ἐξελθοῦσα, ἀπεκλείσθη πάλιν εἰς φυλακὴν καὶ μετὰ τελευτὴν τοῦ πατρὸς αὐτῆς, εἰς ἐξέτασιν ἀχθεῖσα Δίονι τῷ ἄρχοντι, ἐτύφθη σφοδρῶς, καὶ θαυματουργήσασα, πολλοὺς ἐποίησε πιστεῦσαι Χριστῷ, καὶ τοὺς μαστοὺς ἐκκοπεῖσα, καὶ κατὰ καρδίας πληγεῖσα τοῖς κονταρίοις, ἐτελειώθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΕ᾽.

ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ.

XXV
Annæ.

ἌΝνα ἡ σεβασμία μητὴρ τῆς ἐνδόξου δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, καὶ ἀεὶ παρθένου Μαρίας, ἦν μὲν ἐκ φυλῆς Λευῒ, ἀπὸ Βιθλεὲμ δὲ τῆς Ἰουδαίας, θυγάτηρ Ματθὰν τοῦ ἱερέως· Ὅστις Ματθὰν ὑπῆρχεν ἱερατεύων ἐπὶ τῆς βασιλείας Κλεοπάτρας, πρὸ τῆς βασιλείας Ἡρόδου υἱοῦ Ἀντιπάτρου. Ἐσχε δὲ θυγατέρας τρεῖς, Μαρίαν, Σόβην, καὶ Ἄνναν· ἔγημε δὲ ἡ πρώτη θυγάτηρ ἐν Βιθλεὲμ, καὶ ἔτεκε Σαλώμην τὴν Μαρίαν. Ἡ δὲ δευτέρα καὶ αὐτὴ ἐν Βιθλεὲμ, καὶ ἔτεκεν Ἐλισάβετ τὴν μητέρα τοῦ Προδρόμου. Ἡ δὲ Ἄννα εἰς τὴν γῆν τῆς Γαλιλαίας, καὶ ἔτεκεν Μαρίαν τὴν Θεοτόκον· ὡς εἶναι τὴν Σαλώμην, καὶ τὴν Ἐλισάβετ, καὶ τὴν Θεοτόκον, θυγατέρας ἀδελφῶν τριῶν θηλειῶν. Ἡ δὲ Ἄννα, ὡς εἴπομεν, γενήσασα, τὸ μέγα ὄφελος, τὴν σωθηρίαν τοῦ κόσμου, τὴν ἄχραντον καὶ ὑπεράμωμον Θεοτόκον, καὶ ἀνατρεψαμένη, καὶ ἀπαγαγοῦσα ἐν τῷ ναῷ Κυρίου, καὶ ἀναθεῖσα αὐτὴν τῷ Θεῷ, πρὸς αὐτὸν χαίρουσα ἐξεδήμησεν.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΕΥΠΡΑΞΙΑΣ.

Eupraxiæ.

Ἡ ὁσία Εὐπραξία ἦν μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοδοσίου, οὗ καὶ συγγενὴς ἐτύγχανεν, θυγάτηρ δὲ Ἀντιγόνου τοῦ συγκλητικοῦ. Οὗ τελευτήσαντος αὐτὴ παρὰ τῆς μητρὸς Εὐπραξίας ἀνετέθη τῷ βασιλεῖ, ὡς συγγενεῖ καὶ ἐπιτρόπῳ αὐτῆς φροντίζεσθαι ὑπ᾽ αὐτοῦ· καὶ μνηστευθεῖσα συγκλητικῷ τινι, ἐπείπερ ἐκεῖνος πρὸ τῆς συναφείας, ἐτελεύτησε, τὰ ὑπάρχοντα αὐτῇ δοῦσα πτωχοῖς, μετὰ τῆς μητρὸς αὐτῆς κατέλαβε τὴν ἐν Αἰγύπτῳ πόλιν Θηβῶν, καὶ εἰσελθοῦσα εἰς μοναστήριον, ἐν ᾧ ὑπῆρχον ἑκατὸν μονάζουσαι, ἀπεκείρατο, καὶ αὐτὴ μὲν προσήδρευεν τῷ μοναστηρίῳ, τὴν ἰσάγγελον βιοῦσα ζωήν. Ἡ δὲ μητὴρ αὐτῆς περιελθοῦσα τὰ κατὰ ἀνατολὴν κτήματα αὐτῆς, καὶ τὰ μὲν πωλήσασα, καὶ δοῦσα πτωχοῖς, τὰ δὲ ἐκκλησίαις ἀναθεῖσα, ὑπέστρεψεν εἰς τὸ μοναστήριον, καὶ ὀλίγον ἐπιβιώσασα ἐκοιμήθη· καὶ μετὰ ταῦτα ἡ Εὐπραξία μεγάλης ἀρετῆς ἐλθοῦσα, καὶ θαύματα ποιήσασα, ἀνεπαύσατο ἐν Κυρίῳ.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ.

Olympiadis.

Ἡ ὁσία Ὀλυμπιὰς ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Ἀρκαδίου, καὶ Ὁνωρίου τῶν υἱῶν Θεοδοσίου τοῦ μεγάλου, θυγάτηρ μὲν Ἀκούνδου τοῦ κόμητος, ἐγγόνη δὲ Ἀβλαβίου τοῦ ἐπάρχου· νύμφη δὲ μόνον χρηματήσασα, γυνὴ δὲ οὐδενὸς. Τοῦ γὰρ λαβόντος αὐτὴν, πρὸς Κύριον ἐκδημήσαντος, παρθένος ἅμα καὶ χήρα διέμεινε. Διατελέσασα δὲ πάντα τὸν βίον αὐτῆς ἐν νηστείαις καὶ προσευχαῖς, ταῖς τῶν δεομένων εὐποιΐαις, καὶ πᾶσαν, ἣν εἶχε, περιουσίαν κενώσασα εἰς θεραπείαν τῶν τοῦ Χριστοῦ ἀρχιερέων, καὶ τὸν μακάριον Ἰωάννην, τὸν Χρυσόστομον διαφεροντως τιμήσασα, καὶ ἐν ταῖς ἀσθενείαις θεραπεύσασα, ἐπειδήπερ ἐκεῖνος ἄδικον ἐξωρίαν παρὰ τῆς βασιλίσσης Ἐυδοξίας ὑπέστη, ἐπὶ τέλει καὶ αὐτὴ τῷ ὁμολογίας κατεκοσμήθη στεφάνῳ· ἐξωρισθεῖσα γὰρ ὑπὲρ τῆς ἀληθείας, πολλοὺς πειρασμοὺς ὑπέμεινεν· ἀλλὰ μέχρι τέλους εὐχαριστοῦσα τῶ Θεῷ, τὸ πνεῦμα παρέθετο.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Κς᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΡΜΟΛΑΟΥ, ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩι.

XXVI
Hermolai & Socc. MM.

Ἑρμόλαος ὁ ἱερομάρτυς καὶ οἱ σὺν αὐτῷ, Ἕρμιππος, καὶ Ἑρμοκράτης ἐκ τοῦ κλήρου τῆς ἐν Νικομηδείας ἐκκλησίας ὑπῆρχον πρεσβύτεροι περιλειφθέντες ἐκ τῶν καυθέντων δισμυρίων Ἁγίων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ὑπὸ Μαξιμιανοῦ τοῦ δυσσεβοῦς, καὶ κρυπτόμενοι ἔν τινι δωματίῳ. Ἐπεὶ δὲ ὁ ἅγιος Παντελεήμων κρατηθεὶς, καὶ εἰς ἐξέτασιν ἀχθεὶς Μαξιμιανῷ τῷ δυσσεβεῖ, ἠναγκάσθη περὶ Ἑρμολάου εἰπεῖν, ποῦ κρύπτεται. Καὶ μὴ εἰδὼς ψεύδεσθαι, ὡμολόγησε τὸν τόπον, ἐκρατήθησαν καὶ αὐτοὶ Ἑρμόλαος, Ἕρμιππος, καὶ Ἑρμοκράτης, καὶ δέσμιοι παραστάντες τῷ τυράννῳ, ὡμολόγησαν παῤῥησίᾳ τὸν Χριστόν. Καὶ τὰ εἴδωλα διεχλεύασαν καὶ διέσοραν, καὶ τοὺς εἰς αὐτὰ πιστεύοντας ἀθλίους ἀπεκάλεσαν. Ὅθεν διαφόρως τιμωρηθέντες, ἀπεκεφαλίσθησαν, καὶ οὕτω τελειωθέντες, ἀπέλαβον βασιλείαν τὴν ἀκατάλυτον καὶ ζωὴν ἀΐδιον.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΖΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΑΓΚΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΑΣ ΑΥΤΟΥ.

Sancti & Socc. MM.

Οὗτοι ὑπῆρχον ἐπὶ τῆς βασιλείας Μάρκου Ἀντωνίνου, ἐκ Ῥαβέννης τῆς πόλεως, χώρας Γαλίας. Διὰ δὲ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν κρατηθέντες παρὰ τοῦ τῆς χώρας ἡγεμόνος, πρῶτον μὲν ἐβασανίσθησαν σφοδρῶς, τὸν Χριστὸν ἀρνήσασθαι καταναγκαζόμενοι. Καὶ τοῦτο μὴ ποιήσαντες, παρεδόθησαν φυλακῇ. Ἔπειτα τῆς φυλακῆς ἐκβληθέντες, πάλιν ἐτιμωρήθησαν. Ὁ μὲν γὰρ χαλκᾶ πέταλα πεπυρωμένα κατὰ τῶν πλευρῶν ἐδέξατο. Ὁ δὲ θηρίοις ἐξεδόθη. Ὁ δὲ εἰς σιδηροῦν θρόνον πεπυρωμένον ἐκαθέσθη. Καὶ γυνή τις, τυφθεῖσα ἀπὸ πρωΐας ἕως ἑσπέρας, καὶ ἐπὶ ξύλου κρεμασθεῖσα, καὶ θηρίοις ἐνδοθεῖσα, καὶ ἵπποις προσδεθεῖσα, καὶ ἐπὶ πολὺ συρομένη, παρέδωκε τὸ πνεῦμα· οἱ δὲ λοιποὶ, ἐν τῇ φυλακῇ βληθέντες, σχοινίοις ἀπεπνίγησαν, καὶ βορὰ τοῖς κυσὶν ἐῤῥίφησαν· καὶ ἄψαυστα τὰ λείψανα αὐτῶν διαμείναντα, τῷ ποταμῷ Ῥοδανῷ έναπεῤῥίφησαν.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΖ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΖ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΠΑΝΤΑΛΕΗΜΟΝΟΣ.

XXVII
Pantaleemonis M.

ΠΑνταλεήμων ὁ τοῦ Χριστοῦ μέγιστος μάρτυς, ἦν μὲν ἐκ τῆς πόλεως Νικομηδείας, υἱὸς δὲ Ἐυστοργίου ἕλληνος, καὶ Εὐβούλης, χριστιανὸς, ἰατρὸς τὴν τέχνην, διδαχθεὶς ταύτην μὲν παρὰ Εὐφροσύνου, δόξαν μεγίστην ἔχοντος ἐν τοῖς ἰατροῖς, τὴν δὲ τοῦ Χριστοῦ πίστιν παρὰ Ἑρμολάου τοῦ πρεσβυτέρου, ἀφ᾽ οὗ καὶ ἐβαπτίσθη, δι᾽ ἧν καὶ παῖδα ὑπὸ δι᾽ ἐχίδνης πληγέντα, καὶ θαναθωθέντα ἀνέστησε, καὶ τυφλὸν ἀναβλέψαι ἐποίησε, καὶ ἄλλα πολλὰ διενήργησε θαύματα. Διαγνωσθεὶς δὲ τῷ βασιλεῖ Μαξιμιανῷ, καὶ κρατηθεὶς, καὶ τὸν Χριστὸν ὁμολογήσας, ἐβασανίσθη διαφόρως, καὶ τελευταῖον τὴν διὰ τοῦ ξίφους ἀπόφασιν λαβὼν, δεθεὶς ἀλύσεσι, καὶ καταλαβὼν τὸν τόπον τῆς τελειώσεως, προσεδέθη δένδρῳ ἐλαίας, καὶ ἀποτμηθεὶς τὴν κεφαλὴν, ἔῤῥευσεν αἷμα καὶ γάλα, ὅπερ μέχρι τῆς σήμερον φαινόμενον, παρέχει τοῖς προσερχομένοις πᾶσι πιστοῖς ἰάματα.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΘΟΥΣΗΣ.

Anthusæ.

Ἡ ὁσία Ἄνθουσα ὑπῆρχε μὲν ἐπὶ τῆς βασιλείας Κωνσταντίνου τοῦ Καβαλλίνου. Καταλιποῦσα δὲ τὸν κόσμον, καὶ τὸν Χριστὸν ποθήσασα, ἐν ὄρεσι καὶ σπηλαίοις διέτριβεν, καὶ εὑροῦσα μόναχόν τινα πρεσβύτερον ἅγιον ἐν τοῖς χωρίοις τοῦ Μαντινέου προσκαθεζόμενον, ἐκεῖνον ἐμιμήσατο εἰς ἄσκησιν, καὶ εἰς τοσοῦτο προσῆλθεν ἀρετῆς, ὡς καὶ εἰς φοῦρνον ἐκκαέντα σφοδρῶς εἰσελθεῖν, καὶ μὴ καῆναι. Μετὰ καὶ τελευτὴν Σισιννίου τοῦ ἁγιωτάτου πρεσβυτέρου, διαγνωσθεῖσα ὑπὸ τοῦ Καβαλλίνου, ὅτι τὰς ἁγίας εἰκόνας τιμᾷ, καὶ σέβει, ἠναγκάσθη παρὰ τῶν ἀποσταλέντων, ἀρνήσασθαι τὴν τούτων προσκύνησιν, καὶ μὴ πεισθεῖσα, ἐτύφθη σφοδρῶς. Ἐπεὶ δὲ μὴ δυναμένῃ τεκεῖν τῇ τοῦ βασιλέως ἐμήνυσε γυναικὶ παιδία δύο γεννῆσαι, τὸ μὲν ἄρσεν, τὸ δὲ θῆλυ. Τούτου γενομένου, ἀπελύθη τῆς βασάνου, καὶ οὕτω παρεσκεύασε τὴν βασίλισσαν διατεθῆναι πρὸς αὐτὴν, ὡς καὶ εἰς μητρὸς τάξιν ἔχειν, καὶ οὕτως ἐκοιμήθη.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΗ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΑΓΚΥΡΑΣ.

XXVIII
Eustathii M.

Ἐυστάθιος, ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, στρατιώτης μὲν ἦν, χριστιανὸς δὲ, καὶ προσαχθεὶς Κορνηλίῳ τῷ ἡγεμόνι Ἀγκύρας, καὶ ἐρωτηθεὶς, παῤῥησίᾳ ὡμολόγησε τὸν Χριστὸν, ὅθεν ἐτύφθη σφοδρῶς, καὶ τοὺς ἀστραγάλους τρυπηθεὶς, καὶ σχοινίοις περιληφθεὶς, σύρεται ἀπὸ τῆς πόλεως Ἀγκύρας, ἕως τοῦ Σαγγάρου ποταμοῦ, ἀκολουθοῦντος καὶ ὁρῶντος τοῦ ἡγεμόνος. Ἐκεῖσε δὲ ἑν γλωσσοκόμῳ βληθεὶς, ἐῤῥίφη ἐν τῷ ποταμῷ. Κατ᾽ εὐδοκίαν δὲ τοῦ Θεοῦ ἐπιστὰς θεῖος ἄγγελος ἐξήγαγε τὸ γλωσσόκομον ἐπὶ τὴν ξηρὰν, καὶ εὑρέθη ἐν αὐτῷ ὁ Ἅγιος ἀβλαβὴς, ψάλλων· Ὁ κατοικῶν ἐν βοηθείᾳ τοῦ Ὑψίστου, καὶ τὰ ἐξῆς. Μαθὼν δὲ τοῦτο ὁ ἡγεμὼν, καὶ αἰσχυνθηθεὶς, σπασάμενος μάχαιραν ἀνεῖλεν ἑαυτόν. Ὁ δὲ ἅγιος Μάρτυς εὐξάμενος, καὶ μεταλαβὼν τῆς θείας δωρεᾶς, διὰ τῆς ἐκπεμφθείσης αὐτῷ οὐρανόθεν περιστερᾶς, ταῖς χερσὶ τοῦ ἐπιφανέντος ἀγγέλου τὸ πνεῦμα παρέθετο, καὶ κατετέθη τὸ λείψανον αὐτοῦ ἐν αὐτῇ τῇ πόλει Ἀγκύρᾳ.

ΚΑΙ ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΑΚΑΚΙΟΥ.

Acacii M.

Ἀκάκιος ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς ἦν ἐπὶ τῆς βασιλείας Λικιννίου, ᾧ καὶ παραστὰς, καὶ τὸν Χριστὸν ὁμολογήσας, καὶ κρεμασθεὶς ἐξέσθη, εἶτα παρεδόθη Τερεντίῳ τῷ ἐπάρχῳ, ὑφ᾽ οὗ εἰς τύγανον πεπυρωμένον ἐνεβλήθη, πίσσης καὶ ἐλαίου καὶ στέατος πεπληρωμένον, καὶ μηδὲν ἀδικηθεὶς, εἰς Ἀπάμειαν καὶ Ἀπολλωνιάδα τῷ ἡγεμόνι ἀπερχομένῳ ἀκολουθεῖν ἠναγκάσθη, ἔνθα ἐν τῷ ναῷ εἰσαχθεὶς τῶν εἰδώλων, προσευχῶν πάντα συνέτριψε τὰ ξόανα· μετὰ ταῦτα τῷ τριβούνῳ παραδοθεὶς, καὶ τυφθεὶς σφοδρῶς, ἐθηριομάχησεν. Εἶτα εἰς φοῦρνον ἐμβληθεὶς, ἀβλαβὴς διέμεινεν. Δόξας δὲ ὁ τριβοῦνος ψυχρὸν εἶναι τὸν φοῦρνον, καὶ προσεγγίσας ἰδεῖν, αὐτὸς μὲν κατακαεὶς εἰς κονιορτὸν ἐγένετο. Ὁ δὲ Ἀκάκιος παρεδόθη Ποσιδονίῳ τῷ ἄρχοντι· καὶ περιτεθεὶς βαρέα σίδηρα, ἤχθη εἰς Μίλητον, καὶ πάλιν συντρίψας τὰ εἴδωλα, ἐτμήθη τὴν κεφαλὴν, τῆς τομῆς ῥευσάσης αἷμα καὶ γάλα.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΚΘ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ.

XXIX
Callinici M.

Καλλίνικος, ὁ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ἦν μὲν ἐκ τῆς Χώρας Κιλικίας· χριστιανὸς δὲ ὢν, καὶ διδάσκων τὸν λόγον τοῦ Χριστοῦ, παρῄνει μὲν ἀπέχεσθαι τῶν ματαίων, τὸν δὲ ποιητὴν τοῦ παντὸς ἐπιγινώσκειν Χριστόν· ὅθεν κρατηθεὶς, ἤχθη πρὸς τὸν ἡγεμόνα, καὶ παῥ αὐτοῦ παντοίαις βασάνοις ὑποβληθεὶς, ὑποδήματα σιδηρᾶ μεθ᾽ ἥλων ὀξέων ὑπεδέθη καὶ ἠναγκάσθη τρέχειν ἔμπροσθεν τῶν ἵππων μέχρι τῆς πόλεως Γάγγρας, ἀπεχούσης σταδίους ἑξήκοντα, καὶ πεζεύσας ἑξήκοντα στάδια, καὶ ἰδὼν τοὺς ἀπάγοντας αὐτὸν στρατιώτας τῷ δίψει λειποψυχοῦντας, προσευξάμενος ἐξήγαγεν ὕδωρ ἐκ τῆς γῆς, καὶ ἐπότισεν αὐτοὺς· καὶ φθάσας τὴν πόλιν Γάγγραν, ἀπεκλείσθη εἰς φυλακὴν, καὶ μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας, τῆς φυλακῆς ἐκβληθεὶς, καὶ καταναγκασθεὶς ἀρνήσασθαι τὸν Χριστὸν, καὶ μὴ πεισθεὶς, πυρὶ ἐτελειώθη καὶ κατετέθη τὸ τίμιον αὐτοῦ λείψανον χερσὶ χριστιανῶν ἐν αὐτῷ τῷ τόπῳ τῆς τελειώσεως.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι Λ᾽.

ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ.

XXX
Joannis.

Οὗτος ἦν ἐπὶ Ἰουλιανοῦ τοῦ παραβάτου στρατευόμενος, ἀποσταλεὶς οὖν μετὰ καὶ ἑτέρων στρατιωτῶν εἰς τὸν κατὰ τῶν χριστιανῶν διωγμὸν, ἦν μὲν τοῖς ὁρῶσι διώκτης, συνεμάχει δὲ κρύφα τοῖς χριστιανοῖς, τοῖς μὲν πρὸ τοῦ κρατηθῆναι μηνύων φυγεῖν· τοῖς δὲ μετὰ τὴν κατάσχεσιν λάθρα ἐπινοῶν τὴν ἀπόδρασιν· οὐ μόνον δὲ τὸ συμπαθὲς πρὸς τούτοις ἐπεδείκνυτο, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐνδεέσιν ἐχορήγει τὰ ἐπιτήδια καὶ προσευχαῖς καὶ νηστείαις, καὶ τῶν ἀσθενῶν ἐπισκέψεσι, καὶ ταῖς τῶν θλιβομένων παραμυθίαις τὸν βίον αὐτοῦ ἐπεκόσμει, καὶ πρὸς τὸ σεμνὸν μετερύθμισε. Οὕτω δὲ βιώσας, ἐν Κυρίῳ ἀνεπαύσατο, καὶ κατετέθη ἐν τόπῳ, ἔνθα καὶ οἱ ξένοι ἐτίθεντο. Ἐγνώσθη δὲ ὕστερον γυναικί τινι δι᾽ ἀποκαλύψεως, ὃς αὐτῇ ἐπιστὰς, τήν τε ἐν τῷ βίῳ πράξιν αὐτοῦ, καὶ ὃ ἐπεκέκλητο ὄνομα διεσάφησε· θαυματουργῶν δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ, ἐπέχει καὶ τοὺς δρασμοὺς τῶν δούλων.

ΜΗΝΙ ΤΩι ΑΥΤΩι ΛΑ᾽.

ΑΘΛΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΙΟΥΛΙΤΤΗΣ.

XXXI
Julittæ M.

Ἰουλίττα, ἡ τοῦ Χριστοῦ μάρτυς, ἦν μὲν ἐκ πόλεως Καισαρείας Καππαδοκίας. Δίκην δὲ ἔχουσα πρός τινα πλεονεκτικὸν ἄνδρα καὶ βίαιον, ὃς γῆς ταύτης τὸ πλεῖον ἀποτεμὼν, καὶ ἀγροὺς, καὶ ζῶα, καὶ κώμας καὶ οἰκέτας, καὶ πᾶσαν τὴν τοῦ βίου κατασκευὴν πρὸς ἑαυτὸν μετέστησε, καταφρονήσας τοῦ δικαίου, καὶ τοῦ Θεοῦ συκοφάνταις καὶ ψευδομάρτυσι, καὶ δωροδοκίαις τῶν δικαζόντων ἐπερειδόμενος. Παραστᾶσα τῷ δικάζοντι, καὶ ἀρξαμένη ἀναδιδάσκειν τὴν τοῦ ἀνδρὸς τυραννίδα, διεβλήθη παρ᾽ αὐτοῦ, ὡς εἴη χριστιανὴ, καὶ πρὸς μηδὲν ἰδοῦσα τῶν παρόντων, ἀλλὰ πάντων καταφρονήσασα, Ἐῤῥέτω, εἶπεν, ὁ βίος, καὶ ἡ τούτου δόξα· ἐγω γὰρ τὸν τῶν ἁπάντων δημιουργὸν, καὶ ποιητὴν οὐκ ἀρνήσομαι. Παραυτὰ οὖν ὁ ἄδικος κριτὴς πυρὶ ταύτην παρέδωκεν· ἡ δὲ κάμινος περισχοῦσα τῆς Ἁγίας τὸ σῶμα, ὥσπερ τις θάλαμος φωτεινὸς, τὴν μὲν ψυχὴν ἐπὶ τὴν οὐράνιον χωρίαν ἔπεμψεν· τὸ δὲ τίμιον αὐτῆς σῶμα ἀκέραιον διεσώσατο τοῖς προσήκουσι καὶ πᾶσι τοῖς πιστοῖς.

ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΗΜΩΝ ΕΥΔΟΚΙΜΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ.

Eudocimi Junioris

Οὗτος ὁ Μακάριος ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοφίλου τοῦ μισοχρίστου, οὗ οἱ γεννήτορες σὺν τῇ τοῦ βίου περιφανείᾳ, πατρίκιοι γὰρ ἦσαν, ὀρθόδοξοι ἐγνωρίζοντο, Καππάδοκαι τὸ γένος· διὸ καλῶς ὁ Εὐδόκιμος ἀναγόμενος ὑπ᾽ αὐτῶν τὰ εἰς ἀρετὴν, κανδιδάτος ὑπὸ Θεοφίλου ἐτιμήθη, καὶ στρατοπαιδαρχεῖν ἐτάχθη, πρῶτον μὲν κατὰ τὴν Καππαδοκῶν χώραν, ἔπειτα κατὰ τὸ Χαρσιανὸν, ζυγός τις δίκαιος ὢν καὶ κανὼν, καὶ ἰσότητα πᾶσαν φυλάττων, ἐλεημοσύναστε πλείστας ἐκτελῶν καθ᾽ ἑκάστην, καὶ τὰς ἐκκλησίας καλλιεργῶν, χήρας καὶ ὀρφανοὺς ἐκδικῶν, καὶ ἁπλῶς πάσης ἀρετῆς ἰδέαν μετερχόμενος· κατὰ Θεὸν οὖν πολιτευσάμενος, νόσῳ σωματικῇ κατασχεθεὶς, τὸ πνεῦμα αὐτοῦ τῷ Θεῷ παρέτεθο. Οἱ δὲ προσήκοντες, τὴν αὐτοῦ κέλευσιν ἀποπληροῦντες, μετὰ τῶν ἐνθυμάτων καὶ ὑποδημάτων ἔθαψαν, θαύμασι πολλοῖς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ δοξασθέντα.

ΤΕΛΟΣ.

Anhang Juli I