Anhang März II

[Appendix]

AD ACTA GRÆCA TOMI SECVNDI MARTII.

Pergimus archetypa Græca, non alibi excusa hactenus, quorum est in huius Tomi decursu Latina interpretatio, repræsentare hoc loco: vtinam tanto cum fructu tuo, Lector, quanto cum labore nostro, vtique decuplo maiori quam debeat Latino prælo impendi. Nam typothetæ sermonis Græci prorsus imperiti, & raro adhibiti ad eiusmodi voces litterasque legendas & colligendas; eas etiam hic assequuntur difficilius, quod desumi debeant ex apographis rudiori plerumque manu aut festinantiori transcriptis. Quare mirum non est, si inter menda propemodum innumera, pauca aliqua effugiant oculos quamuis attentos corrigentium; aut ab his recte obseruata, non recte ab illis intelligantur, itaque vnus pro altero error irrepat. Hoc autem excusatum beneuole cupimus præsertim in primis primi tomi paginis. Progredienti emendatiores typi occurrent, etiam in ipso tomo primo: in hoc autem secundo tanto castigati magis quanto exercitatiores vsu ipso typothetæ & eorum correctores facti, a nobis etiam accipient ecgrapha distinctius accuratiusque exarata, post operosæ recognitionis molestiam sane non exiguam inter tot occupationes grauiores.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓ. ΚΟΔΡΑΤΟΥ
τοῦ ἐν Κορίνθῳ τῆς Πελοποννήσου.
Ex opusculis Nicephori Gregoræ MSS. in Electorali Bibliotheca Bauarica, Codice CCXII, iuxta ecgraphum Bibliothecæ Pragensis Societatis Iesu pag. 221.

Codratus, Martyr Corinthi in Peloponneso (S.)
Dionysius, Martyr Corinthi in Peloponneso (S.)
Cyprianus, Martyr Corinthi in Peloponneso (S.)
Anectus, Martyr Corinthi in Peloponneso (S.)
Paulus, Martyr Corinthi in Peloponneso (S.)
Crescens, Martyr Corinthi in Peloponneso (S.)

EX NICEPH. GREGORA.

CAP. I

[1] Εμοὶ δὲ τὸν τοῦ μεγάλου Μάρτυρος Κοδράτου βίον διηγεῖσθαι προελομένῳ, εἴτις μὴ ἀπιςεῖν ἐθέλοι, ἀκούων καινότερά τινα θεότητος γέμοντα, ἐπ᾽ αὐτῷ πεπραγμένα ἄρτι κομιδῇ τυγχάνοντι νηπίῳ, [Mirabilia Dei homines carnales non capiunt,] χρεὼν μὴ τοῖς ἀνθρωπίνοις τὸ ὅλον ἐμμένειν, ἀλλά τινων καὶ θειοτέρων μεμνῆσθαι τοῦ Θεοῦ τεραστίων, ὧν παλαιάτε καὶ νέα βρίθουσι γράμματα. Οἱ μὲνγὰρ τῆς κοσμικῆς τε καὶ ἀνθρωποπαθοῦς ὕλης πνέοντες, καὶ τῇ φύσει τὰ λεγόμενα ςαθμώμενοι, σχολῇ γ᾽ ἂν πρὸς ὑψηλοτέραν ἀναχθεῖεν ἔννοιαν, ὡσπερεί τισι δεσμοῖς οὐδαμῶς φορητοῖς τυραννούμενοι, καὶ τῇ γῇ προσκεκυφότες, καὶ μόνον οὐ λῆρον ἡγούμενοι, ὅσα δὴ τὴν ἀνθρωπίνην ςάθμην ὑπερβέβληκε, κᾂν αὐτῶν φάνῃ δακτύλων Θεοῦ. Οἷς ὖ ἐυσεβὴς συντέθραπται λογισμὸς καὶ ἀσχολία τὰ περὶ Θεοῦ φαντὰσεσθαι, [sed ij qui spiritu Dei aguntur.] τούτοις οὐ πολλὴ δυσχέρεια θεοπρεπῶς ἑαυτοὺς διατιθέναι πρόσγε δὴ τὰ τοῦ Θεοῦ θαυμάσια, ἃ πολλὰ, καθ᾽ οὓς αὐτὸς ἐθέλει χρόνους καὶ καιροὺς, καὶ οἷςτισιν ἀνθρώπων καὶ ὅπως ποτὲ ἐνδείκνυταί τε καὶ διενεργεῖ.

[2] [S. Codratus in Isthmo Pelopōnesi] Ἀρχὴ δέ μοι τοῦ λόγου ἡ τοῦ Μεγάλου προκείσθω πατρίς. Ἰσθμός τίς ἐστι πρὸς ἑσπέραν κείμενος, εὖρος μὲνοὐ πολὺς, μῆκος ὖ ἐπιπολὺ παρατείνων· φαίη ὖ ἄν τις ἰδὼν, ὡς ἑκατέροις τοῖς ἄκροις, ὡσπερεί τισι χερσὶ, βορέα μὲνκαὶ νότῳ προσυπαιτᾷ· την δὲ τοῦ Πέλοπος Ἑλλάδι τῇ λοιπῇ πρὸς μίγνοσιν, οὔτε ταύτην ἐκείνης ἀφίςασθαι τέλειον παραχωροῦσα, καὶ τὴν τοῦ Πέλωπος παρὰ τοσοῦτον τὸ παντάπασιν νῆσον εἶναι κωλύουσα, παρ᾽ ὅσον ἀμφοτέροις τοῖς ἑκατέρωθεν ὕδασιν ἀντιφράττει μεσιτέυουσα. Ὅσης μὲν οὖν ἔλαχε τῆς τῶν ὡρῶν ἐυκρασίας καὶ τῆς τῶν ἄλλων χάριτος, ὁῶόσα εἰς ἀκοὰς ἄνθρώπων ἰόντα οὐ βραχείας ἐμπιπλᾷ τῆς ἡδονῆς, καὶ ὡς ἐνιαυσιαίων κύκλων τακταῖς περιόδοις ἐνταῦθα συνέῤῥεον ἑλλήνων παῖδες, ἄθλων ἅμα καὶ ἐπάθλων ἕνεκα, οὐ τοῦ παρόντος ἴσως διεξιέναι καιροῦ. Ἴσασι γὰρ ἅπαντες, ὅσοι τῶν τῆς ἑλληνικῆς σοφίας κρατήρων καὶ ὅπως οὖν ἀπεγέυσαντο. Ταύτης τοιγαροῦν παρὰ τὴν πρὸς νότον λῆξίν ἐστι πόλις ἡ Κόρινθος, [Corinthi natus,] περιφανὴς ἄνωθεν καὶ πολυάνθρωπος, καὶ θεοῖς μὲν πρότερον ἐμπύρῳ τινὶ ςοργῇ προσανέχουσα, καὶ δεισιδαιμονίᾳ κάτοχος ἁπάσῃ· ἀφ᾽ οὗ ὖ οἱ τοῦ ἐυαγγελικοῦ κηρύγματος ἁλιεῖς τὴν τῆς ἡμῶν σωτηρίας σαγήνην τῇ εἰκουμένῃ καθῆκαν, ἀυτίκα δὴ καὶ αὕτη πάντα βυθὸν ἁλμυρὸν ἀποσεισαμένη πρὸς τὰ τοῦ Παύλου μεταχωρεῖ καὶ μετατίθεται νάματα. [Christianis parentibus:] Γεννήτορες δὲ ἐυσεβείᾳ καὶ ἐναρέτῳ διαγωγῇ διαπρέποντες, καὶ προσέτι γε ἐυγενείᾳ καὶ πλούτῳ βαθεῖ περιβρίθοντες. Ἀλλὰ γὰρ τοιάυτης μὲν τῆς πατρίδος, τοιούτων δὲ τῶν γονέων γενόμενος, οὐκ [quibus mox vita functis] ἐπιπολὺ τούτων ἀπώνατο, ἀλλὰ πρὶν ἢ τὴν βρεφικὴν παρελθεῖν ἡλικίαν ὄιχεται μὲνἡ μητὴρ, ὄιχεται ὖ ὁ πατὴρ, ἐν βραχεῖ τὸ χρεὼν ἐπιτεμόντες ἑκάτεροι· εἶσπερ ἂν εἰ δι᾽ οὐδὲν ἕτερον εἰς τὸν βίον παρήχθησαν ἢ τῆς τούτου γενέσεως ἕνεκα. Καὶ δι᾽ αὐτό γέ τοι τοῦτο τῷ βίῳ τούτῳ προσενεγκόντες, εἶτα ἀπῆλθον, μηδὲν πλέον γενέσεως συγχωρηθέντες συνεισενεγκεῖν τῶν ὅσα φύσις καὶ φίλτρα γονέας ἀφοσιοῦσθαι καταναγκάσουσι τοῖς ἑαυτῶν βρέφεσιν· ἀλλὰ πᾶσαν ὡς εἰπεῖν κηδεμονίας ἐλπίδα πρὸς Θεὸν ἀναῤῥίψαντες. Προσελάβετο μεὸ οὖν ὁ Κύριος αὐτὸν πάσης ἔρημον ἀνθρωπίνης ὄντα ἐπικουρίας (ού γὰρ ἂν εἴη τοῦτο νόμος Θεοῦ εἰς φῶς ἅπαξ προεληλυθότα ἄνθρωπον παριδεῖν, [in eremo] ὃς δίδωσι τροφὴν πάσῃ σαρκὶ, καὶ τοῖς κτήνεσιν ἐξανατέλλει χόρτον, καὶ πᾶσιν εἰς ἔυκαιρον τὴν τροφὴν πρυτανεύει) καὶ μικρὸν τῆς τῶν πολλῶν ἐπιμιξίας ἀπαγαγπν, καὶ εἰς ἀγρόν τινα ἀγαγὼν προσυννοεῖτο τούτου παραδόξως, [instar Ioānis Baptistæ educatur,] καὶ ἀποῤῥήτοις τρόποις διέτρεφε, καθάπερ πρότερον τὸν τῆς ἐρήμου τρόφιμον καὶ τοῖ Σωτῆρος πρόδρομον. Ὃ ὖ ὑπὸ Θεῷ κηδεμόνι καὶ προμηθεῖ ἤυξανε καὶ ἐτελειοῦτο σοφίᾳ καὶ χάριτι, ποικίλων ἐν αὐτῷ παραδόξων ὁσημέραι τελουμένων.

[4] [& sicut olim Israelitæ, de die protegitur nube] Ἀλλὰ γὰρ ἐνταῦθα τοῦ λογου γενόμενος, ἐνθύμιον ἐποιησάμην τὸν ἐκλεκτὸν τὸν τοῦ Θεοῦ Ἰσραὴλ, καὶ ὅσον θεόθεν πεπείραταὶ, τῶν καλῶν ἄρτι τῆς ἐρημίας μετὰ τὴν ἐξ Αἰγύπτου φυγὴν ἐπιβὰς, καὶ οὐδὲν ἀνόμοια τὰ τότε τοῖς νῦν παρατιθεὶς ἐφευρίσκω. [& nocte lāpade illustratur:] Νέφος γὰρ νῦν μεθ᾽ ἡμέραν μὲνὑποτρέχον τὸν ἥλιον, καὶ ἀπομαχόμενον ταις τοῦ ἡλίου φλογώσεσιν, ἐαρινὴν παρεῖχε τῷ Ἁγίῳ τὴν τῆς μεσημβρίας ὥραν· νύκτωρ ὖ αὖ ὁιονεί τις λαμπὰς ἐφεςήκει, τὴν νυκτερινὴν ζοφωσιν εἱς μεσημβρίαν ἀμεῖβον. Καὶ τότε μὲν, φησιν, οὐκ ἦν ἐν ταῖς φυλαῖς ἀυτῶν ὁ ἁσθενῶν. Καὶ οὗτος δὲ ταῖς ἐρημίαις καὶ μηδὲν ἐχούσαις ὑγιὲς παραμύθιον ἐνδιαιτώμενος, [semperq; sanus] ἡλικιώτη ἀεὶ τὴν ὑγείαν εἶχε καὶ σαύτροφον.

Ἐσθῆτός γε μὲν καὶ ξιτῶνος καὶ ὑποδημάτων καὶ ἄλλων ὁπόσων καὶ ὅιων πρὸς περιβολὴν σώματος ἐν χρείᾳ καθίστανται ἄνθρωποι, [crescit cum vestibus auctis.] οὐδενὸς τὸ παράπαν ἐδεῖτο παρ᾽ ὅλην τὴν ὀρεινὴν ἐκείνην καὶ ἄγαροικον δίαιταν· ἀλλὰ μόνην ἐκείνην ἀποχρῶσαν εἶχε περιβολὴν καὶ ἀκμάζουσαν ἀεὶ καὶ συνανιοῦσαν ἀποῤῥήτως τῇ τῆς ἡλικίας αὐξήσει καὶ ἀναδρομῇ, ἣν αὐτῷ πρὶν ἢ τὸν βίον ἀπολιπεῖν οἱ γονεῖς περιεποιήσαντο. Καὶ τί δεῖ τὰ πολλὰ καταλέγειν; τοσαύτης ἀπέλαβε τῆς ἀπείρου καὶ παραδοξου κηδεμονίας, ὅσην εἰκὸς Θεῷ καθάπαξ ἀνατιθέντα καὶ πρὸς τῆς ἐκείνου χειραγωγούμενον δεξιᾶς.

[5] Ἤδη δὲ καὶ τελεωτέρας ἥπτετο τῆς ἡλικίας καὶ συχνή τις τρίχωσις περιετίθει τὰς παρειὰς, καὶ ὑπήνη τὸν πώγωνα συνεκάλυπτεν, ὁπότε δὴ καὶ εἰς πόλιν ἤδη κατήει, καὶ ἀνθρώποις ὡμίλει, καὶ τράπεζαν οἱονεί τινα παρετίθει τὰ τοῦ Θεοῦ λόγια, ἀγροῦ μὲν τινος τῷ ὄντι ἀπόζουσαν, [reuersus Cerinthum alios docet,] ἀλλὰ πλήρους καὶ ὃν ἐυλόγησε Κύριος, ὅ φησι Σολομῶν ὁ θαυμάσιος. Καὶ ὥσπερ ἀπὸ θεωρίας τινὸς ἄρτι κατιόντος θεἳκῆς, οὕτως ἐξήρτηντο τῆς αὐτοῦ γλώττης, [socios acquirit,] καὶ οὅτω προσεἶχον αὐτῷ, οἷά τινες Ἰσραηλῖται μεγάλῳ καὶ θεόπτῃ Μωσεῖ.

Τούτων οὕτω θεοπρεπῶς γιγνομένων, συνήθεις αὐτῷ καὶ ὁμότροποι, καὶ ἵν᾽ εἴπω τὸ αὐτὸ πνέοντες, καὶ τὸν ἴσον δρόμον ἑκεῖνῳ μεταδιώκοντες γίνονται ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα· μεθ᾽ ὧν νῦν μὲνἐξεδήμει, νῦν ὖ ὲπεδήμει, νῦν μὲντῷ ἀγρῷ, νῦν δὲ τῆ πολει, πλὴν ἥκιστά γε μὴν ἱσομετρήτοις καίροῖς· ἀλλὰ συχνὰ μὲντῷ ἀγρῷ, [sæpius ruri degit.] σπάνιον δὲ τῇ πόλει, τὸν πολὺν ὄχλον σοφῶς παρακλίνων, καὶ τὸν δημώδη τάραχον ἀποπεμπόμενος, κᾀντεῦθεν καὶ τῷ Θεῷ σχολαιοτερον καὶ καθαρώτερον προσομιλῶν, τὸν ἐφεξῆς οὕτω παρήμοιβε βίον.

CAP. II

[6] Ἄρτι δὲ τῶν Ρὡμαἳκῶν σκήπτρων ὑπὸ τῷ δυσσεβεῖ Δεκίῳ ἠγμείων, [In persecutione Decij] καὶ Ιάσονος τῆς Ἑλλάδος ἡγεμονεύοντος, καὶ τοῦ ἐναντίου τῇ εύσεβείᾳ δόγματος τὸ ἰσχυρὸν ἔχοντος, πολλοὶ μὲνκαὶ ἄλλοι τῆς τοῦ Χριςοῦ μαθητείας ἐπαξίως ἠνδρίζοντο, καὶ οὐκ ἄκοντες τὸν κίνδυνον ὑπήεσαν· προθυμότερον δὲ τῶν ἄλλων ὁ θεῖος Κοδράτος σὺν γε τοῖς φίλοις καὶ ὁμοτρόποις, καὶ σφόδρα ἐθελοντὴς ἀθλητὴς καθίστατο, καὶ ταῦτα πρεσβυτικὸν ἐπαγόμειος σῶμα, καὶ γήρᾳ προσπαλαίων καὶ κόπῳ τῆς ἀσκήσεως, ᾗ τὸ πλεῖςον αὐτῷ τοῦ βίου συμπεπόρευται. [sistitur Iasoni Præsidi,] Παρίσταται οὖν τῷ Ἰάσονος βήματι δέσμιος ὁ Μακάριος, καὶ τοιαῦτά φησιν.

Τί ταῦτα ὦ μιαρὰ κεφαλὴ κατὰ τοῦ ἐμοῦ μαίνῃ Χριστοῦ τοῦ Σωτῆρος ἁπάντων, καὶ ἡμῶν τῶν αὐτοῦ, τί δὲ καὶ πρὸς βῆμα καθέλκεις καὶ τυραινίδα προσάγεις, καὶ ὑπὸ χεῖρα ποιεῖσθαι ἐπιχειρεῖς ἐλεύθερον φρόνημα, καὶ ὑπεῖξον οὐδενὶ τὸ παράπαν; Εἰδεναι γάρ σου τὴν δυσμένειαν βούλομαι σφόδρα τοι ἐναργέςατα, ἁς θᾶττον μὲν τ᾽ ἂν αὐτοί σε μεταπείσαιμεν, ἢ σύγε ἡμᾶς· εἰ δὲ δυσχερὲς εἴη τὸ πρῶτον, θάτερον πάντως ἔςαι ἀδύνατον. Μελλήσας τοίνυν μηδὲν, ἀφίστασο τῶν πάντων μηδενὸς κολαςηρίου, [& se quibusuis tormentis offert,] ὧν ὁ σοφὸς ὑφηγεῖταί σοι δαίμων, κᾄν τε σίδηρος, κἄν σε φλὸξ, κᾄν θαλάσσια ρεύματα, κᾂν ἕτερά τινα τῆς αὐτῆς ἰταμότητος εἴη τυγχάνοντα· ἀλλὰ πάντ᾽ ἔπαγε καθ᾽ ἡμῶν τῷ σῷ λαμπρῶς ἑξυπηρετούμενος πατρί τε καὶ ὑφηγετῇ μιαρῷ. Ἐπὶ τοσοῦτον καὶ γαρ ὑπομενοῦμεν ἅπαντα, ἐφόσον τε καὶ σίδηρος τὰ βριαρὰ τῶν χαλκοτύπων κρούματα. [cum magno stupore Præsidis,]

[7] Τούτων οὕτω λεγομένων, ἔχαιρον μὲνἄνωθεν Ἄγγελοι, καθάπερ τινὲς ἀθλοθέται ἀφ᾽ ὑψηλοῦ τοῦ θεάτρου προκύπτοντες· ἐπλήττετο ὖ ὁ πικρὸς Ἡγεμὼν, καθάπερ συχνῶν τινων ἀμφ᾽ αὐτῷ πρηςήρων κατενηνεγμένων, καὶ τῆς πείρας πάντα προαπελέγετο, [secum exquirentis modū pœnæ inferendæ.] χλεύην οὕτω γενησόμενα πάντ᾽ ἐννοῶν ἃ τῷ τέως κατ᾽ αὐτῶν ἐπενόει, καὶ πολλαῖς ἀλλεπαλλήλοις ταῖς ἐννοίαις τὸ λογιζόμενον τῆς ψυχῆς διεσάλευε καὶ ἐτάραττεν, καὶ ὑπὸ σφοδρᾶς οἱονεί τινος ἀντικρουόμενος ἀντιπνοίας τοῦ γενναίου ἐκείνου δηλαδὴ καὶ τάρσους γέμοντος πνεύματος.

Καὶ ὡς ἐν βουλευτηρίῳ, διὰ πάντων βουλευμάτων ἀπὸ συχνοῦ τοῦ διαςήματος ἤρχετο μετά τινος a ὀξύτητος τοῦ νοῦ καὶ ἀνεπόλει, τινῶν μὲνἂν ἀποσχόμενος, τινῶν δὲ πειραθεὶς εὐτυχόιη, καὶ μὴ χλεύη, σαφὴς φανείη προκείμενος, ὥσπερ ὑπὸ βελτίονος ἀντιπάλου καταῤῥαγείς. Καὶ νῦν μὲνὥρμα μιᾷ πληγῇ τοὺς Μάρτυρας μὲντοὺ βίου, πραγμάτων ὖ ἑαυτὸν ἀπαλλάξαι· νῦν ὖ ἐπεῖχε b καὶ ὡς ἐν μεταιχμίῳ τῇ πείρᾳ τὸ πᾶν ἀνέῤῥίπτει, καθάπερ ἐν κύβοις, [Inter tormenta cōstans] ἐν οἷς τοσούτω θάτερον ἥκιςα ἀπροσδόκητον, ὅσῳ θάτερον προςδοκήσιμον.

[8] Ἀλλὰ γὰρ ἴωμεν ἐπὶ τὸ μαρτυρικὸν γυμνάσιον, ἀριθμήσοντες τοὺς γεναίους ἐκείνων ἀγῶνας. Τύπτουσι μὲντὴν ἀρχὴν σὺν τοῖς εἰρημένοις ἁγίοις Κοδράτον ἐφόσον ἦν δυναμένοις τοῖς δημίοις· ἔπειτα πρὸς ὕψος ἐκ τῶν ποδῶν ἄιρουσι, καὶ σιδηραῖς ἀκμαῖς τὴν τῶν σαρκῶν ἁρμονίαν κατα τέμνουσι· μετὰ δὲ πῦρ ὑφάπτουσι, τοῦτο μὲνῶσπερ ἕψοντες τὰ ἐκείνων σώματα, τοῦτο δὲ καὶ δριμείαν ὀδύνην τοῖς ἀναπνευστικοῖς πόροις αὐτῶν ἐμποιοῦντες. Ὁ δὲ Μάρτυς τοῦ σώματος καθάπαξ τὸν νοῦν ἀποστήσας, ἀπέδημον ἔστελλε πρὸς Χριστὸν, δι᾽ ὂν ἐκαρτέρει πάσχων, κᾀντεῦθεν τῶν τοῦ σώματος ἀλγεινῶν ὑπερεφρόνει ῥᾳδίως, καὶ πρὸς μόνον ἔβλεπε τὸν ἀθλεθέτην, καὶ ἐνεκαλλωπίζετο τοῦ σώματοσ ὑποῤῥέοντοσ, καὶ μόνην ταύτην ἡγεῖτο νίκην εἶναι σαφῆ, τὴν ὑπεροψίαν τῆς σαρκὸς πληττομένης ὑπὲρ τοῦ παθόντοσ πρότερον δι᾽ ἡμᾶς. Καὶ πρὸς μὲντὰς τοῦ σώματοσ ἀλγηδόνας τοιοῦτος ἦν ὁ Κοδράτοσ· πρὸς δὲ τοὺς συνάθλους ὁπότε ἐπιστπαθείη, [socios ad generos e moriendum hortatur.] τοιαῦτα ἅτινα εἰσηγεῖτο, οἱονεί τις γυμναστὴς ἄρτι προσβιβάζων πρὸς ἀήθεις ἄθλους, καὶ σφοδρόν τι ζώπυρον ἐντιθεὶς ταῖς ἐκείνων φυχαῖς. Ἄνδρες, φησὶ, οἱ τὸν αὐτὸν ἐμοὶ τρέχοντες δίαυλον, καὶ πρὸς ἓν ἀφωρῶντες βραβεῖον, εἰ τὸ τῆς φύσεως ἡμᾶς ἐπίκηρον ἐλάνθανε, καὶ ἀθάνατα βιώσεσθαι προσεδοκῶμεν, εἰκὸς μὲνἴσως ἦν φιλοψυχεῖν, καὶ μὴ οὕτω τῆς σαρκὸς ἀφειδεῖν, καὶ πρὸς τοσοῦτον ἀποδειλιᾷν κίνδυνον. Επ εὶ δὲ νόμος τοῦτο φύσεως, ἀπαράιτητα ἐγκείμενος, καὶ εἰ μὴ νῦν, ἀλλ᾽ οὖν ἐς τὴν ὑστεράιαν ἢ γήρᾳ τὸν βίον τελευτήσομεν, ἢ νόσοσ τις ἐπεισπεσοῦσα (ἃι πολλαίτε καὶ ποικίλαι δι᾽ ἀταξίαν τῆς ὕλης ἐπίασι τῇ ταλαίνῃ σαρκὶ) ἀπαλλάξει τοῦ ζῇν· διὰ τί μὴ τὸ βέλτιον αἱρούμεθα πρὸ τοῦ χείρονος; Εἰ μὲν γὰρ τὸν τῆς φύσεως οἰκεῖον περιμενοῦμεν [θάνατον] ἀκλεὴς τὸ παντάπαν ἐσεῖται, καὶ c συνθάψει τοῖς σώμασι τήν μνήμην ἡμῶν, καὶ ἄδηλον εἰ καὶ τῆς τύχης ἵλεω τυχοιμεν· εἰ δ᾽ ὁ μετὰ κινδύνων αἱρετὸς ἡμῖν κατασταίη νῦν, ἀθάνατον μὲνἡμῖν τὸ κλέος διαμενεῖ τῷ βίῳ, καὶ ζῇν τοῦτ᾽ ἔσται μᾶλλον ἢ θανεῖν, ἀθανάτων δὲ καὶ τῶν βραβείων παρὰ Θεοῦ ἀντιληψόμεθα.

[9] [Præfidis nouas & graues minas contemnit.] Τούτοις τοῖς λόγοις οἷά τις στρατηγὸς τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν ὑπαλείφων τε καὶ παραθαῤῥύνων, πρὸς τοὺς ἑξῆς ἀγῶνας ἀνδρικωτέρους καθίστα. Ἀλλ᾽ ὁ τύραννος οὐκ ἔληγεν οὐδέπω τῆς σφοδρᾶς ἐκείνης ὠμότητος, ἀλλ᾽ ἠνταῦτα ἐκείνῳ μικρά τις παρασκευὴ κατα τῶν Ἁγίων, ὡς ἔφασκεν. Ἠπείλει γὰρ ἑτέρους οὐ μετρίους καὶ πικροὺς θανάτους, καὶ οἵους οὐκ ἂν ἀνθρώπου σῶμα φέρειν δύναιτο. Πρὸς ὃν ὁ Κοδράτος (ὢ γενναίας ἐνστάσεως καὶ φρονήματος φλέγοντος) Περὶ μὲν θανάτου οὐδὲν ἡμῖν μέλει, φησὶ· πῶς γάρ; ὃν ἡμῶν ἡ φύσις πρόγε σοῦ κατεψηφίσατο, καὶ οὐκ ἔνεστιν οὐδενὶ τῶν ἁπάντων γενέσει χρησαμένῳ μὴ καὶ φθορᾷ καθυπαχθῆναι· τοῦτο δ᾽ ἡμῖν ἐν τοῖς μάλιστα μέλει, μὴ σὺν ἀδοξίᾳ τοῦ ζῇν ἀπαλλαγῶμεν. Τοῦ μὲν οὖν πολλάς τε καὶ ποικίλας ἐφευρίσκειν καθ᾽ ἡμῶν βασάνους, σὺ κύριος· τοῦ δὲ πρὸς πάσας ἀντιτεταγμένως ἔχειν, καὶ τῆς σαρκὸς ἀφειδεῖν, τούτου δ᾽ ἡμεῖς κύριοι, καὶ ἴδοις ἂν παντὸς ἀδάμαντος ἀκμαιοτέρους. Ἡμῖν δὲ καὶ ἐν εὐεργέτου μοίρᾳ λογίζῃ, πλείους ἐπιφέρων κολάσεις, ἰσομετρήτους γὰρ καὶ τοὺς στεφάνους ἐκδεχόμεθα παρὰ τοῦ ἀθλοθέτου Θεοῦ.

[10] Ταῦτα τὸν τύραννον ἐμαλάκιζεν οὐδαμῶς, ἀλλ᾽ ἀνέφλεγε μᾶλλον τον ἐκείνου θυμὸν, ὡσπερείτις εὔπρηστος ὕλη φλόγα πυρὸς. [fortes omnes supplicia exspectant:] Καὶ ὁ μὲνἐφοινίσσετο τὸ πρόσωπον ὑπ᾽ ὀργῆς, οἱ δέ μάρτυρες ἐμειδίων· Καὶ ὁ μὲνὕβριζεν, οἱ δ᾽ οὐκ ἀνθύβριζον· Καὶ ὁ μὲντοὺς δημίους ἐκέλευεν ἐμφορεῖν τὰς κολάσεις, οἱ δ᾽ ἀλλεπαλλήλους τε καὶ συνεχεῖς ἐμφορούμενοι ἔχαιρον τὸ τοῦ σώματος ἀσθενὲς τῆς τῆς ψυχῆς ὐπερειδούσης καὶ ἀνεγειρούσης ἐλπίδος, καὶ γυμνάσιον ὡς ἀληθῶς ἀρετῆς τὰς βασάνους ἡγεῖσθαι πειθούσης. [bestiis obiecti non læduntur,] Ἤδη δὲ καὶ θηρίοις ἠγριωμένοις βορὰ παρατίθενται· ἀλλ᾽ ἀπήλλαξαν κᾀκεῖθεν ἀπαθεῖς, Ἀγγέλου θεόθεν ἐπιστάντος βοηθοῦ, καὶ τὰ τῶν θηρῶν ἀποφράττοντος στόματα. Ἐπεὶ δὲ, μικροῦ δέω λέγειν, διὰ πάσης ἐπινοίας ἐλθὼν ὁ κολάζων, ἐκείνους μὲν νικητὰς, ἑαυτὸν δὲ τὴς ἥττης καὶ ἄκων κληροῦχον ἐποίει, διὰ πάσης προςτάττει συρῆναι τῆς πόλεως, [raptati lapidantur,] ὑπτίους ἐκ ποδῶν δεσμηθέντας. Καὶ εἵλκοντο μὲν ἀφειδῶς οἱ Χριστοῦ ἀθληταὶ· ἐβάλλοντο δ᾽ ὑπὸ πάντων ὡς εἰπεῖν συγκλύδων τινῶν καὶ ἀγοραίων μειρακίων λίθοις τε καὶ ξύλοις, καὶ ὅτῳ δύναιτο ἕκαστος τρόπῳ, ἕως τῆς πόλεως ἀπηνέχθησαν ἔξω, ὅπου καὶ τὴν τελευτὴν εὗρον τοῦ βίου, [& capite plexi clarēt miraculis,] ξίφει τὰς κεφαλὰς ἀποβεβληκότες. Ἀλλὰ γὰρ ὁ θεἳος Κοδράτος σαὺ τοῖς ἀμθ᾽ αὐτὸν οὕτω πρὸ τοῦ ἄστεως ἐξελαθέντες, ἐκεῖ που τοῦ τείχους ἔγγιστα δίκην ἀσταχύων τὰς κεφαλὰς ἀφήρηνται, Μαρτίου δεκάτην ἄγοντος τότε, τοῦ ἔαρος νέον ἤδη τὴν γῆν ἐπιόντος. Ἡ δὲ τὸ καταῤῥεῦσαν ἐκεῖθεν αἷμα δεξαμένη πέτρα, πηγὴν᾽ ὕδατος ἐκ τοῦ παραχρήμα ἀντιδοῦσα, διατελεῖ καὶ ἐς δεῦρο νοσημάτων παντοίων ἰάσεις συναποῤῥέουσα. Τὰ δὲ τίμια αὐτῶν λείψανα θεοφιλεῖς ἀνελόμενοι ἄνδρες, καὶ τέμενος θεῖον δειμάμενοι πρὸ τοῦ ἄστεως τούτῳ ταῦτ᾽ ἐγκαθέθεντο, ἀσθάλειαν μεγίστην τῇ πόλει καὶ θησαυρὸν ἄσυλον ἰαμάτων.

CAP. III

[11] Ἀλλὰ τὰ μέν ἀμφὶ Κοδράτον καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν τοιᾶυτα· ὑπόλοιπον δ᾽ ἂν εἴη διαλαβεῖν ἐν βραχεῖ καὶ τὴν τῶν ἄλλων ἄθλησιν, [Exemplo S. Codrati] οἱ διδασκάλῳ Κοδράτῳ χρησάμενοι, καὶ χρηστῷ παραδείγματι πρὸς τοὺς διὰ Χριστὸν ἀγῶνας ἐν ἐκείνοις τοῖς χρόνοις ἐῤῥώσθησαν, ζήλῳ τῷ πρὸς αὐτὸν τὰς ψυχὰς ἐκπυρώσαντες. Ἑνὶ μὲν οὖν ἅπαντες δικαστῇ παρέστησαν Τερτίῳ Ἀνθυπάτῳ Ἑλλάδος, [sub Tertio Proconsule martyres obeunt] διαφόρους δὲ τὰς κολάσεις ὑποστάντες ἐξῆλθον τὸν βίον· πρῶτα μὲν οὖν d Οὐικτουρῖνος Οὐΐκτωρ τε καὶ Νικηφόρος, μυρίαις πρότερον καταξανθέντες βασάνοις, ἔπειτα ἐν ὅλμῳ βιαίῳς τὰ σώματα συντριβέντες, [Victorinus, Victor, Nicephorus,] σώας καὶ ἀλωβήτους τὰς ψυχὰς τῷ Θεῷ παρέπεμπον. Δεύτερος δὲ Κλαύδιος τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας ἀκροτηριασθεὶς χαίρων ἀπεῖπε τῷ ζῇν, δραμὼν πρὸς Θεὸν ὃν ἐζήτει. [Claudius,] Τρίτος δὲ ὁ Διόδωρος, θείῳ ἔρωτι ἐκπυρώσας τὴν ψυχὴν, [Diodorus,] ἐς μέσην τὴν κατ᾽ αὐτου παρασκευασθεῖσαν πυρὰν ἅλλεται, πυρὶ πῦρ ὡς εἰπεῖν ἀντιτάξας, τῷ ἐνύλῳ τὸ ἄϋλον· καὶ μικρὸν ἐπιβιοὺς, ἑκατέρῳ πυρὶ διεμερίσατο ἑαυτὸν, ἀποδοὺς τὸν μὲν χοῦν τῷ γηΐνῳ, τὸ δὲ πνεῦμα τῷ θείῳ, καὶ δι᾽ αὐτοῦ τῷ Θεῷ. [Serapion,] Τέταρτος δὲ Σεραπίων κεφαλικὴν ὑπομείνας τιμωρίαν, πρὸς Χριστὸν διαβάινει, τὴν ὡς ἀληθῶς αὐτοῦ κεφαλήν. Πέμπτος δὲ Παπίας πόντῳ καὶ κύμασι καταβαπτισθεὶς, τεῖς θείοις καὶ ἀκηράτοις ἐνορμίζεται λιμέσι. [Papias.] Καὶ συγκατατίθενται καὶ οὗτοι τῷ θείῳ διδασκάλῳ Κοδράτῳ, πλοῦτος ὑπέρτιμος τῇ Κορίνθῳ, τὰς μαρτυρικὰς ἐκεῖθεν ἐφαπλοῦντες πάσῃ τῇ περιγείῳ [εὐεργεσίας]. Τοῦ δ᾽ αὐτοῦ τούτου θιάσου καὶ τῆς αὐτῆς πανηγύρεως καὶ πλείους ἕτεροι κατεφάνησαν, [Plures alij Martyres Corinthi] ὧν ἡ Κόρινθος τοῖς μαρτυρικοῖς ἐνεκαλλωπίσατο ἄθλοις. Καθαρὰ γὰρ ἄνωθεν καὶ ἀκίβδηλα παρὰ Παύλου τὰ τῆς εὐσεβείας ὑποδεξαμένη σπέρματα, ἐς κόρον δὲ καὶ τῶν τοῦ Κοδράτου ναμάτων ἐκροφήσασα, κλάδους εὐκλεεὶς ἀνήνεγκε τῇ καθολικῇ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλισίᾳ, οὓς οὔτ᾽ ἀπιστίας ἔτι χειμῶνες, οὔτ᾽ ἄγριοι καὶ καταιγίζοντες ἄνεμοι, ὁπόιους ὁ τῆς ἱερᾶς στρατιᾶς ἀντίπαλος ἐν τοῖς καιροῖς ἐκείνοις βαρύς τις καὶ βίαιος ἐνσκήψας ἐνέπνευσε, παρατρέψαι τὸ παράπαν ὤφθη δυνηθεὶς, ἀλλὰ φανερᾶς τῆς ἥττης αὐτῷ περιτραπείσης ἀπήει, κληρονόμος τῆς αἰσχύνης καταστὰς, καὶ κκτηφείας ἀθλητὴς αὐτὸς αὐτῷ γενόμενος.

[12] [sub Duce Venusto] Τέρτιος μὲν οὖν ἐκεῖνος, μαρτυρικοῦ φόνου τὸν δεξιὰν πληρώσας, ὡς ἐνῆν, ὑπερόριος τοῦ παρόντος βίου καθίσταται, φυγαδείαν ἀΐδιον τοῦ θανάτου κατα διαιτήσαντος αὐτῷ, καὶ πρὸς κόλασιν ἀδιάδοχον παραπέμψαντος· Βενοῦστος δέ τις ὄνομα, πονηροῦ πονηρὸς διάδοχος, Ἡγεμὼν γίνεται, ὁς μιαιφόνους ἐντολὰς παρὰ τοῦ Βασιλέως ἀναδεδεγμένος κατὰ τῶν εὐσεβῶν, πληρεσιν ἱστίοις, ὡς εἰπεῖν, ἐς Κόρινθον ἔρχεται, καὶ πολὺν ἀναφλέξας ἐκεὶ πυρσὸν ἀσεβείας, καὶ πολλοὺς τῷ Χριστῷ παραστησάμενος Μάρτυρας, συλλαμβάνει σὺν πᾶσι τούτοις καὶ ἑτέρους οὐκ ὀλίγους θιασώτας τῆς ἱερᾶς τοῦ Κοδράτου σχολῆς. Ὧν e Λεωνίδης πρῶτος ἐς τὸ μαρτυρικὸν ἀπαντήσας στάδιον, [Leonides post tormēta plurima] μετεωρίζεται πρῶτον ἐφ᾽ ὑψηλοῦ τινος ξύλου, καὶ ἀπηνῶς καταξαίνεται καὶ πυρὸς λαμπάσι περικαίεται. Εἶτα κατενεχθεὶς, οὐκ ἐδυσώπησεν οὐδέπω τὸ τοῦ Ἡγεμόνος ἀμείλικτον, τοσαύτας ὑποστὰς κακώσεις· ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐξ ὑπαρχῆς ἑτέραις μείζοσιν αὖθις παλαίειν παρασκευάζεται. Καὶ δὴ τῶν ἱματίων γυμνωθεὶς ἐπὶ σιδηρῶν τριβόλων τείνεται, ἄνωθεν δὲ ῥάβδοις ἀπηνῶς τύπτεται, ὡς μήδ᾽ ἔχειν μήδ᾽ ἐφ᾽ ἐνός τινος μέρους ἀνώδυνος μένειν. Ἀλλὰ κάτωθεν μὲν δριμείας ὑπομένειν τὰς ἀλγηδόνας ἄχρις ὀστέων αὐτῶν συγκαθιεμένης τῆς τῶν τριβόλων ἀκμῆς, ἄνωθεν δὲ τῇ συνεχεῖ καὶ ἀλλεπαλλήλῳ καταφορᾷ τῶν ῥάβδων κοπτομένης ὀικτρῶς τῆς σαρκὸς (ὦ ψυχῆς ἐυμενοῦς καὶ καρτερίας γενικωτάτης, ἣ πᾶσαν ἐξέπληξε φύσιν ἐπίγειόντε καὶ οὐράνιον) οὐδ᾽ ἄχρι σχήματος ἐχαλέπαινεν, ἀλλ᾽ ἔχαιρε τὸν σάρκα βλέπων περιῤῥεομένην τοῖς πλουσίοις ἐκείνης ἅιμασιν, ὥσπερ νυμφίος εὐπάρυφος, χρυσουφέσιν ἐστολισμένος τοῖς ἱματίοις. Ἀλλὰ γὰρ ἔδει συντηρηθῆναί πως τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο καὶ ἀθλητικὸν σῶμα καὶ πρὸς ἑτέρας βασάνους, καὶ μὴ πρότερον διαῤῥεῦσαι πρὶν κορεσθῆναι τὸν δήμιον ἐκεῖνον καὶ ἀπηνῆ τύραννον, καὶ ἐκπλῆσαι τὸ θυμούμενον τῆς ἀθέου ἐκείνου καὶ θηριώδους ψυχῆς, καὶ πρὸς τὰ χείρω γυμναζούσης ἐς ἀεὶ τὸν πρόθεσιν. Καὶ σκόπει δή μοι οἷον νεανιεύονται, καὶ οἷα κατὰ τοῦ Μάρτυρος παίζουσι παίγνια. Ἐπειδὴ γὰρ τοσάυτην ἐνειργάσαντο τὸν βάσανον κατὰ τοῦ μαρτυρικοῦ σώματος, ἐπ᾽ ἐσχάραις ἀμέλει πυρὸς ἐφαπλοῦσιν, ἵνα μὴ ῥυῇ δῆθεν ἐς τὸ παντελὲς καὶ ἀποψύξαν ἀπείπῃ ἀλλὰ καὶ μαρανθῶσι μὲν οἱ τοῦ αἵματος ῥύακες, ἐκτηγανισθῇ δὲ πᾶν, εἴτι φλεγμαῖνον εἴη καὶ σεσηπός. Ἐπεὶ δὲ οὐδὲν ὀ τύραννος ἤνυεν, [in mare proiectus, vti & mulieres septē] ἀλλὰ διὰ πάντων ἰὼν καὶ διὰ πάντων ἡττᾶτο, ῥέυμασι θαλαττίοις προστάττει ῥιφῆναι σαὺ γυναιξὶν ὁσίαις οὐκ ὀλίγαις, αἳ τὸν αὐτὸν τότε διήνυον ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ἆθλον, καὶ τὸ μαρτυρικὸν ἐκεῖνο καὶ αὐταὶ συνεκρότουν θέατρον, ἀῤῥευώσασαι τὸν φύσιν ταῖς ἀῤῥενικαῖς ἀρδείαις τοῦ Κοδράτου, ὧν τὰ ὀνόματα διὰ τὸ ἀξιομνημόνευτον ἐνταῦθα ἐκθήσομαι.

[13] Καρίεσσα μὲν f ἦν οὖν καὶ Νουνεχία, αἱ τῶν χάριτος καὶ νοῦ σώφρονος πεπληρωμέναι· Βασιλισσάτε καὶ Νίκη, [Chariessa, Nunechia, Basilissa, Nice, Cale, Galene, Theodora.] αἱ βασιλικῶς κατὰ τῆς ἀσεβείας ἀνδρισάμεναι, καὶ νίκης ἀναδυσάμεναι στέμματα· Καλή τε καὶ Γαλήνη, αἱ καλῶς μὲνπαρελθοῦσαι τὸν ἅλμην τοῦ βίου, καὶ πρὸς ἀπαθείας ἐληλυθυῖαι γαλήνην· Καὶ πρόςγε ἔτι Θεεδώρα, ἡ θεῖον τῇ Κορίνθῳ γενομένη σὺν ταῖς ἄλλαις δώρημα. Τότε δὴ τότε λέγεται καὶ τὴν θάλατταν αἰδεσθῆναι τὰ μαρτυρικὰ ἐκεῖνα σάματα, καὶ μὴ ἐθελῆσαι ἐκπεπωκέναι, ἄλλ᾽ ἐπὶ σταδίους ὑπηρετήσασθαι τρίακοντα, ὅσα καὶ ἤπειρος. Λέγεται δ᾽ οὖν καὶ τὴν Χαρίεσσαν κατὰ τῶν κυμάτων πεζεύουσαν, ᾠδὴν τῷ Κυρίῳ τοιαύτην ἀναβοῆσαι, ἐπακολουθοῦντων ἄλλων καὶ συνεῖδόντων· Ἓν μίλιον ἔδραμον Κύριε, καὶ στράτευμα ἐδίωξας Κύριε, καὶ οὐκ ἠρνησάμην σε Κύριε, σῶσόν μου τὸ πνεῦμα, ταῦτα δὴ τὰ τῆς Μωσέως καὶ Ἀαρὼν ἀδελφῆς ῥήμασι παραπλήσια. Εἶτα λίθους κατὰ τοῦ τραχήλου g ἐξάπταντες, βία κατὰ τοῦ πυθμένος ὠθοῦσιν, ὡς ἀπειπεῖντε τοὓς Μάρτυρας δεσμοῖς καὶ κύμασι μαχομένους, καὶ οὕτω τοῦ ζῇν ἐξεληλυθέναι, καὶ Θεῷ προσαχθῆναι θύματα τέλεια.

[14] [quorū palmis gloriosior Codatrus Pauli imitator] Τοιαῦτα τοῦ θείου Κοδράτου τὰ γεώργια καὶ ὁι καρποὶ τῶν πόνων, καὶ τοιαῦτα τὰ τῆς διδασκαλίας ἐκείνου βλαστήματα, καὶ ἐς τοσοῦτον ἤυξησε τὸ τοῦ χαρίσματος τάλαντον. Παῦλος μὲνγὰρ ἐκ τῆς ὄντως σοφίας ἀντλεῖ τὰς πηγὰς τῆς διδασκαλίας· οὗτος δ᾽ ἐξ ἐκείνου μετειληφὼς τοῖς ἄλλοις μετέδωκε, καὶ οὐκ εἰς τριάκοντα καὶ ἑξήκοντα μόνον, ἀλλ᾽ ἤδη καὶ εἰς ἑκατονταπλάσιον τὸ τοῦ χαρίσματος ἤυξησε τάλαντον· ὥστε καὶ πεπείσμεθα πάντων ἀπολαύειν ἐξεῖναι νῦν αὐτῷ παρὰ Θεοῦ τῶν καλῶν, καὶ μὴ τὰς μὲντῶν μονῶν εἰς κατοικίαν ἀπολαμβάνειν, τὰς δὲ μὴ· ἀλλ᾽ ἑνί γε τῷ τρόπῳ τῶν ὅλων ἐπίσης κληρονομεῖν, ὡς υἱὸς εὐάρεστος ἀναθανεὶς τᾧ Θεῶ καὶ πατρὶ, καὶ διὰ πασῶν ὁδεύσας τῶν αὐτοῦ ἐντολῶν, καὶ πάντα κατωρθωκὼς ἄριστα πάντων, ἃ παρὰ μέρος ἕκαστοι. Ταύτητοι καὶ ἀπολαύειν φαμέν καὶ παρὰ μέρος ἅπερ οὐχ ἄπαντες, καὶ σαύγε τοῖς ἄλλοις ἅπερ ἕκαστοι· καὶ γνωρίζουσιν ἅπαντες τὰ τῆς συνήθους ἀρετῆς ἐπ· αὐτῷ σύμβολα. [suscipitur ab Ascetis,] Καὶ προσδέχονται μὲνσυγχορευτὴν ἀσκηταὶ, καὶ κοινωνὸν ποιοῦνται τῆς σφῶν εὐφροσαύης, ὥσπερ ὀφειλήν τινα σάυτην ἀπαραίτητόν τε καὶ ἀξιόχρεων ἐκτιννύντες αὐτῷ, ἐπείτοι γε καὶ αὐτὸς πολλῆς ἄιτιος τῆς εὐφροσαύης αὐτοῖς καθίστατο πρότερον, ὁπότε τὸν αὐτὸν αὐτοῖς ἔτρεχε δίαυλον, πρὸς τὰς ἐξουσίας παραταττόμενος τοῦ σκότους τοῦ ἀιῶνος τούτου, καὶ ἀναιμακτα καθ᾽ ώραν ἀνεγείρων τρόπαια. Ἀπόστολοι δὲ, καὶ πρόγε πάντων ὁ μέγας κῆρυξ καὶ κορυφαῖος Παῦλος, πάρεδρον ποιοῦνται καὶ συνεστιάτορα τῆς κοινῆς εὐωχίας τοῦ καινοῦ καὶ μεγάλου θύματος, [& Apostolis] ὡς δεύτερον καὶ θερμότερον κήρυκα τοῦ ἐκείνων εὐαγγελίου ἐπ᾽ ἐκείνους ἀναφανέντα, καὶ διατρανώσαντα τὴν ἐκείνου φωνὴν, καὶ μὴ τὸ καθ᾽ αὑτὸν μόνον προμηθωσάμενον, καταχώσαντα δὲ τὸ τοῦ δεσπ ό του τάλαντον, παραπλησίως ἐκείνῳ τῷ πονηρῷ δούλῳ· ἢ σπείραντα μὲν, οὐκ ἐπ᾽ εὐλογίαις δὲ, ἀλλὰ κακοτρόπως ἐφ᾽ ὑδάτων καὶ πετρῶν καὶ βάτων, ὅπη καὶ τὸ τῆς σπουδῆς ἀνόνητον, καὶ τὸ τέλος ἀτελεσφόρητον· ἀλλ᾽ ὡσπερεί τινι βασάνῳ τῷ λόγῳ προσάγοντα τὰς τῶν πολλῶν διαθέσεις, καὶ κρίνων ἕκαστα, καὶ τῇ μαχαίρα τοῦ πνούματος διαιρῶν τὸ κρεῖττον ἀπὸ τοῦ χείρονος, εἶτα τὸ εὐαγγέλιον παρεγύμνου καὶ παρετίθει τὴν ἀλήθειαν, ὥσπερ ἥλιον ἀποπεμπομένην ἐκ μέσου κακίας ἁπάσης σκοτόμηνον, καὶ οὕτω προσῆγε δῆμον ὅλον Θεῶ, τοὺς μὲνἄνευ αἵματος ἀθλητικοῦ, τοὺ δ᾽ οὐκ ἄνευ τούτου· καὶ ἀμφοτέρων καθηγούμενος, [vt qui exemplo suo præiuerit tam Martyribus quā Ascetis:] οὐ λόγῳ μόνον ἀλλὰ καὶ ἔργοις αὐτοῖς, τῶν μὲντῆς κατὰ Θεὸν ἀσκήσεως, τῶν δὲ τῆς διὰ Χριστὸν ἀθλήσεως· ἵναμὴ, ὅ φησι Παῦλος, τοῖς ἄλλοις κηρύττων, αὐτὸς ἀδόκιμος φαίνηται, κᾀντεῦθεν καὶ χαλκὸς καὶ κύμβαλον ἄντικρος ἀκούῃ· ἀλλὰ τὰ στίγματα τοῦ Κυρίου καὶ αὐτὸς ἐν τῇσαρκὶ βαστάζων, κῆρυξ ἦν, ὡς εἰπεῖν, ἀνεκλάλητος, καὶ διδάσκαλος ἔμπρακτος, λόγου μέν ἧττον δεόμενος ἢ ὅσον σκιαγραφήσαι καὶ προϋπογράψαι ταις τῶν ἀκουόντων ψυχαῖς τὴν ἀλήθειαν. Τὰ δὲ πολλὰ τῇ πρακτικῇ χρώμενος ἐπὶ τῶν λόγων, ὅσα κᾀπὶ τῶν σκιῶν οἱ ζωγράφοι τοῖς χρώμασι, πρὸς δήλωσιν ἐυτελῆ καὶ λαμπρὰν τῆς ἀληθείας ἐνέργειαν. Καὶ νῦν ἀπολαύεις, ὁ εὐλογημένος τοῦ οὐρανίου Πατρὸς, [quare nunc gloriosus in cælo] τῶν ἡτοιμασμένων σοι αἰωνίων ἀκηράτων ἀγαθῶν, ἃ μήτε εἰς ὄψιν ἐλθεῖν ἀνθρωπίνην μεμαθήκαμεν, μήτ᾽ ἐπὶ καρδίαν χαμαὶ ἐρχομένην, καὶ χαίρεις ἐντυγχάνων ἀμέσως τῷ ἀθλοθέτῃ Χριστῷ. [inuocatur ab auctore.] Μέμνησο δὲ καὶ ἡμῶν ἑορτὴν ποιουμένων τὰ σὰ, καὶ πᾶσαν ἔφοδον ἐχθρῶν, τῶν τ᾽ ἐξ ἀφανοῦς βαλλόντων τῶν τ᾽ ἐκ τοῦ φαινομένου, βυθοῖς ἀπωλείας παράπεμπε, καὶ πᾶσαν ἐξομάλισον βιωτικὴν δυσχέρειαν, ὡς ἂν ἀκινδύνως τὴν ἅλμην τοῦ βίου παραδραμόντες τοῖς θείοις κατα λύσωμεν λιμέσι, τῇ σῇ δεξιᾷ κυβερνώμενοι, καὶ διὰ σοῦ τῇ τοῦ σωτῆρως Χριστοῦ καὶ Θεοῦ ἡμῶν, ᾧ πρέπει δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

[Annotata]

a MS. ὀξὲν: manifestum σφάλμα hoc modo suppleuimus, vt sensus sit, cum quodam mentis acumine deliberationem institutam. Dehnius noster suspicatur legendum μετά τίνος ὀξέος τόνου.

b Idem legere mallet: Νῦν δ᾽ ἐπεῖχε ὡς ἐν μεταιχμίῳ τῇ πείρᾳ τὸ πᾶν ἀναῤῥίπτειν. Nunc vero formidabat velut in campo omnia euentui committere.

c MS. συνάψει: sed litteram deficientem, vti antea θάνατον supplens adiecit, qui hæc summo cum iudicio transcripsit Dehnius prænominatus: quemadmodum & num 11 suppleuit νοσημάτων pro σημάτων, & alia quædam.

d Septem hi Martyres coluntur a Græcis tum aliis diebus tum maxime 5 Aprilis. Nos quidquid fere de iis dici poterat collegimus ad 25 Februarij: quod in Latinis Martyrologiis septem iisdem nominibus passi legerentur in Ægypto sub Numeriano & Sabino Duce: & quamuis martyrij etiam genus esset diuersum, in medio tamen reliquimus essentne distinguendi.

e Colitur vna cum septem Mulieribus, de quibus infra, 16 Aprilis.

f MS. ἦ εὖ: sed correxit Dehnius, prout sensus exigebat.

g Ibidem ἐξάπαντες manifesto mendo.

ΒΙΟΣ ΕΝ ΕΠΙΤΟΜΩι ΚΑΙ ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓ. Π. Η. ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
τοῦ τῆς Σιγριανῆς.
Auctore (vt videtur) Simeone Metaphraste.
ex MS. Codice Bibliothecæ Sfortianæ signato 90, folio 129. quomodo est etiam in Biblioth. Medicæa S. Laurentij, pluteo 4, Codice 4.

Theophanes, Presbyter Magniagri in Sigriana prope Cyzicum Hegumenus & Confessor (S.)

EX MS. CARDIN. SFORTIÆ.

PROLOGVS.

[1] Θσπερ λειμὼν εὐανθὴς, ποικίλοις ἄνθεσι ποικαζομενος, ὡραΐζει ταῖς ὀδμαῖς τῶν καταλλήλων στιβάδων τοὺς ἱστορεῖν βουλομέν ους, [Vitæ Sanctorum Ecclesiam ornant:] καὶ τόπον ἐκ τόπου ἀμείβοντας παλινδρομεῖν ἀναγκάζει, καὶ τὸν ἀναχώρησιν ἑκοντὶ παραβλέπειν· τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ ἡ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Τῇ γὰρ πολυειδεῖ πείρᾳ τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος Ἁγίων κομῶσα, πρὸς θείαν τοὺς ἀκροατὰς ἐποτρύνει δοξολογίαν, καὶ ἑορτὴν ἐξ ἑορτῆς ἐνηχούμενοι χαρμονικῶς τῇ καθ᾽ ἡμέραν ἐν ἀλλακτῇ ἐπωνυμίᾳ ἐπείγονται, γέρας αἴσιον κελαδῆσαι. Ἐν τούτῳ γὰρ καὶ εὐσεβεῖς προστιθέναι ἐαυτοῖς ἀρετὴν ἐπισπεύδουσιν, καὶ οἱ λίαν ἀσαύετοι ῥᾷστα τῆς ἑαυτῶν πολιτείας κατεγνωκότες εὐσεβεῖν τὴν γνώμην βιάζονται. Οὐκ οὖν, ἀγαπητοὶ, ὁσίῳ ἀνδρὶ ἐγκωμιᾶσαί μοι σπεύδοντι, προθύμως τὰς ἀκοὰς ὑροστρώσατε, καὶ νουνεχῆ τὴν ἀκρόασιν παρακατέσχετε σήμερον. Τίς δὲ οὗτος; Ὁ ἐν ἀσκηταῖς περιβόητος Θεοφάνης, [in quibus Theophanes] ὁ μέγας τῆς ὀρθοδοξίας ὑπέρμαχος, ὁ τῶν ἀληθινῶν δογμάτων προασπιστής, ὁ προθύμως ἑαυτὸν τοῖς τυραννεῖν ἐθέλουσι παραδούς, ὁ τὴν δυσσέβειαν τοῦ Κρατοῦντος ἐλέγξας δογματικαῖς ἐκφαντορίαις, ὁ βίῳ καὶ πράξει καὶ λόγῳ νηπιόθεν κεκοσμημένος, ὁ τὰ δοκοῦντα τερπνὰ παραβλεψάμενος εἰς ἅπαν, ὁ ἐν γάμῳ σωφροσαύην ἀσκήσας, ὁ σκορπίσας πενομένοις τὸν πρόσκαιρον πλοῦτον καὶ δικαιοσαύην ἑαυτῷ θησαυρίσας ἀιώνιον, ὥσπερ φησὶν ὁ ἐν Προφήταις Ψαλμωδός.

[2] [descriptus a variis] Ἐπεὶ τοίνυν [ἡ μήμη τοῦ] δικαίου μετ᾽ ἐγκωμίων, μή μου μέμψησθε τῆς προπ ετείας, ὡς πρὸ τοῦ βίου ἐγκωμιάζοντι. Τότε γὰρ ἁρμόδιον πέφηκεν· ἀλλ᾽ ἐπειδή τισι σοφοῖς καὶ μακαρίοις ἀνδράσιν πονέσασι, καὶ τὴν τοῦ Μακαρίου ἐξ αὐτῆς γεννήσεως ἀναςροφήν τε καὶ διαγωγὴν, καὶ τὴν πρὸς θεῖον ζῆλον κίνησιν, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τὴν ἐν τῷ μονήρει βίῳ ἄσκησιν, καὶ τὴν καθαρὰν πολιτείαν, καὶ τὴν ἄκραν ταπείνωσιν, καὶ τὴν τῆς ὀρθοδοξίας τράνωσιν, καὶ τῆν πρὸς τὰ δεινὰκαρτερίαν, ἀριδήλως διηγησαμένοις, [hic compëdio propositus.] ἐπὶ χρυσῷ καὶ μαργαρίταις καὶ τιμίοις λίθοις· προσθεῖναι τούτοις οὐχ ἡγησάμην, ἀλλὰ σποράδην ἐκ τῶν αὐτῶν διηγημάτων συλλέξας, ὥσπέρ τις λιθολόγος, εἰς μίαν κατα σκευὴν ἀθροῖσαι προεθυμήθην. Ὁ γὰρ ἀδυνάτοις ἐπιχειρὼν, τοὐναντίον ἀσχημονὴν ἀνθέλκει τὸν τρόπον. Συντόμῳ γοῦν τῇ διηγήσει χρησάμλνος, ἀμυδράν τινα τῶν αὐτοῦ κατορθωμάτων ὑπόληψιν καταυλήσω.

CAP. I

[3] Ὁ Μακάριος οὗτος, Ἀδελφοὶ καὶ Πατέρες, ὁ τῆς χριστιανικῆς σφραγίδος ἐπώνυμος, [Parentibus nobilibus & orthodoxis] εὐγενῶν γονέων καὶ τῶν ἐν ἀξιώμασι περιβλέπτων γέγονε τέκνον, ἐν ἡμέραις Κωνςαντίνου τοῦ Κοπρωνύμου, τῇ ὑποκρυφίῳ δόξῃ ὀρθοδόξως πολιτευσαμένων. Ἔδει γὰρ, ἔδει ἐξ αὐτῶν τὸν τῆς Θεοφανείας ἐπώνυμον γεννητικῶς ἀποστίλψαι φωστῆρα· οὐ γὰρ ἂν ἡμῖν ὁ καθαρὸς οὗτος μαργαρίτης προυτέθειτο, εἰ ἐν ἡμέραις σκότους διαφανῶς οἱ τοὐτου γεννήτορες τὴν εὐσέβειαν a ἀπέστρεψαν. Μονογενὴς τοιγαροῦν αὐτοῖς ὑπάρχων ὁ Μακάριος, ἐκπαιδεύεται νηπιόθεν τὰ ἱερὰ γράμματα, γραφήν τε πᾶσαν εἰς ἄκρον μυηθεὶς, οὐ δὲ τῆς ἔξω σοφίας ἠμοίρησε. Ταύτης γοῦν τὸ κάλλιστον ἐπιλεξάμενος ἐν νῷ τεθησαύρικεν, ὅσον δὲ τὸ μεθῶδες μακρὰν χαίρειν εἰπὼν παρελογίσατο πρεπόντως. Νέου δὲ κομιδὴ τοῦ Μακαρίου ὑπάρχοντος, [puer orbatus,] καὶ οὔπω τῆς ἡβικῆς ἡλικίας ἐπιλελημμένου, οὶ αὐτοῦ γονεῖς πρὸς Κύριον ἐξεδήμησαν, καὶ μὲνει λοιπὸν μόνος ἐν ὑπερβάλλοντι πλούτῳ ὁ Ἅγιος· τάχα τῆς προνοίας οὅτως οἰκονομησάσης, ἵνα μὴ ὁ τῶν γονέων πόθος, πρόςκομμα τῆς πρὸς Θεὸν αὐτοῦ τρίβου γεννήσηται.

[4] [tandem vxori inuitus coniungitur:] Κωνσταντίνου δὲ τοῦ δυσσεβοῦς αἰσχρῶς τελευτήσαντος, διαδέχεται τὴν Βασιλείαν Λέων, ὁ ἐκ μητρικῆς ἐπωνυμίας Χαζάρης ἐπικληθείς. Ἐνδὲ τοῖς χρόνοις τῆς αὐτοῦ βασιλείας ἦν τις Πατρίκιος ὁμώνυμος αὐτῷ, πάνυ βάρβαρος καὶ θηριώδης τὸν τρόπον, καὶ τοῦ τῆς αἱρέσεως σμήνους σύμφρων τε καὶ ἀντιλήπτωρ· ὃς διὰ τὴν τοιαύτην δυσσέβειαν ὁμοτράπεζος τῷ Βασιλεῖ καθεκάστην ὑπῆρχε καὶ φίλος περιδέξιος. Καὶ δὴ μαθὼν τὰ περὶ τῆς οὐσίας τοῦ Μακαρίου, κελεύσευ βασιλικῇ συνεργῷ χρησάμενος, ζευγνύει τῷ Θεοφάνῃ τὴν αὐτοῦ θυγατέρα· ὅπερ βία καὶ μόλις τάχα γε διὰ τὸν τοῦ Κρατοῦντος φόβον εἴξαντος τοῦ Θεοφάνους, ἐξήρτυτο τὰ ἐπιτήδεια τῷ γαμικῷ θαλάμῳ. Τῶν οὖν αἰσίων τελεσθέντων, ἑσπέρας καταλαβούσης, μόνους ἐν οἰκίσκῳ τερπνῷ τόν τε εὐσεβῆ νεανίαν καὶ τὸν σὐκλεᾶ κόρην εἰσάγουσιν, ὡς ἃν αὐτοῖς ἐπιτηδείως ἔχοι πρὸς ἡδονῆς τρόπον. Σιγῆς δὲ γεναμένης, καὶ πάντων ἀφυπνωσάντων, νυκτός τε βαθείας διαχυθείσης, στραφεὶς ὁ Μακάριος, φησὶ τῷ κορασίῳ τάδε.

[5] [quam ad religiosæ vitæ propositum post breuem cōiugij vsum exhortans,] Ὁ μὲνπαρὼν βίος, ὦ γῦναι, βραχὺς ὡς πᾶσιν ἔυδηλον, καὶ ἀδηλίᾳ τοῦ μέλλοντος πλέον κεκρατημένος, καὶ κρίσις ἀδέκαστος τοὺς ἐν τῷδε τῷ βίῳ διαδέξεται b εὐθηνοῦντας. Τοιγαροῦν καὶ ὁ γάμος οὐκ ἀπόβλητος παρὰ Θεῷ· ἀλλ᾽ αἱ φροντίδες τοῦ βίου, ἀλλοιοῦσαι τὸν ἔνθεον λογισμὸν, οὐκ ἐῶσικαθαρῶς ἀντοφθαλμεῖν πρὸς τὰ μέλλοντα. Ἴσμεν δὲ καὶ τὸν ἐν εὐαγγελίοις Λάζαρον, διὰστενοχωρίας τῆς ἐνθένδε τοῦ Αβραὰμ τοὺς κόλπους κληρωσάμενον, καὶ τὸν ἐν γεέννῃφλογιζόμενον πλούσιον, μηδὲ τῆς πρὸς αὐτὸν τοῦ Λαζάρου ἀφίξεως ἀξιούμενον, καὶ σταγόνος ὕδατος ἐστερημένον, καὶ τὸ, Ἀπέλαβες τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, ἐγκαλούμενον. Καὶ ὁ Μακαρισμὸς ὑπόσχεσιν ἀγαθῶν ού τοῖς ἐν πλοῦτῳ κομῶσιν ὑπισχνεῖται, ἀλλὰ τοῖς κλαύσασι νῦν ὅτι ἐκεῖ γελάσουσιν, τοῖς πτωχοῖς τῷ πνεύματι, τοῖς δεδιωγμένοις διὰ δικαιοσύνην, τοῖς ὀνειδιζομένοις διὰ Χριστὸν· καὶ ἅπαξ ἁπλῶς, στενὴ καὶ τεθλιμμένη ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωὴν, πλατεῖα δὲ καὶ εὐρήχωρος ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν. Οὐκ ἔστιν οὖν ἄνευ θλίψεως ὑπεξελθεῖν ἡμᾶς εἰ μὲνγὰρ ἐν τῷδε τῷ βίῳ χαρμονικῶς διέξομεν, θλίψις ἐν τῷ μέλλοντι διαδέξεται ἡμᾶς. Ἀλλ᾽ εἰ βούλει, γύναι, μικρὸν τῇ φύσει κοινωνήσαντες διὰ τὴν τοῦ σοῦ πατρὸς αὐθάδειαν, c ἀπάρωμεν ἑαυτοὺς τῆς βορβορώδους ταύ της καὶ συρφετῆς διαγωγῆς, καὶ τὸν μονήρη βίον κατασπασώμεθα, ὅπως τῆς ἀιωνίου εὐμοιρήσωμεν ἀπολαύσεως.

[6] [vicissim ab ea] Τίοῦν τὸ εὐσεβὲς γόναιον; οὐκ ἀνένευσε πρὸς ταῦτα; οὐκ εἶπε τὰ μὴ καθήκοντα· Τί τὸ κάλλος τῆς ἐμῆς νεότητος ἠμάυρωσας; τί μου τὴν τύχην ἀπέκλεισας; τί τὴν ἐμὴν χαρὰν εἰς θρῆνον μετήλλαξας; Ἐι οὅτως ἠρετίσω τὰ κατὰ σαυτὸν, οὐκ εἶ μόνος ἐν εὐγενέσι νεώτερος· ἔδει γοῦν σε, πρὸ του γάμου ἀπαγορευσαι, καὶ μὴ μαράναι μου τὸ ἐπανθοῦν κάλλος. Οὐδὲν τοιοῦτον· ἀλλὰ τί; Ὥσπέρ τις ἀγαθὴ γῆ τὸν σπόρον δεξαμένη πολύχουν βλαστάνει τὸν καρπὸν, οὅτω καὶ τὸ σεμνὸν γύναιον τῇ καλῇ παραινέσει τοῦ Μάκαρος στομωθεῖσα, ἀσμένως κατένευσε και φησιν· Ὀυκ ἀμύητός εἰμι, γλυκύτατε ἄνερ, [ad virginitatem mutuo consensu seruandam impellitur:] τῶν θείων παραγγαλμάτων· καὶ γὰρ ἐν εὐαγγελίοις ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἀριδήλως βοᾷ· Ἔι τις οὐ καταλείψει πατέρα καὶ μητέρα καὶ γυναῖκα καὶ τέκνα καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ οἰκίας καὶ ἀγροὺς, καὶ ᾄρῃ τὸν σταυρὸν αὐτου, καὶ ἀκολουθήσει μοι, οὐκ ἔστι μου ἄξιος. Οὐκοῦν, εἰ βούλει, καθαροὺς καὶ ἀσπίλους ἑαυτοὺς παραστήσωμεν τῷ οὐρανίῳ νυμφίῳ Χριστῷ, ἀμώμητον καὶ ἀκηλίδωτον τὸν ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπον διατηρήσαντες. Τί γὰρ ὄφελος, εἰ πρὸς μικρὸν, ὡς ἔφης, συνέλθωμεν; Τίς δὲ καὶ ὁ ἐγγυητὴς ὅτι οὐ τεκνώσομεν ἐν τῷ μικρῷ τούτῳ, καὶ ἵνα μὴ γένηται ἡμῖν εἰς πρόσκομμα τὸ τεχθέν; Καὶ εἰ μὲνἄρσεν εἴη, μερική τις ἐκκοπή· εἰ δὲ θῆλυ, διπλοῦν τὸ κακόν· Χρεία γὰρ ἀναμεῖναι καὶ χρόνους γάμου καὶ λοιπῆς προνοίας. Καὶ τὸ τῆς ζωῆς τέλος, ὡς ἔφης, ἐπ᾽ ἀδήλῳ, καὶ αἱ τοῦ βίου παγίδες ἀναρί θμητοι. Λανθανόντως οὖν ἐν ἀγνεία βιωσάντων ἡμῶν, εὖ οἶδα καὶ τὴν ἡμῶν ἔφεσιν τὸν Θεὸν οἰκονομῆσαι.

[7] [atque ad id vterque animatur ab Angelo.] Ἐκπλαγεὶς δὲ ὁ Μακάριος ἐπὶ τῇ τῆς κόρης δεξιωτάτῃ γνώμῃ, χαριέντως πρὸς αὐτὴν εἶπε· Κύριος ἡμῖν δηλώσει τὸ συμφέρον. δι᾽ ὅλης δὲ τῆς νυκτὸς προσ ευξάμενοι, καὶ τὸν Θεὸν ἐπὶ τῷ συμφέροντε προνοητὴν καὶ κηδεμόνα ἐπικαλεσάμενοι, περὶ αὐγὰς τῆς ἡμέρας συνέβη ἀφυπνῶσαι ἀμφοτέρους, καὶ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ ὄναρ θεωρῆσαι· ὁρῶσι γάρ τινα ὡραίως ἐξαστράπτοντα, πρὸς αὐτοὺς πραείᾳ τῇ φωνῇ λέγοντα, Κύριος ὁ Θεὸς τὴν ὑμῶν προαίρεσιν ἀποδεξάμενος, ἀπέστειλέ με σφραγῖσαι ὑμᾶς τοῦ ἀκεραίους καὶ ἀμωμήτους αὐτῷ παραστῆναι· καὶ κατασφραγίσας αὐτοὺς δι᾽ ὅλου τοῦ σώματος, ἄφαντος ἐγένετο. Ἀφυπνισάντων δὲ αὐτῶν, καὶ τὰ τῆς ὀπτασίας ἀπαραλλάκτως ἀλλήλοις διηγησαμένων, καὶ τὸν Θεὸν δοξασάντων τὸν εὑρισκόμενον ῥᾳδίως τοῖς ζητοῦσιν αὐτὸν, τὸ λοιπὸν διῆγον, σχήματι μὲνὡς σύζυγοι, πράγματι δὲ ὡς ἀδελφόι. Ὢ τοῦ θαύματος· Ἔγνω Κύριος τοὺς αὐτοῦ· εἰ μόνον ἐξεζήτησαν τὸν Θεὸν, εὐθὺς ἐπίκουρος αὐτοῖς καὶ βοηθὸς πρὸς τὴν ἔφεσιν εὑρέθη. Τί τοῦτο τοῦ κατὰ τοὺς τρεῖς παῖδας θαύματος ἀτιμότερον; Ἐκεῖ μὲν γὰρ Ἄγγελος τὴν συμφλέγουσαν αὖραν τοῦ πυρὸς εἰς πνεῦμα δρόσου διασυρίζον μεταβαλὼν, ἀβλαβεῖς τοῦς παῖδας διέσωσεν· κᾴνταῦθα πάλιν Ἄγγελος τὴν ὀξύῤῥοπον καὶ φλογώδη τῆς ἡδονῆς ἀκμὴν εἰς σωφροσυης δρόσον μεταρρυδμίσας, ἀσινεῖς τοὺς νέους διετήρησε, καὶ πυρὶ χόρτον ἀβλαβῶς συνδυάζειν ἐπετήδευσεν.

[8] [Largis eorumdem eleemosynis offensus socer] Ἐπεὶ τοίνυν τὴν ἐκ γεννήσεως τοῦ Μακαρίου μέχρισυζυγίας ἀναστροφὴν ἀποχρώντως ἐδηλώσαμεν, φέρε δὴ λοιπὸν καὶ τῶν αὐτοῦ ἀγωνισμάτων μερικήν τινα κατηχήσωμεν ἔμφασιν ταῖς ὑμετέραις ἀκοαῖς, φιλόχριστοι. Τούτων οὅτως θείᾳ νεύσει οἰκονομηθέντων, κατὰ μικρὸν τοῖς πενομένοις τὸν πλοῦτον σκορπίζοντες ἐν ὑποκεκρυμμένῃ ὑπολήψει, μᾶλλον δὲ δι᾽ αὐτῶν ἑαυτοῖς θησαυρίζοντες, λαθεῖν εἰς τέλος τὸν τῆς κόρης οὐκ ἴσχυσαν πατέρα, δεινόν τε ὄντα καὶ ἀπηνῆ καὶ ἀπάνθρωπον καὶ λίαν ἀνελεήμονα. Γνοὺς γὰρ τὴν καλλίστην τῶν νέων ἐμπορίαν ὁ ταλαίπωρος, [de genero quiritur apud Imperatorem:] καὶ ἀποτυχίαν μᾶλλον τὸ γνωσθὲν ἢ εὐσέβειαν ἡγησάμενος, εἰσελθὼν ἐν τοῖς βασιλείοις προσανατίθεται τῷ Βασιλεῖ τοιαῦτα φήσας· Δυστυχῶ, Βασιλεῦ, ἐπὶ τῷ ἀπράγμονι γαμβρῷ μου· σκορπίσας γὰρ κακιγκάκως τὸν ἴδιον πλοῦτον, οὐ δὲ τῶν τῆς ἐμῆς θυγατρὸς ἐφείσατο πραγμάτων· ἤδη γὰρ καὶ αὐτῶν τὸ πλεῖστον μέρος ἐφάνισε, καὶ οὐ δὲ τέκνου ἡ ἐλεεινή μου θυγάτηρ ἀξιοῦται γονῆς· οἶμαι δὲ διὰ τὸ κατὰ πάντα ταλαίπωρον καὶ ἀπράγμονα εἶναι, ὸν κακῶς ἐγνώρισεν. Ἀλλ᾽ εἰ κελεύει, φησὶ, τὸ κράτος σου, μικρὸν ἀνανεῦσαι ἐκ τῆς τοιαύτης ῥαθυμίας τὸ ἐμὸν γῆρας, τοῦτον ἐκδημοσίοις ἀπασχολεῖσθαι πράγμασι πόῤῥω που κελεύσοις σταλῆναι, μήπω εἰς τέλος τοῖς λίαν ἐστερημένοις κατὰριθμήσῃ μου τὸ θυγάτριον. Πόθεν γὰρ διδαχθεὶς τὴν ἀπονενοημένην ταύτην ἐμπορίαν οὐκ ἐπίσταμαι· ὥσπερ τις ἀνδριὰς χαλκοῦς ἀκίνητος μένῃ πρὸς ἔφεσιν τῶν τερπνῶν, καὶ τὸ δὴ χαλεπώτερον, οἷα συμβαίνει πολλάκις τοῖς ἐξεστηκόσι τὸν νοῦν, πρὸς ὅ, τι ἂν αἰτηθῇ d τὸ ὑπάρχον αὐτῷ ῥᾶστα παρασχὼν ἀποστερεῖται ὡς ἡμέραι τῆς οἱκείας εὐπορίας, μάλιστα τοῖς ψευδῶς πενίαν προσποιουμένοις. Ἤδη δὲ καὶ τῶν e κεράμων αὐτοῦ οὐκ ἀνθέξεται, εἰ μὴ θᾶττον πενίᾳ περιστιχθεὶς, ἱκανὸς γένηται πρὸς τὴν τῶν οἰκείων πραγμάτων ἐπικράτειαν.

[9] [qui eū publici negotij caussa Cyzicum ablegat:] Καὶ δὴ θᾶττον κληθέντος τοῦ Μακαρίου πρὸς τοῦ Βασιλέως, στέλλεται παρ᾽ αὐτοῦ ἐπὶ τὰ μέρη Κυζικου πρὸς δημοσίων τινῶν πραγμάτων διοίκησιν· ἦν γὰρ καὶ Βασιλικοῦ ἀξιώματος, οὐ τῶν ἐν τέλει, ἀλλ᾽ ὑπηρέτης τῶν Βασιλικῶν κεκοσμημένων ἵππων, ὃυς δὴ Στράτωρας καλεῖν ἡ τάξις εἴθισται. Τούτου δὲ τοῦ προστάγματος τῷ Μακαρίῳ δοθέντος, καὶ χαρᾶς αὐτῷ οὐ τῆς τυχούσης περιχυθείσης, ὡς ἕτερος, ἀφορμης αὐτῷ τῆς ἐκ τοῦ κόσμου ἀναχωρήσεως θεόθεν οἰκονομηθείσης, τὰ πρὸς τὴν ὁδὸν συντόμως ἠυτρέπιστο ἐπιτήδεια· καὶ πρόφασιν μαλακίας προςποιησάμενος, τοὺς μὲν αὐτῷ ὑπηρετήσοντας διὰ τοῦ δρόμου πεπομφὼς, αὐτὸς ἐν ταχυδρόμῳ πλοίῳ ἐπιβὰς, καταλαμβάνει τὸ τοῦ μεγάλου ποταμοῦ στόμιον· καὶ πλησίον λοιπὸν τῆς ἐκεῖθεν γενόμενος γῆς, γαληνοδρομίᾳ τὴν πορίαν ἐποιεῖτο, καταμανθάνων τὰ κρημνώδεα του τῆς f Σιγριανῆς ὄρους παράλια. Κατὰ οὖν θείαν τινὰ πρόνοιαν καταλαμβάνει τινὰ βαθύκρημνον λόχμην, ἀλσώδη τε καὶ ἀντρωδη· καὶ ἀποβὰς ἐν αὐτῳ ἀπὸ τοῦ πλοίου, μόνος τῇ δυσχερείᾳ βεβιασμένος ἀνῆλθε, τοῖς ἄλλοις ἐπιτρέψας ἐν τῷ πλοίῳ ἡσυχῆ μένειν.

[10] [Ille ad Sigrianam ascendit.] Διαμαθὼν δὲ τον τόπον ἀκριβῶς, καὶ ἡσθεὶς ἐπιτήδειον εἶναι πρὸς ψυχικὴν ὠφέλειαν, εὐξάμενος δὲ κατ᾽ ἰδίαν, καὶ τὸν Θεὸν τὸ συμφέρον ἱκετεύσας ἀποκαλύψαι, κεκμηκὼς δὲ ἐκ τῆς ἐπὶ πλείστας ὥρας γενομένης ὑπ᾽ αὐτοῦ γονυκλισίας, καὶ μικρὸν καθεσθεὶς, ὡς ἐν ἐκστάσει γέγονεν, καὶ ὁρᾷ γρηγοροῦσιν ὀφθαλμοῖς τὸν προφανέντα αὐτῷ ἐν τῇ παστάδι φῳτοειδῆ ἄνδρα, τὴν χεῖρα ἐκτεταμένην ἔχοντα, καὶ τῷ δακτύλῳ τὸν τόπον ὑποδεικνυντα καὶ πρὸς αὐτὸν λέγοντα· Ὁ μὲνσὸς κηδεστὴς, ἀλλὰ καὶ ὁ σύμφρων αὐτοῦ Βασιλεὺς, ἐν ὀλίγαις ἡμέραις τῶν τῇδε τελευτήσαντες ἀναχωροῦσιν· καὶ λοιπὸν παῤῥησίᾳ τοῖς πενομένοις τῶν ὑπαρχόντων σοι τὴν διανομὴν ποιησάμενος, ἐνταυθα παραγεινάμενος Θεῷ εὐαρεστήσεις. [& de vita istic ducenda diuinitus monetur.] Τοῦ οὖν Μακαρίου δια τῆς ἐμφανείας τὰ αὐτῷ συντείνοντα πρὸς ὠφέλειαν συνιέντος, καὶ τὰ μέρη Κυζίκου καταλαβόντος, ὡς τάχιστα δὲ τὸ αὐτῷ κελευσθὲν περατώσαντος, εὐθεῖά τις συνήργησεν ἐν Κωνσταντινουπόλει παλινδρομία. Καὶ δὴ πρεπόντως ἀπολογησάμενος τῷ Βασιλεῖ περι τῶν αὐτῷ ἐρωτωμένων, ὑψηλοτέρῳ δὲ βαθμῷ ἤτοι τῶν Σπαθαρίων τῷ καταλόγῳ ὑπὸ τοῦ Βασιλέως τιμηθεὶς, διῆγε g τὸνλοιπὸν [χρονον] προσμένων τὰ τῆς ὀπτασίας εἰς πέρας ἐληλακέναι, ὃ καὶ γέγονε.

CAP. II

[11] Μετ᾽ οὐ πολὺ γὰρ ἡμερῶν διάστημα, τέλει τοῦ βίου χρησαμένων αὐφοτέρων, [Theophanes secedit ab vxore,] ἤδη λοιπὸν ἀδεῶς τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῖς τοῖς πενομένοις διανενεμηκότες, ἐλευθερίᾳ δὲ τοὺς οἰκέτας ἀποπεμψάμενοι, ἐνδύονται λοιπὸν ῥακώδη ἄμφια, καὶ συνταξάμενοι ἀλλήλοις, νουθεσίαις τε τοῦ Μακαρίου καταστηρίξαντος τὴν εὐσεβῆ γυναῖκα, τηρεῖν τὰς θείας ἐντολὰς καὶ ἀγάπην πνευματικὴν ἐν τοῖς πλησίον κεκτῆσθαι, [quæ sanctitate clara] προσευχήν τε εἰλικρινῆ καὶ ἀρέμβαστον, καὶ βίον ἀκαταίσχυντον, καὶ ἄκραν ταπείνωσιν, ἀπέλυσεν αὐτὴν ἐν εἰρήνῃ εἰπὼν, Σώζουσα σῶζε τῆν ἑαυτῆς ψιχήν. Ἀλλοτριοῦνται τοίνυν τῆς πρὸς αλλήλους ἀναστροφῆς. Ὁποῖον δὲ βίον ἐξήσκησεν ἡ εὐσεβὴς αὕτη γυνὴ, ἴσασι πάντες οἱ τὴν Βιθυνῶν οἰκοῦντες χώραν, ὅπως ἑκουσίως ἐπράθη, καὶ δουλικὴν μετῆλθε τάξιν· γνωρισθεῖσα δὲ παρά τινων ἀπέδρα. [laudatur a S. Methodio.] Τὰ δὲ ἐν Πριγκίπῳ καὶ Καλωνύμῳ αὐτῆς ἀγωνίσματα, τίς ἂν καὶ δυνηθειη γραφῇ παραδοῦναι, ἥ τις καὶ χάριτός τε καὶ δυνάμεων θέιων ἠξιώθη; μέρος δὲ τῶν αὐτῆς κατορθωμάτων ἐν τῇ παρὰ Μεθοδίου τοῦ ἁγιωτάτου Πατριάρχου συντεθείσῃ περὶ αὐτῆς τε καὶ τοῦ Μακαρίου συγγραφῇ πρὸς ὠφέλειαν τῶν ἐντυγχανόντων ἱστόρηται.

[12] [Ipse in Sigriana fit monachus] Ὁ δὲ ἀληθῶς μακαρίτης Θεοφάνης ἐμβὰς ἐν πλοίῳ, καταλαμβάνει τοῖς Σιγριανῆς παραλίοις, καὶ δὴ ἐξελθὼν ἀπὸ τοῦ πλοίου, βάδην καταλαμβάνει τὸν λοχμώδη κρημνὸν ἐκεῖνον· ἐν ᾧ ἐπὶ πλείστοις τὸ σῶμα καταδαμάσας χρόνοις, καὶ τὸ μοναχικὸν περιβαλλόμενος ἔνδυμα καὶ σχημα παρὰ Χριστοφόρου τοῦ διαφανοῦς ἀστέρος, ἤδη λοιπόν καταφανὴς ἐγεγόνει· οὐ γὰρ ἠδύνατο πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη. Ἡμέραν δὲ ἐξ ἡμέρας συῤῥεόντων ἐπ᾽ αὐτῷ τῶν τῆς ἀγγελικῆς ἐφιεμένων πολιτείας, ἀπετέλεσε τὴν ἔρη μον ἐκείνην μοναστήριον, ὅπερ ἕως τοῦ ἀιῶνος ἐπανθοῦν ταῖς θείαις ἀρεταις καὶ δείκνυται καὶ δειχθήσεται. [atque cum sociis vitā asperrimā instituit.] Ἐν αὐτῷ τοίνυν τοὺς πνευματικοὺς διανύσας ἄθλους, μύστης τῆς Τριάδος γνήσιος ἀνεφάνη, καὶ ὀπτασιῶν μεγίστων θεωρητὴς γέγονεν. Ἦν δὲ αὐτῷ τὸ διαρκοῦν εἰς κοίτην ψιάθιον εὐτελὲς, καὶ τριχίνιον ἐπικάλυμμα, καὶ πρὸς κεφαλὴν αὐτοῦ λίθος. Οὐκ ἐκαυχήσατο h νῆτος ἀπαλότητος εἰς περιβολὴν αὐτοῦ, οὐ ξναφεὺς ἐπὶ ἐσθῆτι αὐτοῦ μεμόχθηκεν, οὐχ ἵππος ἢ ἡμίονος πρὸς ὑπηρεσίαν αὐτῷ κεχρημἀτικεν, οὐ μαγείρων μαγγανεῖαι τὰ ἐπιτήδεια αὐτῷ χορηγοῦσαι, οὐκ εὐώδης οἶνος ἐλίπανεν αὐτοῦ φάρυγγα· ἀλλ᾽ ἦν αὐτῷ βρῶσις καὶ πόσις ἄρτος τραχύτατος καὶ ὕδωρ βραχύ.

[13] [Ad synodū VII, in qua restituta sunt omnia,] Τοῦ δὲ Βασιλέως τέλει τοῦ βίου χρησαμένου, Ἐιρήνης δὲ σὺν υἱῷ Κωνσταντίνῳ εὐσεβῶς τὴν Βασιλείαν ἡνιοχούσης, προβάλλεται εἰς Ἀρχιερέα Κωνσταντινουπόλεως, παρά τε τῆς Βασιλίσσης καὶ πάσης τῆς Συγκλήτου καὶ τῶν λογάδων τῆς ὀρθοδόξου δογμάτων ἀκριβείας, μετὰ θάνατον Παύλου τοῦ ἀπὸ Πατριαρχῶν μοναχοῦ, Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος φωστὴρ τῆς ὀρθοδοξίας· συνοδός τε οἰκουμενικὴ συνηθροίζετο, ἐπικυροῦσα μέν τὰς πρὸ αὐτῆς ἕξ ἁγίας συνόδους, ἀναθεματίζουσα δὲ Νικήταν καὶ Κωνσταντῖνον τοὺς αἱρεσιάρχας καὶ δολιόφρονας i φατριάρχας, Γερμανόν τε τὸν ἁγιώτατον Πατριάρχην τοῖς διπτύχοις ἐγγράφουσα, καὶ τὴν τῶν εἰκονομάχων σοβοῦσα ματαίαν πλάνην καὶ ὡς ἱστὸν ἀράχνης διαλύουσα. Συνήγοντο γοῦν οἱ πανταχοῦ γῆς Πατέρες καὶ διδάσκαλοι, καὶ οἱ τῶν Ἀποστολικων θρόνων τοποτηρηταὶ, καὶ ὁι τῶν μοναστῶν λογάδες· φημὶ δὴ, Πλάτων ὁ ἀειλαμπέστατος φωστὴρ ἀπὸ τῶν τοῦ Σακουδίονος, Νικήτας καὶ Νικηφόρος οἱ ἀείμνηστοι Πατέρες ἐκ τὸν μονῆς τοῦ Μηδικίου, καὶ ὁ προλεχθεὶς Χριστοφόρος ἐν τοῦ Μικροῦ ἀγροῦ. Τότε δὴ τότε ὥσπερ διαφανὴς ἀστὴρ, [accedit humili in habitu] προσκλήσει τῆς πνευματικῆς ταύτης πανηγύρεως, παραγίνεται καὶ ὁ μακάριος Θεοφάνης προς τὴν συνόδον, βίᾳ μὲν, ὅμως δ᾽ ἀπίησι· καὶ γὰρ ἦν ἀεὶ ἐπιποθῶν καὶ διώκων τὴν ἡσυχίαν, καὶ πρὸς τὰς ὀχλήσεις ἀπεχθῶς ἔχων,

[14] [& magna cum energia sententiam dicit.] Πάντες μὲν οὖν ῆγοντο, ἵπποις, ἡμιόνοις, ἀνδραπόδοις, καὶ βερέδοις ὑπηρετούμενοι· ὁ δὲ Πατὴρ, οἷα πατὴρ, σὺν τῷ τριχίνῳ ἀμφίῳ καὶ τῇ ποιμαντικῇ βακτηρίᾳ. Καθεσθείσης δὲ τῆς τιμίας συνοδου, καὶ τοιγε ἐν εὐτελεῖ προσχήματι τοῦ Μακαρίου θεωρουμένου, εὐσεβείᾳ δὲ ὑπὲρ πάντας ἀποστίλβοντος οὐ παρελογίσαντο, ἀλλ᾽ ἐπέτρεψαν πρὸς τὴν τοῦ δόγματος δημηγορίαν· ᾔδησαν γὰρ ἀκρ βῶς τὸν ἄξιον τοῦ πνεύματος ἐργάτην. Ὁ δὲ δι᾽ ὀλίγων τὰ πολλὰ ῥητορεύσας, καὶ διὰ φυσικῶν καὶ γραφικῶν καὶ δογματικῶν ἀποδείξεων τοὺς ἀλάζονας καὶ δυσφήμους Ἐικονομάχους ἐλέγξας τε καὶ ἐπιστομίσας, ἀπέδωκε τὸν κόσμον τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ὢ τοῦ θαυματος! τί τούτου μεγαλοπρεπέστερον; Ὅμως τὸ πιεῦμα τὸ ἅγιον, ἔνθα βούλεται πνεῖ, καὶ ὅσα βούλεται. Τούτων οὕτως τελεσθέντων, καὶ τῶν Πατέρων ἐν τοῖς ἑκάστου τόποις παλινοστησάντων, καταλαμβάνει πάλιν ὁ Μακάριος τὸ παρ᾽ αὐτοῦ νεουργηθὲν οὐρανομίμητον μοναστήσιον. Ὥσπερ γὰρ ἐν οὐρανῷ ἥλιος σὺν ἄστροις δᾳδουχεῖ, τὴν σύμπασαν καταγλαΐζων τῷ φῳτὶ τῆς ἐλλάμψεως· τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον ἐξ αὐτῆς ὁ Μακαριος, σὺν τοῖς κατ᾽ ἐκλογὴν τοῦ πνεύματος αὐτῷ μονασταῖς καὶ συνασκηταῖς, τὴν οἰκουμένην καταυγάζων, ταῖς μαρμαρυγαῖς τῆς ἰσαγγέλου πολιτείας ἐφαίδρυνεν. [Leo Armenus iterum ecclesiam turbat imagines euertendo:]

[15] Διέλαμπε τόινυν ἡ τῆς ὀρθοδοξίας ἀκτὶς ἐν τοῖς πέρασι. Χρόνων δὲ ἱκανῶν διἳππασάντων, ἀναφύεται κατὰ συγχώρησιν Θεοῦ ὁ ὁμώνυμος τοῦ προτέρου Λέων, ὅς τις παρευθὺς τῆς ἀναγορεύσεως αὐτοῦ τὰς τιμίας καθελὼν εἰκόνας, ἠμαύρωσε τὸ τῆς Ἐκκλησίας κάλλος, ἐλυμῄνατο ὥς τις μονιὸς ἄγριος τὴν τῶν ὀρθοδόξων ὁμήγυριν, καὶ ἦν οἰκεῖον αὐτοῖς τὸ λέγειν, Ὁ Θεὸς ἤλθοσαν ἔθνη εἰς τὴν κληρονομίαν σου, καὶ τὰ ἑξῆς· τους γὰρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως προμάχους τε καὶ ὑπερμάχους Πατέρας πολλαῖς αἰκίαις καὶ θλίψεσι καθυποβαλὼν, κακιγκάκως ἀπώλεσεν· ἐν οἷς καὶ Θεόδωρον τὸν ὁσιώτατον Ἡγούμενον τῶν Στουδίου, [cuius litteris] ἐλέγξαντα τὴν τούτου ματαιογνωμίαν, χρονικῶς αἰκισάμενος ἐξορίᾳ παρέπεμψε. Δολίᾳ δὲ γνώμῃ χρησάμενος, γράμμασι θωπευτικοῖς πρὸς τὸν Μακάριον Θεοφάνην, ᾔτει συμφωνήσοντα τῇ τούτου κακονοίᾳ πρὸς αὐτὸν ἤκειν. Ὁ δὲ Μακάριος ἀντιγράφοις ἠμείψατο τοῖς δὲ.

[16] [generose Theophanes respondens,] Ἐπίγνωθι, Βασιλεῦ, τόν σοι τὴν Βασιλείαν χαρισάμενον, δι᾽ οὗ Βασιλεῖς βασιλεύουσι καὶ τύραννοι κρατοῦσι γῆς, ὡς Θεὸς ὢν ἀπερίγραπτος, περίγραπτος τῇ καθ᾽ ἡμᾶς προςλήψει γενόμενος, ὅμοιος ἡμῖν κατὰ πάντα πλὴν ἁμαρτίας κεχρημάτικεν· ὅπως δὲ νεκροὺς ἀνέστησε, καὶ τυφλοὺς ὠμμάτωσε, καὶ λεπροὺς ἐκαθάρισε, καὶ τὰ ἄλλα καθεξῆς τῶν θαυμάτων αὐτοῦ· ὅπως τε Ἰουδαἳκῇ παραφροσύνῃ πάθος ὑπέμεινεν ἑκὼν, καὶ τρἳήμερος ἀναστὰς, εἰς οὐρανοὺς ἀνελήλυθε, [ratione] τῆς πρὸς τὸν Πατέρα συνεδρίας μηδέποτε χωρισθεὶς. Τῆς εὐαγγελικῆς βίβλου ἡμᾶς ἐκδιδασκούσης, ταύτην περιπτυσσόμεθα, δι᾽ αὐτῆς τῷ Χριστῷ τὴν τιμὴν ἀπονέμοντες· καὶ εἰ ταύτην περιπτυσσόμενοι οὐκ ἐγκαλούμεθα, ποία ἔγκλησις ἡμῖν τῆς αὐτῆς ἐξηγήσεως τὴν εἰκονικὴν ἀνατύπωσιν μὴ τιμᾷν καὶ ἀσπάζεσθαι, δἰ ἧς καὶ οἱ ἐκ βαρβάρων κατηχούμενοι ῥαδίως παιδεύονται τὴν ἀλήθειαν; Πόσοι τῶν μὴ εἰδότων γράμματα ὡς ἐν ὀφθαλμοῖς τὰ θαύματα βλέποντες, [& auctoritate adstruit imaginū vsum:] τὸν δι᾽ ἡμᾶς παθόντα δοξάζουσιν, ὧν τὴν σωτηρίαν ἐφθόνησας; Ποία τῶν συνόδων τοῦτο τὸ δυσφημον ἀνεφώνησεν ἀσεβημα; Οὐκ αὐτὸς ὁ Χριστὸς τὴν οἰκεῖαν ἀχειροποιήτως εἰκόνα Ἀγκάρῳ πέπομφεν; Οὐ τῆς Θεοτόκου μορφῆς τὴν ἐκτύπωσιν ὁ Ἀπόστολος ἡμῖν Λουκᾶς ἱστορήσας παραδέδωκε; Τί δαῒ φήσοις ἐν ταῖς πατροπαραδότοίς διδασκαλίαις; Καὶ γαρ, φησὶ Βασίλειος ὁ τῶν ἀῤῥήτων μύστης, ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει. Φησὶ δὲ καὶ τὸχρυσοῦν στόμα Ἰωάννης, Ἐγὼ καὶ τὴν κηρίχυτον γραφὴν ἠγάπησα. Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἡ λύρα τοῦ πνεύματος Κύριλλος οὅτως φησίν, Πολλάκις εἶδον ἐπὶγραφῆς εἰκόνα τοῦ πάθους, καὶ οὐκ ἀδακρυτὶ τὴν θέαν παρῆλθον, καὶ τὰ ἑξῆς. Ἐι οὖν αἱ προλαβοῦσαι ἓξ ἁγίαι σύνοδοι προσκυνεῖσθαι τὰς ἁγίας εἰκόνας σχετικῶς οὐκ ἀπεκήρυξαν, σὺ σοφώτερος τοῦτων γίνῃ; Ἰδιόν σοι, Βασιλεῦ, τὸ πρὸς ὑπεναντίους πολεμεῖν· τὸ δὲ τῆς Ἐκκλησίας δόγμα τοῖς Πατράσι μελλήσει.

[17] [ideo euerso monasterio comprehensus.] Τούτων ἀντιγράφως τῷ Βασιλεῖ παρὰ τοῦ Μακαρίου σταλέντων, μὴ ἐνεγκὼν ὁ τύραννος τὴν τοσαυτην τοῦ ἀνδρὸς ἔνστασιν, ἀποστείλας τινὰ τῶν ἐν τέλει, τὴν μὲνμονὴν ἕως ἐδάφους πυρίκαυστον πεποίηκεν, τοὺς δὲ μοναχοὺς αἰκισάμενος διεσκόρπισε, τὸν δὲ Μακάριον δεσμιον συλλαβόμενος ἦγεν εἰς τὸ Βυζάντιον. Καὶ κελεύσαντος τοῦ τυράννου καθειχθῆναι αὐτὸν ἐν σκοτεινῇ φυλακῇ, ἐπὶ πλείστας ἡμέρας διέτριβεν ἐξ ὑπονοίας τοιᾶς δε, ὡς ἂν τὸ εὔτονον αὐτοῦ χαυνωθὲν, εὐάλωτον ἔσται πρὸς συγκατάθεσιν. [post exilio multatum S. Theodorum.] Τῇ οὖν προτεραίᾳ ἀγαγὼν ὁ Βασιλεὺς τὸν εἰρημένον Θεόδωρον τῶν Στουδίου ὅσιον Ἡγούμενον, καὶ ἐπὶ πλείστας ὥρας δείμασί τε καὶ κολάσεων ὑποθέσεσιν καταπτήξειν ὀιόμενος, τὀυναντίον δὲ ἐλεγχθεὶς παρὰ τοῦ Ὁσίου, ὡς μηδὲ τῆς αὐτοῦ καρδίας ἐπισκοπῆς Θεοῦ αἰσθόμενος, αἰσχυνθεὶς ὁ τύραννος τὴν κατ᾽ αὐτοῦ τῆς ἐξορίας ψῆφον ἀπεφῄνατο.

[18] [sisti iubetur,] Τῇ δὲ ἐπαύριον προσέταξεν ὁ Βασιλεὺς ἀχθῆναι αὐτῲ καὶ τὸν μακάριον Θεοφάνην· κληθεὶς δὲ παρὰ τῶν συμμυστῶν τοιῶςδε φησάντων, ὡς οὐ δεῖ τὸ σὸν κράτος ὑπό τινος τῶν ἀμνημονεύτων ἀντιλέγεσθαι καὶ ἐλέγχεσθαι, καὶ μάλιστα αὐθαδεστέρου τυγχάνοντος παρὰ πάντας τοὺς πρώην τοῦ νῦν ἀχθησομένου, μήπως ὑβρισθῇ τὸ τὸν ἀήττητον κράτος ταῖς ἀντιῤῥητικαῖς αὐτοῦ αὐθαδείαις, [sed deinde accessu prohibitus & verberatus] καὶ αὐστηρότησι· τοῦτ᾽ ἔνεκεν πρὸς τὴν ὁρμὴν ἐπισχὼν, ἀποστέλλει ἕνα τῶν ἐν τέλει πρὸς τὸν Ἄγιον, προστάξας βουνεύροις τριακοσίοις τά τε στέρνα καὶ τὸν νῶτον καταξάναντα ἐᾶσαι πάλιν ἐν τῇ εἰρκτῇ. Τῇ δὲ ἐπαύριον ἡ αὐτὴ πάλιν κόλασις τῷ Μακαρίῳ γεγονυὶα, τὸ εὔτονον αὐτοῦ τῆς πρὸς Θεὸν οὐκ ἐχαύνωσεν ἐλπίδος. Ἀπειπὼν δὲ ἤδη πρὸς τὴν τειαύτην ὁρμὴν ὁ πανώλης, ψήφισμα κατὰ τοῦ Μακαρίου ἐκπέμπει, ἐξορίᾳ αὐτὸν ἐν Σαμοθράκῃ τῇ νήσῳ ἀποστεῖλαι, ἥτις ἐν τοῖς μέρεσι τοῦ τῆς Μαρωνείας πελάγους ἵδρυται, δεινὴ καὶ αὐχμώδης πᾶσι τοῖς πελάζειν βουλμένοις δεικνυμένη. [in exilio sancte moritur.] Ἐν αὐτῆ δὲ λιμῷ καὶ δίψει καὶ καθείρξει πιεσθεὶς ὁ Μακάριος, καὶ ἐπί τινας διαβιῶν χρόνους, τῶν τῇδε μετακεχωρηκὼς πρὸς ἀμείνονα καὶ θειοτέραν εὔκλειαν μεταβεβηκε, τὸ πήλινον σῶμα σαὺ τῇ ψυχῇ ἀλώβητον διαφυλάξας. Οὗ ταῖς μακαρίαις εὐχαῖς στηριχθείημεν, ὦ φιλακροάμονες, Χριστῷ τῷ φιλανθρῴπῳ Θεῷ ἡμῶν, ἅμα τῷ προανάρχῳ Πατρὶ, καὶ τῷ ζωοποιῷ Πνεύματι, δόξαν καὶ εὐχαριστίαν ἀναπέμποντες, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς σύμπαντας καὶ ἀτελευτήτους ἀιῶνας τῶν ἀιώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Ita nunc demum corrigendum censuimus, pro eo quod per oscitantiam librarij irrepserat ἀπήστραψαν: quod quia coruscare significat, alius sensus quærendus per coniecturam Interpreti fuit, cum versio genuina esse posset, si propalam pietatem fuissent auersati. Sic etiam priori numero τὴν ἄκραν ταπείνωσιν summam humilitatem, diuisis perperam syllabis in ἄκραντα πείνωσιν deformans librarius, alterius minus congruæ interpretationis necessitatem attulit, non audenti mendum eo loco suspicari.

b MS. εὐθηνοῦσι simili scriptoris incuria.

c Ibidem ἐπάρωμεν quod minus aptum sensum facit, ab ἰπαίρω, impello.

d MS. τῷ ὑπαρχόντῳ αὐτῷ: sed correximus, vt sensus nunc sit ad quidquid rogatus fuerit, id quod adest sibi, facillime præbens.

e Typographico mendo filiorum pro figlinorum irrepsit in Latina impressa.

f MS. hic & num. 12 Σιαγριανῆς.

g Elegans vnius litteræ immutatio, qua impij illi non Patriarchæ, sed Phatriarchæ dicuntur, vt qui populo essent ruinæ occasio, siquidem φάτρις ruinam significat.

h Ignota nobis vox, nisi quatenus est postremus, multus. Si ex sensu & eo quod sequitur facere coniecturam liceret, suspicaremur ρῆνος vel ρηγεὸς scribendū, vt sit tinctus pannus vel tinctor: nisi forte sicut a ρἕω, ρἥτορ, ρητὸς, sic a νέω, νήτωρ, νητὸς, textor textus formauerint aliqui: vt sensus sit in eius delicato vestitu non gloriatum esse tinctorem textoremue, vti nec in eodem laborandum fulloni fuit.

i Ita S. Gregorius Papa II Ep. 1 ad Leonem Isauricum opponit inter se λατρευτικῶς & σχετικῶς: vt explicetur differentia eius cultus, quem imaginibus deferunt Christiani, ab eo quo idola adorabant gentiles, ipsismet diuinum aliquid inesse erronee opinati.

ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΑΡΧΙΕΡΙΣΚΟΠΟΥ
ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ
συγγραφεὶς ὑπὸ Ἰγνατίου Διακόνου καὶ Σκευοφύλακος τῆς ἁγιωτάτης καὶ μεγάλης ἐκκλησίας τῆς ἁγίας Σοφίας.
Ex MSS. Vaticanis excepta a Leone Allatio.

Nicephorus Patriarcha Constant. (S.)

AVCTORE IGNATIO

CAP. II PROLOGVS

[1] Ει μὲν, ὦ ἄνδρες, μὴ δακρύων πρὸς συντριμμὸν καρδίας ἐκάλει καιρὸς, καὶ λύπης ὠδὺς τὰ τῆς ψυχῆς κατέτρυχεν αἰσθητήρια· τάχα διὰ λείας ὁδοῦ καὶ κατὰ ῥοῦν ὁ λόγος φερόμενος, [Luctus ex obitu tanti viri,] τὸ ἑαυτοῦ καὶ εἰ κατόπιν τοῦ προκειμένου, ὅση δύναμις, ἀπέπληρωσε πρόθυμον. Νυνὶ δὲ ὑπὸ τοιούτοις ἀπαράιτητα τυραννούμενος πάθεσιν, οἷα ναρκήσας εἰς εὐφημίαν τὴν γλῶτταν καθεῖναι, τὴν μονῳδίαν προείλετο, καὶ πρὸς τὴν τῶν ἐπαίνων ἀπαγορεύσας ἐπίδοσιν ὅλος τῆς κατηφείας ἐγένετο. Καὶ τίς ἄρα, ὦ φιλότης, ὑπέκρουσε; τίς ἡ τὴν κατήφειαν μαιευσαμένη ὑπόθεσις, καὶ τὸν σάλον καὶ σκότον τοῖς λογισμοῖς * ἐνεισηρίνασα πρόφασις; Θεοφόρου Πατρὸς, ὦ τὰν ἀποδημία καὶ στέρησις, ἡ τοῦ παμφαοῦς καὶ φωσφόρου τῆς Ἐκκλησιάς ἀπόσβεσις, ἡ τοῦ κήρυκος τῆς μόνης πρὸς Θεὸν λατρείας ἀπότευξις, ἡ τῆς μεγαλοφώνου πρὸς τὴν ἀληθῆ πίστιν διεγειρούσης σάλπιγγος σιγή, ἡ τοῦ πολυτίμου θησαυροῦ τῆς ἀΰλου διδασκαλίας ἀποκρυβή, ἡ τῶν ὑποπτέρων χειλέων πρὸς θήραν τῆς κωφώδους καὶ ἀνεμιαίας ἀπιστίας κατάπαυσις, ὁ τῆς νίκης ὄντως (εἰ καὶ τῷ θανάτῳ ἅτε ἅνδρωπος ἡττήθη) φερώνυμος· τοῦτο τὴν γλῶσσαν ναρκᾷν πρὸς εὐφημίαν ἠκόνησε, τοῦτο τῷ λόγῳ τὴν ἀφασίαν ἐκίνησε, [Vigorem orationis impedit,] τοῦτο πρὸς τὸ τῆς μονῳδίας ἀτόπημα τὸν λογισμὸν ἐξεκύλισε. Διὰ τοῦτο (εἰ μὴ τῶν ἀγνωμόνων * ἐδεδίειν τὸ ἔγκλημα, Πατρὸς ἀποιχομένου παῖδα σιγᾷν προαιρούμενον, καὶ παραπέμπειν οὕτω μέγα θαῦμα, μηδαμῶς τῷ μοδίῳ τῆς λήθης κρυβῆναι δυνάμενον) ἔπεισα ἂν ἑμαυτὸν τῷ τῆς ἀμαθίας νέφει ἐγκαλυπτόμενον, καὶ τῇ θυέλλῃ τῆς ἁμαρτίας, ὡς ὁ παλαιὸς ἐκεῖνος λαὸς ἀνειργόμενον, μὴ προσβῆναι τῷ ὄρει τῶν ἀρετῶν τοῦ Ἀνδρὸς, μηδὲ θίγειν τι αὐτοῦ τῷ ἀναξίῳ τοῦ ἐγχειρήματος, θηριώδης τῇ τόλμῃ δεικνύμενος, καὶ λίθοις ἢ βολίσι καταλευστούμενος ἢ βαλλόμενος. Ὅμως δ᾽ οὖν τὸ τῆς προαιρέσεως εὐτελὲς ἐνδεικνύμενος, καὶ τὴν καρδίαν ἐντὸς ὑπὸ τοῦ πόθου φλεγόμενος, [eam tamen virtus illius extorquet.] καὶ τὸ κατὰ δύναμιν φίλον ὂν Θεῷ παιδευόμενος, ἐαυτὸν, ὡς ὂιόντε, εἰς τὸν τῶν ἐγκωμίων βυθὸν τοῦ πανευφήμου καθῆκα Πατρός. Ἀλλά μοι εἴη, διὰ τῶν ὑμετέρων πρὸς τὸ κρεῖττον ἐντεύξεων, τὸν κεκρυμμένον ἐν αὐτῷ μαργαρίτην ἑλεῖν, καὶ ἀκινδύνῳ νοῒ ἀνανήξασθαι καὶ πλοῦτον τοῖς ποθοῦσιν ἡμῖν ἀπεμπωλῆσαι ἀκήρατον. Ἀδικοίην γὰρ ἑαυτὸν, εἰ παρ᾽ αὐτοῦ τὴν ἀφορμὴν τοῦ λέγειν δρεψάμενος, μὴ τὴν ἐκ λόγων ἀντίδοσιν εἰσενέγκοιμι.

[2] Δεῦρο δὴ οὖν τὸν θρῆνον ἀφέντες τῷ λόγῳ προςΐωμεν, καὶ τὰ τῷ Θεοφόρῳ βεβιωμένα, ὥσπερ τινὰ κοινὸν ἀρετῆς πίνακα, τοῖς φιλοκάλοις προστήσωμεν. Πᾶσι γὰρ ἔσται πρὸς ἡδονῆς καὶ ὠφελείας, οἷς ἐν ἔρωτι τὸ ἀγαθὸν διεσπούδασται καὶ τὰ τῆς ἀκραιφνοῦς πίστεως στέργεται δόγματα, [proponitur vita veris Catholicis,] τὸ ἰσχυρὸν τῆς ἀληθείας καταφανὲς προδεικνύντα, καὶ τὰ νεῦρα τῶν οὐκ ὀρθῶς πρὸς ταύτην ὁρώντων ἐκκόπτοντα. Περιέξει γὰρ καὶ a ἀμηγέπη μνήσεται, οὐ μόνον ὅσα ἐν ἤθεσι καὶ τρόποις αὐτῷ σεμνοτέροις κατώρθωται, ἀλλὰ καὶ ὅσα ὑπὲρ αὐτῆς ἀληθείας μέχρις αἵματος κατηγώνισται. Πάντας δὲ τοὺς τῆς ὀρθοδοξίας τροφίμους εἰς ἀκρόασιν ἔχειν ἐθέλω καὶ ἥδομαι οὓς ἡ Ἑκκλησία, τὴν ἑαυτῆς θηλὴν, τὴν διδασκαλίαν φημὶ τῶν κρειττόνων b γυμνωσασα, τῆς πνευματικῆς καὶ τελείας τροφῆς πρὸς διάκρισιν τοῦ καλοῦ τε καὶ χείρονος ἐνεφόρησεν. Ἐκείνους δὲ διωθοῦμαι καὶ ἀποπέμπομαι, ὅσοι δόξῃ μοχθηρᾷ προκατειλημμένοι, ἀπεναντίας τῷ Πατρὶ παρεφρόνησαν, ὥσπερ ἀμέλει τὸν θεμέλιον τῆς Ἐκκλησίας ἄλλως παρασαλεύειν πειρώμενοι, καὶ προφητικῶς εἰπεῖν, τὴν ἑαυτῶν ἐλπίδα τῷ ψεύδει πιστεύσαντες· οὐδὲ γὰρ περὶ αὐτὸν πονηρῶς διακείμενοι, καὶ πᾶν ὅ, τι οὖν κατ᾽ αὐτοῦ δεινὸν μελετήσαντες, τοῖς εἰς αὐτὸν ἐπαίνοις ἡσθείησαν ἂν, ἢ συγκατάθοιντο πῶποτε· Βδέλυγμα γὰρ ἁμαρτωλοῖς, ὡς Σολομῶντι καὶ τῇ ἀληθείᾳ δοκεῖ, θεοσέβεια. Ταῖς γὰρ ἄρκυσι τῶν ἀφύκτων λόγων αὐτοῦ ἀεὶ πιεζόμενοι, καὶ τῷ λαβυρίνθῳ τῶν ἐλέγχων ἀδιεξίτητα περιθεόντες, ὑπ᾽ ἀπορίας ὠθούμενοι, [non obduratis hæreticis:] πρὸς κακουργίας ἐτρώποντο, καὶ κυνῶν ἐνεῶν δίκην τοῦ Ἁγίου καθυλακτεῖν οὐχ ὑφίενται. Ἄτεγκτον γὰρ καὶ ἀνένδοτον αἱρετικὴ μοχθηρία, κᾂν μυριάκις τοῖς ἐλέγχοις κατα ποθῇ, τοσαυτάκις ἀναισχυντεῖ.

[3] Τοιγαροῦν τοῦτων ὁ λόγος ἐκκλίνων τὸ δύσαντες τῆς εὐθείας ἔχεται τρίβου, φέρων εἰς μέσον τὸν εὐφημούμενον. Τὸ μὲν δὴ γένος, καὶ περιφάνειαν βίου, πατρίδα τε καὶ περιουσίαν, καὶ οἷς, οἱ τῶν c ἔξωθεν νόμοι ποεῖσθαι τοῦς λόγους ὁρίζουσι, θαυμάζειν τε καὶ καθιστορεῖν τοῦ μηδεμίαν περὶ ταῦτα σχολὴν ἔχειν θελήσαντος, [in ea an de parentibus & de facultatibus sit agendū.] μόνοις δὲ τοῖς τῆς εὐσεβείας σεμνολογήμασιν ἑαυτὸν, ὡς τὸ εἰκὸς, ὡραΐσαντος, οὐκ εὐαγὲς, οὐδὲ ὅσιον οἶμαι τοῖς ἀρετὴν ἐπαινεῖν ἡρημένοις ἐπιεικῶς καταφαίνεται. Σοφιστικῆς γὰρ ἐρεσχελίας κανόσιν οὐχ ἕπεται ὁ διὰ τῶν ἔργων κανὼν καὶ γνώμων τῶν ἀρετῶν γνωρισθεὶς ἀπαρέγκλητος. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ καὶ τὸ εἰδέναι τούτου τῆς ἐπιγείου πατρίδος τὴν εὔκλειαν, τῶντε φυσάντων τὴν κατὰ Θεὸν εὐδοκίμησιν, ὁδὸς εἰς θυμηδίαν καθέστηκε φέρουσα, καὶ τὸ τῆς ὑποθέσεως πρόσωπον τίθησε τηλαυγὲς, καθάπου τις τῶν Λυρικῶν διηγόρευσε· φέρε τῆς ἐκ τοῦ γένους τοῦ Ἀνδρὸς σκιαγραφίας, καὶ τῶν τῆς ὕλης τοῦ βίου προχαραγμάτων, ὅλον ὑμῖν τὸν ἀνδριάντα ὀυράνιον καὶ πνευματικὸν διαγράψωμεν.

CAP. I

[4] Τοῦτον μὲνοὖν ἡ πρώτη καὶ Βασιλὶς τῶν πόλεων πόλις ἠνέγκατο, [Natus Constātinopoli,] ὑπὸ θεοσεβέσιν ὄντως γεννήτορσιν, ὥς τινα ζωτικὸν σπινθῆρα ἐξ αὐτῶν σπαργάνων τὸν κόσμον πυρσεύοντα· καὶ τῆς ὅσον οὔπω διαρθρείσης αἱρετικῆς φλογὸς τὴν δυσσέβειαν σβέσοντα. Γεννήτορσιν, οἷς, καὶ ἡ κλῆσις τὸ φερωνύμοις εἶναι μαρτύρεται· Θεοδώρῳ γὰρ Εὐδοκία πρὸς γαμικὴν συνάφειαν ὁμιλήσασα, τὸν ἀληθῶς εὐδόκιμον καὶ θεοδώρητον Νικηφόρον ἐβλάστησε, [parentibus piis, pro fide exilium & verbera passis.] καὶ ὡς οὐράνιον τοῦτον φυτὸν διεδένδρωσεν· ὧν ὁ μὲντοσοῦτον ἐν εὐσεβείᾳ τὸ ἐπίσημον ἔσχε καὶ γνώριμον, ὡς ὑπὲρ ἀληθείας ἑλέσθαι κινδύνους, καὶ ὑπερορίας, καὶ μάστιγας. Οἶμαι δὲ, προφητεία τις ἦν τῆς εἰς τὸν παῖδα μελούσης ἐκβάσεως, καὶ οἷον προχαρακτὴρ καὶ εἰκόνισμα ἐφ᾽ ὁμοίῳ μὲν, οὐ κατὰ ταὐτὸν δὲ, παῖδά τε καὶ γεννέτην διακινδυνεύειν φρονήματι.

[5] [Theodorus pater, Copronymi scriba,] Ἔλαχε γὰρ αὐτὸν κατ᾽ ἐκεῖνο καιροῦ, Κωνσταντίνῳ τῆς βασιλικῆς ἀρχῆς ἐπειλημένῳ τοὺς οἴακας, τὴν τοῦ ὑπογραφέως ἀποπληροῦν χρείαν, καὶ τοῖς βασιλείοις μυστηρίοις ὑπηρετεῖσθαι, ὅς δὴ τῷ ἀκραιφνεστάτῳ φωτὶ τῆς παρὰ Θεὸν ὀρθῆς ὁμολογίας καὶ πίστεως, ὡς ἄλλος Ἀβραὰμ ὁ Πατριάρχης, κοσμούμενος, πρὸς τὸν ταύτην τυραννοῦντα πικρῶς διαβάλλεται, ὡς Χριστὸν ἐν εἰκόνι καὶ τὴν αὐτοῦ Μητέρα τὴν ἄχραντον, καὶ πάντας τοὺς Ἁγίους σεβάζεται. Ὁ δε οἷα τῆς ἀληθείας ἐχθρὸς τῷ παραλόγῳ τῆς ἀκοῆς ἐξογκωθεὶς τὴν διάνοιαν παρέσεσθαι τοῦτον ὡς αὐτὸν [κελεύει] καὶ περὶ τῶν ἠκουσμένων ὡς τάχιστα διευθύνεσθαι. [ob venerationē imaginum,] Ὂς καὶ παρῆν, ὡς εἰς εὐωχίαν οὐ δίκην καλούμενος, καὶ τὴν ἀκοὴν ἐδείκνυε ἐξ ἅπαντος ἀληθεύουσαν. Καὶ ἐπειδὴ Βασιλεῖ τὰ περὶ αὐτὸν κατάφωρα γέγονε, καὶ ἡ τοῦ ἀνδρὸς ἀνένδοτος ἔνστασις τὴν ἐκείνου ὑροσμύχουσα ἐξῆπτε κακόνοιαν, ἀπειλαῖς ἀδοκήτοις καὶ μάστιξιν ὡς κατακριτος ὑπεβάλλετο· ὡς δὲ μὴ καταμαλακισθέντα ταῖς αἰκίαις ὁ δικάζων ὑπέβλεπε, [verberatus] καθῄρει τῆς περικειμένης χλάινης καὶ ἀξίας, καὶ ὑπερορίᾳ ἐπιεικῶς χαλεπῇ κατεδίκαζεν.

[6] Καὶ εἶτα χρόνου τινὸς διιππεύσαντος ἐκ d Πημολίνης μεταπεμπτον ἄγει (τοῦτο γὰρ ἦν κατακριθεὶς πρὸς φυσαδείαν τὸ φρούριον) καὶ τῶν βασιλείων ἔισω γενέσθαι προσέταττε τεθαῤῥηκὼς, ὡς ἐγ᾽ ὦμαι, [in exilium mittitur:] τῇ τῆς κακώσεως αὐστηρίᾳ μεταμαθεῖν, ὡς ἐκεῖνος τὸ ἀγαθὸν ὑπετόπαζεν. Ἐνέτυχε δὲ ὄντως ἀδάμαντος πρὸς ἀντιτυπίαν στεῤῥότερον, καὶ τῶν ἀπειλῶν ἑαυτοῦ καὶ τοῦ θράσους ἀνώτερον, καὶ πρὸς ἑτέρας, εἰ τύχοι, δεινοτέρας ἐπινοίας ἑτοιμότερον. [reuocatus,] Ταῦτα γὰρ προτροπάδην ἐδίωκεν, καὶ διὰ τῶν στιγμάτων Χριστοῦ ἑαυτὸν καλλωπίζειν ἐβούλετο, [in fide constans,] ἢ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς θεσμοθεσίας διαμαρτήσεσθαι, τῆς Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν Ἀποστολικῷ καὶ Πατρικῷ ἔθει κατὰ τὸ ἀνθρώπινον ἀναστηλοῦσθαι καὶ προσκυνεῖσθαι δικαιωσάσης, εὐκαιρότατα. Ὡς δὲ στόματι τὲν σωτηρίαν ὁ Ἅγιος ὡμολόγησε, καὶ εἰς ἀντίπαλον μοῖραν ἑαυτὸν τοῦ τυραννοῦντος ἀπέκρινε· πρὸς ἑτέρας ἐκίνει τοῦτον βασάνων εἰδέας, [varie tortus,] ὧν τὴν πληγὴν ὑποστὰς ὡς μάλιστα καρτερώτατα, κατὰ τὸν Βιθυνίδα ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐξοστρακίζεται Νίκαιαν, ἐν ᾗ τὸ τοῦ βίου ἐπίλοιπον θεοσεβῶς ἐμπολιτευσάμενος, καὶ πᾶσι τύπον δοὺς τῆς περὶ τὸν ἀληθῆ πίστιν ἐνστάσεως, [iterum in exilium missus Nicæam, vita functus est,] πρὸς τὸν ἐκεῖσε λῆξιν καὶ μακραίωνα μετετάξατο βίωσιν, τὰ γέρα τῶν πονηθέντων ἐν τῇ τῶν βεβιωμένων διαγνώσει ληψόμενος.

[7] [mater vbique mariti Socia,] Ἡ δὲ νόμῳ θείῳ τούτῳ προσομιλέσασα σύνευνος, ἅτε φιλόθεος ἀποδειχθεῖσα καὶ φίλανδρος, ἐν πᾶσι τῷ συζύγῳ συνείπετο, ἐν κινδύνοις, ἐν ὑπερορίαις, ἐν θλίψεσιν, ἐν τοῖς τῆς δικαιοσύνης, κατὰ τὸν θεῖον Ἀπόστολον, δεξιοῖς καὶ ἀριστεροῖς, λυπηροῖς τε, φημὶ, καὶ τοῖς ἥδυσιν. Ξυνωρὶς γὰρ ὄντες πρὸς τὰ κρείττω ἑαυτοὺς παραθήγοντες, οὐχ ἧττον τῷ πνεύματι συνεκράθεσαν, ἢ τὰ σώματα. Αὕτη μετὰ τὸν τοῦ συνόικου μακαρίαν τελείωσιν ἐφ᾽ ἱκανὸν χρόνον τῷ παιδὶ συμβιώσασα, ἄρτι τότε τῆς ἐγκυκλίου παιδείας ἐφαπτομένῳ, καὶ τὴν διὰ χειρῶν καὶ μέλανος τέχνην πονουμένῳ. [vidua vidit S Nicephorum, Imperatoribus factum a Secretis,] Ἡρ θηγὰρ ὑπογραφεὺς τοῖς τῶν Κρατούντων μυςηρίοις υπηρετούμενος, οὕτο γὰρ παρὰ τῇ Αὐσονίδι διαλέκτῳ τὸ e Ἀσηκρῆτις ἔνομα, ὁ ἐπὶ τῶν μυστηρίων μεθερμηνεύεσθαι βούλεται. Ἀλλὰ μὴν καὶ ἐν τῇ τῆς ἀρχιερωσύνης λυχνίᾳ τὸν ἐαυτῆς δαδοῦχον φωστῆρα ἐπιτεθέντα, [& Patriarcham:] καὶ φῶς ταῖς τρίβοις ἡμῶν ἀειφανὲν ἀναλάμψαντα τεθέαται, καὶ τῆς γονεῦσιν ὀφειλομένης παρ᾽ αὐτοῦ μετὰ Θεὸν τιμῆς ἕως γήρως καὶ πρεσβείου, ὡς τὸ εἰκὸς, ἐναπέλαυσεν. Ἥτις τὸ μὴ βέβαιον τοῦ βίου ὡς ἀραχνίων νημάτων ἡγησαμένη μηρύματα, ἐπὶ τὸ τῆς ἀσκητικῆς παλαίστρας ἑαυτὴν ἐκδέδωκε στάδιον, κατὰ τοῦ ἀνταγωνιστοῦ κονισαμένη, [monasticā vitam amplexa sancte moritur.] καὶ τοῦτον ἡττήσασα, καὶ τοῦ ἐπαγγέλυατος τὸν δρόμον ἀξίως σελέσασα, τὸν τῆς ἀθανασίας διὰ θανάτου ἀνεδήσατο στέφανον· ἐκεῖ μετὰ τῶν ἐν τῷ νυμφῶνι Παρθένων χωρεύουσα, καὶ τὴν ἑαυτῆς λαμπάδα τηροῦτα τῷ ἐλαίῳ τῆς εὐποιΐας ἀκόιμητον. Ἦ παιδὸς τοιαύτης πατέρων εὐτυχήσαντος εὐσεβοῦς ἀναῤῥήσεως! ὦ πατέρων τοσούτου παιδὸς εὐμοιρησάντων εἰς ἀρετὴν ἐπιτεύξεως!

[8] Ἀλλ᾽ ὡς περὶ μὲν τῶν φυσάντων [ὁ λόγος] κατὰ πολὺ τῆς ἐνείνων ἀξίας ἡττώμενος ἐνταῦθα μεινάτω. Αὐτὸς δ᾽ ὅπως ἐπὶ τῷ τῆς ἀρετῆς θεμελίῳ ἑαυτὸν ἐπῳκοδόμησε, καὶ ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ, προφητικῶς εἰπεῖν, διεθετο, ὑπολείπεται λέγειν, εἰ καὶ ὁ λόγος ἰλιγγιᾶ τὸ παρ᾽ αξίαν εἰπεῖν ὑφορώμενος καὶ τὸ κατ᾽ ἀξίαν ὅγε δίκαιος ἀκροατὴς ἀπαιτεῖν οὐ βουλόμενος. [S. Nicephorus hoc exemplo prouocatus,] Οὐκοῦν διὰ μικρᾶς τινος καὶ λεπτῆς ὁδοῦ τὸ τῆς ἀπορίας δαψιλὲς ἐπαγόμενος, πειράσομαι πρὸς ἕντι τῶν αὐτῷ κατωρθωμένων διαβλέψαι, καὶ ἐκ μέρους ὅλον ὑμῖν γνωρίσαι, ὡς ἐξ ὀνύχων τὸν λέοντα.

[9] [vir in aula eloquens] Εἶχε μὲν οὖν αὐτὸν Βασιλεύς τε καὶ ἡ τῶν βασιλείων Αὐλὴ, οἷά τινα θείαν περιστολὴν καὶ κλέος, λόγον ἐπίοημον, ἢ τὸν f Παιανιέα ῥήτορα Φίλιππος. Οὐ γὰρ στωμύλος τις ἦν τὸν θῶπα λόγον ὑποκρινόμενος ὡς ἂν τὸ πρὸς χάριν λέγων θηρῷτο τὸν ἔπαινον· λόγῳ δὲ κατὰ λόγον κινουμένῳ τὸν λόγον προὐβάλλετο, οὐκ ἐν κουψείᾳ λέξεων τὸν ἀκροατὴν ἐφηδύνοντα, τῷ ἀφελεῖ δὲ καὶ ἀνειμένῳ ἐπινοοῦντα τρανῶς τὴν ὠφείλειαν. Οὗτος ἐπειδή τι μέρος τῶν περὶ τὴν ὑγιᾶ πίστιν ναυαγίῳ περιπεσόντων ἐκ τῶν κατ᾽ ἐκεῖνο καιροῦ τὰ τῆς Ρὡμαΐκῆς Ἀρχῆς ὀιακιζόντων βασίλεια, [prudenter sanam doctrinam inculcat,] ὅσον ἐφ᾽ ἑαυτῷ τὴν ζάλην ἔστησε. Τὴν γὰρ ἀνέκαθεν ἐξ Ἀπεστολικῆς καὶ Πατρικῆς θεσμοθεσίας τῇ ἀμωμήτῳ Ἐκκλησίᾳ παράδοσιν, φημὶ δὴ τῶν ἱερῶν εἰκόνων τύπωσιν καὶ προσκύνησιν, περιελεῖν βρενθυόμενοι, καὶ ὥσπερ ἀμέλει δεδοικότες βλέπειν Χριστὸν σωματικοῖς χαρακτηρίζεσθαι ἰδίωμασι, συῶν δίκην ὁμόσε κατὰ τῆς αὐτῆς εὐπρεπείας ἐχώρησαν. [contra conciliabulum sub Copronymo ante coactum.] Πᾶσαν θεανδρικὴν ἀναστήλωσιν τοῦ τὰς ἀσθενείας ἡμῶν διὰ Σαρκὸς ἀνατλάντος Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν, τῆς τε παναμώμου αὐτοῦ Μητρὸς, καὶ τῶν ἀπ᾽ ἀιῶνος αὐτῷ εὐαρεστησάντων Ἁγίων σωματικὰ ἀπομνήματα χράναντες τοπικὴν, Ἐπισκόπων ἀποσπάδα, τάληθὲς φάναι, Φαρισαἳκὸν συνέδριον ἐν τῇ τῶν πόλεων Βασιλίδι συλλέξαι ᾠήθησαν. Ἐκεῖνο γὰρ κατὰ Χριστοῦ μανὲν θεοκτονίας ἠνέγκατο ἔγκλημα· οὗτοι δὲ κατὰ τοῦ σωματικοῦ χαρακτῆρος αὐτοῦ ὀφθαλμῷ διαστρόφῳ προςβλέψαντες χριστομαχίας ἀξίωμα προσεκτήσαντο. Μηδὲν ἐξ ἀκολούθου τοῦ τῆς θείας γραφῆς προγράμματος συνειληφότες δικαίωμα, Πατρικῷν δὲ λογίων τῶν κατὰ τῶν εἰδώλων ἀγορευόντων ἀποκνίσαντες ἀνοήτως ῥησείδια, καὶ τὸ ζητούμενον αὐτοῖς ὑποβλέψαντες ὁρισμῷ ἀτελεῖ· καὶ τὰ τῶν Πατέρων γραφικῶς μετάιροντες ὅρια, τῆς ἑαυτῶν βδελυρίας τὸ φρόνημα διεχάραξαν.

[10] Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡ τῆς ἄνω ῥοπῆς μισοπόνηρος δίκη τοὺς κατὰ τῆς Ἐκκλησίας λυττήσαντας, μᾶλλον δὲ κατὰ τῆς σεπτῆς ὁμολογίας ἡμῶν πονηρίαν καττύσαντας, καὶ τοῦ βίου πέπαυκε καὶ τῆς ἀξίας· αὶ ἡ τῆς εἰρήνης ἐπώνυμος ἅμα τῶ υἱεῖ Κωνσταντίνῳ, ἅτε κλῆρον πατρῶον, τὸ τῆς Βασιλείας ἐκ Θεοῦ σκῆπτρον κομίζεται· Εἰρήνη, [Sub Constantino & Irene Imp.] τὸ κραταιόφρον ἐκεῖνο καὶ φιλόθεον γύναιον· εἴπερ γυναικα θέμις καλεῖν, τὴν καὶ ἀνδρῶν τῷ εὐσεβεῖ διενεγκοῦσαν φρονήματι, δι᾽ ἧς Θεὸς τὴν τότε τῇ Ἐκκλησίᾳ παρερπύσασαν ὄφεως δίκην σκολιωτάτην διχόνοιαν, πρὸς ὀρθοτομίαν οἴκτῳ φιλανθρωπίας συνήλασεν. Αὕτη τοιγαροῦν ὁμήγυριν ἱερῶν ἀνδρῶν ἐκ τῶν τῆς οἰκουμένης τερμάτων συναγηγέρθαι ἐν τῇ κατὰ Νίκαιαν τῆς Βιθυνίας Μητροπόλει, [concilio æcumenico Nicæno 2.] ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῆς λοιμώδους ταύτης νόσου θεσπίσασα, Θεοῦ λοιπὸν ἐπαμύνοντος, ἐτέλει τὸ βούλημα. Ἧς ἡγεῖτο μὲνΘαράσιος ὁ τῆς Βασιλίδος ἱερώτατος Πρόεδρος, Ἀδριανοῦ τε τοῦ τῆς πρεσβυτέρας Ρὥμης, καὶ Πολιτιανοῦ τοῦ τῆς Ἀλεξανδρείας, Θεοδορήτου Ἀντιοχείας, καὶ Ἡλιᾶ τοῦ τῆς Αἰλίας ὑπῆρχον Τοποτηρηταὶ ὁσιώτατοι. Τούτοις δὴ τοῖς προκρίτοις ἐξάρχουσι καὶ Νικηφόρος ὑπὲρ πολλοὺς συνηλικιώτας συνοδοιπορεῖν προτετίμητο, τὸ κατὰ τὴν ἱερὰν ἐκείνην Σύνοδεν ἐγχειρισθεὶς βασιλικὸν ἐπιφώνημα, δι᾽ οὗ τὸ εἰλικρινὲς τῆς πίστεως πᾶσιν ἐπικηρυκευσάμενος, καὶ ὡς ἐξ ἀπόπτου περιωπῆς τὴν τῶν σεπτῶν εἰκόνων ἐπιβοήσας καὶ τρανώσας ἀρχαἳκὴν ἱερογραφίαν τε καὶ προσκύνησιν, [adest Acclamationis regiæ præco ac promulgator:] συγκάθεδρος τῷ ἱερῷ συλλόγῳ καὶ πρὸ τῆς ἱερᾶς ἀμπεχένης γεγένηται. Οὗτος ὁ περὶ τὴν εἰς Θεὸν εὐ σέβειαν ἀγὼν τῷ Μακαρίῳ διήνυσται· τοῦτο πρῶτον ἆθλον καὶ στέφος αὐτῷ ἀναφαίρετον, πολλῷ τῶν ἐξ ἐρίου καὶ κοτίνου καὶ σελίνου, καὶ οἷς γεραίρειν οἱ Παλαιοὶ τοὺς ἐκπαλάιοντας ᾤοντο, τιμαλφέστερον.

[11] Καὶ ἐπεὶ δὲ τὸ Πατρικὸν ἐκεῖνο καὶ θεόλεκτον σύστημα, ταῖς τοῦ θείου πνεύματος ἐμπνευσθὲν αὔραις, ἐπὶ λιμένα ὀρθοδοξίας τὸ τῆς ὁμολογίας διεσώσατο σκάφος, καὶ ὁ τῆς Ἐκκλησίας αὖθις ταῖςἱεροτυπίαις χιτὼν ἐποικίλλετο, καὶ ἡ τῆς αἱρέσεως ὠδὶς νεκρὰν ἐξέῤῥηξε τὴν ἀπότεξιν, τότε δὴ καὶ ὁ μέγας Νικηφόρος, [rectæ fidei defensor epinicium canit.] τὰ νίκης ἐπιφερόμενος σήμαντρα, κατὰ τῶν τῆς πίστεως ἀντιπάλων τορόν τι καὶ ἐνυάλιον ἀνεκρούετο μέλος, Χριστὸν εἶναι πιστούμενος ἀπερίγραπτον μὲνκατὰ τὸ τῆς θεότητος ἁπλοῦν καὶ ἀνέπαφον, περιγραπτὸν δὲ καὶ γραπτὸν κατὰ τὸ τῆς ἀνθρωπότητος ἁπτόν τε καὶ σύνθετον, οἱς τὸ εἰκονίζεσθαι ἀραρότως ἐπακολουθήσοι, ὡς ἂν τῆς φαντασιώδους τῶν τὰ Μάνεντος πρεοβευόντων ἀποπηδήσαιμεν ὀνειρώξεως. Ταῦτα λέγων καὶ οὕτω φρονῶν διετέλει, ἐν τῇ μυστικῇ τῶν Κρατούντων, ὡς εἴρηται, ὑπηρεσίᾳ στρεφόμενος, καὶ τοῖς δημοσίοις ἐπιζυγούμενος πράγμασιν.

[12] [monasticā ambit;] Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ μυστικωτέραν τὴν ἑαυτῷ προσέχειν καὶ μόνῳ Θεῷ προσα έχειν κελεύουσαν ἐντολὴν ἐξηπίστατο (οὕτω γὰρ τῶν ὑλικῶν ἐστι χωρίζεσθαι καὶ πρὸς Θεὸν ἤδη φέρεσθαι) ἐπὶ τὸ τῆς ἐρωμένης ἡσυχίας μονέτροπον ὑποκλέπτειν ἑαυτὸν διεσπούδαζεν, ἀντιβολῶν καὶ πάντα τρόπον ἱκεσίας ἐπινοῶν, ὡς ἂν τοὺς πρὸς τὸν περιφορὰν τοῦ βίου ἀνθέλκοντας πείσει ἀνεῖναι τοῦ βουλήματος ἔχεσθαι. Καὶ μὲντοι καὶ ἔπεισεν, καὶ ὅσον οὐκ ἀποτετέλεστο τῶν βεβουλημέν ων ἀπώνατο. Ὅθεν τῆς ὀχληρᾶς ἀγορᾶς καὶ τῶν ἐν μέσῳ στροβούντων θορύβων μικρὰ φροντίσας, τηντε τοῦ ἀξιώματος δόξαν ἐρίῳ στέψας καὶ χαίρειν πασιν ὑπειπὼν, [& in secessu paupertate amat.] ὅσα πρὸς βλακείαν καὶ θρύψιν ἐκκαλεῖται καὶ σωματικὴν ἡδυπάθειαν, ἐπί τινα λοφίαν ἀντικρὺ τοῦ Θρακικοῦ Βοσπόρου μεταναστεύει, οὐδὲν πλέον τῆς Ἠλιοῦ μηλωτῆς, τῆς ἀκτησίας, φημὶ, [eligens locū terribilem ac incultū,] πρὸς τὸν ὅμοιον ἐπιφερόμενος Κάρμηλον· ἀκτησίαν, τὴν ὄντως τὸ πρῶτον τεκταινομένην εἰς ἀρετὴν καταγώγιον, ἥν ὁ κτησάμενος ἀφθαρτίζεται, καὶ τὴν τῶν Ἀγγέλων ἀσπάζεται δίαιταν. Ταύτην οὖν συνέμπορον ὁ μεγαλέμπορος οὗτος κτησάμενος καὶ στέργων ἐκ πολλῶν [πλέον ἢ] τῶν ἐκ Σουφὰρ λίθων καὶ Σηρῶν νημάτων ἕτεροι, ἐπὶ τὸν, ὡς εἴρηται, νέον Κάρμηλον ἴετο. Τραχύτητι μὲνκαὶ δυσχωρίᾳ τὸ ἀκαλλὲς ἐνδεικνύμενον, τῷ ἀνάντει δὲ τῆς ἀκρωρείας πολλὴν πρὸς καρπογονίαν ὑποφάινοντα στείρωσιν, πολὺ διψιόν τε καὶ ἄτεγκτον καὶ εἰ μὴ φορητὸν, αὐτῆς τῆς ἐκ νεφῶν ἐπιῤῥοῆς διὰ τὸ πρανὲς στερισκόμενον.

[13] Καὶ τί δεῖ τὸ ἀντιτυπὲς τοῦ χώρου καὶ πρὸς θέσεως εὐμοιρίαν ἀσύμφορον ἐπιπολὺ τῷ λόγῳ ἐνδαψιλεύεσθαι ἐνὸν ἐκεῖσε γενόμενον τὸν βουλόμενον πρὸ τοῦ λόγου τὰ τοῦ τόπου γνωρίσαι, καὶ τεκμῄρασθαι οἷος ἦν καὶ οἷος ἐκ τούτου γεγένηται. Ὧς γὰρ διεφθορὸν καὶ ῥακῶδες ἱμάτιον ἀπεκδησάμενος τὸ ἀγροικικὸν καὶ ἀνήμερον, [eum in fertilem commutat,] καὶ τὸ γόνιμον χρηματίσαι τὸ ἄκαρπον διωσάμενος τότε διψαλέον τῇ ἄνωθεν ἐπομβρίᾳ, διὰ σηράγγων ὑποτρεχόντων δεξαμενὰς ἐκ δεξαμενῶν ἀλληλούχω δαψιλείᾳ πιαινομενος, τῆς Ἀλκινόου αὐλῆς καὶ τῆς χρυσης Ξερξου πλατάνου τὸ τερπνὸν ὑπερήλατο, ὁπόσον μυθικῶν πλασμάτων σεμνότερόν ἐστιν ἀλήθεια. Σηκοῖς τε Μαρτύρων καθαγιασθεὶς, τοῖς τούτων ἱεροῖς ἐντελῶς διαποικιλθεῖσιν ἀθλήμασιν τὸν τοῦ Θεοῦ, κατὰ τὸ λόγιον, ἐκμιμεῖται παράδεισον. Τὸ γὰρ τῆς διαίτης διαρκὲς καὶ πρὸς οἴκησιν ἀμφιδέξιον, τίς οὐκ ἂν καὶ πρὸ τῆς πείρας ἀγάσαιτο; [& virorum illic monasterium cōstituit:] Τοιγαροῦν σεμνεῖον ἱερῶν ἀνδρῶν τὸν χῶρον διώρισε, πρὸς ἄληκτον ὑμνολογίαν τοῦ Κρείττονος, μεθ᾽ ὧνκαὶ αὐτὸς ἀδιαστάτως νύκτωρ τε καὶ μεθ΄ ἡμέραν ταῖς εὐκτικαῖς ἱερολογίαις ἐγκαρτερῶν, καὶ τῷ ἀρίστῳ μέτρῳ τῆς ἐγκρατείας κατεντρυφῶν, τῇ ἁναγνώσει τῶν θείων προςεῖχε καὶ τοῖς μαθήμασι. Τράπεζαν μέν Συρακουσίαν καὶ μέχρις αὐτῆς ἀκοῆς εἰςδεξασθαι παραιτούμενος, τῇ δὲ συγκρατούσῃ πρὸς ζωὴν αὐταρκείᾳ τρεφόμενος.

[14] Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ μαθημάτων ἐμνήσθην, οὐκ ἄχαρι οὔτε μὴν παρέλκον ἡγοῦμαι καὶ τῆς περὶ ταῦτα τοῦ ἀνδρὸς ἐπιμνησθῆναι ἀκριβείας τε καὶ ἀκρότητος. Πρὸς γὰρ τῇ τῶν θείων λογίων μελέτῃ καὶ τὴν τῆς θύραθεν [παιδείας] εἰσεποιήσατο μέθεξιν· τῇ μὲντὸ ἐν διδαχαῖς καταπλουτίσαι θέλων πειθήνιον, τῇ δὲ τὸ τῆς πλάνης διελέγχειν ἀπείθανον. Ὧς γὰρ ἀρετὴ νόμου, δικαίου τε καὶ ἀδίκου κατάληψιν ἐπαγγέλλεται, [vtriusque litteraturæ studia amplectitur:] ἵνα τὴν ἀξίαν ἀντίδοσιν τοῖς ἐπαίουσιν ὁπότερον ταλαντεύσειεν, οὕτω καὶ τὸ τῆς παιδεύσεως ἐντελὲς, ἑκατέρας πρὸς διδασκαλίαν προσήκει φέρειν τὴν εἴδησιν. Οὐχ ὅτι παράλληλα τίθεμεν ἄμφω, μὴ γένοιτο· ὀυ γὰρ ἐφάμιλλος δεσποίνῃ θεράπαινα, οὐδὲ μὴκληρονομήσει ὁ υἱὸς τῆς παιδίσκης μετὰ τοῦ υἱοῦ τῆς ἐλευθέρας, ἵνα καὶ τῶν πρὸς Ἀβραὰμ λέχθέντων μνησθῶ. [Psal. 4. 30] [accuratus Grammaticus ac Poëta,] Ὅσος γὰρ περί τε Γραμματικὴν ἦν, καὶ τὰ μέρη ταύτης καὶ ὄργανα, ὑφ᾽ ὧν τὸ τῆς συγγραφῆς ὀρθὸν καὶ μὴ διακρίνεται, καὶ ἡ Ἑλληνὶς γλῶσσα εὐθύνεται, καὶ ἡ τῶν μέτρων βάσις ῥυθμίζεται, καὶ αὐτοῖς γοῦν τοῖς καὶ μετρίως τῆς τέχνης ἐπισταμένοις καθέστηκε γνώριμον. [eloquens Rhetor,] Ὅσος τε περὶ τὴν τῶν Ῥητόρων ἐφάνη πολύφθογγον φόρμιγγα ἡδυεπὴς καὶ μειλίχιος, οὐ χαλεπὸν συνιδεῖν· τὸ γὰρ κατεγλωττισμένον ταύτης καὶ λάλον, καὶ ὅσον σοφιστικὴν ἀπονεύει εἰκαιομυθίαν τε καὶ φληναφίαν παρωσάμενος, δι᾽ ἐυκρινείας τε καὶ καθαρότητος, τὸ τῆς συνθήκης ἡδὺ καὶ χαρίεν ἐπετήδευεν.

[15] Περί τε τὴν τῆς Μαθηματικῆς τετρακτύος ἀνάληψιν, [subtilis mathematicus,] ἥτις ἐκ πεπερασμένον συνεχῶν καὶ πεπερασμένων διωρισμένων τὴν σύστασιν εἴληφεν (ἢ γὰρ κινεῖται καὶ ποιεῖ τὴν Ἀστρονομίαν· ἢ ἀκίνητός ἐστι, καὶ ποιεῖ τὴν Γεωμετρίαν· ἢ πάλιν ἐν σχέσει τυγχάνει, καὶ ποιεῖ τῆν Μουσικὴν· ἢ ἄσχετός ἐστι, καὶ ποιεῖ τὴν Ἀριθμητικὴν) ἐπὶ τοσοῦτον οὗτος δι᾽ ἐπιμελείας ἀφίκετο, ὡς ἀντὶ πάντων ἓν, καὶ ἀντὶ ἑνὸς ἅπαντα ἐξασκήσας, ἐν πᾶσι τὸ πρωτεῖον πορίσασθαι. [Musicus,] Μουσικῆν δὲ ἡρμόσατο λύραν οὐχ οἵαν Πυθαγόρας ὁ Σάμιος, οὐχ οἵαν ὁ ἀπατηλὸς Ἀριστόξενος, μᾶλλον δὲ τὸν ἑκατὸν καὶ πεντεκοντάχορδον· καὶ ταύτην κρούαν ἀεὶ, τῶν ὑπηκόων τοτὲ Σαοὺλ τὸν νόσον ἀπήλασε, καὶ τὸν ὠμότατον τύραννον, τῷ τῆς κακοδοξίας καταγχόμενον πνεύματι καὶ ἀμεταμέλητα κατὰ τῆς Χριστοῦ ὀικονομίας ἐμπαροινήσαντα, οἰκειώσατο μὲν, τῆς δὲ τούτου λύμης τὸ ποίμνιον διεσώσατο.

[16] [summus Philosophus,] Ταύταις ταῖς τέσσαρσι θεραπαινίσι τῆς ὄντως ἐπιστήμης προσομιλήσας σαφέστατα, ἐπὶ τὴν τούτων δέσποιναν, τὴν Φιλοσοφίαν φημὶ, καὶ τὰ ταύτης ἐξ ἑτοίμου ἐβάδισεν ἀπλανῶς θεωρήματα. Τίνες γὰρ ὅροι ταύτης καὶ πόσοι ἐπιεικῶς ἠκριβώσατο, καὶ τίς ἰδιότης αὐτῶν· ποῖος ὑπόκειται, καὶ τί τὸ κατηγορούμενον, καὶ τοῦτο ἀρα κατὰ παντὸς, ἢ οὐδενὸς, ἢ ἐν ὅλῳ, καὶ τὰ ὅμοια. Τί ποτε δὲ τὰ στοιχεῖα θέλει δηλοῦν παρ᾽ αὐτοῖς, καὶ εἰ τῶν φυσικῶν γεωμετρικῶν ταῦτα μόνον ὁμώνυμα· προτάσεις δὲ πόσαι, καὶ πῶς ἀντιστρέφουσι· τίς ἀντιφάσεως δύναμις· τὰ πρὸς κατηγορούμενα δὲ ποῖα· προςδιορισμοὶ δὲ τίνες, καὶ τίσιν ἀναλογεῖ τὸ κατ᾽ ἐκείνους ἄοριστον. τρόποι δὲ πόσοι τῶν συλλογισμῶν· ὁποῖα καὶ πόσα τὰ σχήματα· ποῖος ὑποθετικὸς, ποῖος δὲ κατηγορικὸς, καὶ τί διαφέρουσι· καὶ εἰ πάντας ἡ εἰς ἀδυνατον ἀπαγωγὴ βεβαιοῖ· ὅπως δὲ καὶ ποσάκις ταῦτα κεράννυται, πῶς συμπεραίνεται καὶ ἀναλύεται· τίς παραλογισμοῦ σύνθεσις, τίς ζοφιστικὸς, καὶ πῶς ψευδής τε ἅμα καὶ πειθανὸς· καὶ οἷος ὁ μονολήμματος· ὁ λεκτικὸς δὲ ὅπως ἐνδεχόμενος συνάγει τὰ ἔνδοξα, καὶ τίς ἡ τούτων ἐπαγωγὴ· ποίαν ἀνάγκην ἔχει ὁ ἀποδεικτικὸς, ἐκ τῶν χειρόνων θηρεύειν ἀλήθειαν· τὰ προβλήματα δὲ τούτων ὁποῖα, τὰ ἀξιώματα, τὰ ὡς ἐν ἀξιώμασιν· ὕλην δὲ τίνα λαμβάνουσι, μίξεις τε καὶ συμπλοκὰς· τίνες τε πρωται τῶν φυσικῶν ἀρχαὶ καὶ πῶς ἀναπόδεικτοι· τίς ἡ στασις, ἡ ταυτότης δὲ ποσαχῶς, ἑτερότης δὲ ποῦ, καὶ πρὸς τί καὶ πῶς, καὶ πότε. συνεχὴς δὲ ἆρα τῶν ἀρχῶν ἡ πρόοδος, καὶ πρὸς τὸ συνεχὲς οὐχ ὁρίζεται· τίς ὁ κινήσας, ποῖον ὀργανικὸν, τί τὸ γόνιμον· τὸ προοδεῦσαν, καὶ ποῖον ἐκπυρηνισθὲν, καὶ διὰ τίνος, καὶ περὶ τί συννεύει κατὰ ἅιρεσιν, κατὰ βίαν δὲ ἆρα· τί τὸ συγκρατοῦν τὰς ποιότητας· ἐκ ποίας δὲ ταῦτά φασιν ἐκεῖνοι στερήσεως, καὶ ἡ ἐκ τοῦ μηδαμῆ μηδαμῶς· καὶ ὅπως εἰς γένεσιν καὶ οὐσίωσιν ἐξ ἐναντίων ἐλαύνεται, ὅπως δὲ πάλιν τοῖς ἐναντίοις ἀφανίζεται καὶ συμφθείρεται.

[17] Ταῦτα καὶ τοιαῦτα προςοχῇ νοὸς καὶ νήψει τελείᾳ κατὰ τὸ δύνατον ἐξετάσας, [in tanta doctrina humillimus,] καὶ τῆς τούτων ὠφελείας ἄκρῳ δακτύλῳ γευσάμενος ἐφιλοσόφει, σιγήν τε πολυΰμνητον, καὶ πρὸς οὐρανὸν ὑψοῦσαν ταπείνωσιν ἐπεδείκνυτο. Τελεία γὰρ γνῶσις ἀνδρὸς, τὸ τὸν τελείαν κατάληψιν εὐχαρίστως ἀποδιδόναι τῷ Κρείττονι, καὶ γινώσκειν, ὅτι τὰ μὴ ὄντα, ὡς αὐτὰ κατ᾽ ουσίαν ἐστὶ κατείληφεν. Οὕτω φύσεως δυνάμει καὶ γνώμης βουλήσει, καὶ χάριτος ἐπινεύσει θείας ἐν περιλήψει τῶν μαθημάτων γενόμενος, πρὸς ἐπίβασιν τῶν θείων ἀρετῶν οὐχ ἧττον ὑπηγετο. Οὐ γαρ ἔκρινε τὸ ἐν ἐκεινοις εὐδόκιμον, πρὸς ἀρετὴν αὐτῷ γενεσθαι ἐμποδιον· ἀλλ᾽ ὁδῷ καταλλήλῳ καὶ τάξει χρησάμενος, ταῖς ἐπ᾽ ἄμφω προκσπαῖς ἐπεκτείνετο, καὶ πρὸς τὴν ἑκαθέρας ἔφθασε τελειοτητα.

[18] [ex disciplinarum scientia ad virtutem incitatur: castus & sobrius,] Σωφροσύνην μὲντὴν τῆς φύσεως ἀντίφυτον δι᾽ ὀλιγαρκείας καὶ συγκρατείας σύνοικον ποιησάμενος, καὶ τὰ τῶν ἐπ᾽ ὀμφαλου γαστρὸς ἐπιτιθεμένων ἀκαθέκτων παθῶν ἀπολεπτύνων οἰδήματα. Ἀοργησίαν δὲ τῇ ἐκφύτῳ πρᾳότητι προςκτησαμενος, καὶ ὅλον ἑαυτὸν ἐμπαρέχων τοῖς πᾶσι μειλίχιον, τὸ τῆς ὀργῆς εἰδεχθὲς ἀπεῤῥάπιζε πρόσωπον· ὁ γὰρ θυμὸς οὐ κατὰ τὴν τοῦ ὄφεως ὁμοιότητα προσῆν αὐτῷ, κατὰ μόνου δὲ τὴν πτῶσιν ἡμῖν προξενίσαντος δρακοντος ἐπετείνετο. [mitis & suauis,] Ἀφιλαργυρίαν δὲ, τὴν πρὸς ἀϋλίαντὸν ἄνθρωπον ἐπαλείφουσαν, οὐκ ἐν πίθῳ κατὰ τὸν Κυνικὸν ἐκεῖνον φιλόσοφον ἐθησαύριζεν· τῇ δὲ πρὸς τοὺς πένητας ἀενάῳ χορηγίᾳ διάπαντος πλατυνομενος χρημάτων κατεφρόνει, [pecuniarū contēptor, liberalis in pauperes:] καὶ τὴν πρὸς αὐτὰ φέρουσαν ὁδὸν ἔξετρέπετο. Τὸ γὰρ μή τι ποιεῖν κατ᾽ ἐπίδειξιν εὐκαίρως φιλοσοφήσας καὶ τὸ συνειδὸς ἀθολωτον ἐν τούτῳ κτησαμενος, οὐ μόνον τὴν δεξιὰν πρὸς ἐλεημοσύνην καθώπλιζεν, [ab inani gloria alienus:] ἀλλὰ καὶ τὴν ταυτης γνῶσιν τῇ ἀριστερᾷ προσεθαῤῥησεν, ὡς εἰς παντελῆ ἀπάθειαν τοῦ ἀκορέστου τοῦδε φθασαι νοσήματος· ὅθεν καὶ τοῦ μεγίστου πτωχείου τῶν κατὰ τὴν Βασιλιδα ἐπιτροπεύειν προτροπῇ βιαίᾳ τῶν Κρατούντων ἡ χάρις ἠξίωσε, [curator hospitalis domus:] προευτρεπίζουσα τοῦτῳ, καὶ, ὡς ἔπος εἰπεῖν, ἐγχειρίζουσα τῇ μερικῇ διεξαγωγῇ τὴν τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας κυβέρνισιν.

CAP. III

[19] Ἀλλὰ μὲνταῦτα καὶ περὶ τούτων καθιστορούντων ἕτεροι, [S. Tarasio Patriarcha mortuo,] οἷς ἐν ἔρωτι καὶ ποθῳ τὰ ἐκείνου, μελίττης δίκην, ὡς ἐκ πολυανθοῦς ῥοδωνιᾶς ἐρανίζεσθαι προτερήματα, καὶ πρὸς κηρίου γλυκυτητα, ζήλου φημὶ θειου, τὴν τούτων λογικῶς ἀποθησυνρίζειν ποιοτητα. Οἶμαι γὰρ ὡς οὐκ απορήσει τις τῶν εἰς τοῦτο φερόντων, πολλῶν ὄντων καὶ μεγαλων, καὶ μὴ ἐώντων ἕτερον ἑτέρου προληφθῆναι, διὰ τὸ πάντα εἰςφέρεσθαι τὸ ἀκρότατον. Ἡμεῖς δὲ τὸ τοῦ λόγου προσκορὲς οἷα δὴ τὸν ἀκροατὴν προς ἀνδίαν ἕλκον ἀφιέμενοι, πρὸς τὰ ἐξῆς, ἢν διδῷ Θεὸς, βαδιούμεθα.

[20] Ἄρτι μὲνΘαράσιος ὁ τῆς Ἐκκλησίας φωσφόρος ἀκοίμητος, ὁ τὴν ὁλκάδα καλῶς πηδαλιουχήσας τῆς πίστεως, καὶ ὑπερτέραν δείξας τοῦ τῆς αἱρεσεως κλύδωνος, καὶ τοῖς τῆς ὀρθοδοξίας ἀγωγίμοις βριθομένην ἐνλιμενίσας ὡς ἄριστα, ἐκ τῶν ἐπικήρων πρὸς τὸν ἀμεινω λῆξιν ἀπάρας προσετέθη τοῖς Πατρασιν ὁ Πατὴρ, τοῖς Πατριάρχαις ὁ ὑπὲρ ἀληθείας τὴν Πατριαρχίαν δεξάμενος, τοἷς Ὁσίοις ὁ τὸ ὅσιον διὰ βίου ὁσίως δεξιωσάμενος, [viro perfectissimo,] τοῖς ἀληθέσι Ποιμέσιν ὁ τὸν Ἀρχιποίμενα Χριστὸν μιμησάμενος, καὶ κατ᾽ ὄνομα καλῶν καὶ γινώσκων τὰ πρόβατα, καὶ τῇ τῶν λόγων βακτηρίᾳ τοὺς λυκοὺς ἀποσοβῶν, καὶ πρὸς τὰς ἐπαύλεις τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας εἰςελαύνων καὶ πίστεως. Οὗτος οὖν ἐκεῖνος ὁ αἰθέριος ἄνθρωπος, ὁ ἐν γῇ βιοὺς καὶ Ἀγγέλων ἁμιλληθεὶς ὡς ἡ δύναμις, σὺν τῇ ἀλήπτῳ ψυχῇ καὶ τὰς τὴς ἱερατείας ἡνίας χειρὶ Θεοῦ παραθέμενος, ἐλιπάρει διὰ καθαρᾶς, ὡς ἐγᾦμαι, τὸ Θεῖον ἐντεύξεως, τὸν ἄξιον τῆς Ἀρχιερωσύνης ἡγήσασθαι, καὶ τῆν πλνσίον Χριστοῦ Ἐκκλησίας περιλάλητον ἀναδειχθήσεσθαι Κνρυκα. [aptus successor eius precibus petitus] Πόνοις γὰρ πολλοῖς καὶ ἱδρῶσι τὴν ἐν αὐτῇ φυεῖσαι τῆς αἱρέσεως ἄκανθαν προθέλυμνον ἐκτεμῶν, καὶ τὰ ἐν μέσῳ σκῦλα καὶ σκάνδαλα τῇ χειραγωγίᾳ τοῦ Πνεύματος ὑφελόμενος, καὶ τῷ λογικῷ ἀρότρῳ νεώσας τὴν τῆς πίστεως ἄρουραν, καὶ σπείρας οὐκ ἐφ᾽ ὁδοῦ καὶ πέτρας καὶ ἀκανθῶν τὰ τῆς Χριστοῦ οἰκονομίας θεοπαράδοτα σὐμβολα, ἀλλ᾽ ἐπὶ γῆν ἀγαθήν τε καὶ γόνιμον, καὶ, οἵαν τὰ λόγιά φασιν, ἐκατοστεύουσαν· τὸν ἀντιληψόμενον τῇ αὐτοῦ γεωργίᾳ καὶ μετὰ τελευτὴν ἰδεῖν ἐπόθει καὶ ἔστεργεν. Καὶ οὐκ ἐψεύσθη γε τῆς αίτήσεως· ὁ γὰρ τοῖς ζητοῦσιν ἀεὶ Θεὸς εὑρισκόμενος, καὶ τοῖς κρούουσι θύραν ἀνοίγων, καὶ τὰς ἀληθεῖς ἀιτήσείς ἐπιπεράινων, g δακτύλῳ θείῳ καὶ πνεύματι τὸν τῆς ἱερᾶς χρίσεως ἄξιον Νικηφόρον τρανῶς ἑπεδείκνυε, καὶ τῷ τότε Κρατοῦντι ὁμωνύμῳ Βασιλεῖ, τὰ περὶ τὴν ἀληθῆ πίστιν τελείῳ τυγχάνοντι λευκοτερον ὑπεμήνυεν.

[21] [sagaci Nicephori Imperatoris cura,] Ὃς καὶ γὰρ ἦν ἀγχινούστατος εἰ καὶ τις ἄλλος, δι᾽ ἐρεύνης εἶχε πολλῆς ἐγκαθιδρῦσαι τῇ ἀνανδρῳ νυμφίον τε καὶ προμνήστορα, ἱκανῶς ἔχοντα τοῦ κατὰ την διδαχὴν πιστοῦ λόγου ἀνθέξεσθαι καὶ βαδιεῖσθαι κατ᾽ ιχνος τοῦ Προποιμαναντος λογικώτατα. Διὸ καὶ πᾶσιν ἀνεκοινοῦτο Ἱερεῦσί τε καὶ Μονάζουσι, καὶ τῆς Συγκλήτου βουλῆς ὅσον ἔγκριτον καὶ προὖχον ἠπίστατο, ὡς ἂν τῇ τῶν πλειονων ἐκλογῇ δικαιοτάτῃ οὔσῃ, καὶ τῇ τοῦ θείου Πνευματος ἐπινευσει τὸ βεβαιον λαμβανούσῃ, καὶ ἡ αὐτοῦ ἐφεψοιτο βούλησις. Οἱ δὲ (καὶ γὰρ ἀνθρώπους ὄντας διαδρᾶναι τὸ προς χάριν ἀδύνατον) τῇ ἀπ᾽ ἀλλήλων διαστασει τὸ ὁμόγνωμον δια λύσαντες, [dissentionē exortam dissipantis,] ἄλλος ἄλλον ἐψηφολογει καὶ εἷλκεν· οὐχ ὃν ἡ τῆς ἄνω ροπης ὑπέγραφε προγνωσις, τὸ ἑκάστου δὲ θέλειν ἀνετυποῦτο καὶ ἐπειθεν. Τῷ δὲ Βασιλει τὸ τοῦ νοῦ δρωστήριον ὑπεζωγράφει Ποιμνίαρχον Νικηφόρον, καὶ πρὸς ἐκεινον ὁρᾶν πάντας συνήλαυνε, [& virtutē eius proponentis,] ὑπομιμνήσκων τῶν ἀρετῶν τοῦ ἀνδρὸς τα αὐχήματα· τὸ ἐν λογοις, τοῖς τε πνευματικοῖς καὶ τοῖς θυραθεν, καίριον· τὸ ἐν ἤθει ταπεινὸν καὶ μειλίχιον· τὸ ἐν συνειδήσει πρὸς παντας εἰλικρινὲς καὶ ἀπρόσκοπον. Καὶ ἁπαξαπλως, οἷα νιφάδι τῷ συνεχεῖ τῶν βασιλικῶν ἐκείνων λογίων τὰς πάντων ἀκοὰς κατακλείσας, μηδεμιᾶς ὑπούσης βίας, [ab omnibus Patriarcha acclamatur;] εἰς μίαν ψῆφον ὡς εἰς σαγήνην τοὺς πάντας ἐζώγρησεν ἐξ ἐκείνου τε γὰρ ἐν παντὶ χείλει καὶ γλώσσῃ πάσῃ Νικηφορος Πατριάρ χης ἀνηγορευετο.

[22] Στέλλει γοῦν Βασιλεὺς πρὸς αὐτὸν ἄνδρας ἀπαγγελοῦντας, [e monasterio adaucitur:] παντὸς ὄκνου καὶ πασης ἄτερ ἀναβολῆς την ἑαυτοῦ παρουσίαν τῇ Βασιλίδι χαρίσασθαι. Ὁ δὲ τὴν ἐπαινουμένην ὑπακοὴν μᾶλλον τῆς ἐπὶ ψόγου παρακοῆς ἀνθελόμενος, καὶ οὐχ ἑκὼν τοῖς ἄγειν ἐθέλουσιν εἵπετο. Καὶ ἐπεὶ τῷ Αὐτοκρατορι τὸ ζητουμενον ἤνυστο, καὶ κατ᾽ ὄψιν εἶχεν ὁρᾷν το ποθούμενον, ταῦτα πρὸς αὐτὸν διειλεχθαι λέγεται· Ἐμοὶ μὲν, ὦ Ἄνερ Θεῷ μεμελετημένε, [Imperatoris oratione,] εἴπερ ἦν τῶν θειων κατολιγορεῖν προστάξεων, καὶ ἀμελειᾳ τῆς τούτων ἐργασιας ἐπιμελεῖσθαι, ἦν ἄρα τις πλάνης τε καὶ πλατεῖα ὁδὸς, δἰ ἧς καὶ τὸν τυχόντα, καὶ ἄξιον μηδὲν προεισενεγκόντα τοῦ βήματος πλην τοῦ βούλεσθαι, Ἀρχιερ ατῇ Βασιλίδι πρὸστήσασθαι. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ παρὰ τῆς θείας γραφῆς νενουθετημαι, οἷον εἶναι δεῖ τὸν ιερᾶσθαι μέλλοντα καὶ ἄλλους εῖς τοῦτο προάγειν ὀφειλοντα, ὅτι ὑψυλὸν ἀρετῇ καὶ ἀνέπαφον χειλεσι, * γνῶσιν φυλάσσοντα καὶ νόμον ἐκζητούμενον ἐν στόματι φέροντα, καὶ διὰ τοῦτο χρηματίζοντα Κυρίου παντοκράτορος Ἄγγελον· δεδια μὴ το ιερὸν ἐκεῖνο παραβλέψας νουθέτημα, ἀμελείας ὑποίσω δίκην, καὶ τὴν ἀπειλουμένην ἀρὰν εἰς ἐμαυτὸν ἐκκαλέσομαι. Νῦν οὖν Θεοῦ τὴν ἱερωσύνην καὶ τὰς ἡνίας τοῦ οὐρανίου τούτου διαύλου ὑμῖν ἐγχειρίζοντος, μὴ απαναίνεσθαι τὸν κλῆσιν, ἀλλ᾽ ὑποδύντα τὸν θεῖον ἀγῶνα, πρὸς τὸ κοινῇ λυσιτελοῦν ἀφορᾷν. Ἴσμεν γὰρ ὡς, κατὰ τὸν σὸν καὶ κοινὸν καθηγέμονα Παῦλον, μὴ πρὸς ἀέρα τὴν πυκτικὴν ἐπιδείξασθαι, μηδὲ δραμεῖσθαι ὑμᾶς ἀκατάληπτα· τεθαῤῥήκαμεν διὰ δὲ τῆς προανυσθείσης δουλαγωγίας τοῦ σώματος πρὸς τὸ τοίς ἄλλοις κηρύξαι, καὶ τὸ ὑμέτερον δόκιμον ὑπὲρ χρυσίον ἐκλάμψειεν. [ad Patriarchatum acceptandū incitatur:] Μὴ δὴ μόνον σωθῆναι τὴν ἱκεσείαν πρὸς τὸ Θεῖον ποιεῖσθαι βιάζεσθε, μηδὲ τῷ μονοτρόπῳ τοῦ βίου τὸ καθ᾽ ἑαυτοὺς ζητεῖν, ἀλλὰ τὸ πάντας τῆς σωτηρίας τυχεῖν ἐπισπεύδοιτε. Νύμφην ὡραιοτάτην τὴν Ἐκκλησίαν ἡγεῖσθαι, ἁρμόδιον, τῷ μαργαρίτῃ μὲντῶν ὀρθῶν καὶ ἀθολώτων δογμάτων τὸ εὐήκοον οὖς περισφίγγουσαν, τῷ στεφάνῳ δὲ τῶν χαρίτων ὡς ὑπερτίμοις λίθοις τοῖς Πατρικοῖς λογίοις καταυγαζομένῳ τὴν κορυφὴν περιστέλλουσαν, κόσμον δὲ τὸν ἐν στέρνοις ἅτε μηνίσκῳ παγχρυσῳ τῷ ἑπταρίθμῳ τῆν θεοπνεύστων συνόδων ὅρῳ τῷ ἑαυτῆς αὐχένι μυστικῶς ἀναρτήσασαν, ἔσωθέν τε τὴν δόξαν πᾶσαν περιβεβλημένην καὶ εὐαγγελικῶς πεποικιλμένην τοῖς ἱεροῖς καὶ σεμνοῖς ἐκτυπώμασι. Μὴ πορνικός τις τὸν τρόπον ταύτην μνηστεύσηται, αἱρετικῆς ἐν αὐτῇ γονῆς ἐπισπείρων ζιζάνια, καὶ τὸ κάλλος τῶν αὐτῆς γνησίων καὶ τέκνων νοθεύσειεν· μηδὲ τῷ ἡμέρῳ κωδίῳ τὴν ὑγιᾶ πίστιν ὑποκρινόμενος, τὸν ἔνδοθεν λύκον τῆς ἀπιστείας h γυμνώσειεν, καὶ πρὸς ὄρη καὶ τόπους, οὓς οὐκ ἐπισκοπεῖ Κύριος, τὴν ποίμνην ξώσειεν. Ἔχων οὖν τὸν τοῦ Θεοῦ ἁμνὸν Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν πρὸς ποιμαντικὴν ἐπιστήμην συνέριθον, καὶ βακτηρίαν τὸν αὐτοῦ σταυρὸν πρὸς ὀρθοτομίαν τὴν ποίμνην ἐρείδουσαν, μὴ ἀποτρέπου τὴν κλῆσιν, μηδὲ τὸν ἱκέσιον ἡμῶν λόγον ἐλέγξῃς, μή σοι πρὸς Θεὸν μήνιμα γένηται.

[23] [onus ipse patriarchale graue proponit,] Ὁ δὲ ταῖς τοῦ Βασιλέως ὑποθήκαις, οἷα βολίσιν ἐκ καρδίας πεμφθείσαις τυπεὶς τὴν διάνοιαν, ἔφη· Ἀλλ᾽ ἐμοί, φησιν, ὦ Βασιλεῦ, ποίμνης ἐπιστατεῖν λογικῆς ἐκεῖνος ἄξιος καταφαίνεται, ᾧ μηδὲν τῇ γῇ καὶ αὐτῳ προσοικείωται, αὐτῶν δὲ τῶν οὐρανίων ἁψίδων μηδεμιᾶς κατασπώσης σαρκικῆς ὕλης πόθος ἀπλανὴς ἐντέτηκεν ἐπιλήψεσθαι, ὁς μὴ ταῖς προφητικῶς ἀπειλουμέναις ἀραῖς κατὰ τῶν Ποιμένων ἐδείχθη ὑπεύθυνος; ὅς τῇ τοῦ Ἀρχιποίμενος καὶ μόνου Ἀρχιερέως Χριστοῦ μιμήσει ὑπὲρ τῆς ποίμνης τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν προήσεσθαι πρόθυμος, ὃς μὴ πρὸς τὸ θύειν καὶ ἀπολλύειν κλοπιμαίοις διδασκαλίαις διὰ τῆς παραθύρου τῇ μάνδρᾳ τῆς Ἐκκλησίας ἐπέρχεται, πρὸς τὸ ζωοποιεῖν δὲ καὶ σώζειν καὶ ἐν τοῖς τῆς πίστεως σηκοῖς ἐγκισσᾷν τὰ θρέμματα μεμελέτηκεν, ὅς πρὸς πᾶν ἦθός τε καὶ βῆμα καὶ βλέμμα καὶ ἐπιτήδευμα τῶν ποιμαινομένων μερίζεται καὶ πρὸς τὴν ἑκάστου θεραπείαν ποιμαντικαῖς φροντίσι ποικίλλεται, τῇ μέν βακτηρίᾳ τὸ πλεῖον διδοὺς έπαναγούσῃ καὶ ὑπερειδούσῃ τοῦ πτώματος, ὀλίγα δὲ τῇ ῥάβδῳ προχρώμενος ἀπλήγως πληττούσῃ καὶ πάσης ἀντιπαθείας τηρούσῃ τὸν νοῦν ἀπαράτρωτον. [Ier. 23, 1] [Ioan. 10. 11.] Πρὸς τοῦτον ἀπαράσκευος τυγχάνων ἐγὼ τὸν πόλεμον, [ac deprecatur:] ἑμαυτὸν καθῆναι οὐ βούλομαι πρὸς ἀοράτους καὶ ἀδιαλλάκτους καὶ ἀδιαλείπτους παρατεταγμένους ὁπλίτας· σὰρξ γὰρ ὑπάρχων, ὅπλα πνευματικὰ κινεῖν οὐχ ἱκανοῦμαι, ὧν, εἰ καὶ πάντοθεν ἑαυτόν τις ὅση δύναμις ἀσφαλίσαιτο, τὴν ἔφοδον μαθεῖν οὐ δυνήσεται.

[24] [vrgēte Imperatore,] Ὁ δὲ δὴ Βασιλεὺς πρὸς αὐτὸν ὑποβλήδην ἠμείβετο· Μηδείς σοι πρὸς ἀφηνιασμὸν τῆς ἱερᾶς Χριστοῦ ζεύγλης ἀντιλογίας ἔστω λόγος ἢ πρόφασις· αὐτὸς γὰρ, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ὁ Λόγος ἐπαμύνων, συμποιμανεῖ καὶ συμπροθυμηθήσεται, [acquiescit: monachum inauit,] καὶ πᾶσαν ὑμῖν πρὸς τὰ δοκοῦντα τέωςδυσχερῆ παρέξει εὐμάρειαν. Πείθεται τούτοις ὁ πᾶσιν ἀεὶ τοῖς θείοις πειθαρχήσας οὐχ ἥκιστα, καὶ τὸ μὲνσχῆμα τοῦ Λαἳκοῦ πρὸς τὴν τοῦ μονήρους μεταμεῖψαι ἀγγελοειδῆ πολιτείαν τὸν Βασιλέα ἐυθὺς παρῃτήσατο, τῇ ἀκριβεια τὴν ἀκρίβειαν, καὶ τοῖς καλῶς προςδιανυσθεῖσι πόνοῖς ἐπιπονωτέραν προςτιθεὶς τελειότητα. Ὁ δὲ καὶ κατένευσε, καὶ τὰ τῆς ἱερᾶς ἐκείνης κεφαλῆς ἀποκάρματα ταῖς τοῦ υἱοῦ καὶ Συμβασιλέως χερσὶν, ὡς της περικειμένης αὐτοῖς ἁλουργίδος σεμνολογήματα, [detonsis crinibus a filio Imperatoris;] ὑποδεχθῆναι σοφῶς ἐδικαιωσεν· ἔδει γὰρ τὴν ἐξ ἀκρότητος τῶν θείων ἀρετῶν τραφεῖσαν κόμην ταῖς πρώταις τῶν ἀξίων δορυφορεῖσθαι ἀκρότησι, καὶ τῷ πρὸς Ἀρχιερατικὴν ἐπανιέναι μέλλοντι δόξαν τῇ ὑπερανεστηκυίᾳ δόξῃ λαμπρύνεσθαι. Τῆς οὖν θείας ἐπ᾽ αὐτῷ τελετῆς τοῦ μοναχοῦ προβάτης κατὰ τὸν ἱεροτελεστὴν καὶ σοφὸν Διονύσιον, καὶ τῆς ἱερατικῆς κατὰ βαθμὸν καὶ τάξιν προελθούσης κατὰ τὸν ἱερὸν θεσμὸν τελειώσεως, [Sacros Ordines suscipit:] τούτοις ἤδη καὶ ἡ τῆς Ἀρχιερατικῆς ἁγιαστίας ἐπηκολούθησε διακόσμησις· πηνίκα δὲ καὶ πῶς, λέξων ἔρχομαι.

[25] Ἡνικα γὰρ Βασιλεύς τε καὶ ἡ περὶ τὰ βασίλεια Σύγκλητος ἐν τῷ μεγίστῳ νεῷ παρῆν, τα τῆς φρικτῆς ἀναστάσεως ἐπιτελεσοντες ὄργια, [Dominica Paschæ ordinatur Patriarcha] ἡνίκα τὸ ἱερὸν χῶρον ἐκεῖνον ἡ χρυσηλιος φωτόχυσία δαψιλῶς σελαγίζουσα τῆς ἐλπιζομένης ἀδιαδόκου λαμπρότητος τὰς μαρμαρυγὰς ὑπεκηρυττεν, ἡνίκα πᾶς ὁ τῆς Ἐκκλισιας λευχειμονῶν συνέῤῥεεν ὅμιλος· τότε δὴ, τότε τὸν τῆς πίστεως ὑπ᾽ αὐτοῦ προταγέντα καὶ διομολογηθέντα λογηθέντα καρδίᾳ καὶ στόματι, εἶτά τε καὶ τῷ κατ΄ αὐτὸν Κλήρῳ προςφωνηθέντα, θεῖον τόμον χερσὶν ἐπειλημμενος, ἐπὶ τὴν θείαν χειροθεσίαν ἴετο· τοῦτον ἀπαρέγγραπτον ἐπιβοώμενος μάρτυρα, [tenens manu librum de fide a se scriptum,] εἰ παρατρωσαι τι τῶν ἐν αὐτῷ σεσημασμένων, ἀλλὰ μετὰ ταύτης τῆς ἀληθινῆς καὶ εἰλικρινοῦς λατρείας ἐν τῇ φοβερᾷ καὶ ἐνδόξῳ ἐλεύσει τοῦ μεγάλου Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῷν παραστῆναι· ὃν καὶ μετὰ τὴν τελεσιουργὸν ἐπ᾽ αὐτῷ μυσταγωγίαν ἔνερθε τῆς ἱερᾶς τραπέζης ἀπεθησαύρισε καθαγιασθησόμενον, [& in altari deponens:] καὶ παρὰ Θεῶ τὸ βέβαιον εἰς ἀποδοχὴν κληρωσόμενον. Τῆς οὖν ἱερᾶς τελετῆς ἐπιπνοίᾳ θεία τὴν περαίωσιν εἴληφυίας, ὁ λαὸς τὴν, Ἄξιος ἐπὶ τῷ ἀξίῳ κατ᾽ ἀξίαν, φωνὴν τρσσῷς ὑπεκρίνατο. [Dignus ter acclamatur a populo.] Ἔνθεν ἐπὶ τὴν ἱερὰν τοῦ θρόνου περιωπὴν, ὡς ἐπί τινα σκοπιὰν ὑπερτάτην, ἣν καὶ θείαν φυλακὴν ὁ θαυμάσιος Ἀββακοὺμ νοερῷς ὑπεμήνυεν, ἀναβὰς, καὶ τῷ λαῷ παντὶ τὸ τῆς εἰρήνης ἐπιφθεγξαμενος ἀγαθὸν καὶ ἀντιλαβὼν, [cui pacem exoptat.] ἐπὶ τὰ ἑξῆς τῆς θείας ἱεροθυσίας αὐτουργὸς αὐτὸς ἀπεδείκνυτο. [Abac. 2, 11]

CAP. IV

[26] Οὕτω Θεὸς ὁ τοῖς ταπεινοῖς ἐπιμετρῶν χάριν, ὡς ἐραστῇ καὶ αὐτῷ πνευματικῆς ἀναβάσεως τῶν τῆς Ἐκκλησίας ὑψέων ἐπιλαβέσθαι οὐχ ἥκιστα κέκρικεν, ὧν κρατήσας καὶ ἀξίως Εὐαγγελίου ἐποικοδομεῖν αὐτοῖς ἐναρξάμενος, τῇ τῆς πίστεως κρηπίδι τὸ ἀσφαλὲς διετήρησεν· ἐν ἀστασιάστῳ γὰρ τὸν Ἐκκλησίαν εὑρὼν καταστήματι, ἐκ τοῦ προκαταλεανθῆναι τὰ τῆς αἱρέσεως σκόμματα, ὑπὸ τῆς, ὡς εἴρηται, Πατρικῆς ὁμηγύρεως, [hæresi Iconoclastarū domita,] ἐν ἀποιμάντῳ λοιπὸν γαλήνῃ καὶ αὐτὸς τὸ της Ἐκκλησίας διέφερεν πέλαγος, μηδεμίαν κατ᾽ αὐτῆς αἱρετικὴν ἀντίπνοιαν ὑφορώμενος. Ὅθεν ἐφ᾽ ἑτέραν ὁδὸν αὐτὸν ὁ ζῆλος ἐκίνει κατὰ τῶν ἀπίστων τραπέσθαι καὶ ἀλλοκότων αἱρέσεων, ἄρτι τότε τῆς αὐτῶν ἐμβροντησίας ἀπηρυθριασμένως τὰ πλήρη μύσους ἐπιτελούντων μυστήρια, Ἰουδαίους τε φημὶ καὶ Φρύγας, [Iudæos veteresq; hæreticos exagitat,] καὶ τοὺς ἐκ τῆς τοῦ Μάνεντος τερθρείας τὸν τῆς ἀπιστίας κυκεῶνα προπίνοντας. Διεξοδικώτερον τοιγαροῦν τὰ τῆς αὐτῶν ἀτόπου θρησκείας δι᾽ ἐγγράφου τόμου τῷ Βασιλεῖ γνώριμα καταστήεῖς, καὶ ὡς τῷ κοινῷ παντὶ γαγγραίνης δίκην λώβην παρέξοντα (εἰ ἐπιπλεῖον συγχωρήθειεν πράττειν, ἅ βούλοιντο) δι᾽ ἐντεύξεως ἐνδειξάμενος, βάλλει μὲντὴν Ἰουδαἳχὴν κυριοκτονίαν, βάλλει δὲ καὶ τὴν τῶν Φρυγῶν τερατώδη ἐρεσχελίαν, τιτρώσκει δὲ τὴν Μανιχαἳκὴν ὀνείρωξιν, ὡς μηδὲ χειλέων ἐκτὸς τὰἑαυτῶν ἅγη προέρχεσθαι, ἐν ἀποῤῥήτῳ δὲ καὶ παραβύστῳ τὰ τῆς ἀπάτης αὐτῶν ὑπολαλεῖσθαι ληρήματα· τὸ γὰρ παῤῥησιάζεσθαι ὑπὸ τῆς ἐξσίας ἀφῃρημένοι, εἰς τὸ μηδὲ λαθραίως τι ποιεῖν οἱ δυσσεβεῖς περιέστησαν.

[27] Οὕτω τῶν ἀθέσμων αἱρέσεων κατὰ μικρὸν ὑπεχώρει κλυδώνιον, καὶ ἡ ὀρθοτομία τῆς ἀληθοῦς ὁμολογίας ἡμῶν εἰλικρινῶς αἰθριάζουσα, σαββατισμὸν τῇ τοῦ Θεοῦ Ἑκκλησίᾳ ὑπέγραφεν. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὰ τῶν ἔξω καλῶς εἶχεν αὐτῷ, [emendat monasticā disciplinā;] ἐπὶ τὰ ἔνδον, λέγω δὴ τὰ τῆς μοναχικῆς ἀκριβείας, τὸν νοῦν μετατίθησιν. Ἄνδρες γὰρ τὸν οὐρανομήκη βίον τοῦτον ἑλόμενοι, ἢ καὶ ἑλέσθαι εὐξάμενοι, προφάσει δῆθεν ἀγχιστείας ἢ καὶ τῆς ἄλλης τῶν ὀνομάτων εὐνοίας, ἄγχιπῃ τῶν παρθενώνων τὰ ἑαυτῶν καταπηγνύναι δεῖν ᾠήθησαν ἀσκητήρια, τὴν μὲν πρόδηλον συνόικησιν φεύγοντες, τὴν ἐκ τῶν λογισμῶν δὲ συγκατάθεσιν διαδράναι παντελῶς οὐ δυνάμενοι· ᾖν γὰρ ἀυτοῖς πάντα κοινὰ καὶ κτήματα καὶ ὑπάρξεις, ἐναντίως ἢ τὸ περι τῶν πιστευόντων πάλαι λεγόμενον· ἐκείνοις μὲν γὰρ ἐν τῷ καλῶς ἀποκτᾶσθαι τὰ ὄντα τὸ κοινὸν προυτετίμητο, ἐνταῦθα δὲ τῷ τὰ πάντα κακῶς κοινοῦσθαι τὸ μὴ ἀποκτᾶσθαι καλῶς ἐπεπραγμάτευτο· καὶ ἦν σύγχυσίς τις τοῦ ὑψηλοτάτου βίου, καὶ πᾶς ὅστις ἐν ὑποψίᾳ πορνείας τὸ τῆς παρθενίας εἶχεν ἐπάγγελμα. Τοῦτο σκοπῶν ἐκεῖνος ὁ καθαρώτατος νοῦς, οὐδεμίαν παράτασιν χρονικὴν ὑπέμεινεν, ἒ τῷ πτώματι ἐνδέδωκε παντελεῖ περιπαρῆναι κηλίδα καὶ ἐξοκεῖλαι πρὸς ἡδυπαθείας ἐμπάθειαν· άλλὰ τῇ Ἀποστολικῇ αὐθεντίᾳ χρησάμενος, τοῦς ἐπὶ φυλακῇ ταύτης ὁρῶντας καὶ τὸν Φινεὲς ζῆλον ἐγκάρδιον ἔχοντας Ἀρχιερεῖς ἀπολεξάμενος, ὡς ἐπὶ δεύτερον ἐξαπέστειλε κήρυγμα, τὸ τοῦ πάθους ἐκκεντῆσαι μῦσος τῷ κανονικῷ σειρομάστῃ, καὶ στῆσαι τὴν θραῦσιν διὰ τῆς παραινετικῆς ἐξιλάσεως. Οἱ δὲ κατὰ πάσης τῆς οὕτω νοσούσης οἰκουμένης γενόμενοι, καὶ τοῖς σωτηρίοις φαρμάκοις εὐκαίρως χρησάμενοι, τὸ τοῦ μώλωπος δυσαντὲς εἰς συνούλωσιν συνελάσαι κατέσπευσαν· πόῤῥω μὲνἀνδρῶν τὴν γυναικωνίτην δίαιταν ἀφορίσαντες, [monasteria fæminarū & virorū procul separari curat:] καὶ ἀφθονίᾳ τῶν ἐπιτηδείων ἐπιτειχίσαντες, ὡς ἂν μὴ τῇ τούτων ἐνδείᾳ πιέζοιντο, καὶ ἀκολασίας ὑπόμνημα δέχοιντο, καὶ γένοιτο τὰ ἔσχατα χείρω τῆς πρώτης αὐτῶν συναλίσεως. Πρὸς δὲ τὰ ἑαυτῶν ἤθη τε καὶ ἀσκητήρια, μᾶλλον δὲ πρὸς τὰ τῆς ἑκάστου ψυχῆς αἰσθηθήρια, τοὺς ἄνδρας ἀπέκριναν, καὶ προτροπάδην φεύγειν ὡς ἐκ δήξεως ὄφεως τὴν τῶν γυναικῶν κατέπεισαν συνδιαίτησιν, μήπως διὰ τῆς τῶν λογισμῶν θυρίδος ἡ τῶν ἡδονῶν συγκατάθεσις παρακύψασα, βέλος ἐπαφήσοι καὶ τρῶσιν ψυχικὴν ἐνεργάσοιτο. Οὕτω τῆς ἱερᾶς τῶν μονοτρόπων ἀγέλης οἱ τῆς σωφροσύνης κτῖλοι ἐμμελῶς ἡγησάμενοι, τὰ ψυχοκερδῆ τῆς ἐργασίας αὐτῶν ἐμπορεύματα σὺν ἐπαινουμένῳ τόκῳ πρὸς τὸν Ἀρχιποίμενα διεσώσαντο.

[28] Ἀλλὰ δὴ καὶ εἰς πᾶσαν ἥντινα οὖν καὶ πόλιν καὶ χώραν, εἰ ταυτηνὶ τὴν νόσον ἀκμάζουσαν εὕρισκεν, καλάμῳ καὶ μέλανι τὴν θεραπείαν αὐτῆς κεραννὺς ἐπραγματεύετο. Ὁποῖόν τι καὶ καθ᾽ ἓν τῶν Ταυρικῶν κλιμάτων πεπραχὼς ἀναφαίνεται· ὁ γὰρ τὴν τότε τοῦ γένους ἡγεμονίαν ἐπανῃρημένος, [adulterio magni Principis resistit;] τῷ αἴσχει τούτῳ καταποθεὶς, ἐπ᾽ εἰσαγωγῇ τινος ἐταίρας τῆς ἑαυτοῦ συζύγου διάστασιν ἐμελέτησεν· ὃν ἀποσμῆξαι τοῦ ἐπιψόγου μολύσματος ἔργον θέμενος, γραφικαῖς ὑποθήκαις τε καὶ ἀπειλαῖς κατὰ πρόσωπον αὐτῷ τὴν ἁμαρτίαν παρέστησεν, καὶ ὡς εἰ μὴ βούλοιτο ταύτης ἀποσχέσθαι ἐκείναις ὑπόδικος ἐνδίκως γενήσαιτο. Καὶ ταῦτα μὲνοὕτω πῃ ἔσχεν.

[29] Ἐπειδὴ δὲ τὸ εἰλικρινὲς τῆς ἑαυτοῦ ὀρθοτόμου πίστεως τοῖς τῶν Πατέρων ὅροις ἀκριβοῦν κατεπήγετο, τῷ τε κανονικῷ καὶ ἀρχαἳκῶ ἔθει ἀκολούθως ἑπόμενος, [Synodicas ad Leonem III Romam destinat:] τῷ τοῖς Ἀποστολικοῖς θρόνοις τὰ περὶ τὴν πίστιν ἀνακοινοῦσθαι κελεύοντι, ταύτην Συνοδικοῖς ἐνσημῃνάμενος καὶ πιστωσάμενος γράμμασι, πρὸς τὸν τηνικαῦτα τῶν Ῥωμαίων Πάπαν ἐκπέπομφε Λέοντα, στηλίτευμα μὲντῶν ἑτεροδόξων οὖσαν αἱρέσεων, στήλην δὲ τῆς ὀρθοδόξου ὑπάρχουσαν πίστεως. Καὶ εἴτῳ φίλον τῆς τοῦ λόγου δυνάμεως τοῦ ἀνδρὸς πεῖραν λαβεῖν, ἐντευξάσθω ταύτης, καὶ εἴσεται τὸ περὶ τὰ θεῖα δόγματα τούτου δαψιλές τε καὶ καίριον. Ταῦτα καὶ ὁ ἱερὸς ἐκεῖνος ἠγάσατο Λέων, καὶ ἀσμενέστατα δεξάμενος, καὶ προπτυξάμενος σὺν τοῖς κορυφαίοις Πέτρου δόγμασιν ἀνεκήρυξε τρανώτατα. [profitetur sanctissimā Trinitatē,] Τὸ γὰρ τῆς ὁμοουσίου Τριάδος συμφυὲς καὶ ὁμότιμον οὕτως ἂν εἶπε λευκότατα, ὡς τῇ τῶν ἐν Θεολογίᾳ τὸ κράτος ἐχόντων ἀκριβείᾳ μηδὲν ἀπολείπεσθαι. Τήν τε τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας τριάδος ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν χρόνων φανέρωσιν ἐκ τῆς πανάγνου καὶ ἀμώμου Παρθένου καὶ Θεοτόκου Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν οὕτω διεσάφισέ τε καὶ ἀνεκήρυξε ταῖς οἰκουμενικαῖς Συνόδοις ἑπόμενος, [incarnationem,] ὡς μηδὲν τῶν εἰς λαρρείας ἡκόντων σεβασμιότητα ὑπάρχειν ἀνήκοον. Τάς τε πρὸς Θεὸν ἐντεύξεις καὶ πρεσβείας τῆς τε σεμνῆς Θεομήτορος, τῶν τε οὐρανίων Δυναμέων, Ἀποστόλων, Προφητῶν, [Venerationem reliquiarum & imaginū] κλεινῶν τε Μαρτύρων, καὶ πάντων Ὁσίων καὶ Δικαίων, καὶ τὰ τούτων προσκυνητὰ λείψανα, τούς τε ἱεροὺς αὐτῶν χαρακτῆρας ἐπὶ τοσούτῳ τιμῆς ἀξίους ἀπέφῃνεν, ὅσω δίκαιον ἦν τοὺς οὕτω βιώσαντας καὶ οὕτω παρὰ Θεῷ θαυμαστωθέντας καὶ τιμᾶσθαι καὶ μεγαλύνεσθαι. Ὅυτω τὸ ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ μόνῳ λαθρεύειν Θεῷ τῷ ἀληθινῷ προσκυνητῇ ἀραρότως κατώρθωτο· οὕτω τὸ περὶ τὴν ὑγιᾶ θρησκείαν αὐτῷ διειδέστατον πόμα κεκέραστο, οὐ καθά τισι κεραποικιλλόμενον, ταῖς δὲ θεοπαραδότοις ὑποτυπώσεσι κεραννύμενον, καὶ πᾶσαν ἀνατροπὴν αἱρέσεως θολερᾶς τῷ πλησίον βλαστάνουσαν ἐξιώμενον. Ἆρ᾽ οὖν ὁμολογίαν μόνην ψιλῇ τὸ τῆς ἀληθοῦς πίστεως ὁ Μέγας οὗτος διετράνου κεφάλαιον; οὐχὶ δὲ καὶ ζῆλος τῇ ὁμολογίᾳ προσῆν; ἢ τοῦτο μέν ἀναμφίλεκτον, κινδύνων δὲ ταύτην χωρὶς διεσώσατο; ἢ τούτοις ὡς ἀδάμας ἐστόμωτο, ὑποστολῇ δὲ τοῦ λέγειν τὸ μὴ εὐδοκεῖσθαι παρὰ Θεῶ προτετίμηκεν; Οὐ μὲνοὖν, [in pericula intrepidus.] ἀλλὰ σὺν ὁμολογίᾳ καὶ ζήλῳ καὶ κινδύνοις. Λόγος αὐτῷ βιοφελὴς μαχαίρας τομώτερος ταῖς φρεσὶν ἀπῃώρητο, τῶν τὰ θεῖα τυράννειν ᾑρημένων ἐκκόπτων ἐπιεικῶς τὰ φρονήματα.

CAP. V

[30] Ταῦτα σκοπῶν ὁ τοῖς καλοῖς ἀεὶ βασκαίνων ἀντίπαλος, [a diabolo excitus Leo Armenus,] ὁ τοῖς καθεστῶσι ζάλην ἐπινοῶν πολυκλύδωνα, ὁ τῇ γαλήνῃ καὶ τῇ τῆς εἰρήνης εὐσταθείᾳ ἔχθραν ἐπιμετρῶν ἀκαθάλλακτον, ὁ τῷ τῆς πίστεως ἀῤῥαγεῖ χιτῶνι παρυφαίνων τὰ τῶν αἱρέσεων ὑπόσαθρα ῥάκια, [omnē Imperij & Ecclesiæ statū euertit:] οὐκ ἐβουλήθη τὸ ἡρεμαῖον τῆς Ἐκκλησίας καὶ Βασιλείας ἐν ἀταραξίᾳ καθορᾷν ἰθυνόμενον, ἀλλ᾽ ἀταξίαν ἐπινοήσας τῷ ἐαυτοῦ θράσει ἀντίῤῥοπον, ἀκήρυκτον κατ᾽ ἄμφω κεκίνηκε πόλεμον· οὐ βέλη χαλκεύσας ἠκονημένα καὶ φάσγανα, ὡς τοῖς ἀντιταττομένοις ἔθος πρὸς σώματα, γλώσσας δὲ πονηρὰ μελετᾷν εἰδυίας τῇ τῆς αὐτοῦ κακίας ἀκόνῃ παραθηξας πρὸς ψυχικῶν κινδύνων παράταξιν διανίστησι, Βασιλέα μὲνἄρτι τῇ τυραννίδι γαυρουμενον εἰσποιησάμενος Λέοντα· Λέοντα τὸν τῇ ποικιλίᾳ τῆς ἀσεβείας φανέντα πολυειδῆ χαμαι λέοντα, τὸν ἐξ αὐτῆς ἀναῤῥήσεως ἀποβαλόντα τὸν λογισμὸν, τὸν τοὺς βελτίονας πρὸς τὸ τῆς δυσσεβείας φρόνημα μεταταξάμενον, τὸν ὅσον ἐπὶ τῷ γένει τὸν παλαιὸν Ἰσραὴλ ἐπὶ Μῶϋσέως ἐκθλίψαντα νυνὶ δὲ Ἀμαλακιτῶν δεινότερα τῷ νέῳ Ἰραὴλ ἐνδειξάμενον, τὸν τοῦ Σενναχηρεὶμ ὠμότερον καὶ Ῥαμψάκου βδελυρώτερον καὶ Ναβουζαρδὰν τοῦ γαστριδούλου αἰσχρότερον.

[31] Ὃς κατὰ τοῦ τετιμηκότος Αὐτοκράτορος, (καὶ γὰρ ὑπ᾽ αὐτοῦ Δημαγωγὸς τοῦ πρώτου καταλόγου τῆς στρατιωτικῆς τῶν λεγομένων Θεμάτων καθίστατο φάλαγγος) εἰς οὐδὲν τὴν τιμὴν καὶ τὸν τιμήσαντα θέμενος, [A Michaële Imperatore honoribus auctus,] πρὸς τυραννίδος ἐξέπεσεν ὄλισθον. Πρὸς γὰρ τοὺς ἐπὶ Θράκην Οὕννους, πολλὴν τὰ ἐκείνης πολίσματα τὴν βλάβην εἰσφέροντας, πόλεμος τῷ Βασιλεῖ σογκεκρότητο, ἐν ᾧ τῆς ἥττης Λέων πρωτεργάτης γενόμενος παντὶ τῷ στρὰτοπέδῳ τὴν μετ· αἰσχύνης φυγὴν ἐμαιεύσατο. [causa fit cladis exercitui illius illatæ;] Ὅθεν τὸν μὲνΒασιλέα ἡ πόλις εἶχε, μηδὲν τῷν ἐκ τῆς νίκης καλῶν ἀπονάμενον· αὐτὸς δὲ λόγοις ἀνταρσίας τὸν λαὸν ὑποφθείρας, καὶ κεναῖς ἐλπίσιν ὑποσυλήσας καὶ ὑφελκό μενος, διὰ τυραννίδος ὑπέδυ τὸ τῆς Βασιλείας ἀξίωμα. Μεθ᾽ οὗ τάχει πολλῷ τὴν Βασιλίδα καταλαβὼν, καὶ εἴσω τειχῶν (ὡς μὴ ὤφελεν!) ὁ τάλας γενόμενος, ταῖς ἐξ ἔθους τιμαῖς διὰ τῆς λεωφόρου πρὸς τὴν βασίλειον Αὐλὴν προεπέμπετο, καὶ τὸν μέν πρὸ αὐτοῦ τῆς ἀξίας ἀπέπαυσεν ἄνδρα, τῷ ἁπλοἳκῷ τῆς ἀκακίας ὑπὲρ τὴν πορφυρίδα κοσμούμενον· ὁς ἡνίκα τὸν ἀγνώμονα Λέοντα ἐπωρυόμενον ᾔσθετο καὶ κατὰ τῆς ἀρχῆς λεόντειον βρέμοντα, τὴν τῆς Βασιλείας ἐσθήτα περιρηξάμενος καὶ τὴν κόμην ἀποθριξάμενος, [& eum Imperio motum,] μελανείμων ἀντὶ χρυσείμονος γίνεται, καὶ τῷ ἱερῷ περιβόλῳ σὺν γυναικὶ καὶ τέκνοις φέρων ἑαυτὸν ἐγκαθείργνυσι. Τοῦτο τὸν Λέοντα ὀχὲ καὶ μόλις ἐπέκλινε, τοῦ μὴ κατ᾽ αὐτὸν χωρῆσαι ὠμότητα· ὑπερορίᾳ δὲ τᾶττον ἢ λόγος παραπεμψάμενος, [in exilium ablegat:] αὐτὸς διὰ σπουδῆς εἶχεν τῇ κεφαλῇ τὸ βασίλειον περιθεῖναν διάδημα.

[32] Ταύτης εὖν τῆς συμφορᾶς ὁ θεοφόρος Νικηφόρος αἰσθόμενος, καὶ τὸ πολύγνωμον καὶ πολυκλινὲς τοῦ ἀνδρὸς ἐννούμενος, [a S. Nicephoro confecto symbolo fidei subscribere negat, nisi coronatus,] ταῖς ἐξ ἔθους ἐγγράφοις τῆς πίστεως ἐπαγαγεῖν αὐτὸν ὁμολογίαις ἐσκόπει· καὶ δὴ τόμον συντάξας, τὸ τῆς ἀμωμήτου λατρείας ἡμῶν περιέχοντα σύμβολον, ὑποσημῄνασθαι χερσὶν οἰκείαις διά τινων Ἀρχιερέων τὸν Βατιλέα προέτρεπεν. Ὁ δὲ μάλιστα μὲντοῖς λεγομένοις κατένευεν, ὑπερετίθετο δὲ τοῦτο ποιεῖν, μέχρις ἂν ἡ τοῦ διαδήματος ἐπ᾽ ἀυτὸν ἀναβαίη τιμὴ, ἐπ ἂν δὲ τύχοι ταύτης, τοῖς Ἐκκλησιαστικοῖς ζυγοῖς ἑαυτὸν ὑποκλίνειν ἕτοιμον εἶναι Ὁ δέ γε τῷ τῆς συνειδήσεως κέντρῳ καὶ ζοφω νυττόμενος, καὶ τούτοις οἷα μέλανι καὶ καλάμῳ κακῶς ἀποχρώ μενος, [subscribit libello hæresit:] εἰ τῷ τῆς αἱρέσεως καὶ πρὸ τοῦ διαδήματος καθυπέγραφε πίνακι, ὅλον ἑαυτὸν ἐμπαρέχων τοῖς ἄγουσι δαίμοσιν, ἢ τοῖς πρὸς σωτηρίαν ὁδηγεῖν ἐσπουδακόσι Πατράσι πειθόμενος.

[33] Ἦκεν οὖν ἐπὶ τὸ τῆς Σοφίας ἱερὸν ἀναληψόμενος τὸ διάδημα. Τέτε δὴ τότε αὐτουργῷ τῆς ἀναῥῥήσεος τῷ μεγάλῳ Ἀρχιερεῖ τυγχάνειν μέλλοντι, [coronatur a S. Nicephoro,] ὁ τὰ ἔμπροσθεν ποιῷν βλέπειν ἀκοίμητος ὀφθαλμὸς, καὶ τὰ κατ᾽ αὐτὸν τῷ Δικαίῳ τεκμῄρασθαι καλῶς ἐδικαίωσεν. Ἐδόκει γὰρ ὁ Ἅγιος μετὰ τὴν τῆς εὐχῆς ἐπίκλησιν, καὶ τὴν τοῦ στεφάνου ἀνάληψιν, ἡνίκα ψαύειν τῆς κορυφῆς τοῦ τελουμένου καιρὸς ἦν, [quasi spinas & tribulos tangente caput eius;] ὡς εἰς ἀκάνθας καὶ τριβόλους ἑρεῖσαι τὴν χεῖρα, καὶ οὕτως τὸν στέφανον ἐπαφεῖναι, ὥστε καὶ ὀδύνης ἐπαισθάνεσθαι διωμολόγει τρανώτατα. Τὴν γὰρ, ὅσον οὐκ ἤδη, ἄθεσμον αὐτοῦ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας τραχύτητα προςρήγνυσθαι μέλλουσαν ἡ ἀκανθοπλὴξ ἐκείνη κορυφὴ τῇ τοῦ Ἃγίου ἐπαφῇ προμαντεύεται.

[34] Ἀλλ᾽ ᾤχετο τὴν κάραν τῷ βασιλείῳ στεφάνῳ δεσμούμενος, ἐν ᾗ καὶ τὴν ἐσχάτην ὑπέδυ ἐνδίκως πληγὴν, ἐπεὶ τῶν ἐνδίκων ὑπερόπτης γεγένητο. Δευτέρᾳ τοίνυν τῆς Βασιλείας ἡμέρᾳ καὶ αὖθις ὁ Θεοφόρος τῷ τῆς ὀρθοδοξίας τόμῳ τὸν ἀρτιφανῆ Βασιλέα κατήπειγεν ἐνσημῇνασθαι, ὁ δὲ κραταιῶς ἀπηρνεῖτο. Τῷ γὰρ ψεύδει τὴν πορφυρίδα χρώσας καὶ τὴν Πρωτέως πρωτοπεῖραν ἐμμαξάμενος, [negat se fidei orthodoxæ velle subscribera,] ἀλλοπρόσαλλος τοῖς ἐντευξομένοις ἐφαίνετο. Ὦ τῆς δεισιδαίμονος ἐκείνης ψυχῆς, δι᾽ ἧς ἡ τῆς πίστεως δονεῖται κρηπίς! ὦ τῆς ἀκαθέκτου περιπλανήσεως τῶν ἐκείνου ρφρενῶν, ὑφ᾽ ὦν τὸ τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας παραλελόγισται φρόνημα! ὦ τῆς τοῦ ψεύδους πολυσχιδοὺς ἐμπλοκῆς, δι᾽ ἧς τὸ τῶν ὀρθῶν δογμάτων ἀποίκιλον συμποδίζεται! Οὐ γὰρ πρὸς ἀντιπάλους, οὐ πρὸς ἐχθροὺς τηνικάδε τῇ πόλει περιθέντας χαράκωμα ὁ πρῶτος ἀγὼν αὐτῷ γίνεται, κατ᾽ αὐτοῦ δὲ τοῦ τὰς ἡνίας τῆς ἐξουσίας (οἷς οἶδε κρίμασι) δόντος, [deses aduersus hostes Imperij,] τὴν παράταξιν ἐγχειρίζεται. Τῶν γὰρ ἐχθρῶν, ὡς φθάσας εἶπον, οὐδὲν ἢ ὀλίγα φροντίσας, ὡς οὐ συμμίξαι ἢ ἀντωπῆσαι πρὸς τούτους ἱκανούμενος, διὰ τὴν προσθέτης ἥττης αὐτουργηθεῖσαν παρ᾽ αὐτοῦ μηχανοῤῥάφον ἐπίνοιαν, κατὰ τοῦ Παμβασιλέως ἐχώρει τῶν ὅλων, πάντα κάλον καὶ κύβον ἐπανατείνων περιαιρεθῆναι τό αὐτοῦ τῆς Ἐκκλησίας εἰκόνισμα. [Christo & sacris imaginibus bellum infert:] Δέον γὰρ τὸ αἰδέσιμον εὐλαβηθῆναι τοῦ πράγματος, δέον τὸ τῆς παραδόσεως ὠγύγοον ἐνστερνίσασθαι σέβας, δέον τῆς οὕτω θεοστιβοῦς ὁδοῦ ὑφ᾽ ἧς τὰ τῶν Ἁγίων ἴχνη προώδευσαν ἐπιμετρῆσαι τὸ βέβαιον, δέον ἐκπλαγῆναι τοῦ θεοφόρου Ποιμένος τὴν ἔνστασιν· ὁ δὲ τῆς μανίας τὸν ὄφιν ὑπήρειδεν, καὶ κατιωθεὶς τὴν φρένα τῷ δολίῳ φρονήματι, εἴχετο τοῦ βουλήματος. Πάντα μὲνλόγον παλαιῶν ὡς ὁ δοῦλος ἐκεῖνος i Ἱεροβοὰμ, καὶ βουλὴν συνετῶν ἐξ ἀυτῆς ἐντεύξεως τὸ χρήσιμον φέρουσαν ἀπωσάμενος, ἐπὶ δὲ νεωτέρων λογίδια καὶ γραΐδων μυθάρια, οὐκ ἄνωθεν ἀπὸ γῆς δὲ φθεγγομενων, ἐτράπετο, ἐπιμετροῦντα χρόνων μήκη καὶ νίκας, εἰ τῇ ἀρχαίᾳ καταστάσει τὸν ἀσέβειαν ἐξεμέσειεν.

[35] Ἄγεται τοίνυν ἐφ᾽ ἔαυτῷ μέρος ὅσον ὑποπτώσει κανονικῇ τῆς ἱερᾶς λειτουργίας ἀνείργετο, ὅσον καὶ μὴ βουλόμενον ταῖς ὑπαγωγαῖς τῆς βίας ἐκάμπτετο, [cōuenticulum impiorum hominum colligit:] οἷς καὶ τόπον εἴσω τῶν βασιλείων ἀποκληρώσας, καὶ τὸ πρὸς τρυφὴν συῶν δίκην ἀποτάξας αὐτοῖς σιτηρέσιον, νέαν πίστιν συντάττειν ὁ νεύφρων Ἀποστάτης ἐκέλευσεν. Οἱ δὲ τῷ βασιλείῳ θράσει, ὡς ὁ μυθικὸς ἐκεῖνος Αἰγαίων, γαυρούμενοι, σχεδὸν κατὰ πάσης Ἐκκλησίας ὠμότατα θέοντες, βίβλους ἀνηρεύνων· καὶ τὰς μὲνκατ᾽ εἰδώλων ἔστεργον, ὡς συνηγορούσας αὐτῶν τῷ φρονήματι· τὰς δὲ ὑπὲρ εἰκόνων ἐπίμπρων, ὡς ἐλεγχούσας αὐτῶν τὰ μυθεύματα.

[36] Εἰςκαλεῖται δὲ καὶ τῶν Ἐπισκόπων τοὺς πλείονας, τῷ νεωτεροποιῷ τούτῳ συνηγορήσοντας σκέμματι· ὅιτινες ἡνίκα τοῖς ἀντιπέρας ἐπινείοις τοῦ Βυζαντίου προσήγγιζον k οὐχ ἑκουσιότητι, κατὰ τὸ κρατῆσαν ἔθος πρὸς τὸν Ἀχιποίμενα στέλλοντες, * πρὸς αὐτὸν διεπορθμεύοντο· τὴν βασιλικὴν δὲ ῥοπὴν ἀντιστατοῦσαν ὑπαντιάζοντες καὶ βίᾳ δεσμούμενοι, πρὸς τὰς Ἐχέτου καὶ Φαλάριδος ποινὰς παρεπέμποντο· καὶ εἰ μὲντὸ δοκοῦν ἐκείνοις ἐτίθεντο, [Episcopos Catholicos carceri includit;] λύσις τῶν δεινῶν ἐπηκολούθει καὶ ἄνεσις εἰ δέ τις τῷ τῆς ἀληθείας κέντρῳ νυττόμενος πρὸς τὴν ἀσέβειαν ποσῶς ἀπεμάχετο, εἰρκταῖς καὶ λιμοῖς καὶ χθονίοις κατεκρίνετο δείμασιν, οὐδὲν τῶν τῆς Ἐμπούσης ἀνεκτότερον φαντασμάτων ὑπάρχοντα. Οὕτω τὸ τοῦ δευτέρου Καἳάφα συνίστατο βουλευτήριον, οὕτω τῆς Ἰαννοῦ καὶ Ἰαμβροῦ μεγαλοῤῥημοσύνης κατὰ τοῦ νέου Μωϋσέως ἐπετετήδευτο τὸ ἀγώνισμα, οὕτως ὁ τῆς ἱερωσύνης ἀστὴρ καὶ τῆς οἰκουμένης Νικηφόρος Πατὴρ υπὸ τῶν τοῦ σκότους εὑρετῶν καὶ τοῦ Ἀντιχρίστου προστατῶν καὶ προδρόμων ἠθέτητο. [S. Nicephorum arcet:] Τῷ γὰρ Διδασκάλῳ σιγὴν ἀπειλήσαντες, τοῖς μὴ δὲ μαθητῶν βαθμὸν εἰληχόσι τὸ διδάσκειν ἐπ᾽ Ἐκκλησίαις προτρέπουσι· καὶ τὸν τοῦ λόγου χρυσόρειθρον ποταμὸν κατὰ λόγον κωλύουσι φέρεσθαι, τοῖς δὲ βόθρον ἑαυτοῖς ἀπωλείας ὀρύξασι, [maleuolos Ecclesiæ præficit.] καὶ ὕδωρ σοφίας οὐκ ἔχουσιν ἐπιστημονικῶς τὴν Ἑκκλησίαν ἄγειν οὐ φρίττουσι· τὸν Ἀρχιερέα τῆς ἱερᾶς ἔχεσθαι τραπέζης ἀπείργουσι, καὶ οἷς μηδὲ εἰς οἶκον Θεοῦ εἰσιέναι θεμιτὸν τὰ τῶν Ἁγίων ἐγχειρίζουσιν ἄδυτα· τοὺς τῆς Ἐκκλησίας στύλους ἢ δοκοῦσι σαλεύουσι, καὶ ἀντερείδειν τοῖς ἀνεμιαίοις καὶ ἀστάτοις αὐτῶν ταύτην αὐλοῦσι ληρήμασι.

CAP. VI

[37] Ταῦτα ὁ τοῦ Θεοῦ θεράπων Νικηφόρος θεώμενος, [S. Nicephorus precibus fusis,] πᾶσαν ἱκετηρίας εἰδέαν πρὸς Θεὸν ἐπενόει, ἀντιβολῶν καὶ πρὸς συμμαχίαν καλῶν τῇ μέν Ἐκκλησίᾳ διασώσασθαι τὸ ἀμώμητον, καὶ τὸ τοῦ ποιμνίου ἀκίβδηλον μὴ χρανθῆναι τοῖς τῆς ἑτεροδοξίας μιαροῖς ἀλιτήμασν. Διὰ τοῦτο πρὸς ἑαυτὸν πάντας εἷλκεν ἐνουθέτει, παρεκάλει τῇ ζύμῃ μὴ συμφύρεσθαι τῶν αἱρετιζόντων ἀπέτρεπεν, [admonet bonos] ὡς ἰὸν καὶ ὡς κύημα ἐχυδνῶν τὰ τῆς διδασκαλίας αὐτῶν ἀλλόφυλα προφεύγειν ἀμβλώματα· Οὺ γὰρ, ἔλεγεν, σωματικὸν ἐπάγουσι μώλωπα, φαρμάκοις ἰατρικοῖς ὑπήκειν δυνάμενον· τοῖς τῆς ψυχῆς δὲ μυχοῖς ἐνιεῖσι τὸν κίνδυνον, τὴν ἐξ ἐπιπολῆς ἀναινόμενα μότωσιν. Μὴ τοίνυν ἐνδῶμεν τῇ τοῦ καιροῦ ῥοπῇ, μηδὲ τῇ τοῦ κράτους φορᾷ· εἰ γὰρ Βασιλέα καὶ πολὺ σμῆνος σὺν αὐτῷ κακοφρόνων ἡ αἵρεσις ἐπισύρεται, ἀλλ᾽ εἰς οὐδὲν αὐτοῖς ἡ ἰσχὺς ἀποβήσεται, οὐδὲ εἰς Ἐκκλησίαν Θεοῦ λογισθήσεται. Οὐ γὰρ ἐπὶ πλήθει Θεὸς εὐδοκεῖ, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑνὶ φοβουμένῳ καὶ τρέμοντι τοὺς λόγους αὐτοῦ ὑποσκοπεῖ, καὶ ὅλην Ἐκκλησίαν τὸν ἔνα σαφῶς ἀποδείκνυσι. Τούτου διὰ προςευχῆς ἱλεωσώμέθα τὴν εὐμένειαν, τοῦτον παννυχῳ στάσει δυσωπήσαντες ἐκμειλιξώμεθα, [indicit nocte solennes stationes ad Dei placādam iram,] τοῦτον ἀιτήσωμεν μὲ παθεῖν ἡμᾶς ὅσα σπεύδουσι καθ᾽ ἡμᾶς οἱ διώκοντες. Ταῦτα ἔλεγε καὶ πάντας ἔιχετο ἱερὸν, τὴν πάννυχον ἐπιτελέσαντες σύναξιν.

[38] Καὶ ἐπεὶ Βασιλεῖ κατάφορα τὰ τῆς ὑμνῳδίας ἐγένετο, δέος αὐτὸν καὶ δειλία συνεῖλε, μή τι ἄρα καὶ νεωτερισθείη κατ᾽ αὐτοῦ, αἰδοῖ τῇ πρὸς τὸν Ἀρχιερέα καὶ σχέσει κινούμενον. [accersitus cum aliis Sacerdotibus in palatium,] Περὶ οὖν ᾠδὰς ἀλεκτρυόνων στέλλει πρὸς τὸ ἱερὸν δυσπαθῶν καὶ ἀγανακτῶν, ἐπίκλημα περὶ τούτου φέρων τῷ Ἀρχιποίμενι ὡς ταραχῆς αἰτίῳ τυγχάνοντι· Οὐ γὰρ ἔδει, φησὶ, Βασιλέως πρὸς εἰρήνην τὸ πᾶν συνελαύνοντος, διάστασιν μελετᾷν καὶ διχόνοιαν καὶ τῆς εἰρήνης κατεύχεσθαι. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὰ παρὰ γνώμην τῷ Βασιλεῖ πράσσοντες πεφώρασθε, ἐπιλαβοὕσης λοιπὸν ἡμέρας τὴν πρὸς τὰ Βασίλεια ποιεῖσθε πορείαν, ὡς ἂν καὶ αὐτὸς τὰ περὶ τούτων διαγνόιη σαφέστερον. Ἐπειδὴ δὲ τὸ πλῆθος τῆς ἀγγελίας ἐπῇσθοντο, προθυμίαν ἀκοῆς ἐπεδείξαντο κρείσσονα· Οὐ γὰρ ἦν οὐδεὶς, ὁς οὐ δάκρυον ἐκ καρδίας ἐξεκαλεῖτο ἱκέσιον, καὶ τὸν ἔφορον τῶν πάντων κριτὴν ἐβιάζετο διατῆσαι καὶ τηρῆσαι τῇ Καθολικῇ πίστει τὸ δίκαιον. Τέλος γούν τῆς εὐχῆς λαβούσης, ἐκκλησιάσας τὸν ἱερὸν ὁ Πανίερος σύλλογον καὶ καταστὰς εἰς μέσους, ἔλεξεν ὧδε.

[39] [Catholicos adhortatur,] Ἔδει μὲν, ὦ θεόλεκτον ἄθροισμα, μηδὲ ἐν ὀνειράτων ὄψει τὴν Ἐκκλησίαν ὁρᾷν, ἐν οἷς ἐστι σήμερον, καὶ οἷα τὰ κατ᾽ ἀυτῆς δεινὰ μελετώμενα, ὅτι ἐξ φαιδρότητος τὸ κατηφὲς ἐπενδύεται, ὅτι ἐκ βαθείας εἰρῆνης προς στασεις ἐπείγεται, ὅτι πάντας ἐκουσιότητι τελείᾳ ποιμάνουσα l ἀκούσιον ἁρπαγὴν τῶν ποιμαινομένων ὑφίσταται, ὅτι πᾶσι ὁμογνωμονεῖν ἐπιτρέπουσα διαφόροις δόξαις διΐσταται, ἣν ὁ Χριστὸς τῷ ἰδίῳ περιεποιήσατο αἵματι, ἣν παντὸς μύσους καὶ κηλίδος τετήρηκεν ἄμωμον, ἣν Ἀποστόλοις καὶ Προφήταις καὶ Μάρτυσι καὶ πᾶσι Δικαίων πνεύμασι περιστοιχήσας τετειχισμένην ἔδειξεν ὡς Παράδεισον. Νυνὶ δὲ ταῦτα βλέπομεν πάσχουσαν, ὑπὸ τῶν τὸ δοκεῖν ἐχόντων ἡμέτερον, τὸ δὲ εἶναι καὶ λίαν ἀλλοτρίων, ὅσα καὶ παρ᾽ ἐχθρῶν παθεῖν ἄπευχόμεθα. Σήμερον γὰρ τῇ τοῦ Χριστοῦ εἰκόνι συνατιμοῦται καὶ τὸ ἀρχέτυπον, ἔιγε ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει. Σήμερον ἡ ἀνέκαθεν τῇ Ἐκκλησίᾳ διὰ λόγου καὶ γράμματος συντηρηθεῖσα παράδοσις, ἐκκοπὴν καὶ παῦλαν ὅσον ἐπὶ τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἀληθείας λαμβανει, καὶ παράδοσιν ἣν οὐκ ἤκουσεν ἐνωτίζεται. Ἀλλὰ μὴ [δεῖ] καταπίπτειν ταῖς ἐκείνων ἀπειλαῖς, μηδὲ ὑποχαλᾷν τι τῆς προθυμίας, μᾶλλον μὲνοὖν καὶ διανίστασθαι, ὅσον μετὰ συμμαχίας ὁ πόλεμος· ἐοίκασι γὰρ οι τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ τοῖς φιλοπονοῦσι τῶν ποταμῶν τοῦς ῥαγδαίους ἐναντίως τῷ ῥέυματι διανήξασθαι. Ἐκεῖνοι γὰρ ἐπὶ τὰ πρόσω χωρεῖν ἀμιλλώμενοι τῷ ποταμῷ, καὶ μὴ θελοντες συναπέρχονται· οὗτοί τε μυρία κατ᾽ ἀυτῆς φλυαρήσαντες, ἐκείνῃ καὶ ἅκοντές εἰσιν ὁμογνώμονες. Ἀκαταγώνιστον γὰρ πρᾶγμα καὶ πάντα δυνάμενον ἡ ἀλήθεια, καὶ μεγάλην τὴν ῥοπὴν ἐφ᾽ ἑκατέρᾳ χαριζόμενον. Οἶδε στεφανοῦν ἐν ἑκάστῳ τιμώμενον, οἶδε χειροῦσθαι πανταχοῦ πολεμούμενον. [vt veritati semper victrici adhæreant;] Μετὰ ταύτης καὶ ὁ ἄνοπλος ἄτρωτος, ἄνευ δὲ ταύτης καὶ ὁ ὁπλίτης εὐάλωτος. Μάρτυρες δὲ τῶν εἰρημένων οἱ πρὸς οὓς ἡμῖν ὁ λόγος· οὐδὲν γὰρ τῆς ἀληθείας φροντίσαι σπουδάζοντες, καὶ αὐτοις τοῖς τὰ στοιχεῖα παιδευομένοις γεγόνασι παίγνια, αὐτοὶ ἑαυτοῖς πρὸς ἀντιλογίαν ἀρκοῦντες, καὶ τῶν οἰκείων κατὰ τοὺς μαινομένους σαρκῶν ἐμφορούμενοι.

[40] Τοιαῦτα τοίνυν ὑποτροχάδην ἀγορεύσας, καὶ τὸ ἱερὸν ῥάκος ἐπὶ τῶν ὤμων περιθεὶς, [ad Imperatorem abit,] την Βασιλέως αὐλὴν σὺν παντὶ τῷ τῆς Ἐκκλησίας καταλαμβάνει πληρώματι· ὃν οὐχ ὡς ἐιώθει χειρὶ καὶ ἀσπασμῷ Βασιλεὺς προσεδέχετο, τεκμηρίοις οὖσιν εἰλικρινοῦς διαθέσεως, ἀλλὰ διάστροφόν τι καὶ μανικὸν ὑποβλέψας προηγεῖτο, καὶ τῆς βασιλείου καθέδρας ἐπείληπτο, τῷ δὲ Δικαίῳ τόπον ἐδίδου τὰ δευτερεῖα τῆς καθέδρας ἐπέχοντα. Ἅ δὲ Βασιλεῖ μόνος τότε μόνῳ διείλεκται, καὶ ταῖς ἐκ τῶν θείων γραφῶν νιφάσι κατέκλυσε, καιροῦ καλοῦντος ἤδη λελέξεται. Καὶ γὰρ αἱρήσειν τὸν Ἅγιον ᾤετο, τὸ πεπολιορκημένον ἐκεῖνο ὑπὸ ἀσέβειαν ἀνδράριον, εἰ μόνῳ προςβάλλοι, συμμαχίας καὶ ὅπλων ἐστερημένῳ. Ἄρχεται τοίνυν, ὡς ἐκ κατωτάτου βυθοῦ τοῦ θυμοῦ τὸν νοῦν ὑπεκκαίοντος, λέγειν τοιάδε. Τίς, [acriter reprehēditur:] ὦ οὗτος, ἡ παρ᾽ ὑμῶν τεκταινομένη διχόνοια, μᾶλλον δὲ κατὰ τῆς Βασιλείας νεανικὴ ἐπίσυστασις; ὁ γὰρ τοῦ ἡμετερου Κράτους ἐκτὸς συνάγειν καὶ ἑτεροδιδασκαλεῖν καὶ κατεντεύξεις πρὸς τὸ κρειττον ἐπινοεῖν πειρώμενος, οὐδὲν ἢ κατὰ τῆς κοινῆς σωτηρίας ἑαυτὸν ἐπαφίησιν. Εἰ μὲνγὰρ ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῶν ὀρθῶν δογμάτων τὸ ἡμέτερον Κράτος ποιεῖν τι προῃρεῖτο καὶ τὴν τούτων διασαλευειν ἐπειρᾶτο (ὡς ὑμεῖς φατε) παλμιότητα, εἶχεν ἄν τις καὶ καιρὸν καὶ πρόπον μομφαῖς ἡμᾶς περιαντλεῖν, καὶ ἑτεροδοξίας εἰσφερειν ἐπίκλημα· ἐπεὶ δὲ τῆς τούτων ὀρθοτομίας ἐρῶμεν, καὶ πᾶσαν διχόνοιαν ἐκτρέπεσθαι προαιρούμεθα, καὶ ὁμογνωμονεῖν ἐπὶ τῇ πίστει πάντας βουλούμεθα, τίἀδικεῖν ἐν τούτῳ φαινοίμεθα, τὸ εἰρηναῖον τῇ Ἐκκλησίᾳ πρυτανεύειν ἐθέλοντες; Οὐκ οἶσθα, ὡς οὐκ εὐαρί θμητον μέρος διενοχλεῖ καὶ τῆς Ἐκκλησίας διΐσταται τῆς τῶν εἰκόνων ἔνεκεν χραφῆς τε καὶ στάσεως, ῥήσεων γραφικῶν περὶ τῆς τούτων ἀποτροπῆς ἐπικομιζομλενον διατάγματα; ὧν ἀδιερεύνητα εἰ παροφθείη τὰ προτεινόμενα, οὐδὲν κωλύει μὴ τὸ της πίστεως σύμφωνον εἰς διαιρέσεις λυθῆναι καὶ μὴ πρὸς ἕνωσιν ὀρθοτόμου τὸ λοιπὸν ἰδεῖν συνουλώσεως. Τοῖς οὗν περὶ τούτων διαμφιβάλλουσι πάσης ἄτερ ἀναβολῆς ὑμᾶς διαλεχθῆναι προτρέπομεν, [cum hereticis disputare iubetur;] καὶ πείσειν ἢ πεισθῆναι κεκρίκαμεν, ὡς ἂν καὶ ἡμεῖς τὰ δικαίως ἐγνωκότες λεγόμενα, μετὰ τοῦ δικαίου γενοίμεθα, καὶ τούτῳ τὴν ῥοπὴν χαρισαίμεθα. Εἰ δὴν μὴ τοῦτο ποιεῖν κατανεύσοιτε, m τῇ δὲ σιγῇ τὸ δίκαιον ἑαυτοῖς θηρᾶσθαι θελήσοιτε, οὐκ ἄδηλον ὅποι τετάξεται τὸ ὑμέτερον.

[41] [respondet Imperatori,] Ὑπολαβὼν δὲ ὁ τῆς ἀληθείας φωςφόρος Νικηφόρος ἀντέφησεν· Οὐ τέκτονες ἡμεῖς, ῶ Βασιλεῦ, τῶν πρὸς διχόνοιαν καὶ στάσιν ὁρώντων ὑπάρχομεν, οὑδὲ κατὰ τῆς σῆς Ἀρχῆς ὅπλα τὴν ἡμετέραν εὐχην κεκινήκαμεν· εὔχεσθαι γὰρ ὑπὲρ Βασιλέων, οὐ κατεύχεσθαι παρὰ τῆς Γραφῆς νουθετούμεθα. Οὐδέγε πρὸς ἑτεροδιδασκαλίας νόσον τὸν ὑγιᾶ λόγον τῆς πίστεως παρεκλίνομεν· τοῖς τοιούτοις δὲ καὶ χαίρειν ἐκ τοῦ τῆς ἀληθείας Καθηγέμονος ἐντεταλμένου ἡμῖν, εἰπεῖν παραιτούμεθα. Τοῦτο δὲ ἴσμεν καὶ ὑμῖν εἰδό σι ἐπιβοησόμεθα, ὡς πρῶτον ἀγαθὸν τὴν εἰρήνην εἶναι ὁμολογεῖται παρὰ πάντων ἀνθρώπων, οἷς τι καὶ κατὰ βραχὺ λογισμοῦ πάρεστιν, ὥστε εἴ τις διαλυτὴς ταύτης γένοιτο, τῶν κακῶν ἀιτιώτατος ἂν, οὐ τῶν πέλας μόνον ἀλλά καὶ ὁμογενέσι τοῖς αὐτοῦ ἔιη. Βασιλεὺς οὖν ἄριστος οὗτος ἐκεῖνός ἐστιν, ὅς ἤδη ἐκ πολέμου εἰρήνην διατήθεσθαι ἱκανὸς πέφυκεν· σὺ δὲ, τῶν πραγμάτων εὖ καθεστώτων ταῖς Ἐκκλησίαις, [dum hæresis inuehitur:] πόλεμον ἐπαγειν ἡμῖν ἀιτίαν οὐκ ἔχοντα ἔγνωκας· καὶ τῶν ὀρθῶν δογμάτων, ἐν οἷς ὁ τοῦ Χριστοῦ κηρύσσεται σταυρὸς, διαλαμποντων (καὶ γὰρ οὐχ Ἑῴα οὐχ Ἑσπέρα, οὐ Βοῤῥᾶς, οὐ Θάλασσα τῆς τουτων τηλαυγίας ἔξω καθεστηκεν) ἀμυδράν τινα φθοροποιῶν ἀνδρῶν διδασκαλίαν ἀντεγείρειν οὐχ ἥκιστα κέκρικας. Τίς γὰρ ὑμῖν Ρὥμη, τὸ πρωτόβλητον τῶν Ἄποστόλων ἕδος, ἐπ᾽ ἀθετήσει τῆς Χριστοῦ σεπτῆς εἰκόνος συνέπνευσεν ; ἡμῖν δὲ ἐπὶ τῇ ταύτης τιμῇ συμπονεῖ καὶ συνηδεται. Τίς Ἀλεξάνδρεια, [Sediū Patriarchalium, Synodorumq; auctoritatē conuelli:] τὸ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου σεβάσμιον τέμενος, τὴν τῆς Θεομήτορος σαρκικὴν δι᾽ ὕλης ἐμφέρειαν ἀναστηλοῦσθαί πο τε συναπείπατο; ἐν τούτῳ δὲ ἡμῖν συνεργεῖ καὶ συμφέρεται. Τίς Ἀντιόχεια, ὁ τοῦ κορυφαιου Πέτρου μεγαλώνυμος θακος, ἐφ᾽ ὕβρει τῆς τῶν Ἁγίων συνεδραμεν ἐκτυπώσεως; ἡμῖν δὲ τὸ τούτων ἀρχαἳκον συνεργάζεται γέρας. Τίς Ἱεροσόλυμα, τὸ τοῦ Ἀδελφοθέου κλεινὸν ἐνδιαίτημα, επ᾽ ἀναιρέσει τῶν Παπρικῶν συμπεφρόνηκε παραδόσεων; Τίς ὑμῖν τῶν υπὸ τὴν Ἀρχὴν ὑμῶν τελούντων ἐκουσιαζόμενος Ἱερεὺς, ἀλλ᾽ οὐχὶ βίαν ἀποστὰς, ἀκούσιον συνεπεται καὶ συντίθεται; Ποία δὲ τῶν Καθολικῶν Συνόδων, ὑφ᾽ ὧν τὸ τῆς πίστεως εἰλικρινὲς Πνεύματι θείῳ τετράνωται σύμβολον, ἐπὶ τούτοις ὑμῖν συνεφθέγξατο; ὁ γὰρ τῆς τούτων γυμνητεύων συννεύσεως τῇ Ἐκκλησίᾳ δογμάτων ὑφαίνειν περιστολὴν οὐ δυνήσεται. Ἀλλὰ, Βασιλεῦ, μὴ δῷς τῇ ἁιρέσει χεῖρα κάτω κειμένῃ, μηδὲ τῇ εὐλόγῳ σιγῇ καταδικασθείσῃ φωνὴν κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐμπνεύσειας διὰ φωνῆς. Ἀυτὴ μετὰ τῶν αὐτῆς εὑρετῶν ἀπεῤῥίφθω ἐς μακρὰν, οἰχεσθω ἐς κόρακας, ἀποπεμπέσθω ἐς Κυνόσαργας· ἡ δὲ τῆς Ἐκκλησίας ἀσύγκριτος ἀεὶ μενέτω μεγαλοπρέπεια. Οὐδὲν μέρος τῆς ὑφ᾽ ἡλίῳ, ὡς φθάσας τῷ ὑμετέρῳ εἴρηκα Κράτει, ἕκατι τῶν ἱερῶν εἰκόνων ταύτην παραλιπεῖν προτεθύμηται, οὐδὲν κατὰ τῆς νομίμου αὐτῆς εὐταξίας ἀταξίαν ποτὲ μεμελέτηκεν· πάντοθεν γὰρ τὸ ἠρεμαῖον καὶ στάσιμον ἔχουσα, καταιγίδων καὶ σάλων καὶ αὐτῶν τῶν τοῦ ἅδου πυλῶν κατισχύουσα φαίνεται. Μὴ τὰς νεωτεροποιοὺς διδασκαλίας κατὰ τῆς προβεβηλυιας ἠμῶν ἐπαφήσητε παραδόσεως· αὗται γὰρ πρὸς χάριν, οὐ τὰ τοῦ Κυρίου λαλεῖν μεμαθήκασιν, αὗται τῶν ἀπὸ κοιλίας φονούντων εἰσὶν ἐξαμβλώματα. Εἰ δέ τις τῶν ἑτεροδόξων τὴν ὑμετέραν ὀρθὴν παρεσάλευσε νῆψιν (ἴσμεν γάρ σε καὶ πρὸ τοῦ στέφους τῇ ἀμωμήτῳ πίστει προςκείμενον) καὶ λόγος χραίνειν ἀκοὰς δυνάμενος τὸ ὑμέτερον οὖς διελασας παρέπεισε, καὶ σκῶλον ὑμίν ἀπεγέννησεν, [satisfacturum se Imperatori recipit: cum damnatis hæreticis disputare renuit.] εὑρέσθαι δὲ τὸν τούτου λύσιν εἰ ἱμέρεσθε, ταύτην ἐπιφύσει Θεοῦ παρέξειν ὑμῖν βεβαιούμεθα. Χρεος ἡμῖν τοῦτο, καὶ χρεῶν ἁπάντων ἀναγκαιότατον, τοῦ τὸ σκάνδαλον ὑμιν ἐπαφέντος, Θεοῦ διδοντος, ἀναστεῖλαι προθελυμνα. Διᾶραι δὲ στομα καὶ τὰ τοῦ πνεύματος μετὰ τῶν ἔξω τοῦ πνεύματος συζητεῖν οὐκ ἀναγκαῖον τιθέμεθα, κᾄν εἰ πάσης ἀνάγκης πειραθείηκεν αἰτια, οὐδὲ ταῖς ὑπ᾽ ἐκείνων ἀποκνισθείσαις γραφικαῖς καὶ Παπρικαῖς ὑπήκομεν ρἥσεσι. n Πάλαι γὰρ ὑπὸ πολλων ἐλεγχθεῖσαι, καὶ Πατέρων, τεθνηκασΙ.

CAP. VII

[42] Καὶ ὁ Βασιλεὺς ὑποφθασας φησίν Ἀλλ΄ οὐδὲ Μωϋσῆς σοι περὶ τουτων τῆς ἀληθοῦς πεφωτικέναι φαίνεται ῥήσεως; Οὐκ ἂν δὲ ἀμφιγνόιης ὡς Θεοῦ λόγοι τοῦ Μωσέως οἱ λόγοι, μήτε εἴδωλον, μήτε ὁμοίωμα ποιεῖν ἐπιτρέποντος, [Obiectioni Imperatoris ex Moyse de nō faciendo sculptili, respondet,] οὐκ ἀνθρώπου μόνον, ἁπλῶς δὲ οὕτω καὶ ἀορίστως, μὴ τῶν κατ᾽ οὐρανὸν ἀεροπορούντων, μὴ τῶν ἐν γῇ διαιτωμένων, μὴ τῶν ἐν ὕδασι νηχομένων; Πῶς οὖν ὑμεῖς εἰκόνας δημιουργοῦντες προσάγετε αὐταῖς τιμὰς, ἅς ὁ Νομοθέτης ἀπηγόρευσεν; Ο ΠΑΤΡΙ ΑΡΧΗΣ. Ὧς εἰς βαθύ τε καὶ ἀχανὲς ζητήσεως πέλαγος ἀνάγεις ἡμᾶς, [indicato prius vario hominum affectu,] ὦ Βασιλεῦ, ὃ πολλοὶμέν πολλάκις διέπλευσαν, οὐδεὶς δέγε, ὅσα ἴσμεν ἡμεῖς, ἐπὶ τὸν λιμένα τῆς ἀκριβείας ἀφίκετο. Οἱ μὲνγὰρ καίτοιγε ἄτοπόν τι ὀιόμενοι τὰς εἰκόνας χρῆμα καὶ ἑλληνικῆς ἔκγονον πλάνης, ἐν μὲντῷ ἀφανεῖ τῆς ψυχῆς κριτηρίῳ διαβάλλουσί τε αὐτὰς καὶ τοῖς κατηγόροις συντίθενται· ἐπὶ δὲ τῶν πραγμάτων ἐλθόντες πρύμναν τε ἐκρούσαντο, καὶ ἐναντία δρῶσιν οἷς ἔγνωσαι· εἰκόνες τε γὰρ αὐτοῖς εἰσι καὶ ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις καὶ ἐν ταῖς ἀγοραῖς καὶ ἐν τοῖς ὄικοις, ἤδη δὲ καὶ ἔνιοι συνοδοιπόρους ἔχουσι καὶ ὁμοδιαίτους καὶ πεζοποροῦντες καὶ πελαγίζοντες· Οἱ δὲ τελέως πρὸς τὴν ἀπορίαν ὀκλάσαντες, εὐθὺς ἐκ πρώτης συμπλοκῆς τὰ ὅπλα τῆς ψυχῆς ἀποῤῥίψαντες, νῶτα τῷ πολεμίῳ παρέσχοντο· καὶ ὄυτε Προφητῶν αὐτοῖς τιμῶνται εἰκόνες, ὄυτε Ἀποστόλων μορφαὶ, ὄυτε Μαρτύρων γραφαὶ· ἀλλὰ τούτων ἁπάντων ἀπηλλαγμένας τὰς Ἐκκλητίας συστήσαντες, ἀσχηματίστους καὶ τόπον ἐκτὸς τῷ ἀοράτῳ τε καὶ ἀσωμάτῳ Θεῷ τὰς ἑαυτῶν ἱκεσίας ἀνάγουσιν. Ἀλλ΄ εἰ δοκεῖ μὴ περὶ τὴν ζήτησιν ἀποκάμωμεν, μηδὲ ἀμελῶμεν τῆς θύρας, εἰ μὴ ἐν κύκλῳ περιόντες, καὶ ἰχνηλατοῦντες τῷ λόγῳ ἐν δικτύοις αὐτὴν ἀλήθειαν ἐμβάλωμεν. Ἄκουε δῆτα τοῦ λόγου, ἐ͂υ μάλα σοφοῦ τε καὶ ἀληθοῦς, ὅν ἀποδέξῃ καὶ ἐπαινέσεις, εἰ τῷ ὄντι τοῦ ὄντος ἐρᾷς καὶ τῆς ἀληθείας ἐφίεσαι.

[43] [Ægyptiacū de Deo errorem Mosaici præcepti occasionem atque rationem fuisse,] Οὐκ οἶσθα, οἷά τις πρώην περὶ Θεὸν τὰς Αἰγυπτίων ψυχὰς ἐπενέμετο πλάνη; καὶ ὡς τὴν ἄκτιστόν τε καὶ ἄϋλον τοῦ Δεσπότου δόξαν καταγαγόντες εἰς ὕλην καὶ εἶδος, ἀνδρίκελόν τι ταύτην καὶ ἀνθρωποειδῆ τετιμήκασιν; οἷος ἦν ἄρα ἐκεῖνος ὁ Ὄσσιρις, ὁ Τυφὼν ὁ Ὦρος, ἡ Ἶσις, καὶ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων Θεῶν ὁ κατάλογος, ὧν διελέγχει καὶ ἀποδείκνυσι τὴν ἀκρασίαν ὁ βίος, τὴν δὲ πλεονεξίαν ὁ πόλεμος, τὴν φύσιν ὁ θάνατος. Τί δή; ἄχρι τούτου τὸ Θεῖον ἔστησαν, ἢ καὶ εἰς ἄλογα ζῶα καὶ ἀλόγων εἴδη τὸ Θεῖον εἶδος τετύπωτο αὐτοῖς καὶ μεμόρφωτο· καὶ προσεκύνουν μὲνὡς Θεὸν τὸν κύνα, ὑμνεῖτο μόσχος ὁ Ἄπις, τράγος ὁ Ἑρμῆς, καὶ ἰχθὺς ἠ Ἀθηνἁ, καὶ γνώμῃ ἀλόγῳ τὰ ἄλογα Θεοὺς ἀνηγόρευον· ἤδη δὲ αὐτὰ καὶ ἐν ἀλλήλοις συνθέντες, πολυμόρθους τινὰς καὶ πολυειδεῖς Θεοὺς ἀνεπλάσαντο· τὸν μὲντραγόπουν δημιουργοῦντες· ὁ Πᾶν οὗτος ἦν· τόδε πρόσωπον κυνὸς περιάπτοντες· Ἄνουβις, οἶμαι, ἐλέγετο, μή τε ἀνὴρ εἶναι ὁλόκληρος μήτε κύων ἐντελὴς συγχωρούμενος. Πότερον ψεύδομαι ταῦτα διεξιὼν, ἢ ως ἀληθέσι συντίθεσαι; Ὁ ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Ἀληθεύεις. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Ἐπεὶ οὖν ἐκεῖνος ὁ Νομοθέτης τὸν παραδεδομένον αὐτῷ παρὰ τοῦ Θεοῦ λεὼν ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου ἐξάγων, τὰς ἐντακείσας ἐκεῖθεν ταῖς αὐτῶν ψυχαῖς δευσοποιοὺς κηλίδας ἀποσμήχειν τε καὶ ἀποκαθαίρειν βουλόμενος, ἵνα μὴ ἀνθρωποειδὲς καὶ ἀνδρείκελον ἡγῶνται τὸ Θεῖον, ἢ ἑτέρας ζώων εἰδέας· παραινεῖ ὡσαύτως καὶ νομοθετεῖ τῷ λόγῳ τοιάδε· Μὴ κατὰ τὸν ἐν Αἰγύπτῳ πολιτεύεσθε τρόπον, ὦ ἄνθρωποι, μηδὲ ἐξ ἐκείνων ἀτύπως μαθόντες Θεοῦ εἰκὼν ἐν ὑμῖν τελεῖται, ἢ ἐκ τῶν ἐν ἀέρι διἳπταμένων, ἢ ἐν γῇ κινουμένων, ἢ ἐννηχομένων τοῖς ὕδασιν· οὐ γὰρ ταῦτα Θεὸς, καὶ εἰ τοῖς Αἰγυπτίοις δοκεῖ, [& Israëlitis inculcatū, ne eum errorem amplecterētur:] οὐδὲ ἐν εἰκόνι γραπτέον, τὸ μὴ θεωρηθῆναι δυνάμενον. Ἀνείδεον γὰρ τὸ Θεῖον καὶ ἀσχημάτιστον καὶ ἀόρατον, καὶ τῶν φαι νομένων καὶ ὀφθαλμοῖς ἀνθρώπων ἐγνωσμένων οὐδὲν· ἀλλὰ νῷ μόνῳ θεωρητὸν, εἴπου τις καὶ τοῦτο δυνήσαιτο. Εἰ γὰρ δημιουργὸς τῶν πάντων, οὐκ ἂν ἓν αὐτὸς ἔιη τῶν πάντων· καὶ εἰ διὰ πάντων διήκει, οὐκ ἂν ἐν ἑνὶ προβλεῖτο. Ὁ οὖν Νομοθέτης ἐπὶ μόνου Θεοῦ διμιουργεῖν εἰκόνας ἐκώλυσε. Καὶ ὅτι τοῦτο σαφὲς, πρῶτον αὐτὸς τοῦτο δηλώσει τοῖς ἐπαΐειν ὀρθῶς τῶν γεγραμμένων ἐθέλουσιν· ὡς γὰρ περὶ Θεοῦ τὸν λόγον προφέρων, καὶ πρὸς μόνον αὐτὸν ἀναφέρων τὸ ἔπος, ἐπάγει που λέγων· Οὐ γὰρ προσκυνήσεις αὐτοῖς, οὐδὲ μὴ λατρεύσῃς αὐτοῖς· ἐγὼ γάρ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου, Θεὸς ζηλωτής· Ἣ μὲνγὰρ ἀσεβής τε προπέτεία καὶ ἄτοπος ἔννοια, ἥτις ἄρα ποτὲ τὸν πάσης ἐπέκεινα φύσεως καὶ οὐσίας καὶ γνώσεως, ὃν οὐδεὶς ἑώρακεν οὔτε μήποτε θεάσασθαι δύναται, τούτου μορφὴν καὶ τύπον ἐκ τῶν φαινομένων τὰς ἐννοίας λαβὼν, ἑαυτῷ τολμηρῶς ἀναπλάσεται· οἷα παρ᾽ Ἕλλησιν ἀσεβῶς ἐτολμήθη, καὶ Θεὸν ζητοῦντες οὐκ ἄνω τὸ ὄμμα τῆς φυχῆς ἔτειναν, οὐδὲ ὑπὲρ αἰθέρα καὶ οὐρανὸν τῷ νῷ κουφισθέντες, ἐκεῖ διηρευνήσαντο τὸ ποθούμενον· ἀλλ᾽ εἰς γῆν καὶ ὕλην κατενεχθέντες, καὶ πᾶσαν αυτῶν τὴν σοφίαν κάτω κενώσαντες, τὰ φανέντα Θεὸν ἀνηγόρευσαν. Εἰ δέ τις ἀνὴρ, ἢ Βασιλέα τιμῶν, ἢ Στρατηγὸν ὑμνῶν, [viuentem Imperatorē, Ducem, aliosq; pingi posse;] ἢ ἀριστέα θαυμάζων, εἰκόνας αὐτῶν ἀπεργάζηται, ἀδικῆσαι οἶμαι οὐδὲν, εἰ, ὂν ἐπαινεῖ τῇ ψυχῇ καὶ οἶδεν ὄφθαλμοῖς, παραστήσει τοῖς χρώμασι· μόνον μὴ τιμάσθω, κατὰ τοὺς ἐκείνων φληνάφους καὶ λήρους, ὡς Θεός ποτε τὸ γινόμενον· τοῦτο γὰρ ἤδη ἐστὶν, ὅ καὶ Μωϋσῆς ἀπείργει, καὶ ὁ Χριστιανὸς νόμος μισεῖ, καὶ Θεὸς γενέσθαι οὐ βούλεται· Τὴν γὰρ ἐμήν, φησι, δόξαν ἑτέρῳ οὐ δώσω. Ὅς μὲνοὕτως ἐπαΐει τῶν τοῦ Νομοθέτου λογίων, ἀκραιφνὲς μέν αὐτῷ τηρεῖται τῆς διανοίας τὸ ὄμμα, ἀτρέπτως δὲ τὸ ἄτρεπτον καθορῶν, οὐ τύπον, οὐ χρῶμα περιἳέναι ἐννοεῖ, οὐ τόπον ἢ χρόνον, ἢ ὅσα τοιαῦτα σωμάτων ἴδια, πρὸς ἑαυτὰ τὸν νοῦν διὰ τῶν ὀφθαλμῶν ἐπισπώμενα· ἀλλ᾽ αὐτοῦ που περὶ τὸ ἀσώματον ἑαυτὸν ἐρείδων, ἀκίνητός τε καὶ ἀτρεμὴς περὶ τὸ ἀγαθὸν ἕστηκεν, ἀθάλωτόν τε καὶ ἀπαθῆ τὴν ἑαυτοῦ φυλάττων ἐνέργειαν. Ὁ δὲ ἄλλως αὐτῶν ἀκροώμενος, καὶ πρὸς τὸ ἀειδές τε καὶ νοερὸν ἰλιγγιάσας ἀτονίᾳ ψυχῆς, τῆς περὶ Θεοῦ ἀπολισθήσας ἐννοίας ἄστατος λήθης πεδίον ἁλᾶται, περὶ σώματα καὶ γῆν εἰλυσπώμενος.

[44] Τί οὖν, εἰ καὶ αὐτοὺς ἐκείνους τοὺς κατὰ Μωϋσέως πολιτευσαμένους ἄνδρας ὁσίους, μὴ πεφυλαχότας τόνδε ἐπεδείξω τὸν νόμον, μηδὲ πεφευγότας τῶν οὐρανοῦ καὶ ἐπὶ γῆς ἢ τῶν ἐν θαλάσσῃ ποιεῖν τὰ ἰνδάλματα, εἰ κατὰ τὰς σὰς ἀορίστους ἐννοίας νοῖτο ὁ λόγος; Ὁ ΒΑΣΙΔΕΥΣ. Πῶς καὶ τίνα τρόπον; Ὁ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. [Simulacra in lege veteri innoxie vsurpata;] Μῶν οὐκ ἀκήκοας, ὧ Βασιλεῦ, ὡς ὀικοδομῶν τὸν νεων Σολομὼν, τὴν χαλκῆν ἐκείνην τοῦ ἱεροῦ περιβόλων ἐντὸς ἐτεκτῄνατο θά λασσαν, ἐν ᾗ τὰς χεῖρας οἱ Ἰερεῖς αἵματι καὶ λύθρῳ πεπαλαγμένας ἐκάθαιρον; Ἐπὶ τίνων οὖν ταύτην άπῃώρησεν; Οὐχὶ δυοκαίδεκα βόας χαλκεύσας καὶ τούτους ὑποθεὶς, ἐπ΄ αὐτῶν τὴν θάλασσαν ἥπλωσεν; Πῶς οὖν φυλάτει τὸν νόμον, ὁμοίωμα βοῶν ἐν τοῖς τελουμένοις αὐτῷ ποιησάμενος; δι᾽ ὧν, οἶμαι, ὑπέγραφεν, ὡς τῶν Ἀποστόλων ἰσάριθμος χορὸς, οἱ σοφοὶ τοῦ λόγου βουεργάται, τόνδε τὸν κόσμον, τὴν θάλασσαν, [boues maris ænei,] εἰς ὕψος ἄιροντες τῇ γεηπονίᾳ τῆς εὐσεβείας, μεμολυσμένας ἅιμασι θυσιῶν τῶν Ἱερέων τὰς χεῖρας ἐκάθαιρόν τε καὶ ἔσμηχον τῆς διδασκαλίας τοῖς νάμασιν, ἵνα ἐκείνων ἀπαλλαγέντες ἀναίμακτον θυσίαν τῶ Δεσπότῇ προςφέρωσιν. Τί δὲ, [leones in throno Salomonis:] ποικίλους καὶ πολυτελεῖς κατασκευάσας θάκους, οὐ λεόντων ἐν αὐτοῖς ἐτίθει μορφὰς, τοὺς μέν ἄνωθεν ἐπὶ τοὺς ἀγκῶνας ἐρείσας, τοὺς δὲ ἔνερθεν ἀνὰ τοὺς βαθμοὺς ἁρμοσάμενος; ἐλέφας δὲ ἦν τῶν λεόντων ἡ ὕλη.

[45] Καὶ νί ἂν ταῦτα περὶ ἑτέρων σοι φαίην; Ἑξὸν καὶ αὐτὸν ἐπιδεικνύναι τὸν Νομοθέτην, εἰ οὕτω νοοῖτο, τοῖς οἰκείοις θεσμοῖς οὐχ ἑπόμενον· οὐκ οῖσθα γὰρ ὡς ἱλαστήριον ἐκ καθαροῦ χρυσίου κατεσκεύασεν, καὶ τοῦτο ἄνωθεν τῆς χρυσῆς ἐπέθηκε κιβωτοῦ· καὶ, ὡς ὁ Παῦλος, εἰς τὸν Σωτῆρα καὶ Κύριον ἡμῶν τὸ Ἱλαστήριον εἴληφεν. [a Moyse constituta ad Propitiatorū duo Cherubim,] Τί δὴ οὐχ ὕπερθε τοῦ ἱλαστηρίου δύο Χερουβὶμ κατεσκεύασεν ἅ διἳέντα τὰς πτέρυγας ἐπισκιάζουσί τε αὐτὸ καὶ συγκαλύπτουσι, καὶ ἀφθέγκτῳ βοῇ σιωπῶντα κηρύττουσι τὴν κρυφίαν καὶ ἄγνωστον τοῦ ἐπὶ γῆς φανέντος Θεότητα; Νοερὰς δὲ εἶναι ταύτας οὐ συντίθῃ δυνάμεις, ἀνὰ τὰς οὐρανίους σελασφόρους πτυχὰς περιπολοῦντα περὶ Θεὸν καὶ χορεύοντα, τῇ οἰκείᾳ γανουμένας γαλήνῃ καὶ τῷ πλήθει τῆς γνώσεως, ἣν ἀμφὶ τὸ ποθούμενον ἔχουσι; Πῶς οὖς εἰκόνας τούτων ὁ Νομοθέτης, ὁ τὰς εἰκόνας, ὡς ἔφης, ἀπαγορεύων, εἰργάσατο; Ἤδη δὲ ἄρα, καὶ πίπτοντά ποτε τὸν Ἰσραηλίτην λεὼν ἐν τῇ ἐρήμῳ θεώμενος (τὸ δὲ πάθος ἦν ἐξ ἀφανῶν σχωρίων ὄφεις ἕρποντες, [& erectum serpentem æneū Christi in cruce figuram:] καὶ ἐαυτοὺς βέλη θανάσιμα τοῖς ὁδοιποροῦσιν ἐπαγοντες) τὸν χαλκοῦν ἐκεῖνον ἐδημιούργησεν ὄφιν, ἐπὶ σημεῖόν τε αὐτὸν ἐπῃ ώρησεν, εἰς ὅν ἀφορῶντες αἱ ἐναντίαι δυνάμεις οἱ ὄφεις, οἱ μὲνἐνεκροῦντο, οἱ δὲ ἀφανῶς τετρωσκόμενοι ἀθρόον τῶν πληγῶν ἠλευθεροῦντο. Τοῦτο δὲ ἄρα ἐκεῖνο τὸν ἐμὸν Ἰησοῦν ἐδήλου, φασὶν, καὶ ἐσήμανεν, ὅν ἐπὶ ξύλου κατιδοῦσαι τοῦ σταυροῦ ἐωρούμενον, αὐτίκα νενέκρωντο, καὶ ἀπνοῖ γεγόνασι, καὶ τὸν κατὰ ἀνθρώπων αὐτοῖς σεσωρευμένον τῆς κακίας ἰὸν εἰς κενὸν ἐμοῦσι καὶ ἀποπτύουσιν· οἱ δὲ εἰς αὐτὸν ἡμεῖς ἀποβλέποντες, τὰς ἐξ αὐτῶν φερομενας πυρφόρους ἀκίδας, οἱ μεν παντελῶς οὐ δεχόμεθα, οἱ δὲ καὶ βληθέντες σωζόμεθα. Ὁ δὲ τῶν ὄφεων προστάτης δράκων, τοῦ κρεμασθέντος ἐπὶ ξυλου τὴν ἰσχὺν ἐννοῶν, καὶ τῶν ἐκεῖθεν ἀφεθέντων αὐτῳ μεμνημένος βελῶν, ἄψοῤῥος ὄιχεται, φόβῳ πληγῆς παλαιᾶς νέαν ἀεὶ σύμφοραν ὀδυρόμενος. Ὁρᾷς, ὡς οὐκ ἀσφαλὲς, οὕτως εἰκῆ τε καὶ ἀορίστως νοεῖν τὰ ὑπὸ τοῦ Νομοθέτου λεγόμενα;

[46] Εἴσῃ δὲ κᾀκεῖνο, ὦ Βασιλεῦ, εἰ γέ που μέμνησαι, ὅτου χάριν ποτὲ πρὸς τὸν Ἰσρα̈ηλιτην ὁ Νομοθέτης λεὼν ἐχαλέπῃνεν; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΕ. Οἶδα ὡς πολλάκις, ὅτου δὲ νῦν ἐμνήσθης οὐκ οἶδα. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Ὅτε τὸν χρυσῆν τοῦ μόσχου κεφαλὴν ἐσχεδίασεν, [an vitulo aureo crimen fuisse, quod Deus proclamatus cultusq; sit,] ὡς ὀρθότατα αὐτοῖς ἐχαλέπῃνεν. Ἐπιλαθόμενοι γὰρ τὴν ἐν Αἰγύπτῳ θαυματοποιΐαν, τὴν ἐν θαλάσσῃ μεσσηπορείαν, τὴν πρωτοτόκων ἀθρόαν τελευτὴν, τὴν τῶν στοιχείων μεταβολὴν, ὡς ὁ Νομοθέτης ἐπιτροπευε, τοῦ μόσχου τὸ κάρα Θεὸν ἀνηγόρευσαν. Μή τι οὖν τοῦτό σοι πλημμελεῖν δοκῶσιν, ἢ ὁ Νομοθέτης αὐτοῖς ἐγκαλεῖ, ὅτι μόσχον εἰκῆ καὶ ἁπλῶς ἀνετυπώσαντο; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Διὰ τί; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Ὅτι εἴπερ ἐκείνοις κατὰ τοῦτο μεμψώμεθα, καὶ Σολομῶντος κατηγορήσομεν, ὡς βόας καὶ αὐτοῦ πλαστουργήσαντος. Οὐκ οῦν κατ᾽ ἐκεῖνο καὶ ἡμεῖς τοῖς ἀνδράσι μεμφόμεθα, καὶ ὁ Νομοθέτης ἐγκέκληκεν. ἀλλ᾽ ὅτι τὸν βοῦν Θεὸν ἀνηγόρευσαν, καὶ τὴν ἐπ᾽ Αἰγύπτου σωτηρίαν εἰς αὐτὸν ἀσεβῶς ἀνετίθεσαν. Οὐχ ὁμόιωμα γοῦν ποιεῖν ἁπλῶς διεκώλυσεν, ἀλλὰ Θεοῦ ποιεῖν ὁμοίωμα. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Λόγος γέγραφεν, [ex mulierū inauribus fabricatus,] ὡς τὰ χρυσᾶ τῶν γυναίων ἀφελόντες ἐλλόβια τὴν χρυσῆν ἐκείνην εἰργάσαντο κεφαλὴν τοῦ μόσχου· ὑποδηλῶν, ὡς οἰμαι, καὶ αἰνιττόμενος, ὡς ἡ τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων οἶκοὴ παραλαβοῦσα τοὺς περὶ Θεοῦ ἀκιβδήλους λόγους, εἶτα εἰς ἑτέρας ἐκπεσοῦσα δόξας, ἀπεκόσμησε καὶ ἐγυμνώθη, p καὶ τὸν ἐκβληθέντα τοῖς αὐτῶν ὠσὶ κόσμον ἀφῄρηται. Ἀλλὰ καὶ ὁ Νομοθέτης, ὡς αὐτός φησιν ὁ Λόγος, καταλεάνας τὸν μόσχον καὶ ἐπισπείρας τῷ ὕδατι, [& ideo in cineres redactū fuisse.] ἐπότισεν αὐτὸν τὸν λεών. Τί τοῦτο δηλῶν; Ἰδὼν, ὡς οἷμαι, τοῦτον τὴν περὶ εἰδώλων ἀγνοοῦντα πλάνην, καὶ μὴ νενοηκότα τὸ μέγεθος ὅσον ὑπάρχει τῆς βλάβης, τοὺς περὶ αὐτῆς λόγους λεπτύνας καὶ περιξύσας καὶ καταληπτοὺς ποιησάμενος, ἐδίδαξεν αὐτοὺς, καὶ τὸν λεὼν ἐπότισε, καὶ ταῖς καρδίαις γε ἔνδον ἐνέβαλεν, ἵνα μὴ ἄγνοιά τις ἀσεβείας ῥαδίως ἀυτοῖς περιπίπτοι.

CAP. VIII

[47] Ἀλλὰ γὰρ ἐρωμένῳ μοι κᾀκεῖνο λέγειν. Ὁ ΒΑΣΙΛΕΥΕ. Ποῖον δή; Ὁ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. [Picturas atque imagines vbiq; receptas esse,] Οὺκ ἀνθρώποις ἔθος καὶ δημιουργοῦσι πολλάκις λέοντας βλοσυροὺς δεινὸν ὑπβλέποντας, ἢ σῦς ἀγρίους τὴν χαίτην ἐπιφρίσσοντας, ἢ ὡς ἐν πεδίῳ καὶ ὄρεσιν ἵππους ἐμπρεπῶς δια θέοντας, ἢ ὀρνέων εἴδη κελαδεῖν δοκούντων, ὡς τὴν ἀκοὴν ὑποσχεῖν πολλάκις ἵνα τῆς φωνῆς ἐπακροάσειαν; Καὶ ταῦτα ἄνθρωποι οἱ μὲντοίχοις ἐγγράφουσιν, οἱ δὲ πέπλοις ὑφαινουσιν, ἤδη δὲ ἔνιοι καὶ χᾳλκοῦς καὶ χρυσοῦς πλαστουργήσαντες θυμηδίας καὶ ὥρας χάριν, ἢ ἐν οἴκοις ἱστωσιν ἤ ἐν ἀγοραῖς ἀνατίθενται. Τι οὖν; Ταῦτα ἀνθρώπους ἢ τῶν ἀνθρώπων ἐλυμήναντο βίον, εἰ μὴ κατὰ τὴν τῶν Ἑλλήνων ἀσεβῆ τερθρείαν, [si nihil deitatis illis tribuatur:] τὰ πεποιημένα Θεὸν ὀνομάσωσιν; Εὶ δέ τις ἄφρων ἀνὴρ, δαιμόνων πλάνῃ πειθόμενος, Θεόν τι τούτων ἡγήσεται, οὐκ ἂν αὐτίκα ἢ λίθοις βαλούμεθα, ἢ πυρὶ καταφλέξομεν, ἢ θηρίων στόμασιν ὠμοβόροις παρέξομεν;

[48] Λεία οὖν ἐστιν ὁδὸς, ὦ Βασιλεῦ, τοῦ καλῶς βουλεύεσθαι εἰδέναι τε καὶ ἐπίστασθαι, ὡς ἐπὶ μόνου Θεοῦ τὰς εἰκόνας τελεῖν ὁ Νομοθέτης εἶρξέ τε ἡμᾶς καὶ ἐκώλυσεν· καὶ, εἰ τοῦτό φαμεν, οὔτε τοῖς πάλαι κατὰ τὸν νόμον πολιτευσαμένοις μευψόμεθα, οὔτε Χριστιανοὶ πλημμελοῦμεν, Μαρτύρων ἢ ἄλλως ἀνθρώπων ὁσίων τελοῦντες εἰκόνας, καὶ τῷ φαινομένῳ δηλοῦντες αὐτῶν τὰ μὴ φαινόμενα. Καὶ, εἴ μοι πείθηται πᾶς εὐσεβεῖν βουλόμενος, οὕτω διακριτέον καὶ διοριστέον τόνδε τὸν λόγον, καὶ ὡς δύο τινὰς ὅρους θετέον, οὓς ἀνατρέπειν τε καὶ συγχεῖν οὐχ οἷόντε. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. [Dei ipsius vetita simulacra: nō Christi & Sanctorū,] Πῶς καὶ τίνα τρόπον; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Ὡς Θεοῦ εἰκόνας οὐ ποιητέον, ἀλλὰ καὶ εἴ τις ἑγχειροῖ τι τῶν τοιούτων, ὡς τῶν Ἑλληνικῶν κοινωνὸν δογμάτων ποιναῖς ὑποβάλλειν ἐσχάταις· ἀνθρώπους δὲ ὁσίους γραπτέον, τῇ πρὸς Θεὸν παῤῥησίᾳ καὶ τῷ καθαρῷ τῆς ζωῆς ἐναβρυνομένους, καὶ μέσους πῶς ἡμῖν καὶ πορθμέας πρὸς αὐτὸν ἐσομένους, καὶ ἀνάγοντας μὲν τῷ Θεῷ τὰ αἰτούμενα, κατάγοντας δὲ ἡμῖν ἐπὶ Θεοῦ τὰ διδόμενα. Οὐ γάρ ἐστιν, οὐκ ἔστιν εἷς, ὦ Βασιλεῦ, τῷ Θεῷ προσιόντων, ἢ ἀπὸ Θεοῦ τιμωμένων ὁ τρόπος· ἀλλ᾽ ἡ παῤῥησία συμμετρεῖται τῷ βίῳ, καὶ τῇ πολιτείᾳ κατάλληλος ἡ ἀντίδοσις ἕπεται. Θεὸς μὲν γὰρ ὢν ἀεὶ, [qui Deo seruientes] γένεσίν τε οὐκ ἔχων· τὸ δὲ οὐκ ὂν ἀεὶ, γενόμενον δὲ ὕστερον, τὴν γένεσιν ἐκ τοῦ ὄντος ἐδέξατο. Καὶ κατὰ τόνδε μὲν τὸν λόγον, δοῦλον ἂν καλοῖτο Θεοῦ πᾶν τὸ ἀεὶ γινομενον· τὸ γὰρ γεγονὸς, δοῦλον ἂν δικαίως τοῦ πεποιηκότος νομίζοιτο. Τῇ δὲ πρὸς Θἐὸν οἰκειώσει, καὶ τῇ διαφορᾷ τῆς ἐκεῖθεν αἴγλης, διάφορός τε καθ᾽ ἕτερον τρόπον προσηγορία καὶ κλῆσις τοῖς προσερχομένοις ἐντιθεται. Ὅσοι μεν γὰρ φόβῳ κολάσεως τῶν πλημμελημάτων ἀπέχονται, [non vt flagriones,] οὗτοι θεράποντες ἂν λέγοιντο Θεοῦ, μαστιγίαι τινὲς αληθῶς καὶ δοῦλοι, πληγῶν καὶ εἱρκτῆς καὶ τῶν ἐπ᾽ αὐταῖς ἀπειλῶν ἵνα μὴ ἁμάρθωσι χρήζοντες, οἱ δὲ μελλόντων ἀγαθῶν ἐλπίδι πρὸς τὸ ἀγαθὸν νεύσαντες, οἰκέται μὲνοὐκ ἂν ὀνομάζοιντο, μισθωτοὶ ὖ ἂν εἶεν, [& merce narij solent:] ὡς ἄν τις φαίη, Θεοῦ κέρδους ἕνεκά τε καὶ μισθοῦ τὰ δεοντα πράσσοντες. Ὅσοι δ᾽ αὖ τούτοις ὑπεραναβεβηκότες, καὶ πρὸς τὸ καλὸν ἀκραιφνῶς φανέντες, οὐ προςδοκωμέν ης φόβῳ κολάσεως, οὐ τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ἐλπίδι πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἄττουσιν, [sed vt filij;] ἀλλὰδἰ αὐτὸ τὸ καλὸν τὸ καλὸν κατεργάζονται, οὗτοι τῶν ἀκηράτων τῆς σοφίας θησαυρῶν ἐμπλησθέντες, υἱοὶ Θεοῦ καλοῖντ᾽ ἂν δικαίως, Θεοῦ κληρονόμοι καὶ συγκληρονόμοι Χρὶστοῦ χρηματίζοντες· οἱ καὶ ἄνθρωποι πεφυκότες ὑπὲρ ἀνθρώπων Θεὸν τῶν ἁπάντων πλέον ἱκετεύοντες πειθουσι, [precibus Deum inflectunt.] καὶ τονδε μὲνἕτι πολοῦντες τὸν ἀλίμονα καὶ ἄτακτον χῶρον, μάλιστα δὲ τότε γυμνωθέντες ῥακίων; καὶ τὴν ὀστεΐνην καὶ βρίθουσαν ἀποτιναξάμενοι κόνιν, τῇ ὕλῃ τὴν ὕλην προςρίψαντες, πρὸς τὸν ἵλεών τε καὶ ἀγαθὸν Δεσπότην καθαροὶ καθαρῶς ἀναδράμωσιν.

[49] Ο ΒΑΣΙΛΕΥΕ. Τί οὖν; τῶν Ἑλληνικῶν οὐ κοινωνουσι δογμάτων οἱ τῶν ὁσίων, ὡς ἔφης, ἀνθρώπων δημιουργοῦντες εἰκόνας; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Οὐχ οὕτως ἁπλῶς κατηγορητέον αὐτῶν, ἀλλὰ σκοπητέον καὶ διερευνητέον. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Πῶς Χριστιανοὶ τὰς τοιαύτας δημιουργοῦσιν εἰκόνας; πῶς γράφουσιν; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Μὴ Βασιλεῦ, [Imaginum Christianā religionem vindicat ab errore Gentilium,] τῆς ἀῤῥήτου καὶ ὑπερουσίαν μεταδιδόασι τοῖς γραφομενοις οὐσίας; Ὁ ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Οὐ δῆτα. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Θνητοὺς δε αὐτοὺς φρονοῦσιν ἀνθρώπους; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Ναί. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Τίς οὖν ἡ μέμψις, εἰ ὡς ἀνθρώπους εἰδότες, ὡς ἀνθρώπους γραφῇ παραδίδομεν; καὶ τὴν Θεοῦ προσηγορίαν, ἐξαίρετον οὖσαν καὶ τοῖς γεγονόσιν ἐπιτεθῆναι κυρίως φυσιν οὐκ ἔχουσαν, ἐπὶ τῆς πάντων ἐξῃρημένης ἐῶντες οὐσίας, ὡς αὐτῷ μόνῳ μόνην ἁρμόζουσαν, ἐκείνην μὲνοὐ τύποις καὶ χαρακτῆρσι συγγράφομεν; Πῶς γὰρ γράψομεν ὃ τοῖς ὀφθαλμοῖς οὐ γινώσκομεν; Μαρτύρων δὲ ἢ ἄλλων ἀνδρῶν ὁσίων ταῖς εἰκόσι χρησόμεθα, [& Sanctorum cultū tuetur;] οὐ Θεοὺς φρονοῦντες (μὴ οὕτω τῶν δεόντων ἐκπέσοιμεν) ἀλλὰ Θεοῦ οἰκέτας εὐγνώμονας, ἵνα καὶ τῆς ἀνδρείας αὐτοὺς ἀμειψώμεθα, καὶ ὅσα δεῖσθαι τοῦ Βασιλέως ἀδυνατοῦμεν ὑπὸ πλημμελημάτων ἀγόμενοι, ὡς δορυφόροι τοῦ Βασιλέως ὑπὲρ ἡμῶν ἐν προσώπως ἀνάγωσιν.

[50] [a simili Imperatoris, qui est Dei imago ac simulacrum,] Εἰ δέ σοι δοκεῖ, καὶ ἐξ ἀνθρωπίνων ἐξεταζεσθω παραδειγμάτων ὁ λόγος. Ἆρα οὐχ ὁμολογεῖσθαι φῇς, ὡς ὁ τόδε τὸ πᾶν τεκτῄναμενος, κυβερνήτης ὢν ἀγαθὸς καὶ τῆς τῶν ἐν αὐτῷ πλεόντων προνοῶν γαλήνης, ἵνα μὴ ἀνερματίστου δίκην ὁλκάδος ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ὠθούμενοι ἐν τοῖς τοῦ βίου πλέξοιντο κύμασιν, ὥσπερ εἰκόνα ἑαυτοῦ καὶ τύπον ἐπὶ γῆς Βασιλέα ἔστησεν; ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Ναί. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Ὁ δὲ (Θεὸς μὲνοὐκ ὢν, μιμεῖσθαι δὲ Θεὸν, ὡς δυνατὸν ἀνθρώπῳ, βουλόμενος, ἐπειδὴ περιγραπτός τέ ἐστι καὶ ἁπλῶς ἄνθρωπος) φειροτονίαις Ἀρχόντων ἑτέρων τῆς ἑαυτοῦ παρουσίας τὴν πολιτείαν ἐμπίμπλησιν, [eiusq; Præfectorum ac Magistratuum] ἵνα καὶ ἀπῶν πᾶσι παρῇ, καὶ πόῤῥω διεστὼς παρόντα ἐπάγει τοῖς ἀρχομένοις τὸν φόβον. Τί οὖν; ἀνέξεται πώποτε, εἰ τοὺς ἐξ αὐτοῦ πρὸς τὸ ἄρχειν ἀρχθέντας Βασιλέας προςείποιμεν, ἢ τῆς προσηγορίας αὐτοῦ μεταδοίημεν; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Οὐ δῆτα. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Μέμψεται δὲ ἡμῖν εἰ τοῖς ἐξ αὐτῦ χειροτονηθεῖσι, [intercedentium apud Imperatorem:] καὶ ὡς αὐτὼ δοκεῖ τὰ πράγματα ἄγουσι πρόσιμεν καὶ ἱκετεύομεν, καὶ ὅσας αὐτῷ προσάγειν οὐχ οἶοί τε ἐσμέν, [intercedentium apud Imperatorem:] αἰτήσειςδι᾽ ἐκείνων αὐτῷ προσάγομεν; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ, Οὐδαμῶς. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Οὕτως οὖν, Βασιλεῦ, καὶ Θεὸν νοητέον, χαλεπαίνοντα μὲνεἰ ἑτέρῳ τῆς Θεὸν τιμῆς μεταδοίημεν· ἐπαινοῦντα δὲ καὶ ἡδόμενον, εἰ τοὺς αὐτοῦ οἰκέτας τιμᾷν προελόμεθα.

[51] Ἀλλὰ γὰρ ταύτης τῆς δόξης συγγενέσθαι, καὶ ὁ σοφώτατος φανεῖταί σοι Παῦλος, ἐν οἷς πρὸς Ρὡμαίους ἐπέστελλεν, οὐχ ἁπλῶς εἰκόνας καταιτιώμενος, οὐδὲ τοῖς εἰκόσι κεχρημένοις μεμφόμενος, [quomodo Gentiles commutauerint gloriam Dei] ἀλλ᾽ ὅτι ἠλλάξαντο τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ ἐν ὁμοιώματι εἰκόνος φθαρτοῦ ἀνθρώπου. Υῷ ὄντι γὰρ οὗτοι τολμητέοι τέ εἰσι καὶ ἀνοητοι, οἵ Θεοῦ μὲντύπον ἢ μορφὴν καὶ εἶδος οὔτε εἶδον οὔτ᾽ ἐννοεῖν ἠδυνήθησαν (Γηγενεῖς γὰρ ὄντες καὶ σπαρτοὶ καὶ ἀνήροτοι, καὶ αἰσθήσεως δοῦλοι, καὶ σάρκες, ὡς εἰπεῖν ἄψυχοί τινες, καὶ ἀκίνητοι, ἀποροῦντες, ὅπως ἀύλως τῷ ἀύλῳ προσβάλωσι, καὶ μὴ δυνηθέντες τῶν ὁρωμένων ὑπερβῆναι τὴν φύσιν) ἅπερ εἶδον μόνον ὡς Θεὸν τετιμηκασιν. Ἔνθα καὶ θαυμάσεις ὄντως τοῦ Ἀποστόλου εὖ μάλα τὸ βουλημα τὸ γὰρ ἬΛΛΑΞΑΝ, ἶσον ἐκείνῳ οἶμαι, δηλοῖ καὶ παρίστησιν, ὡς αἱ περὶ Θεοῦ ἐνσπαρεῖσαι ταῖς ψυχαῖς ἔννοιαι, ἐξ ἀρχῆς τε καὶ ἄνωθεν παραδόσεις τῶν πρώτων ἀνθρώπων, ἕνα Θεὸν ἀληθῆ μόνον ἐγίνωσκον· οἱ δὲ τῆς χθονίας ἐρασταὶ σοφίας, [in similitudine creaturæ?] ἀφιλοσόφῳ σοφίᾳ καὶ λόγῳ ἀλόγῳ, τῆς εὐσεβείας τὰς ῥιζας τολμηρῶς ἀνασπασαντες, ἤλλαξάν τε αὐτὰς καὶ ἑτέραν ἐτράποντο, καὶ πολυθεΐας εμβεβληκότες φυτὰ, προὔδωκαν, ἣν εἶχον ἀλήθειαν, ἀνθρώπου ὑμοίωμα καὶ πετεινῶν καὶ ἐξῆς τῷ Θεῷ παρασχόμενοι. Ἐναλλάττει γὰρ ὅ πρότερον εἶχεν, ἀντὶ τοῦ ὄντος τὸ μὴ παρὸν αὐτῷ προαιρούμενος· ὃ δὲ μη εἶχεν, οὐκ ἂν ἐναλλάττειν πώποτε ἕλλοιτο.

[52] Ο ΒΑΣΙΔΕΥΣ. Ἆρα οὐ τοῦτό ἐστιν ὃ διεξίης, ὡς ἐπὶ μόνου Θεοῦ παραδεκτέον τον τοῦ Νομοθετου λόγον, καὶ ὡς ἠπὶ τούτου τὰς εἰκονας γράφειν ἐκώλυσεν; Ο ΠΑΥΡΙΑΡΧΗΣ. [pingendus Christus qua homo perfectus existit,] Τοῦτόγε ἔφην, καὶ λέγειν οὐ δέποτε παύσομαι. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Τί δὴ οὐ Θεὸν ἀληθῆ τὸν Χριστὸν κηρύττεις; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Ἔγωγε. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Χριστοῦ δὲ εἰκόνας οὐ γράφεις, Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Πάνυγε. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Πῶς οὖν Θεὸν ἀληθῆ τὸν Χριστὸν κηρύττεις, Χριστοῦ δὲ γράφεις εἰκόνας, εἰ Θεοῦ γράφειν εἰκονας ὁ Νομοθέτης ἐκώλυσεν; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Εὖ σοι γένοιτο ὦ Βασιλεῦ, τὸ γὰρ παρὰ σοῦ κινηθὲν παραστήσει τὸ δόγμα λαμπρότερον. Εἰπὲ γὰρ· οὐ Θεὸν ἀληθῆ, καὶ ἄνθρωπον ἀληθῆ τὸν Χριστὸν κηρύττεις; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Οὕτως ἔχω. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. [quam vis idem Deus sit,] Ἄνθρωπος γεγονὼς ὅ Χριστὸς, οὐ τέλειός ἐστιν ὡςαύτως τοῦτο κακεῖνο; καὶ οὔτε τὴν ὀικείαν φύσιν ἐμείωσεν, οὔτε ὃ προσέλαβεν εἰς Θεότητος φύσιν μετέβαλεν; Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ Καὶ μαλα. Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Οὐ συνομολογεῖς δὲ καὶ φῇς, ὡς ἄλλον μέν καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν οὐκ ἄν ποτε φαίημεν· τὸ αὐτὸν δὲ ἅμα κατ᾽ ἄλλο καὶ ἄλλο, καὶ ἀπαθῆ καὶ παθητὸν λέγομεν· καθ᾽ ὅ μὲνΘεὸς, τοῦτο, καθ᾽ ὅ δέ ἅνθρωπος ὁ αὐτὸς, ἐκεῖνο; Τί δὴ; Οὐ καθὸ μέν Θεὸς, ἀορατός τέ ἐστι καὶ ἀναφὴς καὶ νοούμενος καθ· ὃ δὲ ἀνθρωπος καὶ ὁρατὸς καὶ ἁπτὸς καὶ φαινόμενος; Οὐχὶ οὖν καὶ Θεὸν ἴσμεν άληθῆ τὸν γραφόμενον; Θεὸς γὰρ ἀληθῶς, [& vt talis coloribus exprimi nequeat:] καὶ σαρκωθεὶς ὁ Χριστὸς. Ἀλλ᾽ οὐ καθ᾽ ὃ Θεὸς τὸν Χριστὸν γράφομεν, οὐδὲ κατὰ τοῦτο τὰς εἰκόνας αὐτῷ ἀνατίθεμεν· καθὸ δὲ ἄνθρωπος ἦν ὁ αὐτὸς καὶ ἐπὶ γῆς ἐφάνη ταῖς εἰκόσι κεχρ ήμεθα. Καὶ οὔτε τὸ ὁρατὸν καὶ περίγραπτον τοῖς τῆς ἀορασίας καὶ ἀπεριγραψίας ἄνακομίζομεν μέτροις, ὡς ἂν μὴ τὴν σωτηρίαν διαψευσθείημεν, οὔτε δ᾽ αὖ τὸ ἀναφὲς αὐτοῦ καὶ ἀόρατον καὶ ἀπερίγραπτον, τοῖς τῆς ἐπαφῆς καὶ περιγραφῆς καὶ ὁράσεως κατακομίζοντες λόγοις μανιωδῶς διαμορφοῦν ἐπιχειροῦμεν· μᾶλλον δὲ εἰδότες, ὅτι τοῦ ἑνὸς Χριστοῦ πρόσεστι τότε ὁρατὸν καὶ ἀόρατον, περίγραπτον καὶ ἀπερίγραπτον ἀδιαιρέτως τε καὶ ἀσυγχύτως καταγε τὰ τῶν, ἐξ ὧν ἐστι, φύσεων ἴδια, ἑκάστῳ κατὰ τὰ προαποδεδομένα τὸ εἰκεῖον ἀπονέμειν μεμαθήκαμεν. Καὶ τοῦτο δείξει τῶν γραφομεί ων εἰκόνων ὁ τρόπος· ἢ γὰρ ἐν φάτνῃ κείμενον γράφουσιν, ἢ ὑπὸ τῆς μητρὸς Θεοτόκου τροφόμενον, ἢ ὁμιλοῦντα τοῖς μαθηταῖς, ἢ παρεστῶτα Πιλάτῳ, ἢ ἐπὶ ξύλου κρεμάμενον, ἢ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα τὴν ἐπὶ γῆς αὐτοῦ παρουσίαν δείκνυσιν, ὧν οὐδὲν ἦν καθὸ Θεὸς ἦν, καθὸ δὲ ὁ αὐτὸς ἄνθρωπος ἦν. [neque hoc, sed illud Catholici faciunt.] Εἰ μὲνγὰρ ἄνθρωπος οὐκ ἐγεγόνει ποτὲ, οὐδὲ ἀνθρώπου μορφὴν ἢ εἶδος ἐπὶ γῆς ἑκουσίως ἀνέλαβεν, οὐκ ἂν ταῦτα ἐγράφετο οὐδὲ ἐπ᾽ αὐτοῦ χώραν γενέσθαι ἐδέχετο· ἐι δὲ σὰρξ ὁ Λόγος ἐγένετο καὶ ἐπὶ γῆς ἐφάνη καὶ ὤφθη ἀνθρώποις ὡς ἄνθρωπος, ὁ πρώην ἄσαρκος Θεὸς καὶ ἀσώματος, οὐκ ἂν ἀδικοῖμεν, ὡς οἶμαι, ἅ ὲωράκαμεν τῇ γραφῇ σημαίνειν ἐθέλοντες.

[53] [Pingendos Angelos, qua forma visi in scriptura,] Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Τί δὲ βούλει περὶ τῆς τῶν Ἀγγέλων εἰκονογραφίας λέγειν; οὐδὲ γὰρ οἶμαι, ἐρεῖς, ὡς καὶ τὰς Ἀγγέλων οἱ ζωγράφοι γινώσκουσι μορφὰς, καὶ πρὸς εἶδος ἐκείνας ἀποβλέποντες γράφουσιν· Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Εἶδος μὲνἔγωγε ἢ μορφὴν Ἀγγέλων οὐκ ἂν εἰδέναι φαίην αὐτοὺς, οὔτε ὡς εἰδότας q ποιεῖν τὰ γραφόμενα· ἀνθρώπων δὲ αὐτοῖς περιτιθεασιν εἶδος, τῇ Γραφῇ, ὡς οἶμαι, πειθόμενοι. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Πόθεν τοῦτο φῇς; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Οὐκ οἶσθα, ὡς περὶ τῶν τῷ Ἀβραὰμ παρὰ τὴν δρῦν ὀφθέντων Ἀγγέλων Γραφή πού φησιν, ὡς ἄναβλέψας τοῖς ὀφθαλμοῖς Ἀβραὰμ, τρεῖς ἄνδρας αὐτῷ παρεστῶτας εἶδεν; Τί δή; Οὐ τοὺς ἐν Σοδόμοις Ἀγγέλους, ὡς ἄνδρας φαινομένους εἰςήγαγεν; Οὐκοῦν οὐκ αὐτοὶ πλάττονται, οὐδὲ ἀλόγου τόλμης ἔγγονον αὐτοῖς τὰ γραφόμενα, ἀλλ᾽ οἷοι ὤφθησαν, τοιούτους ταῖς εἰκόσιν ἐγγράφουσιν. Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ. Καὶ πόθεν αὐτοῖς ἡ τῶν πτερῶν προςθήκη ἐψεύρηται; Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ. Οἶμαι ὅλως, [cum alis more Cherubinorum apud Moysen.] ἵνα μὴ ἄνθρωποι τελείως νοοῖντο, τῇ προσθήκῃ τὸ διαλλάττον ἐδήλωσαν. Οὐ δέγε αὐτὴν, ὡς δοκῶ, τὴν προσθήκην ἀλόγῳ θεωρήσαντες γνώμῃ, ἀλλὰ τὸ ἀεροπόρον αὐτῶν ἀινιττόμενοι, καὶ τὴν κατ᾽ οὐρανὸν ἐν Θεῷ δίαιταν, καὶ τὰς ἐκεῖθεν δι᾽ ἡμᾶς συντόνους καθόδους, καὶ τὰς εἶς οὐρανὸν ἐξ ἡμῶν ἑτοίμους ἀνόδους, ἐπτερωμένους αὐτοὺς ὑπογράφουσιν. Ἤδη δὲ καὶ Μωϋσέως πτέρυγας ἔχοντα τυπωσομένου τὰ Χερουβὶμ (Ἄγγελοι δὲ καὶ ταῦτα, καὶ γὰρ ἁπλῶς πὰς οὐρανίους τε καὶ νοερὰς δυνάμεις Ἀγγέλους καλοῦσιν, ὡς Διονυσίῳ δοκεῖ) οὐκ ἀπεικότως ἡγοῦμαι, τῷ παραπλησίῳ τῶν παραδειγμάτων ἐχρήσαντο. Καὶ νυνὶ, ὦ Βασιλεῦ, μνημονευτέον ἐκείνων καὶ ἀπρὶξ τῇ ψυχῇ φυλακτέον, ὡς εἰ καὶ Ἀγγέλων εἰκόνας γράφομεν, κτίσμα πάλιν ἡμῖν τὸ γραφόμενον, καὶ πρόςεἰμι αὐτοῖς, οὐχ ὡς τὴν ἀνωτάτω καὶ πρώτην κληρωσαμένους οὐσίαν (μὴ οὕτω μανείην, ὡς Θεὸν νοεῖν τὸ κτιζομενον) ἀλλ᾽ ὡς συνδούλοις, πολλὴν πρὸς τὸν κοινὸν Δεσπότην παῤῥησίαν κεκτημένοις διὰ τὸ πλούσιον τῆς ἀρετῆς.

CAP. IX

[54] Καὶ ὁ Βασιλεὺς, τῇ πρὸς ἀπόκρισιν ἀφασίᾳ πιεσθεὶς, μόλις νεκρόν τι καὶ ἀπηχὲς ἀπεφθέγξατο· Ἀλλὰ καὶ Πατρικῶν χρήσεων ἐσμὸν οἱ τὠνοντία φρονοῦντες ὑμῖν ἐπιφέρουσιν· ὧς μὴ ὑποστείλησθε κατὰ πρόσωπον αὐτῶν τε καὶ ἡμῶν τὴν λύσιν ποιήσασθαι. [renuit cum impijs Iconoclastis agere;] Καὶ ὁ θεσπέσιος Πατὴρ ἀπεκρίνατο· Ἔρηται ἡμῖν, ὦ Βασιλεῦ, καὶ πάλιν εἰρήσεται, ὡς τοῦ ὑμετέρου προμηθούμενοι Κράτους καὶ Γραφικῶν καὶ Πατρικῶν ῥήσεων τὰς λύσεις, Θεοῦ διδόντος, παρέξομεν· τοῖς δὲ τῆς Ἐκκλησίας ἑαυτοὺς ἐξωθήσασι, καὶ τῷ ἀναθέματι ἑαυτοὺς παραπέμψασιν εἰς ὁμιλίαν οὐχ ἥξομεν· οὐδὲ γὰρ ἐπισυλᾷν ἢ ἀποκινεῖν τι τῶν συνοδικῶν ὅρων ἢ σφραγίδων βουλοίμεθα. Εἰ δέγε σαφῶς διαγνῶναι θελήσειας ὡς οὐ πρόπαλαι μόνον ταῦτα πεφρονήκαμεν, οὐδὲ μὴν νυνὶ μόνοι λαλεῖν ἐπειγόμεθα, πολὺ δὲ σὺν ἡμῖν Ἐπισκόπων τε καὶ Μοναζοντων πλῆθος οὐκ ἄσημον ἐπὶ τῇ ὀρθῇ ταύτης ὁμολογίας ὁδῷ τὸν πόδα ἐρείδουσιν, [alios Patres eiusdem fidei testes offert;] ἰδοὺ οὗτοι ἐπὶ τῶν πυλῶν τῆς ὑμετέρας αὐλῆς ἑστᾶσιν, οὺς ἐι παρέσεσθαι κατανεύσοιτε, εἴσεσθε καὶ δἰ αὐτῶν, μηδεμίαν πρὸς τὸ ἡμῶν δίαστασιν ἔχοντας, φρόνημα.

[55] [qui introducti interctrictos armatorum gladios,] Κατανεύει οὖν τούτοις τὴν εἴςοδον· συνεισιέναι δὲ αυτοῖς τῶν ἐν τέλει κελεύει τοὺς Προὔχοντας ἀπῃωρημένα τοῖς μηροῖς, ὡς ἕκαστος εἶχε τάξεως, τὰ ξίφη καθελόντας, ὀιόμενος ἐκφοβεῖν τῇ στρατιωτικῇ χειρὶ τοὺς ἀπτοήτους ὁ δείλαιος. Εἰσελαύνει οὖν ὁ ἱερὸς ἐκεῖνος ὅμιλος τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὰ χρυσόφορα ἀνάκτορα, πολλῇ καὶ ἀῤῥήτῳ τῇ προθυμιᾳ γαυρούμενος, καὶ οἱονεὶ θείῳ κέντρῳ τῇ παῤῥησίᾳ νυσσόμενος· καὶ ἐπεὶ, ἔνθα r θαάσσων ἔτι ὁ Τύραννος, ἤγγιζον, ὁρῶσι τὸν Ἀρχιποίμενα γεγωνότερόν πως ἀντιφθεγγόμενον, καὶ συλλογισμῷ τὸν Βασιλέα ὡς νεογνὸν παιδάριον ἤδη παίοντα· ἔνθεν καὶ πρὸς τὸ λέγειν ἐπεῤῥώσθησαν, [animantur S. Nicephori libertate & constantia] καὶ πᾶσαν ἐξ αὐτῶν δειμαίνουσαν δειλίαν ἀπώσαντο.

[56] Πρὸς * οὕς, ὑπόδρα ἰδὼν ὁ θυμολέων, φησίν. Καὶ ὑμῖν ὡς ὁρᾶτε, καὶ πᾶσιν ἀλάθητόν ἐστιν, ὡς ὑπὸ Θεοῦ μεσιτεύειν ἐπὶ ταυτηνὶ τὴν μεγαλώνυμον καὶ λογικὴν ποίμνην ἐτάχθημεν, πᾶν σκῶλον ἐν αὐτῇ φυόμενον ὁμαλίζειν καὶ λύειν διὰ σπουδῆς καὶ προθυμίας τιθέμενοι. [iussi ab Imperatore de veneratione imaginū disserere,] Ἐπεὶ οὖν τινες περὶ τῆς τῶν εἰκόνων καὶ νυνὶ συζητοῦσιν ὑπάρξεώς τε καὶ προςκυνήσεως, χρήσεις γραφικὰς ἀντιλεγούσας τούτοις προφέροντες, πᾶσα λοιπὸν ἀνάγκη τὴν τούτων λύσιν ποιήσασθαι· ὡς ἂν τὸ ἡμῖν σπουδαζόμενον (σπουδάζεται δὲ, ὡς ἴστε, πάντως ἡμῖν τὸ τῆς εἰρήνης ἐπὶ πάντας ὁμόγνωμον) περαίωσιν δέξηται. Τοῖς οὖν διαποροῦσι καὶ τὰς προτάσεις ἐπάγουσι τὸ συμπέρασμα προτείνειν ἐπάναγκες· περὶ γὰρ τούτων καὶ τῷ Ἀρχιερεῖ προανεκοινωσάμεθα, νυνὶ δὲ καὶ συμπαρουσιάζουσι ὑμῖν ἐντελλόμεθα, τῶν κεκριμένων ταχεῖαν δοῦναι λύσιν· μήπως ἡ βραδυτὴς σιγῆς ὑμῖν παραιτία γένοιτο, καὶ οὐκ εἰς καλὸν ὡς ἀπειθοῦσιν ὑμῖν ἀποβήσεται. Οἱ δὲ τοῦ καλοῦ Ἀρχιποίμειος ὁπαδοὶ καὶ συμποιμένες, κατὰ τοῦ θηριωνύμου καὶ λυκόφρονος Λέοντος τὴν τῶν θείων λογίων φαρέτραν ἑλκύσαντες, καὶ τὰ ἐν αὐτῇ τῶν ἐλέγχων βέλη ἀμοιβαδὺν ἐκκενώσαντες, ὁλοσώματον αὐτῷ πληγὴν ἀπειργάσαντο. [generose respondent,] Καὶ ἵνα μὴ τὰ ὑφ᾽ ἑκάστου τότε λελεγμένα κατὰ λεπτὸν διεξίοιμεν, μίαν ἐκ πάντων, ὡς ἐν περιλήψει, φωνὴν ἐκθησαίμεθα, ἔχουσαν ὧδε.

[57] Ὅτι μὲν, ὦ Βασιλεῦ, κρίμασιν οἷς ἀγνοοῦμεν, ἐπὶ τὴν μεγίστην Χριστοῦ ποίμνην μεσιτεύειν ἐτάχθητε, καὶ ἡμῖν καὶ πᾶσιν, ὡς ἔφης, ἀλαθητόν ἐστιν. Ὅτι δὲ τὰ ζυγὰ τῆς μεσιτείας ἐξ αυτῆς ἀρχῆς ὑμῖν ἑτεροῤῥεπῆ διεσκευασται, [Imperatoris animum maleuolæ parti nimiū adhærere,] ἥκιστα τοῖς κρίνειν ὀρθῶς ἐπισταμένοις ἠγνόηται. Μεσίτης γὰρ ἐκεῖνος, οὐχ ὁ τῇδε ἢ τῃδε παρέλκων, καὶ τὴν ἑαυτοῦ θατέρῳ ῥοπὴν χαριζόμενος· ἀλλ᾽ ὁ τὸ ἶσον τοῖς ἐφ᾽ ἑκάτερα προμηθούμενος. Εἰ οὖν διαιτῆσαι καὶ λύσαι τῇ Ἐκκλησίᾳ τὰ σκάνδαλα προτεθύμησαι, τί μὴ πρὸς παντας ἀκκλινῆ τῆν ῥοπὴν ἐπιδέδειξαι; Ὁρᾶ γὰρ πας ὁ βουλόμενος, τοὺς μὲν τὸν ὀρθὸν λόγον πρεσβεύοντας ἀπεληλαμένους, καὶ τοῖς κακουργοῦσιν ἐξίσου τὸν κίνδυνον ὑπομένοντας· τοὺς δὲ τἀναντία θρησκεύοντας ὑμῖν στεργομένους, καὶ πάσης τημελείας φαιδρᾶς ἀπολαύοντας. Ἢ οὐχ οὗτοι μὲν ἐν χρυσοφόροις αὐλίζονται δώμασιν, ἡμᾶς δὲ καθειργνῦντα στενοχωρεῖ τὰ δεσμωτήρια; Οὐ τα ἐδώδιμα τούτοις τῆς ἀνακτορικῆς δαψιλείας ἀποκεκλήρωται, ἡμᾶς δὲ λιμὸς πιεζει καὶ κόρος ἐνδείας ἐμπίπλησιν; Οὐχὶ πᾶσα βίβλος τούτοις ἀνεῖται πρὸς ἔρευναν, δικη δὲ τοῖς ἐπιχορηγεῖν ταύτας ἡμῖν ἐπικρέμαται; Τί γνωρίζεται μεσιτείας ἐν τούτοις εμπύρευμα; Τίς ἰσονομίας ἐμπολιτεύεται τούτοις ἀῤῥέπεια; Τίς ἀτρεψία νοὸς ἰσοῤῥόπως τούτοις ἐπιστατεῖ καὶ τηρεῖ τὸ συνειδὸς ἀπαρέγκλιτόν; Ταῦτα τοίνυν ὁρῶντες, καὶ τὸ πολυκλινὲς τῆς ὑμετέρας νεύσεως ἐννοούμενοι, καὶ ὡς ἐκ πρώτης ἤδη ἐπιβολῆς s ἐρήμην καταδιαιτηθείημεν, τὸ τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας σιγῇ τιμῶμεν αἰδέσιμον· ὡς ἂν μὴ τῷ βορβόρῳ τῆς βλασφημίας ἁλῶναι, καὶ χρανθῆναι λόγοις ἀκόρεστα κατὰ τῆς Οἰκονομίας Χριστοῦ ἀσελγαίνουσιν. Ἐπὶ αὖ τῇ οἰκουμενικῇ καταστροφῇ τίς ὑμῖν σώφρονος λογιςμοῦ συνέψεται κύριος; Ἀφ᾽ ἡλίου γὰρ ἐκβολῶν, [retinēdam imaginum vniuersalē & antiquā religionem,] καὶ μέχρι Γαδείρων καὶ Ἡρακλείων στηλῶν ἡ τῶν ἱερῶν εἰκόνων σεβάζεται ποίησις, ὴν οὐ χθιζή τις ἐπίνοια, ἡ Χριστοῦ δὲ πρὸς ἀνθρώπους ἐπιδημία τό εἶναι σαφῶς ἐπιφέρεται. Ἐπὶ τούτῳ τοίνυν τῶ θεμελίῳ Προφήτας, Ἀποστόλους καὶ Διδασκάλους ἐποικοδομεῖν δεδιδάγμεθα· Βασιλεῖς δὲ ὑπείκειν μὲν καὶ στέργειν τοῖς παρ᾽ αὐτῶν κεκριμένοις ἐπέγνωμεν, νομοθετεῖν δὲ καὶ ὅρους τῇ Ἐκκλησίᾳ σισυλημένους πηγνύναι πάμπαν οὐκ ἕγνωμεν. [nullā dogmatis firmandis Regum auctoritate esse:] Καὶ ὅτι μὲνἀληθῆ ταῦτα, τῷ συνειδότι τῶν ἀκροατῶν ἀφίεμεν τὸ τοιοῦτον κριτήριον. Ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ γὰρ ἐκείνου καὶ ἀπαραλογίστου δικαστηρίου τοὺς ἑαυτῆς ἐπαινέτας ἡ ἀλήθεια στεφανώσει, τοὺς ἀντιπάλους δὲ τῶν εὐσεβῶν δογμάτων εἰς τὴν τοῦ ψεύδους αίσχύνην ἀποκρινεῖ καὶ προκρούσεται.

[58] Τούτοις οὖν καὶ πλείστοις ὅσοις καταβροντηθεὶς τὴν διάνοιαν, καὶ ὥσπερ ἐκκεκωφωμένος τὰ ὦτα ὑπὸ τῆς τῶν θεσπεσίων ἐκείνων φανεὶς ἀπηχήσεως, [ab Imperatore deuicto] ὡς εἰς αὐτὸν ἤδη προςκεκρουκότας ὑποτοπήας ἀσύγγνωστα· t καὶ καθάπερ συκοφαντίαν προφανεστάτην ῥαψῳδηθεὶς, οὕτω φυγὰς ἀνάνδρως τοῦ ἰδίου λόγου γεινάμενος, καθαρὰν τὸν ἡτταν καθωμολόγησεν· οὐ γὰρ εἶχεν ὀρέξαι χεῖρα τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ, οὐδὲ μὴν ἀντιβλέψαι τολμᾶν πρὸς τὸν τῶν λεγομένων ἀντίῤῥησιν. Καὶ μάλα εἰκότως· ἡ γὰρ ἀλαζονία, καὶ βραχείας ἐξουσίας ἐπειλημμένη, τελέως ἔμπληκτον ποιεῖ τὸν ἁλόντα, καὶ ἐξίστησι τοῦ φρονεῖν. Ἄμα δὲ καὶ ἠπίστατο ἑαυτὸν ἁλώσιμον τῇ τοῦ λόγου συνεξετάσει· ἄληπτον γὰρ ᾔδει κᾀκεῖνος οὖσαν καὶ ἀήττητον τὸν ἀλήθειαν. Ὅθεν φλυαρίας μὲνἐξαγωνίους πρὸς ὑπόπτωσιν τῶν ζηλωτῶν ἐκείνων συμφορήσας, οὐ δυνηθεὶς δὲ τὸν ἑαυτοῦ ἧτταν ἁνακαλέσασθαι, [aula arcetur:] τηνικαῦτα τούτους ἀπειλαῖς σὺν τῷ Μυσταγωγῷ τῶν βασιλείων ἐξώθησεν. Ὢ τῆς πρὸς τὸ χεῖρον τοῦ ἀνδρὸς ἀπονεύσεως? ὢ τῆς τοῦ βελτίονος ἀποπτώσεως! Ἐξ ἐκείνου γὰρ, * ὥς φησιν ἡ παροιμία, τὸν κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐνδύεται λεοντὴν, καὶ φανερῶς τοῖς κατ᾽ αὐτῆς ὁπλιζομένοις συμφράττεται· αὐτίκα γὰρ τοὺς, ὅσον ἐπ᾽ αὐτοῖς, ἀθλητὰς ἐθελοντὰς ὑπερορίᾳ παρέπεμπεν, ἄλλον ἄλλοσε καταμερίσας, [exilio relegantur, detento S. Nicephoro.] καὶ πόῤῥω πουτῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀποξενώσας ἐπαύλεων· ἔπειθε γὰρ αὐτὸν αὐτοβοεὶ τὸν Ἀρχιερέα τοῖς τῆς αἱρέσεως βρόχοις ἑλεῖν, καὶ εἰ μὴ τοῦτόγε γνώμης, ἑκουσιότητι τὸν τῆς Ἱερατείας καταλιπεῖν προστασίαν, ἔχοντα μηδένα τοῦ ἱεροῦ καταλόγου συνέριθον. Μόνος οῦν λοιπὸν τὸ τοῦ καιροῦ διαφέρων ἐπίπονον, πρὸς τὸν ἄνω συμμαχίαν ἀπέβλεπεν, ταύτην αὐτῷ μονοθέντι συνάρασθαι καὶ ἠπορημένω συλλαβέσθαι ὡς μαλιστα.

CAP. X

[59] Ὁρῶν δὲ τὸν ἄνδρα τα πρὸς τὸν ἀληθῆ πίστιν ἐξομνύμενον, καὶ ἀπιθῆ τὰ πρὸς Θεὸν ἤδη δεικνύμενον, [S. Nicephorus scribit Imperatrici,] γράφει τῇ ἐκείνου συνεύνῳ ἅτε γυναικὶ, περὶ, τῆς ὀρθῆς ὑπομιμνήσκων αὐτὴν τῶν Χριστιανῶν θρησκείας καὶ πίστεως, καὶ ὡς ἂν πείσοι τὸν Βασιλέα καὶ σύνευνον ἀποσχέσθαι τῆς τοιαύτης δεινῆς ἐγχειρήσεως. [Præfecto Ærarij,] Γράφει δὲ καὶ πρὸς τὸν τηνικαῦτα τῶν δημωσίων χρημάτων ταμείαν, οἰκειωμένον παρ᾽ αὐτῷ τῇ τε παῤῥησίᾳ καὶ τῷ φρονήματι, μὴ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας, ἤδη τὸ εἰρηνᾶιον ἐχούοης καὶ ἀστασίαστον, ἐπινοεῖν ἢ κινεῖν τινα σάλον, μᾶλλον μὲν οὗν καὶ τὸν ἐξαφθεῖσαν αὐτῇ παρὰ τῶν τοῦ αἰωνίου πυρὸς ἀξίων φλόγα καταπαύειν, [& scribæ,] καὶ τὸν Βασιλέως καθημεροῦν ἀγριότητα. Γράφει δὲ καὶ τῷ πρώτῳ τῶν βασιλικῶν Ὑπογραφέων τοτε τυγχάνοντι (Εὐτυχιανὸς οὗτος ἦν) συναιρομένῳ τοῖς αἱρετιζουσι, καὶ τὰ τῆς ὀρθοτόμου πίστεως παραναγινώσκοντι λόγια, ὡς εἰ μὲνοὐ παύσηται διαστρέφων τὰς ὀδοὺς Κυρίου τὰς εὐθείας, ἀλλ᾽ Ἐλύμᾳ τῷ μάγῳ συμπροαιρεῖται πορεύεσθαι, παρὰ τῆς Ἐφόρου δίκης πείσεσθαι λώβην, τὰς πρὸς τὸ ζῇν ἀφορμὰς δεινῶς ἐπαλγυνουσαν· ᾧ καὶ ἀνουθετήτῳ φανέντι τὰ τῆς ἀπειλῆς κατελάμβανεν. [prædicens vltionem diuinam,] Πᾶσα γὰρ ἡ ἐξ ἐκείνου τῷ τάλανι ἐπιμετρυθεῖσα ζωὴ, συνεχεῖς ἀλγηδόνας ἐπάγουσα, [mox secutam:] νεκρὸν ἔμπνουν πρὸς τὰ τοῦ θανάτου καθ᾽ ἡμέραν παρίστη προπύλαια. Οὕτω θεραπεύειν οἶδε Θεὸς τοὺς ἀῤῥωστίαν τῇ Ἐκκλησίᾳ δυσίατον ὑπογράφοντας.

[60] u Τούτοις οὖν τοῖς βιωφελέσι τοῦ Διδασκάλου καὶ σοφοῖς νουθετήμασι μὴ βελτιωθεὶς ὁ Βασιλεὺς, τὸν διάνοιαν πρὸς ἓν τοῦτο μόνον ἑώρα, τοῦ καὶ αὐτὸν ἐξῶσαι, καὶ τῇ νύμφῃ Χριστοῦ ταλασιουργῆσαι χιτῶνα χηρεύσεως· Ἐγχειρίζει γοῦν τὰ τοῦ λόγου τῆς Ἐκκλησίας, [munere cocionandi & cura vasorum sacrorum spoliatur:] καὶ τὰ τῶν ἱερῶν σκευῶν ἀναθήματα ἀνδρὶ τὸν τοὕ Πατρικίου ἀξίαν διέποντι, καὶ πάσης τῆς περὶ ταῦτα τὸν Ἀρχιερεα δεικνύει φροντίδος ἀλλότριον· οὐ γὰρ ἐνεδίδου πάντα λίθον τὸ τοῦ λόγου κινῶν, ὡς ἂν το τῆς᾽ Ἐκκλησίας διασαλεύσειεν ἔρεισμα. Ὢ πῶς ἐπὶ τὰ ἑξῆς ὁ λόγος, οὐκ ἔχων ὅποι προβήσεται, σιγῆς καταστορεσαι κλίνην προείλετο, καὶ πρινὴ τὰ τῆς νοσου διαγγεῖλαι τοῦ Μακαρίου, ἑαυτὸν νοσηλευόμενον δεικνυσιν. [graui morbo decumbit:] Εἶχεν οὖν αὐτὸν ὁ σκίμπους ἀσθμαίνοντα ἔκ τινος ὑποσκηψάσης ἐπιῤῥοίας τῷ σώματι, καὶ πρὸς τὸ τῆς νόσου δυσαλθὴς ἐκπαλαίοντα. Ἀλλ᾽ οὐδὲν οὕτω τὸν Δίκαιον ἤλγυνεν, ὡς ἡ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐπινοουμένη παρὰ τῶν ἐχθρῶν ἐπισύστασις· ἐκείνην γὰρ μόνος αὐτος τὸν διὰ μάχην ὑφίστατο, ταύτῃ δὲ καὶ τὸ τοῦ κοινοῦ παντὸς ἐκινδύνευε πλήρωμα.

[61] Ὠφρυᾶτο οὖν τὸ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας συνέδριον, καὶ τῇ τοῦ ψεύδους ἀεὶ πιμελῇ λιπαινόμενον ἐζήτει τὸν ἔκρηξιν. [iterum ad disputandū prouocatus,] Ὅθεν πείθουσιν αὖθις τὸν παντὶ ἀνέμῳ κακοδοξίας Βασιλέα φερόμενον, πρὸς διάλεξιν κατασπεῦσαι συνελθεῖν τὸν Διδάσκαλον· ὁς ἐπὶ τούτῳ στέλλει Θεοφάνην, τὸν τῆς Βασιλίσσης ὁμαίμονα, ᾧ καὶ τὸ βασιλικὸν περίεκειτο ξίφος, ὡς ἂν τὸν Ἀρχιερέα πρὸς τὸ τῆς συνομοσίας ἐκείνης μιαιφόνον ἑλκύσειε σύνταγμα. Πρὸς ὃν τοῖς προλαβοῦσιν εἰς ἀπολογίαν χρησάμενος, [petit gregē ante restitui,] ἤδη δὲ καὶ τὸν νόσον ἔχων συνήγορον, τοῦ πρὸς διάλεξιν συνελθεῖν τοῖς ἀνιέροις ἀπείπατο· Οὐ γάρ, φησι, Ποιμὴν προβάτων ἔρημος πρὸς λύκους ὁπλίζεται, οὐδὲ τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας μόνον προμνώμενος θηριομαχεῖν κατεπείγεται· ἀλλ᾽ ἢ πρός μάνδραν ἀσφαλῆ x τὸ ποίμνιον σφραγισάμενος, καὶ φόβον οὗ ἐστι φόβος μακρὰν ἀπωσάμενος, οὕτω πρὸς τὰ τῶν λύκων συμφράττεται θήρατρα. Πῶς οὖν ἐμὲ τῶν ἐμῶν θρεμμάτων χηρώσαντες, καὶ ταῦτα βίᾳ τῆς ἀληθοῦς νομῆς ἀπελάσαντες, πρὸς θήρας μόνον ὑμᾶς προκαλεῖσθε δεινοὺς ἀπομάχεσθαι; Οὐ κλέος τοῦτο ποιμαντικῆς κατασχέσεως· ἀλλ᾽ εἰ βούλησθε τῶν πλασμάτων ὑμῶν ἐπιτεύξεσθαι (πλάσμα γὰρ τὰ ὑφ᾽ ὑμῶν πρὸς ἡμᾶς ἀεὶ προτεινόμενα, [Episcopos e carcere & vinculis liberari,] καὶ οὐδεμιᾶς ἀληθείας ἐχόμενον) δότε τῇ ἑκάστου ῥοπῇ τὸ ἑκούσιον, γενέσθω πᾶς της ἑαυτοῦ βουλήσεως κύριος, λελύσθω τὰ δεσμωτήρια, ἀναζευξάτωσαν οἱ ἐν ἐξορίᾳ πικρᾷ πιεζόμενοι, ἀνακαλυφθήτω ὑμῶν τὰ ὑπόγεια βάραθρα, καὶ ἀναδοθήτωσαν οἱ λιμοῦ τραυματίαι καὶ δίψης γενόμενοι παίγνια, καὶ νύκτα φωτισμὸν, κατὰ τὸ ᾀδόμενον, ἐν τῇ τρυφῇ ἑαυτῶν ἐντρυφῶντες ὁσημέραι· λαβέτω παῦλαν ἡ μάστιξ, τὰ τῶν θεοφρόνων ἐπιξαίνουσα σώματα. Ὡς εἰ ταῦτα γένοιτο, καὶ τῷ παντὶ τὸν ἐλευθερίαν ἐγγράψοιτε, καὶ τῇ βίᾳ μὴ δῶτε τὰ ἑαυτῆς διαπράττεσθαι, τότε τῶν τῆς Ἐκκλησίας προδήλων ἐχθρῶν, [eiici profanos & indebite ordinatos,] καὶ τῶν μηδὲν Ἱερωσύνης ἐπιφερομένων λείψανον, καὶ διὰ τοῦτο ἐπιζητήμασιν Ἐκκλησιαστικοῖς ἐγκρίνεσθαι μὴ δυναμένων, ἀπεληλαμένων, τοῖς λοιποῖς (εἰ καὶ τις, ὅπερ ἀπέστω, λελείψεται) εἰς λόγους ἐλθεῖν ἡμᾶς ἑαυτοὺς πείσομεν. Οὐ γὰρ ἀνιέροις θέμις πρὸς ἔρευναν ἱερῶν καταλέγεσθαι. Εἰπάτωσαν γὰρ οἱ τὰ Κωνσταντίνου πάλαι σεσιγηκότα καὶ κατᾴδοντα περιέποντες δόγματα, τίς αὐτοῖς ἀξίαν ἐπιτέθεικεν ἱερὰν; ἐκ τίνος ἱεροφαντικῆς χειροτονίας γνωριζομένης τοῖς Ἐκκλησιαστικοῖς νόμοις κατατετάχθαι φασὶν εἰς βαθμὸν τῶν Ἰερουργούντων; Εἰ οὖν τάξις αὐτοῖς Ἐκκλησιαστικὴ τὸ ἀναξίοις εἶναι μαρτύρεται, τίς αὐτοὺς ἐπ᾽ Ἐκκλησίας λέγειν ἀνέξεται; [tum addicit colloquium, morbo discedente,] Ταῦτα τοῖς στείλασιν ὑμᾶς γνωρισθήτω, καὶ εἰ τοῖς ἡμετέροις καταπεισθέντες ὀφθεῖεν λόγοις, ἰδοὺ καιρὸν καὶ τόπον τοῖς, πρὸς οἷς εὔχαιρόν ἐστι, διαλεγθῆναι ὁρίζομεν· καὶ καιρὸς, ἡνίκα ἀν Θεῷ φίλον τὰ τῆς νόσου ἡμῖν ἐπιλωφήσοι, καὶ ὑπολειθῆναι τοῖς ζῶσι δῷ Θεὸς, [ac solum in templo.] συνομολογεῖν καὶ συμφθέγγεσθαι· τοπος δὲ τὸ τοῦ θείου λόγου διώνυμον τέμενος, ἐν ᾧ Θεὸς * κάθιται, τὰ τῇ Καθολικῇ πίστει ἀνήκοντα διεσμιλευμένως διαιτῶν καὶ τρανῶν δικαιότατα.

[62] Ταῦτα τοῦ ἀγγελιαφόρου τοῖς ὠσὶ τοῦ πέμψαντος ἐνηχήσαντος, καὶ αὐτοῦ δὲ τοῖς τἀναντία συμφρονοῦσι κατὰ μηδὲν ἀποκρύψαντος, πρὸς πᾶσαν αὐτῶν ἀφασίαν τὸν γλῶτταν διήγειρεν, καὶ τὸν καρδίαν ἐπάλγωσεν, ὡς περὶ ἀδυνάτων καὶ μὴ τελεσθῆναι ἱκανῶς ἐχόντων πραγμάτων ὑπάρχοντα· ὅθεν πρὸς βουλὴν ἑαυτοὺς συναθροίσαντες, [a coacto conciliabulo,] τοιαῦτα τῷ Βασιλεῖ, κατὰ τοῦ τῆς Ἐκκλησίας προβόλου λέγοντες, ἀπέπτυον ῥήματα· Οὐκ ἔστι κατὰ τοῦτον τὸν λόγον τὰ τῷ Κράτει σου δεδογμένα καὶ τῇ ἐνδημούσῃ συνόδῳ κεκριμένα πέρας λαβεῖν ἀμφιδέξιον· εἰ γὰρ εὕροι καιρὸν ἡ ἑκάστου ῥοπὴ, ὅποι τρέπεσθαι βούλοιτο, [reiectis eius conditionibus,] καὶ οἱ τῇ ἐξορίᾳ κατακριθέντες ἀνακομιδῆς ἐπιτεύξαιντο, καὶ πᾶς τις τὴς οἰκείας αἱρέσεως, μηδεμιᾶς ὑπούσης βίας, γένοιτο κύριος· τάχα γυμνοὶ καὶ μόνοι περιλειφθείημεν. Ἐκείνῳ γὰρ πᾶσα γνώμη ἑκουσιαζομένη ὡς τάχος συνέψεται, καὶ τὰ καθ᾽ ἡμᾶς πάσης βοηθείας ἐκτὸς περιστήσεται, καὶ μάλιστα τὸν πρὸς τοὺς προκρίτους ἀναινομένῳ διάλεξιν, τοῦτο γὰρ οὐ τὴν τυχοῦσαν ἀνατροπὴν ἡμῖν προξενήσειεν. Ἅλις οὖν τῆς προκλήσεως· ἤδη γὰρ τρίτην ταυτηνὶ προτροπὴν πεποιήμεθα πρὸς αὐτὸν, καὶ αὐθαδείᾳ πειθόμενος οὐκ ἀπήντηκεν. Ἀλλ᾽, εἰ δοκεῖ, ζυνοδικῇ αὐθεντίᾳ χρησάμενοι, τὰ τοῖς ἀπειθοῦσι δῆλα διὰ γράμματος αὐτῷ καταστήσαιμέν ἀπαντῆσαι καὶ ἀπολελογῆσθαι ὑπὲρ ὧν ἡ Σύνοδος κατ᾽ αὐτοῦ ἐγκέκληται. Γράφουσιν οὖν τινα ταπεινὸν καὶ χωλεύοντα τόμον πρὸς τὸν τῆς Ἐκκλησίας Ἀρχηγὸν, τοῖς ἀχειροτονήτοις παρεστάναι κελεύοντα, καὶ περὶ τῶν βεβουλημένων αὐτοῖς διευθύνεσθαι. [missos cum scripto libello] ὃν ἐπιφορτίσαντες Ἐπισκόποις τισὶ καὶ Κληρικοῖς, χειροτονίας ἄτερ τυγχάνουσι, πρὸς τὸν λαμπτῆρα τῆς ὀρθοδοξίας ἐκπέμπουσι, συζεύξαντες αὐτοῖς ὄχλον ἀγυρτώδη καὶ ἀγοραῖον καὶ τῆς αὐτῶν βδελυρίας ἐπάξιον. Ὡς δὲ πρὸ πυλῶν τοῦ τῆς Ἀρχιερωσύνης σκηνώματος ἔστεσαν, ἀνηνέχθη τῷ μεγάλῳ Ἀρχιερεῖ τὸ τῆς παρουσίας αὐτῶν φορτικώτατον μήνυμα. [persuadente carceris Præfecto,] Ὁ δὲ καὶ πρὸς αὐτὴν τὴν τῶν κακοφρόνων θέαν ἀχθόμενος (τοιοῦτο γὰρ αἱ καθαραὶ φύσεις πρὸς πᾶν ὁτιοῦν ἀλλοτρίως τῆς ἀληθείας ἔχον ἀηδιζόμεναι) οὐκ εἶχε γνώμης αὐτοῖς εἰς ὁμιλίαν ἐλθεῖν. [admittit:] Ἀκουσίῳ δὲ βίᾳ νυσσόμενος υπὸ τοῦ πεπιστευμένου τὴν αὐτοῦ φρουρὰν Πατρικίου, μὴ ἀποπέμπειν τούτους εἰς τοὐπίσω ἀπράκτους καταινοῦντος, ὀψὲ καὶ μόλις αὐτοῖς ἐπαφῆκε τὴν εἴςοδον.

[63] Εἴσω δὲ γενομένους, οὐδὲ τὸν τῆς νόσου τοὺς δειλαίους κατῇδεε δυσαλθὲς, ἀλλὰ τῇ συντρόφῳ ἀναιδείᾳ χρησάμενοι, τὰ τῷ ἀτόμῳ ἐκείνῳ τόμῳ κεχαραγμένα τραγικῶς εἰπεῖν ὑπεκρίναντο· Κατὰ σοῦ, [ad Pseudosynodum citatur,] φησὶν, λιβέλλους ἡ Σύνοδος δεξαμένη, πρὸς λύσιν τούτων, πάσης ἐκτὸς ἀμφιλογίας, παρέσεσθαι καὶ ἀπολογεῖσθαι τρανῶς ἐδικαίωσεν. Πρινὴ οὖν ἡ τῆς ἀποφάσεως αὐστηρία διαβᾶσα καθαιρέσεως ἐγκλήμασιν ὑποβάλοιτε, πρὸς τὸ τῇ Συνόδω καὶ τῷ Βασιλεῖ δοκοῦν μετατίθεσο φρόνημα, [& nisi hæresi consentiat,] συμφθεγξάμενος ἡμῖν καὶ ὁμογνωμονήσας περὶ τῆς τῶν εἰκόνων ἀποτροπῆς τε καὶ ἀπαρνήσεως· οὕτω γὰρ ἔσται τὸν τῶν λιβέλλων ἀποδιαπομπεῖσθαι μῶμον· ἢ ἐς πλεῖστον ἀπαναινόμενον καὶ ἑτεροφρονοῦντα, τῆς τῶν ἐγκαλούντων ἔνοχον εἶναι σαφῶς ἐπικλήσεως, ἣν οὐκ ἄλλως ἀποτρίψασθαι δυνατὸν, [minis terretur;] μὴ οὐχὶ κατὰ πρόσωπον στῆναι, καὶ περὶ ᾧ οἱ ἔλεγχοι διευθύνεσθαι. Ταῦτα οἱ ἀντὶ Ποιμένων λύκοι τῷ Ἀρχιπόιμενι τὰ παλίμφημα παραφθεγξάμενοι, καὶ ὑπ᾽ ὀδόντα πως διαψιθυρίσαντες παίγνια (οὐ γὰρ ἔσθενον ἐκείνῳ τᾦ καθαρωτάτῳ νοῒ μετὰ παῤῥησίας ἀντωπεῖν ἢ προςφθέγεσθαι) σιγῇ τὸ τῆς ἐντροπῆς ἐγκαλύψαντες αἶσχος, τὴν βεβυσμένην ἔστησαν αὐτῶν ἀκοὴν, ἱμειρόμενοι, καὶ εἰ δυσμενεῖς τυγχάνοιεν, εἰςδέξασθαι τὸ παρὰ τῆς ἐκείνου γλώττης ἡδυεπὲς ἐπιφώνημα.

[64] [tribunal illegitimum ostendit.] Ὁ δὲ, καίτοι τῇ νόσῳ τρυχόμενος, πρὸς αὐτοὺς ὑποφθάσας, ἔλεξεν ὧδε. Τίς οὗτος ὁ λιβέλλους ἡμῖν ἐπισείων καὶ τὰς καθ᾽ ἡμῶν ἐναγωγὰς εἰσδεχόμενος; Ποίας Πατριαρχικῆς καθέδρας εὔχεται εἶναι Πρόεδρος; Ποίας ποιμαντικῆς φροντίδος ἐπειλημμένος Κανονικαῖς ἐνοχαῖς ἡμᾶς ὑποβέβληκεν; Εἰ ὁ τῆς πρεσβυτέρας Ρὥμης πηδαλιουχῶν ὁσίως τοὺς οἴακας ἐπικαλεῖ, παρέσομαι· εἰ ὁ τῆς Ἀλεξάνδρου ἱεροκήρυξ ἐπαιτιᾶται, οὐκ ἀπειθήσας ἐφέψομαι· εἰ ὁ τῆς Ἀντιόχου ἱεροποίμην ἕλκει πρὸς κρίσιν, οὐκ ἀπολειφθήσομαι· εἰ ὁ τὰ Ἱεροσόλυμα διέπων εἰς εὐθύνην ἡμᾶς καταστῆναι προσκέκληται, οὐκ ἀπολείψομαι. Εἰ δέγε λύκοι βαρεῖς τὴν ποίμνην ταράξαι προθέμενοι προβάτων δορὰν ὑποκρίνονται, καὶ κατὰ τοῦ Ποιμένος ὐβρίζουσι, τίς αὐτοῖς καὶ μόνον εἰς θέαν ἐλθεῖν κατανεύσειεν, y οἷς καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος τὸ τοῦ κρίματος ἐπεφόρτισεν ἄχθος; [inepta Sedis restituēdæ promissione non mouetur:] Ἀλλ᾽ εἰ καὶ κατὰ τὸν ὑμέτερον φλήναφον τῷ τῶν Κρατούντων καὶ ὑμῶν προςτεθείημεν δόγματι, τὸν τῶν καθ᾽ ἡμῶν λιβέλλων μῶμον ἀποτριψαίμεθα. Καὶ ποία τάξις ἡμῖν απονεμηθήσεται, ὑπευθύνοις οὖσιν, ὡς φατὲ καὶ κανονικοῖς ἑαλωκόσιν ἐγκλήμασι; Τίς οὖν ὁ αὐθήμερον καθαιρῶν καὶ ἀνάγων εἰς ὕψος τὸν οὐδὲ κάτω στῆναι δυνάμενον; Ἢ ἀμυήτους καὶ ἀνεπιστήμονας περὶ τὸν z τῶν θείων ἔρευναν ἡμᾶς ὑπειλήφατε; Τόλμημα ἐν τοῖς Ἱερωμένοις οἷον ἐστι κρίμα λογίζεσθαι; Ἀλλ᾽ ὄντως πρὸς τὴν τούτων παρόρασιν, καὶ πρὸς μόνην παράβασιν ἕτοιμον ἡ ἀσέβεια, τοὺς αὐτῇ πειθομένους εἰς ἅδου καθέλκουσα πέταυρον. Ἀποχωρεῖτε οὖν ἀφ᾽ ἡμῶν ἐργαται τῆς ἀνομίας· πρὸς τὸν ἴδιον ὑμῶν ἔμετον ἀποστράφητε, πρὸς τὰ τῆς λῃστείας ὑμῶν ἀνατράπητε σπήλαια. Οὐ γὰρ αἱρήσετε τοὺς ἐπὶ τῇ πέτρᾳ τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας τὸν νοῦν ἀπερείσαντας, οὐ καταβαλεῖτε τοὺς ἐν τῷ ὕψει τῶν ζυνοδικῶν ὅρων ἑαυτοὺς ἐπιστήσαντας· ἀλλ᾽ ἐν ὑμῖν ἀυτοῖς συντριβήσεται τὰ τῆς αἱρέσεως κύματα, μηδεμίαν τῇ Καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ κατάκλυσιν προσπελάσαντα.

[65] Ταῦτα πρὸς τοὺς κενοὺς μὲνφρενῶν, πλήρεις δὲ ἀφροσύνης δυναμένους, διεξελθὼν ὁ Μακάριος, προσετίθει καὶ αὐτά· Ἐι μὲνἐρημίᾳ Ποιμένος ἀπρομνήστευτος ὁ θρόνος οὑτωσὶ καταλέλειπτο, οὐδενὶ τῶν πάντων ἐξῆν εὐπρόσωπον σόφισμα παραδιδάσκειν, ἢ παρὰσυνάγειν, καὶ ἐξ ἀλλοδαπῆς ἐπὶ τὰ μὴ προσήκοντα αὐτῷ μετέρχεσθαι ὅρια· ἐπειδὴ δὲ καὶ παρουσίᾳ Ποιμένος μεγαλαυχεῖ καὶ τοῦ προστατοῦντος αἰσίως οὐ διαμαρτάνει, τίς ὑμᾶς τῆς ἐκ τῶν κανόνων ἐπιτιμίας ἐξαιρήσεται λόγος; ἐπὶ κεχρυσωμένῳ καὶ ἠργυρωμένῳ καὶ τιμίοις λίθοις, [in vasores hosce excōmunicatos declarat:] Ἀποστολικοῖς καὶ Πατρικοῖς φημι λογίοις, θεμελίῳ πεποικιλμένῳ, ξυλώδη καὶ χορτώδη καὶ καλαμίνην ἐποικοδομεῖν κακοπιστίαν ἐθέλοντας, ὥστε δίκαιον ἂν εἴη καὶ αὐτῆς τῆς τῶν ἱερῶν κανόνων ἀκριβείας ὑποδίκους ὑμᾶς ἀποφῆναι, οὕτω πρὸς τὰ ἐναργῆ καὶ δῆλα μαχομένοις καὶ ἀνοηταίνουσι, καὶ δεσμοῖς ἀιδίοις ὑποβαλεῖν εὐκαιρότατα; Τὸν οὖν κανόνα τούτοις ὑπαναγνοὺς, καὶ καθαιρέσεως κατακρίσει περιδεσμήσας, ἔξω τοῦ θείου περιβόλου γενέσθαι προσέταττεν. Οἱ δὲ ὡς ὑπὸ μάστιγος ἐλαυνόμένοι, λύπῃ καὶ μανίᾳ γενόμενοι κάτοχοι, σὺν τοῖς ἑπομένοις αὐτοῖς κωμολόγοις καὶ ἀγύρταις, αὐτόν τε καὶ Ταράσιον, [ab ipsis cū S. Tarasio vicissim diris deuouetur.] τοὺς τῆς Ἐκκλησίας ἑδραιοτάτους στύλους, τοῖς ἀναθέμασιν ἔβαλον. Οὕτω τε λοιπὸν διὰ τῆς λεωφόρου ἐνασχημονοῦντες οἱ μιαρώτατοι, καὶ πρὸς τὰ βασίλεια σὺν τοῖς κατὰ τῶν Ἁγίων σκώμμασιν ἤδη φερόμενοι, ἠπείλουν ἐνώπιον τοῦ τε Βασιλέως καὶ τοῦ τῆς αἱρέσεως φορυτοῦ, ὅσα ἤκουσαν καὶ ὅσα ἐποίησαν.

CAP. XI

[66] Ὠς οὖν τῆς ἑαυτῶν καταδίκης ἐκ τῆς Κανονονικῆς ἀκριβείας ἐπῄσθοντο, καὶ τὸ ἀπότομον τῆς ἱερᾶς ἐκείνης ψυχῆς ἀπὸ τῶν οἰκείων ψευδαγγέλων ἀνέγνωσαν, ὑφῆκαν τοῦ θράσους, καὶ τῆς πρὸς αὐτὸν ὁμιλίας ἐθελουσίως ἀπείπαντο· ἐφ᾽ ἑτέραν δὲ ἀνοδίαν τραπόμενοι, βίᾳ καθελεῖν ἐθρύλλουν τὸν Ἅγιον, [subiacet periculo necis;] ἢ λαθραίῳ ὑπεξαγαγεῖν θανάτῳ μελέτην ἐτίθεντο. Καὶ εἰ μή τις τῶν τῇ ὀρθῇ δόξῃ προσκειμένων καὶ τῷ Κλήρῳ κατειλεγμένων, τὰ τῆς ἐπιβουλῆς ἐκ τῶν τῆς ἀληθείας πεπυσμένος σαφῶς, ἀπεγύμνωσεν, aa καὶ τὰ τῆς ἀσφαλείας προειδέσθαι κατέσπευσεν, τάχα μετὰ τραγῳδίας ἐχαρτυπήθη καὶ νῦν ὀλοφύρματα. Ὡς δὲ καὶ περὶ ταύτην οἱ φονῶντες τὴν δραματουργίαν ἐσφάλησαν (ἡ γὰρ ἄνω θεία ῥοπὴ τὸν ἑαυτῆς ἐφρούρει θεράποντα) τὴ περίγε τοῦ θρόνου βίᾳ καθελεῖν σπουδὴν ὑφίεντο bb, [Pontifex aut Episcopus amplius appellari prohibetur;] θάνατον ἀπειλοῦντες κακὸν τῇ τῶν πρὸς τὴν ἀσθένειαν συνοισόντων ἀναιρέσει· κᾄντ᾽ οὐκ ἐνδόσιμον ἦν, στερίσκοντες αὐτὸν τῆς ἐκ τῶν ἔξωθεν τημελείας, τῆς τε ἐν ταῖς συνάξεσι νενομισμένης μνήμης. Οὕτω γὰρ τὸ μορμολυκεῖον ἐκεῖνο (ἐκκοπτέσθω γὰρ τὸ Βασιλέα καλεῖν) αὐτὸν Ἱουδαἳκῶς τοῖς ἱερᾶσθαι λαχοῦσιν ἐπηπείλησεν, ὡς ἐάν τις αὐτὸν Ἀρχιερέα τρανῶς ὀνομάσειεν, ἀποσυνάγωγος γένηται.

[67] Μόνος οὖν λοιπὸν ἐπ᾽ ἐλπίδι κατοικισθεὶς, καὶ ταῖς θλίψεσιν υπὸ Θεοῦ πλατυνθεὶς, ὡς Δαβιδ᾽ ὁ θειότατος, ἐν τούτῳ καὶ μόνῳ φέρειν οὐκ ἔσθενεν, ἐν τῷ τὴν ποίμνην ὁρᾷν ἠθετηκυῖαν τὸν Ἀρχιποίμενα καὶ τοῖς λύκοις γενομένην ὑπόφορον. [sollicitus pro suis subditus,] Τί οὖν ἔδει ποιεῖν cc [ὦ τᾶν] πρὸ τῆς ὑμῶν αὐτῶν σωτηρίας, τί διαπράττεσθαι; Μέχρι τίνος τῇ δαψιλείᾳ τῶν δυσχερῶν ἐπινήχεσθαι κ᾽ οὐκ ἐνδιδόναι, οὐ τῷ πονηρῷ καιρῷ παραχωρῆσαι, οὐ τῇ πονηροτέρᾳ ἐξουσίᾳ, καὶ τοῖς ταύτην ἄγουσι δοῦναι τόπον, ὡς μὴ, τόγε εἰς αὐτὸν ἧκον, ἁμαρτίᾳ περιπεσεῖν; [& salute quærētium necem] Καὶ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων καὶ διωκόντων ἐφρόντιζε, τὸν Διδάσκαλον Χριστὸν ἐν τούτῳ μιμούμενος. Ἀλλ᾽ οὐκ ἐκεῖνοι τοιοῦτοι πόθεν, οἵγε κατὰ τοῦ εὐεργετεῖν πειρωμένου ἐπιτιθέμενοι σπουδὴν ἀπεδείκνυντο Οὐ γὰρ καθυφῆκαν κατ᾽ αὐτοῦ κενὰ μελετὰν, καὶ θανάτους ἐπαπειλεῖν, μέσφ᾽ ὅτε τῆς πύλης ἔξω (τῆς Ἐκκλησίας φημὶ) ἐξῶσαι καὶ ἀποκτιννύναι ὁμοθυμαδὸν, κατ᾽ ἐκείνην καὶ αὐτοὶ τὴν κυριακὴν παραβολὴν λέγοντες, Δεῦτε, ἀποκτείνωμεν αὐτὸν, καὶ κατάσχωμεν τὴν κληρονομίαν αὐτοῦ. Ὅθεν τοͅ ἀθολώτῳ νοῒ προφητικός τις ὢν καὶ βλέπων τὰ ἔμπροσθεν, τὴν πεπωρωμένην αὐτῶν καρδίαν ὁρῶν πρὸς αἵματα λοιπὸν ἀποβλέπουσαν, [scribit Imperatori,] ἐπιστέλλει τῷ Κρατοῦντι διὰ λέξεως ὧδε.

[68] Καιρὸς ἀπαιτεῖ τὴν ἡμετέραν ταπείνωσιν, εἰς τὴν περίστασιν ταύτην καὶ τὴν σωματικὴν ἀσθένειαν ἐλθόντας, ταῦτα πρὸς τὸ φιλοδίκαιον ὑμῶν Κράτος ἀναγαγεῖν. [se pro veritate tuenda extrema egisse ac pati:] Ἕως τοῦ νῦν ἠγωνισάμεθα κατὰ τὴν δύναμιν ἡμῶν ὑπὲρ τῆς ἀληθείας καὶ τῆς εὐσεβείας· καὶ, ὡς δοκοῦμεν, οὐδὲν παρελίπομεν τῶν κεχρεωστημένων ἡμῖν, μήτε πρὸς διάλεξιν τῶν αἰτούντων, μήτε πρὸς διδασκαλίαν τῶν δεχομένων καθυστερήσαντες. Ἐπειδὴ δὲ διὰ τοῦτο πᾶσαν θλίψιν καὶ στενοχωρίαν καὶ κάκωσιν ὑπεμείναμεν, ἀτιμίας, φυλακὰς, δημεύσεις, τῶν ὑπηρετούντων ἡμῖν τὴν βλάβην· τὸ τελευταῖον ἦλόν τινες, δοκοῦντες εἶναι Ἐπίσκοποι, καὶ πλείονα τῶν προλαβόντων τὸν ἀτιμίαν ἡμῖν προσήγαγον, ἐπιφερόμενοι ὄχλον ἀγυρτώδη καὶ δημοτικὸν μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων, ἐπιστήσαντες ἡμῖν αὐτούς. Καὶ αὐτοὶ μὲνπᾶσαν ὕβριν ἀναισχύντως καὶ ἀναιδῶς προσήνεγκαν, μήτε τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ ἐν νῷ λαβόντες, μή τε ὡς Ἀρχιερέα αὐτῶν ποτε γεγονότα εὐλαβηθέντες, καὶ ταῦτα ἐν ἐσχάτῃ ἀσθενείᾳ κείμενον, καὶ τὴ πνοὴν μόνον ἔχοντα· οἱ δὲ ὄχλσι ἐμέ τε καὶ τὸν προλαβόντα Ἀρχιερέα τοῖς ἀναθέμασιν ἔβαλλον, [& ne deteriores fiāt,] ὅπερ ἡμῖν γέγονεν εὐφημία καὶ ἐγκώμιον μέγιστον. Μετὰ ταῦτα πάντα τὰ κακὰ ἠκούσαμεν, ὅτι οἱ τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ ἔνεδρα καθ᾽ ἡμῶν συσκευάζουσι, βουλόμενοι ἐπιθέσθαι ἡμῖν, καὶ ἢ ἀναίρεσιν ἢ κατένεξιν βιαίαν καὶ θανατικὴν ποιήσασθαι εἰς ἡμᾶς. Ἵν᾽ οὖν ἄτοπον μὴ γένηται, μηδὲ ἁμαρτία ἀναδράμῃ εἰς τὸ Κράτος ὑμῶν (ἐπειδὴ πλείονα διωγμὸν ἐπινοηθῆναι καθ᾽ ἡμῶν οὐκ ἔστιν) ἄκοντες καὶ μἢ βουλόμενοι καὶ διωκόμενοι ὑπὸ τῶν ἐπηρεαζόντων ἀνάγκη πᾶσα μεταστῆναι ἡμᾶς τοῦ Θρόνου ἡμῶν· καὶ ὡς ὁ Θεὸς κρινεῖ καὶ οἰκονομήσει τὰ καθ᾽ ἡμᾶς, [Sede vt cedat, acquiescere:] στέργομεν καὶ εὐχαριστοῦμεν τῇ ἀγαθοτητι αὐτοῦ.

[69] Ταύτην ὡς πληγὴν ὑστάτην ὁ κοπρόνους, τὴν ἐπιστολὴν δεξάμενος, [in exilium deportādus de nocte,] καὶ μανικόν τι καὶ σαρδόνειον περιμειδιάσας, ἐπὶ τῇ προδεικνυμένῃ βίᾳ προστίθησι βιαιότερα. Τῷ γὰρ φρουράρχῃ Πατρικίῳ τοῦ θεοφόρου Πατρὸς στρατιωτικὴν ἐγχειρήσας ἀπόμοιραν, μεσούσης, ἤδη νυκτὸς, τον τοὺ φωτὸς Κυρίου [λαμπτῆρα] ἐξοστρακίζειν ἐκέλευσεν. Τί τοῦτο; Οὐ τῆς κατὰ Χριστὸν ἐπισυστάσεως διαλλάττει τὸ δρᾶμα καὶ σύνταγμα· οὐδὲ γὰρ ἔξω νυκτὸς ἐκεῖνοι τὰς κατὰ Χριστοῦ βολὰς ἢ ἐπιβουλὰς διετίθεσαν, καὶ οὕτοι νύκτα συνήγορον ἔχοντες ἐπ᾽ ἴσῃ προδοσίᾳ τοῦ καλοῦ Ποιμένος ἐλεγχόμενοι. Ὁ δὲ τὴν ὥραν ἐληλυθυῖαν, καὶ τὴν σπεῖραν ἐπ᾽ αὐτὸν ἐμπίδων δίκην καὶ παρνόπων ἀττόντων θεώμενος, αἰτήσας φῶτα καὶ τῆς κλίνης διαναστὰς, ὑπερείδειν αὐτὸν ἑνὶ τῶν εἰωθότων προσέταττεν (ἔτι γὰρ τὸ τῆς νόσου ἤκμαζεν ἄλγημα, καὶ ἡ διοικοῦσα τὸ σῶμα ὑπέλυεν δύναμις) καὶ τῇ μὲνλαιᾷ τὰ τῆς ἀσθενείας, ὡς ἔφην, ὁπέρειδεν, τῇ δεξιᾷ δὲ τοῦ θείου ἐπειλημμένος πυρίου, [incensum adolet:] τὰ τῶν ἱερῶν ἐκείνων ταμιείων ἐυωδίαζε δώματα. Φθάσας οὖν εἰς τὸν τοῦ μεγίστου νεὼ περίπυστον dd Κατηχούμενον, ἐν ᾧ πολλάκις παννύχοις ἐλιπάρει τὸ Θεῖον ἐντεύξεσι, δυεῖν λαμπάδοιν ὑφῆπτε κηρῶν, εἶτα τὰ ἐν χερσὶ μεθεὶς, ἀνωτέρω τε τῶν ὁρωμέννων γενόμενος, τὸ μὲν σῶμα πρηνὲς εἰς γὴν καταβαλὼν, [in templo Sophiæ prostratus orat:] ὄρθιον δὲ τὴν ψυχὴν ἀνατείνας εἰς οὐρανὸν.

[70] Καὶ σύ, φησιν, ὁ ὑπερμεγέθης καὶ ὑπερφυὴς, ὁ τῶν θαυμασιωτάτων κτισμάτων Κύριος, καὶ τῆς ἀνεξερευνήτου σοφίας, ἧς βραχὺ μόλις ἐκ τούτων ὑποφαίνεις ἴχνος, μόνος εὑρετής· ἐπιφάνηθι φιλανθρώπῳ κηδεμονίᾳ ἐπὶ τὴν μεγάλην καὶ ὑψηλὴν τοῦ ναοῦ σου θαυματοποιΐαν, [templū tot cælestibus dotibus illustre] ἐν ᾧ τῶν ἀχράντων καὶ ἀκηράτων μυστηρίων τὰς ὁλοκαρπώσεις δεχόμενος, ἁμαρτημάτων ἀπαλλαγὴν τοῖς ἀξίως μετειληχέναι παραστήσασιν ἑαυτοῖς χορηγεῖν ἐδικαίωσας. Τοῦτον γὰρ, παντὸς σπίλου καὶ μώμου πόῤῥω τυγχάνοντα, τῇ παγκρατεῖ καὶ νῦν χειρί σου παρατίθημι, [Dæo commendat,] ὡς παρ᾽ αὐτῆς καὶ πιστευθεὶς τοῦτον καὶ διατηρήσας ὁσίως εἰς δύναμιν, ἐπὶ τῇ πέτρᾳ τῆς ἀληθοῦς φιλοσοφίας ἐρηρεισμένον ἐφύλαξα. ὡς τόπος καὶ σκήνωμα τῆς σῆς δόξης τὴν ἑαυτοῦ παγκάλην εὐπρέπειαν διεσώσατο, υἱούς σοι καὶ κληρονόμους, διὰ τῆς σεπτῆς κολυμβήθρας πολλοὺς ὑπηγάγετο, διὰ μετανοίας ἀνενδότου τῇ εὐσπλάγχνῳ εὐμενείᾳ σου κρείττους ἀριθμοῦ προςῳκείωσεν. Σοὶ, Σῶτερ, τὴν παρακαταθήκην, [ne cum orthodoxis polluatur ab impiis:] εἰ καὶ ἀναξίαις χερσὶν, ἐπιδίδωμι, παραχωρῶ τῇ σῇ τῶν κριμάτων ἀβύσσῳ τὰ κατ᾽ αὐτὸν, ὡς εὐδοκεῖ, διατίθεσθαι. Λέων κατ᾽ αὐτῆς ἐπωρύεται, ζητῶν ἁρπάσαι καὶ τοῖς ἑαυτοῦ σκύμνοις ἑτοιμάσαι δαψιλὲς οἰκητήριον· μὴ ἐπινυσταξάτω κατὰ τῆς αὐτοῦ τολμηρίας ὁ παμφαής σου καὶ ἀκοίμητος ὀφθαλμός· γνώτω, τινὶ προσκέκρουκεν, καὶ πρὸς ὃν ἀκρατῶς πεπαρῴνηκεν. Εἰς λύκων θηριωδίαν τοὺς Ποιμένας μετήμειψεν, τὴν πρὸς τοὺς καλῶς ἄγοντας τῶν προβάτων εὐπείθειαν πρὸς ἀπειθείας ἤλασεν ἀγριότητα· ἅρπασον τῆς αὐτοῦ πλάνης, τὸ μὴ προστεθὲν αὐτῷ ποίμνιον· ἀνατεθήτω τῶν δεινῶν, ἀπαλλαγήτω τῶν δυσχερῶν. Τῆς σῆς χειρός ἐστι κτῆμα· μὴ τοῖς καταπιεῖν ζητοῦσι γένοιτο θήραμα. [se humiliter diuinæ prouidentiæ committit:] Ἡμᾶς δὲ τοῖς σοῖς ἑαυτοὺς ἐπιῤῥίψαντας κρίμασι χειραγωγοίης καὶ ὁδηγοίης, ὅ ποι φίλον τῇ σῇ κυβερνήσει παρίσταται. Τὴν βίαν ὁρᾷς ὅσην, Κύριε· μὴ τῆς ἐξ αὐτῆς ἐγγινομένης ἀντιδόσεως ἡμᾶς ἀποκλείσειας, μὴ ὡς ἀπείρους καὶ ἀσκεύους Ποιμένας ἐλέγξειας· σοὶ γὰρ μόνῳ τὸ ἐπιστημονικῶς ἄγειν καὶ ποιμαίνειν κεκλήρωται. Μὴ ῥαθυμίαν κατακριθείημεν, ὡς ταύτῃ προδόντες τὰ τῆς διδασκαλίας βιωφελῆ πρωτοτοκεῖα, τῇ γὰρ κατὰ δύναμιν συνειςφορᾷ καὶ ταῦτά σοι, τῷ πρωτοτόκῳ πάσης τῆς κτίσεως, ἀλωβητα τετηρήκαμεν.

[71] Χαῖρέ μοι, Σοφία, τὸ τοῦ θείου λόγου σαφῶς ἀμείλικτον τέμενος, [Valedicit templo, Cathedræ, Martyrum tumulis,] σοὶ τὰ τῆς ὀρθοδοξίας ἐπιτίθημι κλεῖθρα, μοχλοῖς αἱρετιζόντων οὐδαμῶς συντριβόμενα. Σοὶ, τῇ σφραγίδι τῆς εἰλικρινοῦς ὁμολογίας, τὰ τῶν Πατέρων ἀσφαλισάμενος δόγματα, καταπιστεῦσαι καλῶς προτεθύμημαι, μηδαμῶς ταῖς αἱρετικαῖς ἀντιστροφαῖς συληθῆναι δυνάμενα. Χαῖρέ μοι Καθέδρα, ἑφ᾽ ἣν οὐκ ἀβιάστως ἐπέβην, καὶ ἧς νῦν ὑποχωρῶ βιαιότερον. Χαίρετε σηκοὶ Μαρτύρων θεόληπτοι, τοῖς Εὐαγγελικοῖς καὶ ἀθλητικοῖς χαρακτῆρσιν * ἐγκαλυνόμενοι, ἐφ᾽ οἷς οἱ άφράινοντες ἐπιβαλοῦσι μὲνβεβήλους χεῖρας, οὐχ ὑφελοῦσι δὲ τὴν ἐκ τῆς ἀηττήτου χειρὸς αὐτοῖς ἐπηρτημένην ἀντίδοσιν. Χαῖρε καὶ σὺ Θεοῦ μεγαλόπολι, καὶ ὅσοι τοῖς ὑγιέσιν ἐν σοὶ καὶ Πατρικοῖς ἐπερείδονται δόγμασιν, [Constantinopoli & Orthodoxis,] οὕς τοῖς Θεοῦ καὶ σοῖς ὑποβέβληκα πτέρυξιν, μή τι κακίας πτερὸν ἀπαγάγοι τῆς σῆς περιθάλψεως.

[72] Οὕτω τὰ τῆς εὐκτικῆς ἱερολογίας ἀνενέγκας καρπώματα, τῷ φορείῳ ἑαυτὸν ἀποδίδωσιν, καὶ τὴν ἐφ᾽ οἷς ἄγειν ἐβούλοντο πορείαν οἱ βιασταὶ, καὶ ἄκων, ἐστέλλετο. Θάλασσα δὲ τὰ νῶτα ἑαυτῆς ὑφαπλώσασα ἀκατίῳ τὸν Δίκαιον ὑπεδέχετο, [ablegatur ad monasteriū Boni,] καὶ πρὸς τὴν ὑπ᾽ αὐτοῦ δομηθεῖσαν μονὴν τοῦ ee Ἀγαθοῦ παρεπέμπετο. Ἐν ᾗ μικρόν τινα προςδιατρίψαι χρόνον συγχωρηθεὶς, ἆυθις ὑπὸ τῶν τῆς βίας εὑρετῶν ἐπὶ τὴν ποῤῥωτέρω κειμένην καὶ ὑπ᾽ αὐτοῦ ἱδρυθεῖσαν ἱερὰν μονὴν τοῦ μεγάλου Μάρτυρος Θεοδώρου μεθίσταται· οὐ γὰρ ἔφερον ἄγχι πη καθορᾷν τῆς ἑαυτῶν βδελυρίας κατῳκημένον τὸν Δίκαιον. [deinde in S. Theodore;] Στέλλεται γοῦν ἐπὶ τούτῳ Βάρδας, ὁ τοῦ Λέοντος ἀνεψιὸς οἰκειότατος· ὃς ἐπὶ τοῦ τόπου γενόμενος, καὶ τῆς νηὸς ἐπιβὰς, καὶ καθέδρᾳ ἐφιδρυθεὶς, τὸν μέγαν Ἱεράρχην πρὸς ἑαυτὸν ἐξεκαλεῖτο, καὶ εἶτα τῶν δορυφόρων ἐπ᾽ ὄψεσιν αὐτοῦ ἐστάναι τοῦτον ἁμιλλωμένων, οὐδὲν αὐτὸς πρὸς τὸ ἐράσμιον τῆς ἱερᾶς παρουσίας ἐκείνης εὐλαβείας διέδειξε πρόσχημα, οὐδὲ, εἰ μή τι ἄλλο, τὴν παροιμιακὴν ἐδυσωπήθη παραίνεσιν, τὴν, Ἐκ προσώπου πολιοῦ ἐξαναστήσῃ, σοφῶς διαγγέλλουσαν· ἀπρὶξ δὲ εἴχετο τῆς καθέδρας. Ὁ δὲ τὰς τοῦ νεανίου φρένας ἐωρημένας κατὰ τὴν ποίησιν ὑπιδὼν, ἄλλο μὲν οὐδὲν, [Bardam tumentem corripit,] τοῦτο δὲ πρὸς ἀυτὸν ἐπεφώνησεν· Ὦ καλὲ Βάρδα, γνῶθι ταῖς ἄλλοτρίαις συμφοραῖς τὰς ἑαυτοῦ καλῶς διατίθεσθαι᾽· καὶ ταῦτα εἰπὼν, τῇ βουλῇ τῶν ἀγόντων ἑαυτὸν ἐπιδίδωσιν. Ὢ τῆς διορατικῆς τοῦ παναγίου ἀνδρὸς καθαρότητος, τὰ πόῤῥω βλεπούσης ἐγγίζοντα, καὶ συναγούσης τοῖς ἐνεστῶσι τὰ μέλλοντα! [& futura ei indicat.] Οὐ γὰρ ἀγχίπους ἡ δίκη τῷ νέῳ συνείπετο, χρόνων δὲ τετρακτὺς μικροῦ παριππεύσασα αὐτῷ τὸν συμφορὰν ἀπεγέννησεν· καὶ εἴ τῳ φίλον τὰ περὶ τούτου τελέως πιστώσασθαι, ἐντευξάσθω τοῦ ἀνδρὸς, καὶ τὸ πονηρὸν τῶν ὄψεων ἐποψόμενος, τὸν ἐπ᾽ αὐτῷ συμβᾶσαν τραγῳδίαν οὺχ ἥκιστα τρανωθήσεται. Καὶ περὶ μὲντούτων ἅλις.

CAP. XII

[73] Λέων δὲ πρὸς ἔρευναν λύκου μᾶλλον ἢ Ποιμένος ἑαυτὸν διανίστησι, [intruditur Pseudo patriarcha.] καὶ τοῦτον οὐ πολλὰ καμὼν εἰςοικίζεται, ἄνδρα βιωτικῆς μερίμνης ἀπόζοντα, καὶ στρατιωτικῷ πέλυκι τῷ ff Βουθοίνᾳ παραβαλλόμενον, πρὸς μόνην τὴν γαστέρα βλέποντα καὶ τὰ τῶν ζωμαρίων ἐπιεικῶς καρυκεύματα, πάσης ἐπιστημονικῆς ἐμπειρίας ἀλλότριον, τῆς δὲ σολόικου καὶ βαρβάρου λέξεως καὶ λίαν ἐμπείραμον. Τοῦτον, ἵνα τὰ ἐν μέσῳ παρεὶς [σιγῶ] ἀυθήμερον πλύνας καὶ σοφίσας, ἐπὶ τὸν ἱερατικὸν καὶ φρικτὸν θρόνον ἐφίστησι, καὶ Ποιμένα τῆς ἑαυτοῦ λυκώδους ψυχῆς (οὐ γὰρ τῶν Χριστοῦ θρεμμάτων) ὁ βάρβαρος ἀνηγόρευσεν. Ἐντεῦθεν λοιπὸν ἔκ τε τῶν πεισθέντων Ἐπισκόπων ἐξ αἰκισμῶν ἢ καὶ ἑκουσιότητος, ἔκ τε τῶν νεωτεριζόντων καὶ ἀνιέρων διδασκάλων συμφορήσας gg κολοιώδη λέσχην, τὸ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ συνέστησι βουλευτήριον· ἐν ᾗ πάσας τὰς προμελετηθείσας ἀνοήτως παραγραφὰς καὶ περικοπὰς προσεμέσαντες, [cogitur nouum conciliabulum,] καὶ τὴν προκαττυθεῖσαν ἐν Βλαχέρναις Κωνσταντίνου σύνοδον ἐπίκουρον ἔχοντες, ἐπικυρωτικὴν ταύτην ἐκείνης ὠνόμασαν, καὶ λίαν εἰκότως· Ἑκγὰρ Πατρικῆς συνηγορίας τὸ κῦρος οὐκ ἔχουσαν, οὔτε ἐξ᾽ Αποστολικῶν θρόνων συνέδρους ὡς νόμος ἐστὶν Ἐκκλησιαστικὸς εὐπορήσασαν, ἐκ δὲ τῶν ὁμοίων ἀυτῇ τὰ ἑαυτῆς ἐπικυροῖ καὶ τῷ ψεύδει πειρᾶται παραλογίζεσθαι τὴν ἀλήθειαν, Ταῦτα τῇ πρώτῃ τῆς λυμώδους αὐτῶν καθέδρας ἡμέρᾳ θεσπίσαντες διελύοντο· τῇ δὲ μετὰ ταύτην ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνέῤῥεον, καὶ τῶν τοῦ ψεύδους δογμάτων ἀπήρχοντο, ἐν ᾗ καὶ τὸ ἀπηνὲς τῆς ἀυτῶν ἀτεράμονος κακότητος διεδείκνυντο.

[74] [Episcopi Catholici male habētur,] Καὶ ὁρᾶτε τὴν ὑπερβολὴν τῆς ὠμότητος. Ἀπολεξάμενοι τῶν τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας Ἐπισκόπων τινὰς, οὕς ἐτόπαζον ὑπὸ χεἵρας σφῶν ἐκ πρώτης ἐπιβολῆς ἄγειν, εἶτα τὰς ἱερὰς ἀμπεχόνας αὐτῶν εἰς ῥάκια μικρὰ περιῤῥήξαντες, πρὸ τῶν πυλῶν τοῦ μεγίστου νεὼ κατεχομένους ὡς δεσμώτας ἐστάναι προσέταττον, καὶ δὴ πολλὰ κατ᾽ ἀυτῶν βατταρίσ αντες, καὶ βατράχων δίκην ἀσύμβατα καὶ ἄναρθρα θορυβήσ αντες, διὰ μέσης τῆς ἑαυτῶν καθέδρας προστάττουσιν ἕλκεσθαι. Ἐν ᾧ δὲ τοῖς τῆς κακίας ἐξάρχοις προσήγγιζον, [trahuntur,] στῆναι διὰ βοῆς ἐπεκέλευον. Ὡς δὲ τὸ ἑδραῖον ἀυτῶν πρὸς τὰς ἐπηρείας ἀτίνακτον ἔβλεπον (πέτραις γὰρ στεῤῥαῖς ἢ δρυσὶ βαθυῤῥίζοις ἐῴκεσαν) τοιαῦτα πρὸς ἀυτοὺς ἀπεδούπουν νηπιόλεκτα καὶ ὑπόσαθρα ῥήματα· Ἕως τίνος ἀπειθείᾳ ἑαυτοὺς ἐπερείδοντες πρὸς τὸ τῆς ἀληθείας καλὸν διαβλέψαι ἀπείπασθε, [increpātur:] καὶ τὸ τοῦ ὀρθοῦ λόγου μεταμαθεῖν σεβάσμιον ἀπαναίνεσθε; Νῦν οὖν, εἴ τι λείψανον σκληροκαρδίας πρόσεστιν ὑμῖν, ἀποῤῥίψαντες, πρόσιτε ἡμῖν καὶ τῇ καθ᾽ ἡμᾶς ἱερᾷ συνόδῳ· καὶ τῆς καθέδρας καὶ ἀξίας ὑμῶν μὴ πρόδοτε δι᾽ ἐλαφρίαν καὶ ἔριν τὸ δίκαιον.

[75] Οἱ δὲ κατακρίτων τόπον ἐπέχοντες, καὶ ὑπὸ τῆς πάντων γλώττης βλασφήμως βαλλόμενοι, ὅμως δ᾽ οὖν πᾶσαν ὑπερείδοντες ἀικίαν καὶ κάκωσιν, ὡδέπως πρὸς αὐτοὺς ἀπεφθέγγοντο· Τὸ μὲνεἰς ὑμᾶς ἡμῶν ἀπειθὲς πολλὴν πρὸς τὴν ἀλήθειαν ἀποσώζει εὐπείθειαν· τὸ γὰρ ὑμῖν πείθεσθαι τῆς ἀληθείας ἡμᾶς πόῤῥω καθίστησι, καὶ ἀλλοτριοῖ τῆς πρὸς Θεὸν οἰκειώσεως. [constanter profitentur orthodoxā fidem,] Τὸ δέ γε καὶ τῇ καθ᾽ ὑμᾶς συνόδῳ τίθεσθαι, ἀσυνθέτῴ μενούσῃ περὶ τὴν τῶν ἁγίων Συνόδων ἀκρίβειαν, καὶ τὴν ἁγίαν εἰκόνα Χρίστοῦ καὶ τῶν Ἁγίων αὐτοῦ καθυβριζούσῃ, καὶ τῷ ἀναθέματι τοῖς ποσῶς προσανέχουσιν ἀυτῇ παραπεμπούσῃ, ἀπείρηται ἡμῖν καὶ τοῖς ὅσοι τὰ καθ᾽ ἡμᾶς φρονοῦσιν ἢ πεφρονήκασιν. Ἡμεῖς γὰρ τοῖς ἀμεταθέτοις καὶ ἀσύλοις ὅροις τῶν Καθολικῶν Συνόδων ἐπακολουθοῦντες, καὶ ταῖς ἱεραῖς τῶν θεοφόρων Πατέρων προτάσεσί τε καὶ συμπεράσμασι βεβαιούμενοι, [& cultum imaginum,] τὰς σεπτὰς εἰκόνας ἀποδεχόμεθα καὶ ἀσπαζόμεθα, καὶ τοὺς μὴ οὕτως ἔχοντας τοῖς ἀναθέμασι βάλλομεν· τοὺς δὲ τῆς ὑμετέρας συμμορίας ὅρους τε καὶ προτάσεις, καὶ γεωμετρικῆς ἀνάγκης ἐμβριθέστερα συμπεράσματα; καὶ τὴν ὑπεράνω τῶν κροτάφων τεταμένην ὑμῶν διδασκαλίαν, [respuunt Pseudosynodum,] ὡς Ἐκκλησιαστικῆς ἀκολουθίας ἀλλότρια παρῃτήμεθα. Ἔχει γὰρ ὅρους μὲντὰς ὕβρεις, προτάσεις δὲ τὴν ποίαν τοῦτων σύνθεσιν, συμπεράσματα δὲ τὰς ἀπειλὰς· ἅπερ εἰληφθείη εἰς ἑτέρου συλλογισμοῦ λήμματα, οὐκ ἔτι ἕξει τὴν ἐπιφορὰν ἀπειλὰς ἀλλ᾽ ἐπιβουλὰς, καὶ τὰ ταύταις ἑπόμενα. Πρὸ γὰρ συντριβῆς ἡγεῖται ὕβρις· ἣν ἡμῖν μετὰ συντριβης ἐπιθέντες, καὶ τὰ λειπόμενα, Θεοῦ συνεπαμύνοντος, ζητεῖν προῃρήμεθα.

[76] Οὕτως οὗ τοι τὸ τοῦ ὄφεως ἐνστερνισάμενοι φρό νιμον, ἐν μέσῳ τῶν ἀφρόνων τρανῶς ἀποφήσαντες ἔστησαν· οἱ δὲ, ὡς ἐπὶ Στεφάνῳ τῷ πρωτάθλῳ τὸ συνέδριον, συσχόντες τὰ ὦτα, [proculcati abducūtur,] πρὶν εἰς τοὺς Ἁγίους ῥιπτεῖσθαι καὶ συμπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν τυχόντων κατὰ τῶν ἀυχένων προσέταττον· Παίξαντες δὲ καὶ τοῦτο τὸ δρᾶμα, ὡς ἐπὶ σκηνῆς οἱ σκηνικοὶ καὶ ἐμβρόντητοι, ἐξαναστῆναι τούτους καὶ παλίνορσον τὸν πορείαν ποιεῖσθαι, πὺξ κατὰ κόῤῥης πληττομένους καὶ σιάλους κατὰ παντὸς ὀιομένους τοῦ σώματος ἁπελαύνεσθαι. Οὗτως ἀτάκτως καὶ ἀνάγνως ἐν τοῖς Ἁγίοις κατὰ τῶν Ἁγίων ἐμπαροινήσαντες, ἤδη τῆς ὥρας καλούσης πρὸς τράπεζαν, δι᾽ ἑνὸς ἀνθηροφώνου Κληρικοῦ προλογίζοντος, τοὺς hh κρατοῦντας ἀπευφημήσὰντες, τούς, τε τῆς ὀρθοτόμου πίστεως Ἀρχηγοὺς τοῖς ἀναθέμασιν, [anathemate feriuntur:] ὡς ᾤοντο, παραπέμψαντες διελύοντο.

[77] Ἀλλ᾽ ἐπεὶ τὸ τῆς ἀνοίας ἀυτῶν θύμικοῦ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐξέπλησαν, ὅρον συντάττουσι, πόῤῥω τῶν τῆς ἀληθείας ὁρίων ἱστάμενον, ἐν ᾧ καθυπογράφειν εὐαγὲς εἶναι τὸν Κρατοῦντα παρῄνουν. [subscribunt Pseudosynodo Leo Imperator,] Ὁ δὲ καὶ (ἦν γὰρ τὰ πρὸς Θεὸν ἀλλοπρόσαλλος, εἰ καὶ τις ἄλλος) πείθεται τοῦτοις, καὶ συνελεύσεως ἐς ἆυθιςκηρυχθείσης, ὡς ἐπί τινος ὀκρίβαντος, τὸν θρόνον αὐτοῦ μετεωρίσας, ἀνέτρεχεν· οἵ τε τοῦ ψεύδους ὑπασπισταὶ τὰς ἑαυτῶν καθέδρας σπουδῇ κατελάμβανον· τοῦ δὲ πολυφαλοῦς ταῖς ἁπάντων ἀκοαῖς ἐνηχηθέντος ὅρου, καὶ τοῖς παροῦσιν (εἰ καὶ μὴ πᾶσιν) ἀρέσαντος, [& alij:] συγκαταινεῖν ἕκαστον οἰκείῳ χειρὶ τὰ ἐν αὐτῷ σεσημασμένα προέτρεπον. Τοίνυν καὶ τούτου τελέσαντες, καὶ τὰς ἑαυτῶν προσηγορίας τε καὶ τύχας τῷ μέλανι συμμολύναντες, ταῖς εἰωθυίαις εὐφημίαις πρὸς τοὺς Κρατοῦντας, τοῖς τε ἀναθεματισμοῖς πρὸς τοὺς τῆς Ἐκκλησίας Λαμπτῆρας χρησάμενοι, δηλαδὴ τοῦ αὐτοῦ Κληρικοῦ προλογίζοντος, ἐσκεδάννυντο.

[78] Ἐφ᾽ ᾧ οὐκ ἔμελλε τῆς μακροθυμίας τοῖς τῶν Ἁγίων τωθασμοῖς ἐπιμῦσαι ἡ μισοπόνηρος δίκη, ἐπιταχοῦναι δὲ καὶ τὸν ἐκδίκησιν διὰ θαυματουργίας ἐνδείξεσθαι μικρὸν γὰρ ἐν μέσῳ καὶ τὸν προλογιστὴν ἐκεῖνον Κληρικὸν ἐπὶ τῆς γλώσσης κατελάμβανε κόλασις ἀργία, [Clericus in Pseudosynodo prælocutor diuinitus punitur.] καὶ νάρκωσις τῶν φωνητικῶν ὀργάνων αὐτῷ ἐπισκήψασα. Καὶ ὁρᾶτε ὡς χαλεπεῖ ἡνίκα γὰρ αὐτῷ τὰ ψαλμικά τις ὑπεμίμνησκε λόγια, τὸν γλῶτταν εἶχεν ἀνειμένην καὶ διακονοῦσαν τοῖς ῥήμασιν· εἰ δέ τι πρός τινα κοινολογεῖσθαι συνέβαινε, παρεῖτο πάντοθεν αὕτη καὶ πεπέδητο, καὶ ἄναρθρά πως καὶ ἄσημα καὶ ὑπότραυλα μινουρίζουσα, ἀδιανόουτον πρὸς τὸν ἀκούοντα τὸν φθόγγον παρέπεμπεν. Οὕτως ἡ κατὰ τῶν λαλούντων σοφίαν τῷ στόματι, καὶ τῇ μελέτῃ τῆς καρδίας σύνεσιν ἐρευγομένων προαλεστάτη γλῶσσα παιδεύεται. Ὅθεν ἐπὶ καιροῦ τὸ θεῖον ἐρεῖν ἐστι λόγιον· ὅτι Θανατος καὶ ζωὴ ἐν χειρὶ γλώσσης, οἱ δὲ κρατοῦντες αὐτῆς ἔδονται τοὺς καρποὺς αὐτῆς.

[79] Ἀλλ᾽ ἀπόχρη ταῦτα καὶ τὴν ἐκείνων ἐλέγξαι κακόνοιαν, καὶ τὴν τῶν Ἁγίων διαδεῖξαι πρὸς Θεὸν οἰκειότητα. Καὶ τὰ μὲνπερὶ τῆς Συνόδου, καὶ τῶν ὅσα περὶ αὐτὴν, ὡς κόρον ἀηδῆ ταῖς ἀκοαῖς ἐπεισάγοντα, πεπαύσθω. Τὴν ἐξ ἐκείνου δὲ ταῖς Ἐκκλησίαις ἐπισπιλάσασαν ζοφώδη σκοτόμαιναν οὐ χρεὼν βυθῷ διαῤῥυῆναι σιγῆς. [erasæ in Ecclesiis imagines, sacraque violata,] Πᾶσαν γὰρ Εὐαγγελικὴν καὶ Μαρτυρικὴν ἀνέκαθεν ἱστορουμένην εὐπρέπειαν κατορύξαντες, τιτάνῳ διαβρόχῳ καταλεαίνειν οὐκ ἔδεισαν. Τῷδε τρόπῳ πειρατέον εἰπεῖν τῆς ἐπινοουμένης εἰδέας τῇ αἱρέσει κακῶς ὑποκύψασι, τὸν ὑγιᾶ δὲ λογον ii ἀπαράτρωτον ἐν τῷ τῆς συνειδήσεως κριτηρίῳ συνέχουσι, τοῦτο δὴ κακοτρόπως ἐγχειρίζουσι τὸ ἀτόπημα; Οἱ δὴ καὶ δάκρυον πολλάκις τῷ ἐκ τιτάνου μίγματι συγκατέῤῥαννον, τὸ τοῦ μύσους οὐ φέροντες ἄλγημα. Παντὶ γὰρ βουλομένῳ τὸ κατὰ τῶν ἱερῶν ἐκτυπωμάτων ἀνεῖτο θράσος· οἱ μὲνγὰρ τὰ τῶν κειμηλίων συνέκλων σεβάσμια, οἱ δὲ τῆς ἱερῶν ἐσθημάτων τὰ τίμια εἰς ῥάκια λεπτὰ καταῤῥηγνύντες τῷ ἐδάφει προσέῤῥιπτον· ἕτεροι τὰς ἐν πίναξι γραφὰς πελέκεσι διαθρύπτοντες, κατὰ μέσης ἀγόρᾶς ἐπίμπρων ὠμότατα· ἄλλοι βολβίτοις καὶ ἀλοιφαὶς καὶ ὀδμαῖς ἀηδιζούσαις ἀντὶ πρόσθε θυμιαμάτων κατέχραινον. Καὶ ἦν ἰδεῖν, ὡς ἐν ἀπαγωγῇ, συμπατούμενα τὰ τῶν θείων νεὼν ἀνὰθήματα· ἦν ἰδεῖν τὰ πολλοῖς ἄψαυστα καὶ ἀθέατα, χερσὶ βεβήλοις ἑλκόμενα, καὶ παντὶ προκείμενα θέατρον· Ποὶμένας τῶν Ἐκκλησιῶν ἐξωθουμένους καὶ λύκους πὶστευομένους τὸ ποίμνιον, τοὺς τὸν ὀρθὸν λόγον πρεσβεύοντας ἀπεληλαυένους καὶ τοὺς τὸν ὅσιον λόγον βδελυσσομένους, τοὺς ἀνευθύνους ὡς ἐνόχους εὐθυνομένους καὶ τοὺς μαστιγίας ἐπὶ θρόνων ἀντικαθεζομένους, [Orthodoxi post varia tormenta occisi] Κληρικοὺς ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πεῖραν λαμβάνοντας καὶ εἱρκταῖς ἀδιεξόδοις ἐμμένοντας, τοὺς καθ᾽ ἡμᾶς Ναζηραίους αἰκίαις καὶ λιμῷ καὶ δίχει καὶ μακραῖς φρουραῖς καὶ πόνοις πεζομένους καὶ μέχρις ἐσχάτων κινδύνων ἐγκαρτεροῦντας τοῖς πάθεσιν, τοὺς μὲντὸ ζῇν διὰ ξίφους ζημιουμένους, τοὺς δὲ σάκκοις ἐνδεσμουμένους καὶ δίκην λίθων καταδυομένους τοῖς ὕδασιν, γυναῖκας ἐπ᾽ ὄψει γυμνουμένας ἀῤῥένων καὶ καταδίκοις ἴσα τεινομένας καὶ μαστιζομένας καὶ πάντα διὰ Χριστὸν φερούσας ἠνδρειωμένῳ φρονήματι.

CAP. XIII

[80] Καὶ ταῦτα μὲνπερὶ τὰ Θεῖα, καὶ τοὺς διὰ τιμῆς ἄγοντας ταῦτα, [Leo init impia cum Hunnis fædera,] ὁ μισαλήθης ἐπεδείκνυτο Λέων· τὰς δὲ φιλοτησίας ἤτοι σπονδὰς, ἃς πρὸς τοὺς ἀγχιτέρμονας Οὕννους ἐπείσατο οὕτως αἰσχρῶς καὶ ἀκόσμως ἀποπερανθείσας, τίς οὐκ ἂν ἐπιδακρύσοι θερμότατα; ὡς αὐτὸν μὲντοῖς ἐκείνων, ἐκείνους δὲ τοῖς ἡμετέροις νομίμοις προσχρήσασθαι, καὶ οὕτω τὰς πρὸς ἀλλήλους συμβάσεις πιστώσασθαι· ἐν αἷς ἦν ὁρᾷν τὸν Βασιλέα Ρὡμαίων χερσὶν ἐκ κύλικος ὕδωρ κατὰ γῆς ἐπιλείβοντα, [etiam in sacris nefandis,] ἐπισάγματα ἵππων αὐτουργῶς ἀναστρέφοντα, ἱμάντων ἐντρίτων ἁπτόμενον, καὶ χόρτον εἰς ὕψος αἴροντα, καὶ διὰ πάντων τούτων ἑαυτὸν ἐπαρώμενον· ἔθνη δὲ τῶν ἡμετέρων θείων συμβόλων ἀθεμίτοις χερσὶν ἐπιψαύοντα, καὶ κατὰ τῆς αὐτῶν δυνάμεως ἐπομνύοντα. Ταῦτα οὐκ ὠμότητος ἔγγονα; Οὐχὶ σαφὴς κατὰ Χριστοῦ μανία καὶ πήρωσις; Οὐκ ἐπαγωγὰ τῆς τοῦ Θεοῦ δικαίας ἐπιτιμήσεως; Καὶ μαρτυρεῖ τοῦ τότε καιροῦ τὰ τερατώδη καὶ ἐξαίσια δείγματα, γῆς ἐντινὰγμοὶ καὶ ἀνατιναγμοὶ, καρδίαν προφητικῶς καταθραύοντες καὶ ἀντάνδρους πόλεις βυθίζοντες, [vltione diuina improbata:] λιμοὶ ἐπὶ προσώπου τῆς γῆς πᾶσαν ἀπορίαν ἐνσπείροντες, γεωργοὶ τοὺς στάχυας οὐ δρεπάναις ἀλλὰ χερσὶ μαρσίππ οις συλλέγοντες, ἀέρος φλογώσεις ἐοικυίας ῥάβδοις ἀφιέντος καὶ πᾶσαν τοῖς ὁρῶσιν ἔκπληξιν φέροντος· θαλάσσης ἀκάρπου μενούσης καὶ πηγαζούσης σάλον ἀντ᾽ ὀφωντων καὶ κλύδωνας, λήθη περὶ τὸ συγγενὲς καὶ οἰκεῖον πανταχόσε διαθεούσης, καὶ στάσεις ἐμφυλίους ἀνὰ πᾶσαν χώραν καὶ πόλιν ἀποτικτούσης. Ἐξ ἐκείνου γὰρ καὶ μέχρι νῦν, τὸ δεινὸν τῆς ἐμφυλίου συμφορᾶς ἐπικρατῆσαι συμβέβηκε νόσημα.

[81] Ἀλλ᾽ οὐδ᾽ οὕτως ἡ τοῦ ἀνδρὸς κακία ὑπελώφα καὶ ἔληγεν· ὀργῶσα δὲ καὶ σφαδάζουσα, [tumens ira,] καὶ οἷα ῥῆξιν τῶν δρωμενων ἀνιαρῶν ἐπαπειλοῦσα, τὴν τῆς ἀνταρσίας ῥομφαίαν αὐτῷ ἐπεστίλβωσεν, οὐκ ἐν μέσῃ παρατάξει, οὐκ ἐν ἀλλοδαπῇ, οὐκ ἐν πολεμίᾳ γῇ (ὑπῆρξε γὰρ, ὡς ὑπὲρ πατρίων ἠγωνισμένῳ, ψυχρά τις ἐπαίνων ἀφορμὴ τῷ τάλανι συνειςφέρεσθαι) ἀλλ᾽ οἴκοι τε καὶ ἰδίᾳ, καὶ τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν εὖ διατιθέντα, ὡς ᾤετο. Καὶ γὰρ τὸν, δι᾽ οὗ τὰ τῆς ἀνταρσίας ὠδίνετο, εἱρκτῇ καὶ πέδαις εἶχε τηρούμενον, μενοῦντα ἕως ὁ ἐν ποσὶν ἀγὼν τῆς γενεθλίου τοῦ Σωτῆρος ἡμέρας διανυσθείη, καὶ τὰ κατ᾽ αὐτὸν ἐς τὸ ἀκριβὲς διασκέψαιτο. Τὴν κατὰ τῆς Ἐκκλησίας στεφανωθεῖσαν κορυφὴν, καὶ τὴν ἐπαναιρέσει τῶν ὀρθῶν δογμάτων ἐκταθεῖσαν χεῖρα τῷ τῶν ὑπασπιστῶν καὶ δορυφόρων ξίφει ἐνδίκως χειρουργηθεὶς μέσον τοῦ θείου νεὼ, [occiditur die ipso Domini Natalis in tēplo palatino,] τὴν πολλοὺς Ἁγίων ἀτιμάσαν ψυχὴν ὁ δείλαιος ἀπεκάπυσεν. Ἀλλ᾽, εἰ δοκεῖ, μικρὰ τῷ κειμένῳ προσείπωμεν, μὴ τοῦ πτώματος ἐφηδόμενοι, ἀλλὰ τῆς συμφορᾶς ἀλγυνόμενοι. Τί τοῦτο, ὦ λίαν ὑψηλὲ καὶ μετάιωρε, καὶ ἀναπνέων ἡμῖν καταιγίδας, καὶ φυσῶν κατὰ τῆς Ἐκκλησίας δρακόντιον; Πῶς ἔπτη τὸ πνεῦμα τὸ λαίλαπας διογμοῦ τεκταῖνον, καὶ βροντῶν κατὰ τῶν εὐσεβούντων, ὡς ἐκ Κύρσης Σαλμωνεὺς μανικώτατα; Ποῦ τὰ τῆς μαγγανείας ἀπέβη, οἷς ἐτελέσθης ἢ συνετελέσθης, καὶ χρόνους Βασιλείας ἐγκυμονῆσαι ζητῶν, ὠκυμόρου ζοῆς ἀπέτεκες ἀμβλωθρίδια; [mercedem iniquitatis assecutus.] Πῶς ὁι ἀπὸ κοιλίας φωνοῦντες Γραμματικοὶ, μισθοῦ τὴν Βασιλείαν ὑμῖν καθορίζοντες, καὶ μακρὰν εὐετηρίαν ὑμῖν ἐρευγόμενοι, τὴν κατὰ σοῦ τοῦ ξίφους βολὴν μαντικῶς οὐ προέβλεψαν; Πῶς οἱ kk πεκταὶ καὶ ἁμαξασπαὶ τᾲ τῆς σῆς ἀπειλῆς ἀκροθίνια, τὴν ὀρωμένην ἀσχήμονα θέαν, καὶ τῶν ὑφαίμων ἀτίμων τὰ αἴσχη παρέβλεψαν; Ποῦ τὸ τῆς ἁλουργίδος διάδημα, ὃ παρὰ τῆς Ἐκκλησίας λαβὼν τὸ ταύτης στέφος ἀπέκειρας; Πῶς σήμερον νεκρὸς, ὁ χθὲς σοβαρές; Πῶς πληγαῖς κατάστικτος, ὁ πάλαι κατὰ τῶν Ἁγίῳν ἀκάθεκτος; Ποῦ τὰ κατὰ τοῦ μεγάλου Ποιμένος τυρεύματα καὶ ὀνειρώδεις καὶ ἀνύπαρκτοι ἔρευναι, ἅς ἐξέλιπες ἐξερευνῶν ἀκατάληπτα; Οὐ γὰρ ἐξίσχυσεν ἡ ζητητική σου ἐπίνοια, πολλὰ καμοῦσα καὶ πολλὰ μελετήσασα, ἐφίκεσθαι πρὸς μόνην ἀκοὴν φέρουσαν κατ᾽ αὐτοῦ μολύσματος αἴτιον ἄξιον. Ἐπειδὴ δὲ ἀμοιροίη τοῦ πρὸς ἀπόκρισιν λόγου, τοῦτον ἀφέντες ἄπνουν, τῷ ἑαυτοῦ συμμολυνόμενον πτώματι, τῇ τοῦ αἵματος ῥατάμιγγι βάλλεσθαι, ἐπὶ τὰ ἑξῆς τοῦ λόγου προΐωμεν.

[82] Ἐπικοσμεῖται τοίνυν τῷ τῆς Βασιλείας ὁ δεσμώτης μετ᾽ αὐτὸν διαδήματι, ὃς ἐν ἐλπίσιν ὢν σὺν τῇ τῆς ζώνης ἀποβολῇ καὶ αὐτῆς τῆς ζωῆς ὑπομεῖναι τὸν στέρησιν, ὡς ἐκ βυθοῦ τῶν δεσμῶν ἀνανηξάμενος, στεφηφόρος ἀντὶ δεσμοφόρου καθίσταται, καὶ ἑτεραλκέά τὸν νίκην ποιήσὰς, τοῦ κρατεῖν ἐλπίσαντος ἐπικρατέστερος γίνεται· καὶ τὸν Βασιλείαν ἐφ᾽ ἑαυτὸν μεταστήσας, [Michaël Balbus suffectus, & ipse tātisper mollior hæreticus,] καὶ μικρόν τι τῆς προκὰτασχούσης κακίας ὑπενδοὺς, ὅσον τοὺς ἐν εἱρκταῖς καὶ πόνοις ἐλευθερίαν ὀνειρώδη φαντάζεσθαι, τὸ τοῦ θανόντος ὑπέθαλπε φρόνημὰ, καὶ τῷ ἀμφιβλήστρῳ περιπαρεὶς τῆς αἱρέσεως, ἰχθύος δίκην τοῖς τῶν δογμάτων σαθροῖς ἐναπέθανεν.

[83] Ταῦτα ὁ διαγνωστικώτατος νοῦς τοῦ μεγάλου Νικηφόρου διαγνοὺς, καὶ ὡς οὐ τῷ ὁλκῷ τοῦ ὄφεως συνενεκρώθη τὸ τῆς αἱρέσεως οὐραῖον, σκαίρει δὲ καὶ νεκρὰν ὥσπερ τὸν ζωὴν ὑποκρίνεται· τῇ τοῦ πνεύματος γραφίδι τὰ τῆς ὀρθοδοξίας ἐνσημῃνάμενος δόγματὰ, [epistola S. Nicephori admonetur,] πρὸς τὸν νεοστεφῆ Βασιλέα στεῖλαι προέθετο, ἐπ᾽ ὀφθαλμοῖς ἄγων αὐτῷ τὰ δεσμὰ καὶ τὸν σώσαντα, καὶ τὴν τοῦ τυράννου διακενῆς ἀνομήσαντος αἰσχύνην τε καὶ καθαίρεσιν, καὶ τὴν ἐν οἷς ἐξήμαρτε τόποις κατάλυσιν· σκιαγραφῶν αὐτῷ τὴν ἀληθῆ καὶ Πατροπαράδοτον τῶν ἱερῶν μορφωμάτων ἐκτύπωσιν, [vt imagines restituat:] ὡς οὐ χθισῇ τινι καὶ νεωτέρᾳ ἐφευρέσει τὸ βέβαιον ἐπιφέρεται, ἐξ οὗ δὲ τὸ τοῦ κηρύγματος μεγαλεῖον τῇ Ἀποστολικῇ σάλπιγγι τὸν οἰκουμένην τρανῶς περιήχησεν, τῷ σεβασμίῳ τετίμηται.

[84] Ὃν τῆς νουνεχίας θαυμάσας, καὶ τῆς τῶν λόγων ἀκρίβείας ὑπεραγάμενος, εἰ καὶ τῶν ἀμυήτων περὶ τὰ τοιαῦτα πρῶτος ἐτύγχανεν, ἀμαθίαν ἐκ πατρώας ἀπαιδευσίας ὡς περιουσίαν ἱκανὴν κληρωσάμενος, οὑτωσίπως πρὸς τοὺς τὸ γράμμα διακομισαμένους λέγεται φάναι· Ὅσοι τῶν Ἐκκλησιαστικῶν πρὸ ἡμῶν ἐν ἐρεύνῃ δογμάτων γενόμένοι, αὐτοὶ τὸν περὶ αὐτῶν λόγον παρὰ Θεῷ εἰσπραχθήσονται, εἰ εὖ ἢ καὶ ἑτέρως ἐθέσπισαν· ἡμεῖς δὲ ἐν ᾧ τὴν Ἐκκλησίαν βαδίζουσαν εὕρομεν, [pro responso silentium imperat,] ἐν τούτῳ καὶ διαφυλάττειν προκρίνομεν. Τοῦτο δὲ ἐπακριβοῦντες διαβεβαιοῦμεν, ὡς μὴ θαῤῥεῖν τινα κατ᾽ εἰκόνων ἢ ὑπὲρ εἰκόνων παῤῥησίᾳ τὴν γλῶτταν κινεῖν· ἀλλ᾽ ἐκ ποδῶν ἔστω καὶ οἰχέσθω καὶ ἡ Ταρασίου Σύνοδος καὶ ἡ Κωνσταντίνου τοῦ πάλαι καὶ ἡ νυνὶ ἐπὶ Λέοντος κροτηθεῖσα, [etiam Synodi, Nicænæ II] καὶ σιγῇ βαθείᾳ τῆς τῶν εἰκόνων μνήμης ἕνεκεν ἐμπολιτευέσθω τὸ σύνολον· Αὐτὸς δὲ ὁ ταῦτα λέγειν καὶ γράφειν σπουδὴν τιθέμενος, εἰ ἐπὶ δόξῃ ταύτῃ τῆς Ἐκκλησίας καθηγεῖσθαι βώλοιο, [eaque ratione reditum S. Nicephoro cōcedit:] πᾶσαν περὶ τῆς τῶν εἰκόνων ὑπάρξεώς τε καὶ προσκυνήσεως ἐπισιώπησιν τὸ λοιπὸν ἐνδεικνύμενος, πάρεσο.

[85] Ἐπεὶ οὖν ὁ τῶν βασιλικῶν ἀτοπημάτων ἀπόλογος καὶ μέχρις ὠτῶν τοῦ μακαρίου διέβη Πατρὸς, εἰς οὐδὲν τοῦτον θέμενος, οὐ δὲ ἐπὶ νοῦν βαλέσθαι προθέμενος, τῆς προτέρας ἀσφαλοῦς ἀκριβείας ἀντείχετο, λογικαῖς μεθόδοις καὶ ἀποδείξεσι τὰ τῶν ἀντιπάλων ἀνασκευάζων ll λογύδρια, μίαν καὶ ἑβδόμην συνιστῶν τῶν οἰκουμενικῶν συνόδον, [S. Nicephorus Synodū Nicænam II propugnat.] τὴν ἐπὶ Ταρασίου τοῦ ἀοιδίμου τῶν πανευφήμων Πατέρων συνέλευσιν, τάς τε παλιυφήμους δόξας τὰς κατὰ τῆς ἱερῶν εἰκόνων Κωνσταντίνου φρούδους ἀποδεικνὺς τάς τε Λέοντος ἐπικυρωτικὰς, καὶ αὐτὸν πᾶσι θρίαμβον προτιθεὶς, πάσης ἐπίπροσθεν ἄγων αἱρέσεως τὴν τῶν Χριστιανοκατηγόρων ἀπόνοιαν, οἷς τι μέλον περὶ τῆς ἀμωμήτου λατρείας καὶ πίστεως.

CAP. XIV

[86] Οὕτω φρονῶν καὶ διδάσκων καὶ τοῖς θείοις ἐνασχολούμενος δόγμασι, [Imitatus fidem Abrahæ,] τῆς εἰλικρινοῦς πάντα τὸν κόσμον περὶ τὸ θεῖον ἐπλήρωσεν ὑπολήψεως, πάντων τῶν ἐν παλαιᾷ καὶ καινῇ Διαθήκῃ μεγαλοφυῶν ἀνδρῶν, ὅσον ἐφικτὸν, κατὰ πόδας ἰών. Ἀβραὰμ τὴν πίστιν ζηλῷν, καὶ ταύτῃ πυρποληθεὶς τὴν διάνοιαν· καὶ τῇ τῶν λόγων δυνάμει ὡς ἄλλους ἐκείνου οἰκογενεῖς ὁπλισάμενος τοὺς κατὰ τῆς Ἐκκλησίας μανέντας Βασιλεῖς λαφυραγωγήσας τρανῶς ἐχειρώσατο, καὶ ταύτην, ὡς ἕτερον Λὼτ, τῆς εἰς αἵρεσιν ἀπαγωγῆς ἐλυτρώσατο. Ἰσαὰκ δὲ τὴν μέχρις αἵματος ὑπακοὴν πρὸς τὸν τῶν ὅλων Πατέρα Θεὸν προσκτησάμενος, [obedientiā Isaaci,] καὶ τυθεὶς μὲνπλήθεσι πειρασμῶν, οὐ πειρασθεὶς δὲ τῆς δι᾽ αἵματος ὁλοκαυτώσεως· ἀλλ᾽ Ἱερεὺς καὶ θύτης τῆς ἀληθινῆς καὶ ἀναίμου θυσίας γενόμενος, υἱοὺς Θεοῦ καὶ κληρονόμους ἐκ τῆς ἁρμοσθείσης αὐτῷ πνευματικῆς, ὡς ἐξ ἄλλης Ρἑβεκκας, τῆς Ἐκκλησίας mm σαφῶς ἀπεγέννησεν. Ἰακὼβ τὸ ἐν ποιμέσιν εὐδόκιμον ἐμμαξάμενος, [curam pastoralem Iacobi,] οὐκ ἐξ ἀσήμον ἀλλ᾽ ἐπισήμων καὶ λογικῶν θρεμμάτων τὴν ποίμνην ἐπλήθυνεν, ἣν καὶ ἐπευλογεῖσθαι ἐπὶ τῷ αὐτοῦ ποδὶ παρὰ Κυρίου κεκαύχηται. Ἰωσὴφ δὲ οὐκ ἐπὶ σωφροσαύῃ μόνον ἐχαρακτήρισεν, [castitatem Iosephi,] ἀλλ᾽ ἤδη σὺν τῷ ψυχικῷ καὶ τῷ τοῦ σώματος κάλλει παρήμειψεν, ὡς ἐρασθεῖσαν αὐτοῦ τὴν νυνὶ Αἰγυπτίαν, φημὶ δὴ τὴν κακέμφατον αἵρεσιν, καὶ ἐπὶ κοινωνίᾳ τῶν ἀθεμίτων δογμάτων ἀνθέλκουσαν, συναποδύσασθαι μὴ τὸ ἱμάτιον μόνον, ἀλλὰ καὶ τὴν ἱερὰν ἀμπεχόνην ᾐρέτἱσεν. [patientiam Iobi,] Ιὼβ δὲ τὸ τληπάθὲς καὶ πρὸς τὸν ἀνταγωνιστὴν καρτερικὸν ἐπεδείξατο, φιλοσοφῶν ἐν τοῖς δυσχεροῖς, καὶ ξέον οὐκ ὀστράκῳ τὰ τῆς ἐπηρείας ἕλκη, τὰ δὲ τῶν ἀντιπάλων ἐξοστρακίζων πρὸς ἀφροσυνην ἐφέλκοντα ῥήματα.

[87] [pro regimine regulam Moysis,] Μωϋσέως τῷ δημαγωγικῷ κανόνι ἐπηκολούθησεν, λαὸν ἐξ Αἰγυπτιακοῦ σκότους τῆς αἱρετικῆς κενοφωνίας, σκόρδοις καὶ κρομμύοις, τοῖς ὀδωδόσι φημὶ διδάγμασι, τοὺς πειθομένους αὐτῇ τρεφούσῃ, ἐξάγων, καὶ δι᾽ ἅλμης ἐρυθρᾶς, στυφούσης λέγω διδασκαλίας, ἀποκλυσάμενος αὐτῶν τὸ ἀηδὲς καὶ πολύβρωμον ἄχθος, πρὸς δὲ γῆν βρύουσαν γάλα καὶ μέλι, τὸν λευκὴν καὶ ἄδολον καὶ ἡδονῆς πλήρῃ μετοχετεύσας τῶν θείων δογμάτων γλυκύτητα. Ἀαρὼν τὸ ἐν ἱερευσι σεβάσμιον ἐκληρώσατο, [Sacerdotiū Aaronis,] οὐ Μωϋσῆν τινα τὰ πρὸς Θεὸν ἐξηγούμενον ἔχων, ἐνώπιος δὲ ἐνωπίῳ ταῖς εὐκτικαῖς ἱερολογίαις ἀεὶ συγγινόμενος, οὐδὲ κιδάρει καὶ ἐπωμίδι καὶ κώδωσιν ἐνιαύσια φθεγγομένοις εἰς τὰ ἄδυτα εἰσιὼν, τῆ δὲ τῶν Ἀποστόλων δωδεκαχόρδῳ λύρᾳ πληττόμενος εἰς τὰ τῶν Ἁγίων Ἅγιᾳ θαμινώτερον εἰςδυόμενος, τὴν τῶν θείων λογίων δηλωσιν πᾶσιν ἀνέπτυσεν εὐσημότατα. Ἰησοῦ τὸ στρατηγικὸν καὶ πρὸς πολεμίας ἐμβολὰς ἀπαράτρεπτον ἀνεμαξατο, [Scientiam militarem Iosue.] οὐ φωστῆρας πεδήσας πρὸς τὴν τῶν ἀντιπάλων ἄμυναν, ἐν ἡμέρᾳ δὲ καὶ νυκτὶ τὰς πρὸς Θεὸν ἐντεύξεις ὡς παρατάξεις ποιούμενος, ἕως τοὺς τῆς ἀληθειας ἐχθροὺς τοῖς ἑαυτῶν λελουμένους κατῷκτειρεν αίμασι. Μετὰ Φινεεὺς ἐπὶ πορνοκτονίᾳ ἀνακηρυχθήσεται· καὶ οὗτος γὰρ τοὺς ἀπὸ ὄπισθεν Κυρίου, κατὰ τὸ προφητικῶς ἀπειλούμενον, [Phinees zelum,] ἐκπορνεύσαντας, καὶ σπέρμα Χαλδαἳκὸν ἐν τοῖς τῆς Ἐκκλησίας ἀποστολικοῖς νεώμασιν ἐγκρύψαι θελήσαντας, τοῖς τῶν δικαίων λογικοῖς βουκέντροις ὡς σιρομάστῃ χρησάμενος, ἐξεκέντησεν. [1. Reg. 17. 34.] Δαυῒδ τὸ πρὸ τῆς χρίσεως νεανικὸν πρὸς ποιμαντικὴν ἐξιχνίασεν, προβάτων λογικῶν ἐπιστατῶν, καὶ λεόντων καὶ ἄρκτων μύλας συνθλῶν, τῶν κατὰ τῆς Χριστοῦ ποίμνης ὠρυομένων καὶ φρυαττομένων αἱρετικῶν γλωσσῶν ἀταμίευτα. [solitudinis amorem Eliæ & Ioannis Baptistæ,] Ἠλιοῦ καὶ Ἰωάννου τὸ φιλέρημον καὶ ἡσύχιον, καὶ πρὸ τῆς ἀναδείξεως καὶ μετὰ τὴν ἱερὰν ἀνάδειξιν κατησπάσατο, καὶ μικρὰ ταῖς πόλεσιν ὁμιλῶν, τούτοις τὸ πλεῖον ἔνεμεν· καθαρτικὴν ψυχῆς τὴν κατὰ Θεὸν μόνωσιν εἰδὼς, καὶ παντὸς ἀπολλάττουσαν περιγείου φρονήματος, ὅθεν καὶ τὸ πρὸς ἔλεγχον καλῶς ἐξήσκησεν ἕτοιμον, λαλῶν ἐναντίον Βασιλέων, καὶ μὴ δι᾽ ἀισχύνην τι ποιῶν, ἢ πρὸς χάριν ἐγκαλυπτόμενος.

[88] Τίνα δὲ τῶν ἐν χάριτι μεγαλυνθέντων οὐκ ἐπ᾽ ἀρετῇ μιμητικῶς ἰχνηλάτησεν; Πέτρου τοῦ τῶν Ἀποστόλων καὶ τῆς Ἐκκλησίας προβόλου τὸ μεγαλοφυὲς καὶ θερμὸν περὶ τὴν πίστιν ἐπιδειξάμενος, [feruorem fidei S. Petri, Sollicitudinē S. Pauli,] Παύλου τὸ ὑπὲρ πάντων μεριμνητικὸν, καὶ τῶν καθ᾽ ἡμέραν ἐπισυστάσεων τὸ ἐπίπονον λογιζόμενος, πᾶσαν ἄνεσιν κατόπιν ἐτίθει τῶν κατὰ Θεὸν ἐπερχομένων κακώσεων, πάντα εὐδοκῶν ὅσα θλίψιν ἐντίκτειν οἶδεν ὡς μάλιστα. [ob perpetuos carceres,] Τὸ δὲ ἐν φυλακῇ δαψιλὲς καὶ πλεῖον ἔσχε Παύλου· ὅσῳ Παύλῳ μὲντόπον ἐκ τόπου ἀμείβοντι καὶ τὴν τοῦ Εὐαγγελίου πᾶσαν ἀποκα λύπτοντι δύναμιν ἐκ διαδοχῆς φρουρεῖσθαι συνέβαινεν, τούτω δὲ μία καὶ ἀδιάδοχος εἰρκτὴ, ἐξ οὗ τὸν θρόνον αὐτῷ παρακεχωρηκέναι συνηνεχθη, μέχρις ἡ τελευταία ταύτην εὐκλεῶς διεδέξατο. Τῶν λοιπων τοῦ Λόγου μαθητῶν, [par Apostolis aliis,] τὸ πρὸς Ἀποστολικὴν [κηρύκειαν] ἀκριβὲς ἐν ἑαυτῷ ἐβεβαίωσεν, πᾶσι τρανῶς ἀποκαλυπτων τὰ τῆς αὐτῶν κρυφιομύστου διδασκαλίας ζωαρχικὰ καὶ θεοπαράδοτα λόγια. [Martyribus,] Τοῖς ὑπὲρ ἀληθείας κινδύνους ἀνατλᾶσι συνωμολόγησεν Μαρτυσι, πάντα πρότερον ἐνεγκεῖν τὰ εἰς ἀτιμίαν ἑλόμενος, ὑπὲρ τοῦ μή τι παθεῖν τῆς ἀληθείας ἀνάξιον. Τοῖς πρὸ τῶν ἐγκρίτων συνόδων, καὶ τοῖς ἐν αὐτοῖς καὶ μετὰ ταύταις διαφανέσι Πατράσι, [& sanctis Patribus.] καὶ ἐπὶ πᾶσιν ἐφ᾽ οἷς ἡ Ἐκκλησία τὸν εύκλεᾶ περὶ τὸ θεῖον δόξαν ἐπλούτησε διαλάμψασι, κατ᾽ οὐδὲν ὑπελίπετο· πάντας ἐν πᾶσι, καθ᾽ ὅσον οἷόν τε θείως καὶ ἱεροπρεπῶς μιμησάμενος, δι᾽ ἐμμελοῦς προσευχῆς καὶ συντόνου τῶν θείων μελέτης, τῇ τε ἀκηλιδώτῳ τῆς ἱερωσύνης αἴγλῃ φωταγωγηθεὶς τὸν διάνοιαν, τῷ πρῶτῳ καὶ μεγάλῳ Ἀρχιερεῖ τὸν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἀνέθηκε nn καιιερημα.

[89] Ἀλλ᾽ ἑπειδὴ τῷ τῆς φύσεως ἀπαραιτήτῳ ἄνθρωπον ὄντα λειτουργῆσαι χρεὼν, οἰκείαν Θεῷ τὸν ἐκ τοῦ σώματος διὰ θανάτου ποιεῖται ἀνάλυσιν, [cum Angelis, & Sāctis æternū in cælo victurus,] ἣν οὐ θάνατον, ἀλλὰ πρὸς κρείττω ζωὴν διάβασιν ὑποληπτέον καὶ λῆξιν, ἐν ᾗ τῶν πρωτοτόκων ἐν οὐρανοῖς ἀπογεγραμμένων ἡ Ἐκκλησία μετ᾽ ἄχου χορεύουσα πανηγυρίζει ἑορτὴν τὸν μακραίωνα, μεθ᾽ ὧν χοροστατῶν, καὶ τὸ τῆςἁγιαστείας ἀγγελοπρεπῶς ὑποκρινόμενος ἅγιον, τῆς ἴσης αὐτοῖς τῶν ἐπαγγελιῶν κληρουργίας εὐμοίρησεν· Ἐνάτῳ δὲ οὖν ἑνὸς μηνὸς δέοντι χρόνῳ τῆς ἱερᾶς αὐτοῦ καὶ ἀλήπτου πατριαρχίας, τὸν ὑστάτην ὑπελθῶν ἀῤῥωστίαν, ἐπιστάντα τὸν ὅρον τοῦ τέλους οὐδαμῶς ἠγνόησεν, ἀλλ᾽ ὃν ἐδεδείει πάλαι, διὰ τὸ φοβερὸν τῆς ἀπροόπτου καὶ ὠκυτάτης ἐλεύσεως, [æger resolutionem lætus exspectat,] τότε περιχαρῶς προσεδέχετο, χάριν εἰδὼς τῷ δήσαντι καὶ ἀπαλλαγὴν τῶν ἀνιαρῶν διὰ λύσεως προξενίσαντι καὶ ἆυθις συνδήσοντι, κρίμασιν οἷς ἐδικαίωσεν, ὑψηλότερον. [Heb. 12, 23.] Ἐν γοῦν ταῖς ῥωστικαῖς καὶ ἀνόσοις ἐκείναις τῆς αὐτοῦ κατακλίσεως ἡμέραις, οὐκ ἐνεδίδου πάντα τρόπον διδασκαλίας τοις προσιοῦσιν ἐπινοῶν, ἀπέχεσθαι μὲντῆς ἁιρετικῆς ἀναχύσεως, προφητικῶς ξηραινούσης ὀστᾶ ψυχῆς και ὀλλυούσης ἐλπιδα τῶν προστετηκότων αὐτῇ· ἀντέχεσθαι δὲ τῆς μόνης διδασκαλίας καὶ πίστεως, τῆς ὑπὸ τῶν ἑπτὰ σεβασμίων καὶ οἰκουμενικῶν συνόδων τρανωθείσης καὶ κυρωθείσης, [inuisentibus veram fidem & fugam hæreseos inculcat:] ἣ ἡ καὶ καθόλου Ἐκκλησία σεβαστικῶς περιπτύσσεται, καὶ πᾶσαν ἐλπίδα τῶν πιστῶν πρὸς Θεὸν διαπορθμεύει, καὶ τοῦ ἐφετοῦ ποιεῖ περιδράττεσθαι· Ἡ γὰρ εὐσεβης τῶν πατέρων πίστις, ὡς ἴστε, κενοτομίαις οὐδαμῶς ἀμβλύνεσθαι καταδέχεται, κρατύνεσθαι δὲ μᾶλλον ὀρθοτομίαις εἴωθεν Ἀποστολικαῖς. [Prou. 17, 22]

[90] Ὅυτω ταῦτα, καὶ πολλῷ πλείῳ τούτων, ἐν τοῦ θησαυροῦ τῆς ἑαυτου θεοπλούτου σοφίας βιωφελῆ ἐπιφθεγξάμενος λόγια, καὶ στηρίξας ὡς ἐξ ἄρτου πνευματικοῦ τὰς τῶν πιστῶν ἐπαἳόντων καρδίας, καὶ τὸ, [deo gratias agens moritur:] Ἐυλογητὸς ὁ Θεὸς ὃς οὐκ ἔδωκεν ἡμᾶς εἰς θήραν τοῖς ὀδοῦσιν αὐτῶν ἀλλὰῥυσάμενος ἡμᾶς τὸν παγίδα συνέτριψεν, εἰς ἐπήκοον τῶν συνειλεγμένων εἰπὼν, χερσὶν ἀνεπάφοις Θεοῦ τὸν ὁσίαν καὶ ἱερὰν ψυχὴν ἐναπέθετο. [magno luctu Catholicorum,] Ὁποῖον ἀνίας καὶ κατηφείας ἄλγημα λελοιπὼς τοῖς θεόφροσιν, οὐδεὶς παραστῆσαι λόγος δυνήσεται· ὅσην δὲ θυμηδίας καὶ παῤῥησίας ἀφορμὴν δεδωκὼς τοῖς κακόφροσιν, ἐκ τῶν ὁρωμένων εὐπετὲς συνειδεῖν. Ἅτε γὰρ θῶες καὶ κερδάλαι, καὶ εἴ τι ζῶον ἐπὶ δειλίᾳ περίβλεπτον, τὰ τῶν λεόντων οὐχ ὑφίστανται προσβλέπειν σκιρτήματα, [& gaudio hæreticorū,] ἀγαπῶσι δὲ λίαν μηδὲ τῆς πόῤῥωθεν αὐτῶν ἐρευγῆς ἐπαισθέσθαι τὸ σύνολον, ἥκιστα συντελούσης εἰς θάρσος καὶ γενναιότητα· οὕτως οἰ τῆς αἱρέσεως πτῶκες, τὸ λεόντειον καὶ πεποιθὸς τῆς τοῦ Ἁγίου γλώττης ἔτι περιούσης αἰδούμενοι, καὶ τῶν τῆς καρδίας αὐτοῦ θείων ἐρευγμάτων πτοούμενοι τὸ βλοσυρὸν καὶ θαύματος ἄξιον, ὑποψίᾳ τε πολλῇ πιεζομενοι, ὧν τε εἰς αὐτὸν ἔδρασαν ὧν τε πρὸς τῆς ἀληθείας αὐτῆς ἀπηλέχθησαν, οὐ δὲ προβαίνειν ῥᾳδίως εἶχον ἐκ τῶν τῆς κακίας ἑαυτῶν καταδύσεων. Ἐξ οὗ δὲ τὸ θεῖον ἐκεῖνο σκῆνος πρὸς τὴν ἄμεινον διὰ ταφῆς καταλέλυκε σκήνωσιν, καὶ σιγῇ τὰ τῆς ἱερᾶς ἐκείνης γλώττης διεδέξατο λόγια, ὡς ἐπί τι χαρᾶς ἀνέδραμον σκοπευτήριον, καὶ πᾶσαν ὑπόκρισιν διὰ ζοφώδους ἀχλύος ἀπονιψάμενοι, γυμνῇ τῇ κεφαλῇ, τὸ δὴ λεγόμενον, τὰ τῆς τερθρείας αὐτῶν ἀνακαλύπτουσι ῥαψῳδήματα, ἅπερ ταῖς πολυφώτοις τηλαυγίαις τῶν λόγων (εὖ οἶδα) τοῦ Πατρὸς σκεδασθήσεται, καὶ εἰς ἀνυπαρξίαν χωρήσει καὶ περιστήσεται.

[91] Ἐγὼ δὲ λοιπὸν τὸν τῆς ἐμῆς ἥττης καὶ πτώσεως διὰ τοῦ ἐπιλόγου ἀνοίσω πρὸς σὲ τὸν ἀηττητον, εἴπως τῆς πατρικῶν σου σπλάγχνων τὴν στοργὴν κινήσω πρὸς ἔλεον, καὶ τὴν εἰς Θεὸν μεσιτεύουσαν ὑμῶν κηδεμονικὴν πρεσβείαν ἑλκύσαιμι. Σὺ δὲ, ὦ τῆς θείας σκηνῆς ἐπόπτα καὶ Μυσταγωγὲ καὶ Μύστα τρανώτατε, [Auctor agnoscit beatitudinem cælestem S. Nicephoro datam,] ὁ ταῖς ἅνω ἱεραρχικαις αὐλίαις συμπεριπολῶν, καὶ τῇ ἀνωλέθρῳ λήξει καὶ ταῖς ἀκηράτοις μοναῖς προσπελᾶσαι ἀξιωθεὶς, καὶ τῶν ἡτοιμασμένων ἐμφορούμενος ἀγαθῶν, τοῖς διὰ πράξεώς τε καὶ θεωρίας τὸ τῆς ἀρετῆς κεφάλαιον εὐπορήσασιν· τὸ τοῦ βίου χαμερπὲς ἡμῶν καὶ κεχερσωμένον καὶ ἔνυλον, τῇ πρὸς τὸν μόνον γεωργὸν τῶν ψυχῶν ἐμμελεστάτῃ πρεσβείᾳ σου σιτοφόρον ἀντὶ σχοινοφόρου δεῖξον, πᾶσαν μοχθηρὰν καὶ πρὸς εὐεξίαν ἀντιτύπως ἔχουσαν προθέλυμνον ὑφελύμενος ἄκανθαν, καὶ χειρὶ κλαπέντας καὶ κοινωνίᾳ χρανθέντας, ἀλλ᾽ οὐ τὸ τῆς συνειδήσεως συμμολυνθέντας κριτήριον, τοῖς διὰ μετανοίας καὶ πικρᾶς ἐπιτιμίας ἀπονίψασθαι κατάνευσον δάκρυσι, τέμνειν τε καὶ ἆυθις τὸν τῆς ἀληθείας ὁδὸν καταξίωσον, μόνης ἐπιστροφῆς ἀλλ᾽ οὐ διδαχῆς δεομένους τὸ σαύολον. Ταῖς γὰρ ἀναντιῤῥήτοις ὑποθήκαις, καὶ ὑποτυπώσεσι τῶν ὑμετέρων ἐυηκῶν λόγωντὴν φρένα παγίως ἐπὶ τῇ κρηπίδι τῶν ἀποστολικῶν καὶ πατρικῶν θεσπισμάτων ἐρείσαντες ἀκλόνητον, [quod ex iis vnus, quos persecutioin hæreseos cōmunionē traxit, integro mentis iudicio sanā fidem tenēte.] ὡς ἐπὶ μάρτυρι Θεῷ, τετηρήκαμεν τὸ τοῦ δόγματος εἰλικρινὲς, οἶά τι σπέρμα τοῖς τῆς καρδίας αἰσθητηρίοις τρανῶς διασώ σαντες. Καὶ μὴ τὸ τῆς ἀπολογίας ἀνάξιον, θωπεία τις καὶ ὑπόψυχρος φλυαρία, αἰτία φανείη τοῖς πλεῖστα παρὰ Θεῷ δυναμένοις ὑμῖν· ἀλλ᾽ ὡς καρδίας ὀδυνωμένης γεννήματα, καὶ ψυχῆς ἀλγυνομένης συντρίμματα. Τόπον καὶ τρόπον ὑπολελειμμένον παρ᾽ ὑμῖν ἀφέσεως εὕροιμεν, ὡς ἀν μὴ παντελεῖ πιεζομενος ὑποπτώσει ἀνιατρεύτῳ βληθείην ὑπογνώσει, καὶ ἀποῤῥιφείην ὡς ὁ πάλαι μικρᾶς ἡδονῆς ἀντιδοὺς τὰ εαυτοῦ πρωτοτόκια, ἐπεὶ μὴ πατρικῇ τραπέζῃ ἀνάλογα προσανήοχε θύματα. Πέπεισμαι γὰρ ὡς οὐκ ἐλάχιστα τοῦ τοιοῦδε χάριν πτώματος πείσομαι, ἀλλὰ πολλὰς, ὡς ἐπεγνωκὼς τὸ τοῦ Δεσπότου θέλημα καὶ μὴ ποιήσας, δαρήσαμαι καὶ ἀπέραντα μετακλαύσομαι, ὡς οὐχ εὑρηκὼς καίπερ ζητήσας μετάμελον. Νῦν οὖν χεῖρά μοι βοηθείας ἐπόρεξον, καὶ τῷ κλύδωνι καταβαπτισθέντα τῆς ἀπιστίας ἀνέλκυσον· μή με καταποντισάτω καταιγὲς ὑδάτων αἱρετικῶν, μηδὲ καταπιέτω με βυθὸς ἀχανὴς ἀλλοτρίου τῆς ἀληθείας φρονήματος, μηδὲ συσχέτω ἐπ᾽ ἐμὲ φρέαρ τὸ στόμα, πηγάζον ἀνατροπὴν θολερὰν καὶ θανάσιμον. ἀλλ᾽ ἱλέωσαίμοι τὸν κριτὴν, τὸν ἐφ᾽ ἑνὶ κατακρίτῳ μετανοοῦντι μᾶλλον, ἢ πολλαπλασίοις δικαίοις ταῖς ἀνωτάτω δυνάμεσι συνηδόμενον. Ἐγγυητὴς γενοῦ τῆς ἐμῆς φρενὸς πρὸς τὸν Κύριον, καὶ διασάφισον τὰ πάντα εἰδότι καὶ πρὸ γενέσεως, ὡς οὐχ ἑκουσιότητι γνώμης τῷ τῆς αἱρέσεως Ἰταβυρίῳ προσέδραμον, ἢ ταῖς ἐν αὐτῷ παγίσιν ἑάλων καὶ δυσδιεξόδοις θηράμασιν, ἀλλὰ δριμείαις εἰ καὶ ὑποσάθροις pp ἀπειλαῖς, καὶ πᾶσαν ἀτράπητόν μοι φυγῆς προκαταλαβούσαις εἰρχθεὶς, τοῖς λίνοις τῶν ψυχὰς ἀγρευόντων κακοτρόπως ἐζώγρημαι. [veniāt implorat intercessionē a S. Nicephori,] Ὅθεν τὸ τοῦ μώλωπος τῆς εὐχῆς αὐστηρὸν περιαλγῆ ποιεῖ με καὶ πολυώδυνον, καὶ ἐν μοίρᾳ τῶν κατακρίτων συνίστησιν· ἀλλὰ τῇ ὑγιαζούσῃ τῆς προσευχῆς ὑμῶν μοτώσει τὸ δυσαλθὲς καὶ δυσανάγωγον πρὸς τὸν εὐκλεᾶ καὶ λείαν τῆς πίστεως τρίβον συνούλωσον, ὡς ἂν μὴ τῇ μακρᾷ παροράσει τῆς θεραπευτικῆς ὑμῶν ἐπισκοπῆς τὸ φλεγμαῖνον τῆς πληγῆς ἐντρεφόμενον, δυσίατον ἢ καὶ παντελῶς διαφανείη ἀνίατον. Μὴ τοίνυν τῆς σωστικῆς ἐπικουρίας ὑμῶν πόῤῥω που σταίην, μηδὲ τῆς σεπτῆς ὁμολογίας ὑμῶν κριθείην ἀμέτοχος, μηδὲ βληθείην ἔξω τῆς ὑμετέρας ψυχοτρόφου διδαχῆς, πεδηθεὶς χεῖρας καὶ πόδας, ὡς ἐκεῖνος ὁ πρὸς γαμικὴν εὐωχίαν ἐνδεδυμένος ἀνάξια· μὴ δὲ λιυῷ πιεζόμενος, οὐκ ἐξ ἄρτου μοι γεωργηθὲν καὶ ὕδατος, ἀλλὰ τοῦ ἀκοῦσαι λόγον ὀρθοτόμου τῆς Ἐκκλησίας προσρήματος, παροφθείην ὡς ἡ μακρᾷ νόσῳ Χαναναία συγκύπτουσα, καὶ δεηθείην ὡς ἐκείνη ὄπισθεν ἄπρακτα κράζουσα τῆς τῶν ἐφεπομένων Χριστῷ παρακλήσεως. Ἀλλὰ τοῖς τῆς ἱερᾶς ὑμῶν τοῦ λόγου τραπέζης λειψάνοις ὥς τι λιμῶττον διάθρεψόν με κυνάριον, καὶ τοῦ δεσμοῦ τῆς εἰς ἁπιστίαν διάλυσον κατανεύσεως· εἴπως ὀρθὰ βλέπειν δυνήσομαι, καὶ τὸ, ἡ πίστις σου σέσωκέν σε πρὸς Θεὸν, καὶ τῆς ὑμετέρας ἀκούσομαι μειλιχίας καὶ εὐκταίας ἐμοὶ προῤῥήσεως. Ἰδοὺ γὰρ τὸ Χαναναῖος εἶναι κατήργηκα, καὶ ὅσα Χανανίτιδος φρενὸς ἀποβέβληκα δόγματα, τιθέμενος καὶ στοιχων τοῖς ὑμετέροις βιωφελέσι διδάγμασιν, ἀποστυγῶν δὲ καὶ ἀποτρεπόμενος ἅπαν ξένον καὶ ὀθνεῖον καὶ τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ διεστηκὸς ἐναυλίσματος σαθρὸν ἐπινόημαι. Τὸ γὰρ ὑμῖν συμφρονεῖν, [detestatur hæresin.] φρονεῖν ἐστιν εἰς τὸ σωφρονεῖν· καὶ τὸ σὺν ὑμῖν τετάχθαι, πολλὴν ὀικειότητα τὴν πρὸς Θεὸν ἀποφέρεται. Ταῦτα τῆς σῆς ἀλήπτου βιοτῆς ὡς ἐν ἐπιδρομῇ τὰ γνωρίσματα, ταῦτα τῆς μέχρις αἵματος ὑπὲρ τῆς ἀληθοῦς ὁμολογίας ὑμῶν ἀγωνίσματα, ταῦτα τῆς πρὸς Θεὸν διὰ τοῦτο παῤῥησίας ὑμῶν τὰ αὐχήματα. Σὺ δὲ ἡμῖν, ὦ τιμία ψυχὴ καὶ ἰσάγγελε, τῆς μὲνπροθυμίας ἀπόδεξαι, διὰ τὴν τῆς σῆς διδασκαλίας πεποίθησιν τοῖς ὑπὲρ δύναμιν ἐγχειρήσαντας, τῇ δὲ ἰδιωτείᾳ τοῦ λόγου συγγνώμην παράσχε καὶ συμπάθησιν· γινώσκων ὅτι τὸ μὲνἐπιτυχεῖν ἀπροςδόκητον ἔχει τὸν ἔπαινον, τὸ δὲ σφάλλεσθαι συγγνώμην εὐγνώμονα.

[Annotata]

a MS. Ἀμιγέση μιμνήσεται. Allatius explicationis caussa in margine scripserat, Καθαροὺς, ἀδόλους λόγους μνησθήσεται: vt forte legendum sit ἀμιγίσι, subintellige λόγοις, oratione sincera & non fucata. Ex mente tamen Interpretis ἀμηγέπη correxi.

b Videtur Interpres pro γυμνώσασα legisse γυμνάσασα, sed retenta originali scriptione hic sensus est: quos ecclesia, sua eis denudans vbera, doctrinam, inquam, saniorem &c.

c Typographico mendo imputandum, quod in Latino æternæ leges, non externæ legantur; earum scilicet scientiarum, quas ab externis, id est gentilibus, Christiani acceperunt.

d Latinam versionem transcribenti prima syllaba excidit: videtur autem hic designari Πημόλισσα castellum Cappadociæ iuxta Halym fluuium apud Cedrenum: Stephano & Straboni Πιμωλίσα, & regio circumiacens Πιμωλισηνή.

e Alias Ἀσηκρήτης, vnde qui est in ordine Secretariorum primus Πρωτασηκρήτης. Auctores Suidam, aliosq; vide apud Meursium in Glossario: Carolus magnus etiam Leontium Asecretam Latine scripsit, de cultu imag. lib. 4 cap. 9.

f Pandionidarum tribus altera Athenis, teste apud Suidam Diodoro, nomen a Pæane habet, & qui ad eam pertinent Παιανιεῖς dicuntur. Quæ vox an strictim hic accipienda sit, vt vere Demosthenes ad eam tribum spectet, quemadmodum accepit Stephanus in Appendice ad Thesaurum linguæ Græcæ; an generice ponatur pro Atheniensi, vt Interpres censuit, non definio, quando paternam Demosthenis tribum nullus veterum nominauit, quod sciam.

g Mutatis perperam ab amanuensi interpunctionibus verbisq; transpositis, genuinus Auctoris & Interpretis sensus obscuratus est, qui erat hoc modo reddendus: Deus qui … veras preces semper perficit, id est, æquas postulationes semper adimplet; diuino spiritu digitoque ostendit ei Nicephorum sacra dignum vnctione.

h Festinantis calami σφάλμα fuit, quod, contegat pro detegat, in versione Latina legatur.

i Roboamum legit Interpres: & vero hic notatur in Scripturis quod seniorum consilia spernens iuniorum sententiæ adhæserit: verum epithetum serui Ieroboamum indigetat, quicum, antiquum Dei cultum delira superstitione commutante, haud minus proprie comparatur Leo, quam cum Roboamo.

k Excidit e Latina versione negatio; & interpunctione non recta distortus mire sensus, videtur clarus futurus hoc modo: qui postquam ei quæ ex aduerso Byzantii est nauium stationi non sponte appropinquassent, mittentes (nuntium scilicet de aduentu suo, vel litteras) iuxta receptum morem Archipræsuli suo, ad ipsum traiiciebant: sed &c.

l Festinantiori calamo redditum refractarii gregis rapinam patitur, pro eo quod auctor dixit, violentam ouium suarum rapinam patitur.

m Auctoris mentem sic Latine exprimes: Id si renuitis, silendo autem etiam ius & æquitatem caussæ velitis vindicate.

n Conclusio hæc Interpreti excidit Iam olim enim a multis etiam Patribus confutatæ, extinctæ sunt.

p Item hæc Et eiectum ex auribus abdicauerunt.

q Succinctæ breuitatis energiam, vt apte expressam Latine habeas, sic plenius redde: Adeoque nec pingere, velut qui talem formam habere ipsos sciant.

r MS. θαάσσοντες, cui marginalis quædam nota adiuncta significat idem valere quod σπεόδοντες: quod licet non esset omni auctoritate destitutum, non tamen ad commodum sensum habendum proficeret. Itaque duas voces in vnam non sine mendo coaluisse suspicatus, distraxi θαάσσων ἔτι, & sensum, etiam in Latina versione turbatum, puto sic integre reddi posse: Et cum illuc appropinquarent vbi adhuc Tyrannus considebat, vident Archipræsulem elatiori voce contradicentem, iamque syllogismo ferientem ipsius Imperatoris velut recens nati pueruli infantiam: vnde etiam ipsi ad loquendum confirmati sunt, omnemque &c.

s Id est Indicta caussa, seu negato loco defensionis: itaq; hac voce Demosthenes, Eustathius, & alij optimi auctores vtuntur; vt mirū sit quomodo Ἑλληνικοτάτῳ Interpreti exciderit ἐρήμην καταδιαιτηθέιημεν, reddere, Exilio damnemur.

t Sequentia sic Latine redderem: Et veluti qui manifestissimam calumniam struxerat, sic imbelliter profugus a suo sermone liquido se victum fassus est: non enim facultas suppetebat resumendæ orationis, ac ne fiducia quidem respiciendi ad refutationem eorum quæ dicta fuerant.

u Huius § initium Interpreti festinanti præteritum, sic exhibeo: Hisce igitur vtilibus ac sapientibus sancti Doctoris monitis increpationibusque nihil factus melior Imperator, in id vnum tota incumbebat mente, vt expelleret eum & sponsæ Christi Ecclesiæ saccum texeret viduitatis. Siquidem prædicandi munus &c.

x Delenda est, quæ præter mentem auctoris hic irrepsit in textu Latino, negatiua non.

z Hæc quoque Interpreti præterita hic habe: quibus etiam diuinus Apostolus graue iudicii pondus portandum indixit, vbi respicitur ad illud 2 Petri 2, 3. quibus iudicium iam olim non cessat.

y MS. τὸ μὴ: quod nescio quem sensum facere possit: suppleo igitur quod excidisse librario videtur, & τόλμημα ἐν legens hunc sensum reddo: Audax aduersus Deo sacratos facinus, qualiter potest iudicium dici?

aa Quæ sequuntur, in Latino prætermissa, sic repone: & securitati eius festinasset prospicere.

bb MS θάνατον ἀπειλοῦντες κάκωσιντῶν προς τὴν ἀσθιένειαν συνοισόντων ἀναιρεσιν, ἀλλ᾽ οὔκ ἐνδόσιμος ἦν, στερίστκοντες ἀυτὸν τῆς ἐκ τῶν ἔξωθεντημελέιαστ, τῆς ἐν ταῖς συνάξεσι νενομισμένης μνήμης; Ex quibus longe intricatissicatissimis, sed modica emendatione in textu correctis, hic nunc demum sensus Latinus existet, Malam comminantes mortem earum ablatione rerum quæ infirmitati leuandæ conducerent; & (quamuis nulla adesset caussa) priuantes ipsum tam externo otnatu quam legitima in sacris commemoratione. Deinde istud τοῖς ἱερᾶσθαι λαχοῦσι simplicius reddes, quibus sacra facere obtigisset.

cc MS. ᾧ, quo per coniecturam mutato, cetera sic interpretor: Quid igitur faciendum ei, Carissimi, pro vestra salute, quid præstandum erat? ac deinde in fine periodi vt quantum in ipso erat in peccatum non laberentur; & paulo post, Christum magistrum in hoc imitatus: pro quo nescio quomodo exciderit, pietate Christi discipulum imitari. quod esset ad S. Stephanum, de quo nullus hic sermo, referendum.

dd Alias & frequentius pluraliter τὰ κατηχούμενα, quandoque & κατηχουμενεῖον, quod Latinus seruat Interpres: auctores vide apud Meursium in Glossario: vsum Simeon Thessalon lib. de Sacram. describit his verbis Catechumena, id est Cathumenorum domus, propterea excogitata sunt vt etiam hi auditu visuque solo diuinorum participes fierent, & labiis linguaque fidem profiterentur. Erant autem porticus vel atrium templo ipsi prætensum, vel ipsius templi pars anterior, in quo non baptizatis licebat consistere vsque dum sacra mysteria inferrentur ad altare.

ee Error amanuensis, quo loco, Boni, scripserat, Boui, occasionem dedit in annotationibus agendi de loco Bouis dicto prope Chrysopolim: quæ, licet erudita, melius omittentur, & Monasterium Agathi siue Boni, vbi situm fuerit inquiretur.

ff Βουθοίνας seu Βουθοίνης Græcis dictus est Hercules, quod boues integros vno epulo absumpsisse fingeretur.

gg Typographico mendo Græculorum pro graculorum irrepsit in versionem Latinam: videturq; ad etymon nominis κολοιὸς graculus alludi, quod a ὰ κολεύειν tumultuando ductum censuit Cælius Rhodiginis lib. 13 cap 4.

hh Pluralis numerus & oppositio ad Orthodoxos, in sequenti periodi huius membro nominatos, facit vt τοὺς κρατοῦντας hic & infra non tantum Imperatorem sed & Pseudopatriarcham & alios conciliabuli Præsides existimem dici: nam his quoque acclamari in synodis solebat.

ii In Latino pro non vulneratam id est integram, illæsam, irrepsit conuulneratam per amanuensis vel typothetæ incuriam.

kk Alibi necdum mihi reperta nemina, comptos fastuque elatos vertit Interpres, ex nonnulla vt videtur etymologicæ ratione: cum πέκω pecto, ἅμαξα currum significet. Verum si quid hic diuino, significantur vel arioli ex strigilum equinorum plaustrorumque tractatione superstitiosa sortes assueti capere; vel simpliciter ipsaequilium regiorum mancipia ab equis pectendis tractandisque plaustris (maxime si ἁμαξάπται legantur) nomen vulgo adepta: inter quæ, variis etiam superstitionibus circa equos vtentia, familiarius forte versabatur Leo. sicut de Constantino Copronymo legimus.

ll Quia vocem λογύδριον nusquam legisse memineram, mendum ratus alibi λογίδιον substitui, quod ex omnium consensu fabellam significat: nunc ea crebrius recurrente, suspicio oritur eiusdem significationis vocem esse, sed nouæ & seculo illo visitatæ compositionis, ex λόγος & ὔδριον; quasi diminutium ex λόγυδρος serpentinus sermo, siue qui instar aquæ instabilis sit.

mm Id est, Euidenter, palam. Interpres videtur σοφῶς legisse.

nn Si scriptio sincera est, nouæ formationis hæc vox sit oportet, oblatum per ignem sacrificium significans, ex καίω vro & ἱεράω sacerdotio fungor: ex quo tamen ἱέραμα potius quam ἱέρημα formaretur.

pp Addebatur in MS. ἡ σκῆψις fictio, simulatio, vnde in Latino simulatæ minæ leguntur: sed non video quomodo hoc substantiuum seruire hic possit simili aut alteri alicui sano sensui, nisi repositis, quæ forte exciderunt, nonnullis: quare ipsum, hic vt superfluum, omisi.

* MS. γνωον.

* MS. ὡς.

* MS προύς ὑπέδρα

* MS. ᾗ

* MS. καθιεῖται

* an ἐγκαλυνδούμενος vel ἐγκαλυπτόμενοι?

* forte ἐνει λήσασα inuoluens

* MS. ἐδαιδέιην

VITA S. EVPRAXIÆ VIRGINIS
Ex MS. Codice Bibliothecæ Vaticanæ, signato 866 fol. 389.

Eupraxia, sive Euphrasia, Virgo in Thebaide (S.)

EX MS. VATIC.

CAP. I

[1] Ην τις ἀνὴρ ἐν τῇ βασιλευούσῃ Συγκλητικὸς, Ἀντίγονος ὀνόματι. Ἦν δὲ ἴδιος τοῦ Βασιλέως πρὸς γένος, [Nasatur Antigono Theodosij Imp. consanguineo] σοφὸς ἐν λόγῳ καὶ ἔργῳ, ἀεὶ a ἀρεστὰ συμβουλεύων τῷ Βασιλεῖ, εὐσεβῶς διοικεῖν τῆς Ῥωμαἳκῆς καταστάσεως τὰ πράγματα. Ἦν δὲ καὶ φίλος καὶ συμπαθὴς ἀνὴρ, πᾶσι τοῖς δεομένοις τὰ πρὸς τὴν χρείαν παρέχων. Ἠγάπα δὲ αὐτὸν ὁ Βασιλεὺς, οὐ μόνον ὡς ἴδιον αὐτοῦ καὶ συγκλητικὸν, ἀλλὰ καὶ ὡς φιλόχριστον καὶ εὐσεβῆ καὶ άεὶ χρηστὰ συμβουλεύοντα. Ἦν δὲ πλούσιος σφόδρα, καθ᾽ ὃν οὐκ εἶχεν ἡ βασιλεύουσα πόλις τοιουτον ἄλλον ἐν εὐπορίᾳ. Οὗτος ἔλαβεν γυναῖκα ἰδίαν αὐτοῦ ἀνεψίαν, [& matre Eupraxia,] ἐκ τοῦ αὐτοῦ Βασιλικοῦ αἵματος, καὶ αὐτὴ ὑπάρχουσα πλουσία σφόδρα· ὄνομα δὲ αὐτῆς Εὐπραξία, γυνὴ θεοσεβὴς, φοβουμένη τὸν Θεὸν, σχολάζουσα ἐν ταῖς ἐκκλησίαις καὶ ἐν τοῖς μαρτυρίοις, καὶ τῷ Θεῷ μετὰ δακρύων δεήσεις προσφέρουσα καθεκάστην, πολλοὺς δὲ πτωχοὺς πλουσίους ἐποίησεν διὰ τῆς μεταδόσεως αὐτῆς· πολλὴν δὲ καρποφορίαν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις καὶ ἐν τοῖς μαρτυρίοις προσέφερεν· σφόδρα δὲ αὐτὴν ἠγάπουν ὅ τε Βασιλεὺς καὶ ἡ Δέσποινα, διὰ τὸ εἶναι ἀυτὴν πρόςγενον τοῦ Βασιλέως καὶ τῆς Δεσποίνης· ού μόνον δὲ τοῦτο, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ κοσμίαν αὐτὴν εἶναι καὶ σεμνοπρεπευτάτην, καὶ πάνυ θεοσεβή. Ἐγένετο δὲ τούτοις παιδίον θηλυκὸν b ἕνα· ἐπωνόμασεν δὲ ἀυτὴν ὁ Ἀντίγονος ἐπ᾽ ὀνόματι τῆς μητρὸς Εὐπραξίαν.

[2] [contemptoribus vanitatis & voluptatū;] Κτησαμένων δὲ ἀυτῶν τὸν θυγάτριον τοῦτον, μίᾳ τῶν ἡμερῶν λέγει ὁ Ἀντίγονος τῇ Εὐπραξίᾳ Οἶδες, Κυρία μου Εὐπραξία, ὅτι οὐδέν ἐστιν ὁ βίος οὗτος, οὐδὲν ὁ πλοῦτος τοῦ προσκαίρου καὶ ματαίου ἀιῶνος τούτου· ἐν γὰρ π᾽ ἔτεσιν πλησοῦται ὁ χρόνος τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλ᾽ ἔστιν πλοῦτος ἐν οὐρανοῖς, ἀποκείμενος εἰς ἀτελευτήτους αἰῶνας τοῖς φοβουμένοις τὸν Κύριον· καὶ ἡμεῖς ἀποστεροῦμεν ἑαυτοὺς τοῦ πλούτου ἐκείνου, ἐνδεδεμένοι ἐν ταῖς κοσμικαῖς φροντίσιν καὶ ἐν τῇ ἀπάτῃ τοῦ προσκαίρου πλούτου, καὶ εἰς μάτην τὰς ἡμέρας ἡμῶν δαπανῶμεν, μηδὲν τῇ ψυχῇ ἡμῶν προσφέροντές τι χρήσιμον. Ἀκούσασα δὲ ταῦτα ἡ Εὐπραξία, λέγει τῶ Ἀντιγόνῳ· Καὶ τί κελεύεις, Κύριέ μου, ἵνα ποιήσωμεν; [& in continentia dein viuentibus.] Λέγει ἀυτῇ ὁ Ἀντίγονος· Ἕνα θυγάτριον ἐκτησάμεθα διὰ τοῦ Θεοῦ, ἀρκεσθῶμεν αὐτῷ καὶ μηκέτι τῇ κοσμικῇ συνέλθωμεν δυστυχίᾳ καὶ ἀθλιότητι. Ἀκόυσασα δὲ ταῦτα ἡ Εὐπραξία, ἀναστάσασα διεπέτασεν εἰς ὕψος τὰς χεῖρας, καὶ στενάξασα λέγει τῷ Ἀντιγόνῳ· Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁκατανύξας σε εἰς φόβον αὐτοῦ, καὶ ὁδηγήσας σε εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας. Ἀληθῶς, Κύριέ μου, ποολλάκις ἐδεήθην τοῦ Θεοῦ, ἵνα καταυγάσῃ τὴν καρδίαν σου, καὶ φωτίσῃ τὴν διάνοιάν σου περὶ τούτου, ἀλλ᾽ οὐδέ ποτε ἐτόλμησα φανερῶσαί σοι· ἐπειδὴ ἀυτὸς προενήρξω, Κύριέ μου, ὅτι πρὸ τοσούτων γενναίων ὁ Ἀπόστολος διεμαρτύρατο λέγων, Ὁ καιρὸς συνεσταλμένος ἐστὶν τὸ λοιπὸν, ἵνα καὶ οἱ ἔχοντες γυναῖκας ὡς μὴ ἔχοντες ὦσιν, καὶ οἱ χαίροντες ἐν κτήσεσιν ὡς μὴ χαίροντες, καὶ οἱ ἀγοράζοντες ὡς μὴ κατέχοντες· παράγει γὰρ τὸ σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου. Εἰς τί ἡμῖν ὑπάρξει τὰ χρήματα, καὶ ἡ τοσαύτη περιουσία τῶν χρηματων τούτων; Ἐν τῷ ᾄδῃ τινὶ οὐδὲν συγκατέρχεται. Ἃ ἐβουλεύσω σπούδασον, καὶ πτωχοῖς πολλα παράσχου· ἵνα μὴ ἡ βουλὴ ἐκείνη, ἣν ἐβουλεύσω, ἄκαρπος εὑρεθῇ. Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ Ἀντίγονος παρὰ τῆς Εὐπραξίας, τὸν Θεὸν ἐδόξασεν.

[3] [Moritur Antigonus ab eleemosynarum largitate laudandus:] Κατορθώσαντες τοίνυν ταύτην τὴν ἐνάρετον πολιτείαν, καὶ πολλὰ τοῖς πτωχοῖς * ῥασχὼν c ὁ Ἀντίγονος, ἕνα καὶ μόνον ἐνιαυτὸν ζήσας μετὰ τὸ ἀποτάξασθαι τῆς γυναικὸς αὐτοῦ, καὶ εὐσεβῶς τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν διοικήσας, τελευτᾷ, ὁ Ἀντίγονος, τὸν ἀνθρώπινον καταλύσας βίον. Ἐπένθησάν τε αὐτὸν ὅ τε Βασιλεὺς καὶ ἡ Δέσποινα τὸν Ἀντίγονον σφόδρα, ὡς ἅπαξ ἐκ τοῦ ἰδίου αὐτὸν ὑπάρχοντα αἵματος, ὡς δίκαιον καὶ θεοσεβῆ ἄνδρα· συνέπασχον δὲ καὶ τῇ Εὐπραξίᾳ, οὐ μόνον ὡς ἰδίᾳ αὐτῶν συγγενίδι, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ νέα τῇ ἡλικίᾳ ὑπῆρχεν· δύο γὰρ ἔτη καὶ τρεῖς μῆνας ἔζησεν μετὰ τοῦ ἀνδρὸς τὸν πάντα χρόνον, τὸν μέν ἐνιαυτὸν καὶ τρεῖς μῆνας συνοικήσασα μετὰ τοῦ ἀνδρὸς, τὸν δὲ ἕνα ἐνιαυτὸν ἐκ συμφώνου ἀποσχόντες ἀπ᾽ ἀλλήλων ὑπῆρχον ὡς ἀδελφοὶ. Ταφέντος οὖν τοῦ Ἀντιγόνου, πολλά τε ὁ Βασιλεὺς καὶ ἡ Δέσποινα παρῄνουν τῇ Εὐπραξίᾳ· ἡ δὲ Εὐπραξία λαβουσα τὸν ἴδιον θυγάτριον Εὐπραξίαν, [Mater Imperatori cōmendat infantulam] ἐπέδωκεν εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Δεσπότου καὶ τῆς Δεσποίνης, καὶ πεσοῦσα εἰς τοὺς πόδας αὐτῶν, μετὰ βοῆς καὶ ἀλαλαγμοῦ μεγάλου λέγει αὐτοις· Εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Θεοῦ, καὶ εἰς τὰς χεῖρας ὑμῶν παρατίθημι τὴν ὀρφανὴν ταύτην. Μεμνημένοι οὖν τοῦ οἰκείου ὑμῶν Ἀντιγόνου, ἀντιλάβεσθαι τῆς ὀρφανῆς ταύτης, γενόμενοι αὐτῇ ἐν τάξει μητρὸς καὶ πατρὸς. Πολλὴ οὖν σύγχυσις ἦν δακρύων, καὶ βοαὶ ὑπὸ τῶν ἀκουόντων ἐγίνετο, ὡς καὶ αὐτὸν τὸν Βασιλέα ἀλαλάζειν καὶ κλαίειν.

[4] Μετ᾽ ὀλίγον δὲ χρόνον ἀνεθέντες τοῦ πένθους, συμβουλεύει ὁ Βασιλεύς τῇ γυναικὶ τοῦ Ἀντιγόνου ἐκδοῦναι τὴν θυγατέρα αὐτῆς Εὐπραξίαν Συγκλητικῷ τινι πᾶνυ εὐποροτάτῳ, [eiusque suasu iuueni senatorio despondet:] καὶ δὴ πείθει τὴν Εὐπραξίαν δέξασθαι ἀῤῥαβῶνας· Δεξαμένη οὖν τοὺς ἀῤῥαβῶνας, ἀνέμενον τὴν ἀκμὴν τῆς κόρης· ἦν γὰρ πάνυ παιδίον, ὅτε τοὺς ἀῤῥαβῶνας ἐδέξατο, ὡς ἐνιαυτῶν έ καὶ μόνον τοῖς χρόνοις ὑπάρχουσα. Μετὰ δέ τινα χρόνον ὑπεισήρχετό τινι τῶν Συγκλητικῶν λαβεῖν τὴν γυναῖκα τοῦ Ἀντιγόνου πρὸς γάμον, [& ad secūdas nuptias sollicitata ab Imperatrice,] καὶ διὰ δεήσεων καὶ γυναικῶν Συγκλητικῶν πείθει τὴν Δέσποιναν, λάθρα τοῦ Βασιλέως, ἀποστεῖλαι καὶ διαλεχθῆναι τὰ τοῦ πράγματος τῇ Εὐπραξίᾳ. Ἡ δὲ ἀκούσασα καὶ πικρῶς ἀλαλάξασα, λέγει ταῖς * ἀποσταλήσησιν γυναιξίν· Οὐαὶ ὑμῖν ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι, ὅτι τοιαῦτα συμβουλεύετε γυναιξὶ βουλομένῃ κατὰ Θεὸν ζήσαι. Ἀπέλθετε ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὅτι ἀλλότριον τῆς ἀπολογίας ὑμῶν ἔργον ἠγράσασθε. Αἱ δὲ ἀτιμασθεῖσαι ἀπελθοῦσαι ἀπήγγειλαν τῇ Βασιλείσσῃ τὰ τοῦ πράγματος. Γνοὺς δὲ ὁ Βασιλεὺς τὸ γεγονὸς, ἐπιφέρεται τῇ Βασιλείσσῃ σφοδρῶς, καὶ ὀργισθεὶς κατ᾽ αὐτῆς, [ne propterea inter hāc & maritum iurgia crescerent,] λέγει αὐτῇ· Ἀληθῶς, Αὐγούστα, ἀλλότριον τῆς σῆς βασιλείας εἰργάσω πρᾶγμα. Ταῦτα Βασιλείσσης ἐστὶν φιλοχρίστου; οὕτως συνέθου τῷ Θεῷ βασιλεύειν εὐσεβῶς; οὕτως μέμνησαι τοῦ Ἀντιγόνου, τοῦ ἀεὶ τὰ χρηστὰ ἡμῖν συμβουλεύοντος; Ἀλλότριον τῆς ὑμετέρας βασιλείας ἐποίησας πρᾶγμα, γυναῖκα σωφροσαύην ἀσπασαμένην, καὶ τοι κοράσιον τοῖς ἔτεσιν ὑπάρχοντα (ἥ τις ἕνα καὶ μόνον ἐνιαυτὸν συνοίκησεν τῷ ἀνδρὶ, καὶ εὐθέως ἐκ συμφώνου διὰ τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν ἔλαβον ἑαυτοὺς ἀπ᾽ ἀλλήλων) σὺ νῦν πάλιν ἐπὶ τὸν κόσμον ἐλθεῖν ἀναγκάζεις αὐτὴν; οὔτε τὸν Θεὸν ἐφοβήθεις, τὸ παράνομον τοῦτο θελήσας ποιῆσαι; Τίς άκούσει, καὶ οὐ καταγελάσει τῆς ἐμῆς βασιλείας; τίς δὲ πείσει τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι ἐκ τῆς ἐμῆς βουλῆς [μὴ] γέγονε τὸ γινόμενον ἀπρεπὲς καὶ ἀνοίκειον. Ἐποίησας πρᾶγμα οὐκ ἐξὸν οὔτε ἠκουσθῆναι ἐπὶ τῆς ἐμῆς βασιλείας διὰ τὸν γνήσιον φίλον Ἀντίγονον. [secedit in Ægyptum]

[5] Ἀκούσασα δὲ ταῦτα ἡ Αὐγούστα, ἀλλοιωθεῖσα τῷ προσώπῳ ὑπὸ τῆς αἰσχύνης, ἔμεινεν ὡς λίθος ἄφωνος ἐπὶ ὥρας δύο, καὶ ἐγένετο λύπη μεταξὺ τοῦ Βασιλέως καὶ τῆς Αὐγούστας διὰ τὴν Εὐπραξίαν τὴν γυναῖκα Ἀντιγόνου. Μαθοῦσα δὲ ταῦτα ἡ Εὐπραξία, ὅτι λύπη μεγάλη ἐγενετο μεταξὺ αὐτῶν, συνέπεσεν τὸ πρόσωπον αὐτῆς, καὶ ἐγένετο περίλυπος ἕως θανάτου, καὶ βουλεύεται ἀναχωρῆσαι τῆς πόλεως· καὶ κλαίουσα καὶ κατόδυνος ὑπάρχουσα, [vna cum filia.] λέγει τῇ θυγατρὶ αὐτῆς Εὐπραξίᾳ· Τέκνον, ἔχομεν ἐν Αἰγύπτῳ πολλὴν καὶ μεγάλην ἀξίαν· δεῦρο ἄγωμεν ἐκείσε, ἵνα ἐπισκεψώμεθα καὶ τὴν τοῦ πατρός σου κτῆσιν καὶ τὴν ἐμήν· σὰ γάρ ἐστιν τὰ πάντα, τέκνον μου. Καὶ λαβοῦσα τὴν θυγατέρα αὐτῆς Εὐπραξίαν, ἀνεχώρησεν τῆς βασιλευούοης λάθρα τοῦ Βασιλέως, καὶ ἔρχεται εἰς τὴν Αἴγυπτον, κᾀκεῖ διέτριβεν ἐπισκεπτομένη τὴν κτῆσιν αὐτῆς. Ἀπέρχεται δὲ καὶ εἰς τὴν ἐσωτέραν Θηβαΐδα σαὺ τοῖς ἐπιτροποις ἀυτῆς καὶ οἰκονόμοις, φρονίζουσα τῶν οἰκείων πραγμάτων. Ἦν δὲ κᾷκεῖ σχολάζουσα ἐν ταῖς ἐκκλησίαις καὶ ἐν τοῖς μαρτυρίοις, καὶ πολλὴν καρποφορίαν προσφέρουσα· περιήρχετο δὲ καὶ τὰ μοναστήρια τῶν ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, καὶ ἐδιδου πολλὰ χρήματα.

CAP. II

[6] Ἦν δὲ μοναστήριον γυναίκειον ἐν μιᾷ πόλει ἔχον ἀσκητρίας ρδ᾽. περὶ ὧν μεγάλας καὶ θαυμαστὰς ἀρετὰς ἐκήρυττον οἱ ἄνθρωποι τῶν ἐκεῖ. [Inter sanctimoniales miræ austeritatis in cibis,] Οὐκ ἦν ἐν τῷ ἀσκητηρίῳ ἐκείνῳ γεύσασθαι οἴνου, ἢ ἐλαίου· οὐκ ἠν τινα αὐτῶν μεταλαβεῖν ὁπόρας ἠ σταφυλῆς, ἠ σύκων, ἢ ἑτέρων ἀγαθῶν ἐπὶ γῆς. Τινὰς δὲ ἐξ αὐτῶν ἀποταξαμένας ἐκ παιδόθεν ἔλεγον μήτε αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς ὁπόρας εἰδέναι· τὸ δὲ βρῶμα αὐτῶν, ὅτε ὅσπρεον, ὅτε λάχανον, καὶ ταῦτα δίχα ἐλαίου. Τινὲς δὲ ἐξ ἀυτῶν διὰ δύο ἠμερῶν ἤσθιον, ἄλλαι δὲ διὰ τριῶν. Οὐκ ἦν τινα ἀυτῶν νίψασθαι τοὺς πόδας ὕδατι· περὶ γὰρ λούτρου περισσόν ἐστιν λέγειν· ἀκούσαντες γὰρ καὶ μεγάλως καταγελόντες αἰσχύνης καὶ ὀνίδους μεστὸν εἶναι τὸ διήγημα ἐλογήσαντο, καὶ ὡς βδελυκτοῦντος τοῦ πράγματος οὐδὲ ἀκοῇ τοῦτο παραλαβεῖν ἐβουλήθησαν. Ἑκάστη δὲ ἀυτῶν κοίτην εἶχεν εἰς τὸ ἔδαφος τρίχινον μικρὸν, [strato, vestitu,] πήχυν τὸ πλάτος, καὶ τρεῖς τὸ μῆκος, καὶ εἰς τὸ ἀυτὸ δὴ ἐπαύετο πρὸς βραχύ. Ἦν δὲ καὶ τὰ ἐνδύματα ἀυτῶν χειτόνια τρίχινα ἑκάστῃ, κατακαλύπτοντα τῶν ποδῶν τὰ ἄκρα. Καθοτι ἂν ἠδύνατό τις ἀυτῶν, οὕτω καὶ ἠγωνίζατο. Οὐκ ἦν τινι ἀυτῶν ἀσθενούσῃ ἀπάντλημα ἢ ἰατρικὸν βοήθημα παρενεχθῆναι· ἀλλ᾽ ἐάν τινα αὐτῶν συνέβη ἀσθενῆσαι, [morborum tolerantia & clausura,] ὡς μεγάλην εὐλογίαν παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐδέχετο τὴν ἀσθένειαν, καὶ ὑπέμενεν διακαρτεροῦσα τὴν νόσον, τὴν τοῦ Θεοῦ βοήθειαν ἀναμένουσα. Οὐκ ἦν τινι αὐτῶν ἔξω τῆς πύλης έξελθεῖν· θυρουρὸς δὲ ἦν δι᾽ ἧς ἀπόκρισις πᾶσα ἐγενετο. Πολλαὶ οὖν ἰάσεις ἐγίνοντο ἐκεῖ.

[7] [non admittentes pretiosa munera] Ἡ οὖν Εὐπραξία ποθήσασα τὸ μοναστήριον τῶν ἁγίων γυναικῶν ἐκείνων διὰ τὴν ἐνάρετον ἀυτῶν πολιτείαν, πυκνότερον εἰς τὸ μοναστήριον ἀπείη προσφέρουσα θυμιάματα καὶ κηρούς. Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν παρακαλεῖ τὴν Διάκονον, καὶ τὰς πρώτας τοῦ μοναστηρίου λέγουσα ἀυταῖς· Μικρὰν εὐλογίαν θέλω παρασχεῖν τῷ μοναστηρίῳ, ὡς κ᾽ ἢ λ᾽ λιτρῶν πρόσοδον, ἵνα εὔχησθε ὑπὲρ τῆς ὀρφανῆς ταύτης καὶ ὑπὲρ τοῦ πατρὸς ἀυτῆς Ἀντιγόνου· Λέγει ἀυτῇ Θεοδούλῃ ἡ Διάκονος· Κυρία μου Συγκλητικὴ, [sed solos cereos & thymiama,] οὐ χρείαν ἔχουσιν αἱ δοῦλαί σου προσόδου, οὐ δὲ ἐπιθυμοῦσιν χρημάτων. Διὰ τοῦτο πάντων περιεφρόνησαν ἐν τῷ βίῳ τούτῳ, ἵνα τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἀπολαύσουσιν· διὰ τοῦτο οὐδὲν θέλωμεν κτήσασθαι ἐπὶ τῆς γῆς, ἵνα μὴ τοῦ οὐρανίου ἀποτύχωμεν πλούτου. Ἵνα δὲ μή σε λυπήσω, ἔλαιον ὀλίγον εἰς τὰς κανδίλας, καὶ θυμιάματα παράσχου ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, καὶ ἔσται ὑμῖν τοῦτο εἰς μισθὸν δικαιοσαύης. Καὶ τούτων παρασχεθέντων, ἱκέτευεν ἡ Εὐπραξία τὴν Διάκονον, καὶ τὰς Ἀδελφὰς πάσας, ἵνα εὔχονται ὑπὲρ τοῦ Ἀντιγόνου, καὶ τῆς θυγατρὸς ἀυτῆς Εὐπραξίας.

[8] [septennis Eupraxia manere desiderans,] Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν λέγει ἡ Διάκονος Θεοδουλη τῷ κορασίῳ χαριεντῶς· Κυρία Εὐπραξία ἀγαπᾶς τὸ μοναστήριον τοῦτο, καὶ τὰς Ἀδελφάς; Ἡ δὲ εἶπεν· Ναὶ Κυρία μου, καὶ πάνη ἀγαπῶ ὑμᾶς. Λέγει ἀυτῇ πάλιν ἡ Διάονος χαριεντῶς· Ἐὰν ἀγαπᾶς ἡμᾶς, μεῖνον μεθ᾽ ἡμῶν ἐν τῷ σχήματι. Λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον· Ἀληθῶς ἐὰν μὴ λυπεῖται ἡ Κυρία ἡ μήτηρ μου, οὐκ ἔτι ἐξέρχομαι ἀπὸ τοῦ τόπου τούτου. Λέγει ἀυτῇ ἡ Διάκονος· Ἐιπὲ, Κυρία μου Εύπραξία, ἡμᾶς καὶ τὸν * ὀρμαστῆρά d σου, τίνα πλέον φιλεῖς; Λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον· Οὔτε ἐκεῖνον οἶδα, οὔτε ἀυτὸς ἐμὲ· ὑμᾶς δὲ οἰδα, καὶ ὑμᾶς ἀγαπῶ. Ὑμεῖς δὲ, Κυρία, τίνα ἀγαπᾶτε, ἐμὲ ἢ ἐκεῖνον; Λέγει ἀυτῇ ἡ Διάκονος· Ἡμεῖς σὲ ἀγαπῶμεν, καὶ τὸν Χριστὸν ἡμῶν. Λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον, οὐκοῦν κᾀγὼ ὑμᾶς καὶ τὸν Χριστὸν ἀγαπῶ. Ἐκαθέζετο δὲ καὶ ἡ μήτηρ ἀυτῆς, καὶ τοῦ ποταμοῦ τῶν δακρύων ἀυτῆς οὐκ ἦν ἀναχετισμός. Ἡδέως δὲ ἤκουεν τῶν ῥημάτων τοῦ κορασίου ἡ Διάκονος, ὅτι παιδίον ὃν τοῖς ἔτεσιν, οὕτως καλῶν * ἐλάλη· οὔπω γὰρ ἦν ἐτῶν ζ᾽ ὅτε ταῦτα διελέγετο μετὰ τῆς Διακόνου. Ὁδυνηθεῖσα δὲ ἡ μήτηρ ἀυτῆς καὶ κλαύσασα πικρῶς, λέγει τῷ κορασίῳ· Δεῦρο τέκνον, ἄγωμεν ἐν τῷ οἴκῳ, ὅτι ἑσπέρα ἐστὶν τὸ λοιπόν· Λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον. [exosculata Christi imagine eidem se deuouet,] Ἐγὼ ὧδε μένω μετὰ τῆς κυρίας τῆς Διακόνου. Λέγει ἡ Διάκονος τῷ κορασίῳ· Ὕπαγε, κυρία, οὐ δύνασαι ὧδε παραμένειν, οὐ δὲ γὰρ δύναταί τις ὧδε μεῖναι, μή τις συντάξαι τῷ Χριστῷ; Λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον· Καὶ ποῦ ἐστιν ὁ Χριστὸς; Ἡ δὲ Διάκονος χαριεντῶς ὑπέδειξεν ἁυτῇ τὸν δεσποτικὸν χαρακτῆρα. Ἀπελθοῦσα δὲ ἡ παῖς κατεφίλει τὸν χαρακτῆρα, καὶ στραφεῖσα λέγει τῷ Διακόνῳ· Ἀληθῶς κᾀγὼ συντάσσομαι τῷ Χριστῷ καὶ οὐκ ἔτι ἀπέρχομαι μετὰ τῆς κυρίας μου. Λέγει ἀυτῇ ἡ Διάκονος· Οὐκ ἔχεις ποῦ κοιμηθῆναι, τέκνον, καὶ οὐ δύνασαι ὧδε μεῖναι· λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον· Ὅπου ὑμεῖς κοιμᾶσθε, Κυρία μου, κᾀγώ.

[9] Ἑσπέρας δὲ οὔσης, πολλὰ ποιησάσης τῆς μητρὸς ἀυτῆς καὶ τῆς Διακόνου, οὐκ ἔτι ἴσχυσαν ἀποβάλαι ἀυτὴν τοῦ ἀσκητηρίου. Πολλὰ οὖν καὶ ἐπὶ πολλὰς ἡμερας ἡ μήτηρ ἀυτῆς καὶ ἡ Διάκονος κολακεύοντες ἀυτὴν, οὐκ ἔπεισαν ἐξελθεῖν. Λέγει ἡ Διάκονος τῷ κορασίῳ. Εἰ θέλεις ἐνταῦθα εἶναι, γράμματα ἔχεις μαθεῖν, καὶ τὸ ψαλτήριον, καὶ νηστεύειν ὡς καὶ πᾶσαι αἱ Ἀδελφαί. [paratāque ad omnia discenda & facienda profitetur:] Λέγει ἀυτῇ τὸ κοράσιον· Ἐγὼ καὶ νηστεύω, καὶ πάντα μανθάνω, μόνον ἐάσατέ με ἐνταῦθα. Λέγει ἡ Διάκονος τῇ μητρὶ τῆς κόρης· Κυρία μου Συγκλητική, ἔασον τὸ κοράσιον ἐνταῦθα· εὑρίσκω γὰρ ὅτι χάρις Θεοῦ ἔλλαμψεν εἰς αὐτὴν, καὶ ἡ δικαιοπραγία τοῦ πατρὸς ἀυτῆς, καὶ ἡ σεμνότης ἡ σὴ, καὶ αἱ εὐχαὶ τῶν ἀμφοτέρων ὑμῶν ζωὴν ἀιώνιον ἀυτῇ προξενοῦσιν. Ἀναστᾶσα οὖν ἡ Εὐπραξία, λαβοῦσα τὸν θυγατέρα ἀυτῆς, παρέστησεν ἀυτὴν εἰς τὸν δεσποτικὸν χαρακτῆρα, καὶ ἐκτείνασα τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὐρανὸν, ἐβόησεν μετὰ κλαυθμοῦ λέγουσα· Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, [itaque Abbatissæ a matre tradita] σὺ μελήσει περὶ τοῦ παιδίου τούτου, ὅτι σὲ ἐπεπόθησεν, καὶ σοὶ ἀνέθετο ἑαυτήν· καὶ στραφεῖσα πρὸς τὸ τέκνον αὐτῆς, εἶπεν· Ὁ Θεὸς, ὁ θεμελειώσας τὰ ἀκίνητα ὄρει, στιρίξει σε εἰς τὸν φόβον αὐτοῦ τέκνον, καὶ ταῦτα εἰποῦσα ἔδωκεν ἀυτὴν εἰς τὰς χεῖρας τῆς Διακόνου, κλαίουσα καὶ τύπτουσα τὸ στῆθος ἀυτῆς, οὕτως ἐξῆλθεν τοῦ ἀσκητηρίου, ὧστε καὶ πᾶσαν τὸν συνοδίαν συνκλαίειν ἀυτῇ.

[10] [induitur sacro habitu,] Τῇ οὖν ἐπαόριον λαβοῦσα ἡ Διάκονος τὸν Εὐπραξίαν, εἰ σφέρει ἀυτὴν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, καὶ εὐξαμένη ἀυτὴ, περιέβαλεν ἀυτῇ τὸ μοναχικὸν σχῆμα. Ἐισελθοῦσα δὲ οὖν ἡ μήτηρ ἀυτῆς, καὶ ἰδοῦσα ἀυτὴν περιβεβλημένην τὸ ἀγγελικὸν ἐκείνο σχῆμα, ἐκτείνασα τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὐρανὸν, ἐδέετο τοῦ Θεοῦ περὶ ἀυτῆς λέγουσα· Βασιλεῦ τῶν ἀιώνων, ὁ ἐναρξάμενος ἐν αὐτῇ τὸ ἀγαθὸν ἔργον, ἀυτὸς ἐν εἰρήνῃ τελείωσον, καὶ δὸς ἀυτῇ κατὰ τὰς ἐντολάς σου πολιτεύεσθαι, ἵνα καὶ ἡ ὀρφανὴ ἅυτη εὕρῃ παῤῥησίαν ἐνώπιον τῆς δόξης σου. Καὶ εὐξαμένης ἀυτῆς, λέγει ἀυτῇ· Εὐπραξία, ποθεῖς περιβεβλῆσθαι τὸ σχῆμα τοῦτο, τέκνον; [arrha spōsi cælestis.] Λέγει ἀυτῇ ἡ Εὐπραξία· Ναὶ, Κυρία μου μητερ, ἐπειδὴ ὡς ἔμαθα παρὰ τῆς Μεγάλης καὶ τῶν Κυρίων τῶν ἀσκητριῶν, ὅτι τὸ σχῆμα τοῦτο ἀῤῥαβῶνας δίδωσιν ὁ Χριστὸς τοῖς ποθοῦσιν αὐτὸν. Λέγει ἡ μήτηρ αὐτῆς· Ὁ Χριστὸς, ᾧ ἐμνηστεύθεις, ἀυτὸς ἀξιώσει σε καὶ τοῦ νυμφῶνος αὐτοῦ. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα, καὶ ἐπευξαμένη τῇ θυγατρὶ, συνταξαμένη τῇ Διακονίσσῃ καὶ ταῖς Ἀδελφαῖς, ἐξῆλθεν, καὶ περιήρχετο κατὰ τὸ ἔθος παρέχουσα τοῖς πτωχοῖς τὰ πρὸς τὸν χρείαν. πανταχοῦ δὲ διελαλεῖτο ἡ ἐνάρετος πολιτεία τῆς Εὐπραξίας, ὅσα παρεῖχεν ἐκ τοῖς σεβασμίοις τοποις πανταχοῦ, ὡς καὶ αὐτὸν τὸν Βασιλέα ἀκούσειν περὶ αὐτῆς, καὶ πάσῃτῇ Συγκλήτῳ θαυμάζειν καὶ δοξάζειν. Ἤκουεν γὰρ ὀτι οὔτε ἰχθύος.

Euulso folio vno desiderantur sequentia de vita & obitu matris, & filiæ hæreditate, ipsa sic volente, in pauperes distributa quæ vt in aliis Vaticanæ Bibliothecæ codicibus requirerentur operam dedimus, & indies expectamus saltem in appendice repræsentanda.

CAP. III

[14] Μετελάμβανε γὰρ λοιπὸν δώδεκα ἐνιαυτῶν, ὅτε πρὸς τοὐς ἀγῶνας ἐγύμναζεν ἑαυτήν· Καὶ πρῶτον μὲνἀπὸ ἑσπέρας εἰς ἑσπέραν ἐγεύετο, [Duodennis] ἔπειτα διὰ δύο, ἔπειτα διὰ τριῶν. Οὐκ ἦν τινα αὐτῶν κομῆσαι τὸν τρίκλεινον, ἢ τὰςκοίτας τῶν Ἀδελφῶν εὐτρεπῆσαι, ἢ ὕδωρ ἀντλῇσαι καὶ παρακομῆσαι ἐν τῷ μαγηρίῳ· ἔθος γὰρ ἦν ἐν τῷ ἀσκητηρίῳ τοιοῦτον, [pia in monasterio exercitia facit,] ἐάν τινα συνέβη τῶν Ἀδελφῶν πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου καθ᾽ ὅναρ, εὐθέως ἐγνώριζεν τῇ Διακονίσσῃ· ἡ δὲ μετὰ δακρύων ἱκέτευεν τὸν Θεὸν ἀποστῆναι τὸν διάβολον ἀπ᾽ αὐτῆς· ἐκέλευσεν δὲ λίθους κομίζεσθαι, καὶ τιθέναι ὑπὸ τὴν κοίτην τῆς Ἀδελφῆς ὑπὸ τὸν σάκκον, καὶ τέφραν ἐπάνω τοῦ τριχίνου καταρένεσθαι, καὶ εἰς αὐτὸ διαναπαύεσθαι τὴν Ἀδελφὴν μέχρι δέκα ἡμέρας. Ἐκέλευσεν δὲ τῇ Εὐπραξίᾳ ταῦτα ποιεῖν, διότι αὐτὴ ἦν ἡ εὐτρεπίζουσα τὰς κοίτας τῶν ἀδελφῶν. [in tētatione, vt aliæ virgines solebant,] Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν πειρασθεῖσα καὶ ἡ αὐτὴ ἡ Εὐπραξία ὑπὸ τοῦ διαβόλου, συλλέξασα λίθους ὑπέθηκεν ὑπὸ τὴν κοίτην αὐτῆς ὑπὸ κάτω τοῦ σάκκου, καὶ ἐνέγκασα τέφραν * διέρενεν ἐπάνω τοῦ σάκκου. Ἰδοῦσα δὲ ἡ Διάκονος τὴν τέφραν ἐπὶ τῆς κοίτης Εὐπραξίας, ἐγέλασεν, καὶ λέγει μιᾷ τῶν᾽ Αδελφῶν τῶν πρεσβυτερίδων, ἀληθῶς τὸ κοράσιον ἤρξατο τῶν πειρασμῶν. Καὶ εὐξαμένη ἡ Διάκονος, [corroboratur ab Abbatissa.] εἶπεν· Ὁ Θεὸς, ὁ κτήσας αὐτὴν καὶ κελεύσας ἐπιλαβέσθαι αὐτὴν τοῦ σχήματος τούτου, αὐτὸς στερέωσον αὐτὴν εἰς τὸν φόβον σου. Καὶ καλέσασα τὴν Εὐπραξίαν λέγει αὐτῇ· Διατὶ οὐκ ἀπήγγειλάς μοι, τέκνον, τόν πειρασμὸν τοῦ διαβόλου, ἀλλ᾽ ἀπέκρυψάς μοι; ἡ δὲ πεσοῦσα εἰς τοὺς πόδας τῆς Διακόνου λέγει αὐτῇ· Συγχώρησόν μοι, δέσποινά μου, ὅτι ἠσχύνθην ἀπαγγεῖλαί σοι. Λέγει αὐτῇ ἡ Διάκονος· Τέκνον μου, ἀνδρίζου, ἵνα νικήσεις καὶ στεφανωθῆς.

[15] [Rursum tentata rē detegit eidē,] Πάλιν μετ᾽ ὀλίγον πειρασθεῖσα ἀνήγγειλέν τινι ἀδέλφῇ ὀνόμ ατι Ἰουλία ἥτις πολὺ ἠγάπα τὴν Εὐπραξίαν, ἡ καὶ ἐγύμναζεν αὐτὴν πρὸς τοὺς ἀγῶνας. Λέγει οὖν αὐτῇ ἡ Ἰουλία· Κυρία μου Εὐπραξία, μὴ κρύψεις τὴν Μεγάλην, ἀλλ᾽ ἀνένεγκον αὐτὴν, ἵνα εὐξηται ὑπὲρ σοῦ· λέγουσιν γὰρ περὶ αὐτης, ὅτι καὶ αὐτὴ ἐν τῇ νεότητι αὐτῆς πολλοὺς πειρασμοὺς τοιούτους ὑπὸ τοῦ διαβόλου ὑπέστη· καὶ, καθὼς λέγουσιν, ἐν μιᾷ νυκτὶ πειρασθεῖσα σφόδρα, ἔλαβεν ἐαυτὴν ἔξω τῆς τέγης, καὶ σταθεῖσα ὑπὸ τὸν οὐρανὸν, καὶ μ᾽ ἡμέρας καὶ μ᾽ νύκτας οὔτε ἔτε ἔφαγεν, οὔτε ἔπιεν, οὔτε ὕπνου μετέλαβεν, ἀλλ᾽ ἴστατο, τῷ Θεῷ τὴν ἱκεσίαν προςφέρουσα ἔως οὗ ἐνίκησεν τὸν διάβολον. Ὥστε οὖν πειραζόμεθα πάντες ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ἀλλ᾽ ἐλπίζομεν εἰς τὸν Κύριον, ὅτι νικήσομεν αὐτόν. Οὐκ οὖν Ἀδελφή μου μὴ ξενήσῃσε τοῦτο. ἀλλ᾽ ἀνάγγειλον τῇ Μεγάλῃ τὸ πρᾶγμα, καὶ μὴ ἀισχυνθῇς· Ἀκούσασα δὲ ἡ Εὐπραξία ἠυχαρίστησεν τῇ Ἰουλίᾳ, καὶ λέγει πρὸς αὐτήν· Βοηθήσει σοι ὁ Θεὸς, Ἀδελφή μου, ὅτι ᾠκοδόμησάς με, καὶ ἐστερέωσας τὴν ψυχήν μου· ἀληθῶς ἀπέρχομαι, καὶ ἀπαγγελῶ τῇ Μεγάλῃ τὸ πρᾶγμα. Λέγει αὐτῇ ἡ Ἰουλία· Ναὶ Κυρία μου Ἀδελφὴ, [iussaque a cibo abstinere] ἵνα εὔξηταί σοι, καὶ ἵνα προσθήσῃ σοι εἰς τὴν ἄσκησίν σου. Ἡ δὲ ἐξελθοῦσα ἀνήγγειλεν τῇ Διακόνῳ τὸ πρᾶγμα. Καὶ λέγει αὐτῇ ἡ Διάκονος· Μὴ ξενήσει σε, τέκνον, τὸ πρᾶγμα τοῦτο· ὅλος ὁ πόλεμος τοῦ διαβόλου, ὅν καθ᾽ ἡμῶν συνάπτει, οὗτός ἐστιν. Στῆκε οὖν ἀνδρεία, καὶ ἀμετακίνητος τῇ ψυχῇ, καὶ οὐ μὴ κατισχύσει σου· πολλὰ γὰρ ἔχεις πειρασθῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ. Ἀγωνίζου οὖν ἵνα νικήσῃς, καὶ παρὰ τοῦ νημφίου σου Χριστοῦ κομίσῃς τὸν στέφανον τῆς νικης. Καθὼς οὖν δύνασαι, [ieiunat quatriduo.] πρόσθες εἰς τὴν ἄσκησίν σου· ὁ γὰρ μεγάλα ἀγωνιζόμενος, μεγάλων ἐπιτεύξηται ἀγαθῶν. Διὰ πόσων ἡμερῶν ἐσθίεις τέκνον; Λέγει ἀυτῇ, Διὰ τριῶν, Δέσποινά μου. Λέγει αὐτῇ ἡ Διάκονος, Ἄλλην μίαν ἡμέραν πρόσθες. Ἡ δὲ μετὰ χαρᾶς δεξαμένη τὴν κέλευσιν, ἀνεχώρησεν.

[16] [rursum tētata] Γεναμένης δὲ αὐτῆς δεκαετοῦς, ἠνδριοῦτο τῇ ἡλικίᾳ, καὶ ὑπερίσχυεν τῇ δυνάμει· ἦν δὲ καὶ περικαλλὴς σφόδρα, ὡς ἀληθῶς Συγκλητικὴ καὶ βασιλικοῦ αἵματος. πάλιν δὲ πειρασθεῖσα, ἀπήγγειλεν τῇ Διακόνῳ τὸ πρᾶγμα. Ἡ δὲ λέγει ἀυτῇ· Μὴ φοβοῦ, τέκνον, ὁ Θεός ἐστι μετὰ σοῦ. Ἦν δὲ ἐν τῇ ἀυλῇ τοῦ ἀσκητηρίου σωρὸς λίθων· βουλομένη δὲ ἡ Διάκονος πειρᾶσαι ἀυτὴν, [simpliciter in arduis quibusuis obedit,] λέγει αὐτῇ· Δεῦρο, τέκνον μου, τοὺς λίθους τούτους μέτακόμησον ἄνθεν, καὶ θὲς ἀυτοὺς πλησίον τοῦ φούρνου. Ἡ οὖν Εὐπραξία εὐθέως ἐπιβάλλεται, καὶ μετακομίζει τοὺς λίθους. Ἦσαν δὲ καὶ μεγάλοι οἱ λίθοι, οὓς δύο * ὀνομάτων Ἀδελφῶν μόλις μετεκίνουν· ἀυτὴ δὲ ἐπὶ τοὺς ὥμους ἀυτῆς ἥρπαζεν τοὺς λίθους, μηδενὸς βοηθοῦ χρήζουσα· ἦν γὰρ νεανὶς καὶ ἰσχύουσα σφόδρα, καὶ οὐκ εἶπεν τῇ Διακόνῳ, ὅτι μεγάλοι εἰσὶν οἱ λίθοι, καὶ οὐκ ἰσχύω· οὐκ ἀντεῖπεν ὅτι νήστης εἰμὶ, καὶ ἀτονῶ, καὶ βαρεῖ με τὸ ἔργον· ἀλλὰ προθύμως τῇ κελεύσει τὴν ὑπακοὴν ἐποιεῖτο.

[17] [ferens & referens lapides prægrandes,] Πάλιν ἐπὶ τὴν αὕριον λέγει ἡ Διάκονος τῇ Εὐπραξίᾳ. Οὐ δίκαιόν ἐστιν τοὺς λίθους πλησίον κεῖσθαι τοῦ φούρνου· λάβε, τέκνον, ἀποκόμισον τοὺς λιθους εἰς τὸν τὸπον αὐτῶν. Ἡ δὲ πάλιν τὴν κέλευσιν τῆς Ἀρχιμανδριτήσσης ἐπλέρου. Καὶ τοῦτο τὸ ἔργον ἐπὶ λ᾽ ἡμέρας [ἐκέλευσε] ἐκτελεῖν αὐτὴν, ἵνα ἴδῃ τὴν ὑπομονὴν αὐτῆς. Πᾶσαι οὖν αἱ Ἀδελφαὶ ἐθαύμαζον βλέπουσαι τὴν ὑπομονὴν τοῦ κορασίου· καὶ αἱ μὲνὁρῶσαι μόνον ἐγέλων, αἱ δὲ ἐπεφώνουν ἀυτῇ οὕτως, Ἀνδρίζου Εὐπραξία. Ἀυτὴ δὲ ψάλλουσα καὶ χάιρουσα τὴν ὑπομονὴν ἐπλήρου. Τῇ οὖν λ᾽ τῶν ἡμερῶν, μετὰ τὸ πληρῶσαι ἀυτὰς τὴν λειτουργίαν, [& pistrino deseruiens,] γενομένης ἡμέρας ἀπῆλθεν πάλιν ἡ Εὐπραξία μετακομῆσαι τοὺς λίθους, καὶ λέγει ἀυτῇ ἡ Διάκονος· Ἄφες, τέκνον, τὴν λειτουργίαν ἐκείνην, καὶ λαβοῦσα τὸ ἄλευρον, φύρασον ἀυτὸ, καὶ ὄπτυσον εἰς τὸν φούρνον τοὺς ἄρτους, ἵνα εὑρεθῆ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῶν Ἀδελφῶν εἰς ἑσπέραν. Μετὰ πολλῆς οὖν χαρᾶς καὶ προθυμίας ἐποίει τὰ κελευόμενα.

[18] [Otiosa iterum tentatur;] Πάλιν οὖν ὁ διάβολος εὑρὼν ἀυτὴν ἀνεκτοτέραν, πειράζει ἀυτὸν πειρασμὸν τοιοῦτον, ὡς ὅτι ὁ Συγκλητικὸς ἐκεῖνος ὁ ὁρμοσάμενος ἀυτὴν, ἐπιρρίψας μετὰ στρατιωτικῆς βοηθείας ἀπάσπασεν ἀυτὴν ἐκ τοῦ μοναστηρίου, καὶ λαβὼν ἀυτὴν ἐπορεύετο. Κειμένη οὖν εἰς τὸν σάκκον ἐπὶ τῆς κοίτης αὐτῆς βίαν ἔκραζεν. Ἡ οὖν Διάκονος καί τινες Ἀδελφαὶ διυπνησθεῖσαι ἤκουος τῆς βίας αὐτῆς, καὶ ἐξυπνήσασαι ἀυτὴν, λέγουσιν ἀυτῇ· Τίς ἐστιν ὁ ἀγών σου οὗτος, τέκνον; ἡ δὲ εὐθέως τὰ τοῦ ὁρμαστοῦ ἐξηγήσατο Ἡ οὖν διάκονος ἐξυπνήσασα τάς Ἀδελφάς ἔστησεν εἰς προσευχὴν μέχρις οὗ ἡμέρα ἐγένετο. [occupatissima nullis deest officiis.] Μετὰ δὲ τὸ πληρῶσαι τὸν λειτουργίαν μέχρις ὥρας γ᾽, τὸ βιβλίον κατέχουσα ἡ Εὐπραξία ἵστατο ἀναγινώσκουσα, καθημένων τῶν Ἀδελφῶν καὶ ἀκροάμένων· καὶ μετὰ τοῦτο εὐθέως ἔστησαν εἰς τὸν λειτουργίαν τῆς γ᾽. Καὶ μετὰ τὸν ἀπόλυσιν εὐθέως ἡ Εὐπραξία τὸν τῶν Ἀδελφῶν ἠυπρέπιζεν ὑπηρεσίαν, κοσμοῦσα τὸν τρίκλεινον, καὶ τὰς κοίτας εὐτρεπίζουσα καὶ ὕδωρ ἀντλοῦσα καὶ ξύλα σχίζουσα, καὶ ἰσταμένη λοιπὸν ἑψῶσα τὸ ὀσπρέον, καὶ τὸ ἄλευρον φυρῶσα, καὶ τοὺς ἄρτους ὀπτῶσα ἐν τῷ φούρνῳ· καὶ ταῦτα πάντα ποιοῦσα, οὐδὲ τῆς νυκτερινῆς λειτουργίας ἀπελείπετο, οὔτε τὸν γ᾽ οὔτε τὸν στ᾽ οὔτε τὸν θ᾽. Μετὰ δὲ τὸ προλῦσαι αὐτὰς τὰς ἑσπερινὰς εὐχὰς, δι᾽ ἑαυτῆς τὸν ὑπηρεσίαν ἐποιεῖτο, τὸν παράθεσιν ποιουμένη, καὶ τὸ εὐκράτιον ἐπιδιδοῦσα. Συναντιλαμβάνετο δὲ ἀυτῆς, καὶ ἡ Ἰουλία, πάνυ γὰρ ἐφίλει τὸν Εὐπραξίαν.

[19] Πάλιν δὲ ὁ διάβολος καρτερῶς ἐν τοῖς ὕπνοις πειράσας ἀυτὸν, [Denuo tentata obtinet licentiam] μέγαν ἀγῶνα παρέσχεν ἀυτῇ, καὶ εὐθέως τὰ τοῦ ἀγῶνος ἀπήγγειλεν τῇ Διακόνῳ. Εὐξαμένη οὖν ἡ Διάκονος λέγει, Τέκνον μου Εὐπραξία, καιρὸς ἀγῶνός ἐστι, βλέπε μὴ χαυνώσει ὁ διάβολος τὸν λογισμόν σου, ἔτι γὰρ ὀλίγον χρόνον ἐὰν πολεμήσει μετὰ σοῦ, καὶ νικηθεὶς φεύξηται ἀπὸ σοῦ. Ἔλεγεν δὲ καὶ ἡ Ἰουλία, Κυρία μου Ἀδελφὴ, ἐὰν μὴ ἄρτι πολεμήσωμεν αὐτὸν καὶ νικήσωμεν, εἰς τὸ γῆρας ἡμῶν πῶς ἂν δυνώμεθα συνάψαι πρὸς αὐτὸν πόλεμον. Λέγει ἀυτῇ ἡ Εὐπραξία· Ζῇ Κύριος, [tota septimana ieiunandi:] Ἀδελφή μου, ὅτι ἐὰν ἐπιτρέψει μοι ἡ Μεγάλη, οὐ μὴ γεύσομαι ἄρτου πᾶσαν τὸν ἑβδομάδα, ἕως οὗ νικήσω ἀυτόν. Λέγει ἀυτῇ ἡ Ἰουλία· Ἀληθῶς, Ἀδελφή μου, ἐγὼ οὐκ ἰσχύω πᾶσαν τὸν ἑβδομάδα ἐγκρατεύσασθαι· εἰ δὲ τοῦτο δυνηθῇς κατορθῶσαι, μακαρία εἶ καὶ ἐπὶ γῆς καὶ οὐρανοῖς. Ἐν γὰρ τῷ ἀσκητηρίῳ τούτῳ οὐδεὶς ἠδυνήθει πᾶσαν τὸν ἑβδομάδα ἄσιτος διαμεῖναὶ, εἰ μὴ ἡ Κυρία ἡ Μεγάλη. Εἰσελθοῦσα οὖν ἡ Εὐπραξία πρὸς τὸν Μεγάλην παρεκάλει ἀυτὸν ὥστε ἐπιτρέψαι ἀυτῇ, ἵνα ἄσιτος διατελέσει πᾶσαν τὸν ἑβδομάδα. Λέγει ἀυτῇ ἡ Διάκονος, πᾶν, ὅ ἐὰν εὗρῃ ἡ χεῖρ σου, ποίει τέκνον μου· ὁ Θεὸς ὁ δημιουργήσας σε ἐνισχύει σε, καὶ παράσχει σοί νίκην κατὰ τοῦ διαβόλου. Ἤρξατο οὖν ἡ Εὐπραξία ἀσιτεῖν, καὶ διετέλεσεν πᾶσαν τὸν ἑβδομάδα, καὶ οὔτε τῆς λειτουργίας ἀπελυμπάνετο, οὔτε τῆς ὑπηρεσίας τῶν Ἀδελφῶν ὑστέρησεν, ὥστε θαυμάζειν πάσας τὰς Ἀδελφὰς τὸν ὑπομονὴν τῆς Εὐπραξίας, ἣν ἐνεδείκνυτο ἐν τοιούτῳ κάλλει καὶ νεότητι. [toto anno numquam visa sedere] Ἔλεγον δέ τινες τῆς συνοδίας, ὅτι ἔχομεν ἐνιαυτὸν τηροῦντες τὸν Εὐπραξίαν, καὶ οὐκ εἴδομεν ἀυτὴν καθεσθῆσαν τῇ ἡμέρᾳ, οὔτε ἐν τῇ νυκτὶ, εἰ μὴ μόνον ὅταν ἔλθῃ εἰς τὴν κοίτην ἀυτῆς ἀναπαύσασθαι, οὐ γὰρ ἐκαθέσθη ποτὲ καὶ ἔφαγεν ἄρτον. Πᾶσαι οὖν αἱ Ἀδελφαὶ ἠγάπουν τὸν Εὐπραξίαν, ὅτι οὕτως ἐταπείνου ἑαυτὸν, καὶ μετὰ προθυμίας ἐξηπειρέτει τοσαύταις, καὶ ἐθεράπευεν ἀυτὰς, καὶ μάλιστα αἵματος ὑπάρχουσα βασιλικοῦ· καὶ ἐκτενῶς ἱκέτευον τὸν Θεὸν ἵνα σωθῇ.

CAP. IV

[20] Ἦν δέ τις εἰς αὐτὰς ὀνόματι Γερμάνα, ἣν ἔλεγον ἀπόδουλον εἶναι· καὶ φθόνῳ βαλλομένη κατὰ τῆς Εὐπραξίας, [Æmula insurgente] ἀπέρχεται αὐτῇ ἐν τῷ μαγηρίῳ κατειδίαν, καὶ λέγει ἀυτῇ· Εἰπὲ, Εὐπραξία, εί δὲ σὺ ἅπαξἐσθίης τῆς ἑβδομάδος κατὰ τὸν κανόνα τῆς Μεγάλης, καὶ ἡμεῖς οὐ δυνάμεθα· ἐὰν οὖν ἀναγκασθῶμεν ὑπὸ τῆς Μεγάλης, τί ἔχομεν ποιῆσαι; Λέγει ἀυτῇ ἡ Εὐπραξία, Συγχώρησόν μοι Δέσποινά μου, ἡ Κυρία ἡμῶν ἡ Μεγάλη εἶπεν, ὅτι καθὼς δύναταί τις ἀγωνίσηται. οὐ γὰρ ἐξ ἀνάγκης ἐπέθηκέν μοι τὸν ζυγὸν τοῦτον. Λέγει ἡ Γερμάνα πρὸς ἀυτὴν· Ἐπιθέτρια καὶ πάσης φαυλότητος πεπληρωμένη, τίς οὐκ οἶδεν ὅτι ἐν φαυλότητι ταῦτα πράττεις, ἵνα μετὰ τὸν κοίμησιν τῆς Μεγάλης σὺ διαδέξεις τὸν ἀξίαν ταύτην; Πιστεύω εἰς τὸν Θεὸν ὅτι οὐ μὴ ἀξιωθήσῃ ἐλθεῖν εἰς τὸν ἡγεμονίαν ταύτην. Ἀκούσασα δὲ ταῦτα ἡ Εὐπραξία, [humiliat se,] ῥίπτει ἑαυτὸν εἰς τοὺς πόδας ἀυτῆς, καὶ λέγει πρὸς ἀυτὸν· Συγχώρησόν μοί, Δέσποοινά μου, ἥμάρτον εἰς τὸν Θεὸν, καὶ εἰς σέ. Μαθοῦσα δὲ ταῦτα ἡ Διάκονος μετεκαλέσατο ἐπὶ πάντων τὸν Γερμάναν καὶ λέγει ἀυτῇ· Δούλη πονηρὰ καὶ τοῦ Θεοῦ ἀλλοτρία, τί σὲ ἠδίκησεν τὸ κοράσιον Εὐπραξία, ὅτι ἐσπούδασας ἐκκόψαι τὸν προθυμίαν ἀυτῆς; Ἀλλοτρία ὑπάρχεις τῆς ἀδελφότητος, ἀναξία ὑπάρχεις τῶν μυστηρίων τῆς λειτουργίας, καὶ τῆς τῶν Ἀδελφῶν συνεστιάσεως. [& pro eadē deprecatur Abbatissā:] Πολλὰ δὲ κατὲδέετο ἀυτῆς ἡ Εὐπραξία, ἵνα συγχωρήσει ἀυτῇ, καὶ οὐκ ἔπεισεν ἀυτὴν, ἕως οὗ ἐπληρώθησαν ἡμέραι λ᾽. Τῇ γοῦν λ᾽ ἡμέρᾳ ἰδοῦσα ἡ Εὐπραξία ὅτι οὐδὲν ὀφελεῖ, παραλαβοῦσα μεθ᾽ ἑαυτῆς τὸν Ἰουλίαν, ἐδεήθη τῶν πρεσβυτερίσσων τοῦ μοναστηρίου, ὥςε ἱκετεῦσαι τὸν Μεγάλην καταλλαγεῖναι τῇ Γερμάνᾳ· Προσκαλεῖται οὖν τὴν Γερμάναν ἐπὶ πάντων ἡ Διάκονος, καὶ λέγει ἀυτῇ· Ἀθλία οὐκ αἰδέσθης ἐν τῇ καρδίᾳ σου ἐκκύψαι τὴν προθυμίαν ἀυτῆς, οὔτε ἐνεθυμήθης, ὅτι Συγκλητικὴ οὖσα, καὶ αἵματος βασιλικοῦ ἐταπείνωσεν ἑαυτὴν, καὶ δουλεύει σοι διὰ τὸν Θεόν; Καὶ πασῶν ἱκετευσασῶν, διελλάγει τῇ Γερμάνᾳ.

[21] [molestam tentationē superare volens] Ὁ δὲ διάβολος οὐκ ἐπαύετο πολεμῶν τὴν Εὐπραξίαν σφοδρῶς. Ἐν μιᾷ οὖν νυκτὶ, κοσμικῇ φαντασίᾳ πλανήσας ἀυτὴν, χαλεπῶς ἐτάραξεν. Ἀναπηδήσασα δὲ καὶ κατασφραγισαμένη ἐξεπήδησεν ἔξω τῆς τέγης, καὶ ςᾶσα εἰς τὸν ἀέρα ἐξέτεινεν τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὐρανὸν, ἱκετεύουσα τὸν Θεὸν ἵνα ἀποστήσῃ τὸν διάβολον ἀπ᾽ ἀυτῆς. Ἀπηγγέλει δὲ τῇ Διακόνῳ, ὅτι Εὐπραξία εἰς τὸν ἀέρα ἵσταται τὰς χεῖρας εἰς τὸν οὐρανὸν ἔχουσα. Ἀκούσασα δὲ ἡ Διάκονος, παραγενομένη εἰς τὸν τόπον όπου ἔστηκεν ἡ Εὐπραξία, λέγει ἀυτῇ· Στερεώσῃ σε ὁ Θεὸς εἰς τὸν φόβον αὐτοῦ, καὶ δώῃ σοι τὸν ὑπομονήν. [sub dio extensis manibus in oratione perseuerat] Πᾶσαι οὖν αἱ Ἀδελφαὶ ἤυχοντο ὑπὲρ ἀυτῆς, ὅτι νέα ἦν τῇ ἡλικίᾳ· ἦν γὰρ λοιπὸν ἐτῶν κ ε ᾽. Ἰσταμένης δὲ ἀυτῆς μέχρι δεκάτης ἡμερῶν, ἐγέλα ἡ Διάκονος, καὶ αἱ ἀδελφαὶ ὁρῶσαι ἀυτὴν, ἐκδεχόμεναι τὴν ὑπομονὴν ἀυτῆς. Πληρωθησῶν δὲ τῶν λ᾽ ἡμερῶν, ἤρξαντο θαυμάζειν, καὶ λέγουσιν αἱ πρεσβύτεραι τῇ Μεγάλῃ· Εὐπραξία τὸν ἀγῶνα τὸν σὸν θέλει ἀγωνίσασθαι, ὅν ποτε ηγωνίσω αὐτή. Ἀκούσασα δὲ ἡ Μεγάλη ἐμηδίασεν. Λέγουσιν αὐτῇ αἱ πρεσβύτεραι πάλιν. Ἀληθῶς Δέσποινα, ἡ Εὐπραξία τὰς μ᾽ ἡμέρας θέλει στῆναι κατὰ τὸν κανόνα, ὅν ποτε ἔστης. Λέγει οὖν ἡ Μεγάλη, στερεώσῃ ἀυτὴν ὁ Θεὸς εἰς τὸν φόβον αὐτοῦ. [& Abbatissæ iussu resocillatur.] Πληρωθησῶν δὲ τῶν μ᾽ ἡμερῶν, ἄλλας πέντε ἐστάθη μετὰ τὰς μ᾽. Καταδαπανηθείοης δὲ τῆς ἰσχύος ἀυτῆς ἀπὸ τῆς ἀσιτίας, κατέπεσεν εἰς τὸ ἔδαφος, καὶ ἔκειτο ὡς νεκρά. Συνδραμοῦσαι δὲ αἱ Ἀδελφαὶ, ἔλαβον ἀυτὴν, καὶ οὐ δὲ χεῖρα ἠδυνήθεισαν διπλῶσαι ἀυτῆς, οὖ δὲ πόδα, ἀλλ᾽ ἔκειτο ὅλη ὡς ξύλον ἄφωνον. Προσενέγκασα δὲ ἀυτῇ τροφὴν ἡ Διάκονος, λέγει ἀυτῇ· Τέκνον μου Εὐπραξία, ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μετάλαβε τῆς τροφῆς ταύτης. Καὶ εὐθέως μετέλαβεν τροφῆς, καὶ βαστάσασαι ἀυτὴν εἰσήνεγκαν εἰς τὸ μοναστήριον, καὶ κατ᾽ ὀλίγον λαμβάνουσα τροφὴν ἤρξατο ἰσχύειν.

[22] [A diabolo in puteum præcipitata,] Ἰδὼν δὲ ὁ διάβολος τὴν τοσαύτην ἀυτῆς ὑπομονὴν, οὐκ ἔτι προσῆλθεν πειρᾶσαι ἀυτὴν, ἀλλ᾽ ἐβουλήθη συντόμως ἀπολέσαι ἀυτὴν. Ἐν μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν κατελθούσης ἀυτῆς ἐν τῷ φρέατι ἀντλῆσαι ὕδωρ, ἁρπάζει ἀυτὴν μετὰ τοῦ κεραμείου, καὶ χαλᾷ αὐτὴν ἐν τῷ φρέατι κάτω, ὡς λέγειν τὴν Εὐπραξίαν, ὅτι μέρει τοῦ πυθμένος τοῦ φρέατος ἤγγισεν ἡ κεφαλὴ ἀυτῆς. Ἀναρπασθεῖσα ουν ὑπὸ τοῦ ὕδατος, καὶ κατασχοῦσα τὰ σχοινία τῆς σιτλας, ἐβόησεν ἐν τῷ φρέατι οὕτως, Χριστὲ βοήθησόν μοι. [eu dit illæsa:] Βοῆς δὲ γενομένης, ὅτι Εὐπραξία κατέπεσεν ἐν τῷ φρεατι, συνδραμοῦσαι αἱ Ἀδελφαὶ σὺν τῇ Ἡγουμένῃ ἀνεσπασαν αὐτὴν ἐκ τοῦ φρέατος. Ἡ δὲ ἀνελθοῦσα, καὶ κατασφραγισαμένη ἐμηδίασεν καὶ λέγει· Ζῇ ὁ Χριστός μου, ὅτι οὐ μή με νικήσεις διάβολε, οὐ μή σοι παραχωρήσω, ἕως μὲντῆς σήμερον μίαν ὑδρίαν βαστάζουσα τὸ ὕδωρ ἐν τῷ μαγηρίῳ παρεκόμισα, ἀπὸ δὲ τῆς σήμερον ἡμέρας δυο ὑδρίας βαστάζουσα τὸ ὕδωρ παρακομήσω· καὶ ἐποίει οὕτως.

[23] [grauiter sauciata semel] Ἰδὼν οὖν ὁ διάβολος ὅτι οὐκ ἴσχυσεν αὐτὴν ἀπολέσαι ἐν τῷ φρέατι, ἐπετήρει τὸ πῶς ἀπολέσαι αὐτὴν. Ἄλλοτε δὲ πάλιν κατελθούσης αὐτῆς σχύσαι ξύλα, καὶ ἤδη σχυσάσης ὀλίγα, παραγένεται ὁ διάβολος ἐπιτηρῶν. Ὡς οὖν ὕψωσεν τὴν ἀξίνην φέρειν ἐπὶ τὸ ξύλον, συνδεσμεῖ ὁ διάβολος τὰς χεῖρας αὐτῆς, καὶ φέρει τὴν ἀξίνην κατὰ τῆς πτέρνης αὐτῆς, καὶ ἔφθασεν μέχρι τοῦ καλάυου. Ἡ δὲ ὁρῶσα τὴν πληγὴν δεινὴν οὖσαν, καὶ τὸ αἷμα σφοδρῶς ἐκχυόμενον, ῥίψασα τὴν ἀξίνην καὶ ὀλιγοψυχήσασα, κατέπεσεν εἰς τὸ ἔδαφος. Ἡ δὲ Ἱουλία βοήσασα συνέδραμε καὶ ἀπήγγειλεν ταῖς Ἀδελφαῖς, ὅτι Εὐπραξία λαβοῦσα τὴν ἀξίνην ἀπέθανεν. Συνδρομῆς δὲ γενομένης πασῶν καὶ βοῆς, περιετείχησαν αὐτὴν πᾶσαι αἱ Ἀδελφαὶ, καὶ ἔκλαιον. Κατελθοῦσα δὲ ἡ Ἡγουμένη προσήνεγκεν ὕδωρ τῇ ὄψει αὐτῆς, καὶ κατασφραγήσασα αὐτὴν καὶ περιπτυξαμένη, λέγει αὐτῇ· Τέκνον μου Εὐπραξία, τί ὀλιγόρησας; ἀνάνευσον, καὶ λάλησον ταῖς ἀδελφαῖς. Ἡ δὲ ἀναβλέψασα, λέγει τῇ Ἡγουμένῃ· Μὴ κλαῖε, μῆτέρ μου, ἡ γὰρ ψυχή μου ἐν ἐμοί ἐστιν. Ἡ δὲ Ἡγουμένη τὴν σωτήριον σφραγίδα ἐπιθήσασα ἐπὶ τοῦ μετώπου αὐτῆς ἤυξατο οὕτως· Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, ἴασαι τὴν δούλην σου, ὅτι διὰ σὲ πάσχει. Καὶ δείσασα τὸν πόδα αὐτῆς ῥάκκος τρίχινον ἤγειρεν αὐτήν· καὶ δοῦσα αὐτῇ χεῖρα ἔφερεν αὐτὴν εἰς τὸ μοναστήριον. [iterumq; non cessat ab opere:] Ἡ δὲ περιβλεψαμένη, καὶ ἰδοῦσα τὰ ξύλα ἐῤῥιμμένα λέγει ταῖς Ἀδελφαῖς· Ζῇ Κύριος ὁ Θεός μου, ἐὰν μὴ συλλέξω τὰ ξύλα καὶ πληρώσω τὰς ἀγκάλας μου, οὐ μὴ ἀνέλθω. Λέγει αὐτῇ ἠ Ἰουλία, Μὴ Κυρίαμου Ἀδελφὴ, οὐ δύνασαι· ἄφες· ἐγὼ συλλέγω τὰ ξύλα. Ἡ δὲ οὐ συνεχώρησεν, ἀλλὰ πληρώσασα τὰς ἀγκάλας αὐτῆς τῶν ξύλων οὕτως ἀνήρχετο. Ὁ δὲ διάβολος οὐκ ἐφίσατο αὐτῆς. Ἀνελθοῦσα οὖν τῶν ἄνω βαθμῶν τῆς κλίμακος, περιετράπει, τοῦ διαβόλου ὑποσκελίσαντος αὐτὴν, καὶ πατήσασα τὸ ἄκρον τοῦ στηχαρίου αὐτῆς, ἔπεσεν ἐπάνω τῶν ξύλων, ὧν ἐβάσταζεν· καὶ πήγνυται ξύλον κατὰ τῆς ὄψεως αὐτῆς, ὡς νομίζειν τὰς Ἀδελφὰς ὅτι τὸν ὀφθαλμὸν αὐτῆς διεπῆρεν τὸ ξύλον. Ἀναβοήσασα οὖν ἡ Ἰουλία λέγει πρὸς αὐτὴν· Εἶπόν σοι Κυρία μου Ἀδελφὴ, ὅτι οὐ δύνασαι, ἀλλὰ δὴ ἀναπαύου· καὶ οὐκ ἤκουσάς μου. Λέγει αὐτῇ ἡ Εὐπραξία· Μὴ λυποῦ, Ἀδελφή μου· ἀλλ᾽ εὐφιότητι λάβε τὸ ξύλον ἀπ᾽ ἐμοῦ· ὁ γὰρ ὀφθαλμόν μου ὑγιής ἐστιν. Ἔλαβον οὖν τὸ ξύλον ἐξ αὐτῆς, καὶ σφοδρῶς αἵματος ῥύσις ἐγένετο. Ἡ δὲ Ἡγουμένη ἐνέγκασα ἔλαιον καὶ ἅλας καὶ εὐξαμένη, ἐπέθηκεν αὐτῃ. Ἡ δὲ Ἰουλία πάλιν φησὶν πρὸς ἀυτήν· Ὕπαγε, Ἀδελφῄ μου, εἰς τὴν κοίτην σου, καὶ ἀναπαύου, κᾀγὼ ποιῶ τὴν ὑπηρεσίαν ταῖς Κυρίαις ταῖς Ἀδελφαῖς. Ἡ δὲ μακαρία Εὐπραξία λέγει· Ζῇ Κύριος ὁ Θεός μου, οὐ μὴ ἀναπαύσωμαι μέχρις οὗ πληρώσω τὴν ὑπηρεσίαν μου. Πολλὰ δὲ παρεκλήθη ὑπὸ τῆς συνοδίας, ὤστε ἀναπαῆναι διὰ τὰς πληγὰς, ἅς εἶχεν, καὶ οὐκ ἠνήχετο· ἀλλ᾽ οὕτω τετραυματισμένη, καὶ ἐξ ἀμφοτέρων τῶν πληγῶν ῥέοντος αἵματος, ἵστατο τὴν ὑπηρεσίαν ποιοῦσα τῶν Ἀδελφῶν, καὶ μήτε τῆς λειτουργίας ἀπολειφθεῖσα μήτε τῆς ἄλλης διακονίας.

[24] [a graui lapsu illæsa permanet,] Πάλιν ἐν ἄλλῃ βολῇ ἀνελθούσης αὐτῆς μετὰ τῆς Ἰουλίας ἐν τῷ τριστέγῳ, ἁρπάσας αὐτὴν ὁ διάβολος, κριμνήζει ἄνωθεν κάτω. Βοησάσης δὲ τῆς Ἰουλίας, συνέδραμον αἱ Ἀδελφαὶ, δοκοῦσαι νεκρὰν εὑρεῖν τὴν Εὐπραξίαν. Καὶ ἀυτὴ ἀναστᾶσα ὑπήντησεν αὐταῖς, ἥν τινα λαβοῦσαι εἰσφέρουσιν πρὸς τὴν Ἡγουμένην, καὶ ἠρώτησεν αὐτὴν, Μή τι ἐπλήγης; Ἡ δὲ Εὐπραξία λέγει· Ζῇ Κύριος, Δέσποινα, ὅτι οὔτε πῶς ἔπεσα οἶδα, οὔτε πῶς ἀνέστην. Ἀκούσασα οὖν ἡ Ἡγουμένη ὅτι ἀπὸ τηλικούτου ὕψους πεσοῦσα οὐδὲν ἐβλάβη, ἐδόξασεν τὸν Θεὸν, καὶ λέγει αὐτῇ· Ὕπαγε, τέκνον, εἰς τὸ ἔργον σου, καὶ ἔσται ὁ Θεὸς μετὰ σοῦ.

[25] [item a feruentis ollæ coctione in faciem effusa.] Πάλιν οὖν ὁ ἐχθρὸς θέλων ἀυτὴν ἀποκτεῖναι ἐπάρασαν τὸ χαλκίον τοῦ ζεματος, ἐν ᾧ τὸ λάχανον ἤψει, ὥστε χαλάσαι τὸ ζεμα εἰς τὸν κατάγοντα, συνδεθεῖσα τοὺς πόδας ὑπὸ τοῦ διαβόλου, καὶ πεσοῦσα ὑπτία φέρει τὸ χαλκίον τοῦ ζέματος κατὰ τῆς ὄψεως ἀυτῆς. Πασῶν δὲ τῶν Ἀδελφῶν ἐπὶ τούτῳ πτωηθεισῶν, ἀναπειθήσασα ἡ Εὐπραξία ἐμηδίασεν, καὶ φησιν πρὸς ἀυτάς· Τίνος ἕνεκεν ἐταράχθητε; Ἡ δὲ Μεγάλη ἰδοῦσα ότι οὐκ ἐφλέχθη, ἐνέκυψεν εἰς τὸ χαλκίον, καὶ βλέπει τὸ ὑπολυφθὲν κάτω ζέμα κολλάζον, καὶ στραφεῖσα λέγει τῇ Εὐπραξίᾳ· Οὐκ ἥψατό σου τὸ ζέμα; Λέγει ἡ Εὐπραξία, Ὄντως Δέσποινά μου, ὅτι ὡς ὕδωρ ψυχρὸν οὕτως ἦλθεν κατὰ τῆς ὄψεώς μου. Θαυμάσασα δὲ ἡ Διάκονος καὶ ἀτενίσασα εἰς ἀυτὴν εἶπεν· Ὁ Θεὸς φιλάξῃ σε, τέκνον, καὶ δώσῃ σοι ἀδιαλύπτως γεωργεῖν τὸν φόβον αὐτοῦ. Καὶ εἰσελθοῦσα ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, συγκαλεῖται τὰς πρωτευούσας, καὶ λέγει ἀυταῖς· Ὄιδατε ὅτι Εὐπραξία χάριτος ἠξίωται· γινώσκετε γὰρ ὅτι οὔτε κρεμνησθεῖσα συνετρίβη, οὔτε ὑπὸ τοῦ ζέματος κατεκάη. Αἱ δὲ λέγουσιν· Ὄντως Εὐπραξία δούλη Θεοῦἐστιν, καὶ μέλει περὶ ἀυτῆς τῷ Κυρίῳ· ἐπεὶ οὐκ ἀνεσωβήθη ἐν τοιούτοις πειρασμοῖς.

CAP. V

[26] Πᾶσα δὲ ἡ πόλις καὶ ἡ περίχωρος ἔθος εἶχον τὰ κακῶς πάσχοντα παιδία φέρειν ἐν τούτῳ τῷ μοναστηρίῳ πρὸς τὰς σημειοφόρους γυναῖκας, [Inter infirmos infantes curanda adducitur energumena vna] καὶ ἐλάμβανε ἀυτὰ ἡ Μεγάλη, καὶ εἰσήρχετο ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, καὶ ἐδέοντο τοῦ Θεοῦ ὑπὲρ ἀυτῶν, καὶ εὐθέως ἰῶντο τὰ παιδία ἀπὸ παντὸς νοσήματος, καὶ ἐλάμβανον ἀυτὰ αἱ μητέρες ἀυτῶν ὑγιῆ, καὶ ἐπορεύοντο χαίρουσαι καὶ δοξάζουσαι τὸν Θεόν. Ἦν δέτις ἐν τῷ μοναστηρίῳ ἐκείνῳ γυνὴ πασχικὴ ἐκ παιδόθεν, προσαχθεῖσα τῷ μοναστηρίῳ χάριν ἰάσεως· εἶχεν δὲ πνεῦμα ἀρχοντικὸν, δεδεμένη τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας, καὶ ἦν ἀφρίζουσα καὶ τρίζουσα τοὺς ὀδόντας, καὶ κράζουσα μεγάλα ὥστε πάντας τοὺς ἀκούοντας ἀυτῆς καταπτήσσειν τῷ φόβῳ. Πολλάκις οὖν ἡ Μεγάλη σὺν ταῖς πρεσβυτέραις ὑπὲρ τοῦ ἰαθεῖναι ἀυτὴν εὐξαμένη, οὐκ ἐπέτυχεν· ὅθεν οὐκ ἴσχυον ἐγγῆσαι ἀυτῆς, ὥστε τροφὴν ἐπιδοῦναι· ἐδεσμεῖτο δὲ καὶ καυκίον ἐν σχοινίῳ· ἦν δὲ ἐν τῷ καυκίῳ ὅσπρεον, καὶ ἄρτος, καὶ ἀπεκρεμνᾶτο εἰς ῥάβδον, καὶ ἀπεδίδοτο ἀυτῇ ἀπὸ μακρόθεν, καὶ οὕτως ἐτρέφετο Πολλάκις δὲ ἁρπάζουσα τὸ καυκίον σὺν τῇ ῥάβδῳ, ἠκόντιζεν ἐπάνω τῆς ἐπιδιδούσης Ἀδελφῆς.

[27] Ἐγένετο δὲ ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν εἰσελθοῦσα ἡ θυρωρὸς λέγει τῆ Διακόνῳ· Γυνή τις ἤνεγκεν παιδίον, καὶ ἴσταται ἔξω τῆς πύλης κλαίουσα· ἔστιν δὲ τὸ παιδίον ὡς ἐτῶν ή, παραλυτικὸν, κοφὸν, καὶ ἄλαλον. [cui, post puerum paralyticum mutum ac surdum curatum,] Ἰδοῦσα δὲ ἡ Μεγάλη ὅτι χάριτος ἠξιώθη ἡ Εὐπραξία κατὰ δαιμόνων, λέγει τῇ θυρωρῷ· Κάλεσόν μοι τὴν Εὐπραξίαν. Παραγενομένης δὲ ἀυτῆς, φησὶν ἡ Μεγάλη· Ὕπαγε, λαβε τὸ παιδίον παρὰ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ φέρε ᾧδε. Ἡ δὲ ἐξελθοῦσα καὶ ἰδοῦσα τὸ παιδίον παραλελυμένον καὶ τρέμοντα, ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾽ αὐτῷ, καὶ στενάξασα συμπαθῶς ἐσθράγησεν τὸ παιδίον, καὶ λέγει· Ὁ δημιουργήσας σε Θεὸς ἰᾶταί σε, τέκνον. Καὶ λαβοῦσα ἀυτὸ, ἐπορεύετο πρὸς τὴν Μεγάλην. Τὸ δὲ παιδίον βασταζόμενον ὑπὸ τῆς Εὐπραξίας ἰάθη, καὶ ἀναβοῆσαν τὸν μητέρα ἐκάλει. Ἰδοῦσα δὲ ἡ Εὐπραξία ὅτι τὸ παιδίον ἤρξατο λαλεῖν, φοβηθεῖσα ἔθηκεν ἀυτὸ εἰς τὸ ἔδαφος. Τὸ δὲ παιδίον εὐθέως ἀναστὰν ἔδραμεν ἐπὶ τὴν πύλην ζητοῦν τὸν μητέρα. Δραμοῦσα δὲ ἡ θυρωρὸς ἀπήγγειλεν τῇ Ἡγουμένῃ τὸ γεγονός. Ματακαλεσαμένη δὲ τὸν μητέρα τοῦ παιδίου λέγει ἀυτῇ· Εἰπὲ, Ἀδελφὴ, πειρᾶσαι ἡμᾶς ἦλθες ᾦδε; Ἀπεκρίθη δὲ ἡ μήτηρ τοῦ παιδιου· Μὰ τὸν Δεσπότην Χριστὸν, Δέσποινα, οὔτε περιεπάτησεν, οὔτε ἐλάλησεν, οὔτε ἤκουσεν τὸ παιδίον ἕως τῆς ὥρας ταύτης· ἀλλ᾽ ὅτε ἐδέξατο ἀυτὸ ἡ Κυρία ἡ Ἀδελφὴ, παραχρῆμα ἐλάλησεν· ἀυτὴ δὲ ῥίψασα ἀυτὸ εἰς τὸ ἔδαφος ἔστη ἔκθαμβος· τὸ δὲ παιδίον ἀναστὰν ἦλθεν πρὸς μέ. Λέγει ἀυτῇ ἡ Μεγάλη· Ἴδε οὖν, ἔχεις ἀυτὸ ὑγιές· λάβε καὶ πορεύου ἐν εἰρήνῃ. Ἡ δὲ λαβοῦσα ἐπορεύθη δοξάζουσα τὸν Θεόν.

[28] Πάλιν οὖν ἡ Ἡγουμένη πρὸς τὰς πρεσβυτέρας φησίν· Τί ὑμῖν δοκεῖ περὶ Εὐπραξίας; Λέγουσιν δὲ, [ministrans Eupraxia,] Ὄντως δούλη ἐστὶν τοῦ Θεοῦ. Καλέσασα οὖν ἀυτὴν, λέγει ἀυτῇ. Τέκνον μου Εὐπραξία, θέλω ἵνα τῇ πασχικῇ ταύτῃ, τῇ ἐν τῷ μοναστηρίῳ οὔσῃ, διὰ χειρῶν σου προσενέγκῃς τὸν ἄρτον, ἐὰν μὴ φοβῇ ἀυτήν. Ἡ δὲ Εὐπραξία φησίν· Οὐχὶ, Δέσποινα, οὐ φοβοῦμαι ἀυτήν. Λαβοῦσα οὖν τὸ καυκίον τοῦ ὀσπρέου, καὶ τὸν ἄρτον προσήγαγεν ἀυτῇ. Ἡ δὲ εὐθέως τρίζουσα τοὺς ὀδοντας καὶ βρύξασα μεγάλα, ὤρμησεν ἐπ᾽ ἀυτὴν, καὶ δραξαμένη τὸ καυκίον ἤθελεν συντρίψαι ἀυτό. Ἡ δὲ Εὐπραξία κατασχοῦσα τῆς χειρὸς ἀυτῆς λέγει· Ζῇ Κύριος, [in virga Abbatissæ præualet:] ἐὰν θείσω σε εἰς τὸ ἔδαφος, λαμβάνω τὸν ῥάβδον τῆς Μεγάλης, καὶ οὕτω σὲ μαστίξω, ἵνα μηκέτι τολμήσῃς πονηρεύσασθαι. Ἰδοῦσα δὲ ἡ πασχικὴ ὅτι κατισχύει ἀυτῆς, ἡσύχασεν. Μετὰ δὲ τὸ ἡσυχᾶσαι ἀυτὸν, ἤρξατο κολακεύειν ἀυτὸν ἡ Εὐπραξία καὶ λέγειν, Κάθησον, Ἀδελφή, φάγε, καὶ πίε, καὶ μὴ ταράσσου. Ἡ δὲ καθήσασα ἔφαγεν, καὶ ἡσύχασεν, καὶ ἀπὸ τῆς ὥρας ἐκείνης οὐκέτι διὰ τῆς ῥάβδου ἐπεδίδουν ἀυτῇ τὸν τροφὴν, ἀλλ᾽ ἡ Εὐπραξία διηκόνει ἀυτῇ. Ὁρῶσαι δὲ πᾶσαι τοῦτο, τὸν Εὐπραξίαν ἤυχοντο ὑπὲρ ἀυτῆς. Ὅταν οὖν ἤρξατο κινεῖσθαι ἀπὸ τοῦ δαίμονος ἡ πασχικὴ καὶ ἀγανακτεῖν, ἔλεγον πρὸς ἀυτὸν αἱ Ἀδελφαί· Παῦσαι, Ἀδελφή, καὶ μὴ πονηρεύου, ἐπεὶ ἔρχεται ἡ Κυρία ἡ Εὐπραξία καὶ μαστίξει σε· καὶ εὐθέως ἡσύχαζεν.

[29] [æmulam ab eadem laniādameruit.] Πάλιν οὖν ἡ Γερμάνα νηττομένη ὑπὸ τοῦ φθόνου διεγείρετο τῇ καρδίᾳ, καὶ ἔλεγεν πρὸς τὰς Ἀδελφάς· Εἰ μὴ ἦν ἡ Εὐπραξία οὐκ ἡυρίσκετο ἄλλη προσφέρουσα ἀυτῇ τροφήν; Βάλετε τὸ βρῶμα, κᾀγὼ ἀυτῇ διακονῶ. Καὶ δὴ λαβοῦσα τὸν τροφὴν, προσέρχεται τῇ πασχικῇ, καὶ φησιν· Δέξαι, Ἀδελφή, καὶ φάγε. Ἡ δὲ εὐθέως ἐπιπηδήσασα ἀυτῇ διέῤῥηξε τὰ ἱμάτια ἀυτῆς, καὶ συντρίψασα ἀυτὸν ἔῤῥιψεν εἰς τὸ ἔδαφος, καὶ ἐπιπεσοῦσα ἀυτῇ ἤρξατο καταμάσασθαι τὰς σάρκας ἀυτῆς. Βοῆς δὲ γενομένης καὶ μηδεμιᾶς τολμώσης ἐγγύσαι, δραμοῦσα Ἰουλία εἰς τὸ μαγήριον, λέγει τῇ Εὐπραξίᾳ· Σπούδασον Κυρία, ἕτι Γερμάνα σπαράττεται ὑπὸ τῆς πασχικῆς. Δραμοῦσα οὖν ἡ Εὐπραξία καὶ κρατήσασα τὰς χεῖρας τῆς πασχικῆς καὶ τὸν λάρυγγα, ἐξήλατο ἐξ αὐτῆς τὴν Γερμάναν ᾑματομένην, καὶ τετραυματισμένην. Λέγει οὖν ἡ Εὐπραξία· Καλῶς ἐποίησας, ὅτι οὕτως συνέτρυψας τὴν Ἀδελφήν; Ἡ δὲ ἔστηκεν ἀφρίζουσα καὶ τρίζουσα τοὺς ὀδόντας. Ἡ οὖν Εὐπραξία λέγει αὐτῇ Ἀπὸ τῆς ὥρας ταύτης ἐὰν πονηρεύσῃ κατὰ τῆς Ἀδελφῆς, οὐ συγχωρῶ σοι, οὐ δὲ μὴ ἐλέησω σε, ἀλλὰ λαμβάνω τὴν ῥάβδον τῆς Μεγάλης, καὶ μετ᾽ αὐτῆς μαστήζω σε ανηλεῶς. Ἡ δὲ καθεσθεῖσα ἡσύχασεν.

[30] Πρωΐας δὲ γενομένης, πληρωθείσης τῆς θείας λειτουργίας καὶ ἐξελθουσων ἀυτῶν ἐκ τοῦ εὐκτηρίου, [rursus eidē ministrans] ἐπισκεψαμένη ἡ Εὐπραξία τὴν πασχικὴν, εὑρίσκει ἀυτὴν περισχίσασαν τὰ ἑαυτῆς ἱμάτια, καὶ ῥίψασαν εἰς τὸ χαμαὶ, καὶ καθεζομένην ἐπάνω ἀυτῶν, καὶ συλλέγουσαν κόπρον, καὶ τρόγουσάν· ὅθεν δακρύσασα ἀπήγγειλεν τῇ Διακόνῳ τὰ γενόμενα. Καὶ συνελθοῦσαι αἱ Ἀδελφαὶ, θεωροῦσιν ἀυτὴν γυμνὴν, συνάγουσαν τὸν κόπρον καὶ ἐσθίουσαν. Κελεύει οὖν ἡ Ἡγουμένη λαβεῖν ἕτερον στοιχάριον, καὶ τὸ καυκίον τοῦ ὀσπρέου καὶ τὸν ἄρτον προσήγαγεν, καὶ λέγει ἀυτῇ· Δεξαι, Ἀδελφή, καὶ ἔνδυσαι (ἵνα τί ἀσχυμονεῖς;) καὶ γεῦσαι. Καὶ διενδύσασα ἀυτὴν διηκόνησεν ἀυτῇ, καὶ ἔφαγεν καὶ ἔπιεν. Εὐπραξία δὲ μέχρις ἑσπέρας τὸ δάκρυον οὐκ ἔστεικεν, πενθοῦσα καὶ κλαίουσα ὑπὲρ ἀυτῆς· καταλαβουσης δὲ τῆς νυκτὸς ἐδέετο τοῦ Θεοῦ ἡ Εὐπραξία, ἵνα ἰαθῇ ἡ πάσχουσα, λανθάνουσα τὰς Ἀδελφάς. Ὄρθρου δὲ γενόμενου μεταστειλαμένη ἡ Διάκονος τὸν Εὐπραξίαν, λέγει ἀυτῇ. Ἵνα τί ἔκρυψάς μοι, τέκνον, δεήσεις τῷ Κυρίῳ προσφέρουσα ὑπὲρ τῆς πασχούσης; Εἰ ἐφανέρωσάς μοι, πάντως κᾀγὼ εἶχον συναγωνίσασθαί σοι. Λέγει ἡ Εὐπραξία· Συγχώρησον Δέσποινα, ἰδὼν ἀυτὴν ἀσχυμονοῦσαν εὐσπλαγχνήσθην ἐπ᾽ ἀυτῇ. Ἡ Διάκονος λέγει· Ἔχω σοί τι ἀναγγεῖλαι, καὶ βλέπε μή σε πειράσῃ ὁ σατανᾶς, καὶ ἔπαρσίς σοι γένηται. Ἰδοὺ ὁ Χριστός σοι δέδωκεν ἐξουσίαν κατὰ τοῦ δαίμονος τούτου, ἵνα ἐκβάλῃς ἀυτόν. [pellendi dæmonis potestate donatur,] Ἀκούσασα δὲ ταῦτα ἡ Εὐπραξία ἔβαλεν τέφραν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἀυτῆς, καὶ ῥιψασα ἑαυτὸν εἰς τὸ ἔδαφος, ἐβόα λέγουσα· Τίς εἰμι ἐγὼ ἡ ἀκάθαρτος ἵνα τοιοῦτον ἀπελάσω δαίμονα, ὃν ὑμεῖς πρὸ τοσούτου χρονου μέχρι νῦν οὐκ ἠδυνήθετε; Λέγει ἀυτῇ ἡ Διάκονος. Τέκνον μου, σὲ ἔμενεν τὸ ἔργον τοῦτο, ὅτι μέγας ἐστὶν ὁ μισθός σου ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

[31] Εἰσελθοῦσα οὖν ἡ Εὐπραξία εἰς τὸ εὐκτήριον, ῥίπτει ἑαυτὸν εἰς τοὺς πόδας τοῦ Σωτῆρος ἱκετεύουσα ἐπινεῦσαι τῇ δεήσει ἀυτῆς, καὶ δοῦναι βοήθειαν ἐξ ὕψους. Καὶ ἐγερθεῖσα ἀπὸ τοῦ ἐδάφους, καὶ εὐξαμένη, [signataque energumena] παλιν ἐπορεύετο πρὸς τὸν πασχικὴν κατὰ κέλεύσιν τῆς Διακόνου. Πᾶσα δὲ ἡ συνοδία ἐπηκολούθει ἀυτῇ θεωρῆσαι τὰ γενησόμενα. Προσελθοῦσα οὖν λέγει ἀυτῇ· Ἰάσετάι σε ὁ Κύριός μου Ἰησοὺς Χριστὸς, ὁ κτίσας σε· καὶ εὐθέως τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ ἐποίησεν ἐπὶ τοῦ μετώπου ἀυτῆς. Ὁ δὲ δαίμων ἐβόα ἐπὶ πάντων, καί φησιν· Ὦ ἀπὸ τῆς ἐπιθετρίας καὶ πανφαύλου ταύτης! τοσαῦτα ἔτη ἔχω κατεικῶν ἐν ἀυτῇ, καὶ οὐδεὶς με ἐξέβαλεν, καὶ ἀυτὴ ἡ ἀκάθαρτος καὶ ἀσελγὴς διῶξαί με θέλει; Λέγει αὐτῷ ἡ Εὐπραξία· Οὐκ ἐγώ σε διώκω, ἀλλ᾽ ὁ Χριστὸς, ὁ τῶν ὅλων δεσπότης. Ὁ δαίμων λέγει. Οὐκ ἐξέρχομαι ἀκάθαρτε, οὐ γὰρ ἔλαβες ἐξουσίαν ἐκβαλεῖν με. Εὐπραξία λέγει, Ἐγὼ ἀκάθαρτός εἰμι καὶ πάσης κακίας πεπληρωμένη, ὡς καὶ σὺ μαρτυρεῖς· πλὴν τοῦ Κυρίου κελεύοντος, ἔξελθε ἐξ ἀυτῆς, ἐπεὶ ἐὰν λάβω τὸν ῥάβδον τῆς Μεγάλης, ἐν ἀυτῇ σε μαστίξασα διώκω. Ἐπὶ πολὺ δὲ τοῦ δαίμονος ἀντιλέγοντος, [atque Abbatissæ baculo percussa] λαβοῦσα ἡ Εὐπραξία τὸν ῥάβδον τῆς Διακόνου, μὴ θέλοντος ἐξελθεῖν, λέγει αὐτῷ· ἐξέρχῃ ἢ τιμορήσομαί σε; Ἀποκρίνεται ὁ δαίμων. πῶς ἔχω ἐξελθεῖν; συνθήκας ἔχω μετ᾽ ἀυτῆς, καὶ οὐ δύναμαι αὐτὴν ἀθετῆσαι. Εὐθέως οὖν ἡ Εὐπραξία ἄρχε ται τύπτειν, καὶ ῥαπείσασα τρὶς λέγει, Ἔξελθε ἀπὸ τοῦ πλάσματος τοῦ Θεοῦ, πνεῦμα ἀκάθαρτον· ἐπιτιμήσει σοι Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. Ὁ οὖν δαίμων φήσίν· Οὐ δύναμαι ἐξελθεῖν ἀπ᾽ αὐτῆς· τί με διώκεις; Ποῦ ἔχω ἀπελθεῖν; Ἡ δὲ Εὐπραξία λέγει, Εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον, εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, εἰς τὴν ἄπαυ στον κόλασιν τὴν ἠτοιμασμένην σοι καὶ τῷ πατρί σου τῷ σατανᾶ καὶ τοῖς ποιοῦσιν τὰ θελήματα ὑμῶν. [eamdem liberat.] Πᾶσαι δὲ αἱ Ἀδελφαὶ ἐστήκησαν θεωροῦσαι, μὴ τολμοῦσαι προσεγγόσαι. Ἡ δὲ Εὐπραξία ἐναγώνιος γεναμένη ἐπὶ τῇ τοῦ δαίμονος ἀντιστάσει, ἀναβλέψασα εἰς τὸν οὐρανὸν λέγει· Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, μὴ καταισχύνῃς με ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ μὴ νικήσῃ με ὁ ἀκάθαρτος οὗτος δαίμων. Καὶ ἐυθέως ὁ δαίμων ἀφρίσας καὶ κράξας φωνῇ μεγάλῃ, ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ γυναίου, καὶ ἰάθη ἀπὸ τῆς ὥρας ἐκείνης. Συνέδραμον οὖν αἱ Ἀδελφαὶ δοξάζουσαι τὸν Θεὸν ἐπὶ τούτῳ· φόβος γὰρ μέγας περιεσχεν αὐτάς. Ἡ δὲ Εὐπραξία λαβοῦσα τὴν γυναῖκα ἔλουσεν ὕδατι, καὶ περίεβαλεν ἱμάτιον, καὶ ἀπήνεγκεν πρὸς τὴν Διάκονον. Ἡ δὲ Διάκονος σαὺ ταῖς Ἀδελφαῖς εἰσήγαγεν ἀυτὴν εἰς τὸ εὐκτήριον, καὶ ἔδωκαν δόξαν τῷ Θεῷ ἐπὶ τῷ γεγονότι σημείῳ. Ἀπὸ οὖν τῆς ὥρας ἐκείνης περισσοτέρως ἐταπείνου ἑαυτὴν ἡ Εὐπραξία, καὶ ἄϋπνος μὲνδιετέλει πᾶσαν τὴν νύκτα, ἄσιτος δὲ πᾶσαν τὴν ἑβδομάδα, κατὰ τὸν ἐθισμὸν ἀυτῆς ἀνελληπῶς ταῖς Ἀδελφαῖς πάσαις ποιοῦσα τὴν διακονίαν, μετὰ πάσης χαρᾶς καὶ προθυμίας, ἐν πράοτητι καὶ ταπεινοφροσαύῃ.

CAP. IV

[32] Ἐν μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν ὁρᾷ ὀπτασίαν ἡ Διάκονος, καὶ ἐταράχθη σφόδρα, [In somnis admonita Abbatissa de morte Eupraxia] καὶ ῥίπτει ἑαυτὴν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ μετὰ δακρύων, καὶ οὐδενὶ ἐφανέρωσεν· εὐλαβοῦντο δὲ καὶ αἱ πρεσβυτέραι ἐπερωτῆσαι ἀυτήν. Ὣς δὲ καθεκάστην τοῦτο ἐποίει, προσῆλθον ἀυτῇ ἰκετεύουσαι· Ἀνάγγειλον ἡμῖν Κυρία ἡ Μεγάλη. Τί οὕτως ὀδυόασαι, καὶ συντρίβεις τὰς ἡμετέρας ψυχὰς ὀδυρωμένη καὶ στενάζουσα; Λέγει οὖν ἡ Διάκονος· Μή με ἀναγκάσητε εἰπεῖν μέχρις τῆς αὔριον. Λέγουσιν αἱ πρεσβυτέραι Πίστευσον Δέσποινα, [consternātur Sorores,] ὅτι ἐὰν μὴ ἀναγγείλῃς ἡμῖν, μεγάλην θλίψιν παρέχεις ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν. Ἡ Διάκονος λέγει· Ἐγὼ μὲνμέχρις τῆς ὥρας [ἔκείνης] οὐκ ἤθελον γνωρῆσαι ὑμῖν τὸ ἐσόμενον· ἐπειδὴ δὲ βιάζεσθέ με, ἀκούσατε. Εὐπραξία καταλυμπάνει ἡμᾶς, ἄυριον γὰρ τελευτᾷ. Μή τις οὖν φανερώσει ἀυτῇ τοῦτο, ἴνα μὴ θληβῇ. Τούτωντοίνυν λεχθέντων, ἐγένετο θρῆνος μέγας, καὶ βοὴ ἐπὶ πολλὰς ὥρας. Μία δὲ τῶν Ἀδελφῶν ἐγνωκυῖα ταῦτα δραμοῦσα εἰς τὸν φοῦρνον νὗρεν τὴν Εὐπρὰξίαν ὀπτῶσαν τοὺς ἄρτους, καὶ ἡ Ἰουλία δὲ κατὰ τὴν συνήθειαν συνπαρῆν αὐτᾗ. [quæ caussa ignara nouis votis se Christo obstringit:] Φησὶν οὖν ἡ Ἀδελφή· Ἔγνως Κυρία Εὐπραξία ὅτι περ μέγας ὀλολυγμὸς ἔσω ἐστὶν περὶ σοῦ παρά τε τῆς Μεγάλης καὶ παρὰ τῶν πρεσβυτερίδων. Ἀκούσασα δὲ τούτων ἥτε Εὐπραξία καὶ ἡ Ἰουλία ἔστησαν ἐπὶ πολὺ ἐνεαί. Λέγει δὲ μετὰ τοῦτο ἡ Ἰουλία· Ἄρα μὴ ἀκοὴν ἐδέξατο ἡ Μεγάλη, ὅτι ἐξ ὑποβολῆς τοῦ ποτε ὀρμωσαμένου σε ὁ Βασιλεὺς ἐκέλευσεν ἀποσπασθῆναί σε τοῦ μοναστηρίου, καὶ διὰ τοῦτο ἡ Κυρία ἡ Μεγάλη ὀδυνᾶται; Εὐπραξία λέγει, Ζῇ Κύριος ὅτι πᾶσαι αἱ βασιλεῖαι τῆς γῆς, ἐὰν σαλευθῶσιν, οὐ μὴ ἰσχύσουσιν μεταπεῖσαί με, ώστε ἁθετῆσαι τὸν Δεσπότην μου Χριστόν. Πλὴν, Κυρία μου Ἰουλία, ὡς ὅτι ὀπτῶνται οἱ ἄρτοι, ἄπελθε, μάθε ἀκριβῶς, τίς ἐστιν ὁ ὀλολυγμὸς, ἵνα μὴ ταράσσηται ἡ ψυχή μου. [Iulia eius socia rem omnē edocta]

[33] Ἡ δὲ ἀπελθοῦσα καὶ στᾶσα ἔξω τῶν θυρῶν ἠκροάσατο τῆς Διακόνου ἐξηγουμένης τὸ ὅραμα ταῖς πρεσβυτέραις οὕτως· Ἐθεώρουν ὅτι δύο τινὲς ἄνδρες εὐσχήμονες, ἐνταῦθα παραγενόμενοι, ἐζήτουν τὴν Εὐπραξίαν λαβεῖν, λέγοντές μοι, Ἀπόστειλον αὐτὴν, ὅτι ζητεῖ αὐτὴν ὁ Βασιλεύς. Πάλιν δὲ καὶ ἄλλοι ἐλθόντες λέγουσίν μοι, Ὅτι σὺ παραλαβοῦσα τὴν Εὐπραξίαν φέρε πρὸς τὸν Δεσπότην. Εὐθέως οὖν λαβοῦσα αὐτὴν ἐπορεύθημεν σὺν ἀυτοῖς· καὶ ὡς ἐφθάσαμεν μέχρι πύλης τινὸς, ἧς οὐ δύναμαι τὴν δόξαν διηγήσασθαι, ἀυτοματὴ ἠνύγη, καὶ εἰσήλθωμεν, καὶ ὁρῶμεν ἐκεῖ [δόξαν] ἀνεκδιήγητον, παλάτιον ἐπουράνιον, νυμφῶνα ἀκατάλυτον, παστάδα ἀχειροποίητον· κᾀγὼ μὲν οὐκ ἠδυνήθην ἐσωτέρως προσεγγῦσαι, τὴν δὲ Εὐπραξίαν λαβόντες οἱ Ἅγιοι προσήνεγκαν τῷ Δεσπότῃ, καὶ κατεφίλει τοὺς ἀχράντους αὐτοῦ πόδας. Καὶ εἶδον ἐκεῖ μυριάδας Ἀγγέλους καὶ πλήθη Ἁγίων ἀναρίθμητα, καὶ πάντες ἱστήκησαν θεωροῦντες· καὶ εἶδον, καὶ ἰδοὺ ἡ Μήτηρ τοῦ Κυρίου λαβοῦσα τὴν Εὐπραξίαν, ἐπεδείκνυεν ἀυτῇ τὸ παλάτιον, τὸν νυμφῶνα, τὴν παστάδα, καὶ τὸν στέφανον τὸν ἠτοιμασμένον ἀυτῇ· καὶ [ἤκουσα] φωνῆς λεγούσης τῇ Εὐπραξίᾳ οὕτως· Ἰδοὺ ὁ μισθός σου, καὶ ἡ ἀνάπαυσίς σου· νῦν οὖν πορεύθητι, καὶ μετὰ δέκα ἡμέρας ἐλεύσεις, καὶ ἀπολαύσεις τούτων εἰς τοὺς ἀτελευτήτους αἰῶνας. Ἰδοὺ οὖν θ᾽ ἡμέρα σήμερον, ἀφ᾽ οὗ τὴν ὅρασιν εἶδον, ὧστε οὖν ἄυριον τελευτᾷ ἡ Εὐπραξίνα,

[34] [Beatæ narrat quid audiuerit:] Ἀκούσασα δὲ ταῦτα ἡ Ἴουλία ἑξηγουμένης τῆς Μεγάλης κατ᾽ ἰδίαν, τύπτουσα τὸ στῆθος καὶ τὸ πρόσωπον, καὶ κλαίουσα πικρῶς παραγίνεται εἰς τὸν φοῦρνον· καὶ ἰδοῦσα ἀυτὸν κλαίουσαν καὶ κοπτωμένην ἡ Εὐπραξία, εἶπεν ἀυτῇ· Ὀρκίζω σε τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ, Ἀδελφὴ, φανέρωσόν μοι τί ἤκουσας, καὶ τί κλαίεις. Λέγει ἀυτῇ ἡ Ἰουλία· Κλαίω Κυρία μου ὅτι σήμερον ἀπεζεύχθημεν· ὡς γὰρ ἤκουσα, ἄυριον τελειώσεις. Ταῦτα ἀκούσασα ἡ Εὐπραξία ἐξελύθη, καὶ ὀλιγοψυχήσασα ἔπεσεν· παρεκάθετο δὲ ἀυτῇ ἡ Ἰουλία κλαίουσα. Εἶτα λέγει ἀυτῇ ἡ Εὐπραξία· Δός μοι χεἷρα, Ἀδελφή μου, καὶ ἀναστήσασά με, χειραγώγησον εἰς τὸν ἀποθήκην τῶν ξύλων, καὶ θές με ἐκεῖ· λάβε δὲ τοὺς ἄρτους ἐκ τοῦ φούρνου, καὶ * εἰσῆγγε εἰς τὸ μοναστήριον. Καὶ ἐποίησεν οὕτως ἡ Ἰουλία, καὶ οὐκ ἀπήγγειλεν τῇ Διακόνῳ. Κειμέννη δὲ ἡ Εὐπραξία ἐπὶ τοῦ ἐδάφους ἐβόα, Ἵνα τί Δεσ ποτα ἐβδελύξω με τὸν δούλην σου, τὸν ξένην καὶ ὀρφανήν; ἵνα τί ὑπερεῖδές με. Νῦν καιρὸς ἀγωνίσασθαί με μετὰ τοῦ διαβόλου, καὶ νῦν τὸν ψυχήν μου ἀπαιτοῦμαι. Σπλαγχνήσθητι ἐπ᾽ ἐμοὶ Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, [hæc annum vnum petit deflendis peccatis,] καὶ ἄφες με ἔτι τὸν ἐνιαυτὸν τοῦτον, ἵνα κλαύσω τὰς ἁμαρτίας μου, ὅτι ἀμετανόητός εἱμι καὶ ἀπὸ πάσης εὐσεβείας γεγυμνωμένη, καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοὶ ἔργον σωτηρίας. Οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ᾅδῃ ἐξομολογήσασθαι· οὐκ ἔστιν ἐν τάφῳ μετάνοια· οὐκ ἔστιν μετὰ θάνατον ἰσχῦσαι τὰ δάκρυα. Οὐ γὰρ οἱ ἐν ᾅδου ἀινέσουσίν σε Κύριε, ἀλλ᾽ οἱ ζῶντες εὐλογήσουσιν τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον. Χάρισαι οὖν μοι, Δέσποτα, ἔτι τὸ ἔτος τοῦτο, ὅτι ἔρημός εἰμι ὡς ἄκαρπος συκή. Οὕτως δὲ ἀυτῆς ὀδυρομένης, ἀκούσασά τις τῶν Ἀδελφῶν, ἐμύνησεν τῇ Διακόνῳ καὶ ταῖς πρωτευούσαις, ὅτι Εὐπραξία ἐῤῥημένη εἰς τὸν ἀποθήκην τῶν ξύλων οῦτω βοᾷ. Λέγει δὲ ἡ Ἰοουλία· Ἀληθῶς, Δέσποινα, ἤκουσεν ὅτι ἄυριον τελευτᾷ, καὶ διὰ τοῦτο θρηνεῖ· Λέγει οὖν ἡ Διάκονος σαὺ ταῖς πρόταις. [Τίς ἀνήγγειλε καὶ ἔθλιψε] τὸν ψυχὴν ἀυτῆς; τίς ἐφανέρωσεν καὶ συνέτριψε τὸν συνοδίαν; Ἐπαρεκάλεσα ὑμᾶς μὴ εἰπεῖν ἀυτῇ, ὅτι ἦλθε ἡ ὥρα ἀυτῆς. Τί τοῦτο ἐποιήσατε, καὶ ἐταπεινώσατε αὐτή; Ὑπάγετε, φέρετέ μοι αὐτὴν ὧδε. Αἱ δὲ ἀπελθοῦσαι λέγουσιν αὐτῇ· Δεῦρον, καλεῖ σε ἡ Μεγάλη. Ἡ δὲ ἐξῆλθεν κλαίουσα, καὶ συνεχομένη λύπῃ καὶ στεναγμοῖς. Ἡ δὲ Μεγάληθεασαμένη αὐτὴν λέγει. Τί σοι ἐστὶν τέκνον, ὅτι οὕτω θρηνεῖς; Λέγει ἡ Εὐπραξία. [sed intelligit ex Abbatissa iam cælo maturam se,] Κλαίω, Κυρία, ὅτι εἶδες ὅτι ἀποθνήσκω, καὶ οὐκ εἴρηκάς μοι, ἵνα θρηνήσω τὰς ἁμαρτίας μου, διότι ἐκτός εἰμι πάσης ἀγαθῆς πράξεως. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα ῥίπτει ἑαυτὴν εἰς τὸ ἔδαφος, καὶ κρατεῖ τοὺς πόδας τῆς Διακόνου, καὶ ἐκ τούτου πᾶσα ἡ συνοδία εἰς κλαυθμὸν διεχύθη. Ἔκραζεν γὰρ ἡ Εὐπραξία, Ἐλέησόν με Δέσποινα, καὶ δεήθητι του Θεοῦ, ἵνα συγχωρήσῃ μοι ἔτι τὸν ἐνιαυτὸν τοῦτον, ὅτι ἀμετανόητός εἰμι, καὶ οὐκ οἶδα πσιον σκότος καλυψει με. Λέγει ἡ Διάκονος· Ζῇ Κύριος, ὅτι τῆς ἐπουρανίου συγκλήτου ἠξίωσέν σε Χριστὸς ὁ Βασιλεύς σου· καὶ ἤρξατο διηγῆσθαι τὸ ὅραμα, ὅτι θοίων ἀγαθῶν ἀπολαῦσαι ἔχει ἡ Εὐπραξία· καὶ παρακάλει αὐτὴν, ἵνα ἱκετεύσῃ τὸν Θεὸν ὑπὲρ αὐτῆς, ἵνα τῆς μερίδος αὐτῆς συμμέτοχος γένηται· ἤυχετο γὰρ σὺν αὐτῇ ἀναλῦσαι ἐν Χριστῷ, καὶ τῶν ἀυτῶν ἐπιτυχεῖν δωρεῶν.

[35] [infirmata defertur in oratorium,] Ἡ δὲ Εὐπραξία παρὰ τοὺς πόδας κειμένη τῆς Διακόνου, ἤρξατο συνέχεσθαι φρίκῃ καὶ ῥίγει· Μετ᾽ ὀλίγον δὲ λαῦρος διεδέξατο πυρετὸς. Ἡ οὖν Διάκονος εἶπεν ταις Ἀδελφαῖς· Λάβετε ἀυτὴν καὶ εἰσέλθ ωμεν εἰς τὸ εὐκτήριον, ὅτι ἦλθεν ἡ ὥρα ἀυτῆς. Ἔθηκαν οὖν ἀυτὴν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ, καὶ προσεκαρτέρουν ἀυτῇ ἕως ἑσπέρας. Ἑσπέρας δὲ γενομένης καὶ τῆς τοῦ φαγεῖν ὥρας ὑπερχούσης, ἐπέτρεψεν ἀυταις ἡ Μεγάλη ἐξελθεῖν καὶ μεταλαβεῖν ἄρτου· τήντε Ἰουλίαν κατασχοὑσα μόνην, διὰ το μηδεποτε αὐτὴν ἀπολελιφθῆναι τῆς εὐπραξίας, ἀπέκλυσεν τὰς θύρας ἕως ὄρθρου. Ἡ οὖν Ἰουλία παρεκάλει τὴν Εὐπραξίαν λέγουσα, Κυρία μου ἀδελφή, μή μου ἐπιλάθῃ· μνήσθητι ὅτι ἀχώριστός σου ἐγενάμην ἐπὶ τῆς γῆς. Ἱκέτευσον τὸν Κύριον, ἵνα κᾀμὲ λάβῃ σὺν σοί. Μνήσθητι ὅτι ἐγώ σοι πρόξενος ἐγενόμην τῶν κὰλῶν ἀγωνισμάτων· δεήθητι οὖν τοῦ Δεσπότου, ὅπως ἀναλυσασα ἐν τάχει ἔσχω ἐκεῖ σὺν ὑμῖν παῤῥησίαν.

[36] [commēdat se aliarum precibus,] Πρωΐας δὲ γενομένης, ἰδοῦσα ἡ Διάκονος ὅτι ἐν ἐσχάταις ἀναπνοαῖς ἐστιν ἡ Εὐπραξία πρὸς τὸ τελειωθῆναι, δηλοῖ ταῖς Ἀδελφαῖς διὰ τῆς Ἰουλίας, ὅτι δεῦτε συντάξασθαι, ἐκλείπει γάρ. Αἱ δὲ συνετάξαντο αὐτῇ κλαίουσαι καὶ λέγουσαι, Μέμνησο ἡμῶν Κυρία Ἀδελφή. Ὕστερον δὲ ὅλων ἦλθεν ἡ πρώην πασχικὴ, καὶ πενθοῦσα κατεφίλει τὰς χεῖρας αὐτῆς λέγουσα, Αἱ χεῖρες ἇυται πόσα διηκόνησάν μοι τῇ ἀναξίᾳ; Διὰ τοῦ τεοῦ καὶ διὰ χειρῶν τούτων ἐδιώχθη ὁ δαίμων ἀπ᾽ ἐμοῦ. Μὴ δυναμένης δὲ τῆς Εὐπραξίας ἀποκριθῆναι, λέγει αὐτᾗ ἡ Διάκοιος· Οὐκ ἔλεεῖς τὴν αὐτὴν Ἀδελφήν; διατι οὐδὲν ἀυτῇ λέγεις, [& moritur anno æt. 30] οὅτωθλιβομένῃ περὶ σοῦ; Ἡ δὲ Εὐπραξία ἀτενίσασα εἰς ἀυτὴν λέγει, Τί ὀδυνᾶς με Ἀδελφη; ἄφες ἀναπαύσασθαί με ὅτι ἐκλείπω· πλὴν φοβοῦ Θεὸν, καὶἀυτός σε διαφυλάξει. Καὶ ἐμβλέψασα τῇ Διακόνῳ λέγει Εὖξαι περὶ ἐμοῦ, ὅτι μέγας ἀγών ἐστιν ἐν τῇ ψυχῇ μου τῇ ὥρα ταύτῃ. Εὐξαμένης δὲ τῆς Διακόνου, καὶ εἰπουσῶν τῶν Ἀδελφῶν τὸ Ἀμήν, παρέδωκεν τὴν ψυχὴν ἐτῶν λ γεναμένη· καὶ θάπτουσιν ἀυτὴν ἐν τῷ τάφῳ ἔνθα ἔκειτο ἡ μήτηρ ἀυτῆς, καὶ ἐδόξασαν τὸν Θεὸν, [quā intra quatriduū sequitur Iulia] καταξιωθῆσαι τὴν ἀυτὴν ἐνάρετον Ἀδελφὴν τῷ Θεῷ προπέμψαι.

[37] Ἡ δὲ Ἰουλία τρεῖς ἡμέρας οὐκ ἀπέστη τοῦ τάφου ἀυτῆς πενθοῦσα· ἀυτὴ γὰρ ἦν διδάξασα ἀυτὴντὰ γράμματα καὶ τὸ ψαλτήριον. Τῆ δὲ τετάρτῃ ἡμέρᾳ περιχαρὴς γενομένη ἡ Ἰουλια, προσέρχεται τῃ Διακόνῳ, καὶ λέγει ἀυτῃ· Δέσποινά μου, εὐξαι ὑπὲρ ἐμοῦ ὅτι προσκέκληταί με ο Θεὸς, πρεσβευσασης τῆς Κυρίας Εὐπραξίας ὑπὲρ ἐμοῦ τῆς ἀμαρτωλοῦ. Καὶ ταῦτα εἰποῦσα καὶ ἀσπασαμένη πασας, ἐτελειώθη εἰς τὸν πέμπτην ἡμέραν, καὶ ἐτάφει ἐν τῷ μνημείῳ, ἐνθα ἡ Εὐπραξία τεθεῖσα. Μετὰ δὲ ἡμέρας λ᾽ προσκαλεσαμένη ἡ Διακονος τὰς πρωτευούσας τοῦ μοναστηρίου, λεγει ἀυταῖς. [& post dies 30 Abbatissa,] Ἐπιλέξασθε ὑμῶν μητέρα, καὶ στήσατε εἰς τὸν ἐμὸν τόπον τὸν δύναμένην ἡγήσασθαι ὑμῖν. Αἱ δὲ λέγουσιν, Τίνος ἕνεκα, Δέσποινα ἀνάγγειλον ἡμῖν, οὐδεποτε γὰρ τοῦτο εἲρηκας ταῖς δούλαις σου. Ἔφη δὲ, προσκέκληταί με ὁ Κύριος· ἐδεήθη δὲ δἰ ἐμοῦ ἡ Κυρία Εὐπραξία, καὶ πολλοὺς ἀγωνας ἐπεδείξατο ἐν ταῖς ἰκεσίαις, ἵνα καταξιωθῶ τοῦ επουρανίου νυμφῶνος· Καὶ γὰρ ἡ Ἰουλία διὰ τῆς ἁγιας Εὐπραξίας ἐγένετο τῆς μερίδος ἀυτῆς, καὶ εἰσελθοῦσα εἰς ἐκεῖνο τὸ ἀχειροπόιητον παλάτιον, συναυλίζεται τῷ χορῷ ἀνικάστῳ. Κᾀγὼ οὖν σπεύδω ἀξιωγενέσθαι μετ᾽ ἀυτῶν εὑρεθῆναι Ἀκούσασαι δὲ αἱ Ἀδελφαὶ περι τε τῆς Εὐπραξίας καὶ τῆς Ἰουλῖας ἐν ποίᾳ δόξᾳ εἰσιν, ἐχαίροντο, [instructa prius ea quæ sibi succederet:] καὶ ἠύχοντο καὶ ἀυται καταξιωθῆναι τοῦ μυμφῶνος ἐκείνου. Ἐπιλέξαντο οὖν μίαν τῶν Ἀδελφῶν, ὀνόματι Θεογνεῖαν, ὥστε ἡγεῖσθαι ἀυτῶν· ἥντινα μετακαλεσαμενη ἣ Μεγαλη, φησὶν πρὸς ἀυτήν· Ιδοὺ ἐμαρτύρησαν σοι πασαι καὶ ἔθεντο εἰς ἄρχουσαν καὶ Ἡγουμένην· τὰς παραδόσεις καὶ τὸν ἀκολουθειαν ἐπίστασαι τοῦ μοναστηρίου. Ὀρξίζω σε κατὰ τῆς ἀχράντου καὶ ὁμοουσίου Τριάδος, ἵνα μὴ προσπορήσῃς τῷ μοναστηρίῳ τούτῳ χρήματα ἣ κτήματα· μὴ ἀπασχολήσῃς τὸν νοῦν τῆς ἀδελφότητος εἰς τὰς γηΐνας, καὶ ματαίας μερίμνας, ὅπώς τῶν προσκαίρων καταφρονησασαι τόχωσιν τῶν επουρανίων. Καὶ πάλιν πρὸς τας Ἀδελφας εἶπεν· Ἐπειδὴ οἴδατε ἀκριβῶς τὸν βίον καὶ τὸν πολιτείαν τῆς Κυρίας Εὐπραξίας σπουδασατε μιμῆσθαι καὶ ὁμοίως ἀγωνίσασθαι, ἵνα τῆς μερίδος ἀυτῆς ἀξιοθητε. Καὶ πασῶν εἰπουσῶν τὸ Ἀμήν, συνταξαμένη ἀυταῖς, εἰσῆλθεν εἰς τὸ εὐκτήριον, καὶ κλύσασα τὰς θύρας, παρήγγειλεν μηδενα εἰσελθεῖν μέχρι τοῦ ὄρθρου Πρωΐας δὲ γεναμένης εἰσελθοῦσαι νὗρον ἀυτὸν κοιμηθεῖσαν ἐν Κυρίῳ· καὶ ὑμνήσασαι τὸν Θεὸν, κατέθεντο ἀυτὴν ἐν τῷ μνημείῳ τῆς Εὐπραξίας. Ἀπὸ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης ὀυκέτι ἄλλο σωμα ἔθαψον ἐν ἐκείνῳ τῷ τάφῳ.

[38] [omnium commune sepulcrum miraculis illustratur.] Πολλὰ δὲ σημεῖα καὶ ἰάσεις ἐγένοντο τότε καὶ γίνονται ἐν τῷ εἰρημένῳ μνημείῳ καὶ δαίμονες δὲ ἀπελαυνόμενοι βοῶσιν, ότι καὶ μετὰ θάνατον κατισχύει ἡμῶν ἡ Εὐπραξια καὶ διώκει ἡμᾶς. Οὗτος ὁ βίος τῆς ὄντως συγκλητικῆς Εὐπραξίας, ἥτις τῆς ἐπουρανίου συγκλήτου κατηξιώθη. Σπεύσωμεν τοίνυν καὶ ἡμεῖς τὴν ἀυτὴν πολιτευεσθαι ἄσκησιν, τὴν ταπεινοφροσαύην, τὴν ὑποταγὴν, τοὺς κόπους, τὸ πρᾷον, τὸ μακρόθυμον, ἵνα ἀυτῆς καὶ ἡμεῖς ὑπολαύσωμεν τῆς μετ᾽ Ἀγγέλων διαγωγῆς καὶ χαρᾶς, διὰ τοῦ μεγάλου Βασιλέως ἡμῶν καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸκράτος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Id est, Grata, placentia: alij videntur ἄριστα optima, & forte melius, legisse.

b MS. constanter & hic & alibi eiusmodi diminutiua masculina facit, nescio quo temporis illius solœcismo.

c Per primæ syllabæ aphæreum, Græcorum vulgo vsuatissimam, vt ῥακοστὴ pro τεσσαρακοστὴ, σαλόνικη pro θεσσαλονίκη: similes alios idiotismos deinceps annotare supersedemus, satisq; habemus addito asterisco signare vocē quæ substituenda est, vt barbaries euitetur.

d Ita MS. hic & deinceps: mallem vbique aspirare: videntur enim omnia deriuari ab ὁρμαίνω cupio vel potius ab ὁρμάομαι paro, promptus sum, statuo.

* εισένεγκεῖ

* παρασχὼν

* ἀποσταλέισαις

* μνηστῆρα

* ἐλάλησε

* διέῤῥαγκεν

* ὀναμαστῶν

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ τοῦ ἁγίου καὶ ἐνδόξου Μάρτυρος τοῦ Χριστου ΛΟΓΓΙΝΟΥ ΤΟΥ ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΥ
τοῦ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κ. Η . Ἰησοῦ Χριστοῦ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩΙ ΔΥΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ.
Auctore S. Hesychio Presbytero Hierosolymitano.
Ex MS. Codice Vaticano num. 1190 fol. 117.

Longinus Miles, Martyr in Cappadocia (S.)
Longinus Centurio, Martyr in Cappadocia (S.)
Socii duo, Martyres in Cappadocia (SS.)

[1] Πολλαὶ τῶν Μαρτύρων αἱ συγγραφαί. Καθάπερ γὰρ αἱ τῶν ζωγράφων εἰκόνες, τινὰς μιμούμεναι τῶν πόλεων ὄψεις, [Inter aliorum Sanctorū acta,] καὶ μεγέθη πύργων, καὶ μορφὰς ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, ποτὲ δὲ νέας ποτὲ δὲ πρεσβυτικὰς, ποτὲ δὲ βασιλικὰς, ποτὲ δὲ νυμφικὰς, ποτὲ δὲ σκυθρωπὰς, καὶ ποτε περιχαρεῖς δεικνύονται· οὕτω καὶ οἱ τῶν μαρτυρικῶν ἀγώνων τοὺς λόγους ἱστορήσαντες, τὸ στεῤῥὸν τῆς ψυχῆς, καὶ τὸν τρόπον τὸν ἀνδρεῖον, καὶ τὸν ἐν τοῖς δεινοῖς παράστασιν, ἄφοβον καὶ εὕτολμον, καὶ ἀκατάπληκτον, καὶ τὴν ἐκ Χριστοῦ συμμαχίαν πρὸς αὐτοὺς καταβαίνουσαν, ποτὲ μὲντὸ πλῆθος τῶν σημείων, ποτὲ δὲ τὸν πλοῦτον ἐν τοῖς λόγοις τῆς Χάριτος ὁμολογουμένην, ταῖς ἀκοαῖς ἐμφανίζουσιν. Λογγίνου δὲ ἄρα γραφὴν σοφοῦ τε καὶ ἀνδρείου, ἐξαρέτως τῆς ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦμαρτυρίας, ἧς ἤρξατο ὁμολογήσας αὐτὸν, πῶς ἐπαξίως ἱστορήσαιμι;

[2] Ὅτε γὰρ τῷ φόβῳ συγχυθεὶς ἐξηρνήσατο αὐτὸν ὅλος ὁ χορος τῶν Ἀποστόλων· χωλοὶ δὲ οὕς ἤγειρεν, τυφλοί τε οὕς ἐφώτισεν, [celebrari meretur S. Longini Centurionis] λεπροί τε μετ᾽ αὐτῶν οὓς τῆς πολυτίλτου δορᾶς καὶ τῆς σαρκὸς τῶν μωμημάτων ἠλευθέρωσεν, καὶ ἄλλοι ὧν τὰς συμφορὰς ἔπαυσεν καὶ τὰς νόσους a ἐχάλασεν, καὶ πρὸς τὸ κρεῖττον τὴν γνῶσιν μετεσκεύασεν, οὗτοι πάντες πρὸ τὸ δρᾶμα τοῦ σταυροῦ καταπλαγέντες, χειμῶνος μεστὸν ναυάγιον ὑπέμειναν· ἡ ὁμολογία δὲ τοῦ τιμίου καὶ θεοσεβοῦς Ἑκατοντάρχου Λογγίνου ὑπῆρχεν εἰς τὰς ἀκοὰς τῆς ματαίας καὶ ἀπατηλῆς Συναγωγῆς τῶν Ιουδαίων, ὅτε ἔλεγεν, Ἀληθῶς Θεοῦ υἱός ἐστιν οὗτος. Οὔτε γὰρ Πιλάτον κατὰ τοῦ Χριστοῦ μεμισθωμένον ᾐσχύνετο, οὔτε μὴ φόβον τοσούτου δήμου ἐδεῖτο, ἢ ἐνάρκησεν τὸ πλῆθος τῶν ἀπείρων μυριάδων ἐκείνων. Τοιγαροῦν καὶ [ὑμνείσθω] καὶ γραφέσθω ἡ καλλίστη ἄθλησις αὐτοῦ, ἣν καὶ οἱ ἀπ᾽ ἀρχῆς ἀυτόπται διηγήσαντο, [martyriū,] καὶ τῇ μετὰ ταύτῃ γενεᾷ παρέδωκαν, ἀπ᾽ ἐκείνης δὲ εἰς τὸ ἑξῆς καὶ οὕτω μέχρις ἡμῶν καταβάντες οἱ τῆς Λογγίνου μαρτυρίας λόγοι, ὡς μαργαρίται τινὲς ἄμωμοι τὸν ἱερὸν τοῦ Χριστοῦ νυμφῶνα κοσμοῦντες, διεφυλάχθησαν.

[3] [qui sepulcro dominico custos appositus] Ὅτε τοίνυν κουστωδίαν αἰτηθεὶς ὁ Πιλάτος εἰς φυλακὴν τοῦ τάφου τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἔδωκεν, Λογγῖνος ἦν ἀυτῶν ἔξαρχος, ἀυτὸς γὰρ ἦν καὶ τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ φυλάξας μετὰ τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ στρατιωτῶν. Ἀλλὰ τοῦ Χριστοῦ πραχθείσης τῆς ἀναστάσεως, ὥσπερ ἡμῖν αἱ τῶν θείων Εὐαγγελίων γραφαὶ παρέδωκαν, καὶ τῶν στρατιωτῶν ἀπαγγειλάντων τοῖς Ἄρχουσιν καὶ Πρεσβυτέροις τῆς Ἰουδαἳκῆς συμμορίας τὰ γενόμενα θαύματα, ἐκεῖνοι μὲναἰσχυνθέντες τὸν λαὸν καὶ σβέσαι τὸ θαῦμα βουλόμενοι, ἀργύρια ἱκανὰ τοῖς στρατιώταις ἔδωκαν, ὥστε συκοφαντῆσαι τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ, οὕτω δὲ καὶ τὸν Πιλάτον δέξασθαι τὴν συκοφαντίαν χρήμασι πολλοῖς ἔπεισαν. [oblatam a Iudæis pecuniam spreuit,] Οὐ μὴν ὁ Λογγῖνος προκρίνει τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, οὐ δὲ κατὰ τοῦ Χριστοῦ λαμβάνει χρυσὸν, οὐ δὲ τὸν μαμμωνᾶν τοῦ Θεοῦ προθυμῆσαι ὑπέμεινεν, οὐ δὲ τῇ πλεονεξίᾳ δουλωθεὶς εἰς τὸν ταύτης βυθὸν τὸν πολυθάνατον ὤλισθεν, οὐ κατὰ Χριστοῦ συκοφαντίας τοῦ ψεύδους ἠνέσχετο, τοῦ τὸν Ἀδὰα ἐγείραντος καὶ τὸν θάνατον σφάξαντος καὶ τοὺς θνητοὺς ζωώσαντος.

[4] Πρὸς ταῦτα ὁ Πιλάτος καὶ οἱ Δυνάσται τῶν Ἰουδαίων κεντούμενοι, ἐζήτουν ἐπιβουλὴν κατὰ τοῦ μακαρίου Λογγίνου, [& dimissa militia,] καὶ οὐκ εἶχον καιρόν· ἦν γὰρ ὁ Λογγῖνος ὅλης τῆς στρατιωτικῆς φάλαγγος ἐπισημότερος, Ἐπειδὴ δὲ ἐβουλήθη ὅλως Χριστοῦ γενέσθαι, ἀποδύεται τὴν ζώνην τοῦ Καίσαρος, καὶ λοιπὸν ἐν οἴκῳ κάθηται μετὰ τῶν δύο στρατιωτῶν, οἵ τινες σὺν αὐτῷ καὶ τῆς μακαρίας ἐγένοντο ἀθλήσεως συγκληρονόμοι, κήρυκες γενόμενοι ὧν ἴδον τε καὶ ἀκηκόασιν φοβερῶν τεραστίων. Καὶ καταλιπὼν τὸν Ἱερουσαλὴμ ἀνέστρεψεν σὺν ἀυτοῖς, καὶ γίνεται τῇ Καππαδόκων χώρᾳ κήρυξ ἄριστος· ὥσπερ Θωμᾶς τοῖς Ἰνδοῖς, Ρὡμαίοις δὲ Πέτρος, [Cappadocibus prædicauit.] Ἀσιανοῖς δὲ Ἰωάννης, Παῦλος ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ καὶ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ, καὶ ἄλλος ἄλλοις, εὐαγγελιζόμενος τὸν Χριστὸν, καὶ τὰ παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ ἐπ᾽ αὐτῷ πεπραγμένα μυστήρια.

[5] [accusat eū Cæsari Pilatus,] Οἱ δὲ πονηροὶ Ἰουδαῖοι καιόμενοι τῷ ζήλῳ, καὶ τῷ θυμῷ κεντούμενοι, τὴν τοῦ μακαρίου Λογγίνου μαρτορίαν πολυμερῶς ἤδη τῆς γῆς διαδραμοῦσαν καρτερεῖν οὐκ ἠδύναντο. Τότε πείθουσιν τὸν Πιλάτον ψευδῆ κατὰ τοῦ μακαρίου Λογγίνου γράψαι τῷ Καίσαρι, ὅτι τῆς Ρὡμαίων βασιλείας ἀλλότρια φρονεῖ, καὶ ἀμελήσας τῶν πολεμικῶν ὅπλων τὸν Χριστὸν κηρύττει Βασιλέα τοῖς ἔθνεσιν, καὶ ἤδη τῶν περὶ τούτου λόγων τὸν ἑαυτοῦ πατρίδα καὶ χώραν ἐπλήρωσεν. Πρὸς τούτοις τοῖς γράμμασι συναποστέλλουσι καὶ χρήματα, καὶ τὸν Λογγίνου θάνατον ἐξαιτοῦνται, τὰς ἀκοὰς Καίσαρος ὑφαρπάσαντες. Καὶ δὴ βασιλικὰ γράμματα εἰς τὴν Ἰουδαίαν τῷ Πιλάτῳ κομίζονται κατὰ Λογγίνου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, ὡς ὅτι οἱ τὰ τῶν ὅπλων ἀμελήσαντες, ξίφει τὰς κεφαλὰς ἀποθέσθαι κελεύωμεν. [a quo missi Sicarij] Ὅθεν σπουδῇ πολλῇ τοῖς τῶν φόνων ὑπηρέταις ὁ Πιλάτος ἐγχειρίζει τὰ γράμματα τοῦ Καίσαρος. Οἱ δὲ τάχος διαβάντες, τὸν τῶν Καππαδόκων γῆν φθάνουσιν· καὶ μαθόντες ἐν ἀγρῷ πατρῴῳ τὸν Λογγινον φιλοσοφεῖν, καὶ τὸν ἡσυχίαν ἀσκεῖσθαι, πάντων τῶν πολιτικῶν πραγμάτων ἑαυτὸν ἀπαλλάξαντα. Τὸν ἀγρὸν αὐτίκα καταλαμβάνουσιν, ἡσυχῇ τὸ ἐπίταγμα Πιλάτου καὶ Καίσαρος ἐπιτελέσαι βουλόμενοι, [silentio cædem facturi,] ὥστε μὴ εἰς φυγὴν τὸν Λογγῖνον τραπῆναι. Ὅθεν ἀθρόως ὑπέστησαν τῷ ἀνδρὶ, ὡς ἐπ᾽ ἄλλῳ τινὶ διαβάντες, καὶ οὐδὲν οὐδενὶ τῶν μετὰ χεῖρας αὐτῶν ἐπιφερομένων ἐθάῤῥησαν· εἶτα εἰσελθόντες καὶ τῶ Λογγίνῳ περιτυχόντες, οὐκ οἰδότες αὐτὸν εἶναι, τὸν αὐτοῖς τε καὶ Πιλάτῳ ζητούμενον, ἄρχονται ἐρωτᾷν, ποῦ ὁ Λογγῖνος εἴη.

[6] [ab ipsomet ignoto & diuinitus monito] Ὁ δὲ Μακάριος, τοῦ θείου πνεύματος αὐτῷ τὸ δρᾶμα προσδηλώσαντος, ἀκολουθεῖτέ φησιν, καὶ τοῦτον ὑποδείκνυμι ὑμῖν. Τότε πρὸς ἑαυτὸν ὁ ἅγιος Λογγῖνος, ὡς εἰκὸς, εὐ φραινόμενος, καὶ τοῦ μαρτυρίου τὴν θυσίαν ὑποσπουδάζων, ἔλεγεν καθ᾽ ἑαυτὸν· Ὡς ὡραῖοι οἱ πόδες τῶν εὐαγγελιζομένων εἰρήνην, τῶν εὐαγγελιζομένων τὰ ἀγαθά. Νῦν τοὺς οὐρανοὺς ἀνεῳγμένους b ὄψομαι, νῦν ἱστορήσω τὴν δόξαν [τοῦ μονογενοῦ] τοῦ Πατρὸς, νῦν τῆς ἀνεκφράστου ἀστραπῆς θεωρήσω τοῦ Πατρὸς c [τοῦ Ὑιου καὶ τοῦ ἁγίου] Πνευματος. Νῦν ἐρῶ, Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, δέξαι τὸ πνεῦμά μου, καθάπερ Στέφανος ὁ πρῶτος τῶν Μαρτύρων, οὗ λαμπροτάτην φωνὴν d ἀφιέντος ἀκήκοα. Νῦν Ιἑρουσαλὴμ, τὴν ἀνωτάτην χρυσόπυργον, τὴν αὐτὴν μὲνπατρίδα τῶν Ἀγγέλων ὅλου δὲ τοῦ τῶν Ἁγίων χοροῦ μητρόπολιν, μετὰ κρότων, ἐπινικίων καὶ βασιλικῶν τροπαίων ἐπιβήσομαι. Νῦν ἀποδύομαι τὸν πήλινον χιτῶνα, καὶ τοὺς πολυστενάκτους δεσμοὺς τῆς σαρκὸς ἀποτίθημι, καὶ ἀπαλλάττομαι φθορᾶς· πρὸς ἀφθαρσίαν γὰρ ἕλκομαι, καὶ ἀπέρχομαι ἐπὶ τὸν λιμένα ἐκεῖνον τῆς ζωῆς, ἔνθα κατοικοῦσιν οἱ Ἅγιοι. Εὐφραίνου τοίνυν ψυχὴ. πρὸς τὸν σὸν Ποιητὴν καὶ Δεσπότην ἀπερχομένη· δεῖξον φαιδρὸν τὸ πρόσωπον καιροῦ καλοῦντος, καὶ τοὺς προξένους σου τῶν τοσούτων ἀγαθῶν φιλοφρόνως ξενίσωμεν χαίροντες, καὶ πολυτελῆ παραθήσωμεν τράπεζαν, τοῖς ἐπὶ τὸ δεῖπνον ἡμῶν καλοῦσι τὸ βασιλικόν.

[7] [hospitio excipiuntur:] Ταῦτα πρὸς ἑαυτὸν ὁ Λογγῖνος εἰπὼν, τοὺς ἐπ᾽ αὐτὸν ἐλθόντας εἰς τὸν ἴδιον οἶκον παρέλαβεν, καὶ ξενίσας λαμπρῶς, καὶ προσώπῳ φαιδρῷ καὶ σφόδρα περιχαρεῖ συμφαγὼν σὺν αὐτοῖς εἰς ἣν παρέθηκεν τράπεζαν, ἐρωτᾷν μετὰ τὸ δεῖπνον ἀρχεται ὁ Λογγῖνος, τί χρῄζουσιν. Οἱ δὲ ὅρκους παῤ αὐτοῦ ἀποτίσαν τες, ὅτιπερ αὐτῶν οὐ δημοσιεύει τὸν λόγον, οὐ δὲ γυμνοῖ τὸ θαῤῥηθὲν μυστήριον, λέγουσιν· ὅτιπερ γεγράφηκεν ὁ Καῖσαρ πρὸς Πιλάτον, ἴνα τοῦ Λογγίνου μεθ᾽ ἑτέρων δύο στρατιωτῶν τὴν κεφαλὴν ἀποτέμῃ. Ὁ δὲ Ἅγιος ἔφη· Καὶ οὗτοι τίνες εἶεν οἱ ἅμα τῷ Λογγίνῳ; καὶ μαθὼν ὡς ἐκεῖνοί τε ἦσαν οἱ τῆς Ἰουδαἳκῆς μισαρχίας τὸν Χριστὸν προτιμήσαντες, σπουδῇ πολλῇ γράφει πρὸς αὐτοὺς, τὸ τάχος ἥκειν πρὸς αὐτὸν, ἀγαθῶν μεγάλων αὐτῷ κοινωνήσοντας. Καὶ δὴ ἡμέραν οὕτω μίαν καὶ δευτέραν ξενίσας αὐτοὺς ὁ Λογγῖνος φιλοφρόνως, τῇ τρίτῃ παραλαβὼν e εἰς ἀγρὸν, ἐκεῖ τοὺς παῤ αὐτοῦ μετασταλέντας ἀνέμενεν. Ὅθεν ἐγγὺς εἶναι μαθὼν ἀπαγγέλλει αὐτοῖς ὡς αὐτὸς εἴη ὁ Δογγῖνος, ὀ παῤ αὐτῶν ζητούμενος.

[8] [seque manifestantem occidere renuunt,] Οἱ δὲ πρότερον μὲνἠπίστουν, μετὰ δὲ τοῦτο πεισθέντες, ἐδάκρυον, τίλλοντες τὰς ἑαυτῶν τρίχας, καὶ οἰκτρὰς φωνὰς πρὸς τὸν Λογγῖνον φθεγγόμενοι. Τί σοι τὸ ἐγχείρημα, ὦ φίλε! ἔδοξεν τοῦτο, Ἵνα τί τοὺς ἐπὶ τὸν σὸν ἐλθόντας φόνον εἰς τὸν οἶκόν σου ἔλαβες; Τίνος χάριν τοῖς εἰς σφαγῆν σου παραγενομένοις δεῖπνον ἐπετέλεσας πολυτελῆ, καὶ παρέθηκας τράπεζαν, οὐ μίαν μόνον ἡμέραν, ἀλλὰ καὶ δευτέραν καὶ τρίτην; Ἆρά σου τὸν οἶνον οὐκ ἑώρας ἐν τῷ αἵματί σου, τῷ παῤ ἡμῶν ζητουμένῳ, κιρνώμενον; Νῦν μὲντί δεῖ εἰπεῖν; τί δὲ πρᾶξαι; ἢβουλεύσασθαι περὶ σοῦ δυνησόμεθα, ἄπιθι ἐν εἰρήνῃ, μισθὸν τῆς ξενίας λαβὼν τοῦ παῤ ἡμῶν θανάτου τὴν ἄφεσιν· ἡμεῖς γὰρ ἐπιθεῖναί σοι τὸ ξίφος οὐ τολμῶμεν, ναρκῶμεν τοὺς ἅλας, ἐρυθριῶμεν τὸν τράπεζαν, δεδοίκαμεν τὸν Θεὸν, τὺν τῆς ξενίας ἔφορον· κρεῖττον ἡμᾶς κινδυνεύειν παρὰ Πιλάτου, ἢ τὴν Λογγίνου κεφαλὴν ἀφαιρεῖσθαι. Πῶς δὲ καὶ ἡμῶν τὸν πάντα βίον τῷ συνειδότι τήκεσθαι, καὶ συνδειπνοῦντας ὁρᾷν, τοὺς λεγομένους αἱμοχαρεῖς δαίμονας; Πῶς δέ σοι καὶ ἐπενέγκωμεν τὰς χεῖρας; Ναρκῶσιν γὰρ ἡμῶν οὐ μόνον αἱ χεῖρες, ἀλλὰ καὶ οἱ πόδες, καὶ ἅπαν ἠμῶν τὸ σῶμα, ἐὰν τοῦτο πράξωμεν, ἐαν φονευταὶ τοῦ εὐεργέτου καὶ ξενοδόχου γενώμεθα.

[9] [ipse vero in fide Christi constans,] Ταῦτα μὲναὐτοὶ πρὸς τὸν μακάριον Λογγῖνον ἔλεγον· οὐ μὴν δὲ ἔπειθον τὸν πρόθυμον καὶ εύψυχον ἀθλητὴν τὸν ἀγῶνα ὑπὲρ τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χρίστοὺ παραιτήσασθαι, ἀλλὰ πρὸς αὐτοὺς εὐθαρσῶς ἀποκρίνεται, f Μή με, λέγων, προδότην τῆς ζωῆς ὀφθῆναι θελήσετε, μηδὲ πειραστὴν ἀποδειχθῆναι τῆς χάριτος· μηδὲ λύκος τὴν τῶν προβάτων ἐκλογὴν ἀποδυσάμενος γενωμαι, μηδαμῶς ἀρνήσομαι, ὅν ἅπαξ ὡμολόγησα. Μὴ ζημιωθῶ τὲν δόξαν ἐκείνην, ἣν εἶδον τὰ στοιχεῖα σαλεύουσαν, μή μου κατήγορος ὁ δῆμος τῆς κτίσεως γένηται, ὅτι περ τοῦ τον παρέβην, δι᾽ ὅν οὐρανὸς τὰς οἰκείας ὄψεις ἐκάλυψεν, καὶ ἔδυσεν ὁ ἥλιος τὰ τῶν λαμπάδων ἅρματα, καὶ ἡ μὲνἡμέρα τὸ στάδιον τοῦ φωτὸς παρῃτήσατο, καὶ ἡ δὲ νυξ πρὸς βίαν εἴλκετο· τοῦ σταυροῦ γαρ τό βάρος οὐχ ὑφίστατο, καὶ τῆς Ἰουδαἳκῆς θεομαχίας παρεῖτο τὸ ἔγκλημα. Ταῦτα ἐγὼ τοῖς ὀφθαλμοῖς μου καὶ ταῖς οἰκείαις ὄψεσιν ἱστόρησα· πῶς τοίνυν σκορπίσω τισούτων μοι ἀγαθῶν πλοῦτον, οὐδὲ γὰρ Ἀγγέλων τὰς μέμψεις ὑποστήσομαι.

[10] Ἔτι δὲ λαλοῦντος ταῦτα τοῦ μακαρίου Λογγίνου ἡ ξυνωρις τῶν σὺν αὐτῷ στρατιωτῶν, ἡ τὸν ἐπὶ θανατον ψῆφον παρὰ Καίσαρος λαχοῦσα, [duos martyrij socios accersitos amplectitur,] ἔφθασεν· Φαιδρῷ δὲ αὐτοῖς προσώπῳ καὶ περιχαρεῖ λίαν ὁ μακάριος Λογγίνος συνήντησεν, τοὺς ὀφθαλμοὺς ἅμα καὶ τὸν τράχηλον αὐτῶν καταφιλήσας, καὶ ἔφη πρὸς αὐτούς· Χαίρετε, ὦ συςρατιῶται Χριστοῦ καὶ νικηταὶ τῶν θείων αγώνων καὶ κληρονόμοι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Χαίρετε, ὅτι ἡ πρὸς οὐρανὸν πύλη ἀνέῳγεν ἡμῖν, καὶ μέλλουσιν οι Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ παραλαμβάνειν τὰς ἡμετέρας ψυχὰς, καὶ προσθέρειν αὐτὰς τῷ μονογενεῖ υἱῷ τοῦ Θεοῦ. Ἰδοὺ τὰς λαμπάδας ὁρῶ καὶ τοὺς στεφάνους καρπτεύω, καὶ τὰ βραβεῖα στοχάζομαι, μεθ᾽ ὧν τῷ τοῦ Νυμφίου παραστησόμεθα βήματι. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἔφη τοῖς δημίοις. Εἴ τι οὖν προσετάχθητε, τὸ τάχος ποιήσατε. Ἔφησεν δὲ καὶ πρὸς τὸν ἡγούμενον τῆς οἰκίας αὐτοῦ, στολὴν καθαρὰν κομίσαι αὐτῷ, ὡς ἐπὶ γάμον καὶ νυμφῶνα καλουμένῳ. [& 16 Octo. cæditur.] Τῆς δὲ ἐλθούσης ἐνδυσάμενος αὐτὴν, καὶ τῇ χειρὶ δείξας τὸν λόφον, ἐν ᾧ τὸ μακάριον αὐτοῦ σῶμα διετάξατο τεθῆναι, οὕτω τε τὸ γόνυ κάμψας χαίρων, καὶ σχηματίσας ἑαυτὸν μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ ἑταίρων, τῶν τὸν νικηφόρον ἀγῶνα διανυσάντων, τὴν κεφαλὴν ἐκτέμνεται μηνὶ Ὀκτωβρίῳ ιστ᾽, καὶ ἐγγράφονται ἄμφω χοροῖς Ἀποστόλων τε καὶ Μαρτύρων, τούτων γὰρ τὸν ἀνδρείαν, καὶ ἐκείνων τὸν καλὸν ζῆλον ἐδείξαντο.

[11] [Caput Hierosolymas relatum,] Τότε λαβόντες οἱ δήμιοι τὴν κεφαλὴν τοῦ Ἁγίου Λογγίνου, ταύτην προσφέρουσιν τῷ Πιλατῳ· καὶ γὰρ πρὸς χάριν τῶν Ἰουδαίων τοῦτο πεποίηκεν, περὶ ὧν ἔλαβεν χρημάτων. Ὠς δὲ ἤνεγκαν οἱ δήμιοι τὴν κεφαλὴν τοῦ Ἁγίου εἰς Ἱερουσαλὴμ, προστάττει ὁ Πιλάτος ἐπιδειχθῆναι αὐτὴν τοῖς Ἰουδαίοις, τοῖς διψῶσιν τὸν θάνατον αὐτοῦ, καὶ πολλοῦ χρυσίου τὸ δρᾶμα πωλήσας τοῖς εἰωθόσι χρήμασιν ὠνεῖσθαι τὰ τῶν Δικαίων αἵματα. Καὶ εἶθ᾽ οὗτως προστάττει ὁ Πιλάτος ῥιφῆναι τὸν τιμίαν κεφαλὴν τοῦ Ἁγίου Λογγίνου ἔξω πρὸς τῆς πύλης τῆς πόλεως, τὴν φοβερὰν μὲντοῖς δαίμοσι, τοῖς δὲ Ἀγγέλοις ἐπέραστον, [in sterquilinio abiectum latet.] καὶ στοιχείοις θαυμαζομένην. Ἔκειτο τοίνυν πρὸς τῆς πύλης ὥσπέρ τις θησαυρὸς ἄσυλος, κόπρου δὲ πλείστης οὔσης ἐκεῖσε, ἀβλαβὴς διεφυλάχθη ὁ πολυτίμητος τοῦ Χριστοῦ μαργαρίτης, καὶ τάφος αὐτῷ τέως μᾶλλον δὲ κιβωτὸς ἡ κόπρος ἦν, μακροθυμοῦντος τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ καὶ ἐν τούτῳ, οἰκονομίας χάριν.

[12] g [Viduæ cæcæ] Χήρα γάρ τις γυνὴ, τῆς αὐτῆς τῶν Καππαδοκῶν χώρας ὑπάρχουσα, μονογενοῦς τέκνου μητηρ, τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ σώματος ἀποβαλοῦσα, πίστει τὸ πάθος νικήσασα, μετὰ τοῦ μονογενοῦς τέκνου τὴν Ἱερουσαλὴμ κατέλαβεν, ἐνθάδε προσδοκῶσα τῇ προσκυνήσει τῶν ἁγίων τόπων τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀπολαβεῖν. Ὡς οὖν χειραγωγουμένη ὑπὸ τοὺ ἰδίου τέκνου συνῆγεν τὸν χοῦν τῆς γῆς, καὶ τοῖς ἰδίοις ὀφθαλμοῖς ἐσκέπτετο καταπλάσασθαι τοῦτον, [& unico filio Hierosolymis orbatæ] ἴσως ἐν αὐτῷ εὑρίσκειν προσδοκῶσα τοῦ φωτὸς τὸ κολλύριον πρὸς τὸ ἀναβλέψαι, ἀθρόον ἐπῆλθεν νόσος τῷ μονογενεῖ αὐτῆς υἱῷ, καὶ ἀφήρπασεν ἀυτὸν ἐκ τῶν μητρικῶν χειρῶν. Τότε διπλοῦν ἀυτῇ τὸ σκότος τῶν ὀφθαλμῶν ἐπῆλθεν, καὶ τελείως ἀπεσβέννυτο τῷ δριμυτάτῳ πάθει τῆς συμφορὰς· ἡ δὲ οἰκτρὰς φωνὰς βοῶσα, πρὸς τὸν Θεὸν ἔλεγεν· Ἕως πότε, Κύριε, ἐπιλήσῃ μου εἰς τέλος; ἕως πότε ἀποστρέφεις τὸ πρόσωπόν σου ἀπ᾽ ἐμοῦ; ἕως τινος θήσομαι βουλὰς ἐν ψυχῇ μου, ὀδύνας ἐν καρδίᾳ μου ἡμέρας καὶ νουκτός; Ἐπίβλεψον, εἰσάκουσον, ἐλέησόν με Κύριε ὁ Θεός μου, καὶ φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου, μή ποτε ὑπὸ τῆς περισσοτέρας λύπης καὶ ὀδύνης καταποθῶ εἰς θάνατον. Κύριε, μὴ μόνη ἐγὼ ἐπὶ τῆς γῆς ἁμαρτωλὸς τυγχάνω, ὅτι τὰς δίκας ταύτας δρυμυτάτας εἰςπράττομαι; Δέσποτα μὴ χείρων εἰμὶ τῆς πόρνης, ἣν προσεδέξω μύρον σοι προσκομίζουσαν, ἐμὲ δὲ τὴν ταλαίπωρον μόνην καὶ τὸ φῶς ἐστέρησας, καὶ τὸν μονογενῆ μου υἱὸν ἔλαβες, καὶ οὐκ ἔστιν μοί ποθεν ἐλπὶς σωτηρίας.

[13] [S. Longinus reuelat caput suum;] Ὡς δὲ ἦν ἐν παλλῇ θλίψει καὶ ἀπαραμυθήτῳ πενθει, φαίνεται ἀυτῇ καθ᾽ ὕπνον ὁ μακάριος Λογγῖνος, καὶ πάντα ἀυτῇ τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν διηγήσατο. Ἐγώ εἰμι, λέγων, Λογγῖνος ὁ Ἑκατόνταρχος, ὁ ὁμολογήσας ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, ὅτι ἀληθῶς Θεοῦ υἱός ἐστίν οὗτος· ὅθεν ἀποκαλύπτω σοι, ὅ τι Πιλάτος κατ᾽ ἐμοῦ ψευδῆ δημηγορήσας ἐρεθίζει τὸν Καίσαρα, καὶ ἀποτέμνει μου τὴν κεφαλὴν, καὶ ἐνταῦθα κομίζει, καὶ ῥίπτει ἔξω τῆς πόλεως, h Ἰουδαίων δὲ παῖδες χρημᾶτων ὠνῇ καὶ τοῦτο συνεφώνησαν. Κόπρος τοίνυν πλείστη αὐτῇ σεσώρευται, ὥστε σοι ἔδει φυλαχθῆναι τὸν κλῆρον τοῦτον πρὸς ἰατρείαν· ἃμα γὰρ ἀυστὴν ἀνακαλύψεις, τοὺς ὀφθαλμούς σου ἀπολήψει, εἶθ᾽ οὕτως παραστήσω σοι καὶ τὸν παῖδα ζῶντα μετὰ δόξης, ὅτισουτὸ πένθος οὐ μένρίως παρακαλέσει.

[14] Τούτοις οὖν τοῖς λόγοις παρακληθεῖσα ἡ γυνὴ, ὁμοῦ καὶ νευρωθεῖσα ὡς ἀνδρεία καὶ πιστὴ, πρὸς τὸ ἔργον ἠπείγετο, χειραγωγηθεῖσα πρὸς τὸν χῶρον, [eoque inuento,] ἐν ᾧ κόπρον σωρευθῆναι ἐμάνθανεν παρὰ τῶν ἀυτὴν ὁδηγοῦντων, καὶ ἀυτῶν πιστῶν ὄντων· ἤδη δὲ φθασάντων εἰς τὸν προκείμενον τόπον, ἄρχεταί ὀρύσσειν ταῖς ἰδίαις χερσὶν· ὅθεν προνοίᾴ Θεοῦ τάχιον εὑροῦσα τὸν τιμίαν τῷ Θεῷκεφαλὴν, παραχρῆμα τὰς ἡλιακὰς ἀκτῖνας ἐθεάσατο. Περιπτυξαμένη δὲ καὶ πλύνασα μετὰ πάσης σπουδῆς, καὶ μύροις ἐντίμοις ἐπαλείψασα, ἐπανέρχεται ἐπὶ τὸν πόλιν, φέρουσα τὸν τίμιον καὶ ἄσυλον μαργαρίτην, ἔνθα ἐξενίζετο. Καὶ δὴ τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ πάλιν ἐπιστὰς ἀυτῇ ὁ μακάριος Λογγῖνος ἔχων τὸν ἀυτῆςυἱὸν παρὰ τὸν ἑαυτοῦ πλευρὰν, λαμπρὸν καὶ μειδιῶντα, [filium ei suū ostendit:] καὶ ὥσπερ νυμφίου στολὴν ἔχοντα, λέγει πρὸς ἀυτήν. Γύναι, ἴδε, ὃν ἐπόθεις, οὗτός ἐστιν ὁ μονογενής σου υἱὸς, ὃν ἁρπασθῆναι τῶν σῶν χειρῶν ἐνόμισας· Θεὸς δὲ ἀυτὸν ἐλευθερώσας ἐκ τοῦδε τοῦ φθαρτοῦ καὶ προσκαίρου βίου εἰς τὸν ἄνω βασιλείαν ἐστράτευσεν. Καὶ νῦν σὺν ἐμοὶ ἔχω ἀυτὸν, παρὰ γὰρ τοῦ Σωτῆρος ἔλαβον ἀυτὸν, καὶ τῆς ἐμῆς δεξιᾶς οὐδέ ποτε ἀποστήσεται. [in eadem secum gloria felicem.] Ὅθεν τοίνυν λαβοῦσα τὸν ἐμὴν κεφαλὴν καὶ τοῦ σοῦ παιδὸς τὸ σῶμα ἐν μιᾷ λάρνακι παράδος, καὶ μηκέτι τὸν μονογενῆ σου υἱὸν δάκρυε· μεγάλη γὰρ αὐτῷ σὺν ἐμοὶ δόξα δεδώρηται παρὰ τοῦ φιλανθρώπου Θεοῦ, καὶ βωμὸς ἱερὸς, καὶ θυσίαι μυστικαὶ καὶ πολυύμνητοι χορεῖαι, καὶ πανηγύρεις πάνδημοι, ἄλλα τε πολλὰ πρὸς τούτοις, ἃ οὐ δυνατὸν ἐπὶ τῆς γῆς τελεῖσθαι· ἐν οὐρανῷ δὲ ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ οἶδεν, καὶ οὖς οὐκ ἤκουσεν, οὐδὲ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, i ἅπερ ἡμῖν ὁ Θεὸς, ἔργῳ καὶ λόγῳ τὸν πρὸς ἡμᾶς ἐνδειξάμενος ἀγάπην, παρεσκεύασεν.

[15] [quæ illud cum filij corpore refert in patriam] Τούτους τοὺς λόγους ἡ τοῦ νεανίσκου μήτηρ ὡς Ἱεροπροφήτου δεξαμένη προστάγματα, εὐθέως ἀναστᾶσα εἰς τὸν πατρίδα ὤρμησεν· ἔλαβεν δὲ καὶ τὸν πάντιμον καὶ ἱερὰν κεφαλῂν, τοῦ Ἁγίου Λογγίνου λείψανον, καὶ ἀπέθετο φαιδρῶς καὶ περιχαρῶς, καθὼς ἀυτῇ προσέταξεν ὁ Ἅγιος Λογγῖνος ἐν κώμῃ λεγομένῃ Σανδράλης (ἐκεῖθεν γὰρ ἦν ὁ ἅγιος Λογγίνος) πρὸς ἑαυτὴν ἀναφωνοῦσα καὶ λέγουσα ἐν τῇ καρδίᾳ, καὶ τῇ γλόττη κηρύττουσά· Οἶδαμέν, ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν, πάντα συνεργεῖ εἰς τὸ ἀγαθόν. Ὀφθαλμοὺς ἐζήτουν σαρκὸς, σὺν ἀυτοῖς δὲ καὶ τοῖς τοῦ πνεύματος ἔλαβον· ἐλύπει με ζημία τέκνου, ἀλλ᾽ ἰδοὺ τὸν κληρονόμον ἔχω μετὰ δόξης βασιλικῆς, τῷ Θεῷ παριστάμενον· πορφυροφόρον τὸν νεανίαν ἀναρῶ, πολυευπρεπῆ κατοπτεύω τὸν μείρακα. Ἀστεροπρόσωπος ὁ παῖς, καὶ τῇ μητρὶ προςγελῶν, καὶ παρὰ τὸν πλευρὰν Λογγίνου ἀστράπτων, ὡς φωσφόρος παρὰ τὸν ἡλιακὴν ἀκτῖνα, πολλάκις μὲννύκτωρ πολλάκις δὲ μεθ᾽ ἡμέραν φαινόμενος, καὶ οὐ κατ᾽ ὄναρ μόνον, ἀλλὰ μὴν καὶ φανερῶς ἐμφανίζεταί μοι Μαρτύρων τρόπῳ· κλῆρος δὲ αὐτοῦ μετὰ Προφητῶν, καὶ τοι βίον τῶν Προφητῶν οὐ ζήσαντος, [Deo gratias agens.] καὶ μετὰ Λογγίνου σταυροφορεῖ, καὶ τὸ σεμνὸν τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας ἐπιφέρεται τρόπαιον, καὶ μεταξὺ Ἀγγέλων κηρύττει, τὸ καὶ μέσον τοῦ δήμου τῶν Ἀρχαγγέλων κέκραγεν, Ἀληθῶς Θεοῦ υἱὸς ἦν οὗτος, ὡς Λογγίνου μαθητής. Ὅσα τε τὰ Σεραφὶμ Λογγίνῳ παραχωρεῖ δοξάζειν (καὶ οὐκ ἀντικρούει τὰ Σεραφὶμ καὶ Χερουβὶμ ὑμνολογοῦσιν) φθέγγεται καὶ αὐτὸς φωνὴν ἱερὰν, ὑμνολόγον, τροπαιοῦχον, μυστικὴν, ἐπινίκιον, Ἀληθῶς Θεοῦ υἱός ἑστιν οὗτος· καὶ ἔστιν καὶ ἔσται· ὅπερ γὰρ εἶχεν πρὸ τῶν αἰώνων, καὶ εἰς αἰῶνας ἕξει. Ἀυτὸς παλαιοῖ τοὺς ἀιῶνας, μένει δὲ ἀυτὸς ἀπαλαίωτος, ἡ γὰρ βασιλεία αὐτοῦ βασιλεία αἰώνιος, καὶ ἡ ἐξουσία αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα οὐ διαφθαρήσεται.

[16] [Encomij auctor Hesychius.] Ἐγὼ Ἡσύχιος Πρεσβύτερος Ἱεροσολύμων πολλὰ ἐρευνήσας, μετὰ πολλοῦ καμάτου ἠδυνήθην εὑρεῖν τοῦ Ἀγίου Λογγίνου τοῦ Ἑκατοντάρχου, τοῦ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ εἰπόντος, Ἀληθῶς Θεοῦ υἱὸςἦν οὗτος, τὸ μαρτύριον· εὑ ρον δὲ ἁυτοῦ ἐν σχεδαρίῳ ἐν τῇ βιβλιοθήκῃ τῆς ἁγίας Ἀναστάσεως, καὶ συνέταξα ἀυτοῦ τὸν ὁμολογίαν μετὰ καὶ τοῦ ἐγκωμίου. Λοιπὸν οἱ φοβούμενοι τὸν Κύριον πιστωθήτωσαν, ὅτι οὗτός ἑστιν ἀληθῶς ὁ Ἅγιος Λογγῖνος ὁ Ἑκατόνταρχος, ὁ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ ὁμολογήσας αὐτὸν· οὗ τῇ πρεσβείᾳ καὶ παρακλήσει διαφυλαχθείησαν ἅπαντες, οἵτε ἀναγινώσκοντες αὐτὸ καὶ οἱ ἀκούοντες, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, καὶ ἡ βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a MS. ἐχόνευσε: quod quia Græcum non est nec alibi reperitur immutaui: forte legendum fuit ἐσχόλευσεν, quasi otiari fecit: sed neque hanc vocem reperi, radicem tamen Græcam habemus vnde formari possit.

b Per futurum melius quam per præsens hæc Latine fuissent reddita.

c Pleno sensui hæc aut similia deesse credo.

d Videtur Interpres legisse ἀφιόντος: ad verbum autem sic verti potest: quem audiui præclarissimam emittere, vel emisisse vocem.

e In textu Latino mendum corrige typographicum, quo, domum eduxit in agrum, legitur pro, domo eduxit &c.

f Integrius clariusq; hæc reddentur ad verbū: Ne velitis proditorem vitæ videri me, aut diuinæ gratiæ monstrari tentatorem; vt ne optanda inter oues electione repudiata efficiar lupus: nullatenus enim negabo quem semel confessus sum.

g MS. τὸ στάδιον αἱ ἡμέραι τοῦ φωτὸς παρῃτήσαντο, ἠ νυξ &c. quæ vt clariora essent nonnihil immutaui, librario imputans quod festinanti exciderit aliquid.

h Vsitato Hellenismo pro Græcis ipsis: sic τῶνἰατρῶν παῖδες Medici sunt, γραφέων παῖδες pictores &c.

i Quæ præparauit Deus suam erga nos caritatem verbo opereque declarans: hæc nempe festinanti Interpreti exciderunt.

INVENTIO CAPITIS
Ex MS. Vaticano signato 797.

Longinus Miles, Martyr in Cappadocia (S.)
Longinus Centurio, Martyr in Cappadocia (S.)
Socii duo, Martyres in Cappadocia (SS.)

EX MS. VATIC.

[1] [Christe vidua a dæmone vexata] Γυνὴ δέ τις χήρα ὀνόματι Χρηστὴ ὠχλεῖτο ὑπὸ πνεύματος ἀγρίου, δεινῶς ἑαυτὴν κατακόπτου σα; οὖσα τῶν εὐγενῶν. Ἐνεθυμεῖτο δὲ τῇ ἐπαύριον πορευθῆναι ἐν τῇ ἀνατολῇ· ἀκούσασα δὲ περὶ τῶν ἰαθέντων παρὰ τοῦ Ἰησου, τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἐβούλετο πορευθῆναι. Ἐφάνη δὲ αὐτῇ ὁ Ἅγιος Λογγῖνος ἐκτὸς τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ· καὶ λεγούσῃ· Τίς ἥκει ὧδε; εἶπεν αὐτῇ ὁ Ἅγιος Λογγῖνος, [admonitu S. Longini] Θέλεις ἰαθῆναι; Ἡ δὲ εἶπεν· Ναὶ Κύριε, ἀυτὸ εὔχομαι. Ἐιπεν δὲ πρὸς ἀυτὴν ὁ Ἅγιος, Πορεύθητι εἰς Ἱερουσαλὴμ, καὶ κατάμαθε τὴν οἰκίαν Λουκίου τοῦ Ἐπάρχου, καὶ ζήτησον τὴν κεφαλὴν Λογγίνου τοῦ Ἑκατοντάρχου, καὶ διακόμισον ἀυτὴν πρὸς τὸ σῶμά μου, καὶ σωθήσῃ· ἐγὼ γὰρ εἰμι Λογγῖνος, ὁ νέμων τὰ πρόβατα παρὰ τὴν ὁδὸν, καὶ οὐκ ἀναπεπαυμαι ἐν ᾗ ἐτάφην ταφῇ μέχρι τοῦ νῦν· Ἀλλὰ τοῦτο ποίησον καὶ ἰαθήσῃ ἐπ᾽ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ. Οὐ μόνον δὲ σὺ ἰαθήσῃ, ἀλλὰ καὶ τὸν υἱόν σου στρατεύσω· ὅτι εἰμὶ ἐγὼ ἐκτὸς τῆς κεφαλῆς ὁ λαλῶν σοι.

[2] [Ierosolymā abit:] Ἀκούσασα δὲ ταῦτα ἡ γυνὴ διαναστᾶσα καὶ συνταξαμένη οἷς εἶχεν φίλοις, ἐπορεύετο ἐπὶ τὸν ὁδὸν, καὶ ἐλθοῦσα ἐπὶ τὸ μνημεῖον ἔκραξεν φωνῇ μεγάλῃ λέγουσα· Κύριε, ὁ ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ καθὼς σὺ εἴρηκάς μοι ἐν τῇ ὁράσει, πορεύομαι καὶ βοήθησόν μοι· Καὶ εὐθέως ἐσείσθη ὁ τόπος, καὶ φωνὴ ἦλθεν πρὸς ἀυτὴν λέγουσα, Πορεύου, ὁ Χριστός ἐστιν ὁ βοηθῶν σοι. Ἡ δὲ ἀκούσασα τῆς φωνῆς ταύτης, ἐπορεύετο ἐν χαρᾷ ὅλην τὴν ὁδὸν ἀυτῆς· ἐλθοῦσα δὲ εἰς Ἱερουσαλὴμ, ἐμάνθανε παρὰ τῶν τῆς πόλεως τὸν οἰκίαν τοῦ Ἐπάρχου, τοῦ ἐκζητῆσαι τὸν κεφαλὴν τοῦ Ἁγίου Λογγίνου, [& redemptum Sācti caput referens] καὶ ἐδωκεν ἀυτὴν ὁ Ἔπαρχος τιμῆς ἀργυρίου τὸν ἀριθμὸν διακοσίων δηναρίων· καὶ λαβοῦσα ἀυτὴν ἡ γυνὴ, ἦν εὐχομένη καὶ δοξάζουσα τὸν Θεὸν τοῦ τελείως καταξιωθῆναι τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.

[3] Λαβοῦσα δὲ τὴν κεφαλὴν τοὺ τιμίου Λογγίνου, μετὰ τοῦ υἱοῦ ἀυτῆς Χρηστίονος, ἡτοιμάζετο τοῦ ἐξελθεῖν τῇ ἐσπέρᾳ· καὶ ἰδοὺ, ἐφάνησαν ἀυτῇ τρεῖς Ἄγγελοι, [comitantibus Angelis] ὧν τὸν δόξαν βλέπεῖν οὐκ ἠδύνατο, καὶ ἐν ταῖς χερσὶν ἀυτῶν κηροὶ λευκοὶ, καὶ προπορευόμενοι, ὕμνουν τὸν Θεὸν δἰ ὅλης τῆς νυκτὸς· ἡνίκα δὲ ἀνέβαινεν ὁ ὄρθρος, ἐπαύοντο εἰς ὃν ἔφθασαν τόπον τοῦ μεταλαβεῖν τροφῆς. Διὰ δὲ τριῶν a ἡμερῶν ἤνεγκεν τὸν κέφαλὴν τῶ τιμίου Λογγίνου ἐν τῇ κώμῃ ἀυτῆς, [per filium restituit corpori;] ἀποδημήσασα μετὰ τοῦ υἱοῦ ἀυτῆς Χρηστίονος, καὶ ἀπῄει εἰς τὸν τόπον, οὗ κατέκειτο, ὥρας οὔσης ἕκτης τῆς νυκτός. Ἔφθασαν οὖν εἰς ὅν εἰκοδόμησαν οἶκον οἱ φιλόχριστοι ἄξιον τοῦ Μάρτυρος, καὶ εὐθέως ἡ θύρα ἀυτομάτως ἠνοίγη ἀυτοῖς, καὶ τὸ μνημεῖον * ἴδομεν ἀνεῳγμένον, καὶ φῶς ἔλαμψεν ἐν τῷ ὀικήματι κυκλόθεν· Ἐισελθὼν δὲ ὁ νεανίσκος ἐν τῷ μνημείῳ σαὺ μύροις καὶ ἀρώμασιν, παρέθηκεν τῷ σώματι τὸν κεφαλὴν καὶ συμμυθεῖσα, γέγονεν καθὼς πρὸ τοῦ ἀποτμηθῆναι· Ἐξελθόντος δὲ αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ μνημείου, παραχρῆμα ἠσφαλίσθη ὁ τόπος ἀυτομάτως· αὐτοὶ δὲ ὑπέστρεψαν εἰς τὸς οἰκίαν, χαίροντες καὶ δοξάζοντες τὸν Θεύν.

[4] [S. Longinus matri apparet] Ἐν δὲ τῇ δευτέρα νυκτὶ ἐφάνη τῇ Χρηστῇ ὁ Ἅγιος Λογγῖνος λέγων, Ἀναπέπαυμαι νῦν, ότε παρέσχες μοι τὸν κεφαλὴν· καὶ σὺ ἰαθήσῃ ἀπὸ τῆς ἡμέρας ταύτης. Ἐρωτῶ δὲ τοῦτο, τὸν υἱόν σου στρατεύσω ἐν τῇ ἐπουρανίῳ στρατιᾷ, ἢ ἐν τῇ ἐπιγείῳ; Ἡ δὲ μετὰ φόβου ἀποκριθεῖσα, εἶπεν. Δέομαί σου, ἐν τῇ ἐπουρανίῳ στρατιᾷ ἀυτὸν στράτευσον· Ἀκούσας δὲ ταῦτα, ἀπέστη ἀπ᾽ ἀυτῆς. Ἐν δὲ τῇ ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ὁ νεανίσκος ἐπορεύθη ἐν τῷ ἀμπελῶνι πρὸς ἐπιμέλειαν τῆς ἁμπέλου. Ἐργαζομένου δὲ αὐτοῦ μέχρις ὥρας b πέμπτης, ἐφάνη αὐτῷ ὁ ἅγιος Λογγῖνος, [& filio in cælestem militiam adscribēdo.] καὶ εἶπεν· Νεανίσκε Χρηστίων, θέλεις στρατεύσασθαι κατὰ τὸ ὄνομά σου εἰς Χριστόν; Ὁ δὲ ἀναβλέψας, ἴδεν ἀυτὸν ὡς ἀστραπὴν, καὶ εἶπεν αὐτῷ. Τίς εἶ Κύριε, ὁ στρατεῦσαί μεβουλόμενος; Ὁ δὲ εἶπεν· Ἐγώ εἰμι Λογγῖνος, ὁ διὰ τῆς μητρός σου δωρηθεὶς τὸν κεφαλὴν· ἀλλ᾽ ὥσπερ ἀυτὴ ἐκόμισέν μου τὸν κεφαλὴν, οὕτως κᾀγὼ βούλομαί σε τῷ Θεῷ προσκομίσαι. Καὶ ὁ Χρηστίων εἶπεν πρὸς ἀυτόν· Εἰ ταῦτα οὕτως ἔχοι, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου· καὶ παραχρῆμα ἀπέδωκεν τὸ πνεῦμα ὁ νεανίσκος.

[5] Ἡ δὲ τούτου μήτηρ κατὰ τὸν συνειθισμένην ὥραν ταῖς διελθούσαις ἡμέραις λαβοῦσα τὸν τοῦ ἀρίστου τροφὴν, ἐπορεύετο πρὸς τὸν υἱὸν ἀυτῆς ἐν τῷ ἀμπελῶνι, [illa mortuū luget] καὶ ἐλθοῦσα εὗρεν ἀυτὸν τετελευτηκότα. Θεασαμένη δὲ τοῦτο, ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον ἐπὶ τὸν γῆν ὀλιγοψυχήσασα, καὶ τὸν χιτῶνα διαῤῥήξασα ἔκειτο ὡσεὶ νεκρὰ, καὶ ἐλθὼν ὁ Ἄγγελος, ἐνίσχυσεν ἀυτὴν· εἶπεν δὲ ἀυτῇ, Τί κλαίεις; Ἡ δὲ εἶπεν, Ὄτι ἀπώλεσα τὸν, υἱόν μου, τὸν μονογενῆ μοι ὑπάρχοντα, καὶ c ἐτρυγήθη ὁ καρπὸς τῆς ἐμῆς κοιλίας, ἄωρος ὤν. Εἶπεν δὲ ἀυτῇ ὁ Ἄγγελος, μὴ πλανῶ γύναι, μὴ δὲ κλαῖε ἐπὶ τούτῳ· ἀυτὸς γὰρ οὐκ ἐτρυγήθη, οὐδὲ ἀπώλετο, [quam consolati Angeli,] ἀλλ᾽ ἔστιν ἐν τοῖς κόλποις Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πορεύθητι οὖν ἐν τῇ πόλει, καὶ κάλεσον ἄνδρας εὐλαβεῖς, καὶ ἐλθόντες βαστάσουσιν τὸ σῶμα τοῦ υἱοῦ σου, καὶ θάψωσιν ἀυτὸ ἐν τῷ μνήματι, ἐν ᾧ κατάκειται ὀ πιστωτατος Λογγῖνος, καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ὁρᾷς τὸν υἱόν σου ἐν τῇ στρατείᾳ.

[6] Ταὗτα δὲ εἶπὼν ὁ Ἄγγελος, ἀφανὴς ἐγένετο· ἀυτὴ δὲ ἀναστᾶσα, ἀπήρχετο ἐν τῇ κώμῃ, εὐθέως δὲ ἦλθον Ἄγγελοι παραμυθούμενοι ἀυτὴν, καὶ ἐμάνθανον παῥ αὐτῆς, τί ἐστι, τὸ συμβὰν αὐτῇ· Ἡ δὲ ἀνήγγειλεν ἄυτοῖς πάντα, οἱ δὲ ἀκούσαντες, ἐπορεύθησαν εἰς τὸν Ἐπίσκοπον Τοιάνωνἐν σχήματι εὐλαβῶν ἀνδρῶν, [rem nuntiant Episcopo Tyanensi] καὶ ἀνήγγειλαν αὐτῷ τὰ γεγονότα. Εὐθέως δὲ ὁ Ἐπίσκοπος Παφνούτιος, παραλαβὼν εὐλαβεῖς ἄνδρας, ἦλθεν ἐν ᾧ ἦν τόπῳ ὁ νεανίσκος τετελευτηκὼς, καὶ ἐπέτρεψεν κληθηναι τὴν μητέρα αὐτοῦ· Ἐλθούσης δὲ ἀυτῆς, εἶπεν πρὸς ἀυτὴν ὁ Ἐπίσκοπος· Μὴ κλαῖε ἐπὶ τούτῳ, ἀυτὸς γὰρ τὸν οὐράνιον βασιλείαν κεκτημένος, πολὺ πρεσβεύει ὑπὲρ ἡμῶν· ἀγαλλιασώμεθα οὖν μᾶλλον, [qui mortuum apponit S. Lōgino:] καὶ μὴ ὦμεν σκυθρωπόι. Ταῦτα εἰπὼν προσέταξεν ἐπαρθῆναι τὸ σῶμα τοῦ νεανίσκου, καὶ ἀποτεθῆναι σαὺ τῷ ἁγίῳ Λογγίνῳ, καὶ προσεκόμισαν τῷ ἐπουρανίῳ Θεῷ θυσίαν δεκτήν. Ἡ δὲ εὐσεβὴς γυνὴ ἐγένετο Διάκονος καὶ λειτουργὸς τῆς ἐνδόξου πίστεως, προσκοσμίσας δὲ πολλὰ καὶ παραινέσας, ἀπῄει εἰς τὸν πόλιν ὁ Ἐπίσκοπος.

[7] [mater autē filium videre merita] Ὀψίας δὲ γενομένης, καὶ τῆς νυκτὸς ἐπελθούσης, ὥρας οὔσης τετάρτης τῆς νυκτὸς, ἐφάνη ἀυτῇ ὁ αἵγιος Λογγῖνος, λέγων· Ἵνα τί βλασφημεῖς με; Ἡ δὲ φοβηθεῖσα καὶ ἔντρομος μεναμένη, εἶπεν· Τίς εἰ Κύριέ μου; Ὁ δὲ εἶπεν. Ἐγώ εἰμι ὁ τὸν υἱόν σου στρατεύσας. Ἡ δὲ d Χρηστίνη ἀναπολήσασα περὶ τοῦ υἱοῦ ἀυτῆς, βοῶσα ἔλεγεν· Κύριε, εἰ ἐστράτευσας οὐκ ἂν ἀπέκτεινας ἀυτόν. Ὁ δὲ πιστώτατος Λογγῖνος εἶπεν πρὸς αὐτὴν· Ἴδε καὶ νῦν βλασφημίας λαλεῖς μοι. Ἀλλ᾽ ἀνάστηθι, καὶ ἔξελθε ἐκ τῆς οἰκίας σου, καὶ ὄψει τὸν υἱόν σου ὅτι στατεύεται. Ἐπιλαβόμενος δὲ τῆς χειρὸς ἀυτῆς, ἐξέβαλεν ἀυτὴν, καὶ ἐθεώρει τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγμένον, καὶ φῶς μέγα ἐν τῇ νυκτί· ἀναβλέψασα δὲ ὡς ἐν ἐκστάσει ἴδε τὸν οὐράνιον Βασιλέα καὶ τὸν υἱὸν ἀυτῆς προπορευόμενον. Ὁ δὲ ἅγιος Λογγίνος εἶπεν ἀυτῇ· Κᾂν νῦν ἑώρακας τὸν υἱόν σου, ὅτι ἐστράτευται, καὶ πεπίστευκας νὑν; Ἡ εἶπεν. Ἀρκετόν μοι ἃ δῂ ἐλάλησα κατὰ σοῦ Δέσποτα, καὶ εὐθεως ἀφανὴς ἐγένετο ἀπ᾽ ἀυτῆς.

[8] [postactam sancte vitam] Αὐτὴ δὲ ἦν σχολάζουσα νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἐν τῷ ἁγίῳ οἴκῳ, προσευχαῖς καὶ δεησεσιν καὶ ἐλεημοσυναις διατελοῦσα, ὁμοίως δὲ καὶ ἰασεις διὰ ἐπικλήσεως τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Μαρτυρος, δοξάζουσα τὸν Θεὸν ἐν ταῖς ἡμέραις ἀυτῆς, ἐπὶ πασι τοῖς ἀγαθοῖς τοῖς συμβεβηκόσιν ἀυτῇ. Ἐτελεύτησεν δὲ καὶ ἀυτὴ ἐν ταῖς ἡμέρας Πὰφνουτίου Ἐπισκόπου, [ibidem sepelitur.] καὶ κατεθεντο ἀυτὴν πλησίον τοῦ ἁγίου Λογγίνου ἐν τῷ αὐτῷ ναῷ, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς ἀιῶνας τῶν ἀιώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Nisi miraculose transuectos velis intelligere, pro τριῶν τριάκοντα triginta legas necesse est: tot enim dies quāuis expedito pediti Hierosolymis in Cappadociam venienti necessarij sunt propter locorum distantiam.

b Ergo in Latino non septimam, sed sextam lege.

c Clarius & elegātius sic Latine reddes: Et immaturo tempore decerptus est fructus vteri mei. & consequenter: Neque periit, neque decerptus est.

d Hanc lectionem secutus Interpres, non (Chresten vti bis supra habes) sed Christinam vertit: verum tum Χριστίνη scribendam foret.

* imo, ἰδον

DE S. PAPA MARTYRE
Ex MS. Conuentus Annuntiationis Ord. FF. Prædicat. Parisijs.

Papas, Martyr Larandæ in Lycaonia (S.)

Τῆ ιστ᾽ τοῦ Μαρτίου μηνός. Ἄθλησις τοῦ ἁγίου Μάρτυρος Πάπα, ὃς ἤθλησεν ἐπὶ Μαξιμιανοῦ τοῦ Βασιλέως καὶ Μάγνου Ἡγεμόνος· ὑπῆρχον δὲ πόλεως Λαράνδων τῆς Λυκαόνων ἐπαρχίας. [Elogium] Ὅστις ναυάγουσαν ὁρῶν τὸν ὀικουμένην, παραστὰς τῷ Ἄρχοντι, καὶ τοῦτον καταισχύνας τῇ πολλῇ πρὸς Χριστὸν παῤῥησίᾳ, ῥιφεὶς πρὸς γῆν τύπτεται ράβδοις τὰς σάρκας, εἶτα τὸ πρὸσωπον· καὶ μετεωρισθεὶς πρὸς ὕψος σπαράττεται σιδήροις ὄνυξι, καὶ κριπίσι καθηλωθεὶς τοὺς πόδας τόπους ἐλαύνεται μακροὺς καὶ ἆυθις δένδρῳ σύκης ἀκάρπῳ προδεθεὶς, καρποφόρον ἀποτελεῖ· εἰς ἣν καὶ τελειοῦται, καὶ ἡ Σελευκέων πάτρις τὸ λείψανον αὐτοῦ κατέχουσα γάννυται.

ΣΤΙΧΗΡΟΝ. Τὸν εὐσεβῆ στρατιώτην τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ, [Versiculi] τὸν τοῦ ἐχθροῦ τὸ κρότος καθέλοντα τῷ ὅπλῳ τοῦ σταυροῦ τοῦ ζωηφόρου· Πάπαν, πιστοὶ, τὸν ἀήττητον Μαρτυρα, καὶ τὸν Ἀγγέλων πολίτην, καὶ πρεσβευτὴν τῶν ἀνθρώπων εὐφημήσωμεν.

ΟΜΟΙΟΝ. Πόνοις τὴν ἄπονον λῆξιν ἐκληρονόμησας· αἱμάτων δὲ σταγόσι τῶν πιστῶν τὰς καρδίας κατήρδευσας πλουσίως, Πάπα σοφέ· ἀθλητῶν ἐγκαλλώπισμα Λυκαονίας τε κλέος καὶ πρεσβευτὰ τῶν τιμώντων σε θερμότατε.

ΟΜΟΙΟΝ. Ξύλοις τυφθεὶς ἀνηρτήθης, δεινῶς ξεόμενος, ὑποδεθεὶς δὲ, Μάρτυς, ὑποδήμασιν, ἥλοις ὀξέσιν πεπαρμένοις, τόπους μακροὺς ἐλαυνομενος ἔχαιρες, ἕως εἰσῆλθες εἰς θεῖον σαββατισμὸν, ἐκτελέσας τὸν ἀγῶνά σου a.

Ο ΚΑΝΩΝ. [Canonis ode 1]

ΩΔΗ Α᾽. Ὑμνῳδείαις θείαις τὴν ἱεράν σου ἀνευφημοῦμεν μνήμην, γενναῖε Μάρτυς· καὶ γὰρ Χριστοῦ Μάρτυς ἀψευδὴς σὺ χρημάτισας, ὑπομείνας βάσανα ρωμαλαίως καὶ διωγμοὺς καὶ θανατον, πρόξενον θείας ζωῆς.

Μαρτυρίου ἅιματι βραχυτάτῳ οὐρανῶν ἠλλάξω τὴν βασίλειαν, καὶ εὐτελῶν πόνων, Ἀθλητὰ, λῆξιν τὴν ἄπονον· διὰ τοῦτο ἅπαντες συνελθόντες μεγαλοφήμως σήμερόν σε μακαρίζογεν.

Ναυάγουσαν βλεπων τὴν ὀικουμένην πολυθεΐας κύμασιν, Ἀθλοφόρε, τῷ τοῦ σταυροῦ ὅπλῳ κραταιῶς οἰακιζόμενος, γαληνοὺς κατέπαυσας πρὸς λημένα, τὰ τὴν ψυχῆς ἀγώγιμα σώσας ἀλωβητα.

[ode 3] ΩΔΗ Γ᾽. Ὁ στήσας ἐν πέτρᾳ ἐν θέου ὑπομονῆς, τοὺς πόδας διέμεινας ἀπερίτρεπτος, Ἔνδοξε, ἐχθρῶν μηχανήματα, ὑποσκελιάσας αὐτῶν τὰς βάσεις πάσας.

Ἔστης κηρύττων Χριστὸν πρὸ δικαστικῶν βημάτων, Πανόλβιε· καὶ τυπτόμενος ἔχαιρες, τραυματίζων δαίμονας τοῖς τῆς σαρκός σου, σοφὲ, τράυμασι, Πάπα.

Πύργος κατάπερ ἀκλόνητος ἀικισμῶν b νιφάσι διέμεινας, τὸ τῆς πλάνης ὀχύρωμα διαλύων, χάριτι τῆς παναγίας Τριάδος, Μάρτυς Πάπα.

[ode 4] ΩΔΗ Δ᾽. Πρόσωπον τὸ σὸν ῥαπισμοῖς πολλοῖς ῥαπιζόμενον, πρόσωπα ἀσάρκων δυσμενῶν ἀποῤῥαπίζει, Πάπα πανόλβιε, κατακλειζόμενον ταις ὑπερτίμοις ἄθλων ἐπιδόσεσιν.

Ἄπληγον τὸν νοῦν ὁμιλῶν πληγαῖς διετήρησας ξύλοις γὰρ ἐχθροὶ ἀνηλεῶς σε, Ἀθλοφόρε ἔνδοξε, ἔτυπτον, μὴ περιτρεπόμενον, μὴ ταῖς ἀρκίαις, Πάνσοφε ἠττώμενον.

Μώλωπες οἱ σοὶ τοῖς ἐχθροῖς γεγόνασι μώλωπες· τραύματα καὶ στίγματα τὰ σὰ τοὺς πονηροὺς κατέστιξαν δαίμονας· καὶ πᾶσιν ὑπάρχουσι τοῖς σε τιμῶσι, Πάπα, ὅσιον ἴαμα.

[ode 5] ΩΔΗ Ε᾽. Ρὥμῃ Θεοῦ δυνάμενος, Πάπα, ἀναρτηθεὶς ξεσμοὺς καθυπομένεις, ἀλγύνων δαιμονας ἀλγηδόσιν σώματος, ἀθλητὴς ὡς γενναιότατος.

Τείνας τὸν νοῦν πρὸς τὸν πάντων Δεσπότην, Μάρτυς Χριστοῦ, οὐδ᾽ ὅλως τεινομένου ἡττήθης σώματος· ἀλλ᾽ ὡς στύλος ἄσειστος τὰς βασάνους ἐκαρτέρησας.

Ὑπὲρ τὸ ζῇν τὸ θανεῖν ᾑρετήσω, κατεντρυφῶν ἐπιδόσεσι πόνων, Πάπα πολύαθλε, καὶ ζωὴν τὴν μέλλουσαν εὐκλεῶς ἐπικτώμενος.

[ode 6] ΩΔΗ ς᾽. Ἤμβλυνας τὰ κέντρα τοῦ πονηροῦ ἀντιτυπείαις ὑπομονῆς καὶ πίστεως· καὶ ἀνδρείας ξίφεσι τοῦτον, Παμμάκαρ, ἔσφαξας, καὶ ἐπείληφας τὸ τῆς νίκης διάδημα.

Γέγονας ὡς λίθος ἐπὶ τῆς γῆς θεόφρον Πάπα, c ἱερῶς κυλιόμενος, καὶ τὰ ὀχηρώματα διαλύων τῆς πλάνης σαφῶς τῶν δαιμόνων, δὲ ἀφανίζων τὰ ξόανα.

Λάμπει σου ἡ μνήμη ὑπὲρ ἀυγὰς ἡλίου, Μάρτυς, κᾃν φωτίζει τὰ πέρατα· φῶς γὰρ ἐχρημάτισας τῇ πρὸς τὸ φῶς ἐγγύτητι τὸ ἀκρότατον, Ἀθλοφόρε πολύαθλε d

[ode 7] ΩΔΗ Ζ᾽. Ἰταμωτάτῳ λογισμῳ ὁ παράφρων τόραννός σε, Θεόφρον, τὸν ἔμφρονα ἀναγκάζει ξοάνοις ἐπιθύειν· ἀλλ᾽ ἐγένου καθαρὰ Θεῷ θυσία.

Στρέβλας διέλυσας ἐχθροῦ e ὀρθῶς πορευόμενος, καὶ σιδήρᾳ πεδούμενος, φυλακαῖς τε προσομιλῶν, ὁ φύλαξ, Μάρτυς Πάπα, τῶν Χριστοὑ δικαιωμάτων.

Μετὰ μυρίους ἀικισμοὺς ἥλοις καθηλόμενός σου τοὺς πόδας, πεπόρευσαι μαρτυρίου τὰς ζωηφόρους τρίβους, ἀφανίζων τοῦ ἐχθροῦ, Παπα, τὰ κέντρα.

[ode 8] ΩΔΗ Η᾽. Νεκροῖς θεοῖς οὐκ ἔνειμας σέβας, τὸν νεκρώσαντα πάθει τὸν ἀρχίκακον ἐχθρὸν, Θεὸν ζῶντα κηρύττων, Σοφέ· διὸ θανατωθέντα πρὸς ἀθανάτους σε μεταβιβάζει τόπους, ὁ μόνος Ἀθάνατος.

Ἐπὶ σφαγὴν ἐκούσιον, Μάρτυς, ἀπαγόμενος, ἥλοις καθηλωθεὶς τοὺς σεπτοὺς καὶ μακαρίους πόδας σου· Τερφθήσομαι, κραυγάζων, τῶν μαρτυρίων σου ἐν ὁδῷ Ἰησοῦ μου, πλουτῶν σου τὴν ἔλλαμψιν.

Ὁδὸν f μακρὰν στελλόμενος, τὰς ὁδοὺς ἐστένωσας πάσας τοῦ ἀλάστορος ἐχθροῦ, καὶ πᾶσιν g ἐξωμάλισας τὰς τρίβους, τὰς φερούσας πρὸς τὰς ἐνεῖσε μονάς· Εὐλογεῖτε, κραυγάζων, τὰ ἔργα τὸν Κύριον.

[ode 9] ΩΔΗ Θ᾽. Ὧράθη φρίκτον τελούμενον ἔν σοι, Πάπα, τεράστιον· ἡ ἄκαρπος συκὴ γὰρ καρποφόρος γέγονεν ευθὺς, σοῦ ἐν αὐτῇ προδεθέντος, καὶ τὸ μακάριον πνεῦμα Θεοῦ σου εἰς χεῖρας παραδόντος, Ἀξιάγαστε.

Σαρκὸς αἰκισμοὺς προθύμως ὑπέστης, ὁδιπορείαις μακραῖς, Σοφέ, προσομιλήσας, καὶ λυθεὶς τοῦ σώματος καλῶς τοῖς ἀσωμάτοις συνήφθης, Πάπα πολύαθλε· μεθ᾽ ὧν ἀπαύστως δυσώπει τοῦ σωθῆναι τοὺς τιμῶντάς σε.

Ἑ κόνις τῶν σῶν λειψανων ὡς κόνιν λεπτύνει πάντοτε τὰ πάθη τῶν ἀνθρώπων, καὶ δαιμόνων φάλαγγας, Σοφέ· ἡ δὲ ἁγία σου μνήμη, ἁγιασμὸν ἀληθῆ ἀναπηγάζουσα, πάντων ἁγιάζει τὰ νοήματα h.

[Antiphona.] ΚΑΘΙΣΜΑ. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῶι σταυρῷ, ἀνυψωθεὶς καρτερικῶς ἐπὶ ξύλου τοὺς σπαραγμοὺς τοὺς τῆς σαρκὸς ὑποφέρεις, καθάπερ ἄλλου πάσχοντος, Ἀοίδιμε. δένδρω δὲ δεσμούμενος, αντὶ πρώην ἀκάρπου τοῦτο θείᾳ χάριτι ἐκτελεῖς καρποφόρον· καὶ μετελθὼν ἐν γῆς πρὸς οὐρανὸν, Πάπα, πρεσβεύοις ευρεῖν ἡμᾶς ἔλεον i.

[Annotata]

a Cum prius imprimenda esset Latina versio quam Græcum textum nobis mitti peteremus, accidit vt apographi Latini titulos minus distincte explicatos habentes, Versus hosce simulares pro prima Canonis ode acciperemus: atque ita secunda Ode inscriberetur quæreuera est prima. Secunda autem de Sancto nulla est, vti nec passim in canonibus alijs Sanctorum, si Magnum canonem Andreæ Cretensis in Lazarum paucosque Damasceni & quorumdam fortassis aliorum excipias.

b In versione Latina post instar, adde, niuis, quod typothetarum incuria excidit.

c Sancte seu mystice deuolutus: quod Interpreti excidit, necessarium interim est vt intelligatur alludi ad lapidem illum Dan. 2 qui decisus deuolutusque e monte, comminuit statuam Nabuchodosonori oblatam in somnio.

d Post sextam oden sequebatur de more Antiphona & elogium: nos vt totum canonem consequenter exhiberemus, elogium posuimus in principio, Antiphonam in finem retecimus: quam in Latina versione quære in fine odæ septimæ perperam eidem subnexam.

e Recte quod in Latino repone pro rhedæ, vti ibi per amanuensis vel typothetæ errorem legitur: vti etiam paulo post pro plantis tuis legendum plantas tuas.

f Longam profectus viam, Laranda scilicet Seleuciam. Interpres ad id quod sequitur respiciens ab auctoris mente nonnihil recessit.

g Eiusdem mentem sic clarius exprimes Omnibus complanasti semitas, ducentes ad eas quæ illic (in cælis scilicet) sunt mansiones, vociferando, Benedicite opera [Domini] Dominum quæ clausula passim in quibusuis octauis Canonum odis inculcatur.

h Θεοτόκια seu strophas de Beata Virgine, quibus singulæ Canonis huius odæ æque ac aliorum terminantur, cum nihil ad rem præsentem facerent, omisit Interpres, ac ne Græce quidem curauit describere: quod nos quoque in simili de Martyribus Sabaitis Canonead 20 Martij secuti sumus. Marianarum autem stropharum formam videre qui volet, consulat diem 28, vbi propter acrostichi rationem omitti non potuere. Ibidem videbit lector singularum odarum titulis additos quos vocant ἑιρμοὺς, id est notiorum vulgo odarum, ad quarum tenorem cantari odæ subiectæ debent, initialia verba; qualia hic breuitatis caussa omisimus, quia soli cantui dirigendo apponuntur.

i Totum Psalterium Dauidicum Græcis diuiditur in viginti καθίςματα, quæ sessiones liceret vertere, sic dictas quia psalmi a sedentibus canebantur. Octo igitur Psalmis vnum cathisma constituentibus præmittitur cantus, qui similiter Cathisma græcis nominatur, nobis recte dicitur Antiphona, iuxta Latinæ Ecclesiæ vsum prorsus similem.

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ
εἰς τὸν βίον
ΤΟΥ ΜΑΚ. ΑΒΡΑΜΙΟΥ
Ex MS. Vaticano num. 797 fol. 249.

Abramius Eremita, in Hellesponto (S.)
Maria eius Neptis, in Hellesponto (S.)

AVCT. S. EPHRÆM.

PROLOGVS.

[1] Αδελφόι βοὐλομαι ὑμῖν διηγήσασθαι πολιτείαν καλὴν καὶ τελείαν ἀνδρὸς θαυμαστοῦ, [Excusat auctor suā tenuitatem] ἥντινα ἀρξάμενος καὶ ἐπιτελέσας, ἐδοξάσθη. Δειλιῶ δὲ ἱστορῆσαι τὴν θαυμαστὴν καὶ φαιδρὰν μαρτυρίαν τῆς εἰκόνος τῆς θεοφιλοῦς ἀρετῆς αὐτοῦ· ἰδοὺ γὰρ ἡ μὲνπολιτεία καλὴ καὶ τελεία αὐτοῦ τοῦ ἀνδρὸς, ἐγὼ δὲ ἀσθενὴς καὶ ἰδιώτης. Καὶ ἐι μὲνεἰκὼν τῆς ἀρετῆς φαιδρὰ καὶ θαυμαστὴ, τὰ δὲ χρώματα στυγνὰ καὶ φοβερά· Ἀλλ᾽ ὅμως, εἰ καὶ ἀσθενής τις καὶ ἰδιώτης, πλὴν λέγω, εἰ καὶ ἐπαξίως μὴ καταλαμβάνων τὸ τέλειον, διηγοῦμαι, οἷός τέ εἰμι, μὴ ἐπαρκῶν φράσαι τὰ περὶ τοῦ δευτέρου Ἀβραὰμ τοῦ αὐτοῦ· ὅς τις ἐγένετο ἐν τοῖς χρόνοις ἡμῶν, καὶ ἐπολιτεύσατο πολιτείαν ἐπὶ τῆς γῆς ἀγγελικὴν καὶ οὐράνιον, ἐκτήσατο ὑπομονὴν ὡς ἀδάμας, καὶ κατηξιώθη τῆς ἐπουρανίου χάριτος Ἐπειδὴ ἀπὸ νεότητος αὐτοῦ ἥγνισεν ἑαυτὸν ναὸν γενέσθαι τοῦ ἅγιου Πνεύματος, καὶ ἠτοίμασεν ἑαυτὸν σκεῦος ἅγιον, ἵνα ἐνοικήσῃ ὁ καλέσας Θεὸς ἐν αὐτῷ.

CAP. I

[2] Οὗτος τοῖνυν ὁ Μακάριος γονεῖς ἔσχεν πλουσίους σφόδρα· ἠγάπων τε αὐτὸν ὑπὲρ μέτρον τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, [Inuitus sponsam admittit,] καὶ ἐμνηστεύσαντο αὐτῳ ἐκ παιδόθεν, προςδοκῶντες ἄγεσθαι ἐν ἀξιώματι. Ὁ δὲ οὐκ ἤθελεν οὕτως· ἀπὸ δὲ νέας ἡλικίας ταῖς Ἐκκλησίαις ἐσχόλαζεν, καὶ τῶν θείων Γραφῶν ἡδέως ἤκουεν, καὶ εὐθύμως ἐμελέτα ἐν αὐταῖς. Οἱ δὲ γονεῖς ἠναγκάζοντο γάμῳ, προσομιλησαι· αὐτὸς δὲ οὐχ οὕτως ἐβούλετο. Ἐνοχληθεὶς δὲ πλειστάκις ὑπ᾽ αὐτῶν, ἀπὸ πολλῆς αἰδοῦς ἠνεσχέθη, καὶ γεναμένων τῶν γάμων, τῇ ἑβδόμῃ ἡμέρᾳ καθημένου αὐτοῦ ἐν τῷ παστῷ μετὰ τῆς νύμφης, αἰφνιδίως, ὥσπερ τι φῶς, ἔλαμψεν ἡ χάρις εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ. [eaque deserta fugit ad quamdam cellā:] Ἀποπηδήσας δὲ οἴκου ἐξῆλθεν· τύπος δὲ ὁδηγοῦ ἐγένετο αὐτῷ τὸ φῶς ἐκεῖνο, ᾧ κατακολουθῶν ἐξῆλθεν τῆς πόλεως, καὶ ἀπὸ μιλίων δύο εὑρὼν κελλίον σχολάζον, εἰσελθὼν ᾤησεν ἐν αὐτῷ, μετὰ χαρᾶς μεγάλης καὶ εὐφροσαύης καρδίας αὐτοῦ δοξάζων τὸν Θεόν.

[3] Ἔκστασις δὲ ἔλαβεν τοὺς γονεῖς αὐτοῦ σὺν τοῖς * γενήταις αὐτῶν περὶ τοῦ γεγονότος· καὶ ἑξελθόντες πανταχοῦ, ἐζήτουν τὸν Μακάριον· μετὰ δὲ ἡμέρας δεκαεπτὰ ἧυρον ἀυτὸν ἐν τῷ κελλίῳ περοσευχόμενον τῷ Θεῷ, [vbi inuentus ab amicis rogat ne vltra sibi molesti sint,] καὶ ἰδόντες ἀυτὸν ἐθαύμασαν. Ὁ δὲ Μακάριος εἶπεν πρὸς αὐτούς· Τί θαυμάζετε; δοξάσατὲ μᾶλλον τὸν Θεὸν, τὸν φιλάνθρωπον, τὸν ῥυσάμενόν με ἀπὸ τοῦ βορβόρου τῶν ἀνομιῶν μου, καὶ εὔξασθε περὶ ἐμοῦ, ἵνα ἕως τέλους βαστάσω τὸν ζυγὸν, ὅν ὁ Κύριος κατηξίωσέν μεὑπελθεῖν τὸν ἀνάξιον, πολιτευσάμενον τε κατὰ τὸ εὐάρεστον αὐτοῦ θέλημα ποιῆσαι εἰς ἐμε. Οἱ δὲ ἀποκριθέντες εἶπον, Ἀμήν· παρεκάλεσέν τε αὐτοὺς, ἵνα μὴ συνεχῶς ὀχλοῦσιν αὐτῷ. Καὶ ἀναφράξας τὴν θύραν, ἔκλεισεν κατ᾽ ἀυτοῦ, ἐάσας θυρίδα μικρὰν μόνην, δἰ ἦς τὴν τροφὴν ἐδέχετο. [& vitam perfecte instituit.] Ἐφωτίσθη δὲ ἡ διάνοια ἀυτοῦ ὑπὸ τῆς χάριτος, καὶ ἦν προκόπτων ἐν τῇ καλλίστῃ ἀυτου πολιτείᾳ, ἐγκράτειαν μεγάλην ἐκτήσατο, ἀγρυπνίαν τε καὶ κλαυθμὸν, ταπεινοφροσαύην καὶ ἀγάπην. Φήμη δὲ διέδραμεν περὶ αὐτοῦ πανταχοῦ, καὶ πάντες ἀκούσαντες ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν, θεάσασθαι αὐτὸν ἅμα καὶ ὠφεληθῆναι. Ἐδόθη γὰρ αὐτῷ λόγος σοφίας καὶ συνέσεως, καὶ ἦν περὶ αὐτοῦ ἀκοήτε καὶ φήμη, καθάπερ φωστὴρ φωτεινὸς σὺν τοῖς γονεῦσιν αὐτοῦ.

[4] Ἐτελεύτησαν γοῦν ὁι γονεῖς αὐτοῦ μετὰ ἔτη δέκα τοῦ αὐτὸν ἀποτάξασθαι, [Parentibus mortuis, hæreditatē suā in pauperes dispertit] ἀφέντες αὐτῷ χρήματα καὶ χρυσίον πολύν. Ὁ δὲ παρεκάλεσέν τινα γνήσιον αὐτοῦ φίλον, ἐπὶ τῷ διαδοῦναι αὐτὰ πτωχοῖς τε καὶ ὀρφανοῖς, πρὸς τὸ μὴ ἐμποδισθῆναι ἀυτὸν ἀπὸ τῶν προσευχῶν. Καὶ οὕτως ποιήσας, ἔμεινεν ἀμέριμνος. Ἅυτη γὰρ ἦν ἡ σπουδὴ τῷ Μακαρίῳ, ὅπως μὴ δεσμευθῇ ἡ διάνοια ἀυτοῦ ἐντινι γηΐνῳ πράγματι. Καὶ διὰ τοῦτο ἐπὶ γῆς οὐδὲν ἐκτήσατο, πλὴν σαγίου ἑνὸς, καὶ τριχίνου, ὁμοίως ἅπερ ἐφόρει, καὶ καυκίον δὲ ἓν ἐκέκτητο, ἐν ᾧ ἐγεύετο. Μετὰ δὲ πάντων τούτων ἐκτήσατο ταπεινοφροσαύην ὑπέρμετρον, καὶ ἀγάπην ὁμότιμον πρὸς πάντας. Οὐ προςτίμησεν πλούσιον πτωχοῦ, οὔτε μὴν ἄρχοντα ἀρχομένου, ἀλλα πάντας ὁμοίως ἐτίμα. Οὐκ ἔλαβεν πρόσωπον ἄνθρώπου, [spiritu pauper.] ὄυτε ἐπετίμησέν τινι ἰταμῶς· ἀλλ᾽ ἦν ὁ λόγος ἀυτοῦ ἅλατι ἠρτυμένος, μετὰ ἀγάπης καὶ πρᾳΰτητος. Τίς γὰρ ἀκούων τῆς καλλίστης ἀυτοῦ ἀποκρίσεωο, ἐκορέννυτό ποτε τῆς ἐκ τοῦ λόγου ἀυτοῦ γλυκύτητος; ἢ τίς θεωρῶν τὸ τίμιον ἀυτοῦ, καὶ ἀγγελοειδῆ πρόσωπόν ποτε ἐνεπίμπλατο;

[5] [& in proposito constans.] Ἐις πάντα δὲ τὸν χρόνον ἀυτοῦ οὐκ ἤλλαξεν τὸν κανονα, ἐπὶ πεντήκοντα χρόνους ἀσκήσας μετὰ πάσης προθυμίας. Διὰ δὲ τὴν ἄπειρον προθυμίαν, καὶ τὴν ἀγάπην, ἣν εἶχεν πρὸς τὸν Χριστὸν, ὥσπερ ὀλίγαι ἡμεραι ἐλογίσθησαν αὐτῷ ἅπας ὁ χρόνος, καὶ ἀκόρεστος αὐτῷ ἐφάνη πᾶσα ἡ πολιτεία τῆς ἀσκήσεως. Ἦν δὲ ἐν τῇ περιοχῇ τῇ ὑπὸ τὴν πόλιν χωρίον μέγα σφόδρα, ἐν ᾧ ὑπῆρχον πάντες ἕλληνες, ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου ἀυτῶν. Οὐδεὶς δὲ ἴσχυσεν ἀυτοὺς ἐπιστρέψαι ἀπὸ τῆς εἰδολομανίας· ἀνεχώρουν τε πάντες ἄπρακτοι, [obstinatis paganis cōuertendis,] μὴ δυνάμενοι ὑπενεγκεῖν τὴν θλίψιν τοῦ υπ᾽ ἀυτῶν ἐπερχομένου διωγμοῦ· καὶ μοναχῶν δὲ πλῆθος καὶ ἅπαξ καὶ δὶς ἐπεῤῥιψαν ἀυτοῖς, μηδὲν ἀνύσαντες πλεον εἰς τὴν τούτων ἐπιστροφήν.

[6] [idoneū censet Episcopus,] Μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν καθεζομένου τοῦ Ἐπισκόπου, παρόντος τοῦ Κλήρου, εἶπεν πρὸς ἀυτοὺς τοῦ Μακαρίου μνησθεὶς ὁ Ἐπίσκοπος, Οὐκ ἔγνων ἐγὼ ἐν τοῖς χρόνοις μου τοιοῦτον ἄνδρα, τετελειωμένον εἰς ἔργον ἀγαθὸν, κεκοσμημένον ἐν πᾶσιν οἷπερ ἀγαπᾷ ὁ Θεὸς, ὡς τὸν Κύριον Ἀβράμιον. Ἀπεκρίθησαν οἱ Κληρικοὶ, καὶ εἶπον αὐτῷ· Ὄντως δοῦλος τοῦ Θεοῦ ἐστιν, καὶ τέλειος ἀσκητής. Ἔφη δὲ πρὸς ἀυτοὺς ὁ Ἐπίσκοπος· Βούλομαι χειροτονῆσαι ἀυτὸν εἰς τὸ τῶν ἑλλήνων χωρίον· διὰ γὰρ τῆς ὑπομονῆς ἀυτοῦ καὶ ἀγάπης δυνήσεται ἀυτοὺς ἐπιστρέψαι πρὸς τὸν Θεόν Καὶ ἀναστὰς παραχρῆμα σαὺ τῳ Κλήρῳ παραγίνεται πρὸς ἀυτὸν. [præ humilitate recusantem] Ἐλθόντων δὲ καὶ ἀσπάσαμένων ἀυτὸν, ἤρξατο πρὸς ἀυτὸν ὁ Ἐπίσκοπος περὶ τῆς κώμης λέγειν καὶ παρακαλεῖν ἀυτὸν, ὅπως ἀπέλθῃ ἐκεῖ Ὁ δὲ ἀκούσας, περίλυπος ἐγένετο σφόδρα, καὶ φησιν πρὸς τὸν Ἐπίσκοπον· Συγχώρησόν μοι, Πάτερ, κλαῦσαι τὰς ἀνομίας μου· ἐγὼ γὰρ εὐτελὴς καὶ ἀσθενὴς τῷ πράγματι ὑπάρχω.

[7] [ex obedientia cogit] Καὶ πάλιν πρὸς ἀυτὸν ὁ Ἐπίσκοπος, Διὰ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ δυνατὸς εἶ, καὶ μὴ ὀκνήσῃς ταύτην τὸν ὑπακοὴν ποιῆσαι. Και ἀποκριθεὶς ὁ Μακάριος ἔφη· Ἐλέησον τὸν ἐμὴν εὐτέλειαν, παρακαλῶ τὸν σὴν ὁσιότητα, ὅπως πενθήσω τὰ ἐμαυτοῦ κακα. Λέγει πρὸς ἀυτὸν ὁ Ἐπίσκοπος, Ἰδοὺ τὰ πάντα ἐγκατέλιπες, τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ πάντα ἐμίσησας, καὶ ἑαυτὸν ἐσταύρωσας ἀλλ᾽ ὅμως ταῦτα κατορθώσας, ὑπακοὴν οὐκ ἔχεις. Ἀκούσας δὲ ταῦτα, ἐδάκρυσεν καὶ εἶπεν· Τίς εἰμι ἐγὼ, ὁ κύων ὁ τεθνηκώς; Καὶ τίς ἡ ζωή μου, ὅτι τοιαῦτα ἐλογίσω περὶ ἐμου; Ἔφη δὲ αυτῷ ὁ Ἐπίσκοπος· Ἰδοὑ ὧδεκαθήμενος, ἑαυτὸν μόνον σώζεις· ἐκεῖ δὲ, διὰ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, πολλοὺς ἔχεις σῶσαι, καὶ ἐπιστρέψαι πρὸς τὸν Θεόν. Λόγισαι οὖν παῤ ἑαυτῷ, ποῖος μισθὸς πλείων, οὗτος ἢ ἐκεῖνος; τὸ σῶσαι ἑαυτὸν μόνον, ἢ τὸ μεθ᾽ ἑαυτοῦ καὶ πολλοὺς ἑτέρους; [Presbyteratum admittere.] Ὁ δὲ Μακάριος κλαίων εἶπεν; Τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γενέσθω, πλὴν διὰ τὴν ὑπακοὴν ἐγὼ ἀπερχομαι. Καὶ ἐξαγαγόντες αὐτὸν ἀπὸ τοῦ κελλίου, ἤγαγον εἰς τὴν πόλιν, καὶ χειροτονήσας αὐτὸν προέπεμψεν μετὰ χαρᾶς σὺν τῷ Κλήρῳ.

[8] Ὁ δὲ Μακάριος ἠύχετο ἐν τῆ ὁδῷ πρὸς τὸν Θεὸν λέγων· Φιλάνθρωπε, ἀγαθέ, ἴδε τὴν ἀσθενειάν μου, καὶ πέμπον τὸν χάριν σου εἰς τὸν βοήθειάν μου ἵνα δοξασθῇ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον. [profectus ad vicum paganorum,] Καὶ ἐλθὼν εἰς τὸ χωρίον, ἴδεν ἀυτοὺς κατεχομένους τῇ μανίᾳ τῆς εἰδωλολατρείας, καὶ στενάξας ἐκλαυσεν· ἐπάρας τε τὸ ὄμμα αὐτοῦ εἰς τὸν οὐρανὸν, εἰπεν· Ὁ μόνος ἀναμάρτητος, ὁ μόνος εὔσπλαγχνος, ὁ μόνος φιλάνθρωπος, μὴ ὑπερίδῃς τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σου. Καὶ σπεύσας ἔπεμψεν εἰς τὸν πόλιν πρὸς τὸνγνήσιον αὐτοῦ φίλον, ἵνα τὰ καταλειφθέντα τῶν χρημάτων ἀποστείλῃ πρὸς ἀυτὸν· καὶ ταῦτα δεξάμενος, εἰς ὀλίγας ἡμέρας ᾡκοδόμησεν ἐκκλησίαν, καὶ ἀνήνεγκεν ἐν ἀυτῇ εὐχὴν τῷ Θεῷ, μετὰ πολλῶν δακρύων παρακαλῶν καὶ λέγων. Κύριε, ἐπισύναξον τὸν λαόν σου τὸν ἐσκορπισμένον, [ibi ecclesiā construit,] καὶ εἰσάγαγε ἀυτὸν εἰς τὸν ναόν σου τοῦτον, καὶ φώτισον τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διανοίας ἀυτῶν τοῦ γινώσκειν σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν. Καὶ πληρώσας τὸν εὐχὴν, ἐξῆλθεν ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας καὶ ἐπιλαβόμενος κατέστρεψεν τὰ βδελύγματα, [idola euertit,] καὶ τοὺς βωμοὺς ἀυτῶν κατέσπασεν. Οἱ δὲ θεασάμενοι τὸ γεγονὸς, ὥσπερ θῆρές ἄγριοι ὥρμησαν ἐπ᾽ ἀυτὸν, καὶ μετὰ μαστίγων ἐδίωξαν ἀυτὸν τῆς κώμης.

[9] [cæsus fugacusq;] Ἀυτος δὲ ὑποστρέψας ἦλθεν ἐν ἀυτῇ· καὶ ἀπελθὼν εἰς τὸν ἐκκλησίαν, μετὰ κλαυθμοῦ καὶ ὀδυρμῶν παρεκάλει τὸν Θεὸν ὑπὲρ ἀυτῶν, ἵνα σωθῶσιν· Πρωΐας δὲ γενομένης, ἐλθόντες ηὗρον ἀυτὸν ἐκεῖ εὐχόμενον, καὶ ἐξέστησαν ἐννεοὶ γεινάμενοι. Ἤρχοντο δὲ καθημέραν εἰς τὸν Ἐκκλησίαν οὐχὶ προσεύχεσθαι, ἀλλὰ θεᾶσθαι τὰ κάλλη τῆς οἰκοδομῆς, καὶ τὸν ἐπ᾽ ἀυτῆς κόσμον. Ἤρξατο δὲ ἀυτοὺς παρακαλεῖν ἐπιγνῶναι τὸν ἀληθινὸν Θεόν· ἀυτοὶ δὲ μετὰ βάκλων ὥσπερ λίθον ἄψυχον ἐτύπτησαν ἀυτὸν, [venientibus ad se paganis fidē suadet.] νομίσαντες ἀυτὸν τεθνηκέναι. Ἀφῆκαν οὖν ἀυτὸν σχεδὸν ἡμιθανῆ, καὶ ἀνεχώρησαν.

[10] [ab iis pro mortuo relictus,] Μεσονυκτίου οὖν γενομένου, ἦλθεν εἰς ἑαυτὸν, καὶ στενάξας ἔκλαυσεν σφοδρῶς, καὶ εἶπεν· Ἵνα τί Δέσποτα, ὑπερίδες τὸν ταπείνωσίν μου; καὶ ἵνα τί τὸ πρόσωπόν σου ἀποστρέφεις ἀπ᾽ ἐμοῦ; Καὶ ἵνα τί ἀποθῇς τὸν ψυχήν μου, καὶ παρορᾷς τὰ ἔργα τῶν χειρῶν σου; Καὶ νῦν, Δέσποτα φιλάνθρωπε, ἐπίβλεψον ἐπὶ τοὺς δούλους σου, [Deum orat pro eis,] καὶ δός αὐτοῖς τὸ γινώσκειν σε, ὅτι οὐκ ἔστιν πλήν σου Θεός. Καὶ ἀναστὰς μετὰ τὴν εὐχὴν, εἰσῆλθεν εἰς τὴν κώμην, καὶ εἰσελθὼν εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἔψαλλεν ἑστώς. Γενομένης δὲ ἡμέρας, ἐλθόντες πάλιν, ἴδον αὐτὸν, καὶ ἔκθαμβοι ἐγένοντο, εἰς μανίαν τραπέντες οἱ ὠμοὶ καὶ ἄσπλαγχνοι, [iterumq; raptatur.] καὶ μὴ ἔχοντες οἰκτειρμοὺς, ἐβασάνισαν αὐτὸν ἀνιλέως· καὶ περιθέντες αὐτῷ πάλιν σχοινία, ἔσυραν αὐτὸν καθὰ καὶ πρώην.

CAP. II

[11] Ταῦτα δὲ πάσχων ὁ ἀδάμας, ἕως τριετοὺς χρόνου, ὑπέμεινεν ἐν ταύταις ταῖς μεγάλαις θλίψεσιν καὶ ἀνάγκαις, [toto triennio inter immanes persecutiones acto,] τυπτόμενος, ὑβριζόμενος, συρόμενος, θλίβόμενος, πεινῶν τε καὶ διψῶν· ἐπὶ δὲ πᾶσιν τοῖς συμβεβηκόσιν αὐτῷ, οὐκ ἀπεστράφη αὐτούς, οὐκ ἠγανάκτησεν, ἀλλ᾽ ὑπομένων μᾶλλον ἐπλεόνασεν τὴν εἰς ἀυτοὺς ἀγάπην· Καὶ ὥσπερ πυρκαἳὰ τῇ ἐπιεικίᾳ κατέσβεσεν τὴν ὀργὴν ἀυτῶν, παρακαλῶν, νουθετῶν, κὸλακεύων· καὶ τοὺς μὲνπρεσβύτας ὡς πατέρας παρεκάλει, [eius caritate & patientia in victa,] τοὺς δὲ νεωτέρους ὡς ἀδελφοὺς, τοὺς παῖδας ὥσπερ τέκνα, ἐκμυκτηριζόμενος ὑπ᾽ αὐτῶν.

[12] Μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν συναχθέντες ἐπὶ τὸ ἀυτὸ οἱ τῆς κώμης ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου, [moti Pagani] θαυμάζοντες πρὸς ἀλλήλους ἤρξαντο λέγειν. Ἴδετε ἀνδρὸς ὑπομονὴν, καὶ τὴν ἄφατον αὐτοῦ πρὸς ἡμᾶς φιλοστοργίαν· ὅπως ἐν ταῖς τοσαύταις θλίψεσιν καὶ τοῖς κακοῖς, οἷς ἐνεδαιξάμεθα αὐτῷ, οὐκ ἀπέστη ἐντεῦθεν, οὐδέ τινι ἡμῶν εἶπεν λόγον κακὸν, οὐδὲ ἀπεστράφη ἡμᾶς, ἀλλὰ μετὰ χαρᾶς μεγάλης ὑπήνεγκε ταῦτα πάντα. Εἰ μὴ ἦν Θεὸς ζῶν μετ᾽ αὐτοῦ, καθὼς λέγει, καὶ βασιλεία καὶ παράδεισος, [fidei Christianæ veritatem agnoscunt,] ἐκδίκησίς τε καὶ ἀνταπόδοσις, οὐκ ἂν ταῦτα ἁπλῶς ὑπέμεινεν παῤ ἡμῶν. Ἀλλὰ καὶ τοὺς Θεοὺς ἅπαντας μόνος συνέτριψεν, καὶ οὐκ ἴσχυσαν ἀυτὸν ἀδικῆσαι. Ἀληθῶς δοῦλος Θεοῦ οὗτός ἐστιν, καὶ πάντα τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰρημένα, θεῖα ὑπάρχει καὶ ἀληθῆ εἰσιν. Δεῦτε οὖν, πιστεύσωμεν εὶς τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ κυρυσσόμενον Θεόν. Καὶ ταῦτα εἰπόντες, ὁμοθυμαδὸν ἅπαντες ὥρμησαν πρὸς ἀυτὸν εἰς τὸν ἐκκλησίαν, κράζοντες καὶ λέγοντες, Δόξα τῷ ἐπουρανίῳ Θεῷ, τῷ πέμψαντι τὸν δοῦλον αὐτοῦ, ἵνα ῥυσάμένος ἐκ πλάνης σώστῃ ἡμᾶς.

[13] Ὁ δὲ Μακάριος θεασάμενος ἀυτοὺς, ἐχάρη χαρἂν μεγάλην, καὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐγένετο εὐθαλὲς ὡς καλλίχροον ἄνθος· ἀνοίξας δὲ τὸ στόμα αὐτοῦ, ἔφη πρὸς ἀυτοὺς· Πατέρες καὶ ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, εὐλογημένοι ὑμεῖς εἰσελθόντες ἐν ὀνόματι Κυρίου· δεῦτε συμφόνως δῶμεν δόξαν τῷ Θεῷ, τῷ φωτίσαντι τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας ὑμῶν, τοῦ γνῶναι ἀυτὸν, [& a Sancto instructi] καὶ λαβεῖν τὴν σφραγίδα τῆς ζωῆς, ἵνα καθαρισθῆτε ἀπὸ τῆς τῶν εἰδώλων ἀκαθαρσίας, καὶ πιστεύσητε ἐξ ὅλης καρδίας, ὅτι ἐστὶν Θεὸς ποιητὴς οὐρανοῦ τε καὶ γῆς, καὶ πάντων τῶν ὄντων ἐν ἀυτοῖς, ἄναρχος, ἀκατάλειπτος, ἀνεκδιήγητος, ἀχώρητος ἀναλλοίωτος, ἀτελεύτητος, φωτοδότης, φιλάνθρωπος, μέγας καὶ θαυμαστὸς, φοβερός τε καὶ κραταιὸς, χρηστός τε, καὶ ἀγαθός· καὶ εἰς τὸν Ὑιὸν ἀυτοῦ τὸν μονογενῆ, ὅςτις ἐστὶν δύναμις τοῦ Πατρὸς, καὶ σοφία, καὶ τῆς δόξης ἀυτοῦ ἀπαύγασμὰ, δι᾽ οὗ καὶ τὰ πάντα ἐγένετο· καὶ εἰς τὸ ἅγιον αὐτοῦ Πνεῦμα, τὸ ὁμοούσιον, καὶ συμβασιλεῦον εἰς ἁπεράντους καὶ ἀτελευτήτους αίῶνας, τὸ ζωοποιοῦν τὰ πάντα, καὶ πιστεύσαντες τύχητε τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἀποκριθέντες δὲ πάντες εἶπον, Ναὶ, Πάτερ ἡμῶν, [baptizātur ad mille animas:] ναὶ ὁδηγέ τῆς ζωῆς ἡμῶν, οὕτως ἔσται καθὼς λέγεις, καὶ διδασκεις ἡμᾶς, οὕτως πιςεύομεν, καὶ οὕτως δοξάζομεν. Καὶ παραχρῆμα ἐπιλαβόμενος ὁ Μακάριος ἐβάπτισεν αὐτοὺς, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Ὑιοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου αὐτῶν, ἔως χιλίων ψυχῶν.

[14] Καθεκάστην τε ἡμέραν οὐ παρέλειπεν ἀναγινώσκων καὶ λέγων αὐτοῖς τὰ περὶ τῆς πίστεως καὶ δικαιοσύνης, [quibus plenius instruendis] τὰ περὶ τῆς ἀναστάσεως νεκρῶν καὶ φοβερος κρίσεως. Ὥσπερ δὲ γῆ καλὴ καὶ εὐφιλόπονος, δεχομένη σπόρον καλὸν δίδωσι καρπὸν, ὁ μὲνἑκατὸν, ὁ δὲ ἑξήκοντα, ὁ δὲ τριάκοντατο οὕτως καὶ οὗτοι μεγάλῃ προθυμίᾳ ἐδέχοντο τοὺς λόγους αὐτοῦ, ἡδέως ἀκούοντες τῆς διδασκαλίας. Καὶ ὥσπερ Ἄγγελος Θεοῦ ἦν ἐνώπιον αὐτῶν· καὶ ὡς δέσις ἀσφαλὴς καλλίστης οἰκοδομῆς, οὕτως τῇ ἀγάπῃ καὶ τῷ πόθῳ πᾶσα ψυχὴ συνεδέθη πρὸς αὐτὸν, καὶ ἡ διάνοια αὐτῶν ἐφωτίσθη τῇ παρακλήσει τῆς πίστεως καὶ τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ. Ἐνιαυτὸν δὲ ὅλον ἐποίησεν σὺν αὐτοῖς ὁ Μακάριος μετὰ τὸ πιστεῦσαι ἀυτοὺς, διδάσκων ἀυτοὺς τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἀπαραλείπτως ἡμέρας καὶ νυκτός.

[15] [cum vnum annum impendisset Sanctus,] Λοιπὸν δὲ θεασάμενος τὴν περὶ τὸν Θεὸν σπουδὴν ἁυτῶν, καὶ τὴν στεῤῥότητα τῆς πίστεως, τήν τε πρὸς ἀυτὸν ἀγάπην καὶ σπουδὴν, καὶ τιμὴν, καὶ δόξαν· καὶ φοβηθεὶς μὴ ἀναγκασθῇ ὑπ᾽ ἀυτῶν καταλῦσαι τὸν κανόνα τῆς ἀσκήσεως ἀυτοῦ, καὶ μὴ ἔν τινι τρόπῳ δεσμευθῇ ἡ διάνοια ἀυτοῦ εἰς τὴν μέριμναν τῶν γηΐνων πραγμάτων, ἀναστὰς νυκτὸς ἤυξατο τῷ Θεῷ λέγων· Ὁ μόνος ἀναμάρτητος, ὁ μόνος ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος, ὁ μονος ἔυσπλαγχνος καὶ φιλάνθρωπος Δεσπότης· ὁ ἐκ σκότους ἀνακαλεσάμενος τὸν λαόν σου τοῦτον, [pro iis Deū precatus,] καὶ καθιδρύσας εἰς τὸ θαυμαστόν σου φῶς τῆς γνώσεως, Δέσποτα· ὁ λύσας αὐτους ἐκ τῶν δεσμῶν τοῦ ἀντικειμένου, ὁ ἐπιστρέψας αὐτοὺς ἐκ τῆς πλάνης, ὁ δοὺς αὐτοῖς τὴν εἰς σὲ πίστιν· μέχρι τέλους διαφύλαξον αὐτοὺς, Κύριε, καὶ ἁντιλαβοῦ ταύτης σου τῆς ποίμνης, ἣν ἐκτήσω διὰ τὴν σὴν φιλαν θρωπίαν, καὶ περιτείχισον αὐτοὺς τῇ παντοδυνάμῳ σου χάριτι, καὶ φώτισον διὰ παντὸς τὰς καρδίας αὐτῶν, ἵνα τὰ εὐάρεστά σοι ἐπιτελοῦντες, καταξιωθῶσιν τῆς αἰωνίεῖ ζωῆς· καὶ ἐμοῦ δὲ τοῦ ἀσθενοῦς ἀντιλαβοῦ, καὶ μὴ λογισθῇ ἡμῖν κρίμα τοῦτο τὸ πρᾶγμα, ὅτι σε ποθῶ, καὶ σε καταδιώκω. Καὶ ἐπιτελέσας τὴν εὐχὴν, προσελθὼν κατεσφράγισεν τὴν κώμην τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ τρίτον, [clam recedit:] καὶ ἀνεχώρησεν λαθραίως εἰς ἕτερον τόπον, καὶ ἐκρύβη ἀπ᾽ αὐτῶν.

[16] [in cuius frustra quæsiti locum] Πρωΐας δὲ γενομένης, κατὰ τὸ εἰωθὸς αὐτῶν ἦλθον καὶ ἐζήτουν ἀυτὸν, καὶ μὴ ἑυρόντες ἐξέστησαν· ὡς γὰρ πρόβατα πεπλανημένα περιερχόμενοι ἐζήτουν τὸν ἑαυτῶν ποιμένα, καὶ μετὰ φόβου καὶ κλαυθμοῦ ἐκάλουν τὸ ὄνομα αὐτοῦ. Ὡς δὲ πανταχοῦ ζητήσαντες οὐχ ἧυρον ἀυτὸν, σφόδρα ἐλυπήθησαν, καὶ παραχρῆμα εἰσελθόντες πρὸς τὸν Ἐπίσκοπον, ἀπηγγειλαν τὸ συμβεβηκός. Ὁ δὲ ἀκούσας καὶ γενόμενος περίλυπος, μετὰ σπουδῆς ἔπεμψεν ἀναζητῆσαι τὸν Μακάριον, μάλιστα διὰ τὰ δάκρυα καὶ τὴν παράκλησιν τοῦ ποιμνίου αὐτοῦ. Ὥσπερ δὲ λίθος τίμιος πανταχοῦ ζητούμενος καὶ μὴ εὑρισκόμενος, τῶν τε ἐπ᾽ ἀυτῶν ἀποσταλέντων ἀπράκτων ἀναστραφέντων, ὁ Ἐπίσκοπος σαὺ παντὶ τῷ Κλήρῳ παραγενόμενος ἐπὶ τὴν κώμην, [Episcopus clarum ordinat.] παρεκάλεσεν ἀυτοὺς διὰ τοῦ λόγουτῆς ζωῆς· καὶ ἐξ ἀυτῶν καθιστᾷ Πρεσβυτέρους, καὶ Διακόνους, καὶ Ἀναγνώστας, πάντες γὰρ ἐστηριγμένοι ἦσαν ἐν τῇ πίστει καὶ ἀγάπῃ τοῦ Χριστοῦ.

[17] Ἄκούσας δὲ ὁ Μακάριος τὴν προσαγωγὴν τοῦ Κλήρου, καὶ τὴν κατάστασιν ἐχάρη σφόδρα, καὶ δοξάσας τον Θεὸν εἶπεν· Τί ἀνταποδώσω σοι, Δέσποτά μου ἀγαθὲ, περὶ πάντων, ὧν ἀνταπέδωκάς μοι; Προσκυνῶ καὶ δοξάζω σου τὴν σωτήριον οἰκονομίαν. Καὶ οὕτως ἐπευξάμενος καὶ ἀγαλλιῶν, [Abrahamius suæ cellæ redditus] παραγίνεται εἰς τὴν προτέραν ἀυτοῦ κέλλαν. Ἐποίησεν δὲ κελλίον μικρὸν ἐξώτερον τοῦ πρώτου, καὶ ἑαυτὸν ἐνέκλεισεν εἰς τὸ ἐσώτερον μετὰ χαρᾶς μεγάλης καὶ εὐφροσαύης τῆς καρδίας ἀυτοῦ, ἀναφράξας τὴν θύραν. Ἀκούσαντες δὲ οἱ τῆς κώμης παραγενόμενοι πρὸς τὸν μακάριον Ἀβράμιον ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην, εὑρόντες ἀυτὸν ὡςς ἀληθῶς ὁδηγὸν τῆς ζωῆς, [magnæ ædificationi omnibus est.] καὶ ἤρχοντο πρὸς ἀυτὸν, ὡς πρὸς πατέρα, διδασκόμενοι καὶ φωτιζόμενοι. Καὶ τῇ ὑπὲρ λόγον ἀυτοῦ πολιτείᾳ μεγίστην χάριν ὡμολόγουν, τὸ ὁρᾶν ἀυτὸν καὶ ἀκούειν λόγους σωτηρίας παῤ ἀυτου. Ὢ τοῦ θαύματος, ἀγαπητοί! Ὄντως πλήρης ἐπαίνου καὶ δόξης ὁ τοιοῦτος. Ἐν γὰρ τοσαύταις θλίψεσιν, ὰς ἴδεν ἐν τῇ κώμῃ, οὐκ ἤλλαξεν τὸν κανόνα τῆς ἀσκήσεως ἀυτοῦ, οὔτε ἐξέκλινεν ἀπ᾽ ἀυτῆς ἐπὶ δεξιᾷ ἢ ἀριστερᾷ. Δόξα καὶ μεγαλοπρέπεια Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν, τῷ δόντι αὐτῷ τὴν τηλικαύτην ὑπομονήν.

CAP. III

[18] Ἰδὼν τοίνυν ὁ σατανᾶς, ὁ ἀπ᾽ ἀρχῆς μισόκαλος καὶ μισάνθρωπος, [irritatus Abramij constantia dæmon MS. ἐμβάλαι] ὅτι ἐν τηλικαύταις θλίψεσιν, αἷς ἐπήγερεν αὐτῷ ἐν τῇ κώμῃ, οὐκ ἴσχυσεν ἀυτὸν ἀποδιῶξαι, οὐ δὲ εἰς ῥαθυμίαν ἐμβαλεῖν, οὐ δὲ τὴν διάνοιαν ἀυτοῦ ἀποστῆσαι τοῦ σκοποῦ· ἀλλ᾽ ὡς χρυσὸς ἐν χωνευτηρίῳ ὑπερβαλλόντως μᾶλλον ἐλαμπρύνθη, καὶ ἐδοξάσθη, καὶ εἰς πλειόνων ὑπογραμμὸς σωτηρία, ἐν ὑπομονῇ καὶ τῇ πρὸς Χριστὸν ἀγάπῃ, πολλῇ τῇ προθυμίᾳ προέκοπτεν· ἐπικράνθη σφόδρα ὁ μισόκαλος κατὰ τοῦ μακαρίου Ἀβραμίου, καὶ παραγένεται μετὰ πολλῆς φαντασίας πρὸς ἀυτὸν, νομίσας ἀπατῆσαι ἀυτόν. Ὡς δὲ εἱστήκει ψάλλων ἐν τῷ μεσονυκτίῳ, αἰφνιδίως φῶς ἔλαμψεν, καὶ φωνὴ ὡς ὑπὸ πλήθους λέγουσα, [de vana gloria eum sollicitat,] Μακαάριος εἶ Κῦρι Ἀβράμιε, ὄντως μακάριος εἶ, ὅτι οὐδεὶς ἡυρέθη καθὼς σὺ εἰς πάντα τὰ κατορθώματά σου, καὶ οὐδεὶς ἐποίησεν πάντα τὰ θελήματά μου ὡς σύ· διὰ τοῦτο Μακάριος εἶ.

[19] [fortiter a reiectus] Εὐθέως δὲ ἔγνω ὁ Μακάριος τὸν δόλον τοῦ πονηροῦ, καὶ ὑψώσας τὴν φωνὴν ἀυτοῦ εἶπεν· Τὸ σκότος σου σὺν σοὶ εἴη εἰς ἀπώλειαν, πλήρης γὰρ εἶ δόλου, καὶ ἀπάτης· ἐγὰ γὰρ ἄνθρωπός εἰμι ἁμαρτωλός. Ἔχων γὰρ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ μου, καὶ τὴν εἰς ἀυτὸν ἐλπίδα, καὶ βοήθειαν οὐ φοβοῦμαί σε, οὐ δὲ πτοοῦσίν με αἱ πολλαι σου φαντασίαι. Τεῖχος γὰρ ὀχυρόν μόι ἐστιν τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου μου καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅν ἠγάπησα, καὶ ἐν τῷ ὀνόματι ἀυτοῦ ἐπιτιμῶ σοι, κύων ἀκάθαρτε καὶ τρισάθλιε. Καὶ εἰπόντος ἀυτοῦ ταυτα, παραχρῆμα ὥσπερ καπνὸς ἀφανὴς ἐγένετο. Ὁ δὲ Μακάριος μετὰ προθυμἴας πολλῆς ἀταράχως ἠυλόγει τὸν Θεὸν, ὡς μηδὲ ἰδών τινα φαντασίαν.

[20] [minatur cellam exscindere;] Πάλιν δὲ μεθ᾽ ἡμέρας ὀλίγας, εὐχομένου τοῦ Μακαρίου νυκτὸς, ὁ σατανᾶς ἀξίνῃ κρατῶν, ἤρξατο καταστρέφειν τὴν κέλλαν αὐτοῦ, καὶ τὸ δοκεῖν τρυπήσας αὐτὴν, ἔκραξεν φωνῇ μεγάλῃ λέγων· Σπουδάσατε, ὦ φίλοι μου, σπουδάσατε, καὶ εἰσελθόντες τάχιον ἀποπνίξατε αὐτόν. Εἶπε, δὲ ὁ Μακάριος πρὸς αὐτόν· Πάντα τὰ ἔθνη ἐκύκλωσάν με, καὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου ἠμυνάμην αὐτούς. Εὐθέως δὲ ἄφαντος ἐγένετο, καὶ ῆν τὸ κελλίον ὁλόκληρον. [alias ei ignis speciem obiicit,] Καὶ πάλιν μεθ᾽ ἡμέρας ὀλίγας ψάλλων τὸ μεσονύκτιον, ὁρᾷ τὸ ψιάθιον αὐτοῦ, ἐν ᾧ ἑστώς ἔψαλλεν, καιόμενον σφοδρῶς, καὶ πατήσας τὴν φλόγα εἶπεν· Ἐπὶ ἀσπίδα καὶ βασιλίσκον ἐπιβήσεις, καὶ καταπατήσεις λέοντα καὶ δράκοντα, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμοῦν Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ βοηθοῦντός μοι. Φεύγων δὲ ἔκραξεν ὁ σατανᾶς καὶ εἶπεν· Ἐγώ σε νικήσω κακότροπε· εὗρον τέχνην πρὸς τὴν καταφρόνησίν σου.

[21] [& cibum sumenti molestus,] Μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν, ὡς ἐγεύετο κατὰ τὸ εἰωθὸς ὁ Μακάριος, ἐπεισῆλθεν εἰς τὴν κέλλαν αὐτοῦ ὁ ἐχθρὸς εἰς τύπον νεανίσκου, καὶ ἤγγισεν στρέψαι τὸ καυκίον αὐτοῦ. Αὐτὸς δὲ γνοὺς, κατέσχεν αὐτὸ καὶ ἐγέυετο, μηδόλως φροντίσας ἀυτοῦ. Ὁ δὲ ἀναπηδήσας, [etiam psallere aggreditur:] παρέστη αὐτῷ, καὶ στήσας λυχνίαν καὶ λύχνον ἐπ᾽ αὐτῆς καιόμενον, ἠρξατο ψάλλειν μεγάλῃ φωνῇ, καὶ λέγειν· Μακάριοι οἱ ἄμωμοι ἐν ὁδῷ, οἱ πορευόμενοι ἐν νόμῳ Κυρίου. Ὡς δὲ εἶπεν ἀπὸ τοῦ ψαλμοῦ πλείονα ῥήματα, ὁ Μακάριος οὐκ ἀπεκρίθη αὐτῷ, ἕως οὖ ἐγεύσατο. Μετὰ δὲ τὸ γεύσασθαι αὐτὸν, κατεσφραγίσατο καὶ εἶπεν πρὸς αὐτόν· Κύων ἀκάθαρτε καὶ τρισὰθλιε, ἀναίσθητε, καὶ δειλὲ, εἰ οἶδας ὅτι μακάριοί εἰσιν, ἵνα τί ἐνοχλεῖς αὐτοῦς; Καὶ γὰρ ὄντως μακάριοί εἰσιν πάντες, οἱ ἀγαπῶντες τὸν Θεὸν ἐξ ὅλης καρδίας ἀυτῶν. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ διάβολος, εἶπεν αὐτῷ. Ἵνα νικήσω, καὶ ἐμποδίσω ἀυτοὺς ἀπὸ παντὸς ἔργου ἀγαθοῦ. [redargutusq; & contemptus euanescit.] Ἔθη δὲ πρὸς ἀυτὸν ὁ Μακάριος· Μή σοι καλῶς, ἐπικατάρὰτε, ἵνα σύ τινα τῶν φοβουμένων τὸν Θεὸν ἐμποδίσῃς· νικᾷς δὲ τοὺς ὁμοίους σου, τοὺς ἀποστάντας ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἰδίᾳ προαιρέσει, τούτους νικᾷς καὶ πλανᾷς, ὅτι ὁ Θεὸς οὐκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς· ἀπὸ δὲ τῶν ἀγαπώντων τὸν Θεὸν, οὕτως ἐκλίπῃς ὥσπερκαπνὸς ὑπὸ ἀνέμου· μία γὰρ εὐχὴ αὐτῶν μετὰ δακρύων οὕτως σε διώκει, καθὼς διώκεται χοῦς ὑπὸ λαίλαπος. Ζῇ δὲ ὁ Θεός μου, ὁ ὢν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας, τὸ καύχημά μου, οὐ φοβοῦμαί σε ἐὰν στῇς ὅλον τὸν χρόνον σου, οὔτε προσποιοῦμαί σε, κύων ἀκάθαρτε· καταφρονῶ δέ σου οὕτως, ὡς ἐάν τις καταφρονήσῃ σκυλίου ἑνὸς συντετριμμένου. Ταῦτα δὲ τοῦ Μακαρίου εἰπόντος, εὐθέως ἐκεῖνος ἄφαντος ἐγένετο.

[22] [nouas minas intentat] Καὶ πάλιν μεθ᾽ ἡμέρας ὡς ἐτέλει τὴν ψαλμῳδίαν, παραγίνεται ὁ ἐχθρὸς μετὰ φαντασίας ὄχλου, καὶ τὸ δοκεῖν βάλλουσιν εἰς τὴν κέλλαν σχοινία, καὶ σύροντες ἔκραζον πρὸς ἀλλήλους, λέγοντες· Ρίψατε ἀυτὸν εἰς τὸν βόθρον. Περιβλεψάμενος δὲ αὐτοὺς ὁ Μακάριος εἶπεν· Ἐκύκλωσάν με, ὡς αἱ μέλισσαι κηρίον, καὶ ἐξεκαύθησαν ὡς πῦρ ἐν ἀκάνθαις· καὶ τῷ ὀνόματι Κυρίου ἠμυνάμην αὐτούς. [Psal. 117. 12] Καὶ κράξας ὁ σατανᾶς εἶπεν· Οἴμοι! οὐκ οἶδα τί σοι λοιπὸν πονήσω. Ἰδοὺ γὰρ, ἐν πᾶσιν ἐνίκησάς με, καὶ πάσης μου κατεφρόνὴσας τῆς δυνάμεως, [ac demum desperat de victoria.] καταπατήσας με. Ἀλλ᾽ εἰ καὶ οὕτως, οὐ μή σου ἀναχωρήσω, ἕως οὗ νικήσας ταπεινώσω σε. Ὁ δὲ Μακάριος ἔφη πρὸς αὐτόν· Ἀνάθεμά σοι καὶ πάσῃ τῇ δυνάμει σου, μιαρώτατε· δόξα δὲ καὶ προσκύνησις τῷ ἡμετέρω Δεσπότῃ, τῷ μόνῳ ἁγίῳ Θεῷ, τῷ ποιήσαντί σε πατεῖσθαι ὑφ᾽ ἡμῶν τῶν δούλων αὐτοῦ, τῶν ἀγαπώντων αὐτόν. Γνῶθι τοίνυν, ταλαίπωρε καὶ ἀσθενεστατε, ὅτι ἡμεῖς οὐ φοβούμεθά σε. οὔ τε τὰς φαντασίας σου.

[23] [Abrahamus a tentationibus fortior,] Ἐπὶ χρόνον δὲ πολεμἡσας τὸν Μακάριον ἐν ποικίλοις πειρασμοῖς καὶ φάντασίαις, καὶ μανίαις, οὐ δὲ εἰς δειλίαν ἠδυνήθη ἐμβαλεῖν τὸν νοῦν αὐτοῦ, ἀλλὰ μὰλλον εἰς προθυμίαν καὶ τὴν πρὸς Θεὸν ἀγάπην διήγειρεν ἀυτόν. Ἠγωνίσατο γὰρ ἀπολιτεύσασθαι κατὰ τὸ αὐτοῦ θέλημα, καὶ κατηξιώθη τῆς χάριτος ἀυτοῦ, καὶ διὰ τοῦτο οὐκ ἴσχυσεν ὁ διάβολος ἀδικῆσαι ἀυτόν· Ὑπομονητικῶς τε ἔκρουσεν, ἵνα ἀνοιχθῇ αὐτῷ ὁ θησαυρὸς τῆς τοῦ Χριστοῦ χάριτος· ὡς δὲ ἠνοίχθη αὐτῷ, εἰσελθὼν ἐξελέξατο τρεῖς λίθους τιμίους, πίστιν, ἐλπίδα, ἀγάπην, καὶ δι᾽ ἀυτῶν κατεκόσμησεν τὰς λοιπὰς ἀρετὰς, καὶ πλέξας πολύτιμον στέφανον προσήνεγκε τῷ Βασιλεῖ τῶν βασιλευόντων. [in omni se virtute exercet,] Τίς γὰρ Θεὸν ἠγάπησεν οὕτως ἐξὅλης καρδίας, καὶ τὸν πλησίον ὡς ἑαυτόν; ἢ τίς οὕτως συμπαθὴς, καὶ εύσπλαγχνος ἐγένετο; περὶ τίνος δὲ μοναχοῦ ἀκούσας καλῶς πολιτευσαμένου, οὐκ ἤυξατο περὶ ἀυτοῦ, ἵνα διαφυλαχθῇ ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος, τελειώσῃ δὲ τὸν δρόμον ἀυτοῦ ἀμέμπτως; ἢ περὶ τίνος ἁμαρτωλοῦ καὶ ἀσεβοῦς ἀκούσας οὐκ εὐθέως παρεκάλεσεν τὸν Θεὸν, ἵνα σωθῇ;

[24] [mire erga seipsum austerus] Εἰς πάντα δὲ τὸν χρόνον ἀυτοῦ τῆς ἀσκήσεως οὐκ ἤλλαξεν τὸν κανόνα τῆς ἀσκήσεως ἀυτοῦ, ἐν δὲ τοῖς ἀυτοῖς χρόνοις οὐ παρῆλθεν αὐτῷ ἡμέρα ἄνευ δακρύων· οὐκ ἐχρήσατο τοῖς χείλεσι ἀυτοῦ γέλωτι μήτε μέχρι * δι᾽ αίματος, οὐκ ἤγγισεν τᾥ σώματι ἀυτοῦ ἔλαιον, οὐδὲ ἐνίψατο τὸ πρόσωπον ἀυτοῦ ἢ τοὺς τόδας ὕδατι· οὕτως δὲ ἦν, ὡς καθημέραν ἀποθνήσκων τῆ προθέσει ἀγωνιζόμενος· Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! εἰς γὰρ τὴν θαυμαστὴν ἀυτοῦ ἐγκράτειαν, καὶ πολλὴν ἀγρυπνίαν καὶ διεξόδους δακρύων, χαμοκοιτίαν τε καὶ ταπείνωσιν σώματος οὐκ ἠ τόνησέν ποτε, οὔτε ἠσθένησεν, οὔτε ἐῤῥᾳθύμησεν, οὔτε ἠκηδιασεν· ἀλλ᾽ ἅσπέρ τις πεινῶν καὶ διψῶν, τρεφομένη ἡ διάνοια ἀυτοῦ δυνάμει τῆς χάριτος, οὐκ ἐκορέννυτο τῆς γλυκύτητος τῆς ἀσκήσεως. Ἦν δὲ τὸ εἶδος αὐτοῦ ὡσεὶ ἄνθος ῥόδου, [& tamen pleno semper ac lato vultu.] καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ οὐχ ὡς ἀπὸ τοιαύτης ἀσκήσεως, καταπεπονημένον, ἀλλὰ συμμέτρῳ τῇ ἕξει καὶ δυνάμει ὑπάρχων, ὡς ὑπὸ χάριτος Θεοῦ κρατούμενος. Ός καὶ ἐν τῷ τῆς κοιμήσεως αὐτοῦ οὕτω φαιδρῶς ἦν τῷ προσώπῳ ὡς * ἕξεσθαι αὐτὸν ἡμᾶς γνῶναι τὴν τῶν Ἀγγέλων δορυφορίαν. Καὶ ἄλλη δὲ θαυμαστὴ χάρις τοῦ Θεοῦ ἦν ἐν αὐτῷ· ἐν γὰρ τοῖς πεντήκοντα ἔτεσιν τῆς ἀσκήσεως αὐτοῦ, ἅπερ ἐνεδιδύσκετο τρίχινα, οὕτως διαρκῶς ὑπηρέτησαν, ὡς καὶ ἑτέρους καταξιωθῆναι τῶν παλαιωθέντων παῤ αὐτῷ ὑπουργῆσαι.

CAP. IV

[25] Βούλομαι δὲ, ἀγαπητοὶ, διηγήσασθαι τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν παράδοξον πρᾶγμα, [orbam patre neptem Abramius suscipit,] ὃ ἐποίησεν ἐν τῷ γείρει αὐτοῦ ὁ Μακάριος· τοῖς γὰρ συνετοῖς καὶ πνευματικοῖς ὄντως παράδοξόν ἐστιν, καὶ πλῆρες ὠφελείας καὶ κατανύξεως. Ἔσχεν ὁ Μᾳκάριος ἀδελφὸν ὁμογενῆ· κοιμηθέντος δὲ τούτου, καταλιμπάνει θυγατέρα. Ταύτην λαβόντες οἱ γνωστοὶ αὐτῆς, ἤγαγον πρὸς τὸν θεῖον ἀυτῆς, οὖσαν ἑπταετῆ. Ὁ δὲ ἐκέλευσεν αὐτὴν εἶναι εἰς τὸ ἐξώτερον κελλίον, αὐτὸς γὰρ ἦν κεκλεισμένος εἰς τὸ ἐσώτερον. Ἦν δὲ θυρὶς μικρὰ ἀνάμεσον αὐτῶ, δι᾽ ἧς ἐδίδασκεν αὐτὴν το ψαλτήριον, [& accurate exercet:] καὶ τὰς λοιπὰς γραφάς. Μετ᾽ αὐτοῦ δὲ ἠγρύπνει καὶ ἔψαλλεν, καὶ καθὼς ἐκεῖνος ἐνεκρατεύετο, ὁμοίως κᾀκείνη· προθύμως τε προκόπτουσα ἐν τῇ ἀσκῄσει, ἐσπούδαζεν ἐπιτελεῖν πάσας τὰς ἀρετάς. Καὶ γὰρ πλειστάκις παρεκάλεσεν τὸν Θεὸν περὶ ἀυτῆς, ἵνα σχῇ τὴν διάνοιαν ἀυτῆς πρὸς ἀυτὸν, καὶ μὴ δεσμευθῇ ἐν τῇ μερίμνῃ τῶν γηΐνων πραγμάτων· ἐπειδὴ καὶ ὁ πατὴρ ἀυτῆς πολλὰ πράγματα ἀυτῇ καταλέλοιπεν, ἀλλὰ παραχρῆμα ταῦτα ἀυτὸς ἐκέλευσεν δοθῆναι πτωχοῖς.

[26] [egregie proficientem,] Καὶ ἀυτὴ δὲ παρεκάλει καθημέραν τὸν θεῖον ἀυτῆς λέγουσα· Πάτερ ἀξιῶ τὴν σὴν ἁγιωσαύην, καὶ παρακαλῶ τὴν σὴν ὁσιώτητα, εὔχεσθαι ὑπἐρ ἐμοῦ, ἵνα ῥυσθῶ ἀπὸ τῶν ἀτόπων καὶ πονηρῶν λογισμῶν, καὶ πάσης μεθοδείας τοῦ ἐχθροῦ, καὶ τῶν ποικίλων παγίδων τοῦ διαβόλου. Καὶ οὕτω προθύμως ἤσκει τηροῦσα τὸν κανόνα τῆς ἀσκήσεως ἀυτῆς. Ἠγαλλιᾶτο δὲ ὁ Μακάριος βλέπων ἀυτῆς τὴν καλλὴν πολιτείαν, καὶ πρᾳότητα, καὶ τὸν πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπην. Εἰκοσαετοὺς δὲ χρόνου πληρωθέντος, [per annos 20.] βλέπων ὁ ἐν δολίοτητι κακοῦργος ὄφις ταῖς τοῦ μονήρους βίου ἀρεταῖς ἐπτερομένην, καὶ τὰ οὐράνια ἀδολεσχοῦσαν, ὡς περιστερὰν ἄσπιλον, τὸν τοῦ Χριστοῦ ἀμνάδα, λαυροτάτῳ πυρὶ καιόμενος ἐτήκετο, καὶ παρήδρευεν ὅπως ἀυτὴν παριδεύσῃ ὥστε κᾂν οὕτω δυνηθῇ εἰς λύπην καὶ μέριμναν ἐμβαλεῖν τὸν Μακάριον, καὶ τῇ δι᾽ ἀυτῆς ἀδημονίᾳ ἀποσπάσῃ τήν διάνοιαν αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ. [Inuidus dæmon] Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῶν πρωτοπλάστων φθόνῳ καιόμενος ἡ ἐν κακίᾳ φρόνιμος θὴρ, ἥυρατο τὸν ὄφιν ὄργανον πρὶς ἀπάτην, ὅπως τοὺς ἐν μακαριότητι ἀυλιζομένους ἀκανθοφόρητον γῆν καὶ πολύμοχθον κατοικεῖν ἐμηχανήσατο· τηνικαῦτα κατασκοπήσας, ἥυρατο κατηρτισμένον σκεῦος εἰς ἀπώλειαν.

[27] [pseudomonachum amatorem ei conciliat:] Ἦν γάρ τις ἔχων ὄνομα μοναχοῦ, ὅςτις ἀπῄει πρὸς τὸν Μακάριον προφάσει συντυχίας μετὰ σπουδῆς πλείονος· ἑωρα δὲ τὸν μακαριαν διὰ τῆς θυρίδος. Σκοτωθεὶς δὲ ὁ δείλαιος τὸν διάνοιαν, ἠθέλησεν, ἀυτὴν συντυχεῖν, καὶ παρήδρευεν χρόνον ἱκανὸν ὡς μέχρις ἐνιαυτοῦ· ἕως οὗ ευρὼν καιρὸν, ἠλλοτρίωσεν τῆς τοῦ ἀληθινοῦ ὅντωςμακαρίας παραδεισου διαγογῆς. Ὡς γὰρ ὑπὸ τοῦ ὄφεως ἀπατηθεῖσα, ἤνοιξε τὸν θύραν τοῦ κελλίου, καὶ ἐξῆλθεν. Ἀπάτῃ δὲ τοῦ πονηροῦ δράκοντος ἐκπεσοῦσα τοῦ μεγέθους, [a quo corrupta] καὶ θεοφιλοῦς καὶ καθαρωτάτης παρθενίας, ὥσπερ καὶ τῶν πρωτοπλάστων γευσαμένων τοῦ καρποῦ διέγνωσαν, ὅτι γυμνοί εἰσιν· ὁμοίως καὶ ἅυτη μετὰ τὸ πρᾶξαι τὸν ἁμαρτίαν, ἐξέστη τῇ διανοίᾳ τῷ τῆς ἀπογνώσεως ζοφερῷ σκότει, καὶ περιεσχήσατο τὸν χυτῶνα αὐτῆς τὸν τρίχινον, καὶ ἔτυπτεν τὸ στῆθος αὐτῆς καὶ τὸ πρόσωπον, καὶ ἤθελεν ἐαυτὴν ἀποπνίξαι.

[28] [& suū scelus sero abominans,] Ἔλεγεν γὰρ ἐν ἑαυτῇ κλαίουσα· Ἐγὼ λοιπὸν τέθνηκα, καὶ ἀπώλεσα τὰς ἡμέρας μου, τὸν τῆς ἀσκήσεώς μου καὶ ἐγκρατείας καρπὸν, καὶ τὸν τῶν δακρύων πόνον· τὸν Θεὸν παρώξυνα, καὶ ἐμαυτὴν ἀπέκτεινα, καὶ τὸν ὅσιόν μου θειον εἰς πικροτάτην λύπην ἐνέβαλλον, καὶ χλεύη τοῦ διαβόλου ἐγενομην. Τί ἔτι λοιπὸν ἐγὼ ζῶ ἡ ἀθλία; Οἴ μοι! Τί ἐποίησα; Οἵ μοι! Τί ἔπαθον; Οἴ μοι! πόθεν ἔπεσα; Πῶς ἐσκοτίσθη ἡ διάνοιά μου; Πῶς ἐκλάπην ὑπὸ τοῦ πονηροῦ; Πῶς ὠλίσθησα οὐκ ἔγνων, πῶς ἐμιάνθη οὐκ οἶδα. Ποίον νέφος ἔκαμψεν τὴν καρδίαν μου, ἵνα μὴ κατανοήσω τί πράττω; Ποῦ κρυβήσωμαι, ποῦ ἀπελεύσωμαι, εἰς ποῖον βόθρον ῥίψω ἐμαυτὴν; Ποῦ ἡ νουθεσία τοῦ Θείου μου; ποῦ ἡ διδασκαλία τοῦ ἑταίρου αὐτοῦ Ἐφραίμ; Ὅτε ἔλεγέν μοι, πρόσχε σεαυτὴν, καὶ διατήρησόν σου τὸν ψυχὴν τῷ ἀφθάρτῳ καὶ ἀθανάτῳ νυμφίῳ ἄσπιλον· ὁ γὰρ νυμφίος σου ἅγιός ἐστιν καὶ ζηλοτής. [desperansq; de venia,] Οὐκ ἔτι τολμῶ τοῦ ἀναβλέψαι εἰς τον οὐρανὸν· ἀπέθανον γὰρ καὶ ἀπὸ Θεοῦ καὶ ἀπὸ ἀνθρώπων. Ἀτενίσαι πρὸς τὸν θυρίδα ἐκείνην οὐ δύναμαι λοιπόν· πῶς γὰρ ἐγὼ ἡ ἁμαρτωλὸς πάλιν λαλήσω μετὰ τοῦ Ἁγίου ἐκείνου; ἐὰν δὲ καὶ λαλήσω, οὐχὶ πῦρ ἐξελθὸν διὰ τῆς θυρίδος κατακαύσει με; Κρεῖττον ἀπελθεῖν μεμᾶλλον, ὅπου οὐδείς ἐστιν ὁ γινώσκων με· ἐπειδὴ καθάπαξ ἀπέθανον, καὶ οὐκ ἔτι μοί ἐστιν ἐλπὶς σωτηρίας. [fugam init.] Ἀναστᾶσα δὲ παραχρῆμα, ἀπῆλθεν εἰς ἑτέραν πόλιν, καὶ ἀλλάξασα τὸ σχῆμα αὐτῆς, ἔστη ἐν πανδοχείῳ.

[29] [sub specie columbæ deuoratæ a dracone] Ἐν δὲ τῷ συμβῆναι αὐτὸν τοῦτο, ἴδεν ἐν ὁράματι ὁ Μακάριος δράκοντα μέγαν καὶ φοβερὸν τῷ ἔιδει, συρίζοντα ἐν ἰσχύἳ, ὃς ἐξηλθὼν ἐκτοῦ τόπου αὐτοῦ ἐλθὼν ἔως τοῦ κελλίου αὐτοῦ, καὶ εὑρὼν περιστερὰν κατέπιεν αὐτὸν, καὶ πάλιν ὑπέστρεψεν εἰς τὸν τόπον αὐτοῦ. Ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ Μακάριος, ἐλυπήθη σφόδρα καὶ ἕκλαυσεν λέγων· Μὴ ἆρα διωγμὸν ἐγείρει ὁ σατανᾶς κατὰ τῆς ἁγίας Ἔκκλησίας, καὶ πολλοὺς ἀποστήσει ἀπὸ τῆς πίστεως; ἠ σχίσμα γένηται καὶ αἵρεσις ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίᾳ; Ἐυξάμενος δὲ τῷ Θεῶ εἶπεν· Φιλάνθρωπε, σύ μόνος γινώσκεις τὸ ὅραμα τὸ μέγα τοῦτο. [& post biduum restituta,] Πάλιν δὲ μετὰ δύο ἡμέρας ἴδεν ἀυτὸν τὸν δράκοντα, ἐξελθόντα ἐκ τοῦ τόπου ἀυτοῦ, καὶ εἰσελθόντα εἰς τὸν κελλαν πρὸς ἀυτὸν, καὶ θέντα ὑπὸ τοὺςπόδας τοῦ Μακαρίου τὸν κεφαλὴν ἀυτοῦ, καὶ διαῤῥαγῆναι· καὶ εὑρεθῆναι τὸν περιστερὰν ἐκείνην ζῶσαν, μὴ ἔχουσαν σπίλον,

[30] [discit Abrahamius neptis suæ casum,] Εὐθέως δὲ ἔξυπνος γενόμενος, ἐκάλεσεν Μαρίαν ἅπαξ καὶ δὶς λέγων. Ἔγειρε, τί ὤκνησας σήμερον δύο ἡμέρας, ἀνοῖξαι τὸ στόμα σου πρὸς δοξολογίαν Θεοῦ; Τῆς δὲ μὴ ἀποκριθείσης (δευτέραν γὰρ ἡμέραν εἰχεν μὴ ἀούων κατὰ τὸ εἰωθὸς ψαλλούσης αὐτῆς) τότε συνῆκεν ὅτι τὸ ὅραμα, ὅ ἴδεν, περὶ αὐτῆς ἐστιν. Καὶ στενάξας ἔκλαυσεν σφοδρῶς, καὶ εἰπεν· Οἴ μοι! τὴν ἀμνάδα μου ὁ δεινὸς λύκος ἥρπασεν, καὶ τὸ τέκνον μου αἰχμμάλωτον ἐγένετο. Ὑψώσας δὲ τὸν φωνὴν αὐτοῦ εἶπεν· Σωτὴρ τοῦ κόσμου Χριστέ, ἐπίστρεψον τὸν ἀμνάδα σου Μαρίαν εἰς τὸν μάνδραν τῆς ζωῆς, [& mæstus pro ea orat.] ἵνα μὴ κατέλθῃ τὸ γῆράς μου μετὰ λύπης εἰς ᾅδην. Μηδὲ ὑπερίδῃς τὸν δέησίν μου Κύριε, ἀλλὰ πέμψον τὸν χάριν σου τάχιον, ἵνα ἐκσπάσῃ αὐτὴν ἐκ τοῦ στόματος τοῦ δράκοντος.

[31] [Biennio exacto in meretricio inuentam] Ἐγένοντο δὲ αἱ δύο ἡμέραι, ἐν αἷς ἴδεν τὸ ὅραμα, δύο ἔτη, ἅ ἐποίησεν ἔξω ἡ ἀνεψιὰ ἀυτοῦ· διετέλει δὲ νυκτὸς καὶ ἡμέρας παρακαλῶν τὸν Θεὸν περὶ ἀυτῆς. Καὶ μετὰ δύο ἔτη, ἠκούσθη αὐτῷ ποῦ ἐστιν, καὶ τὸ πῶς διάγει. Καὶ παρακαλέσας τινὰς τῶν γνωρίμων, ἔπεμψεν ἐκεῖ ἵνα ἀκριβῶς μάθῃ τὰ περὶ αὐτῆς, σημειώσῃ δὲ καὶ τὸν τόπον, καὶ πῶς διάγει. Ἀπελθὼν τοίνυν ὁ ἀποσταλεὶς, καὶ μαθὼν ἀκριβῶς, θεασάμενός τε καὶ αὐτὴν, ἐλθὼν, ἀπήγγειλεν αὐτῷ πάντα, σημάνας καὶ τὸν τόπον καὶ τὴν διαγωγήν. Ὁ δὲ πεισθεὶς ἀυτὴν εἶναι ἀληθῶς, εἶπεν ἐνεχθῆναι ἐσθῆτα στρατιωτικὴν, καὶ ἵππον. Καὶ ἀνοίξας τὴν θύραν τοῦ κελλίου ἐξῆλθεν, [ipse militari cultu adire statuit,] ἐνδυσάμενος δὲ τὸ στρατιωτικὸν σχῆμα, καὶ καμαλαύκιον βαθὺ ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αυτοῦ, κατακαλύπτων τὸ πρόσωπον ἀυτοῦ, ἔλαβεν δὲ καὶ νόμισμα ἓν μεθ᾽ ἑαυτοῦ, καὶ καθίσας ἐπὶ τοῦ ἵππου, ἀπῄει. Ὥσπερ κατάσκοπος, βουλόμενος κατασκοπῆσαι πόλιν ἢ πατρίδα τῶν οἰκοῦντων, φέρει τὸ σχῆεῖ πρὸς τὸ λαθεῖν τοὺς οἰκήτορας· οὗτως καὶ ὁ μακάριος Ἁβράμιος ἐν σχήματι ἀλλοτρίῳ ἐπεδήμει, ἵνα τὸν ἐχθρὸν τροπώσηται. Ὀντως θαυμάσαι ἄξιον τὸν θαυμαστὸν τοῦτον δεύτερον Ἀβραὰμ· ὁ μὲνγὰρ πρῶτος Ἀβραὰμ ἐξελθὼν εἰς τὸν πόλεμον τῶν Βασιλέων, καὶ πατάξας ἀυτοὺς, [Magno Abrahamo comparandus.] ἀπέστρεψεν Λὼτ τὸν ἀνεψιὸν ἀυτοῦ· ὁμοίως καὶ ὁ δεύτερος οὗτος Ἀβραὰμ, ἐξελθὼν εἰς τὸν πόλεμον κατὰ τοῦ διαβόλου, καὶ νικήσας ἀυτὸν, ἀπέστρεψεν Μαρίαν τὸν άνεψιὰν ἀυτοῦ.

CAP. V

[32] Παραγενόμενος τοίνυν εἰς τὸν τόπον, καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸν τόπον τοῦ πανδοχείου, [adueniens in diuersorium] καταλύσας ἐν αὐτῷ, περιβλέπετο ὧδε κᾀκεῖ τοῦ ἰδεῖν ἀυτήν. Εἶτα παρελθούσης ὥρας πολλῆς, καὶ μὴ θεασάμενος ἀυτὴν, ὑπομειδιάσας εἶπεν τῷ πανδοχεῖ· Φίλε, ἤκουσα ὅτι ἔχεις ὧδε ἐῖρην καλὴν, καὶ ἡδέως ἀυτὴν ἑώρων. Ὁ δὲ πάνδοξ ἰδὼν τὸν ἡλικίαν τῆς πολιᾶς ἀυτοῦ, κατέγνω ἀυτοῦ, εἶτα ἀποκριθεὶς εἶπεν· Ἐστὶν καὶ πάνυ ὡραία· ἦν γὰρ ἡ μακαρία ὑπερφυῶς περικαλλής. Ἔφη δὲ πρὸς ἀυτὸν ὁ Μακάριος· Τίς καλεῖται; Ὁ δὲ λέγει αὐτῷ, [amatorem se simulat:] Μαρία. Τότε φαιδρῷ τῷ προσώπῳ λέγει πρὸς αὐτὸν· Κάλεσον ἀυτὴν ὅπως εὐφρανθῶμεν μετ᾽ ἀυτῆς σήμερον· πάνυ γὰρ ἀπὸ τῆς ἀκοῆς ἠράσθην αὐτῆς. Ἡ δὲ κληθεῖσα ἦλθεν πρὸς ἀυτὸν. Καὶ ὠς ἦλθεν καὶ ἴδεν ἀυτὴν εἰς τὸν καλλωπισμὸν ἐκεῖνον, καὶ τὸ πορνικὸν σχῆμα, σχεδὸν ὅλον ἀυτοῦ τὸ σῶμα, καὶ πᾶσα ἡ ὑπόστασις δάκρυον ἐγένετο· ἀλλὰ τῇ φιλοσοφίᾳ καὶ ἐγκρατείᾳ, ὥσπερ ἐν ἀδύτοις, κατέστειλεν ἑαυτὸν ἐν τῇ καρδίᾳ ἀυτοῦ, ὑπὲρ τοῦ μὴ νοῆσαι ἀυτὸν καὶ ἀποφυγεῖν.

[33] Καθημένων δὲ ἀυτῶν καὶ πινόντων ἤρξατο προσλαλεῖν ἀυτῇ ὁ Μακάριος, ὡσανεὶ ἐραστὴς ἀκαύστῳ πυρὶ φλογιζόμενος· οὕτως ὁ Μακάριος κραταιὸς, τῷ διαβόλῳ ἀνταγωνισάμενος, καὶ λαβὼν τὸν αἰχμάλωτον κατέστησεν εἰς τὴν τοῦ Χριστοῦ παστάδα. [ipsa eum osculata interius compungitur:] Τοῦ δὲ Μακαρίου προςλαλοῦντος, ἐξαναστήσασα καὶ περιλαβοῦσα, κατεφίλει τὸν τράχηλον ἀυτοῦ. Καταφιλοῦσα δὲ ἀυτὸν, ὠσφράνθη τῶν χρωτῶν τῆς ἀγγελικῆς ἀυτοῦ πολιτείας, καὶ εἶπεν Ἄβαλ! οὐαί μοι μόνῃ.

[34] Ὁ δὲ πανδοχεὺς ἔφη προς ἀυτὴν· Κυρία Μαρία, διετῆ χρόνον ἔχεις, [admirante caupone,] καὶ οὐδέ ποτέ σου ἤκουσα στεναγμὸν ἢ λόγον τοιοῦτον· νῦν οὖν τί σοι γεγονεν; Ἡ δὲ ἔφη, Ἔιθε ἀπέθανον πρὸ τριῶν ἐτῶν, καὶ μακαρία ἤμην. Καὶ εὐθέως ὁ Μακαριος, ἵνα μὴ ὑπολάβῃ ἀυστηρῶς, [dissimulāte patruo;] λέγει πρὸς ἀυτήν· Νῦν ἐπι ἐμοῦ ἐμνήσθης τῶν ἁμαρτιῶν σου· Ἆρα οὐκ εἶπεν ἐν τῇ καρδίᾳ ἀυτῆς, φαίνεται ἡ ἰδέα ἅυτη ὡς ἰδέα τοῦ θείου μου; Ἀλλ᾽ ὁ μόνος φιλάνθρωπος καὶ πάνσοφος Θεὸς οὕτως ᾠκονόμησεν τοῦ μὴ ἐπιγνῶναι ἀυτὸν, ἵναμὴ φοβηθεῖσα ἀποδράσῃ. Ὁ δὲ εὐθέως ἐκβαλὼν τὸ νόμισμα δίδωσιν αὐτῷ τῷ πανδοχεῖ, λέγων αὐτῷ, Ποίησον ἡμῖν δεῖπνον καλὸν, ἵνα εὐφρανθῶμεν σήμερον μετὰ τῆς κόρης ταύτης, μήκοθεν γὰρ δι᾽ ἀυτὴν ἔρχομαι.

[35] [& cum ipsā hilariter epulante.] Ὦ σοφία ὄντως κατὰ Θεὸν! ὦβάθος συνέσέως πνευματικῆς! Ὦ πανουργία, πτερνισμὸς διαβόλου καὶ ἰλασμὸς ψυχῆς! Ὦ σοφία δηλητήριον δράκοντος, καὶ ψυχῆς φωτιστήριον! Ὁ ἐν τοῖς πεντήκοντα ἔτεσιν τῆς ἀσκήσεως ἄρτου μὴ γευσάμενος, κρεῶν μετέλαβεν, ἵνα τὸν ὑπὸ τοῦ διαβόλου ἀγρευθεῖσαν ψυχὴν ἀνακαλέσηται. Ὁ χορὸς τῶν ἁγίων Ἀγγέλων ἐν τῷ οὐρανῷ ἐξέστη περὶ τούτου τοῦ Μακαρίου τῆς ἀδιαφορίας, μᾶλλον δὲ μεγαλοψυχίας, καὶ δραματουργίας, πῶς προθύμως καὶ ἀδιακρίτως ἤσθιεν καὶ ἔπινεν, ἐπιλέγων καὶ αὐτὸς τὸ ἐν Εὐαγγελίοις εἰρημένον, Σήμερον δεῖ εὐφρανθῆναι καὶ χαρῆναι, ὅτι ἡ θυγάτηρ μου ἅυτη νεκρὰ ἦν καὶ ἀνέζησεν, * ἀπολωλυῖα ἦν καὶ εὑρέθην. Ὦ σοφία τῶν σοφῶν, καὶ σαύεσις τῶν συνετων! Ὡ παραδόξου θαύματος καὶ πράγματος ἀξία ἡ θαυμαστὴ ἀδιαφορία ἡ ἀνωτέρα πάσης ἀκριβοῦς διακρίσεως, δι᾽ ἧς ἐκ τῶν ἰοβόλων τοῦ δράκοντος ὀδόντων ἁρπάσας, ἔσωσεν ψυχήν.

[36] [a cæna inductam in cubiculum iubet obserare ostiū,] Μετὰ δὲ τὸ εὐφρανθῆναι ἀυτοὺς, εἶπεν ἡ κόρη· Ἀνάστα, Κῦρι, εἰσελθοντες καθευδήσωμεν. Ὁ δὲ εἶπεν, Εισέλθωμεν Ἐισελθόντων δὲ ἀυτῶν, ὁρᾳ κλίνην ὑψηλὴν ἐστρωμένην, καὶ ἀνελθὼν προθύμως ἐκάθισεν ἐπ᾽ ἀυτῆς. Πῶς σε καλέσω, ἢ πῶς σε ὀνομάσω, ὦ τέλειε τοῦ Χριστοῦ άνθρωπε, οὐκ οἶδα· ἐγκρα τὴν εἴπω σε ἢ ἀδιάφορον; διακριτικὸν ἢ ἀδιάκριτον; σοφὸν ἢ ἄσοφον; Ὁ εἰς τὰ πεντήκοντα ἔτη τῆς ἀσκήσεως ἐν ἑνὶ ψιαθίῳ καθευδήσας, μεθ᾽ ὅσης προθυμίας ἐκάθισας ἐπὶ κλίνης; Πάντα ταῦτα ἐποίησας εἰς δόξαν καὶ ἔπαινον τῆς θεοτιμήτου σου πολιτείας· μονὰς ἐβάδισας, κρεῶν μετέλαβες, οἶνον ἔπιες, καὶ εἰς πανδοχεῖον κατήχθης, ἵνα σώσῃς ψυχὴν ἀπολλυμένην· ἡμεῖς δὲ ὀλιγόψυχοι ὄντες, εἰς διάκρισιν ἄκαιρον ἐρχόμεθα καὶ λόγον ὠφέλημον λαλῆσαι τῷ πλησίον.

[37] Καθημένου τοίνυν ἀυτοῦ ἐπὶ τῆς κλίνης, ἔφη πρὸς ἀυτόν· Δεῦρο Κῦρι ἐπάρω τὰ ὑποδήματά σου. Ὁ δὲ πρὸς ἀυτὴν εἶπεν Ἀσφάλιζε τὸν θύραν, καὶ δεῦρο λάβε ἀυτα. Ἡ δὲ διἳσχυρίζετο πρότερον ἀπολύσασθαι ἀυτὸν, [seq; manifestans] ὁ δὲ οὐκ ἠνέσχετο· Τότε ἀσφαλισαμένη τὸν θύραν, ἦλθεν πρὸς ἀυτὸν, καὶ λέγει ἀυτῇ· Κυρία Μαρία ἔγγισόν μοι. Τῆς δὲ ἐγγισάσης, ἐκράτησεν αὐτὴν ὡς μὴ δύυασθαι ἀυτὸν αποδράσαι, καὶ ἐπάρας τὸ καμαλαύκιον ἀπὸ τῆς κεφαλῆς ἀυτοῦ, καὶ συνδακρυς γενόμενος εἶπεν πρὸς ἀυτήν· Τέκνον μου Μαρία, οὐ γινώσκεις με; οὐκ ἐγώ εἰμι ὁ πατήρ σου Ἀβράμιος; Τέκνον, οὐ γνωρίζεις μὲνΟὐκ ἐγώ εἰμι ὁ ἀναθρέψας σε; Τί σοι ἐγένετο; Πού τὸ σχῆμα τὸ ἀγγελικὸν, ὅπερ ἔσχες; ποῦ τὰ δάκρυα; ποῦ ἡ ἀγρυπνία, ἡ μετὰ πόνου ψυχῆς καὶ καρδίας συντετριμμένης, [ad spē veniæ reditūq; inuitat.] ποῦ ἡ χαμοκοιτία καὶ ἡ συνεχὴς γονυκλησία; Πῶς ἀπὸ τοῦ ὕψους τοῦ οὐρανου εἰς τοῦτο τῆς ἀπωλείας βάραθρον κατηνέχθης; Διατὶ οὐκ ἀνήγγειλάς μοι, ὅτι καταιγὶς ἅδου κατήντησέν σοι, κᾀγώ ἂν μετὰ τοῦ ἀγαπητοῦ Ἐφραὶμ ἐβόησα πρὸς τὸν δύνάμενον σώζειν ἐκ θανάτου; Διατὶ τὸ καθόλου ἀπογνοῦσα παρέδωκας ἑαυτὴν τῷ διαβόλῳ; Διατὶ ἐγκατέλιπές με, καὶ εἰς ἀφόρητον λύπην κατήγαγές με; Τίς γὰρ ἐν ἀνθρώποις ἀναμάρτητος, εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός.

[38] [primoq; attonitam] Ἡ δὲ ἐκπλαγεῖσα ἀπηνεώθη, μὴ δυναμένη διᾶραι πρόσωπον· ἀλλ᾽ ἔμεινεν ὥσπερ λίθος ἄνους εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ, αἰσχύνῃ τε καὶ φόβῳ κρατηθεῖσα. Ὁ δὲ Μακάριος ἐπέμενεν κράζων μετὰ δακρύων αὐτῇ· Οὐ λαλεῖς μοι, τέκνον μου Μαρία; Οὐκ διὰ σὲ ὀδυνόμενος ἦλθον ἐνταῦθα; Ἐγὼ ἀπολογοῦμαι τῷ Θεῷ ὑπὲρ σοῦ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως. Ἐγὼ μετανοῶ ὑπὲρ τῆς ἀμαρτίας σου ταύτης. Μέχρι δὲ μεσονυκτίου οὕτως παρεκάλει ἀυτὴν καὶ ἐνουθέτει. Ἡ δὲ λαβοῦσα μικρὰν παῤῥησίαν, ἔφη πρὸς αὐτὸν λέγουσα· Εἰ εἰς σὲ ἀτενίζειν οὐ δύναμαι διὰ τὴν αἰσχύνην τοῦ προσώπου μου, [& multis persuasam] πῶς ἐπικαλέσωμαι τὸ ἄχραντον ὄνομα τοῦ Θεοῦ μου, ὅτι ἐν τῇ ἀκαθαρσίᾳ τοῦ βορβόρου ἐμιάνθην; Λέγει πρὸς ἀυτὴν ὁ Μακάριος· Ἐπ᾽ ἐμὲ ἡ ἁμαρτία σου, ὦ τέκνον· ἐκ τῶν χειρῶν μου ὁ Θεὸς ἐκζητήσει τὴν ἁμαρτίαν σου ταύτην· μόνον σὸ ἄκουσόν μου, καὶ δεῦρο, ἀπέλθωμεν εἰς τὸν τόπον ἡμῶν. Ἰδοὺ γὰρ καὶ ὁ ἀγαπητὸς ἡμῶν Ἐφραὶμ κλαίει περὶ σοῦ, καὶ παρακαλεῖ τὸν Θεὸν ὑπὲρ σοῦ. Τέκνον παρακαλῶ σε, ἐλέησον τὸ γῆράς μου, καὶ κατοίκτειρον τὰς πολιάς μου· τέκνον μου ἀγαπητὸν, δέομαι σου, ἀναστᾶσα ἀκολούθει μοι.

[39] [tandem supplicem erigit,] Ἡ δὲ ἔφη πρὸς αὐτόν· Ἐὰν τὴν μετάνοιάν μου δεχεται ὁ Θεὸς, ἔρχομαι. Προσπίπτω δὲ καὶ παρακαλῶ τὴν σὴν ὁσιότητα, καὶ καταφιλῶ τὰ ἴχνη σου τὰ ἅγια, ὅτι οὕτως ἐσπλαγχνίσθης εἰς ἐμὲ, καὶ ἦλθες ἐνταῦθα ἵνα ἐκσπάσῃς με ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου. παγίδος. Καὶ θήκασα τὴν κεφαλὴν αὐτῆς ἐπὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ, ἔκλαυσεν ὅλην τὴν νύκτα λέγουσα· Τί ἀνταποδώσω σοι περὶ πάντων τούτων, Δέσποτά μου; Ὄρθρου δὲ γενομένου, λέγει πρὸς αὐτὴν ὁ Μακάριος, Τέκνον μου, ἀνάστα, ἀπέλθωμεν. Ἡ δὲ ἀποκριθεῖσα εἶπεν πρὸς αὐτὸν· Ἔχω ἐνταῦθα ὀλίγον χρυσίον, καὶ ἱμάτια· καὶ τί κελεύεις περὶ τούτων; [secumq; auehit.] Ἔφη πρὸς αὐτὴν ὁ Μακάριος· Ἔασον αὐτὰ ἐνταῦθα, πάντα γὰρ ταῦτα μερίς ἐστιν τοῦ πονηροῦ. Καὶ ἀναστάντες ἐξῆλθον παραχρῆμα, ἀνεβίβασεν δὲ ἀυτὴν ἐπὶ τὸν ἵππον, ἀυτὸς δὲ ἧλκεν ἔμπροσθεν ἀυτῆς ἀγαλλόμενος. Καθάπερ ποιμὴν ὅταν εὕρῃ πρόβατον ἀπολωλὸς, αἴρει ἀυτὸ ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτοῦ, οὕτως ὁ Μακάριος ἔχαιρε τῇ καρδίᾳ, βαδίζων.

[40] [quæ egregiū pœnitentiæ facta exēplar,] Καὶ ὡς εἰσῆλθεν ἐπὶ τὸν τόπον, ἀυτὴν μέν ἐνέκλεισεν εἰς τὸ ἐσώτερον κελλίον, ἔμεινεν δὲ ἀυτὸς εἰς τὸ ἐξώτερον. Ἡ δὲ μετὰ σάκκου, καὶ ταπεινώσεως καὶ δακρύων πολλῶν, καὶ ἐγκρατείας, καὶ ἀγρυπνίας ἀκριβοῦς, προθύμως τὸν τῆς μετανοιας σκοπὸν ἐξήνυεν, ἀναιδῶς δεομένη καὶ προςπίπτουσα τῷ Θεῷ. Ὄντως ἅυτη ἀληθὴς μετάνοια, ὄντως θεραπεία, καὶ ἀνακαίνησις ψυχῆς. Διὰ τοιουτου ἀγῶνος ἔδει πάντας ἐξομολογησασθαι τῷ Θεῷ. Τίς γαρ τοσούτῳ λίθινος ἦν καὶ σκληρὸς τῇ καρδίᾳ, ἀκούσας τὴν φωνὴν τοῦ κλαυθμοῦ ἀυτῆς, οὐ κατενύγετο δοξάζων τὸν Θεόν; Πρὸς γὰρ τὸν ἐκείνης μετάνοιαν σκιὰ καὶ φάντασμά ἐστιν ἡ ἡμετέρα· τοιαύτῃ γαρ σπουδῃ, καὶ ὑπομονῇ καὶ ἀγωνίᾳ ἄπαρακείπτως προσῄει τῷ Θεῷ, αἰτουμένη τεκμήριον εἴπερ προσδεκτὴ γέγονεν ἡ μετάνοια ἀυτῆς. [etiam curationum gratia donatur.] Ὁ τοίνυν ἀγαθὸς Θεὸς καὶ φιλάνθρωπος, χαρίσματα ἰαμάτων ἐδωρήσατο ἀυτῇ, πρὸς πληροφορίαν τῆς προςδεκτοῦ ἀυτῆς μετανοίας.

[41] Ἔζησεν δὲ ὁ Μακάριος ἄλλα ἔτη δέκα, θεωρῶν αὐτῆς τὴν εἰλικρινῆ μετάνοιαν καὶ τὸν ἐξαίρετον αὐτῆς προθυμίαν· καὶ δοξάζων τὸν Θεὸν καὶ μεγαλύνων, [Abramius æt. an. 70, solitariæ uitæ 50,] οὕτως ἀνεπάη ἐν γήρᾳ ὁ ὄντως ὅσιος καὶ δοῦλος τοῦ Θεοῦ. Ἐτελειώθη δὲ ὢν ἐτῶν ἑβδομήκοντα, ἀσκήσεως ἔτη πεντήκοντα, μετὰ προθυμίας μεγάλης καὶ ἀγῶνος θαυμαστοῦ, ἐν ταπεινοφροσύνῃ καὶ ἀγάπῃ, μὴ λαβὼν πρόσωπον ἀνθρώπου, οἷα πέφυκε παρὰ τοῖς πολλοῖς γίνεσθαι, τὸν μὲνπροτιμᾷν, τὸν δὲ εὐτελίζειν. Ἐν δὲ τῷ τοσούτῳ χρόνῳ τῆς ἀσκήσεως μὴ ῥᾳθυμήσας ποτὲ τὸ παράπαν, μὴ δὲ ἀλλάξας τὸν κανόνα τοῦ ἀρίστου αὐτοῦ βίου· ἀλλ᾽ οὕτως διέκειτο, ὡς καθημέραν ἀποθνήσκων.

[42] [feliciter suos agones consummat:] Αὕτη ἡ διαγωγὴ τοὺ μακαρίου Ἀβραμίου· καὶ ἅυτη ἡ ὑπερθεάρεστος πολιτεία, καὶ τὰ ἄθλα τῆς ὑπομονῆς· καὶ ὥσπερ δορκὰς ἐκ βρόχων ἐξῆλθεν τοῦ φθαρτοῦ βίου ὡς μηδ᾽ ὅλως ἐξεῖναι τὸν στεῤῥὸν αὐτοῦ καὶ ἀδαμάντινον λογισμὸν μετεωρισθῆναι εἰς τὰ ὀπίσω ποτέ. Οὗτοι οἱ ἀγῶνες, καὶ οἱ ἱδρῶτες τοῦ μακαρίου Ἀβραμίου· ἐνταῦθα μὲνοὕτως ἐγράψαμεν εἰς παράκλησιν καὶ προθυμίαν τῶν βουλομένων ἐπιλαβέσθαι τῆς αἰωνίου ζωῆς, εἰς ἔπαινον καὶ δόξαν τοῦ Θεοῦ, τοῦ παρέχοντος πᾶσιν ἡμῖν τὰ συμφέροντα. Τὰς δὲ λοιπὰς αὐτοῦ ἀρετὰς ἐν ἄλλοις ἀπεγραψάμεθα.

[43] [vti & Maria, annis, superstes patruo.] Ἔζησεν δὲ καὶ ἡ μακαρία Μαρία ἐκείνη ἔτη πέντε μετὰ θάνατον τοῦ θείου αὐτῆς, ὑπερβαλλόντως οὕτως ἀσκήσας· καὶ μετὰ δακρύων ἡμέρας καὶ νυκτὸς οὐ διέλιπεν παρακαλοῦσα τὸν Θεὸν, ὡς πλειστάκις τοὺς παρερχομένους διὰ τοῦ τόπου ἐκείνου, καὶ ἀκούοντας τοῦ κλαυθμοῦ αὐτῆς, συμπαθοῦντας ἑστάναι, καὶ κλαίειν τὰ ἴδια ἁμαρτήματα. Χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

* MS. ἀπολωλός

* an μειδιάματος?

* MS. ἔσισθαι

* MS. γονέσιν.

ΜΝΗΜΗ
τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν
ΚΥΡΙΛΛΟΥ
Ἀρχιεπισκόπου Ἱεροσολύμων
ex MS. Synaxario Collegij Claromontani S. I. Parisijs.

Cyrillus, Episcopus Hierosolymorum (S.)

Οὗτος ἐγένετο ἐπὶ Κονσταντίνου τοῦ Μεγάλου, πρότερον μοναχὸς γενόμενος καὶ ἀσκήσας, ὕστερον διὰ τὸν ἐνάρετον αὐτοῦ πολιτείαν προεχειρίσθη Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων· ὅυτως δὲ ὁσίως διαπρέψας ἐν τῇ Ἀρχιεροσύνῃ, [pag. 625 num. 2.] ὡς καὶ ἐν τῇ συνόδῳ προσκληθῆναι, καὶ ἐπιστομῆσαι καὶ καταισχύναι τὸν δυσσεβῆ Μάνεντα, καὶ τὸν σύμφρονα αὐτοῦ λῆρον καὶ πνευματομάχον Μακεδόνιον, καὶ πληρῶσαι τὴν πανήγυριν τῶν ὀρθοδόξων χαρᾶς καὶ εὐφροσυνης πνευματικης. Καλῶς δὲ ἀγωνισάμενος ἐν τοῖς ὀρθοδόξοις δόγμασι, καὶ θαύματα πλεῖστα εἰς δόξαν Θεοῦ ἐργασάμενος, καὶ τὸ καταπιστευθὲν αὐτῷ ἐκ Θεοῦ ποίμνιον καλῶς ἰθύνας, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν, ἀπολαβὼν τὴν αἰώνιον βασιλείαν καὶ ζωὴν, καὶ συνευφραινόμενος τοῖς Ἁγίοις.

APPENDIX AD TOMVM II MARTII.

AD XII MARTII.

[Praefatio]

Hildephonsus Vrayet Veteris-Corbeiæ in Francia monachus (cuius a nobis facta mentio est, in commentario præuio ad S. Gregorij Papæ Acta num. 23) vt ea quæ § illo 5 scripseramus vidit, agnouit deesse nobis miracula Sueßionibus ad Reliquias sancti huius Pontificis patrata, & cōtinuo ipsa nobis transmittere curauit hoc titulo: Mirabilia quædam, olim gesta meritis Sanctorum quiescentium in monasterio S. Medardi Suessionis, auctore incerto S. Medardi monacho circa annum MCL: quæ 10 capitibus distincta, in totidem hic paragraphos diuisa exhibemus ad pag. 211 hoc modo subijcienda.

MIRACVLA SS. GREGORII ET SEBASTIANI
Suessione in monast. S. Medardi ex MS. Corbeiensi.

Gregorius Magnus, Pontifex Romanus, & Ecclesiæ Doctor (S.)

BHL Number: 7546

EX MS.

[1] Sanctorum Sebastiani & Gregorij corporibus positis in crypta inferiori structura ecclesiæ in dies Regum deuotione surgebat in altum: nec enim ab vno Rege perfectum est opus, sed multi sibi succedentes manus miserunt; [Perfecta S. Medardi basilica,] alij quidem plus, alij autem minus. Domus quippe hæc, quam ædificare voluerunt, sicut in præsentiarum videtur, magna est & nominata in terra: qui vero primus in ea fundamentum posuit, ipse est Clotarius, & solus nomen, qui cœpit, habet: nam & alij laborauerunt. Quid? quod & ipsi, qui vt aduenæ & hospites aduenerunt, ex oblationibus fidelium de aduentu Patronorum suorum exultantium, secundum quod vnusquisque sponte offerebat in domo Domini, super ædificantes super fundamentum præpotentium Regum, plurimum auxerunt honoris & gloriæ huic operi, in tempore illo quo omnis ædificatio tandem constructa creuit in templum sanctum Domino. Ipsi ergo Sancti domum sibimet parauerunt, quorum meritis præcipue perfecta consistit: & dignum erat vt promoto in altum templi fastigio, ipsi etiam exaltarentur a terra: & multa sanctorum Martyrum corpora, Confessorum atque Virginum a, in crypta eadem quiescentium, iuxta eos pariter eleuarentur. Quod & factum est: & audi quomodo.

[2] Rex Carolus, b qui nomen Imperatoris & virtutem obtinuit, [in magno conuentu Procerum,] ad Lingonense vrbem properans, aliquanto post iter agebat, & sequebatur eum multitudo magna de sublimibus eius: quia causa c inerat quæ citabat eos, & Regis præceptum euocauerat multos: imo voluntas Dei eminentior erat, quatenus plures viderent signum futurum super eis qui eleuandi erant. Exceptis enim maioribus terrenæ reipublicæ Principibus, tamquam Salomonem fere sexaginta fortes ex fortissimis Israël comitatum Regis tunc ambierunt, omnes Episcopi aut Archiepiscopi de Imperio eius & regno. Et ecce nunc tempus acceptabile: egredientes Fratres de cœnobio S. Medardi Suessionensis, accesserunt ad Regem, orantes pro exaltatione Sanctorum a loco & pro dedicatione cryptȩ. Placuit Imperatori votum, pro eo quod pater illius Ludouicus excelsiora fabricæ illius aliquantulum ipse porrexerat, & Beatum [se putabat] Rex, quod glebæ sanctissimæ in labores sui patris introducerentur. Inuitabantur Episcopi, [exaltantur Reliquiæ SS. Gregorij & Sebastiani,] Archiepiscopi sollicitabantur, vocati sunt omnes & excusauit se nemo. Primum igitur duo Archiepiscopi cum duobus Episcopis ad superiora ecclesiæ sanctissimos Fratres, Medardum & Gildardum, in suis sedibus extulerunt: ipse videlicet d Embo Remensis Archiepiscopus, qui cum Roberto, Thietgaudo vel Theutgando Treuirensi Archiepiscopo, sarcinam sanctam ex vna parte portare meruit; & Suessionensi & Virdunēsi Botherdo vel Henrico, Hilduino vel Alduino Episcopis, similiter vt facerent in parte altera, sortem dedit. Secundum autem non prorsus est dissimile huic, quod ad corpora Beatissimorū Sebastiani & Gregorij transferenda Imperator deuotus supposuit humerum suum ad portandū, & factus est in prima fronte tamquam ex Episcopis vnus cum Aldrino Episcopo Senonensi: Ionas vero Episcopus Aurelianensis & Rengarius Nouiomensis portantes post tergum adiuuerunt eos. [cedentibus loco SS. Medardi & Gildardi corporibus.] Nec defuit fauor diuinus in ascensu Sanctorum: cunctis enim videntibus, Fratres, e qui prælati erant, sese in partem miserunt, & aduenientibus illis tamquam honorabilibus amicis ascendendi superius dederunt locum: mirabilia ista non sunt occultata a filijs hominum, propter priuilegia donorum vsque hodie permanentium, quæ videlicet larga manus Imperatoris tunc dedit ad credulitatem posterorum, & in signum huius virtutis, cui sane non contradicetur: potens est enim Deus hoc fecisse, qui facere potuit omnia. Sequens testimonium, quod illi viderunt & nos f audiuimus, hoc testatur. Nam rebus rite dispositis, Rege properante in viam suam, illi remanserunt in loco sancto suo, miraculis adhuc coruscantes.

[3] Primum quod occurrit est de B. Gregorio, cui primatus debetur suæ prærogatiua Sedis: hoc autem contra illos qui non credunt illum Francorum penetrasse fines, eo quod fuerit natione Romanus, & quia non fuit postulatus a Rege; sed a Romanis (qui extrahentes de loco in quo iacuerat arte vendiderunt legatis) venditus legatis quos Rex direxerat g: sed si verbum hominum accipimus, miraculum maius est, quod testificatus est de corpore suo: siquidem regnante h Roberto in Gallia, [Constantiā Reginam] Cōstantiæ vxori eius dormienti aliquando in loco, qui dicitur i Lesinarias, per somnum vir beatus apparuit dicens, Regina dormis? Plane, inquam, mihi dormitas, & dormis immemor mei: diu ecce in regno tuo nudus fui, & non operuisti me: quovsque dissimulas? Inuenies corpus meum vix pannis inuolutum & positum in oratorio B. Mariæ Suessionensis, inter fratres meos Sebastianum & Medardum, qui tamen vestiti & non nudi inuenientur. [de corpore suo ornando monet S. Gregorius] Dormiuit mulier vsque mane, phantasmati deputans quod viderat. Iterum ergo apparuit idem Sanctus & exprobrauit duritiam cordis, quia his quæ viderat non credidisset. Quæ expergefacta a somno multum mirans hæc secum locuta est: Verumne est, quod vidi? Venit secundo: sed si tertio venerit, faciam quod hortatur: hic numerus decet, alioquin non pareo. Beatus autem Gregorius rursum dignatus est apparere, sed arguens eam cum omni imperio, Quoniam, inquit, quod dixeram non fecisti: [ter in somnis apparēs] ecce donec perfeceris teneberis magnis febribus. Quo disparente, Regina statim febre correpta surgit a lecto: nihilominus accedit ad locum: paret pallijs & sericis vestibus in oculis omnium locum, & loculum Sancti ornat & vestit: & rogauerunt illum pro ea: sanatur autem quia conditio data fuit. Recedens itaque, virtutem in se factam & Sancti præsentiam confiteri non erubuit, & quanto maior persona fuit, tanto latius diffusa est fama in populis.

[4] Anno Domini MXXV Dominus k Fulchosius Suessionensis Episcopus villam hanc (quæ proxima erat) sperauit in fortitudine manuum suarum sibi posse submitti, [Fulconem Episcopum monasterio iniurium] non deferens [auctoritati] B. Gregorij & antecessorum ac successorum eius. Præerat huic loco Abbas l Richardus fortiter resistens: Episcopus tamen visus est possessiones Fratrum inuadere, & de ijs quæ capiebat, cœpit donatiuum erogare militibus seruientibus sibi, dona ecclesiæ in beneficium largus de alieno distribuens. Sed B. Gregorius, qui decreta dederat, Episcopo per visionem apparuit, dicens: Quidnam, Episcope? Episcopas forte alijs, sed mihi Episcopari non debes: non est discipulus super magistrum. Audi consilium meum: [reprehendit & punit:] desine ab infestatione Fratrum & loci, alioquin vlterius ferre non potero antecessorum meorum opprobrium, & ecclesiæ meæ vastationem. Miser autem surgens a somno putat illudi sibi per somnium, cœpitque ex hoc dare singula bona ecclesiæ, & magis ad nocendum incumbere. Et ecce vineæ Apostolicæ cultor B. Gregorius lecto decumbere facit incubitorem: sed infirmatus non sentit, vulneratus non dolet. Quadam vero die quodam in loco fauens naturæ, ibi proiecit intima sua & funditus a vita succisus aruit. Et ne succenseas Sancto huic quod Episcopo non pepercit: in hoc egit cum Deo: probata enim virtus corripit insipientes: gloria hæc est omnibus Sanctis eius ad faciendam vindictam in impijs, increpationes in populis: zelo zelatus est pro domo sua.

[5] Rege Francorum & Aquitanorum m de medio sublato n Egiua Regina viduata remansit: quam Heribertus o Comes, Heriberti Comitis p magni tyranni filius & tyrannidis hæres, [Heribertū Comitem] satis diues & astutus nimis in sapientia huius mundi, sibi sponsam petijt & accepit: dotauitque eam de substantia non sua, videlicet de bonis Domini quæ B. Medardo & loco sancto generositas q [Regum Francorum] contulerat villas oppida & redditus innumeros tradens vt placeret vxori. In diebus illis ægrotare cœpit vsque ad mortem: ad quem intrauit Abbas S. Medardi rogans eum & dicens vt disponeret de domo sua & ablata Ecclesiæ restitueret: qui non respondit ei verbum: & spretus homo reuersus est domum suam. Venit nox, & ecce intra sepulcra mortuorum, quo mortuus ipse mane * deprecandus erat, in ipsa nocte clamor factus est quasi discurrentium equorum, & vox multitudinis exultantis de Principis perditione: præ timore autem exterriti custodes, vigilabant & custodiebant vigilias noctis in templo Domini. [indignum sacra sepultura ostendit:] Moritur ergo ille: plangitur, merito plangendus: sepelitur retro oratorium S. Tyburtij r in loco sancto qui Sanctorum hostis apertus extiterat. Nec dissimulauerunt Sancti: nocte enim sequente B. Sebastianus, B. Gregorius & B. Medardus vna veniunt sic alloquentes Abbatem: Quid fecisti? Cur recepisti quem nos expulimus? Raptus latro hominum & animæ suæ incidit in latrones, qui exposuerunt eam & abierunt, corpus eius secum ferentes vacuo monumento relicto. An nescis, quia Sancti Angelos iudicabunt? quanto magis impios homines? Mane facto narrauit Abbas Fratribus quæ viderat: qui mirantes etiam quæ dicta erant a custodibus ipsis, & ea probare volentes, venerunt ad monumentum cum magna frequentia populi quæ conuenerat: & intrantes, non inuenerunt corpus illius, qui tam in corpore mirabiliter quam in anima miserabiliter damnatus erat.

[6] [Suessionēses inguinaria peste afflictes,] Iam taceamus antiquiora, seu etiam illa quæ innumeri aliunde venientes experti sunt: quid vero nostris in temporibus in hac vrbe contigerit, describamus. Annus erat Incarnati Verbi millesimus cētesimus vicesimus sextus: regnabat in Galliis s Ludouicus, episcopabatur in hac vrbe t Ioslenus, præerat Ecclesiæ huic venerabilis vir u Gaufridus, qui postea Episcopus Cathulannensis claruit: & ecce abundante iniquitate multorum, diuino iudicio percussa est ciuitas ab ira Dei desuper. Pestis enim illa, quam inguinariam vocant, & subita pestis tota desæuiens vrbe metu astrixit vniuersos. Prior moriens, felicior videbatur metum mortis euadens; quam qui sequebatur, reseruatus ad mortem. Implentur ecclesiæ per singulos dies corporibus defunctorum, adeo vt trinarium numerum frequenter eorum numerus excederet. Indicitur ergo plebi ieiunium, erogantur eleëmosynæ in pauperes. Instabat dies Litaniæ maioris, quo B. Gregorius Romanum populum ab eadem peste liberauerat: vnde visum est tam in oculis Episcopi quam totius plebis, vt eodem pro malo eumdem Patrem eodem die adirent, vt pacem requirerent de manu mediatoris. Postulatus Sanctus conceditur a Fratribus per vrbis mœnia deferendus: [statim vt corpus fuit per vrbem delatum,] ordinantur processiones & conuentus Clericorum cum monachis: & vniuersa multitudine populi ex adiacentibus locis conuocata, dicunt tantum numerum conuenisse, vt nisi præcedens præiret, alter sequi non posset: sed sicut vterque prior, sic ibat vterque secundus; aut impulsi vi populi versarentur & caderēt. Igitur præeunte Episcopo per pontem fluminis Axonæ, qui interest vrbi & loco sanctimonialium; chori, qui Deo & Beatæ Mariæ ibi deseruiunt, exeuntes ei obuiam, honorifice in ecclesiam intromittunt. Oratur ibi quatenus orante Sancto gloriosa Mater ad filium suum moderatrix existat. Tum ad Episcopalem Ecclesiam deportatur: vbi solemniter Missa cantatur ab Episcopo in honorem sancti Pontificis: fit inter agendum sermo ad populum: quem prædictus Abbas Sancti Medardi (sicut erat doctus) iussu Episcopi oportune satis est executus. Quibus celebratis, summa cum deuotione circumfertur per vrbem mira facturus Papa mirabilis. Turbæ autem, quæ præcedebant & quæ sequebantur, euntes ibant & flebant, S. Gregorium inuocantes. [mirabiliter liberat:] Miracula protinus fiunt, non minus euidentia quam describunt antiqui: plerique in extremis iam positi, & in cinere ac cilicio super terram anhelo spiritu palpitantes, audita voce ciuitatis tumultuantis dū Sanctus transiret, crescente pariter fide cum viribus, in has voces erumpunt: O S. Gregori, o dilecte Dei! adiuua nos misertus nostri. Eadem hora surgunt, vestiunt sese, & Sanctissimū prosequuntur: actumque est, vt quocumque delatus fuisset Sanctus, pestis illico fugata quiesceret. Peracta lustratione refertur ad locum suum vir gloriosus, & in atrio templi sedes interim lignea coaptatur: superimponitur Sanctus, iniicit se populus vniuersus quasi ad benedictionem. Quo facto introfertur Sanctus, & super aram B. Mariæ in maiori ecclesia collocatur: confluit turba, munerare cupiens protectorem suū: sed veritus Abbas (vt erat prouidus & liberalis) ne id auaritiæ esse videretur; festinanter in locum suum corpus sanctum reponi iubet, & populum ad propria remeare, reportantē manipulos pacis.

[7] Aduertere licet quanta veneratione a nobis colendus sit, [idemq; præstat e scypho suo religiose bibentibus,] qui tantæ virtutis signum nostris his diebus ostendit. Viuens virtutes operatus est, & adhuc corpus eius prophetat; sicut & scyphus: est enim is apud nos, & honorifice conseruatur in loco suo, ægrotantium sanitas, febriū medicina. Norunt præsentes quid absentes experiantur de eo, & moderni quid gestum sit in antiquis; dum quilibet adhuc infirmi, cum fide in eo potantes & poscentes auxilium Sancti, cito meritum eius sentiunt & hauriunt salutem a Domino. Et est consuetudo vt in festo eius de eo bibatur a populo: qui numero suo frequenter viginti millia hominum ex diuersis locis conuenientiū visus est excedere: quæ autem pro certo comperta miracula sunt nobis, sigillatim referre, nec nostræ est scientiæ nec facundiæ, aut virtutis: operæ pretium est tamen, etsi non omnia, saltem e pluribus vnum dicere, & hoc tam notum omnibus quam sol est mundo.

[8] [vt villæ vnius exemplo probatū:] Est, Villa Episcopalis in territorio istius vrbis quȩ Septem-montium dicitur: quam pestis illa peruasit, remanere non valens in ciuitate, quam Sanctus vallauerat. Territi incolæ Presbyterum suum adeunt, quærunt consilium: respondit ille prudenter, ad hoc multum valere orationem ieiunium & eleëmosynam. Nō libenter audita sunt hæc: Eleëmosynas, inquiunt, nos facere iubes, vt habeas vnde impleas marsupium tuū. Ille nequaquam respondens iuxta stultitiam eorum, & nihilominus semper insistens pro orationibus, tandem præualuit: & quia B. Gregorium ad id potissimum [valere] recenter audierat; admonet illos cum oblationibus ipsum adire. Adfuit statuta dies, & ecce milites cum agricolis, iuuenes & virgines, duce suo Sacerdote, ad monasterium Sancti peruolant, & Fratribus exponunt calamitatem suam. Ponitur scyphus in altari, requiritur cum hostiis pacificis & cordis deuotione: deinde vino infuso in scyphulo Sancti, corpora sua & animas corroborant: & reuertentes, de liquore infuso vini vel aquæ secum ferunt, & per domos, rura, & hortos quasi de rore cæli desuper satagunt irrigare: pestis impugnatorem suum recognoscit fugitq; a facie eius. Hoc tam aperte factum est, quod vsque hodie patres filiis notum id faciant, & est factum illud a Domino mirabile in oculis nostris.

[9] [pluuias largitur, inundationes coërcet:] Si clauso cælo pluuiæ non fluxerint propter peccata populi, vel e contrario inundatio nimia extiterit, & conuersus populus Sancti huius flagitauerit subuentionem, mox subuenire comprobatur; & in morem Iosuæ & Eliæ nunc potenter imperat soli, nūc aquas educit de nubibus. De huiusmodi præsidio multa dicere supersedemus, ne videatur importuna narratio, si dicamus quando, quoties, & qualiter actum sit, quod quoties expedit toties vidimus actitatum. Vnum superest imponendum præsenti compendio, in recordationem præteritorum & futurorum prouidentiam.

[10] [Crispinianenses monachos corpori suo detrectantes occurrere,] Exibat aliquando corpus huius Sancti secundum consuetudinem exigente necessitate, & circa eū corona Fratrum tum clericorum quam monachorum, & multitudo copiosa plebis: Episcopus autem ciuitatis, Ioslenus prædictus, accurrere non valuit quod infirmaretur e tibiis: misitque ad ecclesiam Sanctorum Crispini & Crispiniani nuntium, qui diceret, vt Fratres, Martyribus secum assumptis, Sancto ad pontem occurrerent, vbi & ipse erat pariter occursurus. Qui indignabundi, se quidem ad vrbem delatura Martyrum corpora responderunt; sed nequaquam martyres tantos debere Confessori occurrere. At ille zelum quandoque habentium non secundum scientiam frangere volens, accessit ad eos & rationem ita reddidit eis: Dum vos Martyres vestros creditis honorare, agitis vtique quod eis non placet, nec vobis proderit in futurum. Nonne illi vobis humilitatis exempla reliquerunt, dum in via humilitatis gradientes pro ea vsque ad mortem decertarunt? Et si pensentur verba ex rebus, certe Apostoli Martyribus antiquiores & distinctione graduum excellentiores sunt. Et scitis profecto quod Romani Apostolici Apostolorum locum obtinent: [nec in hoc suo obediētes Episcopo] & eorum vnus Martyres vestros operarios suos mittens in messem suam, in hanc vallem direxit. Sed numquid putatis inesse Sanctis inuidiam aliquam disparis claritatis in terra, quos vnitas caritatis inuiolabiliter connectit in cælo? His & talibus lingua sapientis ornabat scientiam: nec tamen potuit vir prudens, litteratus, & verbum habens sufficienter ad manum, flectere tam sapientes non in sapientia. Perstant igitur illi in eo quod cœperant, seorsum incedentes, singulariter transeuntes in comitatu aliorū: rediens vero Episcopus ab eis, iuit prout voluit obuiam Sancto, circumducens corpus sanctissimum & reducens ad locum, votis humiliter & deuote cum omni populo lætatus. Eūt denique omnes voto adepto & impetrato pro quo rogauerant: sed ecce post paucos dies sagittæ Domini missæ sunt in contradictores, [plurium celeri morte punit,] quarum indignatio prius ebibens spiritum Prioris eum subito primum extinxit: consequenterque Abbate mulctato rei auctore, decem ex Fratribus cita & inopinata morte percussit. Stupefacti ergo & pauidi, quotquot de eis cladem euaserunt, sese in his omnibus peccasse confitentes, vsque hodie mandant memoriale hoc in generationes sempiternas. Videns ergo Episcopus verbum suum, quod interminatus fuerat, tam velociter impletum fuisse; quamdiu vixit crebro tam ipsis quam omnibus id repetere solebat quod viderat accidisse: vnde & veraciter affirmabat, B. Gregorium vere esse in loco isto. Et (vt verbis eius vtar) si, inquit, [& indubitatam facit suæ præsentiæ fidem] omnes Romani cum iuramento affirmarent B. Gregorium non esse nobis a Deo datum in Galliis, quotquot iurassent ego non metuerem iurare esse periuros, visis tot signis, quibus credere fides esse constat fidelium, & non credere error infidelium: nisi forte duas esse fides asseramus, & fidem [habere] dicamus, qui Deum credens Dei operibus non credit: Credere enim debemus Deum non tantum facere miracula potuisse, sed & fecisse. Nobis autem miracula fiunt, cum fiunt supra ordinem & cursum naturæ; non illi a quo fiunt; iuxta verbum prophetæ de operibus Dei, Mutabis ea & mutabuntur, tu autem idem ipse es.

[Annotata]

a Omnium nomina ex Nithardo coæuo vide in Comm. præuio num 21.

b Cognomento Caluus filius Ludouici Pij.

c Scilicet conuentus ibidem cum Ludouico Regis fratre in annum sequentem decretus, & spes Francorum, qui cum Aquitanis Pipino parebant, sibi subijciendorum; vt videre est apud Nithardum supra citatum, vbi hæc quæ sequitur eleuatio narratur.

d [Episcoporū qui Eleuationi adfuere nomina corrigenda.] Infelix Chronologus, vitiosissimis catalogis, vsus dū propria Episcoporum qui adfuerunt vult exprimere nomina, in plerisque enormiter aberrauit: aut forte interpolator quispiam imperite adiecit quæ deesse videbantur nomina. Nam Ebo Remensis, iam inde ab anno 822 Episcopus, vltra an. 851 non vixit: anno autem 892 (quo hæc facta sunt) Episcopus fuit B. Fulco. Treuirensem Sedem ante annum 928 nullus Robertus tenuit, Teutgaudus vero (qui forte hic sic ponitur vt interijci debeat particula vel) circa an. 867 viuere desijt: sedebat vero tunc temporis Ratbodus Rothadus Suessionensis circa an. 868 vita excesserat: Henricus diu ante vel post nullus nominatur: nunc autem Ecclesiæ præ erat Riculfus. Hilduinus Virdunensis obierat an. 850, eique post Attonem & Berardum successerat Dado. Aldricus Senonensis mortuus erat an. 840, & tribus deinde mediantibus successorem nunc habebat VValterium. Ionas Aurelianensismorti cesserat an. 843, eiusq; locum nunc tenebat Tranninus vel Berno, siquidem Sanmarthanis hic credimus Denique Nouiomensis Rangarius ante an 835. quo Fikardus sedebat, erat defunctus: & tunc Hettilo siue Heidilo Episcopus erat.

e Sancti scilicet Medardus & Gildardus.

f Vtique non immediate, sed per traditionem.

g Fusissimam huius Translationis historiam vide ad 20 Ianuarij auctore monacho coæuo post Acta S. Sebastiani.

h Regnauit autem vsque ad an. 1031 & a Berthæ nuptijs iussu Gregorij V separatus, an. 997 vxorem duxit Constantiam Guilielmi Comitis Arelatensis filiam, de qua hic fit sermo.

i Is qui in tabulis Lessieres dicitur in Valesio, Suessionensi vrbi ad Occidentem 4 circiter Leucarum interuallo. An de hac etiam agitur num sequenti?

k Alias Fulco, qui anno 996 Synodo Calæ celebrato interfuit, vixitq; ad annum 1018 vel 1025 vt videre est apud Sanmarthanos.

l Cuius post Bosonem anno 1005 memoratum memoria est apud eosdem tom. 4 Galliæ Christianæ ad an. 1025.

m Carolo simplice anno 929 in carcere.

n Seu potius Ogiua, filia Regis Anglorum Eduardi primi, tertia Caroli simplicis vxor.

o Philippus Labbe in tabulis Genealogicis tab. 10 testatur quod in chartulario Deruensi dicatur Magnus Francorum comes & Palatij Comes, ipse autem Trecensem Comitem facit post mortem Roberti fratris.

p Tyrannum vocat, quia Carolum simplicem an. 923 dolo captum ad mortem vsque in custodia habuit, & cum complicibus summam in regno exercuit potestatem quoad vixit, mortuus, vt scribit Frodoardus, an. 943, Veromanduorum Comes huius nominis 11, ex Pipino Carolo Magni filio Italiæ Rege genus ducens.

q Videtur desiderari Maiorum eius vel quid simile.

r Cuius corpus inter Sanctorum, in Ecclesia Medardi quiescentium reliquias numeratur: vt vix dubitari possit quin de hac eiusq; Abbate his deinceps agatur, aque ac in principio. Philippus tamen Labbe vbi supra, sepultum ait in Latiniacensi quam reædificarat Abbatia anno 993. Sane huius filius fuit Stephanus Comes Clarissimus, Roberti Regis etiam nepos amantissimus qui paternas donationes eidem Abbatiæ petijt confirmari ab eodem Rege, vt apud Sanmarthanos tom. 4 pag. 557 videre est. Fortassis cœnotaphium eidem tamquam restauratori erectum, fecit vt Latiniaci sepultus crederetur Heribertus iste: quem San-Marthani perperam faciunt filium Roberti, cuius frater fuit.

s Cognomento Crassus ab anno 1108 ad 1137.

t Insigniter laudatus in Vita S. Godefridi Ambian. Episcopi & vsque ad annum 1152 Sedem tenuit: sed Sammarthani vno anno seruis quam hic dicitur ordinatum scribunt.

u Ex Abbate S. Theodorici prope Remos huc translatus anno 1120, Episcopus factus anno 1131

* an deportādus?

APPENDIX
Ex Vita B. Goswini Abbatis Aquicinctini.

Gregorius Magnus, Pontifex Romanus, & Ecclesiæ Doctor (S.)

BHL Number: 3625

Contraxerat [Goswinus] ægritudinem ab eo tempore, [S. Gosvvino infirmo apparet] quo seculari deposita vetustate vitæ induerat nouitatem … eaque apud S. Medardum commorans acerrime torquebatur … in qua quia consideratione sancta postposuit humanam, diuina ei non defuit medicina. Nocte enim quadam laudibus expletis matutinis, cum Fratres cubilia repetiissent, ipse secundum consuetudinem remansit in ecclesia, Regi suo legatos pacis, id est, orationes matutinas directurus. Quod autem legatariæ preces moram non fecerint in eundo, palam innotuit gratia visitatrix. Missus enim est ad eum qui mederetur eius ægritudini a Medico medicorum: & ne diuinæ baiulum medicinæ horreret sensus præ gloria, clausæ modico spatio sunt a Domino fenestræ oculorum… Mox autem vt est in somno resolutus, sicut in oratione erat genibus & cubitis conuolutus, videre sibi visus est de loco sanctuarij virum egredi secus mausolæum, quod B. Gregorij creditur ossa continere, [ad corpus suum orāti,] cuius erat habitudo reuerenda, canis caput ornantibus & barbam vniuersam; vestimentis indutum coloris alieni, pulcritudinis inusitatæ, insuetæ qualitatis; & per altare Missæ minoris in Presbyterij descendere pauimentum. In cuius manu sinistra vasculum inspicit, aptissimum distemperandæ potioni: in dextera formam paruissimi cochlearis, vnde species receptionis salutaris antidoti miscere videbatur. Cum autem transitum faceret iuxta mensam maioris Missæ, vbi loco suo Sancta Sanctorum seruabantur, vel potius seruatores & seruitores suos conseruabant, tanto profundius Deum suum alta capitis submissione visus est honorasse, quanto sublimius esse sciebat quod honorabat. Accedens deinde pedetentim & liquidam indefesse commouens potionem, statim vt ad eum proximauit, labia linguamque iacentis visus est ex cochleari tetigisse, ita quod saporem potionis allatæ sibi visus est persensisse. [& præbito pharmaco] Peracto ministerij sui officio qui visus fuerat disparuit, & qui viderat euigilauit, rei ordinem & visionis magnitudinem admiratus … resumptoque orationis ardore vbi fuerat interruptus, procedebat in ipsa, & morulam dormitionis abundantiori feruore compensare laborabat. Sensit interim stomachum emolliri & viscerum intima conturbari: & secessus instantia naturalis, aduertit non esse phantasticum quod vidisset, non parui pretij quod accepisset, non contemptibilem qui venisset: quandoquidem spiritualis illa potio plus in ipso sit quam artificialis aliqua operata. [restituit sanitati:] Ex tunc igitur suasum est ei a spiritu & merito persuasum, Beatum illi Gregorium adfuisse, cuius ministerio sic ab ægritudine sit corpus eius alleuiatum, vt cor ante fuerat verbis eius ab acediæ peste liberatum … Quod autem acciderat, tam Abbati Gaufrido quam quibusdam claustralium, voluit non tacere; quatenus de miraculi perpetratione, de superborum confusione qui dicerent Gregorium non esse in loco illo, de exaltatione suæ ecclesiæ hilariores redderentur.

Eadem in contractiori eiusdem Sancti Vita, post priorem Duaci excusa, num. 6 referuntur. Contigerunt autem cum sub prænominato Abbate Priorem in dicto S. Medardi cœnobio ageret Goswinus, ante annum 1145; [cui ante libros suos legenti spiritus feruorē reddiderat,] & scripta sunt ab auctore coæuo, septimo post obitum eiusdem anno, atque adeo anno 1203 vel sequenti. quomodo autem idem Sanctus acediæ tentationem (quod hic indicatur) excusserit, lecto S. Gregorij libro super Ezechielem, narratur ibidem cap. 15; & capite sequenti dicitur eumdem librum itineris comitem sumpsisse, cum missus est in Galliam ab Aluiso Abbate Aquicinctino, ad reformandum B. Crispini Sueßionis monasterium: quo facto reuersus ad sua, similiter a S. Medardi Abbate postulatus in Priorem claustralem fuit.

[Errata]

Inter errata typographica vix vlla irrepsere, quæ non sit facile lectori per se corrigere; quæ aliquid habeant difficultatis, sequentia sunt. pag. 50 sub finem num. 13 circa finem seculi decimiquinti aut decimi sexti. lege, aut initium decimi sexti.

Pag. 100 in margine pro anno 1060 lege 1622.

Pag. 124 impenpit: lege, impendit. typothetæ autem oscitantis fuit delictum, quod litteram vitiosam mutare iussus in principio lineæ 18 id fecerit initio lineæ 22, & ex eo quod recte scriptum erat præcipit fecerit præcidit. Ita nulla satis diligentia est, quæ omnia poßit menda euadere, quando ipsa prioris mendi correctio, noui quandoque fit occasio.

Pag. 164 lin. 5 Castrorum Armini lege Castorium Arimini.

Pag. 226 sub finem num. 8. Profecto ne filiorum quidem ei copia suppetet: lege figlinorum. pag. 227 num. 14 cilino pallio lege cilicino.

Ibidem col. 2 lit. b. dele vltimam lineam Laudatissima Imperatrix ob restitutam Leone mortuo orthodoxiā: hæc enim Leonis non mater, sed vxor fuit.

Pag. 255 circa medium, Antelinum quoque Episcopum Beticensem, lege, Athelmum quoque Episcopum Bellicensem.

AD XIII MARTII.

[Commentarius]

Pag. 258 columna 2 circa medium, hæc adde Sancti Ioānis Boni Confessoris de Mantua Ordinis Eremitarum S. Augustini. Ita Kalendarium Missalis secundum morem Romanæ Ecclesiæ impressum Venetiis anno MCCCCLXXXVII. De classe Eremitarum Ioannis Boni late egimus X Februarij vt distingueremus Eremitas S. Guilielmi pag. 472 & quinque sequentibus. Ambrosius Calepinus in Vita Ioannis Boni scribit eum e vita discessisse X Calendas Octobris seu XXII Septembris. At Constantius Lodi, Herrera alijque tradunt mortuum X Calend. Nouembris seu XXIII Octobris.

Inter errata diei huius pauca hæc corrige. Pag. 264 extremas fere duas lineas expunge, quia pagina sequenti repetuntur.

Pag. 280 col. 2 lin. 12 a fine Annales partij lege Annales patrij.

Pag. 312 b media nocte Dominicæ lucis præcepit vt virum sanctum in exilium deportaret, corrige hoc modo: Media nocte præcepit, vt virum sanctum Dominicæ lucis candelabrum, in exilium deportaret. Nempe in textu Græco deficiens substantiuū ad quod referri deberet, τὸν τοῦ φωτὸς κυρίου, hanc perturbandi sensus occasionem attulit, nos in Græco addidimus φωςῆρα.

Pag. 314 dele in margine hæc verba, eo properam traducta ex contextu Missa facio vtique suffectura.

AD XIV MARTII.

[Commentarius]

Quod sub huius diei finem translationem B. Arnaldi explicuimus, tamquam proprium cultus diem alium non habentis (cum eum scilicet per reliquos anni menses requisissemus, nec esset ad manum Chronicon monachi Paduani quod licuisset consulere) id non prorsus inutiliter accidit: dicta enim non pauca hic sunt, quæ Vitæ datæ ad X diem Februarij (de quo scilicet Bollando auctore mortuo non recordabamur) illustrandæ poerunt inse ruire, & esse pro supplemento.

AD XV MARTII.

[Commentarius]

Errata hæc corrige pag. 375 num. 7 lin. 15 ex duodecim. lege, neque ex duodecim.

Pag. 377 ante c Notkerus annis centum Rabano iunior. lege, annis quinquaginta.

AD XVI MARTII.

DE B. IOANNE EP. VICENT. M.

Ioannes Episcopus Cremonensis, tum Mantuanus, dein Vincentinus Martyr (B.)

Quem ad huius Beati Martyris Vitam ex Barbarano dandam habere optauimus processum Cremonensem, eum hic exhibemus, ab eodem, ex quo primam ipsius acceperamus notitiam, Ferdinando Vghello nobis subministratum: contractis tamen ad pauciora vel etiam omißis quorumdam testium depositionibus: quod iisdem sæpius verbis vsus Notarius sit, & vnum fere idemq; deposuerint plures, nec nisi de vita Cremonæ ante & in dignitate Abbatiali honeste acta ac munere recte administrato. Igitur post Vitam pag. 498 adde sequentia: alia vero instrumenta a Barbarano citata, si quando stylo primogenio nanciscamur, ad Supplementum huius mensis, opere finito dandum, expecta.

INQVISITIO
Facta Cremonæ per Dominum Homobonum Episcopum Cremonensem de Vita & moribus B. Ioannis Cazenfronte, Abbatis S. Laurentij de Cremona, postea Episcopi Vicentini.

Ioannes Episcopus Cremonensis, tum Mantuanus, dein Vincentinus Martyr (B.)

BHL Number: 4370

[1] Anno Dominicæ Incarnationis MCCXXIII Indict. XII die VII intrante mēsis Nouembris, in ciuitate Cremona, cum Dominus a Homobonus Dei gratia Episcopus Cremonensis ex mandato Dominorum … b Paduani Episcopi & Ioannis, Prioris S. Mariæ di Vanlo eiusdem ciuitatis & … Prioris S. Spiritus di Verona, [7 Non. auditi testis primus] Delegatorum a Domino Papa, & ex eorum Delegatorum præcepto, diligentem faceret inquisitionem de moribus & vita & honestate quondam Domini Ioannis Cazenfrontis, olim Abbatis monasterij S. Laurentij ciuitatis Cremonensis & Episcopi Vicentini: Dominus Oddo de Comitibus Nobilis ciuis Cremonensis & Legis-peritus, [de vitæ honestate] tactis sacrosanctis Scripturis iuratus dixit, se cognouisse (XLIV anni sunt & plus) quondam Dominum Ioannem Cazenfrontem Episcopum Vicentinum, qui fuit natus de Cremona ex nobili genere: & vidit ipsum Priorem ecclesiæ S. Victoris de Cremona, quæ nullo medio est subdita monasterio S. Laurentij: sed vbi fuisset electus in Priorem, non scit. Et dixit quod cognouit ipsum & eius notitiam habuit antequam in dicta ecclesia Prior fuisset constitutus, & tunc ipse Dominus Ioannes erat bonæ famæ & bonæ conuersationis & honeste viuebat.

[2] [zelo pro libertate ecclesiastica] Et postea, pro sapientia & probitate & honestate sua, fuit electus Abbas monasterij S. Laurentij: & vidit ibi ipsum commorantem & in claustro honeste residentiam facientem, & negotia ipsius monasterij viriliter & cum honestate tractantem, vsque ad tempus schismatis nati inter Dominum Papam Alexandrum & Octauianum & Imperatorem Fredericum: quod schisma tantum ac tale erat, quod a c Clusis S. Michaëlis vsque Romam nullus Cardinalis vel amicus Domini Papæ ausus erat comparere, propter metum dicti Imperatoris & suorum amicorum. Tamen pro libertate Ecclesiæ manu-tenenda, opposuit se tunc murum pro Ecclesia, & adhæsit parti Domini Papæ Alexandri, tractando & ordinando libertatem Ecclesiæ, & rebelles conuincendo ad libertatem prædictam. Inter hæc accessit Cremonam quidam Teutonicus, qui expulit Dominum Abbatem de ciuitate cum sequentibus suis, ita quod non erant ausi comparere: ipse tamen occulte reuersus in ciuitatem, tractabat quotidie de statu & libertate Ecclesiæ: & intantum institit quod Dominus Alexander obtinuit ibi, & quasi omnē ciuitatem reduxit ad fidem Ecclesiȩ per Lombardiam pro ipso Domino Alexādro. [& caritate erga pauperes] Item dixit quod pluries vidit ipsum in publica concione publice concionari pro libertate Ecclesiæ, & pro parte Domini Alexandri, præsentibus aduersarijs & contradictoribus. Et dixit quod libenter diuinum celebrabat officium & bene & optime nouerat celebrare; & caritatiuus homo fuit. Et dixit quod ipse primo instituit, vt sibi videtur, & ordinauit caritatem illam magnam, quæ nunc celebratur apud dictum monasterium S. Laurentij. Et sic testatus est idem Dominus coram præfato Domino Episcopo Cremonensi, in præsentia Dominorum Nigri Archidiaconi Cremonensis & Magistri Albrici Canonici Vicentini, & Alexandri Notarij Domini Episcopi Vicentini.

[3] Postea eadem die apud ecclesiam sanctæ Resurrectionis, præsente præfato Archidiacono & Presbytero Ioanne Bono in præsentia dictorum Magistri Albrici & Alexandri Notarij, Domnus Lanfrancus, [testis 2 Abbas S. Laurentij] quondam Prior eiusdem monasterij & Abbas Iouisalti d siue S. Petri de Montirono & Eremita, tactis sacrosanctis scripturis dixit, quod cognouit quondam Dominum Ioannem Cazenfrontem, & vidit ipsum Abbatem dicti monasterij S. Laurentij: & dixit quod ipse fecit se testem monachum ad ipsum monasterium, & cum eo ad ipsum monasterium moratus fuit, & ei seruiuit ad mensam per tres annos. Et dixit quod ipse Dominus Ioannes erat homo bonæ famæ & bonæ opinionis & bonæ conuersationis: & vitam gerebat honestam cum Fratribus suis in ipso Monasterio, & negotia eiusdem monasterij fideliter & cum honestate tractabat, & ipsum monasterium multum in diuitijs & bonis moribus augmentauit: & diuinum officium fideliter & honeste celebrabat; & caritatiuus homo erat. Interea magna dissensio orta est inter Dominum Papam Alexandrum & Dominum Octauianum, & Imperatorem Fredericum: & se pro libertate Ecclesiæ manu tenenda murum opposuit, & multa bona ipsius monasterij expendit pro libertate Ecclesiæ manutenenda. Et dixit quod vidit & cognouit matrem eiusdem Abbatis, quæ vocabatur Berta: sed patrem eius non cognouit: verumtamen cognouit quemdam eius e priuignum qui vocabatur Adam Cazenfronte, a quo sumpsit cognomen istud Cazenfrontis. [deponit etiā de matris pietate:] Et dixit quod post mortem istius Adæ dicta mater eius deuouit se præfato monasterio, & ibi suam finiuit vitam. Item dixit, quod cum Præfatus Dominus Alexander & Curia Romana cognouissent tantum laborem tantumque dispendium per ipsum Dominum Abbatem factum pro parte sua & libertate Ecclesiæ manutenenda, idem Dominus Alexander, pro remuneratione dicti laboris & dictarum expensarum dicto modo factarum, dedit eidem Abbati & monasterio præfato monasterium de Vlmineto, quod dicta Ecclesia S. Laurentij hodie habet & possidet. Et dixit quod numquā fecit aliquod sacramentum. Et dixit quod memoria eius est septuaginta annorum & plus: & sic testificatus est coram præfato Domino Archidiacono, a præfato Domino Episcopo Cremonensi ibi delegato.

[4] [alij duo monachi audiuntura] Postea vero eodem die in præsentia dicti Magistri Albrici & dicti Alexandri Notarij, in claustro S. Laurentij prædicto, coram præfato Domino Archidiacono nuntio dicti Domini Episcopi Cremonensis & in præsentia Domini Cremoxani, eiusdā monasterij Abbatis & Domini Pellegrini Prioris eiusdem cœnobij testium rogatorū; Domnus Martinus quondam Abbas monasterij ipsius, tactis sacrosanctis scripturis dixit, quod vidit dictum Abbatem ad ipsum monasterium, & libenter celebrabat officium diuinum, & bene nouerat celebrare, & ipsum monasterium multum augmentauit. Sed ipse testis nondum erat monachus ipsius monasterij, & idcirco de vita eius non recordatur. Et dixit quod tempore schismatis, quod fuit ortum inter Dominum Papam Alexandrum & Octauianum & Imperatorem Fridericum, dictus Domnus Abbas Ioannes posuit se pro muro Ecclesiæ, & adhæsit parti Alexandri & aliam partem postposuit. Eadem ijsdem verbis testatus est Domnus Andreas, similiter, quando cognouit Domnum Ioannem Cazinfrontem Abbatem, nondum monachus.

[5] [idem domesticus B. Ioannis famulus] Postea eodem die coram Domno Homobono Dei gratia Cremonensi Episcopo & præsentia dictorum Dominorum Archidiaconi & Magistri Albrici & Alexandri Notarij, Petrus Arimandus iuratus dixit, primum quidem de matre Berta eadem ijsdem verbis vt supra: deinde dixit quod ipsemet testis erat eius propinquus: & dixit quod ipse seruiuit ei inter monachos S. Laurentij & in Episcopatu f Mantuæ per XII annos & plus. Et dixit quod erat homo bonæ famæ & bonæ opinionis & honestam vitam gerebat, nec aliquid sinistrum in eo vidit. [vestis austeri victus vestitusq;;] Et pannum lini non induebat nisi g sembulum. Hoc ideo scit, quia ipsemet testis faciebat ei lectum, & iuuabat ipsum h desperare & ire ad lectum sæpe sæpius. Et i stamina iuxta carnem suam portabat, nec ipsam de dorso extrahebat donec erat quasi fracta. Et caritatiuus homo erat & libenter diuinum celebrabat officium, & bene nouerat celebrare. Et nolebat comedere in monasterio nisi de cibo qui dabatur aliis Fratribus: nec pro eo fiebat alius cibus. Et dixit quod multum laborauit pro Ecclesia tempore dissensionis, quæ fuit inter Dominum Papam Alexandrum & Octauianum & Imperatorem Fridericum: & postposita parte Octauiani & Imperatoris Friderici, adhæsit parti Domini Alexandri: & intantum laborauit quod Dominus Papa Alexander obtinuit: & erat caput Ecclesiæ in Lombardia pro Domino Papa Alexandro. Dominus Ioannes bonus, Massarius k laborerij maioris ecclesiæ Cremonensis, eodem die & loco coram præfato Domino Episcopo Cremonensi in præsentia præfati Domni Archidiaconi & præfati Magistri Albrici & Magistri Marchisij Archipresbyteri pleb. [& alij quinque.] Casalis-maioris iuratus dixit eadem quæ alij de vitæ honestate & zelo concionantis publice pro ecclesiastica libertate. Eadem postea in sequenti die in eodem loco & in præsentia eorumdem fere omnium, Magister Bertrandus Diaconus ecclesiæ l Marmita iuratus dixit: eadem in præsentia Fratris Gualæ Prioris Brixiensis FF. Prædicatorum, & Fr. Pauli de Tribus, Prædicatoribus, coram ijsdem qui supra, similiter iuratus dixit Ognabenus de Multis-denariis de vicinia S. Laurentij: & in continenti Galiotus de Pida, & Auantius de Guarimberto de Portu-pertuso: quorum verba prorsus similia toties iterare superfluum foret.

[6] Postea eodem die Dominus Petrus de Tintis & Dominus Baiamontus de Sancta-sanctis & Dominus Frater Domini Episcopi Cremonensis Dominus Ioannes de Mandelbertis, & Dominus Artusius de Obizone Rubeo, iurauerunt coram præfato Domino. Cremonensi Episcopo in præsentia Albrici Alexandri & Marchisij prædictorum & Presbyteri Alberti de S. Prospero. Primus quorum Artusius dixit, quod ipse stetit cum Domino Ioanne Cazinfronte m Mantuæ in Episcopatu Vicentiæ per vnum mensem pro eius seruiente: [item is qui præsens adfuit in morte:] & dixit quod erat homo discretus & caritatiuus & vitam ducebat honestam: & quod ipsemet de voluntate & præcepto eiusdem Domini Ioannis multas faciebat caritates pauperibus & orphanis & viduis. Et dixit quod diu noctuque vacabat lectionibus & orationibus. Postea ibi in continenti Ioannes de Malaterra de Mandelbertis iuratus dixit se cognouisse quōdam Dominum Ioannem Cazinfrontem Episcopum Vicentinum, & stetit cum eo ad Vicentiam per quinque annos: & dixit quod erat cum eo quando fuit interfectus. Et dixit quod postquam interfecerunt eum, bis signauit interfectores suos, se teste vidente. [viditq; occisoribus benedicentem,] Et dixit quod erat homo bonæ famæ, & libenter faciebat caritatem: & ipsemet testis ex præcepto eius multoties publice facere debuit caritatem: & honestam vitam gerebat, & caritatiuus homo erat: & quando n confecturæ ante ipsum ponebantur, ipse eas diuidebat & mittebat pauperculis mulieribus in partu iacentibus & pauperibus & infirmis & orphanis & viduis. [dein alij duo familiares.] Et erat homo bonæ conuersationis & pro libertate Ecclesiæ manutenenda gladio inimicorum fuit extinctus. Postea Dominus Petrus de Tintis iuratus dixit, quod vidit Dominum Ioannem Cazinfrontem, quondam Abbatem monasterij S. Laurentij, publice in concione publica Cremonæ litigantem contra Dominum Anselmum de Douaria & Pontium de Giroldis & alios qui tenebant partem Octauiani & Frederici Imperatoris … Postea Dominus Baiamontus de Sanctasanctis & frater Domini Episcopi Cremonensis iuratus dixit, quod vidit & audiuit dictum Dominum Ioānem … dicere & respondere publice Domino Anselmo de Douaria: Dicite quidquid vultis, ego ero vobis mansuetus tamquam agnus lactans: & hoc faciebat pro libertate Ecclesiæ defendenda … Postea die Iouis nono intrāte Nouembre coram Domino Homobono … Ioannes de Bonuicino iuratus dixit quod … ipse adhæsit parti Domini Alexandri & Romanæ Ecclesiæ, [9 Nou. testantur] & sua sapientia & exercitio restitit omnibus contradicentibus, intantum quod reuocauit Clerum & populum vniuersum illius ciuitatis ad amorem Romanæ Ecclesiæ & memorati Domini Papæ Alexandri; ita quod Romana Ecclesia in ciuitate Cremonæ obtinuit.

[7] Eodem die in capella S. Stephani coram altari eiusdem B. Stephani Dominus Homobonus Cremonensis Episcopus vna cum Capitulo suo, videlicet D. Nigro Archidiacono & D. Petro Archipresbytero, & D. Ambrosio Presbytero, [Episcopus & Capitulum Cremonense.] & D. Alberto Virono & Corrado de Gazo & Zanone de Bella Diaconibus & Ioanne de Geroldis Subdiacono, in præsentia multorum ibi existentium, coram Deo & B. Stephano testificati sunt dicentes, quod ex relatione antiquorum & suorum Maiorum prædecessorum & antecessorum, tam Clericorum quam laicorum ciuitatis Cremonæ, & ex publica fama ipsius ciuitatis intellexerunt, quod Dominus Ioannes Cazinfrontus fuit primo Prior S. Victoris, & postea pro honestate & sapientia sua fuit Abbas dicti monasterij S. Laurentij: & quod fuit ciuis Cremonensis, & ex nobili genere natus, & quod bene & honeste duxit vitam suam in dicta Ecclesia & catholicus homo erat & caritatiuus &c. de augmentatione monasterij & zelo libertatis ecclesiasticæ ijsdem quibus alij verbis.

[subsignationes Notariorum.] ✠ Ego Alexander sacri Palatij Tabellio & postea D. Fred. Rom. Regis omnibus istis attestationibus interfui, ipsas audiui præter testificationem D. Ioannis Boni, Massarij maioris ecclesiæ Cremon. & meo signo & nomine subscripsi.

✠ Ego Bartolomæus de Pescarolo, D. Henrici Imperatoris Notarius, his omnibus interfui, & hanc chartam scripsi & dicta omnium prædictorum in forma publica redegi.

[Annotata]

a Cognomento Medalbertus ab Honorio III consecratus an. 1217 defunctus 1248, vt ait Vghellus, egregia huius optimi Præsulis Acta paucis complexus tom. 4 col. 824

b Fuit is Iacobus Maltrauersus vt habet Vghellus tom. 5 col. 423 creatus an. 1214 mortuus 1228.

c Chiusa variorum in Italia pagorum nomen est, cui autem cognomentum addatur S. Michaelis, nullam exprimunt tabulæ Geographicæ: spectatis tamen circumstantis coniicere possumus eam Chiusam hic indicari, quæ ad Mincium amnem, prius quam hic se Pado infundat, notata reperitur, paucarum horarum interuallo Mantua distans.

d Iouis-altam nominat Cauitellius in Annal. Cremon fol. 287 ad annum 1525 lacrymoso casu diffamatam: videturq; esse vicus sub nomine S. Petri absque addito expressus in tabulis, paucis passuum millibus Cremona distans trans Padum.

e An ex aliquo Cremonensium idiotismo dicatur pro Vitrico necdum didicimus.

f Quem rexeritne vt Episcopus an vt Administrator, dubium etiamnum nobis manet.

g Vim vocis ignorans Barbaranus, ipso vbi hoc testimonium citat loco, dissimulauit Italice reddere.

h Exuere vestimentis quomodo, parare Italis est induere: atque hinc paramenta vestes sacræ.

i Academicis della Crusca Stamigna dicitur subtilis pannus ex pilis caprinis textus: Francis Estamine, estamette etiam ex lana nuncupatur.

k Massarij nomen alibi explicuimus: hic addo non quemuis pecuniæ sacræ custodem hic significari, sed eum qui redituum partem fabricæ templi destinatam administrat: quos in Etruria Operas templi, quia operibus faciendis præfectos, dicunt.

l Vereor ne hic aliquod mendum lateat.

m Fortasse legendum tam Mantuæ per &c… quam in Episcopatu Vicentiæ per mensem vnum.

n Ita dulciaria & saccaro vel melle conditi fructus nuncupantur, ecgraphum nostrum coëferebat: quod ex coniectura immutauimus.

[Errata]

His ad diem XVI additis sequentia typographica menda corrige hoc modo.

Pag. 425 ode 7. Rhedæ incedens, lege recte incedens: & ibidem paulo infra, plantis tuis clauis perforatus, lege, plantas tuas.

Pag. 426 de S. Agapito lin. 7 & 8. Omnes expressi tessellato opere, & coloribus adumbrati: lege, expressos, & adumbratos.

Pag. 433 de S. Ioanne col. 2 in fine distichi: qui nominandus … excessus fuit lege, accessus.

Pag. 449 col. 2 lin. 6 a fine sepultusque in est eadem ciuitate, lege, est in.

Pag. 452 cap. 1 lin. 6 Administratum est industria, & te quod virtute regni soliditas creditur fore: lege, administratum est industria & virtute, quod regni soliditas creditur fore.

Pag. 455 col. 2 in medio, diuina gerenda pernoctans: lege, gerendo.

AD XVII MARTII.

DE S. MARINO M. APVD GRÆCOS
ex Synaxariis MSS.

Marinus, Martyr apud Græcos (S.)

Pag. 511

[Huius a duobus synonymis diuersi] Dvos hoc nomine insignes Martyres Græcorum excusa Menæa memorant, alterum Romæ sub Carino XVI Decembris, alterum cognomento Senem XVIII Octobris, quem eumdem MS. Claromontanum habet VIII Augusti & sub Diocletiano Tarsi in Cilicia passum describit. Vtrique gloriosi martyrij lauream gladius attulit: quomodo eadem etiam obtigit S. Marino, in tribus MSS. Synaxarijs Imperatoris Basilij, [elogium.] Collegij Claromantini, & Chiffletij nostri commemorato ad hunc diem: quem tamen ab vtroque prænominato distinguendum esset probant initium & genus tormentorum, istis per publicos magistratus, huic populari furore illatorum. Elogium eius Græce iam excusum habes in Synaxario ante Græca to. 1. Id Latine redditum hic dari debuerat pag. 511 & nomen inter huius diei Sanctos in catalogo pag. 506 post S. Iosephum ab Arimathea fuerat collocandum: quod tunc omissum hic supplemus. Est autem eius elogium tale: [turbatis impiis sacris,]

Marinus Christi Martyr, Christianus cum esset, & idololatras sacrificantes conspiceret, mactantesque non tantum irrationalia animalia, quadrupedia & volatilia sed etiam homines, zelo exarsit: & ipso tempore, quo idolis inanimis festū agebatur, occurrens, euertit aram victimasque conculcauit, [male ab idololatris habitus,] & impios idolorum sacrificulos contumelia afficiens, Christianum se esse confessus est, Credo, inquiens, in Christum filium Dei, qui fecit cælum & terram, mare & omnia quæ in eis sunt. [iussu Præsidis cruciatur & capite plectitur] Tunc ira commoti idololatræ comprehenderunt eum & primum quidem ipsimet eum castigauere, hic baculo verberans, iste saxo os eius dentesque conterens, alius per capillos trahens: postea vero ligantes eum tradiderunt Præsidi regionis illius, quo iubente inclementer taureis flagellatus, tum appensus & latera ferreis vngulis pexus, gladio denique capitis abscissionem pertulit. Vbi, quando, sub quo, neque hic dicitur, neque nos scimus diuinare.

[Errata]

Pag. 506 in catalogo Sanctorum diei 17 col. 2 lin. 9 S. Vicentia. lege, S. Viuentia.

Pag. 513 col 2 lin. penult. eidemdij ciens, lege, eidem adiiciens.

Pag. 530 col. 2 lin. 17 a fine Igitur per se tuenti: lege, ruenti.

Pag. 600. lin. 4. Emma de Talour lege de la Tour.

Pag. 604 de S. Gertrude vltimas lineas sic corrige & auge. Quæ autem ad venerationem S. Gertrudis loco iam dicto spectant, & ab Ioanne Gamansio accurate atque distincte submissa nobis erant, huic loco subiungenda, typothetarum quidem incuria periere, nec postea reperiri potuere: quo leuius tamen eam iacturam feramus faciunt quæ sunt paragrapho superiori exposita, &, quantum memoria retinet, quoad substantiam eadem cum amißis. Sunt autem eiusmodi, vt omnino persuadeant aliquam istic vixisse Gertrudem, Berbertha prognatam matre, & ei Carolo cuius memorantur diplomata proxima consanguinitate coniunctam: cuius tamen quia nusquam memoratur sepultura vel corpus, suspicamur pallium, speculum aliaque eiusmodi lipsana primum ad memoriam religiosæ atque beneficæ Virginis seruata potius quam ad cultum, postea, cum S. Gertrudis Niuellensis cultus ita cœpit tota celebrari Germania, occasionem dedisse confusionis, qua hæc ibi vixisse crederetur. Nam quod aliquid de oßibus S. Gertrudis ibi esse dicatur, verum esse potest, etsi particula illa, vel Niuellensis vel alterius Gertrudis sit, non eius quæ Carlostadij vixerit quæque nec refossa vnquam fuerit ad publicam venerationem, & vbi sepulta lateat adhuc ignoretur.

Pag. 611 in variis conuentus istius loci, lege, locis.

AD XVIII MARTII.

[Commentarius]

Pag. 612 col. 2. In Catalogo Sanctorum huius diei post S. Cyrillum addatur S. Tetricus Episcopus Lingonensis in Gallia.

Pag. 658 in titulo cap. 8 ex epistolis, lege, ex epistola, & consequenter, iuxta annotationem in fine capitis subiectam, dele ex margine col. 3, EPIST. I. EPIST. II.

Pag. 696 col. 2. lin. 2 τὴν δὲ τοῦ Πέλοπος Ἑλλάδι τῇ λοιπῇ πρὸς μίγνοσιν, lege, προςμίγνυσι inserit, admiscet.

Porro in notationibus ad Vitas Græcas varia inueniet lector, quæ Latino textui vel illustrando vel emendando seruire poßunt, adeoque hic repeti & indicari non debuerunt.

INDEX HISTORICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI II MARTII.

Continet hic Index propria fere nomina hominum aut populorum, non tamen Sanctorum, quorum in hoc tomo memoria aut res gestæ illustrantur, de quibus peculiaris Index confectus sub initium tomi proponitur. Nota † præposita aliquibus indicat Sancti aut Beati titulum eis tribui. Quando in hoc & sequentibus Indicibus præponitur * asteriscus numero indicanti folium, tunc dies IX Martij est quærendus.

A

† Abbanus Presb. & Abbenus Erem. an idem 418 a d 581 c d

Abbo Patricius fundator & Abbas Noualitij 331 c f

Acacius Ep. CP. 4 sec. 626 627

† Acca Ep. Hagulst adensis in Anglia 011 c d

Acciolinus tyrannus Patauij 13 sec. 371 b d

Adalardus Ab. Marchianensis initio 12 sec. 459 f

Adalberto Alamanno reuelatur corpus S. Longini 380 b

Adaldagus Archiep. Hamburgi & Bremæ 362 d

† Adamnanus Canonicum Pascha edocetur 292 a b c

Adelbertus Ab. de Tarouca in Lusitania 373 b

Adeletia Comitissa tempore Gregorij VII Papæ 652 b d

Adelheit Regina Italiæ vxor Lotharij 9 sec. 364 e 366 c dein Ottonis I Imp. 364 f 366 f 367 a

† Adriani & Nataliæ templum in Lucania 029 e

† Adrianus I Papa an. 795 mittit cantores in Galliā 149 c

Adrianus 2 Papa mittit suos ad synodum 188 a c excipit SS. Cyrillum & Methodium 021 022 f

Adrianus Ep. Thebanus a S. Greg. Magno restitutus. 188 e 189 a b 191 c

Adrianus Notarius Panormi in epist. S. Gregor. Magni 195 a

Adula nobilis Matrona Niuellas venit 7 sec. 598 d e f

Æda I, II & III Reges Hiberniæ 6 & 7 sec. 523 e f

Ædanus Rex Scotiam Albaniam subigit 568 c 586 e

† Æmiliana amita S. Gregorij Magni 172 a b

† Æmiliani Ab. monasterium in Hispania 100 b c

Æmilianus Notarius S. Gregorij Magni 149 f

Ætherius Ep. Carnoten. 6 sec. 351 d 352 b

† Afra M. a S. Narcisso conuersa 621 c f 622 e f 623 a

Agatha Pamphilia soror Innocentij X 0211 c

Agilulphus R. Longobardorum 188 c

Agnellus Ep. Fundanus in epist. S. Greg. Magni 167 c

† Agnes soror S. Claræ 492 c

Agnes Imperatrix, vxor Henrici Nigri Imp. 651 e

Agnes Abbatissa Niuellis 7 sec. 597 f

Agnoitæ a S. Greg. Magno sequestrati 161 e 164 b

Agricolaus Præses Armeniæ sub Licinio 12 b 19 d 22 e

Ailuisa mater Odolrici Ep. Aurelianen. 463 b

Ainmireus R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

Albertus de Sarteano Generalis Ord. Minorum 055 e

† Albeus Ep. apud Mummonios 5 sec. 523 c 581 d f

† Albuinus Apostolus Thuringorum 374 d

Aldeprandus Rex Longobardorum reiectus 409 d

Aldricus Ep. Senonen. 9 sec. 751 c

Alexander 2 Papa patruus S. Anselmi Lucensis 647 649 d

Alxander 3 Papa a Frederico Imp. vexatus 753 c

Alexander Ep. Thessalonicen. 397 b

Alexander filius Simonis Cyrenensis 53 a

† Alexius sanat S. Franciscam Rom. 092 e 0177 a

Alfreda nouerca S. Eduardi Regis M. 639 b 644 a

Alfridus Rex Northumbriæ non est monachus factus nec Sanctis adscriptus 341 f 342 a

Alildus-Molt Rex Hiberniæ 5 sec. 523 c d

Alildus Ep. Ardmachanus 6 sec. 523 d

† Almachij M. corpus Genuæ 417 e

Alphonsus Dux Calabriæ 15 sec. 079 d

Aluarus scriptor Vitæ S. Eulogij M. sibi familiaris 89 a 90 96

Amalricus Rex Gothorum deuictus 3 e

† Amandus Episc. consecrat S. Gertrudem sanctimonialem 594 f

Amandus Ab. Marchianensis 12 sec. 459 c

† Amata neptis S. Claræ 492 c e f

† Amator Ep. Autißiodoren. 5 sec. 522 c 528 d

† Amatus Ep. Senonensis in exilium missus 450 d e f 453 c

Ambrosius Primicerius Notariorum sub Zacharia Papa 408 f 408 b

Ambrosius Piccolomineus Ord. Oliuetani 14 sec. 0188 d

Ambulsus Ab. Noualitij suscipit B. Heldradum 333 e f

Amhlaydh Hibernus tempore S. Patricij 553 c

† Amicus Ab. Arabonēsis seu Ramibonen in Piceno 97 f 98 a

Amunia mater B. Auriæ V. 100 f 101 d e

Amunius mon. S. Æmilij, scriptor Vitæ B. Auriæ 101 d

Anastasia Calcina socia B. Catharinæ Bonon. 060 f

† Anastasius Sinaita Patriarcha Antiochenus 146 c 166 d 175 f 181 e 188 d e 203 f

Anastasius Archiep. Corinthiorum 147 a

Anatolius Subdiac. CP. in epist. S. Greg. Magni 194 b

† Andragisinæ V. translatio Bellouaci 507 e

Andrea de Cremona socia B. Catharinæ Bonon. 060 f

† Andreæ Apostoli caput Romæ 125 e

† Andreas Cretensis M. sub Copronymo 609 a b

Andreas Ep. Auximanus 15 sec. 0212 e

Andreas Ep. Tarentinus in ep. S. Greg. Magni 173 a 189 b

Andreas Presb. sancte mortuus 159 d

Andreas illustris in epist. S. Gregorij Magni 146 e

Anianus Diac. CP. in ep. S. Greg. Magni 178 b

Angli vt Angeli habentur a S. Gregorio Magno, solicito pro eorum conuersione 133 e f 134 a 141 d e

Amma Tabida, siue Amata, Virgo in Thebaide, an Sancta? 257 c

Anna Morandi, socia B. Catharinæ Bonon. 060 e

Anna a Rußia vxor Henrici I Regis Francorum 015 c

Ansbaldus Ab. Prumiensis 3 f

Ansegisus Archiep. Senonen. an caput S. Gregorij Magni Roma attulerit? 128 e f

† Anthelmus ex Carthusiano Ep. Bellicen. 255 e

† Anthemi ecclesia in Sabinis 167 c 168 a

Anthemius Subdiac. sub S. Greg. Magno 157 b d 158 b 171 e 172 e

Antigonus Senator pater S. Eupraxiæ V. 264 e f 285 f

Antonellus de Monte-Sabello Confessarius S. Franciscæ Romanæ 0183 e 0188 f

Antoninus Subdiac. in ep. S. Greg. Magni 164 e

† Antonius Ab. in Calabria 027 a b f

† Antonius monachus sub S. Gregorio Magno 140 e

Antonius Cretensis varia passus sub Copronymo 609 d

Antonius Subdiac. sub S. Greg. Magno 157 b

Anulo soror S. Eulogij Cordub. M. 9 sec. 94 b c d

Aprodisius Commentariensis conuersus Cæsareæ Cappad. 1 sec. 372 f 386 a b

Araxius Ep. in Cappadocia 4 sec. 06 e

Alculfus Dux Spoletinus 175 f 176 b

† Aregius Ep. Vapincensis 163 d 164 b

† Arialdi M. cædes, translatio corporis 48 49

Aribrandus Dux Clusinus, dein Spoletinus 8 sec. 408 b e

Aribertus Ep. Regiensis 11 sec. 656 e f

Arigius Lugdunen. Ep. 43 d 44 a

Aristoboli domus Romæ, salutata a S. Paulo 375 a

Arlefredus Presb. Pitiueri 11 sec. 463 a

Armenius Ep. & Visitator Anconæ 166 a

Armentaria mater S. Tetrici Ep. Lingonensis 633 c

† Arnaldus Ab. Patauij 611 a e

Arnoldus Dux Gelriæ a filio captus 251 b 252 c

Arnulphus Ep. Cremonen. 12 sec. 493 a

Arnulphus Comes Hannoniæ 81 e

Arsenius Ep. Hortanus sub S. Greg. Magno 196 b e

Artaustus, siue Artabasdus inuasor Imperij CP. 410 a b

Artebius Episc. in Pamphilia 372 f

† Artemia filia Diocletiani 417 f

† Aßicus Ep. Alfinniæ discip. S. Patricij 562 f 563 a

Atalongus Presb. in Franconia 8 sec. 601 b d e 602 a b

Athanasius Presb. Chalcedon. in ep. S. Greg. Magni 178 a

Athanasius Presb. Isauriæ in ep. S. Greg. Magni 187 f 192 f 193 a b 199 b

Athanasius Iacobita Heraclium Imp. circumuenit 69 b

Aufidianus Præfectus Iuliani apostatæ in Campania 429 b c d

Augarus Edessæ Princeps imaginem Christi accipit 228 e

† Augustinus Ep. Cantuariensis 134 a 149 b f 152 e f 153 164 d

Auitus Ab. Miciacensis 6 sec. 350 d 351 f

Auitus Ep. Taracinen. 4 sec. 428 d

† Aurelius & Felix vxoresque Mart. Cordubæ 9 sec. 94 a e

Austrasius Dux in Gallia 6 sec. 275 b

Autaris R. Longobard. Arianus 156 d 175 e

† Autbertus instruit S. Vindicianum 76 e constituit Vicarium 77 a

Autharius primus Abbas S. Vincenti 39

† Autonomi M. ecclesia CP. 186 f

B

Bacandas Ep. Formiensis 166 e 167 f

Balbina neptis discipula S. Claræ 53 f 498 f

Baldericus Ep. Nouiodun. scriptor Chronici Camer. 76 a b

Baldericus Ep. Vltraiecti, Magister S. Brunonis Archiepiscopi Colonien. 367 e

Balduinus Barbatus Comes Fland. 10 & 11 sec. 81 e 459 b

Baptista Tagliacarne de L euanto Vicarius Generalis Ord. Minorum 061 f

Barbaricini a S. Greg. Magno conuersi 161 e 164 b

† Barnabas dicitur frater S. Aristobuli 374 b c e f

Bartholomæus Abagarus interpres Armenus Romæ 18 c e f

† Basilius Magnus frater S. Gregorij Nysseni 04 c

Basilius Prior Carthusiæ Magnæ 255 d

† Basipsabas erem. custos sanguinis lateris Christi 378 d

† Bauo apparet S. Gertrudi 593 e

Beatrix sanctimonialis Ord. Præmonstrat. an Beata? 258 a

Beatrix Bonifacij Comitis vxor 11 sec. 379 f

† Begga Niuellis accipit reliquias S. Gertrudis sororis 598 c d

† Benedictus Papa mittit S. Gregorium Magnum Constantinopolim 131 f

† Benedicti regula a S. Gregorio Magno laudata 124 a 125 a an eam habuerint mißi in Angliam. 124

Benedictus Ep. a S. Zacharia missus ad Luitprandum Regem 408 f

Benedictus Ep. Mutinensis 11 sec. 656 e f

Benedictus Defensor sub S. Greg. Magno 157 b

Benenatus Ep. in epist. S. Greg. Magni 166 f

Benenatus Defensor pro S. Greg. Magno 157 b

Beneuenuta mater B. Catharinæ Bononien. 036 a 046 e facta conuersa 061 b

† Benignus successor S. Patricij scriptor Vitæ huius 520 a b 523 c d 532 a 549 a 550 b 560 c 563 b 578 c 583 c

Beoanus pater S. Mochœmoci 281 c d

Berengarius Ep. Gerunden. 11 sec. 621 e 623 f

† Berlendis sanctimonialis Morsellæ 600 a b

Bernardina Calcina socia B. Catharinæ Bonon. 060 f

† Bernardinus Senensis canonizatus 038 a c laudat S. Frāciscam Romanam 0205 e

† Bernardus Ab. Clareuall. amat Carthusianos 255 d

† Bernardus Ptolomæi Fundator Ord. Oliuetani 0188 c

Bernardus Prior Portarum Carthusianus 255 d

Bernardus Diac. in Franconia 8 sec. 601 b d

Bernwardus Ep. Herbipoli 10 sec. 469 a

Beronius Præses Aquileiæ sub Numeriano 418 f 419

Berta, siue Alberta, mater B. Ioannis Vicentini 491 e

† Bertulphus Ab. Bobiensis 43 a

Bessarion Cardinalis, Episc. Nicænus 061 c e

Bibradius Hibernus tempore S. Patricij 556 d

Blathmac R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

† Blidulphus Presb. Bobiensis 45 e

Bobolenus Ab. Bobiensis 7 sec. 43 a

Boethanus R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

Bogor Rex Bulgariæ conuersus ad fidem 013 b c

Bohemi conuersi a SS. Cyrillo & Methodio 013 f

Bonifacius Ep. Rhegij a S. Greg. Magno consecratus 164 d

Bonifacius Notarius sub S. Greg. Magno 157 c

† Bonizo Ep. Sutriensis M. 656 d e f

Borsiuoius Dux Bohemiæ baptizatur 018 023 f 025

Bossula socrus S. Sulpitij Seueri Ep. Bituricen. 103 b

† Brendanus docet litteras S. Finianum 445 f

Brendanus regulus a S. Patricio conuersus 561 f

Brianus Rex Hiberniæ a Danis occisus 103 c

† Brigida a S. Patricio velata 523 b prophetia 560 b ætas illius ordinata 533 c d

Britones a Saxonibus pulsi Aremoricam petunt 108 e a Francis Comites eis dati 108 e f 109 a

Brithnodus Ab. Eliensis 10 sec. 606 f

Brithnothus Comes Angliæ 10 sec. 643 e

Brochadius Ep. nepos S. Patricij 551 b

Brochanus Ep. nepos S. Patricij 551 b

Brunichildis Regina Franc. 161 e f

† Bruno natus matre B. Mathilda 361 b fit Arch. Coloniensis 362 b excipit Ottonem, 1 Imp. fratrem 367 d moritur 370 e

† Bruno fundator Carthusiæ 255 c

Bulgari e Sarmatia oriundi, conuersi a SS. Cyrillo & Methodio 013 b 022 d

† Burchardus Ep. Herbipolen. 601 f 602 b 603 d

C

Cadalous Antipapa, Honorius 2 dictus 653 a

Cadi quasi Episcopi Saracenis 413 a b c

Cadoaldus seu Ceadwalla Rex Anglo-Saxonum 85 a d

† Cælestinus I Papa mittit S. Patricium in Hiberniam 523 a 529 b 545 d

† Cæsarius Ep. Arelaten. 6 sec. 352 b

† Cainer seu Cānera Virgo Deo sacrata in Hibernia 288 d e

† Caius Ep. Mediolan. 1 sec. Romanus, fingitur Centurio qui Christum morientem vidit, filius Centurionis Capharnaitæ, in Hispania baptizatus, pater Cai & Demetrij a S. Ioanne epist. 3 memoratorum 383 f 384

Caletricus Ep. Carnoten. 6 sec. 353 f

Callinicus Exarchus in ep. S. Greg. Magni 173 e

Calpurnius pater S. Patricij 519 a b

Candidus Ep. Vrbis-veteris in ep. S. Greg. Magni 191 f

Candidus Presb. in epist. S. Greg. Magni 155 f 157 c 195 e

Candidus Defensor pro S. Greg. Magno 157 b 159 a

Canocus filius Brachani Princ. in VVallia an Sāctus? 258 e

Canutus Danus Rex Angliæ 11 sec. 643 b

Capiton Abbas in Thebaide an Sanctus? 257 c

Caphlait magus contra S. Patricium 552 e

Carellus Regulus Vlidiæ tempore S. Patricij 566 f

† Carileffus Diac. 6 sec 350 d

Carlinus de Grimaldis, scriptor martyrij BB. Monaldi, Francisci & Antonij ex Ord. S. Francisci 412 c

Carlomannus e Rege monachus 410 b

Carolus Magnus amat cantum Romanum 149 b c

Carolus Caluus humeris suis transfert Reliquias SS. Medardi, Sebastiani, Gregorij &c. 126 e

Carolus IV Imp. Mantuæ refodi iubet corpus S. Longini 380 d

Carolus Maguir scriptor rerum Hiberniæ 15 sec. 524 a

Caßiodorus Senator an Sanctus? 506 c

Castorius Ep. Arimini sub S. Greg. Magno 164 d

Castorius Diac. & Chartularius sub S. Greg. Magno 157 b 159 b 184 a

Castorius Notarius sub S. Greg. Magno 157 b

Cassanus Ep. Hiberniæ sub S. Patricio 559 f 569 c

Cataphryges hæretici 300 f quomodo cœperint 4 a b

† Catharinæ Senensis gloria reuelata 51 d

Cearbhallus obest S. Patricio 566 e

† Celsi pueri Reliq. Parisijs 39 c

† Celsus Ep. Ardmachanus 12 sec. 523 d

Cellachus R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

Ceranus Ep. Hiberniæ sub S. Patricio 559 f

† Certhennus Ep. Clochoren. a S. Patricio statutus 569 a b

† Cethuberis velum accipit a S. Patricio 557 c

Cetomerinus Vicarius S. Pauli Ep. Leonen. 119 e f 120 e

Chariessa, Nunechia & sociæ MM. sub Decio 11 c d

Chazari accolæ Ponti Euxini a S. Cyrillo conuersi 013 a 017 e f 020 e 022

† Cheremon Abbas 374 a

Cherubinus de Spoletio Ord. Minorum 15 sec. 664 d

Childebertus R. Franc. Parisien. præest Britonibus Armoricis 108 e cogit S. Paulum fieri Ep. Leonensem 119 c d Reliquias ex Hispania defert ædificat ecclesiam S. Vincentij 58 59 a b designat S. Leobinum Ep. Carnoten. 352 d euocat eumdem ad se 353 c

† Chlodulphus Ep. Meten. 7 sec. 597 a e

Chramnus filius Chlotharij 1 rebellis perit 634 a b

Christianus Ab. Mellifontensis in Hibernia 613 d

Christina caput S. Longini defert in Cappadociam 389 c d

Christion restituit corpori S. Longini caput, dein sancte moritur 389 d e f 340 a

† Christophorus M. Cordubæ 9 sec. 94 a e

Christophorus Hegumenus in Nicæna II 227 c 228 e

Christophorus Mansuetus de Monte-claro, scriptor Vitæ B. Catharinæ. Bononien. 035 b 045 b

Claretta V. Ord. August. in Monte Falcone 03 a

Clarus pater S. Valentini Ep. Taracinen. M. 428 c d

Claudius Ab. Claßitanus scriptor 150 a

† Clementis Papæ M. translatio ex MSS. 014 019 & seqq.

Clemens VIII Papa transfert corpus S. Gregorij Magni 125 f

Clemens Presb. Magister Origenis 615 e

† Coëmhanus Ab. Hibernus 7 sec. 284 b c

Coëmhanus Dux Heliæ in Hibernia 7 sec. 283 c d

Colladius Regulus Dalnardiæ fauet S. Patricio 568 a

† Colmanellus a S. Patricio prædictus 560 d

† Colmanus Ep. Lindisfarn. dein Abbas in Hibernia 289 291 f 292 a

Colmanus Ab. discipulus S. Patricij 576 e

† Colmanus filius Daire Ep. Hibernus 7 sec. 283 f 285 d

Colmanus Dux Ossraige in Hibernia 7 sec. 286 f

† Columba Abbas Hiensis 289 e a S. Patricio prædictus 559 a b construit Surdum monast. 445 a 446 e eius regula 011 a

† Columba M. Cordubensis 668 c 670 b 692 a

† Columbanus Ab. Luxouio Bobium profectus 42 b 561 c

Columbanus Ep. Hiberniæ sub S. Patricio 559 f

† Comgallus Ab. Banchor. 3 a e S. Patricio prædictus 561 a magister S. Mochœmoci 282

Campius pater S. Finæ Virg. 237 a

Conallus Princ. Hiberniæ proauus S. Columbæ Abbatis 558 f amicus S. Patricij 568 c

Conallus R. Hiberniæ a S. Patricio conuersus 552 a b c

Conallus R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

† Conangius Ep. Imleack in Hibernia 7 sec. 287 f 288 e

Concessa mater S. Patricij, neptis S. Martini Turon. 519 b 540 e

Conmacus R. Vltoniæ 282 d

Connedus Presb. datus Turturinis Pastor 559 b c

Conradus Rex Francorum Orientalium an. 912 constitutus 359 b

† Consortiæ V. translatio Cluniaci 258 d

Constantia Regina Franc. vxor Roberti Regis 751 f

Constantia soror Constantini, vxor Licinij 22 d

Constantina Augusta vxor Mauritij Imp. 175 c 178 e 179 b 183 f

Constantinus Magnus reueretur Episcopos 185 e

Constantinus Copronymus Imp. iconoclastæ 295 d e f 296 c 410 a b

Constantinus R. Scotiæ 10 sec. monachus 64 f

Constantinus Tyrannus Dammoniæ successor Arturi 64 e

Constantinus Pseudo-Patriarcha CP. 227 b 228 c

Constantinus Ep. Interamnensis 8 sec. 408 e

Constātinus Cupharus captiuus apud Bulgaros 9 sec. 013 b

Constantius Ep. Mediolani. fine 6 sec. 123 b exul consecratur 188 b 189 d

Corbmacus Ep. Ardmachanus 5 & 6 sec. 523 d

Corbrei filius Regis Loëgarij contra S. Patricium obstinatus 551 f 551 a 561 f

Cormacus a S. Patricio oblatus Deo 561 e

Coroticus tyrannus Hiberniæ a S. Patricio monitus 519 e 538 f 570 c d

† Cosmæ & Damiani ecclesia Cordubæ 331 d

Cosmas Pragensis scriptor 12 sec. 014 a

Cosroë R. Persarum capit Hierosolymam 68 f

† Creticia V. M. 2 c

† Criduana V. M. 2 c

Crummus Princ. Bulgarorum 9 sec. 302 d

Cuanchear disc. S. Mochœmoci ab eo resuscitatus 288 c d

† Cuangusius Ab. in Hibernia 280 f

Cuanus Dux Hiberniæ 7 sec. 287 e f

† Cuminus filius Fiachnæ Hibernus 7 sec. 287 c

† Cuthburga Regina Northanhumbrorum 374 b

Cylladius Regulus Dalnardiæ in Hibernia 5 sec. 568 a

† Cynnia velum suscipit a S. Patricio 557 b c

Cyprianus Ab. tempore S. Gregorij Magni 163 d

Cyprianus Diac. in ep. S. Greg. Magni 156 a 157 b 158 f 165 d 166 d 169 d

† Cyri M. oratorium Romæ extructum 410 e

† Cyri & Ioannis miracula per S. Sophronium 66 f 67

† Cyriaci M. caput Coloniæ, corpus in VVestphalia 417 e

Cyriacus Patriarcha CP. 179 f

Cyrus Patriar. Alexandrin. Monothelita 69 d

D

† Daganus Ab. Inbher-Daiole Hibernus 7 sec. 286 d e

Daganus Ep. Hibernus an Sanctus? 104 e

Damianus Ep. Rauennæ 7 sec. an Sanctus? 257 c

Damianus Cardinalis 11 sec. Ab. Nonantulanus 656 e f

Daniel Ab. prope Alexandriam 6 sec. 41 e

Darerca soror S. Patricij 519 c 551 b

Darius benefactor S. Patricij 572 e f 573 a

Dauid Rothus Ep. Ossorien. scriptor Vitæ S. Patricij 522 b

Dauid Aquarius discip. S. Hiltuti 111 c 112 d

† Declanus Ep. apud Desios in Hibernia 5 sec. 523 c 581 d e

Demetrius Ep. Neapol. in ep. S. Greg. Magni 167 e

Demetrius Procōsul in Aprutio sub Iuliano apostata 430 c d

Dercadius irreuerens in S. Patricium punitus 556 c

† Desiderati Ep. Cabilonen. eleuatio 515 e

† Desiderius Archiep. Vienn. 171 f

Deusdedit Ep. Mediolanen. sub S. Greg. Magno 188 c

Dexter Præfectus prætorio filius S. Paciani 04 b

Dicho a S. Patricio conuersus 547 b c 548 c

Diermitius 1 R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

Diermitius 2 R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

Dimas Serpi scriptor Vitæ B. Saluatoris de Horta 667 d 668 c 689 a 694 e 695 b c

Diocles e philosopho monachus in Thebaide 103 b

† Dionysij Areopag. altare Ruremundæ 246 c 255 a

Dionysius Paleotti scriptor Vitæ B. Catharinæ Bononiensis 035 a 045 c

Domhaldus cæcus a S. Patricio illuminatus 557 f

Dominicus Capranicensis Card. Firmanus 15 sec. 0213 c

Dominicus Pinelli Cardinalis 0206 b

† Domitianus reliquiæ Tuscaniæ 2 c

Domitianus Ep. Carnoten. 6 sec. 39 b

† Domitillæ V. M. Vita per Ioannem Erem. Cellarum 51 b

Domnail R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

† Dominicæ, siue Dominicæ V. CP. Acta reperta 264 c

Domnizo poëta de Vita Mathildæ Comitissæ 11 sec. 648 b c

Donaldus 1 R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

Donaldus 2 R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

Donatistæ a S. Gregor. Magno sequestrati 161 e

Donus Ep. Messanæ a S. Greg. Magno consecratus 164 d 166 b

† Douengardus a S. Patricio prædictus 567 a

† Dunnius Ab. Sabhallen. a S. Patricio constitutus 547 c

† Dunstanus Archiep. Cantuariæ 642 eius monachatus 229 c d f 230 a Presbyterium 230 b

Dymas a S. Mochœmoco resuscitatus 288 a

E

† Eata Ep. Berniciorum in Anglia 011 b e

Eberardus Ep. Parmensis 11 sec. 654 b

Eberhardus Comes Teutonicus excommunicatus 11 sec. 651 f

Ebo Ep. Remensis 9 sec. 749 d 751 e

Ebroinus Maior domus post cædem S. Leodegarij occisus 78

Ecclesius Ep. Clusinus in ep. S. Greg. Magni 169 f 170 a

Echu Rex a S. Patricio resuscitatus & baptizatus 557 b c d

Edgarus R. Angliæ pater S. Eduardi R. M. 639 a c 641 f 642 645

† Editha soror S. Eduardi Regis M. 639 a 643 e

Edita Regina vxor Ottonis 1. 363 f moritur 364 d

Egelfleda mater S. Eduardi Regis M. 639 a 641 f

Eggeburga Abbatissa Niuellis 8 sec. 599 b

Eginus mon. scriptor Vitæ S. Ausouini 321 c 322 d

Eguiualdus Ab. VValdheimensis in Saxonia 613 c

Elbeus Ep. discipulus S. Patricij 558 b

Elellius Regulus post filium resuscitatum conuersus a S. Patricio 558 a b c

† Eleranus sapiens scriptor Vitæ S. Patricij 520 f

† Eleutherius M. apparet S. Probo Ep. morienti 405 c

Eleutherius Præpositus Spoleti succurrit ægro S. Greg. Magno 138 f

Elferus Princ. Merciorum peruersus 10 sec. 643 e

Elfwoldus apud Anglos Orientales 10 sec. 643 e

† Elgiua Regina Angliæ, auia S. Eduardi R. M. 638 f

Elias Presb. & Ab. in Isauria in ep. S. Greg. Magni 159 e 168 c

† Eligius instruit S. Vindicianum 76 e

Elizabeth de Birbaco Abb. Niuellen. 13 sec. 600 a

† Elphegus 2 Ep. VVintonien. M. 230 c

Emeriæ 2 sorores a S. Patricio conuersæ 548 a

Emma de Latour Præposita Niuellen. 13 sec. 600 a

Emmelia mater SS. Basilij, Gregorij Petri 04 c

† Encratiæ V. M. inuentio 258 d

Enda obstinatus, post a S. Patricio conuersus 561 d e 566 b

Eochanus R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

† Ephrem Ep. Mylasæ in Caria 5 sec. 435 e

Ephrem Patriar. Antiochenus 6 sec. 435 e

Ephrem scriptor Vitæ S. Abramij eremitæ & Mariæ eius neptis 6 sec. 435 illius socius & amicus 441 b 442 f 443 a

Epiphanius Ep. a S. Greg. Magno consecratus 164 d

Eppo, aliis Eberhardus, Ep. Bambergen. 488 e 490 e

† Erasmi M. corpus Formiæ 166 e 167 f

† Ethelbertus R. Cantuariorum 153 e

Ethelredus Rex pater S. Eduardi Conf. & frater S. Eduardi M. 639 b d f 642 f

Ethelwinus Dux Anglorum Orientalium 10 sec. 643 e

† Ethelwoldus Ep. VVintonien. 230 b c Reparat Eliense monast. 606 f

Etherius Ep. Lugdun. non Arelaten. 153 a b

Ethne Rufa, filia Loëgarij R. a S. Patricio conuersa 552 f

Ethra a morte resuscitata a S. Patricio 569 c

Euangelista de Surdis pater B. Ioannis Vicentini 491 e

Euchodius regulus Vlidiæ obest S. Patricio 566 f

Euchodij alterius vxor suscitatur a S. Patricio 569 c

Euelid Dux Arabum persecutor 8 sec. 356 a b e

Euergerus Archiep. Colonien. 10 sec. 470 c 478 a

Eufronius Ep. Niuernen. 6 sec. 39 b

Eufronius mon. socius S. Leobini 351 a

Eugenia Barbiera socia B. Catharinæ Bonon. 060 f

Eugenius IV Papa calamitatibus exercitus 0195 c d Congregationem Oblatarum S. Francisca Rom. approbat 0195 & 0196

Eugenius Hibernus tempore S. Patricij 585 c

Euinus scriptor Vitæ S. Patricij, an Tripartitæ? 520 d 523 c

† Eulogius Ep. Alexand. 148 c 154 a 169 e 181 e 197 e

Eulogius 2 Ep. Ambianensis 53 a

Eunice mater S. Timothei 53 a

Eunomius Ep. Cyzicenus Arianus 06 f 07 a b c

Eunomius damnatus in 2 Synodo 148 e

Euodius Ep. Cæsareæ successor S. Basilij 13 d

Eupraxia mater S. Eupraxiæ V. 264 c f 265 a f

† Eusebij M. sub Constantio ecclesia Romæ 410 f

Eusebius 2 Ep. Vercellen. an Sanctus? 372 f

Eusebius pater SS. Basilij, Gregorij, Petri &c. 04 c

Eusebius Ab. in ep. S. Greg. Magni 159 a

Eustachius de Huyo filius S. Iuettæ 258 a

† Eustasius Ab. Luxouiensis 43 a

† Eutychius Patriarcha CP. 123 d 131 e 142

Eutychius Exarchus Rauennæ 8 sec. 408 f 409 e

Eymstedensis Canonicus Regul. sec. 15 ingressus Purgatorium S. Patricij, curat obstrui 590

F

† Fachnanus Hibernus a cæcitate liberatus 281 e f 282 a

Failbhe-Flaad Rex Casseliæ in Hibernia 7 sec. 285

Failbeus Ab. Hiensis 8 sec. 2 f

Fantinus Defensor in ep. S. Greg. Magni 156 b 157 b 159 b

† Fechinus Ab. Tobharen. & Fecheanus & Mofecta dictus 287 a c

Fedhleminius pater S. Columbæ Abbatis 559 a

† Felicitatis corpus Patauij inuentum 610 d 611 a e

† Felix & Fortunatus MM. Vicentini 492 e

† Felix doctor Gerundensis M. 624 a

Felix Ep. Aurelianen. 6 sec. 39 b

Felix Ep. Messanen. in ep. S. Greg. Magni 153 d 169 c

Felix Ep. Sipontinus in ep. S. Greg. Magni 194 f

Felix Ab. Ruyensis in Gallia 02 d

Felix Subdiac. sub S. Greg. Magno 157 b

Fergus Hibernus obest S. Patricio 561 c

Fergußius R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

Fergußius fil. Cylladij Reguli Dalnardiæ fauet S. Patricio 568 b 586 e

Fergußius auus S. Columbæ Abbatis 558 f 559 a

Ferdinandus Aragonius R. Neapolitanus 079 b

† Ferreolij & Ferrutionis MM. Reliquiæ Parisijs 39 c

Festus Ep. Capuæ a S. Greg. Magno consecratus 164 d

† Fidelis templum in Hetruria 49 f

Fidella Alba filia Loëgarij R. a S. Patricio conuersa 552 f

Fiechus Hibernus obest S. Patricio 561 c

† Fiecus Ep. Sleptensis scriptor hymni de S. Patricio 520 a 523 c 564 c d e f

† Finianus Hibernus in monasterio Liath 7 sec. 284 e

† Finnbharrus Ep. Corcagien. 7 sec. 284 b

Firminus Ep. Tergestinus a schismate conuersus 193 f

Flaccilla vxor Theodosij Magni Imp. 09 d

Flaminius Philonardus Cardinalis 98 b e

Flauia mater S. Valentini Ep. Taracinen. M. 428 c d

† Flauianus Ep. Antiochenus 09 b

† Flora & Maria Martyres Cordubæ 9 sec. 92 a b

Florentia soror S. Valentini Ep. Taracinen. M. 428 c d

Florentinus Ep. a S. Greg. Magno consecratus 164 d

Florentinus Archid. Anconæ in ep. S. Greg. Magni 165 f

Florentinus Diac. Rauennæ in ep. S. Greg. Magni 166 a

Florentius Ep. Epidauri sub S. Greg. Magno 189 c

Foëlanus filius Ronani Ducis Hiberni 7 sec. 284 e f

Foilge Rufus persecutor S. Patricij 555 d e f

† Foillanus Ep. adiutus a S. Gertrude 594 a

Forkernus a S. Patricio baptizatus 551 e

Fortunatus Ep. Neapol. in ep. S. Greg. Magni 168 c 169 f 196 a

Fota a S. Patricio resuscitatus 557 e

Francisca mater B. Bartholomæi ab Anglario 664 d

† Franciscus Borgias Generalis Soc. Iesu 683 b 684 a

Franciscus Doresmieux Ab. Montis-Eligiani, scriptor Vitæ S. Vindiciani 7 b

Franciscus Oliuon Inquisitor Catalaniæ 695 c d

Franciscus Penia Auditor Rotæ Pauli V 0212 c 0216 b

Franciscus dello Schiauo Sacerdos Rom. 15 sec. 0200 d

Franciscus pater B. Bartholomæi ab Anglario 664 d

Fredericus Ænobarbus rebellis Ecclesiæ 753 c e

† Frigidianus Ep. Lucensis 614 e

Fulbertus Ep. Atrebaten. 10 sec. 81 b c

Fulbertus 1 Ab. Tuitiensis 471 c e

Fulchardus Ab. Marchianen. excommunicatus 460 c

Fulco Ep. Sueßion. 10 sec. 750 a 751 f

† Furseus Ep. in Hibernia 7 sec. 287 c

G

Gabriela Mezauacchi socia B. Catharinæ Bonon. 060 f

Gabranus Rex Hiberniæ 568 c 586 e

Galliacinus Exarchus tempore S. Gregorij Magni 185 a

Garcias Nunnius pater B. Auriæ V. 100 f

Gaspar Archiep. Cosentinus nomine Papæ examinat & approbat Congregationem Oblatarum S. Franciscæ Romanæ 0195 f 0196 a b c

Gaspar de Barga Ord. Minorum 15 sec. 665 c

† Gaudentij Ep. Veronen. translatio 348 d

† Gaudentius Ep. Brixien. Latine edidit Acta XL Martyrum Sebastenorum 14 a

Gaudericus Ep. Veliternus 179 c scriptor 210 f 015 a b

Gaufridus Ep. Catalan. 12 sec. 750 d

Gaufridus Ab. S. Petri-viui 11 sec. 129 b

† Gebhardus Episc. Constantien. an Roma attulerit caput S. Gregorij Magni? 129 e f

Gelasius Papa Missale recognouit 150 d 151 b

† Genesij monasterium Cordubæ 330 f

† Georgij M. Reliquiæ Parisijs 39 c

Geraldus Ep. Biterren. 12 sec. 258 f

Gerardus Ep. Ostiensis 11 sec. 652 c e

Gerardus Pomadella Ep. Patauinus 12 sec. 611 d

Gerardus Ab. Canusinus in Italia 11 sec. 648 c

† Germanus Patriarcha CP. 227 b 228 c

† Germanus Ep. Autißiodoren. instruit S. Patricium 522 f 523 a 528 b d e 529 b f 536 c 544 f 546 a

† Germanus Ep. Augustodum ante Abbas ibidem 37 e

† Germanus Ep. Parisijs constituitur 38 c dedicat ecclesiam S. Vincentij 39 b c

† Germanus 1 Episcopus insulæ Manniæ 571 a

† Gertrudis Hamaticen. vidua Abbatissa 79 e f 450 f

† Gertrudis an alia a Niuellensi colatur in Franconia seu filia Pippini Herstalij seu potius Pippini Regis, soror Caroli Magni 601 602 603 604 755

Gertrudis Abb. Trebniensis in Silesia filia S. Hedwigis 507 f

† Geruasij & Protasij MM. Reliq. Parisijs 39 c

Giraldus Cambrensis scriptor examinatus 89 d e

Girbaldus Ep. Cabilonen. eleuat corpora 4 SS. Epp. 515

Glas fictus Gigas a S. Patricio suscitatus 584 f

Glerannus Hibernus tempore S. Patricij 553 d

† Glodesindis V. translatio 343 a

Gloriosus Ep. Ostiæ a S. Greg. Magno consecratus 164 d

Goccius Rector hospitalis S. Finæ 236 b

Godefridus Ep. Magalonensis 11 sec. 656 e f

Godescalcus Dux Campaniæ in ep. S. Greg. Magni 174 a

Godonus 1 Abbas Noualitij 331 f

† Golueni corpus Rhedonibus in Armorica 111 e f

Gordia filia Mauricij Imp. vxor Philippici 186 d

Gordiana amita S. Gregorij Magni 172 a c

Gordianus pater S. Greg. Magni 130 e 138 c 205 f

Gordianus monachus scriptor Vitæ S. Placidi M. 613 b

† Goswinus Ab. Aquicinctinus 589 d e

Gothelo 11 sec. Dux Lotharingiæ, a SS. Sebastiano & Gregorio Magno apparentibus dira passus 127 e f

Gothi in Hispania a S. Leandro conuersi 277 c 279 c

Gratiosus Ep. Numentanus in ep. S. Greg. Magni 167 c

† Gregorius Magnus XII Martij. item apparens dirigit Congregationem Oblatarum S. Franciscæ Rom. 0190 c d e

† Gregorius VII Papa consecrat S. Anselmū Ep. Lucen. 649 e 650 e commendat ei Mathildam Comitissam 648 b 651 b moritur 653 e

† Gregorius Nazianz. Ep. Sasimorum 05 f 09 c Reliquiæ Romæ 125 f

† Gregorius Ep. Lingonen. pater S. Tetrici 633 c

† Gregorij Spoletani ossa sub altari 103 f

† Gregorij Turon. basilica Pitiueri 463 c eius maiores 633 c

Gregorius IV Papa trāsfert corpus S. Greg. Magni 125 b c

Gregorius Ep. Antiochenus in ep. S. Greg. Magni 148 c

Gregorius Ep. Ostiensis 03 d

Gregorius monachus Sigrianæ 219 e an Hegumenus Agaurorum in monte Olympo? 220 c

Guido Petra-mala Ep. Aretinus 14 sec. 0188 e

Guido Prior Carthusiæ Magnæ 255 d

Guilielmus Arch. Moguntinus 10 sec. 357 b 358 c 369

† Guilielmus puer Nordouici a Iudæis occisus 53 d

Guimandus seu Guitmundus Ep. Auersan. scriptor 234 f 235 d

Gurmundus Rex Norwegiæ in Hibernia regnat 575 f 576 a 578 c

H

Habdaragmanus R. Saracenus Cordubæ 9 sec. 94 d

Habentius Episc. Perusij a S. Gregor. Magno consecratus 164 d

Halucharius Ep. Atrebaten. 81 c

Hannibal Bentiuolus Dux exercitus Bononiensium 037 f

Hathuwic mater Henrici Aucupis 359 b

Hatta Abbas 1 Vedastinus 77 c e & Blandiniensis 458 c

† Helias a S. Patricio inuocatus liberat eum 544 b

Helias Ab. Coloniæ 11 sec. 474 c 487 c

Helias nepos & discip. S. Vitalis Abbatis 02 d 032 e f

Helladius Episc. Cæsareæ Cappadoc. successor S. Basilij 07 f 8 b

† Henricus fit Imp. 470 c 480 c dißidet a S. Heriberto 472 e f 485 486 reconciliatur 472 f iubet scribi Vitam B. Mathildæ proauiæ 358 e ab ea prædictum eius Imperium 367 a b

Henricus 3 Imp. 4 Rex 649 d oppugnat Gregorium 7 Papam 650 f 651 d

Henricus Auceps R. Germ. 356 f 359 360 361 362 a

Henricus 1 Dux Bauariæ natus matre B. Mathilda 361 a 362 b molestus matri 363 c cū ea agit: moritur 365 a b

Henrici 2 Dux Bauariæ pater S. Henrici Imp. 357 b amatus a B. Mathilde auia 468 c

Henricus Hezelinus Episc. Herbipoli frater S. Heriberti 468 e 477 e

Henricus Cuyckius Ep. Ruremunden. inuenit corpus Dionysij Carthusiani 246

Henricus monachus Saltereyensis scripsit de purgatorio S. Patricij 587 e 589 f

Henricus de Creazzo famulus B. Ioannis Vicentini 492 e

Heraclius R. recipit Hierosolymam 69 a

Hercus Hibernus excipit S. Patricium 549 c 563 c

Heribertus Ep. Regiensis 11 sec. 648 d

Heribertus Comes Franc. pater & filius 750 b

Hermannus Comes sub Ottone 3 Imp. 469 c

Herlucæ Virginis Vita conscripta 614 a b

† Hesychius. Presb. Hierosol. scripsit Acta martyrij S. Longini Centurionis & 2 sociorum 382 e 386 d

Hibarus Ep. discipulus S. Patricij 558 b

Hiberi sub S. Greg. Magno conuersi 161 e 164 b

† Hieronymus instruit S. Franciscam Rom. 0122 e

Hieron. de Neapoli Ab. Generalis Ord. Oliuetani 0196 e

Hieronymus frater B. Bartholomæi de Anglario 664 e

Hieronymus Magius a Turcis in Cypro occisus 666 f

Hieron. de Roßis Aduocatus Consistorialis Romæ 0206 c

Hieronymus Defensor sub S. Greg. Magno 157 c

Hilarion de Alagon Requesens & Cordona 691 d

† Hilarius Ep. Gabalen. 6 sec. 350 e

Hilarius de Galasco eremita in Lucania 29 d

Hilarius Notarius sub S. Greg. Magno 157 c

† Hilda Abbatissa in Anglia 010 c

Hildebaldus Ep. VVormatiæ amat S. Heribertum 468 c 477 c

Hildegarda Regina, coniux Caroli Magni 599 d

Hilduinus Ep. Virdunensis 9 sec. 751 e

† Hiltutus Ab. in Britannia 6 sec. 111 e 112 d e f

Hincmarus Ep. Laudunensis 80 d

Hippolyta filia Franc. Sforzæ Ducis Mediolan. 079 d

† Hippolyti M. ossa Coloniæ 604 f

Homobonus Ep. Cremonen. 13 sec. 753 b

† Honorati Ep. Mediolan. tempus Sedis 123 b

Honoratus Archid. Lateran. a S. Greg. Magno constitutus 164 d

Honoratus Archidiac. Salonitanus sub S. Greg. Magno 164 e f 165 a b 183 e

Honorius Papa an Sanctis adscriptus 613 e agit de Monothelitis 69 e f 70 a b c 71

Horatius Lācellottus Auditor Rotæ Pauli V 0212 c 0216 f

Hubertus Zenobonus Ep. Cremonen. 12 sec. 491 f 493 a

† Hugo Ep. Gratianopolitanus canonizatus 255 d

† Hugo Ep. Lincolniensis canonizatus 255 d

Hugo Candidus Tridentinus Cardinalis 11 sec. 652 f

Hugo filius Caroli Magni Ab. Noualitij 332 b c d 333 f

Hugo auus & Hugo pater S. Heriberti Arch. Col. 467 e f

† Humbertus Ab. Maricollensis 78 b

Hunni Thraciam vastant 9 sec. 302 d fœdus ineunt cum Leone Armeno 315 a

I

Iacobella de Rofredeschis mater S. Franciscæ Rom. 092 c

Iacobus Eruan Ep. Armenus Romæ an. 1601. 18 c

Iacobus Maltrauersus Ep. Patauinus 13 sec. 754 f

Iacobus Abbas S. Iustinæ Patauij 371 e

Iacobus Grassettus Soc. Iesu scriptor Vitæ B. Catharinæ Bononiensis 035 c e

Iacobus Fuligattus Soc. Iesu scriptor Vitæ S. Franciscæ Rom. 091 e

Ianuarius Ep. Calaritanus in ep. S. Greg. Magni 156 a 157 c 166 e 170 d 173 d 195 f

Ianuarius Ep. Malacitanus 149 f

Iarlathius Ep. Ardmachanus 5 sec. 523 d 583 c

Iaroslaus Rex Russorum 11 sec. 015 c

Iason Præfectus Corinthi sub Decio 6, 7, 8, 9, 10

Ibas Edessenus damnatus in 5 Synodo 148 e

Ignatius Diac. CP. scripsit Vitas SS. Tarasij & Nicephori 293 c 294 c d

Ildefonsus a Coloma Archiep. Barcinonensis 695 d e f

Illuminata V. Ord. August. in Monte-Falcone 03 a

Illuminata Bembi socia B. Catharinæ Bonon. 045 a 060 d

Imma Comitissa, auia S. Heriberti Archiep. Colon. 467 e f 477 a

Immedus Dux Saxoniæ, cuius posteri Duces Sabaudiæ 356 c

Imperiera mater S. Finæ Virg. 237 a

Indgualus auus S. Iudicaëlis 119 e 120 b

Ingrannus Ab. March. dein Sueßionen. S. Medardi 127 a

Ingundis vxor S. Hermenigildi solicitat hunc ad orthodoxam fidem 276 f

Innocentia de Annichinis socia B. Catharinæ Bonon. 061 b tria corpora Patauij 610 d e 611 b d

† Innocentium pro Christo occisorum gloriæ 043 e f

Innocentius X munificus ergo S. Franciscam Rom. 0211 d

Ioāna Lābertina sociæ B. Catharinæ Bonon. 060 c 080 d

† Ioannis Baptistæ gloria reuelata 0125 d

† Ioannis Euang. vestis miraculis clara 179 c d e

† Ioannes Ep. Syracus. in ep. S. Greg. Magni 165 b f 166 d 183 d 190 b 196 b

† Ioannes Beuerlacensis Ep. Hagulstad. & Eborac. 011 e f

† Ioannes Damascenus Officij Ecclesiastici restaurator 69 b

† Ioannis Gualberti Vita per B. Andream Ab. 50 a

† Ioannes monachus sub S. Gregorio Magno 141 b

† Ioannes Capistranus mitigat rigorē Ord. S. Claræ 051 c f concionatur de S. Francisca Romana 0205 e

† Ioannes Toßignanus Ord. Iesuatorum 038 a c

Ioannes IV Papa damnat Monothelitas 71 b

Ioannes VIII Papa curat scribi Vitā S. Greg. Magni 137 c Sanctis adscribit Agricolaū & alios Epp. Cabil. 516 b c

Ioannes XII Papa creat Imp. Ottonem I. 367 c 368 c

Ioannes Patriarcha CP. tempore S. Gregorij Magni 145 e 148 a 177 d 178 b 179 f

Ioannes Pseudo-Patriar. CP. iconoclasta 217 e 223 a

Ioannes Ep. Hierosolym. in ep. S. Greg. Magni 148 c

Ioannes Ep. & Visitator pro S. Greg. Magno 167 e

Ioannes Ep. Atrebaten. 9 sec. 80 d

Ioannes Ep. Cæsaraugustanus frater S. Braulionis 635 c 636 b

Ioannes Ep. Calliopolit. in ep. S. Greg. Magni 189 b

Ioannes Ep. Corinth. in ep. S. Greg. Magni 163 f 191 d

Ioannes Ep. primæ Iustinianæ in ep. S. Greg. Magni 169 c

Ioannes Ep. Larissæus sub S. Greg. Magno 189 a

Ioannes de Heinsberge Ep. Leodien. 15 sec. 252 d

Ioannes Ep. Lusitanus in ep. S. Gregor. Magni 167 b

Ioannes Dubrauius Ep. Olomucensis scriptor 014 a

Ioannes Ep. Panormi in ep. S. Greg. Magni 191 f

Ioannes Ep. Rauennas in ep. S. Greg. Magni 157 e 175 e 181 e 193 e 197 c 200 f 203 e arguitur a S. Gregorio Magno 181 e f 182 a b c

Ioannes Ep. Rauennæ 8 sec. 408 f

Ioannes Ep. Squillacenus in ep. S. Greg. Magni 167 b

Ioannes Ep. Turritanus in Lucania 033 b

Ioannes Ep. Veliternus in ep. S. Greg. Magni 167 a b

Ioannes Baptista Altieri Vicesgerens Vrbani VIII 0207 c 0208 c 0209 a

Ioannes Oliuerius Ab. monast. S. Medardi 16 sec. 128 b

Ioannes Persa Ab. inuisit S. Greg. Magnum 199 c

Ioannes Ab. S. Seuerini Neapoli 9 sec. 12 f 22 a

Ioannes Bapt. Pamphilius Auditor Rotæ Pauli V 0206 0212 0216 f

Ioannes Garzias Mellinus auditor Rotæ 0212 b

Ioannes de Mazanchellis Auditor Cameræ 15 sec. 0213 c

Ioannes Notarius sub S. Greg. Magno 157 c Defensor 189 f

Ioannes Presb. Chalcedon. in ep. S. Greg. Magni 178 a

Ioannes Archidiac. in ep. S. Greg. Magni 165 e

Ioannes Diac. scriptor Vitæ S. Greg. Magni 122 c 137 Latine vertit Acta XL Martyrum Sebastenorum 12 f 13 a 22 a

Ioannes Subdiac. rector patrimonij Liguriæ sub Gregorio Magno 188 a

Ioannes de Niuella Canonicus Regul. 13 sec. 416 e

Ioannes a S. Geminiano Ord. Præd. scriptor Vitæ S. Finæ 236

Ioannes Mateotti Confessarius & scriptor Vitæ S. Franciscæ Romanæ 089 b 091 a

Ioannes Ogilbeus Soc. Iesu in Scotia occisus 3 b c

Ioannes Moschus auctor Limonarij seu Prati spiritualis 65 66

Ioannes Eremita Cellarum an Beatus? 50 51

Ioannes Cantor Romanus in Angliam missus 149 b

Ioannes Defensor Consiliarius S. Gregorij Magni 149 f

Ioannes Exconsul, Patricius & Quæstor in ep. S. Gregorij 146 c

Ioannes Toparcha Hasnoniensis 7 sec. 77 d

Ioannes Curcij Princ. Vlidiæ in Hibernia 12 sec. 524 b 533 a b

Ioannes de Vigris pater B. Catharinæ Bononiensis 035 f 046 e

Ioannes de Malaterra famulus B. Ioannis Vicentini 492 e

Iobia filia Saporis R. Persarum 415 c

Iocelinus mon. Cisterciensis scriptor Vitæ S. Patricij 521 524 b 540 b

Ionas Ep. Aurelianensis 9 sec. 751 e

Ionas scriptor Vitæ S. Attalæ Ab. 42 e

† Iosephus inuisit B. Catharinam Bonon. 058 a

† Iosephus gymnographus duplex 434 c d

Ioslenus Ep. Sueßion. 12 sec. 750 d

† Irene Imperatrix pro fide zelosa 296 d

Irene vxor Constantini Copronymi 226 d

Isaæcius pater S. Theophanis 218 f

Isam Dux Arabum persecutor 8 sec. 355 f 356 a e

Isabella vxor Ferdinandi Arragonij R. Neapol. 079 b

† Isidori Ep. Hispalen. amicitia cum S. Braulione 635 c f 636 a f 637 a c d

† Ita Hiberna amita S. Mochœmoci 281 c deum educat 282 c

† Itta siue Iduberga mater S. Gertrudis 592 b 594 e 595

Iudith vxor Henrici 1 Ducis Bauariæ 365 b

Iulia socia S. Eupraxiæ 269 c 273 euocatur eius precibus ad cælum 274 d

Iulia Clarissa Mediolan. 085 f

† Iuliani Briuatensis M. Reliquiæ Parisijs 39 c

Iulianus in epist. S. Greg. Magni 159 f

Iulius Vrsinus Soc. Iesu scriptor Vitæ S. Franciscæ Rom. 091 d

Iunctus Frontonius Pseudo-Ep. Mediolanen. 6 sec. 123 b

† Iustus Archiep. Cantuar. 153 b 164 d

Iustus eremita excipit S. Patricium 545 d

† Iuuenalis Ep. Narnien. apparet S. Probo morienti 405 c

K

† Kannechus experitur hymni S. Patricij vtilitatem 576 d

† Kanichus Ab. Hibernus 7 sec. 284 f 286 287 a

Kennethus Ep. Glentaniræ in Scotia 02 d

† Kieranus de Sagir Hibernus 5 sec. 523 a b 582 c d

† Kilianus Ep. M. in Franconia 601 d e 602 a

L

Labasius habetur Martyr 257 b

Lachteanus fundator monast. Achadhuri in Hibernia 282 a

† Læti Leuitæ basilica Pitiueri 463 c

Lætus Ab. Ord. Vallumbrosani an Sanctus? 500 d

Lambertus mon. Tuitiensis scriptor Vitæ S. Heriberti 465 d e f de eo errores variorum 465 e f 466 a b c

Landulphus Ep. Cremonen. 11 sec. 491 f

† Laurentij M. corpus miraculis clarum 178 e

Laurentius exulfactus Ep. Mediolanensis 6 sec. 123 b defunctus 188 a

Laurentius Archidiac. Lateranensis sequestratus 164 d

Laurentius de Portianis, maritus S. Frāciscæ Rom. 0176 d obit 0197 a

† Lazarus frater Marthæ & Mariæ 343 d

† Leander Ep. Hispalen. Legatus CP. 131 d 142 b 146 f

† Leo Papa brandeum pungit secuto sanguine 154 e 178 f

Leo 3 Papa 300 d 301 a

† Leo 4 Papa 196 e

† Leo 9 Papa ante Bruno dictus 477 f transfert corpus S. Longini 380 c

Leo Ep. Catanen. in ep. S. Greg. Magni 165 e 166 d

Leo Ep. Rauennæ 10 sec. 470 c

Leo Armenus Imp. iconomachus 74 e f 215 a 222 d euertit statum Ecclesiæ & Imperij 301, pellit Episcopos 302 & seqq.

Leo Chazares Imp. Copronymi filius 216 d 217 b 219 d

Leo Allatius de operibus Metaphrastis 435 a b

† Leodegarius iussu Ebroini occisus 78 c e f

Leogarius R. Hiberniæ tempore S. Patricij 523 a c 525 a c d 530 c 548 c d f 549 550 551 a f 552 d

Leogerus benefacit S. Patricio 561 e

† Leonides M. Corinthi sub Decio 11 a b c

Leonora custos corporis B. Catharinæ Bonon. 079 e f

Leontia vxor Phocæ Imp. 187 b e

† Leontius de Petra eremita in Lucania 029 d

Leontius Ep. Vrbinas in ep. S. Greg. Magni 197 e

Leuigildus pater S. Herminigildi 277 b

Libertinus Exconsul in ep. S. Greg. Magni 159 c 174 b

Libertinus Prætor Siciliæ in ep. S. Greg. Magni 195 d

Licinius in regni consortem assumptus 22 c occisus 22 e

Lietduinus Ab. Vedastinus 11 sec. 459 b

† Loëmanus Ep. in Hibernia 5 sec. 523 a

Locradius Hibernus tempore S. Patricij 556 d

Lois auia S. Timothei 53 a

† Lonanus discipulus S. Patricij 569 c excipit S. Patricium 556 b

Longinus Strato sub Mauritio Imp. 150 b

Lotharius Princ. Latinorum, Rex Italiæ 9 sec. 364 e 366 b

† Luanus fundator monasteriorum Hiberniæ 561 b c

† Lucas eremita Armenti in Lucania 029 d 034 c

Lucia Mascaronia magistra B. Catharinæ Bonon. 047 a 050 051

Lucidus Ep. Ficulinus 207 f 208 a b c

† Lucifer Ep. Calaritanus 06 c

† Luctichernus Ab. Hibernus 7 sec. 284 c

† Ludmilla Ducissa Bohemiæ baptizatur 018 e 025

Ludolphus 1 Dux Saxoniæ 10 sec. 35 b f

Lugacius Ep. Hiberniæ sub S. Patricio 559 f

Lugadius Ep. Hiberniæ sub S. Patricio 559 f

Lugadius Rex Hiberniæ 5 sec. 523 d

Luitprandus Rex Longobard. benigne excipit S. Zachariam Papam: ablata restituit 407 e f 408 a b f moritur 409 d

† Lumanus nepos S. Patricij, scriptor Vitæ eius 520 a 548 f 551 b c f 578 c

† Lupi Ep. Cabilonen. eleuatio 515 c

Lupita soror S. Patricij 522 d 551 b 562 a b

† Lupus Archiep. Lugdunen. 6 sec. 350 e

Lysias Dux Armeniæ sub Licinio 12 b 20 b 23 d

M

Mabbo Ep. Leonen. corpus S. Pauli Ep. defert Floriacum 109 b c d monachus dein Floriaci 110 a b 111 e

Macarius Ep. Nicopolitanus Armeniæ 462 c

Machaldus Princeps sceleratus conuertitur a S. Patricio fit Episcopus in Mannia insula 570 e f 571 a b

Maccuthenus scriptor Vitæ S. Patricij 520 c

Malachias discipulus S. Patricij 558 a b

† Macrina soror SS. Basilij, Gregorij, Petri &c. 05 a 06 c d

Madefledis Abb. a S. Amato instituta 257 e

Maël Magus contra S. Patricium 552 e

Magnus Presb. Mediolanen. in ep. S. Greg. Magni 191 c

Mahamad R. Saracenorum Cordubæ 9 sec. persecutor 93 f 329 e

† Malachias Ep. Ardmachanus 12 sec. 523 d 561 c

Malachias Ep. Dunen. transfert corpora SS. Patricij, Columbæ & Brigidæ 12 sec. 524 b

Malcobus R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

† Mamertus Ep. Viennen. 5 sec. 448 b

Mamertus Ab frater S. Dominici 53 c

Mancenus a S. Patricio Connactiis præpositus 553 d

Manichæi oppugnati a S. Nicephoro 300 f

† Marcius, aliis Martinus solitarius in Campania 233 a b 234 f

Marcus Ep. Hierosolymorum 2 sec. 629 c

Marcus Rex in VVallia a S. Paulo Ep. Leonen. instructus in fide 110 e 114 b c d f 117 f 118 a

Marcus Fantuzzi Prouincialis Ord. Minorum 063 c

† Mardarius M. 219 c 220 b

† Margaritæ gloria reuelata 0126 c

Margarita Estensis Ferrariæ 15 sec. 036 a 037 e 046 f 060 b

† Mariæ Magdalenæ gloria reuelata 0128 c procuratio Ord. Oliuetani 0190 b f

† Mariæ Ægyptiacæ Vita per S. Sophronium 72 e

Maria Magd. Anguillaria Oblatarum S. Franciscæ Rom. Præfecta 091 0176 0207 e 0208 d

Maria Vasquez deuota S. Iosepho ab Arimathæa 510 f

Marianus scriptor Ord. Minorum 16 sec. 663 e 665 c

Marinianus Ep. Rauennas 149 f 157 e 164 d 170 a 182 d e f 183 a b 184 d 194 d 197 f

Marinus M. apud Græcos 755 c d

Marius Gabrielius scriptor historiæ Inuentionis corporis S. Franciscæ Rom. 0207 0209 a

Martialis Ep. Mantuanus 11 sec. 379 f

† Martini Ab. Vertauensis ecclesia Pitiueri 463 b

† Martinus Ep. Turonen. an exceperit S. Patricium, num eius successor? 526 d e f 544 f

Martinus Ep. Corsicæ in ep. S. Greg. Magni 267 b

Mathilda Magna Comitissa, filia Bonifacij Marchionis Tusciæ & Lombardiæ, adhæret Sedi Apostolicæ: adiuuatur a S. Anselmo Ep. Lucensi 648 b c 650 c d 651 b c 653 b 655 f 660 f 661 d 662 a d

Mathildis auia B. Mathildis Reginæ 357 a 359 e

Mathildis filia Henrici Aucupis R. Germaniæ 342 b

Mathildis filia Ottonis 1 Imp. Abbatissa 364 f 370

Mauritius Imp. prohibet e militibus monachos fieri 176 a defendit simoniace ordinatum Episc. 184 a admonetur a S. Greg. Magno 185 186 pœnitens occiditur 186

† Maurontus castigat S. Eusebiam sororem 454 a b 456 a b

† Maxelendis V. Martyrium, translatio 77 f 78 a b

† Maximi Episcopi Patauini inuentio 610 c e

† Maximianus Siculus Ep. Syracusanus 143 c d e 149 f 158 a 165 c 168 c 169 b d 189 d 192 d 198 d

Maximianus an Abbas S. Gregorij Magni? 123 d 138 e 164 d

Maximianus Imp. suscitat persecutionem 259 b c

† Maximilianus Ep. Laureacen. M. 104 f

Maximus Ep. Hierosolymorum 4 sec. 627 b 628 b c 630 b

Maximus inuasor Episcopatus Salonitani 183 e f 184 198 b

Mazabanes Ep. Hierosolym. 3 sec. 616 d 629 e

Meginardus Ep. S. Ruffinæ seu Siluæ-Candidæ 649 d 650 b

Meginboldus Ab. Burbacen. 416 a

Megistus Ep. Ostien. & Bibliothecarius 206 e

† Mel Ep. nepos S. Patricij 551 c 561 f 562 a scriptor Vitæ huius 520 a 578 c

Meldanus Ep. Hiberniæ sub S. Patricio 559 f

† Meletius Ep. Antiochenus 06 b 09 d 628 b

† Mellitus a S. Gregorio in Angliam missus 134 a 149 f 153 b 164 d

† Memessa V. a S. Patricio baptizatur 572 c d

† Merulus monachus sub S. Gregorius Magno 141 a

† Methodius Patriarcha CP. 227 a resert corpus S. Nicephori 320

Metrodorus Smyrnæ igni traditus, an Marcionista? 103 c d

† Michaël Ep. Synadarum 301 b

Michaël Balbus Imp. iconoclasta a S. Nicephoro exule monetur 315 e f 316 a

Milchon Hibernus, cui venditus S. Patricius 522 d 523 a 542 f 543 b 546 c 547 f

Milo Ab. Autisiodori Ord. Præmonst. 373 b

Minutianus Protector Maximiani Imp. in Macedonia 344 e

Mochua Episc. Ændrumensis a S. Patritio constitutus 548 b c

† Mochumba discip. S. Mochemoci 7 sec. 287 b

† Mocteus Lutmagensis in Hibernia 5 sec. 523 c 567 d e f

† Modesta Abbatissa 7 sec. 596 f 597 a

Modesta de Argentis, socia B. Catharinæ Bonon. 061 a

† Modestus Patriar. Hierosolymit. obit 69 c

Moel-Patricius Ep. Hiberniæ 9 sec. 532 c d

† Moëlruanus Ab. in Hibernia 86 f 87 b d

† Mofecta Fecheanus Hibernus 287 a

Mogenochus Ep. nepos S. Patricij 551 b

† Molua filius Cochei Hibernus 7 sec. 282 b 287 a

Monofantulus sacrificulus Aquileiæ sub Numeriano 418 f 419 a

Monothelitæ oppugnati a S. Sophronio 69 70

Montanus hæresiarcha Cataphrygum 4 b c

Moraui lacius olim dominantes, conuersi a SS. Cyrillo & Methodio 013 e 020 e f 022 d e

Muircheartach R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

† Munis Ep. nepos S. Patricij 551 c 561 f 564 a b

Muridanus socius Metrodori an hæresi infectus? 103 d

Murinus contra S. Patricium punitus 555 c d

Myro mater S. Sophronij 72 b

N

† Narcissus Ep. Hierosolymorum 614 c f 615 621 f

Narses Patricius in epist. S. Gregorij Magni 146 192 f

† Natalis Ep. Salonit. in ep. S. Greg. Magni 171 a b f 164 f 183 e

Neapoleo Comitolus Ep. Perusij 339 c

† Nicetius Ep. Lugdunen 6 sec. 39 b

† Nectarius Ep. Augustoduni 37 e

Nectauius Rex Pictorum baptizatus 7 sec. 449 e

Neophytorum hæresis a S. Greg. Magno compressa 161 e

Nessa mater S. Mochœmoci 281 c

Nicetas Hegumenus in Nicæna II. 227 c 228 e

Nicetas Pseudo Patriarchæ CP. 227 b 228 c

† Nicolai de Iuuenatio Ord. Prædic. corpus Perusij 611 c f

† Nicolaus Papa euocat SS. Cyrillum & Methodium 021 a 022 f auersatur Iudæos 196 e

Nicolaus de Cusa Cardinalis Legatus Apostolicus 249 e

Nicolaus Estensis Princeps Ferrarien. 15 sec. 36 a

Nicolaus de Sanuti Comes de Balneo-Porrettæ 061 c 62 b

Niger Archidiaconus Cremonensis 13 sec. 753 d f

Ninius scriptor Historiæ Britanniæ 522 a

Nodulfus Longobard. in ep. S. Greg. Magni 175 f

Numerianus Imp. persecutor 418 f

O

Octauianus Antipapa 12 sec. 753 c e

Octauius Præses Cæsareæ Cappad. 1 sec. 385 e 386

Oddo de Comitibus Nobilis Cremonensis 13 sec. 752 b

Odelardus pater S. Berlendis 600 a b

Odoarius Ab. S. Zachariæ in Pyrenæis 9 sec. 93 b e

Odolricus Ep. Aurelianensis 463 b

Odoricus Abbas S. Iustinæ Patauij 371 e

† Odrannus auriga S. Patricij 555 d

Oëngus R. Mumoniensis a S. Patricio baptizatus 555 f 556 557 a

Oëngus alius obest S. Patricio 565 e

Oënus miles 12 sec. ingressus purgatorium S. Patricij 587 e 589 c

Ogiua Regina Franc. vxor Caroli Simplicis 750 b 751 f

Oldericus Francus Ep. Cremonensis 12 sec. 491 f

Olcanus a S. Patricio litteris instructus 558 c fit Episcopus 568 b

Oliuerius Chapperon Ab. S. Petri-Vini 15 sec. 129 b

Ono benefacit S. Patricio 561 f 562 b

† Onuphrius instruit S. Franciscam Rom. 0149

Opportunus Ep. Aprutinus siue Interamnen. 165 f

Optatus Defensor sub S. Greg. Magno 157 b

† Orentius Ep. Ausciorum 373 e

Origenes Presbyter ordinatus a S. Narcisso Ep. Hierosol. 616 a b

Osismij populi Armoricæ Britones excipiunt 108

Otto Dux pater Henrici Aucupis 359 b e obitus & familia 360 b

Otto 1 natus matre B. Mathilda 361 a fit Rex Germaniæ 362 a b, molestus patri 363 c fit Imperator 367 c d, amat matrem 363 f 364 a b 367

Otto 2 Imp. natus 364 f

Otto 3 Imp. creat Cancellarium S. Heribertum 468 d 477 d moritur 470 480 b

P

Pacifica Barbieri socia B. Catharinæ Bonon. 060 e 063 e f

† Palladius Ep. in Hiberniam missus moritur 522 f 524 c d 529 d 545 e

Palladius Presb. de Monte-Sina in epist. S. Greg. Magni 175 f

Pantaleon Natarius sub S. Greg. Magno 157 c 160 a 188 c

† Pantaleonis M. corpus Genuæ 417 c monast. Coloniæ 470 f

Paphnutius Ep. in Cappadocia 390 d

† Paschasij Diac. dalmatica 179 e

Paschasius Conf. Beneuenti 53 e

Paschasius Ep. Vice-Dominus & Maior Domus S. Gregorij Magni 157 e

Paßiuus Ep. Firmanus in ep. S. Greg. Magni 165 e

Paterius Notarius S. Gregorij Magni 149 f

† Patricij Ep. Conf. depositio an Aruernis 417 b c

† Patricius filiolus magni Patricij, scriptor Vitæ huius 520 a b 578 c

Patricius de Patriciis Ord. Oliuetani 14 set. 0188 d

Paula Mezauacchi socia B. Catharinæ Bonon. 060 d 080 e

† Pauli Ap. catenæ pars donata Constantiæ Augustæ 179 b

† Pauli M. CP. corpus Venetiis 609 b

Paulina reclusa apud Thuringos 342 c

Paulinianus Ep. Leonen. in Armorica 10 sec. 110 a

† Paulinus Archiep Eboracen 153 b 164 d

† Paulinus Ep. Antiochenus 06 e

Paulinus Presb. Soracte in ep. S. Greg. Magni 158 c

† Paulus Apost. misit Aristobulum in Britanniam 374 c e habitus procurator Ordinis Oliuetani 0190 b

Paulus V Sanctis adscribit Franciscam Rom. 0206 e

Paulus Ep. Nepesinus in ep. S. Greg. Magni 167 e

Paulus ex Patriarcha CP. monachus 228 b

Paulus Scholasticus in epistola S. Gregorij Magni 145 c

Paulus Bernriedensis scriptor Vitæ Gregorij VII Papæ 648

Paulus pater B. Torelli 500 e

Paulus Buxa pater S. Franciscæ Rom. 092 c

Paulus Casa-noua collector Vitæ B. Catharinæ Bonon. 045 c

Pelagius Papa decessor S. Gregorij Magni 132 b 143 a b 144 a 176 c

Peregrina Leonori socia B. Catharina Bonon. 060 f

Perphius siue Porfius pater S. Pauli Ep. Leonen. 112 c

† Petri & Pauli Apost. corpora miraculis clara 178 d

† Petronillæ V. corpus in Gallia 614 d

† Petrus Apost. an miserit S. Aristobulum in Britanniam 375 b

† Petrus M. sub Copronymo 609 b

Petrus Igneus Ep. Albanensis Cardinalis 11 sec. 650 f 653 b

Petrus Ep. Camerini 10 sec. 321 c 322 d

Petrus Ep. Istria in ep. S. Greg. Magni 193 c

Petrus Ep. Trecensis a S. Greg. Magno consecratus 163 d

Petrus Ep. Vercellen. an Sanctus & Martyr? 373 a

Petrus Pseudo-Episcopus Lucensis 11 sec. 650 f

Petrus Arimandus Mantuæ 13 sec. 754

Petrus Ab. S. Æmilij 12 sec. 100 f 101 d

Petrus Ab. Clarauallen. 342 f

Petrus Diac. Consiliarius S. Gregorij Magni 149 f

Petrus Subdiac. sub S. Greg. Magno 157 b 158 d 159 a 160 c e

Petrus a Catanio socius S. Francisci 3 b

Petrus Strozzius Secretarius Pontificis 0206 c

Philippus gener Mauricij Imp. 186 d

† Philippus Agyriensis in Sicilia 027 f

Philippus III R. Hispaniæ instat pro Canonizatione B. Saluatoris de Horta 691 a f

Philippus Bonus Princ. Belgij æstimat Dionysium Carthus. 254 a b

Philippus Dux Mediolanensium bellum gerit contra Bononienses 037 f

Philippus Philonardus Cardinalis 98 b

Philippus Ep. in ep. S. Gregor. Magni 159 d

Philippus Calandrinus de Sarzana Ep. Bonon. 061 c

Philippus Comes Excubitorum in ep. S. Greg. Magni 147 b

Philippus Osulleuanus scriptor Vitæ S. Patricij 522 b

Phocas declaratur Imp. 186 d f 187 b c a S. Gregorio Magno instruitur 187

Pilatus S. Longinum Centurionem accusat 387 a b c

Pimenius Ep. Amalphit. in ep. S. Greg. Magni 171 e f

† Pinuphius Ab. 343 d

† Pippinus pater S. Gertrudis 592 b 594 e f

Pippinus Rex Francorum coronatus 406 b 407 a

Pirona Hergods reclusa Mechliniæ 15 sec. 416 f

Pius 2 Papa altare S. Gregorij Magni collocat 125 e

† Plato Hegumenus Sacudeorum 227 b 228 d

Plinthas pater S. Sophronij 72 b

Polychronius Presb. inuenit Reliq. XL Mart. Sebasten. 29 c d

Primianus an vocetur S. Longinus Centurio 383 b

† Prisci Ep. Capuani M. corpus inuentum 398 b c

Probus Ab. Xenodochij Hierosol. sub S. Greg. Magno 150 a 157 b 159 e

Probus scriptor Vitæ S. Patricij 521 a 522 c

† Proclus Ep. CP. eleuat Reliq. XL Mart. Sebasten. 29 f

† Procopij M. templum in Hiera insula 223 d

Prouidentius Ep. in Istria in epist. S. Greg. Magni 193 c

† Pulcheriæ a S. Thyrso reuelantur Reliq. XL Mart. Sebastenorum 29 b

Pulcheria filia Theodosij Magni Imp. 09 d

R

Rachisus e Duce Foroiuliensi Rex Longobardorum 409 d e, fit monachus 410 c d

Ragallus Rex Conactiensium 7 sec. 290 d

Rainaldus de Peris Ep. Comensis 652 d

Rangarius Ep. Nouiomen. 9 sec. 751 f

Rangerius Ep. Lucensis 11 sec. 648 c

Rastilaus Princeps Morauiæ conuertitur 018 a

Recaredus R. Gothorum ad fidem conuersus 277 b obest Iudæis 196 d

Recaffredus Ep. Cordubæ 9 sec. 92 a e

† Recuperatus M. in Mauritania 341 e

Reinhardus Ab. Reinhausen. in Saxonia 02 e

Reinhilda mater B. Mathildæ Reginæ 359 d

† Reginæ V. M. eleuatio Flauiaci 507 e

Reginbaldus Comes Alemāniæ proauus S. Heriberti 467 e

Remismundus Rex Arianus an pater S. Matronæ 401 b

† Reolus Ep. Remensis 77 e f

Richardus 2 Princeps Capuanus 11 sec. 232 d

Richardus Ab. Eliensis 12 sec. 607 f 608

Richardus Ab. Sueßion. 11 sec. 750 a 751 f

Richardus a S. Victore 3 a

Richardus Stanihurstius scriptor Vitæ S. Patricij 522 b

Richburga Abb. Northusana 10 sec. 368 e f 369

Richerius Archiep. Senonen. transfert caput S. Greg. Magni 129 a

Ricilianus Rex Sueuorum Arianus in Hispania 61 d 62 b

† Rictrudis mater 4 Sanctorum liberorum 452 f 453 a fit sanctimonialis 453 c

† Riochus Ep. nepos S. Patricij 551 c 561 f

Rius seu Russus a S. Patricio conuersus 547 d

Robertus Bellarminus pro Canonizatione S. Franciscæ Rom. 0206 c

Robertus Ep. Tricariensis 027 e 034 e

Robertus Guiscardus Dux Apuliæ Romam liberat 653 d

Robertus Malatesta miraculis clarus 037 e 038 b

Rochair magus contra S. Patricium punitus 553 c

Rodanus armentarius S. Patricij 569 a

Rodingerus Confessarius S. Elisabethæ 417 a

Rodoinus Præpositus monast. S. Medardi Roma Sueßionem tulisse dicitur Reliq. SS. Sebastiani & Gregorij Magni 126 c d

Rodulphus Dux Sueuiæ fit Imperator 652 e

Rogerus Ep. Catalaunēsis 11 sec. ad Russos missus 015 c d

† Romanus M. Gerundensis 624 b

Romanus Exarchus in ep. S. Gregorij Magni 174 d

Romanus Notarius S. Greg. Magni 157 b Defensor 159 b 168 d 171 d 191 a

Ronanus Dux Heliæ in Hibernia 7 sec. 284 c d e

Rothadus Ep. Sueßionen. 9 sec. 751 e

† Ruffinæ Episcopatus Silua Candida 649 d

Rudolphus Ab. Vallumbrosanus 11 sec. 49 c d

Rupertus Ab. Tuitiensis scriptor Vitæ S. Heriberti 466 e

Rusticus Ab. Vallumbrosanus 11 sec. 49 e

Rusticus Diac. in ep. S. Greg. Magni 166 a

Rusticus mon. socius S. Leobini 351 a

S

† Sabas Ab. Officij Ecclesiastici scriptor 69 a

Sabaudi Duces e Saxonibus prognati 356 c f

Sabinianus Ep. Iadertinus tempore S. Greg. Magni 184 b

Sabinianus Diac. in ep. S. Greg. Magni 176 d 199 d

Sabinus Ep. Callipoli a S. Greg. Magno consecratus 164 d

Sabricius frater S. Valentini Ep. Taracinen. M. 428 c d

† Sagaris Ep. M. Laodiceæ 343 a

Samaritana Superbi, socia B. Catharinæ Bonon. 060 e

† Sampson Ep. Dolensis in Armorica 112 d

Sancia Regina filia Sancij 1 R. Lusitaniæ 258 c

Sanctius Ep. Bouensis. 15 sec. 0212 e

Saranus Ep. in Scotia 3 f

Saranus Regulus Dalnardiæ obest S. Patricio 568 a

Sauinus Subdiac Theudelindæ Reg. Longobard. 198 f

Scholasticus Dux Campaniæ in ep. S. Greg. Magni 164 e

† Sebastiani M. corpus Sueßione 126 127

Sebastianus Ep. Rhizinæ in Mesopot. 166 d 175 f

† Secundinus discip. S. Patricij 561 e 583 a scriptor hymni de S. Patricio 523 b 576

Secundinus seruus Dei in ep. S. Greg. Magni 170 b

Segresia soror S. Geraldi 291 d

Senanus frater S. Patricij Diaconus 519 c

Senior Ep. ordinat S. Patricium Presbyterum 522 e 527 c

† Sen-Patricius Ep. Ardmachanus 5 sec. 523 c 532 d 582 b 583 b c 588 f

† Serenus Ep. Maßiliensis in epist. S. Greg. Magni 170 c 173 e

Sergecius Presb. socius S. Patricij 522 f 545 c

Sergius Patriarcha CP. monothelita 69 e f 70 a b c

Sergius Defensor pro S. Greg. Magno 157 b 172 d

† Seruatij monast. in Saxonia 357 a b 358

Sesgnenus a S. Patricio baptizatus 548 f

Seuerinus Papæ damnat Monothelitas 71 b

Seuerus Ep. Aquileiæ schismaticus 193 e f

Seuerus Ep. Gradensis caput schismaticorum 193 f 194 a

† Sidonius Apollinaris Ep. Aruernorum 448 a

Sighardus Ab. Augustanus S. Vdalrici 11 sec. 621 e 623 f

Sigismundus Imp. veneratur Perusij reliquias B. Erico 339 b

Siluanus Ep. Tarsensis 4 sec. 627 e

† Siluestri Ep. Cabilonen. eleuatio 515 d e f

† Siluia mater S. Greg. Magni 104 e 130 e 138 c 139 a 205 f

Siluia seu Siluania V. in Thebaide 2 e

Siluius Fauilla Ab. S. Mariæ-nouæ Romæ 0207 e

† Simeon Stock Carmelita 417 d

Simon seu Simonettus de Camerino Ord. Erem. S. Augustini 02 f

Simon Rolandus seu Vela ob imaginem Deiparæ V. in Extramadura collocatam clarus 53 e

Simoniaci a S. Greg. Magno suppreßi 161 f 162 163

Sisinnius Cappadox S. Elpidij discip. 103 b

† Sixti M. altare Niuellis 595 c

† Sixtus 3 Papa mittit S. Patricium in Hiberniam 523 a

Slauorum Apostoli SS. Cyrillus & Methodius 013 f

Slebinus filius Suebne Ducis Hiberni 7 sec. 284 f 285 a

† Solinæ V. M. translatio Carnuti 258 e

† Sozon M. Pompeiopoli in Cilicia 022

Speraindeus Ab. Cordubæ 9 sec. 91 c

† Stephanus ex Carthusiano Ep. Diensis 255 e

† Stephanus Iunior M. sub Copronymo 609 a b c

Stephanus ex Abb. Benedictino Franciscanus 257 e

Stephanus Chartularius in Sicilia in epist. S. Greg. Magni 175 d

Stephanus contra Monothelitas Romam missus a Sophronio 70 71

† Strategij Martyres, & alij illustres 222 a

Sueuorum Reges in Lusitania & Galicia 400 e f

Suibne Dux Heliæ in Hibernia 7 sec. 284 e 285 a

Suibneus R. Hiberniæ 7 sec. 523 f

Suppo Comes Piceni 9 sec. 209 c d

† Syagrius Ep. Augustodunen. 161 f

Symmachus Defensor sub S. Greg. Magno 157 e

† Symphorianus M. Augustoduni 37 e 39 f

Sympronianus Nouatianus hæreticus 04 b

T

† Tarasius Patriarcha CP. 227 b 296 d 298 c d

† Tarcilla amita S. Greg. Magni 138 172 a b

Tergaudus Ep. Treuirorum excommunicatus 209 a 749 d 751 e

Tertius Proconsul Græciæ sub Decio 10 d 11 a

† Tetricus Ep. Autißiodori 417 c

Thancmarus frater Henrici Aucupis 359 b

† Tharsicius M. in Francia 343 a

Theoctista soror Mauricij Imp. 145 e

Theodati regula ante S. Benedictum 123 e

Theodobertus R. Austr. a S. Greg. Magno monitus 16 a

Theodoricus R. Burgund. a S. Greg. Magno monitus 16 a

Theodericus R. Franc. posseßiones dat Ecclesiæ Atrebat 78 c d ob cædem S. Leodegarij Teruanense & Vedastinum monasteria dotat 78 79

Theodericus Loërius a Stratis scriptor Vitæ Dionysij Carthusiani 246 a 247 d

† Theodora Imperatrix cultum imaginum restituit 319 f 320 a

Theodoretus damnatus in S. Synodo 148 e

† Theodorus Ep. Cantuariæ 149 b e

† Theodorus Studita exul Acritæ obit 75 a d e accessus ad

Leonem Armenum 228 a 229 a epistola ad S. Nicephorum exulem 293 f

Theodorus Papa 409 f 411 a damnat Monothelitas 71 b

Theodorus Patriar. Hierosol. pater Theodori Papæ 72 a

Theodorus Ep. Maßiliensis sub S. Greg. Magno 195 b 196 b

Theodorus pater S. Nicephori ob fidem bis exul 295 d e f

Theodorus Medicus in ep. S. Greg. Magni 176 b

Theodorus fil. Megisti Caratanti benefacit Sedi Apostolicæ 410 e

Theodorus Mopsuestenus damnatus in V Synodo 148 a

Theodosius 1 Imp. fouet S. Eupraxiam V. consanguineam 266 b c

Theodosius Æliota Ab. 6 sec. 435 d

Theodota mater S. Theophanis 218 f

† Theodulphi Ab. Remensis translatio 373 f

Theophanus an Ep. Sanctonensis & Sanctus? 103 d

Theophanes Presb. CP. scriptor Vitæ & Translationis S. Nicephori CP. 293 e 318 b

Theophanes Laidotyrus Præfectus Cypri sub Copronymo 609 d

Theosebia vxor S. Gregorij Nysseni 05 b c d

Thietmarus Comes Magister Henrici Aucupis 359 e f 360 b

Thietricus pater B. Mathildæ Reginæ 359 d

† Thomas Cantuariensis apparet B. Catharinæ Bononiensi 037 b 068 f 069 a

Theudelinda Regina Longobardorum 198 f 199 e

† Thyrsus M. reuelat Reliq. XL Mart. Sebasten. 29 b

Tiernomailus Vicarius S. Pauli Ep. Leonen. 119 e

† Tiburtij M. corpus Sueßione 750 c

Tietwidis mater S. Heriberti Archiep. Colon. 467 e

† Tigrida soror S. Patricij 519 c 551 b

Tirechanus scriptor Vitæ S. Patricij 520 c

Traiani Imp. error defletur a S. Gregorij Magno 136 b c 155 a b

Traianus Presb. in ep. S. Greg. Magni 165 d

Trasimundus Dux, gener Grimoaldi Regis Longobard. 408 c

Trebellius Bulgarorum Rex ethnicus, non est conuersus 257 f

† Treha V. a S. Patricio consecrata 558 e

Tremeus ferox Hibernus tempore S. Patricij 567 b c

Triamus Ep. socius S. Patricij 556 e f 557 a

Triballi Bulgaris misti, conuersi a SS. Cyrillo & Methodio 013 d

Tuathal Margarb R. Hiberniæ 6 sec. 523 e

Turgesius tyrannus Noruagiensis inuadit Hiberniam 292 e f 575 f 576 a 578 c

Turturini populi Hiberniæ a S. Patricio conuersi 559 b

Tuscanius Comes Turris, Armenti & Petræ in Lucania 033 f

V

Valentio Ab. S. Gregorij Magni 123 c e 138 e 139 c

† Valericus ad Somonam quiescit 599 b f

Valerius Chartularius sub S. Greg. Magno 160 b

Vbaldus Ep. Mantuanus 11 sec. 648 f 655 c 656 e 658 d

Vbertus Cardin. Prænestinus 652 d

Vbertus Comes Maurianæ, Marchio Italiæ 332 f

Vdalricus Ep. Patauinus 11 sec. 654 a

Venantius Ep. Perusinus in ep. S. Greg. Magni 169 e

Venantius Ep. Lunensis in ep. S. Greg. Magni 195 e

Venantius Patricius Panormi in ep. S. Greg. Magni 165 f 173 c

Venustus Dux Corinthi sub Decio 11 a b c

Vgo scriptor miraculorum S. Anselmi Lucensis 658 b 660 c

Victor Ep. Cenoman. 6 sec. 39 b

Victor Ep. Panormit. in ep. S. Gregorij Magni 163 e 164 b 173 a

Victor Princeps a S. Patricio baptizatus 568 d

† Victorinus, Victor & socij Martyr. sub Decio 5 d 10 f 11 a

Victorinus miles Maximiani Imp. in Macedonia 345 a

Victoricus, dictus Angelus S. Patricio apparens 536 b

† Vincentia V. M. Cauriæ in Hispania 373 f

Vincentius Presb. Niuernis, an Sanctus? 257 f

Vindricus Ab. Tullensis 02 d

Vinehinus discip. S. Pauli Leonen. 116 b

Vigianus Scotus sub Malcolmo Rege, an Sanctus? 257 f

† Vinnocus socius S. Patricij 570 b

Virgilius Ceparius Soc. Iesu scriptor Vitæ S. Franciscæ Rom. 091 d

† Vitalianus Papa 149 b e

Vitalianus Ep. Sipontinus in ep. S. Gregorij Magni 172 d

† Vlodomirus Rex Russorum 015 c

Vmarus Saracenus capit Hierosolymam 71 d e

Volchanus fauet S. Patricio 568 e f

Volferius Archiep. Viennen. 8 sec. 416 b

Vratislaus Dux Bohemiæ pater S. VVenceslai 018 f 019 a

Vrbanus VIII destinat scuta 5000 fabricando monumento S. Franciscæ Romanæ 0209 b

Vrbicus Defensor sub S. Greg. Magno 157 b

† Vltanus frater S. Foillani Foßis degit 594 a 596 b c

Vulfedrudis neptis S. Gertrudis substituta 595 f 596 e

W

Walterus Ab Viconien. Ord. Præmonst. 373 c

VValterus Ab. S. Sepulchri Cameraci scriptor Vitæ S. Vindiciani 76 a b

VVezelinus Præpositus ecclesiæ Colonien. 10 sec. 470 c 478 a

VVibertus Antipapa 11 sec. 650 f 652 e f 653 a

VVilderoldus Ep. Argentinensis an. 1000 mortuus 479 f

† VVitfridus Ep. Eboracen. dein Hagulstaden. 011 b e f

† VVinwaloëus Ab. in Britannia minore 577 d 582 d

VVirnto Ab. Formpacensis 3 a

VVistremirus Ep. Toletanus 9 sec. 93 c f

VVithurus Comes Armoricæ 6 sec. excipit S. Paulum Leonensem 108 e 117 e f 118

VVitigo Comes Ottonis I Imp. 368 b

† VVittichindus Dux Saxoniæ 356 c 359 c d

Z

† Zachariæ Prophetæ oratorium CP. 264 c

Zacharias Ep. Anagninus 208 e

Zebedæus pater SS. Iacobi & Ioannis, an Aristobulus dictus, & factus Ep. Britonien. in Hispania? 375 376

† Zeno Ep. Veronen. M. 143 f

Zeno Ep. in epist. S. Greg. Magni 159 a

† Zoili ecclesia Cordubæ 91 b 94 d

Zrymir a rebellibus eligitur Dux Bohemiæ 025 c d

INDEX TOPOGRAPHICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI II MARTII.

A

Abbendonia monast. Angliæ. Reliquiæ S. Eduardi R. M. 640 b c

Achadfobuir locus Hiberniæ 567 a

Acrita promont. Bithyniæ. S. Euthymius exul 75 d

Ægæa vr. Ciliciæ. S. Iulianus Anazarbenus M 421

Ægyptus S. Anastasia Patricia 40 S. Sabinus siue Abibus M. 258 S. Nicandus M. 392

Ændruma Sedes Episcopalis Hiberniæ 548 c

Africa. Iulianus Sicus, Cyrillus & 8 nominati 05 Ioannes & XLIV Martyres 101 S. Victor M. 33 SS. Diona, Alexander, Petrus, & alij quinque MM. 346

Alcludt in hodierna Scotia. Patria S. Patricij 517 e 522 d

Aleria vrbs Corsicæ 168 a

Alexandria SS. Zonas Ep. Alexander Diac. & VII alij MM. 105 Martyres in templo Serapidis occisi 513 S. Ambrosius Diaconus 513 Collegus, Collotus & XVIII alij cum 8 anonymis 618

Alfinnia Episcopatus Hiberniæ 562 f

Alicante oppidum Hispaniæ 673 d

Amboliacum opp. in Alpibus Gallicis 333 c

Ambiani vr. Gall. an S. Firminus ibi Abbas fuerit? 97 b c

Ambresbyrij monasterium Angliæ 644 a 646 c

Ameria vrbs Vmbriæ 407 c 408 d

Anazarbus vrbs Ciliciæ. Patria S. Iuliani Ægææ paßi 421 b e

Ancona vr. Piceni caput B. Monaldi M. 414 e

Anglarium oppidum Hetruriæ. Patria B. Bartholomæi Franciscani 663

Antiochia SS. Agapa & Mariana VV. & MM. 31 Plurimi Martyres 60 S. Pion M. 347 Corpus S. Iuliani Anazarbeni M. 421 a b

Antonianum archicœnobium in Gallia. SS. Maximi Martialis & aliorum XXII Martyrum corpora 262

Antuerpia. Reliquiæ SS. Romani, Alberti, Domitij Martyrum Romanorum 347 SS. Constantini & Feliciani MM. Romanorum 392

Apamea vr. Phrygiæ SS. Caius & Alexander MM. 4

Aqua-bella vrbs Burgundiæ 336 b

Aquileia. SS. Hilarius Ep. Tatianus Diac. Felix, Largus & Dionysius MM. 418

Arabona monasterium Piceni 98 a

Ardmacha metropolis fit Hiberniæ 523 b 553 b 562 c 567 e 572 573 578 f 582 583

Aretium vr. Hetruriæ B. Iustina reclusa 242

Armentum vr. Lucaniæ. S. Vitalis Siculus Ab. 026

Ariminum. Corpus S. Iuliani M. 422 a

Angerinensis ditio Westphalia 363 e

Arsenga vr. Armeniæ. BB. Monaldus, Franciscus, Antonius MM. Ord. S. Francisci 412

Asia. SS. Petronius Ep. Modestus & XII alij MM. 108

Ason exilio S. Euthymij Ep. Sardium notum 74 a

Assisium. B. Benedicta Abb. S. Claræ 498

Asson vrbs Troadis 435 c d

Astygi vrbs Episcopalis Hispaniȩ 95 c d

Athcliath, nunc Dublinium vrbs Hiberniæ 555 a

Atrebatum vrbs Artesiæ. S. Vindicianus Ep. 75 monasterium Vedastinum dotatum 79 b perfectum 76 b

Athrymia Episcopatus 1 Hiberniæ 523 a

Augusta Vindelicorum. S. Narcissus Apostolus 621

Augustodunum Ædua dicta 37 e S. Virgilius Ep. 72

B

Babucum in Hernicis. S. Petrus Hispanus erem. 98

Bannauen vicus Scotiæ. Patria S. Patricij 518 a

Barcino vrbs Hispaniæ. S. Pacianus Ep. 04 S. Matrona V. M. 394

Batham insula Armoricæ. habitatio S. Pauli Leonen. 119 f

Benchor monast. Hiberniæ 283 a 284 b

Bergom S. Gertrudis 593 f

Bethania in Palæstina. An S. Aristobulus Ep. 376 e

Blaubura monast. Benedict. prope Vlmam 016 a

Bleda vrbs Etruriæ Pontificiæ 407 c 408 d

Boallus fluuius Hiberniæ diuisus a S Patricio 559 a

Bobium monast. Italiæ. S. Attalas Ab. 42

Boni monasterium in Bosporo. 312 e 313 b 727 d

Bononia. B. Catharina Ord. S. Claræ 034

Braiacum monasterium Galliæ destructum 351 d e

Bremetum op. Italiæ cum Abbatia 332 e f 333 a

Brettan oppidum Hiberniæ 548 b

Britanniæ nominis origo 517 f S. Aristobulus Apostolus 374

Britonia vr. Hispan. 32 c d an S. Aristobulus Ep. cognomento Zebædeus, & dein S. Lucius M. in Cappadocia? 375 376

Brixia vr. Ital. templum & Reliq. XL Mart. Sebasten. 15 d e

Bruna vr. Morauiæ. Reliquiæ S. Cyrilli Apost. Morauiæ 019 b

Bruxellæ vr. Brabantiæ. Obitus S. Vindiciani 80 b

C

Cabilo vr. Gall. S. Agricola Ep. 514

Cælum-aureum monasterium Papiæ 409 b e

Cæsaraugusta obsessa a Childeberto R. Parisiorū 38 c S. Braulio seu Braulius Ep. 635

Cæsarea Palæstinæ. S. Romanus Diac. M. 424 S. Alexander Ep. Hierosol. passus 614

Cæsarea vr. Cappad. Reliquiæ XL Sebastenorum 14 c S. Longinus miles 376 Non fuit Episcopus S. Gregorius Nyssenus 08 a

Cæsarinum opp. diœc. Vercellensis. Corpus S. Petri Diaconi 211 f

Cæsena vr. Italiæ restituta S. Zachariæ 409 c

Calaris vr. Sardiniæ S. Edictius M. 264. B. Saluator de Horta 667

Calinum vr. Campaniæ. S. Bernardus Ep. 231

Callipolis vrbs Thraciæ 190 a

Callipolis vrbs Calabriæ antiquæ 166 c

Calonymus insula Hellesponti 217 d 220 e

Calregia in Hibernia 565 a

Cameracum S. Vindicianus Ep. 75

Camerinum vr. Italiæ. S. Ansouinus Ep. 321

Campania. Quintus, Rogatus, Ingenua & VII alij 619

Canusiū seu Canosa opp. ditionis Mutinensis 648 c d

Caradigna monast. Hispan. S. Sisebutus Ab. 412

Capuana ditio. S. Matrona Virgo Lusitana 398

Carbonaria pagus Pertici in Gallia 351 c

Carnotum vr. Galliæ. S. Leobinus Ep. 349

Carolburgum in Franconia. Cultus S. Gertrudis 602 c

Carri vr. Mesopotamiæ. SS. Eustathius & socij MM. 355

Carthago. Heraclius, Zosimus & plures alij 54 Constantinus Conf. 55 Donatus M. an cum sociis 345 SS. Paulus, Saluator, Alexander, Theophilus, Theodolus, Octauius, Petronius, Manilus MM. 392

Casentina regio Hetruriæ. Patria B. Torelli 500 e

Carthusia. Ossa Dionysij Carthusiani in altari 245 f

Casinum monast. Dona & priuilegia colleta a S. Zacharia Papa 406 c

Cassel arx regia in Hibernia 285 b c d e 556 a

Cassonum in Calabria citeriore 027 f

Castrum-nouum vr. Siciliæ 027 e

Castrum-Petræ nunc S. Valentini, in Aprutio 428 a 431 d

Chalcedonis suburbium in Rufinianis. S. Ioannes ascetes 433

Chersona ciuitas Chersonesi 020 a

Ciarraghe ditio Hiberniæ 556 c

Cingulum vr. Piceni. S. Candidus M. Romanus 620

Cirdinga in Anglia Orientali 643 f

Cluayn-fiacab locus Hiberniæ 558 d

Cnock castellum Hiberniæ 555 c

Colonia. S. Heribertus Archiep. 464 S. Viuentia V. 604

Comdothan locus Hiberniæ 556 b

Confugiense monast. Hassiæ 358 d

Connactia. S. Patricius prædicat 552 c e 553 554 560 c 562 c

Constantinopolis. S. Nicephorus Patriarcha 293 patria S. Eupraxiæ V. 26 f templa duo & Reliquiæ XL Mart. Sebastenorum 15 a b 29 a capta a Turcis 254 e

Corduba. S. Eulogius Presb. M. 88 SS. Rudericus Presb. & Salomon MM. 328 S. Leocritia V. M. 411

Corfinium vr. Aprutij 430 e

Corinthus. SS. Codratus, Dionysius, Cyprianus, Anectus, Paulus, Crescens & aliæ XV 410 11

Cornwallia prouin. Angliæ. S. Columba V. M. 427

Cornubia. S. Constantinus e Rege mon. M. 64. An patria S. Pauli Ep. Leonensis? 110 d

Corph locus Angliæ. S. Eduardus Rex occiditur 639 e

Cremona. patria B. Ioannis Ep. Vicentini 491 e

Cortona vr. Brutiorum, nunc Crotona 143 e

Cruachanaighe mons Hiberniæ 574 e

Crypta S. Angeli de Drapono in Basilicata 027 d f

Cusa ad Mosellam 250 e

Cyprus. S. Paulus M. sub iconomachis 609

D

Dabhall amnis Hiberniæ 558 c

Dalnardia ditio Vltoniæ 560 c 567 f 568 a b

Damascus patria S. Sophronij 72 b

Der-Chon locus Hiberniæ 568 b

Derham monast. Angliæ. S. VVitburga V. 605

Diocæsarea vr. Ciliciæ 425 a b

Diuio vr. Burgundiæ. S. Tranquillus Ab. 404

Domhnach-combuir locus Hiberniæ 568 a

Domnach-Maghin opp. Hiberniæ 568 d

Driumbum portus Hiberniæ 572 d

Duacum. Costa S. Eusebiæ Abb. 451 e f

Dublinium vr. Hiberniæ 555 a

Dunensis pagus in diœc. Carnotensi 354 a f

Duncheria ad Mosam posseßio monachorum S. Medardi ablata 127 d e f restituta 128 a

Dunum vr. Hibern. SS. Patricius, Columba, Brigida sepulti 524 b 532

E

Eboracum vr. Angliæ. B. Bosa Ep. Deirorum 010

Egabra in Hisp. patria S. Ruderici Presb. M. 328 f

Elium monast. Angliȩ. Corpus S. VVitburgæ V. 605

Elitheir monast. Hiberniȩ 290 d 291 e

Elom locus Hiberniȩ 567 f

Empolis opp. Hetruriȩ. B. Bartholomæus ab Anglario 663

Enachtrum monast. Hiberniȩ 283 b

Epidaurus vr. Dalmatiȩ, nunc Ragusa 190 a

Eporediȩ an substiterit S. Patricius? 529 f

Eubonia insula, nunc Mannia dicta in Britania 559 d

Euphratensis ditio. S. Aninas Thaumaturgus 431

F

Fathena Abbatiæ Hiberniæ. S. Murus seu Muranus 212

Fearta locus Hiberniȩ 554 a

Fenacum in Brabantia. S. Himelinus Presb. 46

Ferraria vr. Italiȩ 335 b B. Catharina Bononiensis diu vixit 035 f & seqq. 047 & seqq.

Ferrois terra Hiberniȩ 565 b

Ficulea vrbs ad Nomentanam viam 183 c

Finglas fluuius Hiberniȩ 555 a

Firmum vr. Piceni. S. Firmanus Ab. 97

Forum-Claudij Sedes olim Episc. Campaniȩ 232 e

Floriacum. Corpus S. Pauli Ep. Leonensis 109 d

Fossa opp. Belgij datum SS. Foillano & Vltano 594 a 596 c e

Frosa vr. Episcopalis Saxoniȩ 366 f 368 c

Furnesium monasterium Lancastriȩ 521 b

G

Gandersheim Abbatia Saxoniȩ 356 f

Gassmore seu Glaismor monast. Hiberniȩ 288 d e

Gebali vrbs Galliȩ 350 e

Georgia an ciuitas an regio inter Euxinum & Hircanum mare? 021 f

Germania per diœceses distincta 406 f

Gerunda vr. Hispaniȩ S. Narcissus Ep. & Felix Diac. MM. 621

Glastoniȩ non fuit corpus S. Eduardi R. M. 640 d e non est sepultus S. Patricius 532 b c sed S. Sen-Patricius 532 d 583 b

Gorzia monast. prope Metas. S. Heribertus degit 468 c

Grȩcia SS. Cyriaca, Pampianus, Caßionus, Florentius, Iouianus MM. 420

H

Halberstattum vr. Germ. B. Mathildis Regina 357 d

Hummaticum monast. ad Scarpam S. Eusebia Abb. 450

Hellespontus. SS. Abramius eremita & Maria eius neptis 433

Hereuorda Abbatia Westphaliȩ 357 a 358 b 359 e

Herteseq siue Heortheu, monast. Angliȩ 011 a

Hibernia. S. Patricius Ep. 517

Hiera insula. Corpus S. Theophanis translatum. 223 d

Hierosolyma capta a Cosroe & recepta 68 f 69 capta a Saracenis 71 c d S. Macarius Ep. 34 S. Sophronius Ep. 65 S. Iosephus ab Arimathæa 507 S. Alexander Ep. 614 S. Cyrillus Ep. 625

Hiption S. Georgius Theophorus & Thaumaturgus 60

Hispalis S. Leander Episc. 275

Holchum Norfolciȩ in Anglia pagus 606 a

Horta, siue Hortanum vr. Etruriȩ Pontificiȩ 407 c 408 d

Horta opp. Catalaniȩ. B. Saluator de Horta 667

Humana vrbs olim Episcopalis Piceni 408 a e

Humestia locus Hiberniȩ 557 b

Hunelcurtium monast. ad Scaldim extructum 79 c

I

Iadera vr. Liburniȩ sub Venetis 185 a

Imleach vr. Mumoniȩ 288 b

Inbher-Daoile monasterium Hiberniæ 286 d

Incheen insula Hiberniæ 565 d

Inisense monasterium Hiberniæ 521 c d

Isthmus Peloponnesi 9 a

Iustiniana-prima vrbs Illyrici Orientalis 170 a

Iustinopolis vr. Dalmatiæ. Corpus B. Monaldi M. 414 e

K

Kalne villa regia Angliæ 10 sec. 644 a

Kiiouia vr. Russiæ. Reliquiæ S. Clementis Papæ M. 015 e

Kintyre insula Scotiæ S. Constantinus e Rege monachus & Abbas 64 b

L

Lacus-Gerati SS. Carpistus, Galata & alij IX MM. 261

Lagenia prouincia Hiberniæ. S. Patricius prædicat 530 b 546 c 556 a

Lampsacum vr. Hellesponti 434 f 435 b S. Euschemon Ep. Conf. 355

Laodicea vr. Cariæ. SS. Trophimus & Thalus MM. 59

Laranda vr. Lyaoniæ. S. Papas M. 424

Latiniacum opp. Franciæ. S. Æmilianus Ab. 45

Legio vr. Hispan. SS. Vincentius Ab. Ramirus Prior & 12 Monachi Mart. 60

Leo siue Legio vr. Aremoricæ. S. Paulus Ep. 108

Leominstria opp. Angliæ. Reliquiæ S. Eduardi R. M. 640 b

Liatmorum monast. Hiberniæ. S. Mochœmocus 280

Liffe campus Hiberniæ 565 c

Lingonum vrbs Galliæ. S. Tetricus Ep. 633

Lirinum monast. 350 e 352 b c S. Patricius degit 528 e f

Lisita vr. Aprutij citerioris 168 a

Lochu locus Hiberniæ 549 c

Lothusa oppidum Belgij 599 c f

Luca vr. Italiæ. S. Anselmus Ep. 647

Lugdunum Germaniarum sub Burgundis 154 c

Lugh locus Hiberniæ 567 d

Luna vr. Etruriæ deleta 197 b

Luxouium monast. Galliæ. a S. Columbano conditum 42 b

M

Madritum. Corpus S. Alexandri Romani M. 512 e f

Maëlla opp. Hispaniæ. B. Saluator de Horta miraculis clarus 679

Mageo monast. Hiberniæ. S. Geraldus 288

Magni-agri monasterium in Mysia. S. Theophanes Conf. 213

Malliacus insula Gall. templum S. Pientij Ep. Pictauorum 275 e

Mamertina custodia Romæ 343 b

Mannia insula Britanniæ. a S. Patricio conuersa 559 d e 171 a b

Mantua an Cappadocia dicta? 377 e f. An ibi passus S. Longinus? 377 378. Corpus S. Longini cum sanguine Christi 378 379 380 an Episcopus num Administrator B. Ioannes Ep. Vicentinus? 491 a b c 492 c S. Anselmus Ep. Lucensis 647

Marchianense monasterium Flandriæ. S. Eusebia Abb. 450

Mauritania. Curentus, Timotheus, Soldia, Felicianus Iocundus 619

Mediolanum. S. Benedictus Ep. 84 patria S. Anselmi Ep. Lucensis 647

Memleben op. Thuringiæ. Henricus Auceps Rex mortuus 361 d

Metulo, vulgo Melle vr. B. Pientius Ep. Pictauien. obis 275 a d

Midia prou. Hiberniæ. S. Patricius prædicat 554 f 562 c

Moccomuir locus Vltoniæ 560 c

Moghdorna ditio Hiberniæ 568 d

Momonia, conuersa a S. Patricio 555 f 556 560 c

Mons-Eligianus, monast. Artesiæ. sepultura S. Vindiciani 80 c f 81 vastatur 81 e iterum 81 f

Mons-littoris nunc S. Gertrudis 593 f

Mudornia locus Hiberniæ 567 b

N

Na-dese locus Hiberniæ 566 d

Namurcensis Comitatus Belgij. B. Heribertus eremita 505

Nemthor opp. Scotiæ. Patria S. Patricij 517 f

Nepis vr. Hetruriæ in Patrimonio S. Petri 168 b

Neustadium monast. Franconiæ. Cultus S. Gertrudis 602 603

Niuellæ opp. Brabantiæ. S. Gertrudis Abb. 592

Nicæa vr. Bithyniæ. SS. Gorgonius, Palatinus & Firmus seu Firminus MM. 31 SS. Theuseta, Horrus & socij MM. 261

Nicomedia. SS. Palatinus, Firmianus, Rusticus MM. 33 Egdunus siue Egdumus Presb. & 7 socij MM. 105 S. Petrus Cubicularius Diocletiani Migdonius Presb. & alij XVI MM. 106 S. Vrpasianus M. 259 SS. Macedonius Presb. Patricia, Modesta, cum alijs XII MM. 260 SS. Eufrasia, Domitianus & alij XIX MM. 262 SS. Felicißimus, Datiuus, Frontina, Iocundus MM. 346 SS. Lucius Ep. Fausta, Siluius, Ingenuus, Ianuarius MM. 391 SS. Castorius, Dionysius & VIII alij MM. 420 SS. Dionysius, Ianuarius & IV alij 511 Decem millia Martyrum 617 SS. Trophumus Eucarpion & alij MM. 617 SS. Maria, Aprilis, Seruulus & 23 socij MM. 719

Nicopolis vr. Armeniæ. S. Gregorius Ep. 462

Noidgalense monasterium Galliæ 350 b 351 a b

Nomentum vrbs Sabinorum 168 a

Northusa vr. Thuringiæ. Monasterium a B. Mathilda extructum 367 c d e f 368 b

Noualitium monast. in Subalpinis. B. Heldradus Ab. 331

Nyssa vr. Cappadociæ. S. Gregorius Ep. 04 Reliquiæ XL Mart. Sebastenorum 14 d

Nussia seu Nouesium vrbs ad Rhenum 474 c

O

Olomucium vr. Morauiæ. SS. Cyrillus & Methodius Apostoli Sclauorum 012

Ossa insula Armoricæ 115 f

Ouetum vr. Hispan. Corpus S. Vincentij Ab. M. 61 e Corpora SS. Eulogij & Leocretiæ 90

P

Pagnus monast. in Alpibus Italicis 333 e

Palidi monast. a B. Mathilda Reg. fundatum 364 e

Parisij. S. Droctoueus Ab. S. Germani 36 mortuus S. Pientius Ep. Pictauorum 275 b c

Parium vr. Hellesponti. S. Menignus Fullo M. 390

Patallarea exilio S. Euthymij Ep. Sardium nota 73 f

Patauium vr. Italiæ. B. Arnaldus Ab. 370 B. Iulianus Vrius 610

Pelecetes monast. Asiæ. S. Theosterictus Conf. 609

Pentapolis ditio Italiæ 408 f 409 e

Persis. Martyres XLII 33 S. Christina Martyr 262

Perticus Comitatus Galliæ 350 d 351 b

Perusium vr. Italiæ. B. Ericus siue Henricus 338 B. Thomasellus Ord. Prædicatorum 611

Petra-Roseti in Calabria 027 c f

Petrohusiense monast. prope Constantiam, an ibi caput S. Gregorij Magni fuerit? 129 e f

Phœnicia. Decem Martyres 424

Pictauium vr. Galliæ. S. Pientius Episc. 275

Pitiuerum opp. Galliæ. S. Gregorius Ep. Armenus 461

Polimartium vr. Etruriæ Pontificiæ 407 c 408 d

Praga an ibi caput S. Gregorij Magni? 130 a Reliquiæ S. Longini militis 380 e

Principis insula olim Pityodes, nūc Pauonara 217 b c

Puppium opp. Petruriæ. B. Torellus solitarius 499 Reliq. B. Andreæ Ab. 50 b

Pydna vr. Macedoniæ. S. Alexander M. 344

Q

Qvitillingeburc monast. Germaniæ 10 sec. 361 d 362 a mortua B. Mathilda Regina 369

R

Radinghia monasterium Angliæ 64 a b c

Raparus mons Basilicatæ 027 d f

Rapolla vr. Basilicatæ. S. Vitalis Siculus Ab. 031

Ratisbona. Sepultus Henricus I Dux Bauariæ 365 b

Rauenna. S. Valerius Archiep. 411 S. Agapitus Ep. 426

Reate vr. Italiæ. S. Probus Ep. 405

Reusium opp. Hispaniæ. B. Saluator de Horta miraculis clarus 684

Rhisina vr. Mesopotamiæ 167 f

Rickel pagus Hasbaniæ, patria Dionysij Carthusiani 247 d

Roma. S. Francisca fundatrix oblatarum Turris-Speculorum 088 Mamilianus seu Maximilianus M. 104 Innocentius & Rasus alibi Episcopi 106 S. Gregorius Magnus Papa 121 an eius ibi corpus 125 126 a templa 126 a Reliquiæ in Vallicellana ecclesia 129 d XLVII Martyres sub Nerone 343 S. Petrus Diac. S. Gregorij 211 Corpus Duplicis S. Longini M. 380 f 381 a b c S. Zacharias Papa 406 brachium S. Iosephi ab Arimathæa 508 a SS. Alexander Ep. Theodulus Diac. & VI alij 511

Romanus Ducatus 7 & 8 sec. 408 c

Roscomain locus in Hibernia 571 b

Rotoialum locus prope Parisios 353 b e

Ruremunda vr. Belgij Dionysius Carthusianus 245

S

Sabhall monast. Hiberniæ a S. Patricio conditum 547 b

Samothracia insula. Exul obit S. Theophanes 213 c 228 b

Sangeminianum vr. Hetruriæ. S. Fina V. 235

Sanseuerina vr. Calabriæ 027 f

Sardis vr. Lydiæ. S. Euthymius Ep. M. 73

Sceptonia locus Angliæ. Corpus & templum S. Eduardi R. M. 639 f 640 b e f 645 d e 646 a

Scotia S. Kessogus Ep. 35 S. Kennocha V. 338 S. Bonifacius Kiritinus Ep. 449

Scotia pro Hibernia vsque ad 12 sec. sumpta 517 c d e nominis origo 517 f Scotia Albania subacta 568 c

Scyllacium vr. Brutiorum 168 a

Sebastia vr. Armeniæ Martyres XL Quirion Candidus & socij 12 S. Petrus Ep. 30

Seleucia aspera vrbs Ciliciæ 425 a b

Senones vr. Galliæ. S. Colloquillus Rex 444 monast. S. Petri-Viui. Caput S. Gregorij Magni an sit 128 129

Serasiense S. Zachariæ monast. in Pyrenæis 93 b e

Siberena vr. Calabriæ. Patria S. Zachariæ Papæ 408 c

Sigriana regio ad littora Propontidis. S. Theophanes Hegumenus & Conf. 213

Silua candida Episcopatus 650 b

Siluaducis vr. Brabantiæ ecclesia S. Ioannis Euang. 253 f Carthusia prope illam extructa 254 a

Stremeshalh monasterium Angliæ 011 a b

Strumæ in Hetruria. B. Andreas Ab. 49 f

Suessionem an corpus S. Gregorij Magni 9 sec delatum? 126 127 & 749 quomodo seruatum? 128

Surdum monast. Hiberniæ. S. Finianus Ab. 444

Sutrium vrbs Pontificia 656 d e f

T

Tænia vicus Hellesponti. SS. Abramius erem. & Maria neptis 434 f 435 b

Tailtiea locus Hiberniæ 551 f

Tamarensis insula an Hibernia? 527 a 545 a

Tamlactum monast. Hibern. S. Ængußius Ab. 80

Tarracina vr. Italiæ. S. Speciosus mon. Benedictinus 404 SS. Valentinus Episc. & Damianus Diac. MM. 427 f

Taurinum. an S. Patricius sit Episcopus consecratus 529 f

Teatina ditio Italiæ. SS. Valentinus Episc. & Damianus Diac. MM. 428

Tergestum vr. ditionis Austriacæ in Istria 194 b

Teroanense monast. a Theoderico R. dotatum 79 b

Thebais regio Ægypti S. Eupraxia siue Euphrasia V. 264

Thessalonica SS. Alexander & Dionysius MM. 262 SS. Euphrasius, Alexander, Frunimus, Basilius MM. 346 sepultus S. Alexander M. 345 d S. Matrona M. 396

Tirconallia in Vltonia 587 d 589 a

Tricarium vr. Lucaniæ. Reliquiæ S. Vitalis Siculi Ab. 026 a

Tridentum S. Magorianus Conf. 483

Tuitium monast. prope Coloniam corpus S. Heriberti 467 a b

Turritanus Episcopatus olim in Lucania 033 b

Tyana vr. Cappadociȩ Episcopalis 389 f

V

Valeria prou. Italiæ Monachi 2 & Diaconus Marsicanus MM. 348

Vallumbrosa. B. Andreas mon. 48

Valuensis Comitatus in Aprutio 429 f Episcopatus 430 e

Venafrum vr. Campaniæ 169 f

Venetiæ S. Meliton & socius Mart. 30

Verona. S. Innocentius Ep. 348

Vicentia vr. Italiæ. B. Ioannes Ep. M. 490 & 753

Vienna vr. Gall. S. Isichius Ep. 447

Vlidia ditio Hiberniæ 546 e 551 c 566 f 567 a 570 d 578 f

Vltonia. S. Patricius prædicat 530 c 554 f 560 c

Vrbs-vetus nunc Oruieto, vrbs Etruriæ 190 c

Vsneach locus Hiberniȩ 561 d e

W

Wallia patria S. Pauli Ep. Leonensis 110 d

Walohusen oppidum Germaniȩ 360 b d

Werewelle monast. Angliȩ 646 c 647 a

Werham opp. Angliȩ. Sepultura S. Eduardi R. M. 639 e 641 b

Westphalia, Occidentalis regio dicta 359 d 360 c

Winitehusum monast. Germaniȩ 10 sec. 361 c 362 a

Wincestria Abbatia 289 f

Wintone vr. Angliȩ. S. Elphegus Caluus Ep. 229

Wormatia patria S. Heriberti Archiep. Colonien. 467 e 477 a

Z

Zappina vr. Aprutij 430 c d destructa 431 a

Zeelemen. Carthusia prope Disthemium 249 a

INDEX ONOMASTICVS TOMI II MARTII.

Signum † inter numerum & litteram paginæ alicuius interiectum, indicat (quod alibi pluribus monuimus) tali loco significationem vel originem eiusmodi vocis plenius explicari.

A

Ablatæ pensionis pecuniariæ genus 155 f

Abyssari mergi 0140 f

Acquietare 0131 b

Actuare exercere 0130 f

Adfectatus affectus 451 e

Adminiculari adiuuare 39 b

Adolens adolescens 455 c

Aduisamentum iudicium, opinio 0105 b

Aduisatus monitus 0123 d

Agape eleemosyna 472 b

Agibilia domus negotia domestica 0103 † c

Agonotheta pugil 622 d

Alalagnia iubilatio 38 b

Albulum albugo, vitium in oculo 658 c

Aligerare volare 95 c

Alithynum 410 a

Allodium 463 c 551 e

Almitas 358 d

Altarium, altare 634 b

Amaricari amarescere 555 b

Ἁμαξάσπης 723 † f

Ambasiata, legatio Ambascia 0127 a 0128 † b 0134 a

Amicabiliter beneuole 114 f

Amphimallum vtrimque villosum 169 † f

Ancha coxendix 097 † a

Androna locus virorum 152 a e

Angaria 475 e

Angariare cogere 550 b

Animaduerti plecti 72 f

Annualiter annue 152 a

Antiquus senex 0152 e

Aorasia cæcitas 576 d

Apocrisiarius 131 d f

Apodixis ostensio 135 e

Apparere sententia, iudicium 0114 c

Apparescere 210 c

Appendiciæ adiuncta 115 e

Appodiatus adnixus 093 f 095 † e

Appretiare æstimare 0104 e

Architector faber 502 c

Aromatizare 541 b 542 e

Arsus combustus 0131 a † c

Arthetica gutta attritis 097 f 0101 b 657 c

Ascetriæ sanctimoniales 268 † c

Ἀσηκρήτης secretarius 704 † a

Ascysterium asceterium 100 b

Attegiæ 209 d

Attitulare addicere 229 e

Augmentare augere 0110 c 452 d

Axiomaticus in dignitate constitutus 151 f

Azurrinus cæruleus 0110 a

B

Balascio gemmæ genus 0112 † c

Balista pro balistario 0133 † f

Banchum tribunal, mensa 0152 † a

Bassus humilis, demissus 244 a

Bauara linteum subgulare 041 b 042 † e 044 † d

Βέρεδος equus cursorius 703 b

Birettum pileolus 239 † f

Bostar stabulum 33 d

Bracheriolum herniæ vinculum 244 † e

Brandeum linteum sacrum 154 † e

Briga inimicitia factio 0184 a 159 † d

Bruscioli 100 d

Buxtuli, Bossuli, Buxtæ pyxides 135 a 136 b

C

Cælestialis cælestis 0143 b

Calciare calcibus impetere 0168 † b

Caliendrum pileolus 504 a

Caligæ sandalia 205 † f

Camisia vestis linea, indusium 156 † e

Campio pugil 494 † a d

Capanna suggestum cruciarium 0167 † c

Capellina rosarium sertum 244 † d

Carcerale vinculum 92 a

Carnis-priuium 501 f

Cassa capsa, armarium 0111 † c 0157 d

Cassare antiquare, abolere 176 d 572 c

Castratina veruecina caro 0170 † c

Casula tunica 155 d

Catapanus præfectus 029 b † e

Cataracta pellicula oculos obscurans 244 f

Cataractæ in oculis squammæ 097 a

Catta felis 160 e

Caucium, caucus, a, um. καυκάλιον ansatus calix 272 † c 437 f

Cauma æstus 207 f

Causia pileus rusticanus 666 † c

Centonizare compilare 147 c

Certiorari certior fieri 575 d

Χαμοκοιτία humicubatio 747 c

Charaxare scribere 152 e

Chartularius 145 d

Choreare choreas ducere 0117 d

Cinguli cingula 23 f

Cinta circulus 0164 b 0165 † c

Circumlaterus circumsistens 469 f

Clamare compellare 0157 c

Clauare clauis figere 0117 f

Clito Princeps 639 c d

Cloca tintinnabulum 117 f

Cogitamen cogitatio 0143 a

Collaterare ad latus ire 546 b

Comitiua comitatus 0113 † a

Commarca districtus territorium 241 † c

Commoneri hortari 407 f

Compages calcei episcopales 183 † d

Compatriota eiusdem patriæ 149 f 469 f 542 f

Compendiositas breuitas 454 d

Concubialiter aßiduo 027 d

Conductus canalis 0104 a

Conflagrare inflammare 175 e

Confortamen corroboratio 0118 b

Confortamentum 0109 a

Coniungere ad aliquem accedere 69 e

Conquestus subiugatio 521 d

Conquisite iure belli 431 d

Consuetudinaliter ex more 151 f 152 d

Consultum auxilium 158 f & seq.

Contentari acquiescere 0116 b f 47 d

Contractus territorium, districtus 77 d

Contrastatio dimicatio 0162 † c

Contrata vicus, platea districtus 241 † b 621 d

Contumacia indignatio 502 f

Conuiare comitari 409 a c 564 c

Conuicaneus vicinus 454 f 541 b

Copiare transcribere 504 c

Corizator saltator 0170 d

Corniola cornum 0112 † e

Cottonum pomum malum Cydonium 092 † f

Cratera 132 e

Craticulatus tostus in craticula 473 c

Croccia sub-axillare fulcrum 239 d

Crocei, croceoli idem 58 f

Culpa confeßio culpæ 0146 † b

Curatus parochus 47 b d e

Curia territorium 502 f

Curialitas munificentia 0123 † f

Cyrse testudo fornix 316

D

Dapsibiliter laute 40 a

Decibiliter decenter 206 b

Decimata vini mensura 158 f

Declarare illuminare 0138 † e

Defendo prohibeo 536 c

Deguastare destruere 0149 † e

Deliberare tradere 36 e

Delicatorius ad delicias faciens 152 a

Desperare exuere 754 b

Despectum despectus 0158 † b

Deteriorari 543 a

Detrectatio detractio 0167 † f

Deuiamentum error 0123 b

Deuiare abducere a via 0172 e

Deuiatus seductus 0130 c

Deuotare deuouere 658 e

Diatim quotidie 606 b

Diacoposis discißio 143 b e

Diamantinus Adamantinus 0107 † d

Didascalicus magistralis 180 d

Dietenus quotidie 361 b

Dietim quotidie 0175 f 208 a

Diffidatus desperatus, depositus 0214 f

Diocensis diœcesanus 325 e

Discere, docere 643 d

Discredere 570 d

Displicibilis displicens 0134 b

Distemperare, macerare, Fr. destremper 752 b

Ditatio opulentia 452 e

Dogmatizare decere 131 e 142 c

Doma domus 138 e

Domina, mulier 501 f

Domus-culta 410 a e

E

Electuarium 0130 † f

Enzenium, exenium, xenium, donum 0113 d 0125 a 0141 f

Enneus attonitus 437 † f

Epicurius auxiliaris 033 d

Epilogatio conclusio 0175 c

Episcopare, Episcopum agere 750 a

Epistolatim per epistolas 91 d

Epitimia pœna 155 † e

Essens existens 0106 d

Eulogium 570 c

Exemplare in exemplum proponere 454 e

Exenia, xenia 135 a

Exequiari exequiis celebrari 454 f

Exoccupare expedire 470 e

Expendia impensæ 020 f

Exterminium tormentum 0164 † d

F

Falquerius religiosus Sarracenus 413 b

Famen loquela, lingua 114 b

Famulamen obsequium 361 b

Fastigatio fastigium 448 e

Fenestrella fenestella 0106 b

Festum ludus, blanditiæ 0127 † b

Fiendus, a, um futurus a, um 0114 d 0115 f

Finetenus ad finem vsque 457 f

Finus Finissimus excellenter bonus 0105 † f 237 a

Firmabilis diuturnus 234 b

Firmare claudere 0116 † c

Firmare consistere 0128 † f

Firmatus obstrictus ex pacto 0133 e

Fœtiditas fœtor 0164 e

Follis stultus 209 † d

Fontalis fontanus 47 d

Fraglia confraternitas 496 c

Frigoreticus febricitans 515 e

Fundatum genus panni 125 c

Furcina fuscina 0167 b

G

Gades vel godes Slauouice proceres seu complices 023 d

Gastallus œconomus 496 c

Gattus felis 0146 † b

Gausape tapes craßior 0111 c

Gemituosus gemebundus 480 f

Generalitas populus 144 d

Gentes vulgus 0123 b

Ghirlanda, garlanda circulus 0112 a † f

Gioia gaudium 0133 † a

Grappus vncinus 0170 † d

Grossus magnus 0166 e 504 a

Grunna locus palustris 283 d

Gonella tunica inferior 0135 † d

Gubernare aliquem, alicui prospicere 0134 † f 0149

Guerra bellum 0154 b

Gutta paralytica paralysis 657 d f

Gutta catharrus 0102 † c

H

Hvmanari incarnari, homo fieri 0105 d 0118 f

Humanitas statura corporis 514 c

I

Icona, æ is icon 74 b c 205 f

Idolatria Idololatria 0173 † b

Illustramen lumen 0109 a

Immedullatus imbibitus 566 b

Implodere cum plausu imponere 91 b

Impretiabilis inæstimabilis 508 e

Inadibilis inaccessus 91 d 92 b

Inaudire inauditum reiicere 031 f

Incaptus non captus 48 b

Incardinare Vacanti Episcopatui alterius desolatæ sedis Episcopum præficere 167 b seq.

Incensum thus 0113 † c

Incinerare 541 e 550 f

Infalsare deprauare 205 e

Infocatus candens ab igne 0164 † d

Ingenitura sterilitas 031 a

Ingenium instrumentum 119 c

Ingentia magnitudo 097 c

Iniuriare iniuria afficere 486 d

Inimicatus qui habet inimicum 0148 f

Initiari inchoare 248 d

Innotescere indicare 94 b 153 b 658 a

Interamen intestina 419 d

Interessens præsens 600 e

Inthronizare 161 b

Intimare significare 515 f

Iocale monile 0123 † e 0150 f 0133 † b

Iocare ludere 598 e

Iungere peruenire, pertingere 0143 b 0166 b

K

Καιιέρημα Holocaustum 725 † c

Κακιγκάκως male 703 d

Kalendatim quot mensibus 147 d

Καμαλαύκιον galerus longus 441 f 442 e

Κανδίλα Candela 729 a

Κέλλα, κελλίον Cella, cellula 746 c d

L

Laborerium opus, labor consuetus 245 † a

Lanna Briton. monasterium 116 d

Lauoritium opus, labor 0146 † b

Lectulum lectulus 515 e

Legatarius legatus 135 c

Leuigare, leuigatio subleuare, subleuatio 147 f 156 b

Licentiam dare dimittere 0108 d 0125 f

Licentiare, dare licentiam abeundi 413 b

Logia, logium solarium 0153 † f 100 e

Λογύδριον fabella 724 † c

Luminositer clare 94 a

Lunatim, lunariter menstrue 95 c d

Lupus moninus lycanthropus 501 † c

M

Maioritas augmentum 028 d

Malatus infirmus 504 c

Mansionarius 178 e 179 d

Mansum prædium 82 d 410 b

Manuale manipulus florum 0141 f

Mappulæ superpellicea 181 f

Mappulatus Clericus indutus superpelliceo 154 f

Mardanus, Saracenis campus 413 c

Marescalcus 0159 c † f

Martyrizare martyrio afficere 20 e

Martyrizare Martyrium pati 377 b

Massa villa, prædium 160 b 410 f

Massarius thesaurarius, gazophylax 493 † a 754

Mastigia scipio 284 f

Matassa glomus textorius 0103 † c 0146 † b

Matricula indiculus 473 c

Mattula storea 440 c

Μεγάλη Abbatissa 729 & seqq.

Medie mediocriter 92 f

Meliorari 542 b 543 a

Mercatum nundinæ 0129 a

Merces eleemosyna 160 a c

Metacismus 205 a

Metanœa pœnitentia 79 a

Μήκοθεν longe 747 a

Micinellus paruulus 0156 † f

Ministerialis procurator 465 f

Mirari intueri in speculum 456

Missus legatus 135 a

Missus positus 0133 † d

Mittere ponere 503 a

Molinum molendinum 44 f

Mortuus occisus 0133 † e

Motio expeditio bellica 408 f

Mudantia mutatio 0105 † b

Mundialis mundanus 95 f

Murata monasterium inclusarum 244 † b

Musiuum opus 409 f 514 c

N

Niblatus, hiblatus an nimbatus vel nubilatus? 206 † a

Niuescere, niuere, album esse 95 b d

Nullitas 053 † b

Nymphæum 205 f

O

Obsessio obsidio 407 e f

Occaso sole post solis occasum 463 f

Ὀνόματος celebris 730 d

Operare facere 097 † b

Opitularis auxiliaris 363 f

Oppressare opprimere 504 b

Orditorium initium operæ 0146 b

Ὀρμαςὴρ sponsus 729 † b

Orphanitas orbitas 488 a

P

Paganizare paganicos ritus sequi 161 e

Pagenfis indigena 334

Palacta, palotta, pilula 0165 † b

Palearitium saccus stramine factus 0159 † c

Palmatiana storea ex palmis 169 † c

Πάνδοξ caupo 746 f

Paneretta cophinus 244 † c

Pannus oculi vitium 098 † a

Parabola verbum, assertio 241 † f

Paracellarius 410 f

Paracœmomenus accubitor 187 † d

Paramenta ornamenta 0152 a

Parere ornare 749 f

Paruissimus minimus 91 c 752 b

Pascua pascuum 659 a

Pastillaticum tributi genus 148 † e

Patientia pannus pectoralis Clarissarum 044 † e

Patrienses indigenæ 452 e

Patriota eiusdem patriæ 204 d 547 a

Paupertiuncula parua paupertas 57 a

Pausare membra ad quietem reclinare 116 f

Πεκτής 723 † f

Peculio opilio 472 a

Pecus ouis 0153 † b

Pensare appendere 410 a

Per propter 0113 † c

Perlucidare perlustrare 0105 d

Perpetualiter in perpetuum 149 a

Persistenter continue 0155 a

Personaliter in persona 092 e

Pertinentiæ quæ aliquo pertinent 547 b

Petium pars 0168 † a

Phaleramenta ornamenta 41 d

Phantasia, pompa phantastica 440 c

Φατριάρχης Pseudopatriarcha 703 † b

Philocaptus amore captus 0106 † e

Philidotus squammatus 98 c

Φοῦρνος furnus 734 c

Pittacium scheda 637 b 155 e 406 b

Pictacium idem 410 d

Placentia complacentia 0142 b venustas 0142 c

Placor 38 a

Plane, lente, pedetentim 0143 † b

Planetatus sacerdos planeta indutus 154 f

Platycoria dilatatio pupillarum 67

Plebatus, plebeium parochia 241 † d f

Plebs parochia 48 d

Polyptychon indiculus pauperum 151 † f

Pontificare Episcopatum gerere 532 c

Potentari dominari 400 d

Practica personarum familiaris cum quibusuis conuersatio 0134 b

Practicare aliquem, conuersari cum eo 0141 d 145 d

Præconabilis laudabilis 91 d

Præconare prædicare 147 e

Præfectio Prælatura 450 f

Præiudicialiter cum præiudicio 148 f

Præminere præesse 207 f

Præparamentum præparatio 0140 e

Præsagatus præsagitus 23 b

Præstigiare incantare 502 d

Prex oratio 96 e

Primitiare primitias offerre 548 f

Principare dominari 542 f 549 b

Principari dominari 643 c

Præuignus, vitricus 753

Proba experimentum 0125 b

Progressius vlterius 134 a

Prosaticus soluti styli 92 c

Pseudolactineus subalbus 205 f

Psiathium parua storea 437 f 440 c

Pustellæ pustulæ 470 d

Pyrgus suggestum 203 a

Q

Qvarterium quarta pars 0165 a

Quaternus folium chartæ complicatum 236 c

Querelabundus queribundus 209 e

R

Ράσχων. 1. παράσχων 728 a

Recedere, remouere 0137 † a

Recidiuatio relapsus in morbum 0214 f

Recommissus, recommittere, commendatus, commendare 096 e f

Recordum memoriale 50 c

Reductus locus refugij 0160 † f

Regere erigere sustinere 097 † a 0114 † c 0116 d 0143 d

Regratiari gratias reddere 0117 c 245 a

Remelioratio emendatio 96 a

Remittere collocare 0110 d 0131 † c

Repatriare redire in patriam 245 d 543 e

Repedare redire 41 f 92 e 95 d 409 c 485 c

Repausare quiescere 0125 † f

Requietio requies 453 e

Rescella recula 472 b

Residuitates reliquiæ 325 b

Retentare retinere 55 d

Reus, nequam, malus 0109 † b

Ricordum memoriale 500 a

Righa linea 0166 † c

Ringratiare agere gratias 0111 † a

Rotella scriptum oblongum 0165 † f

Rubbus mensuræ frumentariæ genus 093 † e

Rubricæ verbera ad sanguinem 210 a

Ruinare ruere, labi 0170 e

S

Sabbatizare vacare 248 f

Saccellarius thesaurarius 152 † d

Sacrifex sacerdos 547 d

Sæpissimus frequentißimus 337

Sagimen condimentum 094 a

Σαγίον saccus, sagum 742 c

Sagitta fulmen 0103 † e

Sala aula 0152 † d

Salarium stipendium 0133 e

Salciccium farcimen 0170 † d

Sanctuarium, Reliquia 657 c

Sapere scire 175 a

Satius, Satia, satur, satura 0104 † b 120 c

Scammata sedilia theatralia 422 d

Scapillatus solutus crines 0161 † d

Schema habitus 33 f

Scimia simiæ 0156 † f

Scriptulum scrupulus 538 † b

Scrofolæ strumæ 099 c

Secundicerius 149 f

Sembulum 754 b

Semel substantiue quodam semel quadam vice 093 † c 0154 b 0108 e

Senior dominus 470 c

Senior maritus 358 b c

Sensum iudicium 0131 a

Sententiare sententiam dicere 291 c 555 d 570 b

Septaua septiduum 097 c

Sequipes sequens 409 b

Sera vespera 474 e

Serie serio 192 e

Sero vespera 0146 b

Sero vespere 48 e 49 a

Seruiens famulus 754 b

Seta sericum 0145 † c

Sextariaticum tributum in singulos frumenti sextarios pendendum 160 d

Sinistrare aduersari 64 a

Σίτλα situla 731 f

Socculi soleæ ligneæ 051 † d

Solatiare fauere 188

Solatiari animum laxare 0108 c 36 d

Solatura pulueres & siliquæ granarij 093 † e

Solennizare solemnem habere 572 e 548 f

Spanna spithama 504 a

Spatha gladius 146 e 186 b

Spatula humerus 099 0100 f

Speciarius aromatarius 0170 † d

Species aromata 094 a

Speculare cognoscere 0138 e

Speronalia morbus in calcaneo 0101 † d

Stabulum Pandochium 441 f

Staffa stapia 0158 † b

Stamina tela ex pilis caprinis 754 † b

Statunculus parua statua, signum 344 e

Stentare priuare 0139 † b

Stillatum aposema 0100 † b

Strata, stratum platea 095 c 570 e

Stringere cogere 0137 † e

Stylus modus agendi 0140 f

Suaptim sua sponte 204 b

Substinctus subtentus 0105 e

Subtilis strictus, non latus 0153 † b

Suffragium pensio pecuniaria 175 d

Suppeditare conculcare 0157 c

Syncopis defectio animæ 131 b f

Syncopizare deliquium pati 502 c

Syntychia societas 146 c

T

Tastum, peniculus vulnerarius 097 † c

Taxare dicere 40 b

Taxiarcha præfectus Ordinum 187 † e

Temperamentum temperarantia 363 b

Tempestas turbatio 0157 † b

Temporiue mature 514 c

Tenecula forceps 508 b

Terra Oppidum 501 a

Testitudo testimonium 234 f

Thessalonia Thessalia 344 e

Thymiaterium thuribulum 453 f

Τίμια ξύλα lignum sanctæ Crucis 222 b

Tinea scabies 666 a † d

Tintillare tentare 0172 † a

Titulare, prætitulare 125 b

Titulare scribere 205 e 452 e

Tradux familia, stirp, 91 b f

Transigere transire 48 b

Tribuna ecclesiæ, concha post altare 0131 † e

Trexia plexus capillorum 0152 † e

Tristis nequam 0143 † d

Tobalia mappa 0154 † b

Tormentare cruciare 0157 † c 0164 c 419 a f

Torneamenta ludi equestres 251 e

Turchina lapis Callais 0112 † d

Typhus tumor 181 e

Typus quartanus febris quartana 460 f

V

Vaniare, vaneggiare, vagari, euanescere 0125 † f

Vassus, Vassallus fiduciarius cliens 493 f

Veges dolium 0167 † a

Venalitas 173 e

Venialiter per indulgentiam 153 e

Venustare comere 0168 a

Verbosare fabulari 24 b

Veredarij baiuli 152 a

Viare iter facere 470 b

Vinculare vincire 570 f

Vituperosus infamis pudendus 0167 c

Vncinosus vncinos habens 0166 e

Volgere vertere 0131 e

Voluere conuertere 0105 † a

Vti solere 0153 † f 0171 f

W

Wardia insula 231 a

Z

Zuccarum saccharum 094 † a

INDEX MORALIS IN VITAS SANCTORVM TOMI II MARTII

A

Abbates S. Vincentius Legione in Hispania Martyr 60 S. Theophanes Hegumenus in Asia Confessor 213 S. Vitalis Siculus Ord. S. Basilij 026 S. Attalus Bobij in Italia Ord. S. Columbani 42 Abbates in Gallia S. Æmilianus Latiniaci 45 S. Droctoueus S. Germani Parisijs 36 S. Tranquillus Diuione 404 in Hispania S. Sisebutus Caradignæ 412 in Hibernia S. Pinianus Surdi 444 S. Murus seu Muranus Fathenensis 212 S. Mochœmocus Liatmori 280 S. Geraldus Mageo 288 S. Ængußius Keledeus 85 B. Andreas in Hetruria Vallis-vmbrosæ 48 S. Firmianus, aut Firmanus seu Firminus, quo loco inquiritur 97 Abbatissæ in Belgio S. Eusebia Hammatici 450 S. Gertrudis Niuellis 592

Absorbentur terra magus ob calicem consecratum in Missa ab eo euersum 547 c Regis ministri ad cædem S. Patricij parati 550 f

Aceto sale permisto ossa carne flagris denudata perfunduntur in S. Petro Cubiculario Diocletiani 107 e

Adolescentia pia S. Eduardi R. M. 642 b 643 d B. Catharinæ Bononiensis 036 b

Adulterio magni Principis fortiter resistit S. Nicephorus CP. 300 d Adulterum diuortio ab sua vxore facto, & alia superinducta anathemate percellit S. Gregorius Magnus 135 d e

Ægri ad 2 millia post Confeßionem & Communionem benedictione B. Saluatoris de Horta sanantur 669 d e. Ad aliquot millia quotidie, etiam ad 10 millia confluunt 669 f 679 b 683 a 685 f. Eo etiam absente sanantur 685 b Ægris per 30 annos in 4 Hospitalibus seruit S. Francisca Romæ 092 e 0187 a etiam tempore contagionis 0186 c Ægris pauperibus cibum suis manibus præparat B. Ioannes Ep. Vicentinus 492 e Ægra super nudam tabulam decumbit S. Fina, & quinque annis immota in vno latere, ob summos alterius dolores, ita vt vermes & mures ob putrefactam tabulam carnem corroderent 237 Ægrotantium vulnera sæpe lambit B. Catharina Bonon. 070 f

Ætati florenti restitutus a S. Patricio ac baptizatus eligit mori 547 d e f

Ager fructifer maledictione S. Patricij indigne reiecti operitur mari 546 d item alius 571 b c

Alapam infligunt dæmones Dionysio Carthus. oranti & fugiunt 250 b

Alimentum suppeditat S. Codrato infanti nubium globus eum e cælo amplectens 6 a vide Cibus

Alleluia & Kyrie eleison quare in Ecclesia Latina dicantur 150 e f

Altaris lapis S. Patricij deuehit loco nauis leprosum in Hiberniam 546 a b ab Altari abstractus occiditur S. Narcissus 623 e

Amentia sublata ope B. Heldradi 336 a b merito S. Gregorij Magni 208 c B. Catharinæ Bonon. 041 f B. Ioannis Vicentini 497 d S. Anselmi Lucensis 675 f Amentem reddere B. Catharinam Bonon. intendit dæmon nimiis lacrymis, mœrore & vigiliis 049 e f 050 a

Amicitia magna inter SS. Gregorium Magnum & Leandrum Ep. Hispalen. 279 b

Amissus Codex rationis recuperatur ope B. Catharinæ Bonon. 085 a

Amor Dei quo motiuo comparetur, quibus virtutibus & per quos gradus perficiatur docet B. Catharina Bonon. 067 Amorem Dei sub specie ignis toto orbe diffusum & a paucis acceptum vidit S. Francisca Rom. 0104 d e vis ignis amoris diuini 0116 c d f 0119 c d 0148 0149 0150 conditiones veri amoris 0150 c Amoris proximi motiua tradit B. Cathariua Bonon. 071 f Amor impurus ex corde sanctimonialis miraculose euellitur a S. Patricio 560 e f Amoris impuri contumelia purgant se per miracula SS. Mel & Lupita 561 f 562 a b

Ancilla Iudææ S. Matrona Thessalonicæ ab illa pluribus tormentis interimitur 396 f 397 a

Angeli pingendi qua forma visi in Scriptura 305 e 307 f 308 a Angelus a Turco conuerso visus ope S. Franciscæ Rsm. 0215 d Angelo sub habitu naufragi dat sæpius eleemosynam, etiam scutellam argenteam matris, S. Gregorius Magnus 139 a b ab Angelo postmodum adiutus 139 b Angelum inter peregrinos suscipit 151 c accipit eum Angelum Custodem 151 e Angelus animat S. Theophanem eiusque coniugem seruantes virginitatem 225 d e Angeli monitu S. Paulus dein Ep. Leonensis relicta patria alio migrat 114 e S. Matrona e Lusitania Capuam profecta corpus S. Prisci eleuat, & liberatur a fluxu sanguinis 398 b c Angeli visi sæpius ascendere & descendere ad locum, in quo constructurus erat monasterium S. Mochœmocus 283 f Angelorum adscensu & descensu inter columnam igneam proditur in latebris S. Gregorius Magnus, Papa electus 192 e Angeli in Mißa cantant Sanctus, Sanctus &c. audiente B. Catharina Bononiensi 037 d 054 a Missale alibi relictum deferunt ad altare pro S. Finiano 447 b Angeli instructione bellum inter patrem & filium tollit Dionysius Carthus. 251 c liberant Sanctos e carcere & soluunt vincula 290 c Angelus inuisit captiuos SS. Valentinum & Damianum, sanat vulnera inflicta, vincula in cineres redigit & liberat captiuos 429 e f iterum percussos confortat & locum martyrij indicat 430 a b Sanat flagellis dire cæsum S. Vincentium Ab. M. 62 d Obstruit ora bestiarum, ne deuorent S. Codratum & 5 socios 10 d Mortem vicinam indicat S. Paulo Leonen 120 b Angeli canentes, Hi sunt qui venerunt ex magna tribulatione &c. excitant ad martyrium 246 Angelus solito hilarior in morte S. Franciscæ Rom. 0175 Angeli consolantur matrem in obitu filij 389 f Psallunt ad sepulcrum miseri leprosi sancte mortui 564 a Angeli 3 tres deferunt cereos in translatione capitis S. Longini Centurionis 389 d Cantant ad translationem corporis S. Vitalis Ab. 033 b Angelica visione ad Sanctorum inuocationem excitatur S. Ængußius 86 a b Angelus monet S. Patricium de liberatione ex seruitute 543 c d ad id aurum ostendit 543 d iubet eum Gallias adire 544 e carnes aquis imponere mox in pisces mutatos 545 b c ducit per Italiam & in Hiberniam mittit 545 f liberat eo orante captiuos obsides 548 d imponit velum S. Trehæ 558 f præcipit S. Fiecho vt cœnobium condat 564 f iubet S. Mocteo Lutham relinquere 567 d monet S. Patricium vt 16 leprosos curandos suscipiat 573 c & vrbem Ardmachanam condat 573 c sæpe ei apparet 576 f Angelus apparet S. Patricio ante mortem, & locum sepulturæ indicat 578 f monet vt extremis Sacramentis muniatur 579 c Angelos cum Iesu conspiciens moritur 579 c Angelico concentu honestantur exequiæ eius 579 e f Angelus ex 4 choro datus S. Franciscæ Rom. 0145 b 0197 e eum aurea fila glomerantem conspexit 0103 b c Archangeli aßistentis continua præsentia fruitur 0103 a 0180 a b quo habitu 0180 d hunc videt coronari 0131 d Angelus castigat eius verecundium in manifestatione 0179 d e instruit, solatur, protegit 180 f Angelos custodes in comitatu monachorum vidit Dionysius Carthus. 254 b in Angeli specie apparens S. Vitalis Ab. minatur Saracenis monasterium inuadentibus 030 c f

Animarum saluti studet B. Catharina Bonon. parata ad diem iudicij pœnas purgatorij pati vt vna alias damnanda liberaretur 037 e Animarum post obitum statum, & iudicium Dei de iis a iudicio humano diuersum, cognoscit S. Patricius 576 f 577 c pro Animabus defunctis feruenter orat B. Catharina Bonon. 071 d pro Animabus purgatorij suffragia ab Angelis applicantur 0173 f Animæ e Purgatorio apparentes Dionysio Carthus. preces petunt, ob eas dilatas obiurgant: liberantur 252 d e f 253 a Anima viri boni ob plura beneficia Ecclesiastica 2 annis torquetur 253 b c Anima S. Alexandri M. in cælos defertur a 4 viris in stolis candidis 345 a Animas sororis suæ & B. Ioannis Toßignani cælo inferri videt B. Catharina Bonon. 038 a 057 f alterius Clarissæ 064 c Animam Vannotiæ cognatæ in cælum ferri videt S. Francisca Rom. 0189 f Animam filij videt exponentis suam in cælo beatitudinem 0179 f

cum Animalibus feris & auibus familiariter agit S. Vitalis Siculus 028 b

Annos 12 nata præficitur monasterio Hammaticensi S. Eusebia 453 e 455 c vltra Annos 100 vixit S. Mochœmocus 280 c Annos 110 natus moritur S. Aninas eremita 432 f

Apoplectica sanatur ope B. Catharinæ Bonon. 083 c

Apostemata sanata ope S. Finæ 240 e Apostemata grandia benedictione sanat B. Saluator de Horta 677 e 682 f

Apostolus Anglorum ab hos conuersos mißis ab eo viris Apostolicis habitus S. Gregorius Magnus 134 a b 152 e f 153 Apostoli Slauorum SS. Cyrillus & Methodius Episc. fratres 012 & seqq.

Apparet S. Gertrudis ipsa obitus sui hora S. Modestæ procul dißitæ 596 f Apparens B. Catharina Bonon. suo alloquio instruit in virtute 084 a cædem auertit 084 c errantem in viam reduxit 084 d e Apparet ægris orans, aut in habitu Reginæ, aut pulcherrimo habitu B. Catharina Bonon. & eos sanat 042 & 43

Aqua diuinitus subministratur S. Theophani ad sitim subleuandum 219 f 220 a Aquam baculo terra percussa, elicit ob sitim discipulorum S. Paulus Leonen. 116 e f Aqua cisternam & vrceum replet precibus S. Aninas 432 c d Aqua ante ecclesiæ S. Zenonis ianuas apertas subsistit ex inundante Athesi 145 f Aqua feruente perfusus non læditur B. Saluator de Horta 692 d Aquis algidis nocte immersus S. Patricius 50 Psalmos recitat 577 d Aqua benedicta profligatur dæmon instar tauri infestans 208 e f lemures infestantes domum pelluntur a S. Leobino 535 f sanantur æger & infestus hostis, & equus huius mortuus a S. Patricio 572 f Aqua lotionis manuum S. Anselmi Lucensis curantur oculi infirmi, & febris tollitur 655 e S. Heriberti in Missa sanatur dolor capitis & oculorum 471 e Aqua quæ Reliquias B. Catharinæ Bonon. tetigerat, loti aut inuncti ægri sanantur 042 a Aquis stagni immersi glacie accedente constringuntur XL Martyres S. Sehasteni 16 17 18 Aquam in mel conuertit oratione & signo Crucis S. Patricius 542 b c Aquam in vinum conuertit S. Himelinus 47 d

Arbori sterili acquiescens, moriendo eam fertilem reddit S. Papas M. 424 c 425 a e Arborem plenam fructibus amaris videns, hos Crucis signo reddit dulces S. Mochœmocus 286 b Arborem cæsam in nomine Dei erigit S. Mochœmocus 286 a

Archidiaconus S. Braulio, eius muneris auctoritas 635 c e f

Architectus basilicæ Resurrectionis S. Macarius Ep. Hierosolym. 34 f 35 a b

Arma spiritualia B. Catharinæ Bonon. discreta diligentia, diffidentia sui, fiducia in Deum, memoria paßionis Christi, mortis propriæ & gloriæ cælestis, & lectio sacra 074 f 075

Armentarius S. Rodanus Episcopus Hibernus 569 a

Arrogans auctoritatem supra Papam excommunicatur Henricus 3 Imp. 651 e f

Arthritici sanantur ope B. Ioannis Vicentini 494 b 495 a c B. Catharinæ Bonon. 083 d

Asthma incurabile, præuiis Confeßione & Communione, sanat benedictione B. Saluator de Horta 682 e

Aues segeti infestas cogit ad S. Iltutum magistrum S. Paulus discip. dein Ep. Leonen. 113 Auiculas pascendas signo Crucis aduocat, etiam coruos, & pastos dimittit B. Saluator de Horta 687 b c

Auus, Auia, pater, mater, duo filij Martyres 03 c

B

ad Baptizandos 47 Martyres signo Crucis a S. Petro Apost. facto emanant aquæ 343 c e Non Baptizati ad vitam resuscitati a S. Patricio 554 a b 557 b c d Ante Baptismum Ducis Bohemiæ præmittuntur cum instructione ieiunia 025 a b Baptizatus & florenti ætati restitutus a S. Patricio, quia elegit cito mori, munitus Viatico moritur 547 d e f Baptizati S. Patricij manu imprimitur terræ signum Crucis, & fons ad illuminandum cæcum erumpit 540 f 541 a Baptizatur in proprio sanguine lictor, qui acceßit ad Martyres Sebastenos 28 b

Baculum Iesu ab eremita accipit S. Patricius 545 d eo terram percutiens, fontem elicit 555 b c

Balneum pro pauperibus extruit B. Mathilda 365 f

Barba exusta & nares abscissæ S. Theosterico 609 f

Bellum inter patrem & filium Angeli apparentis instructione tollit Dionysius Carthus. 251 b c d In Bello pauci benedictione S. Anselmi Lucensis plurimos rebelles vincunt 653 e f

Benedicens suos erectis manibus moritur S. Patricius 579 c

ob Beneficia Ecclesiastica plura vir alias bonus torquetur in Purgatorio 2 annis 253 b c

in Benigniorem partem interpretatur omnia B. Catharina Bonon. 074 a

Bestiæ, boues, asini, equi, a morbis liberantur ope S. Finæ 240 f Bestias sola voce ab agris abigit S. Euschemon 355 e Bestiis obiecti non læduntur S. Codratus & 5 socij 10 d S. Alexander Ep. Hierosol. 617 d

Bibliothecam Hierosolymis extruit S. Alexander Episc. 616 c

Blasphemus magus orante S. Patricio præceps corruit mortuus 549 c d Blasphemiæ spiritum vincit B. Catharina Bonon. 052 c ob Blasphemias militum, domum ruituram præuidet B. Saluator de Horta 687 b

Brachium pene abscissum sanat S. Francisca Rom. 096 b Brachiorum vsus redditus ope S. Anselmi Lucensis 657 c B. Saluatoris de Horta 678 d 679 d Brachium volentis gladio interimere S. Patricium obrigescit 547 a b

Bubulcus litteras a monacho addiscit S. Leobinus, dein Episcopus 350 b

C

Caducum morbum post Confeßionem & Communionem, benedictione curat B. Saluator de Horta 681 f Caducus morbus ad corpus S. Franciscæ Rom. curatur 099 c d

Cæca S. Canneria lotis oculis aqua a S. Mochœmoco benedicta visum recipit 288 d Cæcus S. Fachnanus vngens oculos lacte matris S. Mochœmoci prægnantis visum recipit 281 e f 282 a b Cæcitatem petit & impetrat B. Iustina de Aretio 244 c a morte sanat cæcum, coclites, oculos male affectos 244 f 245 a b Cæcus fit Præses ob linguam excisam S. Longino & alij, visum recipit ad huius corpus, nolentis ante martyrium sanare 386 b Cæcitatem in derisorem Clericum signo Crucis detorsit S. Patricius 565 b 566 a Cæcus factus temere fodicans sepulcrum S. Vindiciani, ab hoc illuminatur 80 f 81 a Cæcos triginta illuminat B. Saluator de Horta 670 c 671 e 672 c 676 c d 679 d 680 a b d 686 e Cæca illuminatur attactu lecti S. Gertrudis 597 c d alia vnctis oleo lampadis oculis 598 a alia iussa visione diuina Niuellas proficisci 599 b c Cæcos 2 supposito oculis baculo sanat S. Paulus Leonen. 117 e Cæci illuminantur ad corpus S. Eduardi recenter occisi 645 a plures ope S. Anselmi Lucensis 657 658 e 660 a 661 f ad sepulcrum S. Ausouini 326 d e signo Crucis per S. Leobinum 353 b a Martyribus Arsenganis 413 e ope S. Matronæ V. M. 396 a fonte producto manu S. Patricij baptizati 540 f 541 a ope S. Bernardi Calinen. 233 e f B. Ioannis Vicentini 494 b e 495 f S. Agricolæ Cabilonen. 516 d octo ope S. Gorgonij M. 57 d e 58 a b e f S. Gregorij Armeni 464 b Cæca neptis Hincmari Ep. Laudun. illuminatur ope S. Vindiciani 80 d alij cæci 81 d e Cæcitatis periculo ob dolores oculorum liberatur S. Sophronius ope SS. Cyri & Ioannis 67 a d

Cælos ante mortem apertos vidit S. Attalas Ab. 45 d

Calceis clauis ferreis perforatis indutus ante currum incedere coactus S. Papas 425 a c

e Calculi cruciatibus moribundus sanatur ope B. Ioannis Vicentini 49 b c Calculo liberat puerum recitato Aue Maria B. Saluator de Horta 669 b

Calumniam Arianismi passus S. Cyrillus Hierosol. 627 ab & Semiarianismi 627 c d Calumniatores ob falsas delationes lege talionis mulctari iubet S. Gregorius Magnus 191 b c

Campanæ nemine pulsante sonant in obitu B. Erici 339 a B. Torelli 502 f S. Finæ 238 e S. Himelini 47 e Campanulæ indicio locum pro constructione monasterij inuenit S. Mochœmocus 283 e

Cancellarius Ottonis 3 Imp. S. Heribertus Ep. Coloniensis 464 c f 468 d

Cancrum in naribus patitur S. Leobinus 351 f Cancro exesa membra & vbera sanantur ope B. Ioannis Vicentini 464 c 496 e

Candela diuinitus accenditur ante effigiem Apostolorum 206 d

Canis ab idololatris in S. Patricium immissus, mutescit immobilis 547 a

Cantum Ecclesiasticum reformat & ordinat S. Gregorius Magnus 149 a b item alij in Angliam mißi 149 b e & in Gallias tempore Caroli Magni 149 e Canticis tribus æger se excitat Dionysius Carthus. scilicet Requiem æternam dona eis Domine & lux perpetua … Maria vnxit pedes Iesu … Sancti qui sperant in Domino.. 254 f 255 a

Capite gladio discisso obit S. Vincentius Ab. M. 62 f Capite plexi SS. Codratus, Dionysius, Cyprianus, Anectus, Paulus, Crescens 5 a b 8 d 10 e S. Serapion 10 f S. Eulogius Corduben. 95 b S. Leocritia V. 90 d SS. Rudericus & Salomon 330 c S. Alexander 345 a Diaconus Marsicanus 349 d S. Longinus miles 386 b S. Longinus Centurio & 2 socij 388 a S. Menignus 391 d S. Leocritia V. 411 f SS. Hilarius, Tatianus, Felix, Largus, Dionysius 420 d Phœnices X Martyres 424 d S. Romanus Diac. 424 e SS. Valentinus & Damianus 430 d caput Dionysij Carthus. post annos 137 fragrat odore 247 a ex Capitis vulnere insanus, potata aqua, cui immersus annulus S. Anselmi Lucensis sanatur 657 f 658 a Capitis dolor curatur meritis B. Bartholomæi ab Anglario 666 b Saluatoris de Horta 686 f 689 c S. Anselmi Lucensis 662 b alius ei detrahens dolore capitis punitur 663 d Capitis dolor grauis curatur inuocata B. Catharina Bonon. 083 a c Caput enormiter retortum instar ceræ ad debitum statum reducit B. Saluator de Horta 675 c d Caput Leonis Armeni coronaturus, quasi spinas & tribulos tangit S. Nicephorus 301

Captiuus a S. Anselmo Lucensi apparente confortatur & catenis rescißis educitur 662 e f Captiuum Clericum mortis reum mira simulatione liberat S. Heribertus 472 e 485 c Captiui liberantur ope S. Gertrudis 598 a b apparente S. Francisca Rom. 0102 Captiui ruptis vltro catenis liberantur, delato ad sepulcrum corpore S. Vigilij Autißiodor. 72 item quatuor ope S. Finæ 240 b

Carceris miserias octo mensibus perpessus moritur B. Arnaldus Ab. 371 d Carceribus inclusi Episcopi Catholici sub Leone Armeno 302 b hi aliique dira patiuntur, vncia panis putidi & aqua putrida pasti 314 d 315 a Carceri inclusis Martyribus seruit & cibos procurat S. Nicander 392 c e Carcere liberantur Sancti apparentibus Angelis & Christo 390 c f

Caritas eximia B. Catharinæ Bonon. erga tentatas, pauperes, pusillanimes ægrotantes 069 f070 b c e vide Amor

Carnes idolis immolatas ne comedat, ieiunat 20 diebus S. Patricius 544 a Carnibus 5 animalium satiat totum exercitum S. Patricius 556 d e Carnis edendæ tentatione vincitur, sed eo pœnitente carnes in pisces mutātur 545 a b c Carnes importune a S. Patricio postulans, earum comestione cum suis perit. 556 b c Carnales homines non capiunt mirabilia Dei 9 a

ex Castitatis amore Martyr S. Maxellendis Virgo 78 a b Castitatis rigidus custos B Bartholomæus ab Anglario, obscœnos amores fortiter repellit 664 e

in Cauea suspensus vstulatur ad necem S. Vrspastanus 259 f

Cerei XL accenduntur ad lacum in quo XL Martyres Sebasteni paßi 18 e

Cepa gustata instar mortui cadentem S. Lucam eremitam Crucis signo sanat S. Vitalis Siculus 028 d e

Christus qua homo perfectus, pingendus est 307 d e f Christi imago in Armenia culta, est Genuæ in templo Armenorum 463 d Christi crucifixi sanguis pretiosus conseruatus a SS. Iosepho ab Arimathia & Nicodemo, & posteris, anno 1248 delatus ad Regem Angliæ 508 d e f Christi passioni deuota B. Catharina Bonon. 074 d 075 b eius cruciatus ab initio vitæ continuos fuisse, & vltimo die inexplicabiles a Christo reuelante intelligit B. Catharina Bonon 055 f & 56 a b Christi vulnera meditans, in suis membris cruciatur S. Francisca Rom. 094 f 0182 c & ex latere aperto liquorem stillat 095 a 0182 d Christum placatum vidit audiens concionem de Paßione S. Francisca Rom. 0104 a plagas meditans, inspicit apertum latus, & vulnus gestat in latere 0106 f 0107 a ex Christi plagis videt lucem in Deiparam, Sanctos & mortales quoscumque deriuari 0110 a b c & illustrari Sanctos 0117 f cum Christo, Deipara & S. Paulo familiarius loquitur B. Saluator de Horta 674 e 691 c Christo se deuouet S. Eupraxia septennis, eius osculata imaginem 267 e ænte obitum Christum præfert omnibus regnis mundi 273 d Christum in multitudine Angelorum conspicit S. Patricius moribundus 579 c a Christo inuisuntur & animantur XL Mart. Sebasteni 19 e 20 e 23 a 24 b Christum occurrentem sibi, & alias ad se inclinatum videt S. Anselmus Lucen. 656 a Christum in peregrinis suscipit S. Gregorius Magnus 151 c a Christo apparente mittitur S. Narcissus ex Hispania Augustam Vindelicorum 622 d Christo inuocato liberatur S. Eupraxia a diabolo in puteum præcipitata 271 a grauiter læsa 271 b c præcipitata e solario 271 d coctione ollæ feruentis in faciem effusa 271 d sanat energumenam 273 b in Christi crucifixi specie apparens dæmon, B. Catharinæ Bonon. implexa & impoßibilia suadet 049 c

Cibus B. Torelli 4 vnciæ panis & 2 cyathi aquæ 501 a cum herbis sale respersis 501 b in senio oleum adiecit 501 c in Cibo & potu mire abstinens etiam in conuiuio S. Anselmus Lucensis 654 e Cibis conditis & delicatioribus ac vino semper abstinuit B. Francisca Rom. 094 a 0181 f Cibos insipidos & vermibus scatentes comedit Dionysius Carthus. 248 f 249 a Ciborum S. Leobini reliquijs energumeni liberantur 354 c

Cilicio duplici induta & circulo ferreo arctißime adstricta vixit B. Francisca Rom. 094 a 0182 a Cilicinam vestem annis 50 numquam mutauit S. Abramius eremitæ 440 c Cilicio aspero assumpto ad mortem se parat S. Gertrudis 596 a

Cineres S. Vrpasiani M. vstulati in mare sparsi 260 a

Claudis variis gressum tribuit B. Saluator de Horta 679 b 681 b 682 a 693 e duobus S. Paulus Leonen. 117 e Claudi sanantur ad Reliquias XL Martyrum Sebastenorum 14 d ope B. Ioannis Vicentini 496 b S. Anselmi Lucensis 657 d 658 e 660 a c B. Heldradi 334 f 336 b S. Ansouini, sed voto dilato relapsus, iterum sanatur 327 a b

Clericos præficit patrimonio S. Petri non monasteriis S. Gregor. Magnus 157 c d e horum controuersias inter sese aut cum Episcopo decidendas statuit 191 a Clericis infirmis iubet consueta stipendia dari 191 f 192 a

Cognoscit latentem amorem turpem sanctimonialis, eamque liberat miraculose S. Patricius 560 e f

Colaphis cæditur S. Vincentius Ab. M. 62 e

Colici dolores sublati reliquiis B. Saluatoris de Horta 690 b attactu vestis B. Catharinæ Bonon. 043 d e

Colloquia pia SS. Patricij & Vinnoci honorantur palliis e cælo submißis 570 b c in Colloquiis feruenter de rebus diuinis agit B. Bartholomæus ab Anglario 665 e seculares rumores vetat narrari 665 c Colloquia vana in spiritualia conuertit mira gratia S. Francisca Rom. 0185 d f

Collum instar scutellæ ad octo annos tumidum signo Crucis sanat B. Saluator de Horta 681 a attactu vestis eius 689 c 690 b

in Columbæ specie insidentis capiti instruitur a Spiritu sancto in libris conscribendis S. Gregorius Magnus 136 c d 202 f ad obtestandam veritatem subito obit S. Petrus Diaconus 211 c Columba volitat circum S. Heribertum in proceßione publica ob famem & siccitatem indicta 470 f 480 e f Columba candida euolat in cælum ex ore S. Menigni capite plexi 391 d Columba aduolans sedit super corpus S. Eulogij Corduben. capite plexi 95 c

Columna ignea proditur in latebris S. Gregorius Magnus, vt Papa fiat 132 e 145 a

Comedunt humi Pagani in Morauia, dum idem cogitur facere Dux Bohemiæ hospes, conuertitur ad fidem 024 f

Communia Episcopo & Clericis in Anglia omnia esse præscribit S. Gregorius Magnus 155 c

Concilia 4 Generalia, vt 4 Euangelia admittit S. Gregorius Magnus 148 e

Confessarius seu Pater spiritualis Ludouici Imp. S. Ansouinus 323 d Confessionem vitæ suæ scribit S. Patricius 534 a b Confitentes peccata non onerat grauibus pœnitentijs S Vitalis Siculus 028 e f Confitetur in vltimo morbo Archiepiscopo Moguntino B. Mathildæ Regina 369 c Confessione & Communine imperata, sanat benedictione 2 millia ægrorum B. Saluator de Horta 669 e alios ægros 670 c 679 b 681 f 682 e 685 f 692 e 691 d aut sola Confessione peccatorum 670 d 671 e 679 f 680 ea neglecta cæcus non sanatur 687 c

Coniugati seruant virginitatem S. Theophanes eiusque vxor, cælesti visione & odore confirmati 219 225 Coniuges thoro seiuncti S. Gregorius Nyssenus & Theosebia 05 c d Coniuges Antigonus & Eupraxia accepta vnica prole in continentia viuunt 266 a Coniuges a thoro 16 annis abstinent S. Francisca Rom. & maritus 094 e 0181 Coniugati post aliquot liberos susceptos viuunt continentes S. Isichius & Fuscina 448 a Coniugati Sancti cum 4 liberis Sanctis Adalbaldus & Rictrudis 452 f Coniugati Martyres SS. Macedonius & Patricia cum Modesta filia 260 Coniugata B. Mathilda Regina claret pudicitia & aliis virtutibus 360 e f cum Rege marito vnam eamdemque bene viuendi voluntatem habet 361 b etiam in eius morte 361 d

in Consanguinitatis gradibus pro matrimonio cum neophytis Anglis vult dispensari S. Greg. Magnus 155 d e

Consiliis suis adhibet Clericos S. Gregorius Papa 149 e item sapientes non diuites 150 b

Constantia mira S. Nicephori CP. in propugnanda veneratione imaginum & subditis confortandis 303 in colloquio cū Nicephoro Armeno iconomacho 304 305 306 307 in captiuitate & morbo 309 310 in vltima in templo valedictione & exilio 311 312 in admonendo ex exilio Michaële Balbo Imp. 315 in vltimo morbo 317 Constantia aliorum Episcoporum eius exemplo 313 d e f Constantia inter minas & blanditias XL Mart. Sebastenorum 19 d f 20 b 22 f 23 b e 26 f

Contemptus a Prouinciali & suis B. Saluator de Horta honoratur a populo vt Sanctus 683 a 684 f 685 a b & maxime in sepultura 689 f

Contracta per 10 annos sanatur ad corpus S. Franciscæ Rom. 0209 d e f Contracti sanantur in exequiarum vigiliis S. Heriberti 490 d alij ope B. Ioannis Vicentini 459 b c d 496 a in translatione S. Eduardi M. 645 ad sepulcrum 646 c alij ope S. Anselmi Lucensis 657 a b 658 d 659 e 662 a 663 a S. Ausouini 323 d e S. Gregorij Armeni 464 b tres ope S. Finæ 239 c d tredecim ope S. Gorgonij M. 57 b e f 58 a b d e f Contractos varios sanat B. Saluator de Horta 670 c 679 a 680 a Contracta a S. Gertrude apparente monita ad huius sedile sanatur 599 d e

ad Conuersionem Paganorum inuitus ordinatur Presbyter S. Abramius 437 a b c hos post verbera & persecutiones, conuertit inuicta patientia & baptizat 437 d e f 438 a b c in Conuersione Gothorum triumphat Ecclesia 277 f gaudet S. Gregorius Magnus 279 c Conuersioni rusticorum Iudæorum & Arianorum inuigilat S. Greg. Magnus 156 hæreticorum & schismaticorum 192 193 Conuersio Turci obstinati ope S. Franciscæ Rom. 0215 c d e item Iudæi ad conspectum corporis 0210 e Conuersi Hiberni ad fidem a S. Patricio 517 b Conuertuntur a SS. Cyrillo & Methodio Epp. Poloni, Moraui, Bohemi, Chazari, Bulgari, Triballi 012 013 & seqq. Bohemorum multa millia 018 f 023 f Conuertit S. Leander S. Hermenigildum, & Recaredum Regem fratrem eius & gentem Gothorum a perfidia Arianorum 276 f 277 Conuertit & baptizat intra 7 dies 4000 virorum tum vxoribus & liberis S. Valentinus 430 a iterum 2000 430 d Conuertit Iudæum & mulierem fœdere diabolico adstrictam Dionysius Carthusianus 249 b d e Conuertit in carcere custodes ad venerationem imaginum S. Euschemon 355 e Conuertitur clauicularius dum deficiente vno ex XL Martyribus Sebastenis videt 39 coronas e cælo labi 20 f 21 a b 24 d e 28 a b Conuertitur ad fidem Borsinoius Dux Bohemiæ, dum hospes in Morauia cogitur Paganorum ritu humi comedere 024 f Ad Conuertendos Anglos abit versus Britanniam S. Greg. Magnus 133 d e 141 a d e mißis viris Apostolicis conuertit 134 a b 152 e f 153 Anglorum Apostolus habitus 154 b Conuertitur e meretricio quæstu ad fidem S. Afra cum tota familia 622 f

Coquus B. Saluator de Horta 668 f 695 d eo orante omnia in culina reperit diuinitus parata 669 a

Corio porci semitonsi horrido induitur B. Torellus 501 a

Corona regia & annulus offeruntur B. Catharinæ de Bononia ob regnum Neapolitanum restitutum 079 b c Corona Ducalis offertur ei a quadam nuptura Duci 079 d Coronæ 39 de cælo labuntur ad XL Mart. Sebastenos, dum deficiente vno excitus clauicularius insiliit in stagnum 20 f 21 a b 24 d e 28 a b

ad Correctionm fraternam faciendam monetur a S. Auito apparente S. Leobinus 352 a b

Corpora Martyrum ad hominum incitamenta relicta sunt 423 d e 424 a Corpora SS. Medardi & Gildardi cedunt SS. Gregorij & Sebastiani Reliquiis 749 d e Corpus putrefactum S. Finæ a morte suauiter redolet 238 e Corpora SS. Ruderici & Salomonis lapidibus alligata submerguntur: ad littora deuecta incorrupta transferuntur 330 331 Corpus S. VVitburgæ V. transfertur stella splendidißima per totam noctem comitante 607 b Corpus suum mandat exornari S. Gregorius Magnus 749 f Corpus immobile S. Vitalis Ab. sepelitur extructa ecclesia: at ob Saracenos infestantes facta oratione facile mouetur 033 de Corpore S. Patricij contendentes mare instar muri erectum separat 580 a Corpus suum S. Cyrillus Slauorum Apostolus dextera manu eleuata ostendit Romam referendum 023 e Corpus S. Franciscæ Rom. suaueolens, & incorruptum 099 e f 0205 c f probatur miraculum 0214 Corpus S. Eduardi M. inter stramenta proiectum luce cælesti illustratur 645 a dein in abditam paludem proiectum columna ignis apparente reperitur 645 b c Corpus B. Saluatoris de Horta post 30 annos incorruptum 694 f 695 b S. VVitburgæ post annos 357 cum vestibus & lignea theca 608 b Corpus suaue olens & integrum B. Catharinæ Bonon. 041 a incorruptum ostenditur 034 Sedens hactenus videtur incorruptum 034 c f ex obedientia ita olim iussum sedere 078 pro Corpore suo collocando apparens, iubet sacellum parari 080 a b

Crines S. Nicephori electi in Patriarcham, sed ante monachi facti detondentur a filio Imperatoris 299 d

Cruribus fractis occiduntur Martyres Sebasteni 21 d

Crux Christi agnoscitur a S. Macario ob sanatam feminam 35 d in Crucis Christi figuram serpens æneus erectus a Moyse 305 f Crucis iconem conculcare renuens eam osculatur S. Paulus Cyprius, & ideo tortus ac suspensus comburitur 609 d e ad Crucem Christi efformandam miro modo pyram aptam reperit S. Heribertus 480 c d Cruces super tumulos Christianorum erigendas statuit S. Patricius 554 d eas veneratur, at non impositam sepulcro ethnici 569 f Crucifixi imago voce humana locuta est in defensionem monasteriorum 643 f Crucis attactu se solet munire S. Attalas Ab. 45 b Cruce Christi vnguento sacrato dæmonum vexationes superat S. Theophanes 221 d Crucis signo a S. Petro facto emanant aquæ ad baptizandos 47 Martyres 343 c e Crucis signo instar mortui cadentem S. Lucam eremitam sanat S. Vitalis Siculus 028 d e Saracenum homicidam in terram collapsum erigit 030 c d miracula innumera facit B. Saluator de Horta 676 a 679 f 680 c 682 a 691 c e f S. Leobinus liberat energumenos 351 e cæcum illuminat 353 b hydropicum sanat 353 b Crucis signo deiicit simulacra S. Hilarius Aquileien. 419 sistunt sanguinis fluxum SS. Valentinus & Damianus 429 f cetum fugat S. Finianus 446 f & incendium restinguit 447 b Crucis signo sanat S. Eupraxia surdum, mutum ac paralyticum 272 b morsum serpentis sanat S. Vitalis Siculus 026 f equum fistit, & magos cæcitate plectit S. Gregorius Magnus 135 e f 154 f fluuium in aduersum littus reiici curat S. Attalas 44 b Crucis signo S. Patricius fontem elicit 540 f inundationem repellit 541 b sororem sauciam sanat 541 e vaccas a dæmone abreptas aut sauciatas sanat 542 a b aquam in mel conuertit 542 b c phalanges dæmonum conantes iter eius in Hiberniam impedire pellit 546 b pedem Regis vulneratum sanat 556 a petram in duas partes scindit 561 c tollit turpem amorem sanctimonialis 560 e f cæcitatem vnius tollit, & in huius derisorem transfert 565 f 566 a Magos 9 igni cælesti comburit 566 b Crucifixi SS. Trophimus & Thalus 59 f

Cubicularij Diocletiani Martyres SS. Petrus, Gorgonius & alij aulici 107 b c f

Cuculla candida ex ouium lana absque tinctura induebatur S. Patricius & eius exemplo monachi in Hibernia 577 e

D

Dæmones effractis idolis a S. Longino milite in idololatras transeuntes fugantur 385 e Dæmones multi visi monasterium obsidere, vnus aulam regiam 282 e f Dæmones conuitiis impetunt Dionysium Carthus. ob mulierem ab eius fœdere abstractam 249 d e f impediunt eum in scriptione librorum 250 c conspiciuntur ab eo circa moribundam volantes 250 a b alapam ei infligunt, & discedunt 250 b Dæmones iter suum in Hiberniam conantes impedire, signo Crucis pellit S. Patricius 546 b alium in cadauer homicidæ ingressum pellit 555 e f Dæmon porci instar fugit ex Ecclesia Arianorum a S. Gregorio Magno dedicata 152 b c sub specie serpentis in morte matris supra tectum sedens signo Crucis fugatur a S. Fina 237 e f 238 a instar tauri alios infestans, Litaniis & aqua benedicta profligatur a S. Gregorio Magno 208 e f Dæmones variis modis & formis molesti S. Franciscæ Rom. 0152 & 153 0199 d verbera & minas infligunt 0153 & 154 aliter vexant 0157 & seqq. horum nomina & exercitia 0170 aquam muscis implent 0199 c Dæmon variis phantasijs ad vanam gloriam frustra exagitat S. Abramium 439 c terret securi cellam volens exscindere 439 c d ignem in stoream iniicit 439 d a psallente Beati Immaculati signo Crucis & contemptu pellitur 439 d e Dæmones fornicationis & superbiæ fugat a Rege S. Mochœmocus 285 e Dæmonem præsumptuose contemnens ab eo sub forma Deiparæ Virginis & Christi crucifixi apparente mire tentatur B. Catharina Bonon. 048 f 049 050 Dæmonem in sua absentia audaciorem apud ægram, reuersa compescit B. Catharina Bonon. 064 a b ab eo potionem sibi in morbo oblatam agnoscit 065 b c Dæmones infestos sibi & aliis signo Crucis fugat B. Saluator de Horta 681 c d e 683 c a Dæmone obsidetur Longobardus amputato capite Diaconi Marsicani 349 d Energumenæ ministrat S. Eupraxia 272 c e eam cædit baculo Abbatissæ, signo Crucis & oratione liberat 273 a b plurimi ope S. Eupraxiæ 274 f Energumenos vndecim liberat B. Saluator de Horta 671 d 679 d 683 e 689 c d 691 e alios S. Theophanes 221 e S. Leobinus 351 e 353 d 354 c Energumeni liberantur ad reliquias S. Iuliani Anazarbeni 422 f SS. Valentini & Damiani 430 d signo Crucis & imperio B. Torelli 502 d meritis B. Bartholomæi ab Anglario 666 f compunctione & oratione S. Heriberti 471 d 483 c ad corpus B. Franciscæ Rom. 099 d ope S. Gregorij M. 57 d e 58 e S. Finæ 239 e f 240 a & B. Iustinæ de Aretio 245 b

Damnatio Clerici simoniaci ob dilatam ad extremum pœnitentiam 0146 f 147 a

Decimas hominum & terrarum consecrat Deo S. Patricius 575 c

Dens S. Patricij in aquam prolapsus, nocturna luce radians inuenitur 558 d Dentes excutiuntur S. Longino militi 385 d Dentium dolor sublatus ad sepulcrum S. Anselmi Lucensis 657 c B. Saluatoris de Horta 680 a 689 c Dentes excußi subito redditi inuocato B. Saluatore de Horta viuente 673 e f

Detractionem leuem acriter reprehendit B. Bartholomæus ab Anglario 665 c

Dei diuinitatem in captiuitate a Deo illustratus confitetur S. Patricius 533 f Deo ex creaturis cognito persistit in virginitate B. Memessa, & baptizata obit 572 c d Dei prouidentia S. Patricius adolescens captiuus abducitur in Hiberniam, & sex annis linguam & mores edoctus liberatur, & postea doctrina instructus fit Apostolus Hiberniæ 542 & seqq. Dei prouidentiæ se humiliter committit abducendus in exilium S. Nicephorus CP. 312 d Deo intendit inter laborandum B. Catharina Bonon. 068 d in Deum mentem defixam teneri orandi aßiduitate, & affectu erga res diuinas docet B. Catharina Bonon. 068 a b

Diaconi Martyres S. Tatianus Aquileiæ 418 S. Felix Gerundæ 621 Collegus & Collotus Alexandriæ 618 SS. Alexander, Neon, Orion Alexandriæ 105 Eppepodus Nicomediæ 260 Diaconi S. Ambrosius Alexandriæ 513 & S. Gregorij Magni S. Petrus 211

Digiti S. Menigni minutatim concisi lac profundunt 391 b Digiti proprij dant lumen S. Finiano scribenti 446 e Digiti S. Patricij in tenebris instar solis clarescunt 572 a Digitus traiectus sanatur ope B. Catharinæ Bonon. 041 d Pollex & index, quibus libros scripsit Dionysius Carthus. reperti maxime integri 247 a Pollicem abscissum manui adiungit sanum S. Attalus 44 d

Directio rerum agendarum facta a S. Gregorio Magno 0190 c d e

Discretionem spiritualium pariunt B. Catharinæ Bonon. im mista tentationibus diuina solatia 051 & 52

Doctrina summa S. Nicephori eum reddit humillimum & omnis virtutis studiosum 297 298 Doctrinam virtuti adiungit S. Eulogius Cordub. M. 92 f 93 a Doctrinæ sanctitatem coniungit S. Leander 276 b cum Doctrina virtutem haurit adolescens S. Gregorius Magnus 130 e f 138 d

Dominica die agenda præscribit S. Gregorius Magnus 197 a b pro Dominicæ diei reuerentia, locus, in quo sub dio pernoctat S. Patricius, non madescit ab imbre 571 f Dominica die factum opus a mari dißipatur 573 e

Dormit super nudam humum lapidibus capiti suppositis S. Finianus 446 e Dormit parum, & fere stans aut in genua prouolutus S. Anselmus Episc. Lucensis 654 e Dormit parum super lapidem, altero capiti supposito S. Patricius 577 d

e Duce latronum conuersus S. Machaldus Ep. Manniæ 570 f 571 a b

Dysenteria sublata ope B. Catharinæ Bonon. 086 a b

E

Educatio pia S. Gertrudis sub S. Itta matre 594 e 595 a B. Mathildæ Reginæ in monasterio apud auiam 359 e

Ecclesia gaudet in conuersione aliorum 277 f 278 b crescit per persecutiones 278 a vna in Christo cum pudore hæreticorum 278 f 279 a Ecclesiæ Rom. primatum & Sedem Apostolicam venerabilem semper Imperatoribus ostendit S. Gregorius Magnus 176 177 178 ei omnium Ecclesiarum cura demandata 194 d Ecclesias DCC fundauit S. Patricius 578 b Ecclesiam ab Arianis vsurpatam illatis Reliquiis expiat & dedicat S. Gregor. Magnus 152 b ex ea porci instar fugit dæmon 152 c nubes odorifera accedit & lampades diuinitus accenduntur 152 d in Ecclesias mutari mandat fana idolorum in Anglia S. Gregorius Magnus 153 b Ecclesiæ debitam reuerentiam negligens, priuatur vsu pedum & tibiarum, sanatur ope D. Eusebiæ 460 e f Ecclesiasticæ iurisdictionis contemptorem excommunicat ideoque occiditur B. Ioannes Vicentinus 493 b c d Ecclesiasticas res feruenter peragit & ordinat S. Anselmus Lucensis 654 f 655 b Ecclesiastica Officia lingua Slauonica fieri solent cum approbatione Pontificis 016 & seq. 023 a Ecclesiasticum Officium qua deuotione, attentione, & diligentia persoluendum sit docet B. Catharina Bonon. 067 a b c e

Eleemosynis victitat S. Fina ægra, & superflua quotidie in pauperes distribuit 237 e in Eleemosynis erogandis liberalis S. Nicephorus 298 b Eleemosynam Angelo sub habitu naufragi dat Abbas S. Gregorius Magnus, etiam scutellam auream matris 139 a b Eleemosynas dat egenis, maxime exulibus Christianis S. Greg. Magnus 133 c 151 c e f 3000 monialium alit 152 a ob Eleemosynas ad Pontificatum assumptus S. Gregorius Magnus 151 d ad has eius affectus probatur 158 159 160 & ideo sancto eremitæ præponitur 160 e f Eleemosynas largus donat pauperibus, peregrinis & infirmis S. Zacharias Papa 410 f Eleemosynas in itinere multas facit B. Mathilda 365 e Eleemosynas pro victu & vestitu mane distribuit B. Mathilda Regina 363 b ideo a filiis persecutionem patitur 363 c cibos mensæ suæ mittit ad pauperes aut ad monasteria 365 d e Eleemosynas multas erogant Antigonus & Eupraxia parentes S. Eupraxiæ 266 b e & ipsa S. Eupraxia relicta a parentibus bona in pauperes & Ecclesias distribui mandat 268 f pro Eleemosynis vestes pauperibus distribuit die Veneris sancto B. Ioannes Vicentinus 492 d ad Eleemosynas pauperibus in fame publica erogandas, reddit horreum inexhaustum S. Ansouinus 324 f 325 a b Eleemosynæ S. Franciscæ Rom. in pauperes remunerantur repletione dolij exhausti & granarij euacuati 093 d 0178 c d e Eleemosynas subtrahens pauperibus a S. Gregorio Magno apparente moneri iussus morte punitur 207 e

Epilepsia sublata ope B. Ioannis Vicentini 497 d

Elephantiasin benedictione sanat B. Saluator de Horta 678 c

Eleuantur in aëra inter orandum B. Bartholomæus ab Anglario 665 e B. Saluator de Horta 679 c 691 b idem consideratione granati inter prandendum 680 d vide Extasis.

Eloquentiæ studio plus æquo addictus S. Gregorius Nyssenus a S. Greg. Nazianzeno reprehenditur 09 c

Episcopi Martyres in Palæstina S. Alexander Hierosolymis factus viuente adhuc S. Narcisso 615 c in Ponto S. Lucius Nicomediæ passus 391 in Lydia S. Euthymius Sardium 73 in Ægypto S. Zonas Alexandriæ 105 in Asia S. Petronius 108 in Italia S. Hilarius Aquileiæ 418 B. Ioannes Vicentiæ 490 in Hispania S. Narcissus Gerundæ 621 in Gallia S. Vigilius Autißiodori 72 Episcopus Confessor S. Euschemon Lampsaci in Hellesponto 355

Episcopi in Palæstina Hierosolymis S. Cyrillus 605 S. Macarius 34 S. Sophronius 52 in Armenia S. Gregorius Nicopoli 461 S. Petrus Sebastenus 30 in Cappadocia S. Gregorius Nyssenus 04 in Italia S. Agapitus Rauennæ 426 S. Anselmus Lucæ 647 S. Benedictus Mediolani 84 S. Bernardus Calinensis in Campania 231 S. Valerius Rauennæ 411 S. Probus Reate 405 in Hispania S. Braulio seu Braulius Cæsaraugustæ 635 S. Pacianus Barcinone 04 S. Leander Hispali 275 in Gallia S. Paulus Leonen. 108 S. Isichius Viennæ 447 S. Agricola Cabilone 514 S. Tetricus Lingonibus 633 in Belgio S. Vindicianus Cameraci & Atrebati 75 in Germania S. Heribertus Coloniæ 464 in Morauia SS. Cyrillus & Methodius fratres Olomucij 012 in Anglia B. Bosa Deirorum Eboraci 010 S. Elphegus Caluus VVintoniæ 229 in Scotia S. Kessogus 35 S. Bonifacius Kiritinus 449 in Hibernia S. Patricius Apostolus & Primas 517

Episcopus seu Patriarcha CP. eligitur adhuc laicus, ac factus monachus inuitus ordinatur S. Nicephorus, manu tenens librum de fide a se scriptum 298 299 Episcopus designatur baculo pastorali cælitus misso Mochua 548 b c Episcopus consecrandus nudis pedibus & linea indutus ingreditur Coloniam S. Heribertus 479 b inungitur libro Euangeliorum super caput aperto 479 d Episcopus e viduo S. Gregorius Nyssenus 05 d Episcopos CCCL ordinauit S. Patricius 578 b Huius successores Comorbani dicti, dein Archiepiscopi 583 e Episcopi vt optimi constituantur præscripta a S. Gregorio Magno 163 164 165 166 Episcopi exules adiuti 167 c d vitia eorum reprehensa 170 171 172 e f 173 182 183 Iniuste depositi restituuntur 188 Iniustitiæ rei suspenduntur a sacris 189 a b Episcopis ægris succurrit S. Gregorius Magnus 197 Episcopus ambitiose creatus sumptuose consecratus, eumq; consecrans grauiter puniuntur 565 e f Episcopales virtutes S. Leandri 280 b S. Brunonis 362 b c Episcopus S. Anselmus fit monachus Benedictinus, sed reuocatur a Papa 649 c Episcopus ex Abbate B. Ioannes Vicentinus 492 Episcopum ne spectacula exhibeat grauiter monet, oratione impedit, & a morte apparentem videt crudeliter affligi Dionysius Carthus. 251 252

Epistolam Synodicam magna animi demißione scriptam mittit ad Patriarchas Orientis S. Gregorius Magnus 148 c d

Equitat solus in Proceßione publica inter Clerum S. Gregorius Magnus 135 e

Eremitæ S. Aninas Thaumaturgus in Euphratensi ditione 432 S. Abramius in Hellesponto 6 sec. 433 B. Torellus Puppij in Hetruria 499 B. Heribertus in Belgio 505 S. Petrus Hispanus relicta militia & sponsa 99 Eremitæ sancto præponitur ob diuitiarum contemptum & in pauperes dispensationem S. Gregorius Magnus 160 e f

Eucharistia sacra pro viatico munitur S. Heribertus 474 d 487 c Vt Eucharistiam sacram pro viatico tradat, a morte resuscitat S. Mochœmocus 288 a Hostiam sacram in flammam conuerti in raptu videt S. Francisca Rom. 0147 e Hostiam sibi porrigi non consecratam cognoscit S. Francisca Rom. 0193 0178 f a Communione frequentes raptus patitur 0183 a Hostia sacra in carnem transformata, & dein in pristinam formam redacta precibus S. Gregorij Magni, vt dubiam in fide mulierem confirmaret 134 154 c d

Excommunicatur Swadopluk Rex Morauiæ persequens Fideles a S. Methodio 023 c d 024 d Excommunicatus Tergaudus Episc. Treuiren. a S. Gregorio Magno iussus ex eius monasterio abire, cum suis moritur 209 b c Excommunicatum ob proprietatem monachum, absoluit mortuum & animam liberat S. Gregorius Magnus 155 d e f

Exequiæ S. Patricij honestantur Angelico concentu & odore cælico & luce per 12 dies continua 579 e f

Exemplo S. Codrati excitati XV Martyrium subeunt 10 f 11 Exemplo suo prouocat Cilices, anno integro circumductus S. Iulianus Anazarbenus 422 d e

Exhortationum B. Catharinæ Bonon. efficacia & ad componendos animos mira vis 055 c alia in vltimo morbo 066 c d

in Extasin rapta B. Catharina Bonon. audiuit cani, Et gloria eius in te videbitur & vidit speciem æternæ salutis 039 a b c In Extatico raptu pluribus horis manet Dionysius Carthus. 253 e f 254 e

Exul ob fidem S. Gregorius Episc. Nyssenus sub Valente 05 e Exilia sæpius passus S. Cyrillus Hierosolym. 625 f 626 d f 630 f 631 e Exules ob cultum sacrarum imaginum, moriuntur S. Theophanes 223 c S. Euschemon 355 e Exilio mulctantur ob venerationem imaginum bis Theodorus pater S. Nicephori 295 d e f varij Sancti Episcopi 309 b c S. Nicephorus abiturus in templo orat, huic cathedræ, Martyrum tumulis, vrbi & orthodoxis valedicit 312 verba eius ad populum: Filij Christianos vos inueni, Christianos vos relinquo 313 b Exilio mulctatur Imperio exutus Michaël Curopalates a Leone Armeno, quem honoribus auxerat 301 d

F

Facies tres apparent, dum ægros benedicit B. Saluator de Horta 679 b 691 c

Faciem in dorsum contortam signo Crucis ad debitum statum reducit B. Saluator de Horta 691 e

Fame in carcere enecatur S. Matrona V. M. 393 b & Thessalonicensis 397 a in Fame publica subuenit pauperibus, etiam pecunia ad alias vrbes missa & hospitali erecto, S. Heribertus 470 e f indicit ieiunium triduanum & proceßionem 480 d e

Faucibus adhærente ad 5 diem oßiculo præfocandam benedictione & leui alapa sanat B. Saluator de Horta 679 a

Febri languentem Christo inuocato sanat S. Ansouinus 325 d Febri liberatur Regina Hispaniæ inuocato B. Saluatore de Horta 693 c alij 689 d 690 b Febres pulsæ pallio S. Leobini 535 e f potu aquæ lotionis manuum S. Anselmi Lucensis 655 e eo inuocato 660 f 661 a 662 a attactu reliquiarum B. Catharinæ Bonon. 041 d 042 c voto ei facto 083 d 085 f 086 e ope S. Franciscæ Rom. 098 a 099 a c e 0100 a b c f 0101 a b d e f 0102 b e 0210 f 0211 a b c S. Matronæ V. M. 306 a S. Matronæ V. Capuæ 402 a S. Eusebiæ 458 b Febres quartanæ curantur ope S. Eusebiæ 460 d f variæ ope B. Torelli 504 b Febris periculosa visitatione & precibus S. Heriberti 471 f 484 a Febris pestifera, continua, tertiana ope B. Ioannis Vicentini 396 c d e 497 b f 498 a

Festum B. Heldradi violans manum vulnerat, & pœnitēs eius ope sanatur 335 d e ob Festum S. Narciß violatum sanguis farinam subactam inquinat 624 e

Ficte ne vel semel vult loqui, vt vitam seruet S. Eulogius Corduben. M. 95 b

Fidei profeßionem de SS. Trinitate, Incarnatione, interceßione Sanctorum, veneratione reliquiarum & imaginum mittit ad Papam Romanum S. Nicephorus CP. 300 d e Fidem Abrahæ imitatus 316 a & feruorem fidei S. Petri 316 e

Fidei protectores contra Leonem Armenum Episcopi in exilium trusi 308 309 In Fide vt vitam seruet, ne vel semel ficte loqui vult S. Eulogius Corduben. M. 95 b Fidei mysteria, tentatus circa ea, generose explicat Præsidi S. Codratus 67 in Fidei mysteriis post varias tentationes illuminatur B. Catharina Bonon. 052 e f in Fide vt dubij confirmentur, hostia sacra in carnem aliquamdiu transformatur precibus S. Gregorij Magni 134 154 c d & sanguis emanat ex Reliquiarum brandeo 135 154 e Fide in sanandis deficiente paralysis vnius non curatur 684 e item cæcitas vnius permanet 686 c 688 c

Filo tunicæ S. Leobini fugatur dæmon ab energumena 353 d

Flagellatur dire neruis boum S. Vrpasianus 259 f virgis SS. Hilarius & Tutianus 419 d f S. Papas 424 c Flagris taurearum 300 plagas accipit in dorso & pectore S. Theophanes 228 a Flagris a 2 lictoribus cæditur S. Matrona V. M. 393 a & S. Matrona Thessalonicensis 397 a Flagris cæsa extinguitur S. Christina Persa 262 e S. Euthymius Sardicen. 75 d Flagellis cæsus ab Angelo sanatur S. Vincentius Ab. M. 62 d Flagellis & aculeis ferreis carnem lacerabat, atque ardentibus cereis vrebat S. Francisca Rom. 094 a Flagellat corpus suum disciplina ferrea sanguine in terram defluēte B. Torellus 501 b

Flores emittit tabula, cui adhæserat caro putrescens S. Fiæ 238 d

Flumen piscosum maledicto S. Patricij indigne ab accolis accepti redditur sterile 546 c 554 c d aliud ante sterile redditur piscosum 554 d aliud diuidit & piscosum reddit 559 a b Flumen in terra eleuata transit 562 c Fluuiū signo Crucis in aduersum littus reijci curat S. Attalas 44 b

Fons erumpit ex saxo sanguine resperso Martyrum Codrati, Cypriani, Dionysij, Anecti, Pauli, Crescentis 8 d 10 e Fons ad illuminandum cæcum erumpit, signo Crucis terræ impresso manu baptizati S. Patricij 540 f 541 a alius elicitus baculo Iesu terra a S. Patricio percußa 555 b c Fons exoritur vt corpus miseri leprosi sancte mortui lauetur 563 f Fons elicitur e saxo a B. Saluatore de Horta 679 d 691 c benedictione S. Pauli Leonensis salubris ægris 117 a præcibus S. Vitalis Siculi 028 b

Fœderis initi cum Hunnis impiis cæremoniis vtitur Leo Armenus Imp. 315 a

Fratres Sancti tres Episcopi Leander, Isidorus, Fulgentius & soror S. Florentina 276 f Fratres Episcopi & Apostoli Slauorum SS. Cyrillus & Methodius 012 & seqq. a Fratre impio Mahometano proditus S. Rudericus, se Christianum fatetur 329 b c

Frumentum in pauperum vsum multiplicat S. Theophanes 221 f

Fullo S. Menignus M. 399

Fures diripientes omnia in templo S. Vindiciani variis morbis afflicti extinguuntur 81 f 82 a detinens campanulam, igne sacro torquetur dum restituat 82 b

G

Galli cantu ad pœnitentiam motus B. Torellus fit eremita 500 f 504 f

Gangræna ex morsu canis sublata ope B. Ioannis Vicentini 497 f

Genu tumidum & emortuum signo Crucis sanat B. Saluator de Horta 681 e

Glacie accedente constricti XL Mart. Sebasteni, aquis stagni immersi 16 17 18 19 20 f 24 c aut steterunt supra glaciem, qua stagnum constrictum 18 b c

Gladio concisi BB. Monaldus, Franciscus Antonius a Saracenis 413 c d Gladio occisi auus, auia, pater, mater, duo filij Martyres 03 c vide Capite plexi.

Gloriam cælestem suam & alterius ostendit huius matri S. Longinus Centurio 388 e 390 Gloriam cælestem sibi pro laboribus repositam esse certus est S. Patricius 538 a eam aliis ob martyrium datam gratulatur 539 f vide Vanam Gloriam

Gulæ appetitum circa carnem bubulam domat obiectu carnis putridæ B. Bartholomæus ab Anglario 665 b Gulosum eludit B. Saluator de Horta pro pane in manica abdito rosam & flores præbens 687 f

H

Hæreditatem, parentibus mortuis in pauperes & orphanos distribuit S. Abramius 436 e f

Hæresis conuellit auctoritatem Synodorum & Sedium Patriarchalium 304 a Hæreses scriptis libris oppugnat S. Gregor. Nyssenus 06 f 010 a ab Hæresi Pelagiana repurgat Britanniam S. Patricius 559 d Hæreses circa statum Resurrectionis extinguit S. Gregorius Magnus 131 e 142 Hæreseos Monothelitarum acer oppugnator S. Sophronius 68 69 70 71 Hæresim iconomachorum reprimit & frangit S. Euschemon 355 e Hæreseos iconomachorum acerrimus oppugnator Leonem Armenum obiurgat sæpius exul, obit Martyr S. Euthymius Episc. Sardium 73 74 75 cum Hæreticis damnatis disputare iussus renuit S. Nicephorus CP. 303 f 304 c 308 b alias conditiones disputationi præfigit 310 Hæreseos fugam inculcat æger 317 b

Hasta radices subito agente conuertitur ethnicus a stupro impeditus 432 f

Herniosos supra XII millia sanauit B. Saluator de Horta 670 e 672 c 673 a 674 c 681 a 684 b d 689 c e 690 c 691 e

Homicidium Abbatissæ impeditur a B. Catharina Bonon. apparente 084 c

Horreum vt eleemosynæ dentur, reddit inexhaustum S. Ansouinus 324 f 325 a

Hortulanus B. Saluator de Horta 682 c

Hospitalis domus Constantinopoli curator S. Nicephorus 298 b Hospitio vagos quosque excipit S. Ansouinus 325 c Hospitio excipit sicarios ad se occidendum missos S. Longinus Centurio 387 d

Humilis Senachus, non permittit ecclesiam sibi a S. Patricio commissam a nomine suo appellari, ob innocentiam Agnus Dei appellatur 567 a b Humilitas a matre commendata S. Eupraxiæ 268 b hæc vilißima munia facit 269 e f etiam valde læsa 271 b c fert obiurgationem iniquam 270 e seruit energumenæ 272 Humilitas B. Catharinæ Bononiensis in contemptu suüpsius 036 d 072 b c d deprecatur ne in Abbatissam eligatur 036 c d 072 e humiliatur per tentationes 058 c Humilitatis studiosus B. Bartholomæus ab Anglario laudem aut excellentiam non admittit 664 f Humillimus in magna doctrina, ex hac ad virtutem incitatur 298 a b præ Humilitate S. Patricius se peccatorem vltimum, & homuncionem appellabat 578 a b præ Humilitate non admittit titulos honoris S. Gregorius Magnus 198 e se magnum peccatorem agnoscit, & indignum reuelatione 199 a b laudari in vita renuit 199 c studet se suis subditis accommodare 201 d scripta sua furfures appellat 204 d & ita de se sentit 205 a Humilitatis scalam 10 graduum docet B. Catharina Bonon. 055 c exemplo ostendit 072 b c d

Hydropicum signo Crucis sanat S. Leobinus 353 b Hydropici quindecim curantur a B. Saluatore de Horta 679 b e 689 b 691 e

I

Ianitor constitutus B. Saluator de Horta, liberalißimus est erga pauperes externos 692 c Guardiano in crastinum solicito opem spondet 687 d 692 e

Idola corruunt ad aduentum S. Patricij in Momoniam 555 f Idola deijcit S. Alexander M. 344 e Idolotra obstinatus ne cogatur credere, se & sua dat flammis 547 f Idololatriam caussam vitiorum esse ostendit S. Longinus miles 385 c in Idololatras transeunt dæmones effractis idolis 385 e

Ieiunat continuis 20 diebus, ne carnes idolis immolatas comedat S. Patricius 544 a Ieiunat arcte S. Eupraxia ad 2 3 & 4 dies 269 a d Ieiunat tota septimana vti & Abbatissa 270 a 273 e alias 30 diebus stans in aëre extensis manibus 270 e f Ieiunium Quadragenarium senex in monte peragit S. Patricius 574 e

Iesv nomine ter repetito moritur B. Catharina Bonon. 040 c in Iesu nomine 3 paralyticos iubet surgere & ambulare S. Paulus Leonen. 117 e vide Christus.

Igne comburitur suspensus prono capite S. Paulus Cyprius 618 e in Ignem coniecti SS. Trophimus & Eucarpion cum sociis coronantur martyrio 618 e Igni adiudicatus insilit S. Diodorus M. 10 f Ignem ex frustis glaciei collectis accendit S. Patricius 541 c d Ignis ardentium prunarum nec pedes nec vestes B. Saluatoris de Horta adurit 687 e Ignis cælestis comburit 9 Magos signo Crucis a S. Patricio contra eos facto 566 a b Ignis visus prodire ex ore S. Patricij concionantis 572 b Ignis cælestis globo illustratur infans S. Mochœmocus 282 b c igneo muro circumdatus 283 c Ignita sphœra perlucida descendit ad S. Gertrudem in ecclesia orantem 595 c

Illæsa S. Eupraxia a diabolo præcipitata in puteum 271 a alias e solario 271 d alias coctione ollæ feruentis in faciem effusa 271 d

pro Imaginum cultu exul & Martyr imo & strenuus propugnator S. Euthymius Ep. Sardium 73 74 75 Imaginum Christi & Sanctorum venerationem profitetur S. Nicephorus CP. 300 e eam defendit, cum Leone Armeno Imp. disputans 304 305 306 307 etiam Angelorum 307 f 308 a idem alij Episcopi faciunt 308 309 simulacra in veteri lege vsurpata 305 Imaginem Christi osculata se ei deuouet S. Eupraxia septennis 267 e coram illa Imagine a matre traditur Abbatissæ 267 f Imaginem B. Torelli picturus, in somnis formam habitumque discit 504 a b

ex Imperatoris Theodosij consanguinitate per vtrumque parentem S: Eupraxia V. 265 f Imperatorem Leonem Armenum, iconomachum obiurgant SS. Euthymius Sardensis & Theodorus Studita 74 e f Imperium Orientale periturum præscit B. Catharina Bonon. monita a Deo, ne pro eo oraret 037 f

Immotus solo affigitur Dux volens pellere S. Mochœmocum 284 c d ab hoc solutus se suaque ei offert 284 d

Incenditur pars casæ ex viridi materia cū mago, manetq; ab incendio illæsa pars cæsæ ex arida materia, in qua erat S. Benignus discipulus S. Patricij 550 d e Incendium restinguitur signo Crucis a S. Finiano 447 b ope S. Gregorij Armeni 464 d S. Finæ 240 d Incendium monasterij depellit S. Gertrudis apparens 597 b illud bis sopit Braiaci S. Leobinus 351 d e & Parisijs 353 c

Incuruati sanantur ope S. Anselmi Lucensis 657 a 659 b c

Pro Inimico sui occisore orat B. Ioannes Vicentinus 493 d Inimicitiæ ab inuidis procuratæ inter SS. Henricum Imp. & Heribertum tolluntur osculo 472 e f 486 Inimicitias vt tollat S. Gregorius Nyssenus, ad aduersarium itinere difficili proficiscitur, inurbane admittitur & dimittitur 089 inimicos sublato odio mira gratia reconciliat S. Francisca Rom. 0186 a b

Infantem nihil sugere volentem sanat S. Francisca Rom. 097

in Inferno videt in raptu S. Francisca Rom. suppliciæ variorum 0162 & seqq. 0187 c pœnas pro peccatis capitalibus aliisque 0165 & seqq. tormenta pro statuum & profeßionum diuersitate 0168 & seqq.

in Iniuriis & probris appetendis negligentiam suam deplorat B. Catharina Bonon. 048 c

Intentionem rectam misceri intentioni laudis humanæ conqueritur de se S. Gregorius Papa 204 f

Inuestituram Episcopalem sibi ab Imperatore collatam dolet S. Anselmus Lucensis 649 f

Inuidia nouercæ occiditur S. Eduardus Rex 644 c d e 646 c

Iter vnius diei breui spatio conficit S. Cannichus 286 c in Itinere fraude dæmonis reducitur in viam a B. Catharina Bonon. apparente 084 d e

Iudæa ancillam S. Matronam varijs flagris & inedia enecat 396 f Iudæorum conuersioni studet S. Gregorius Magnus 156 b vim illis inferri prohibet 195 b c eis subesse Christianos non patitur 195 d & horum seruos ab illis emptos redimi iubet 195 e illorum mancipia ad Ecclesiam confugientia reddi vetat 195 f Paganorum mancipia illis vendi aut Paganos circumcidi vetat 196 a b eorum munera execratur 196 d e & obseruationem Sabbati 196 f

Iudicij extremi speciem videt B. Catharina Bonon. 047 f

Iustitiæ amore ne fraus per exactoresfit & vt mensura modiorum debita seruetur, aduigilat S. Greg. Magnus 160 a b d Iniustitiæ reos Episcopos suspendi iubet a sacris 189 a iniuste depositos restitui 188 In examine circumstantias discuti 189

L

Lac arentibus fæminæ mammis restituitur ope B. Heldradi 334 f Lacte prægnantis matris S. Mochœmoci oculos lauans S. Fachnanus cæcus illuminatur 281 e f 282 a b Lac pro sanguine effluit e digitis S. Menigni concisis 391 b

Lacrymatur quotidie S. Abrahamius eremita, nec facile risit aut subrisit 440 b

Laicos a functionibus Ecclesiasticis excludit S. Gregorius Magnus 150 b

Lampadibus aduritur S. Leonides M. 11 b Lampades diuinitus accensæ ad vestem S. Ioannis Euang. 179 c d in ecclesia Arianis erepta & a S. Gregorio Magno dedicata b d Lampades decussæ loco suo, in exequiis S. Leobini illæsæ restituuntur 354 d e

Lancea qua latus Christi apertum in variis locis olim, nunc Romæ adseruatur 379 e f

Lapidibus obrutus a Paganis, quos volebat conuertere, pro mortuo relinquitur S. Abramius 437 d e Lapidibus in tortores resilientibus illæsi manent XL Mart. Sebasteni 20 23 f Lapidea mole in fouea obrutus, ope S. Eusebiæ seruatur incolumis 461 d e Lapidem immobilem solus alio transfert S. Patricius 553 f alium signo Crucis in partes scindit 561 c alium sputo in tres partes diuidit 567 c

Lapsa in puteum seruatur incolumis ope S. Gertrudis 600 e f e Lapsu læsa grauiter sanatur attactu vestis B. Saluatoris de Horta 689 f in Lapsu seruatur ope S. Matronæ V. M. 396 d

Latinæ linguæ nitorem & studia reducit S. Gregorius Papa 150 a

Lectioni ad mensam tempore refectionis diligenter attendit B. Catharina Bonon. 069 e

Lectus S. Gertrudis miraculis clarus: eius attactu ægra & cæca sanantur 597 c d

Leguminibus crudis victitat Abbas S. Gregorius Magnus 139 a

Lemures infestantes domum pelluntur aqua a S. Leobino benedicta 535 f

Leones 2 sibi obsequentes habet S. Aninas Thaumaturgus ob spinam ex pede extractam 432 b Leo fert eius epistolam ad Stylitam 432 e

Lepra incussa ob iniuriam Corpori S. Bernardi Calinensis illatam 233 d e Leprosus eius ope sanatur 234 a b Lepram pueri in se suscipit S. Finianus 446 b scaturientes ob lepram e corpore vermes hospites suos dicit 446 c Lepram optanti communicat, a pœnitente aufert 446 c Leprosus iuuatur a S. Patricio, huius manibus vlcera lauantur: in morte sons in quo corpus lauetur exoritur & Angeli ad sepulcrum eius psallunt 563 f 564 a Leprosis 12 seruiuit S. Patricius, ac dein S. Mocteus 567 e Leprosum post Confeßionem imperatam, signo Crucis sanat B. Saluator de Horta 679 f 680 c Leprosus ad corpus B. Franciscæ Rom. mundatur 099 e alia postea 0102 f

Libri scripti a S. Cyrillo Hierosolym. & maxim Catecheses 631 f 632 633 a S. Braulione 637 e f a S. Anselmo Lucensi 654 c d Libri a S Gregorio Magno conscripti 203 204 a Spiritu sancto in iis conscribendis adiutus 136 c d 202 f de iis humiliter sentit 204 b c d e Libros varios scribit S. Leander 276 c eos approbat S. Gregorius Magnus 279 c Libros multos scribit S. Nicephorus CP. 293 f Librum de fide a se scriptum manu tenet & in altari deponit, dum ordinatur Patriarcha 299 e Libros plurimos scribit Dionysius Carthus. & vtiles, laudatos ab Eugenio 4 Papa 248 254 f Libros conscripsit S. Patricius 577 f Libri LXVI de eius Vita 578 c Liber in lacum lapsus, restituitur illæsus S. Finiano 446 b

Lingua exscinditur S. Longino militi, & nihilo minus loquitur 385 d e & Præsidem arguit 386 a Linguarum quinque peritus S. Patricius 577 f Linguæ Catalanicæ vsus obtinetur eaq;ue in Cantabricam vertitur, oratione ad S. Mariam fusa a B. Saluatore de Horta 672 a b Linguam loquelæ ineptam signo Crucis curat B. Saluator de Horta 677 e

Liquor defluit e corpore S. Matronæ V. ad morbos salutaris 398 f Liquor miraculosus fluit ex corpore B. Catharinæ Bonon. 041 b 076 d distribuitur in populum 077 a

Litanias indicit tempore pestis S. Gregorius Magnus 132 e 144 f & contra barbarorum incursiones 198 a iis profligatur dæmon in tauri specie infestans 208 e f

Litteras addiscentium Patronus S. Gregorius Magnus 130 b Litteras Hibernos docuit S. Patricius 518 b Litterarum Slauicarum characteres nouos excogitat S. Cyrillus 9 sec. 017 f 024 b

Loquitur iam pridem mortua B. Catharina Bononiensis 077 e

Lucernæ VII ad sepulcrum S. Gertrudis cælitus accenduntur 597 f

Lumen dant digiti proprij S. Finiano scribenti 446 e Luce cælesti præsignatur locus sepulturæ S. Patricij 579 a Lux per 12 dies continua adsepulcrum S. Patricij 579 f Lux clara nocte apparet supra caput S. Menigni 391 d indicat sepulturam S. Matronæ V. M. 395 b Luce cælesti illustratur domus in qua nascebatur S. Heribertus 468 a 476 d & in qua moriebatur S. Eusebia 454 e 456 e oratorium in quo eius corpus, qua luce diriguntur nautæ 458 d Luce circumfunditur orans S. Heribertus 484 Luce cælesti ornatur Dionysius Carthus. 254 b

a Lupo ablata puella inuocato S. Anselmo Lucensi restituitur matri 662 f e Lupi saucibus puerum eripit & sanum matri reddit B. Torellus 501 d e alium 502 b c 505 a Lupum pascit & ne noceat imperat 501 f a morte Puppienses a lupis præseruat 503 d e

Lusui addictæ ac prolem desideranti, hanc, si lusu abstineat, addicit B. Saluator de Hortat sed ipsa ad lusum reuersa, proles est mortua, vt prædixerat 682 b c

Luxuriæ deditus Episcopus, a morte ardentibus flammis septus & circa ventrem serpentibus & bufonibus corrosus apparet Dionysio Carthus. 252 c

Lasciuam puellam a se repellit S. Leobinus 351 f

M

Magi a S. Patricio conuertuntur, alij maleuoli a terra absorbentur 547 c 553 d alius igne cælesti perit 553 c iterum alij nouem conantes eum occidere 566 a b Magos sibi nocere conantes cæcitate plectit, mox a dæmoniis infestatos S. Gregorius Magnus 135 e f

Magistra nouitiorum B. Catharina Bonon. eas solidis documentis instruit 054 f Magistra aut Præfecta renuit appellari 072 e

ad Maledictionem S. Patricij lucus diis sacer exarescit 566 f lapides inutiles redduntur 561 e Viri 50 insidias ei struentes in stagno submerguntur 565 b c Magi 9 igne cælesti extinguuntur 566 a b familia impij Oëngi deletur 565 vide Regnum.

Maleficia sublata ope B. Catharinæ Bonon. 088 d

Malus Persica, a S. Matrona V. sata, stetit per 1100 annos 403 a

Mamillam cancro exesam sanat signo Crucis B. Saluator de Horta 676 a 691 c inflatam & obduratam Rosario collo iniecto, precibus sanat 681 f eius reliquiis alia curatur 690 a Mamillas exulceratas sanat porrecto vnguento S. Francisca Rom. 097 e aliæ ope eius a morte 099 d 0100 f

Manus aridæ sanantur inuocato S. Anselmo Lucensi 658 d 659 a b c contracta 661 b c Manu dextera eleuata ostendit corpus suum Romam reuehendum S. Cyrillus Apostolus Slauorum 023 e Manibus extentis stat sub dio ieiuna S. Eupraxia 270 e Manibus pedibusq; abscißis obit S. Claudius M. 10 f

in Mare proiecti S. Papias 10 f SS. Leonides, Charissa. Nunechia & 5 sociæ 11 c super Mare ambulat S. Chariessa M. 11 d Mare ad 1000 passus repellitur ad preces S. Pauli dein Ep. Leonen. & sororis 115 d Mare instar muri erectum separat contendentes de corpore S. Patricij 560 a

Maria Deipara in visione S. Franciscæ Rom. ostensa gratias Deo agere de sua cum Deo vnione, dono veræ fidei, & electione in Dei matrem 0104 f 0105 a b c Iesum sibi inter brachia ponens 0108 e f 0111 c d f 0146 d e visa cum triplici corona 0109 d humilitatis, virginitatis & gloriæ 0112 a b c vulnus lateris sanat 0112 e ob quas virtutes sit facta mater Dei 0119 a & gloria eius assumptæ in cælum 0129 & applausus in natiuitate 0130 ordinationes mandatæ præscribi per S. Paulum ad monasticam directionem 0132 0136 0137 Maria Virgo apparet in altari dum hoc ad eius honorem consecrat S. Anselmus Lucen. 656 a apparens docet S. VVithburgam modum accipiendi victum pro suis 606 a apparens in splendore docet S. Heribertum locum monasterij extruendi 481 e Maria V. inuisit B. Catharinam Bonon. deducentem in filum manum 054 Maria inuitat Oblatas S. Franciscæ Rom. in diem Annuntiationis, & sub pallium recipit & monita tradit 0191 e f vestem albam & regulam S. Benedicti Oliuetanis dari mandat 0188 e Deiparæ Virg. Congregatio Oblatarum solenni ritu offertur 0189 b Mariæ deuotus in sclopi explosione illæsus manet 670 f Diuæ Virgini commendatus filius a matre S. Francisca Rom. ab hostibus abduci nequit 184 c d Mariæ Deiparæ attribuit omnia & maxima miracula eique gratias agi imperat B. Saluator de Horta 671 a b 672 b c 673 a e 674 b c 675 a 686 b c 693 b Aue Maria recitans ægros sanat B. Saluator de Horta 669 b c vt muti recitent imperando sanat 670 e f 671 a d e aut Rosario capiti imposito 669 c 673 c 684 c Millies nocte Natiuitatis recitans Salutationem Angelicam B. Catharina Bononiensis accipit a Deipara filiolum Iesum amplexu fouendum 037 c d 056 c d hinc illi candor in genis & labris, splendor in vultu & odor emanans a Sororibus obseruatus 056 d e f Diuæ Virginis officium puellula addiscit S. Francisca Rom. 0176 b recitat per 40 annos 0183 a Diua Virgo Incoronata iu veneratione apud Italos 0151 e Mariæ imago in Rupe-Gallica in Extremadura miraculis clara a Simone Vela collocatur 53 e sub Mariæ Virg. forma a dæmone grauiter turbatur circa obedientiam B. Catharina Bonon. 049 050

Martyrum excellens virtus, fortitudo & de hostibus victoria 5 e f Martyres honorans cum iis honorabitur 25 f maxime si virtutes imitetur 26 b Martyres pro nobis orant 28 d Martyrium pro Christo pati desiderat S. Patricius 537 f aliis per Martyrium datam gloriam gratulatur 539 f Martyres habentur, qui violenta morte occisi, inter Sanctos coluntur 641 c nisi Martyrio ante coronetur, non vult sanare Præsidem cæcitate percussum S. Longinus miles, a morte mox sanat 386 a b Martyrium aggressuros confortat S. Eulogius Cordubæ M. 92 a b Martyrum decem millia Nicomediæ a Diocletiano post incendium palatij occisa 617 e

Mater S. Militonem filium apportat ad corpora aliorum XL Martyrum Sebastenorum 21 d 25 b 28 e

Mathematicus subtilis S. Nicephorus 297 d e

Maxillam alteram percutienti porrigit S. Eulogius Corduben. M. 95 b

Medicinæ studuit S. Codratus M. 6 b

Membra seu crura aut brachia adusta sanantur ad tria millia a Saluatore de Horta 691 e

Mendacium leue expiat pœnitentia 7 annorum in solitudine S. Aßicus 562 f 563 a

Inter Mendicos sedens ad fores ecclesiæ eleemosynas mendicat S. Francisca Rom. 095 a

ob Meretrices in monasterium inductas misere perit a S. Gregorio Magno apparente reprehensus 209 c d Meretricio conuersa Maria neptis S. Abramij, pœnitentiæ fit exemplar 443 e

Milites 40 Martyres Sebasteni 19 d 22 e 26 d S. Petrus Hispanus dein eremita 99 c SS. Gorgonius, Petrus, & alij Mart. Nicomediæ 107 S. Longinus M. 376 Centurio S. Longinus M. 376

Ministeria vilißima eligit B. Catharina Bonon. 072 d

Miracula declarant Sanctos in cælo viuere 596 e ob Miracula a SS. Petro & Paulo Romæ in custodia facta conuertuntur XLVII dein Martyres 343 Miracula in Angliæ conuersione comparat miraculis Apostolorum S. Gregorius Magnus 153 f 154 a Miracula S. Anselmi Lucensis ridens fit claudus 659 d alius nequit ad sepulcrum accedere nisi pœnitens 659 f 660 a alius punitur equo contracto, & propria infirmitate 660 d e alius dolore capitis 663 Miraculorum quorumcumque in nomine SS. Trinitatis continuus & quotidianus vsus erat S. Patricio 578 c aliqua incertæ fidei aposteris intrusa 584 585 ob Miracula B. Saluator de Horta vt turbator quietis increpatur, & acriter verberatus, mutato nomine: alio mittitur 684 f 685 a b e manet ipse absque turbatione quietus 685 e 691 c

Missas celebrat supra corpora Apostolorum S. Gregor. Magnus 150 e Missam celebrans maiestate vultus elucet S. Heribertus 485 f in Missa ab Angelis cantari Sanctus Sanctus audit B. Catharina Bononiensis 037 d 054 a In Missa leguntur Prophetiæ, epistola ex Apostolo & Euangelium, ad libitum sumpta cum omine rerum futurarum 634 b In Missa calix consecratus a mago mox a terra absorpto euersus, diuinitus absque vestigio effusionis restituitur 547 c d Missam cantari curat mox a morte mariti pro anima eius B. Mathilda Regina 362 e post sacrificia Missæ 30 diebus oblata iussu Abbatis S. Gregorij Magni liberatur e purgatorio monachus proprietarius 140 a b c d Missæ sacrificium permissum lingua Slauonica fieri, cum fructu animarum 017 b c 023 a 024 b a Missa celebranda ob persecutionem prudenter abstinet S. Eulogius Cordubæ M. 92 e

Mitra S. Gregorij VII plurima miracula patrat S. Anselmus Ep. Lucensis 648 f 649 a 655 c

Modestia ab omni vanitate semota S. Franciscæ Rom. 0183 c d

Monachi Martyres, XII in Hispania Legionis 60 Monachi e Regibus Rachisus & Carlomannus 410 b c d S. Constantinus M. 64 Monachus relicto Episcopatu fit S. Cyrillus Apost. Slauorum 023 b 024 c e Monachis inuiti ordinantur Episcopi S. Leobinus 352 f 353 a S. Euschemon 355 e Monachos familiares habet S. Greg. Magnus Papa 149 f Monachos ob furtum aut fugam præmeditatam a dæmone arreptos & alium cæcum factum sanat: alios apostatas exhortatione emendat S. Gregorius Magnus 139 174 175 Monachos e militibus fieri prohibenti Imperatori se opponit 176 a Monachum proprietarium in sterquilinio sepeliri mandat Abbas S. Gregorius Magnus 140 a b sacrificio oblato e purgatorio liberat 140 c d Monachos in malo dimittit S. Attalas Ab. 43 e vno morte extincto, & tribus morte punitis, alios redeuntes recipit 43 e f sub Monachi veste viuit S. Anastasia reclusa, ad Imperatoris nuptias quæsita 41 d e Pseudo-monachus in fornicationem trahit Mariam neptem S. Abramij 440 f in Monastico statu nutans confirmatur inuocata B. Catharina Bonon. 041 d Monasticam vitam præfert Pontificiæ S. Gregorius Magnus 131 b vt Monasticum spiritum seruet, Apocrisiarius missus Constantinopolim, inter monachos viuit 131 d Monasticam vitam præferentem desiderio patris, Breue Apostolicum assecuti pro eius egressu, maximi esse meriti apud Deum reuelatur B. Saluatori de Horta 682 c d Monasticam disciplinam emendat, & monasteria fæminarum ac virorum procul separari curat S. Nicephorus CP. 300 b c Monasteriis non permittit præfici Clericos Ecclesiasticos S. Greg. Magnus 157 e f 158 a curat apostatas reduci 174 e f 175 a b c in Monasterio a se fundato viuit S. Nicephorus 297 b 298 f Monachum induit in Patriarcham CP. electus detonsis crinibus a filio Imperatoris 299 d Monasteria multa condunt SS. Comgallus & Luanus 561 a b B. Mathilda Regina 361 c d 264 e 367 c e in Monasteriorum protectionem imago Crucifixi locuta est 643 f

Monita B. Catharinæ Bonon. ad suas Virgines sanctimoniales 039 d e f Monita vltima S. Vitalis Ab. ad successorem 031 e f & 32 a b

Mons altus oratione S. Patricij in planitiem redactus, dein suæ altitudini restituitur 566 e f

ad Mortem felicem se præparat S. Gertrudis assumpto aspero cilicio 596 a Ad Mortem se parat B. Mathilda confeßione peccatorum, susceptis viatico & oleo sacræ vnctionis 369 c in cinere & cilicio facto signo Crucis moritur 368 b de Morte instante præmonetur Eupraxia mater S. Eupraxiæ sana, & summe lætatur 268 a b Mors S. Eupraxiæ sanæ pridie reuelatur Abbatissæ 273 Eius interceßione impetrata & reuelata pia mors & Iuliæ sociæ & Abbatissæ 274 d e Mortem vicinam ab Angelo intelligit S. Paulus Leonen. 120 c Mortis diem ex S. Gregorio Magno apparente discit fore huius natalem S. Fina 238 a b Mortis diem prædicit Abbati S. Heribertus apparens 489 d e f 490 Mortis diem & horam ex S. Vltano intelligit S. Gertrudis 596 c Moriturus Richardus Abbas Eliensis, post purißimam Confeßionem factam & Viaticum sumptum, visitatur a S. VVitburga apparente 608 e Moriturus omnia sua dat pauperibus, & hos viris primarius commendat S. Heribertus 487 f 488 c Moribundus sua benedictione vehementem capitis infirmitatem tollit S. Anselmus Lucen. 656 c Moribundam a dæmonibus circumuolantibus vexatam precibus liberat Dionysius Carthus. 250 a b c Moribundi varij sanantur a B. Saluatore de Horta signo Crucis 680 c 682 e eius precibus aut verbo 686 b c reliquiis eius 689 b 690 b 693 f eo inuocato 689 e 690 a 691 d Moribundi sanantur a S. Finiano 446 b duo precibus B. Torelli & haustu aquæ 502 b attactu Reliquiarum B. Catharinæ Bonon. 041 d f 042 c 081 & seqq. 085 c voto facto 086 b 087 c ope S. Franciscæ Rom. 0100 d 0102 a c B. Iustinæ de Aretio 245 d B. Heldradi 336 c Moritur S. Patricius, iussu Angeli Sacramentis munitus, Iesum inter Angelos conspiciens ac suos benedicens 579 c Moriuntur cælitus præmoniti SS. Antonius, Merulus & Ioannes discipuli Abbatis S. Gregorij Magni 140 e 141 a b in Morte S. Probi Ep. apparent SS. Iuuenalis & Eleutherius Martyres 405 c f Moriente S. Eusebia domus cælesti luce illustratur 454 e 456 e Mortuo Rege marito pro anima eius, mox orat, Missam fieri curat, & filios adhortatur B. Mathilda 361 e f Morte celeri puniuntur monachi detrectantes occurre reliquiis S. Gregorij Magni 751 b c d Moriuntur Presbyter malæ vitæ raptus ad extremum iudicium, & dira alteri imprecatus 206 e f 207 a b alius ob chartulas monasterij venditas 207 c monachi 12 succeßiue præmoniti per S. Gregorium Magnum ægro apparentem 208 a Mortem simulans vt illudat S. Patricio mortuus reperitur 570 e f sociis eius conuersis suscitatur 570 f Mortuum ante baptismum infantem resuscitat S. Francisca Rom. 0181 d Mortuum vt viaticū sumat resuscitat S. Mochœmocus 288 b alium vt corpus impetret 288 b Mortuus capite abscisso resuscitatur a S. Ita pater S. Mochœmoci 281 d e Mortui XXXII resuscitati a S. Patricio 578 c Rex Echu dum baptizetur 557 b c d alius ad fidem resurrectionis stabiliendam 557 e f alius a porcis laceratus per eius discipulos 558 a b duæ fæminæ sepultæ non baptizatæ 554 a alia prægnans mortua cum prole suscitatur 554 a b mortuus suscitatur in testem innocentiæ dum furti esset accusatus S. Patricius 569 d e mortuus equus aqua ab eo benedicta 572 f S. Daganum decollatum vitæ restituunt SS. Mochœmocus & Canichus 286 d e a Morte sepultum iuuenem resuscitat S. Mochœmocus, & eius loco senem permittit mori, item alios tres resuscitat 286 a b Mortuus puer sindoni insutus inuocato B. Saluatore de Horta adhuc viuo suscitatur 672 f 673 a alius submersus 573 b 691 d aliæ e fœtu tu mortuo grauida 691 d Mortuus attactu Reliquiarum B. Catharinæ Bonon. resurgit 042 c alius voto ei facto 044 c Mortuos precibus resuscitant, S. Euschemon 355 e S. Leobinus, ignorans esse mortuum 354 b SS. Valentinus & Damianus 430 c d Mortui duo filij Regum in stagno submersi resuscitantur a S. Kessogo 36 d e Mortuum præcipitatum ac communitum resuscitat S. Finianus 446 f submersum 447 d alium submersum S. Gertrudis 598 e aliam puellam submersam 600 c d Mortui resuscitantur ope S. Petri Hispani eremitæ 100 d S. Finæ 241 a b in inuentione corporum SS. Valentini & Damiani 431 b A Morte S. Heribertum honorat eleemosynis, sacrificus, precibus S. Henricus 489 b

in Mortario violenter conteruntur SS. Victorinus, Victor & Nicephorus 10

Murmurationes & querelas non potest ferre B. Catharina Bonon. 070 d 073 f 074 b

Musicus S. Nicephorus 297 d

Mutis triginta quinque loquelam tribuit B. Saluator de Horta 670 e f 671 d e f 680 f 686 f 689 b 691 e Muti sanati inuocato S. Anselmo Lucensi 660 b c 661 e 662 a S. Sisebuto 412 f S. Francisca Rom. 096 e sex ope S. Gorgonij M. 57 e f 58 a e B. Heldradi 334 e 335 a S. Finæ 239 d & B. Iustinæ de Aretio 245 b

Mutus & amens sanatur ope B. Catharinæ Bonon. 087 f

Mutus & claudus ad sepulcrum S. Ansouini 326 b c item

Mutus & surdus 326 f & ope B. Heldradi 335 f

N

Nares abscissæ & barba exusta fuerunt S. Theostericto 609 f Narium fœdus tumor curatur meritis S. Anselmi Lucensis 661 f Narium cancer benedictione B. Saluatoris de Horta apparentis sanatur 674 a

in Natiuitate S. Heriberti lux per cubiculum cælitus spargitur 468 a 476 d

Naufragio liberantur inuocantes B. Heldradum 337 e f

Nauis vltro ad alteram ripam appellit inuocato S. Anselmo Lucensi 657 f

Nouerca ob cædem S. Eduardi R. pœnitens duo monasteria condit 646 c

Nubes odorifera accedit ad ecclesiam Arianis ereptam & a S. Gregorio Magno dedicatam 152 b d Nubes e cælo amplectens S. Codratum, suppeditat ei alimentum 6 a 9 c Nubes defert e monte B. Saluatorem de Horta 679 c 691 c

Nudis pedibus hieme ingreditur Coloniam consecrandus Archiepiscopus S. Heribertus 469 f

Nuptiali nocte relicta sponsa fugit S. Petrus Hispanus eremita 99 d ad Nuptias Imperatoris quæsita S. Anastasia, degit reclusa in veste virili, eunuchus habita 41 d e

O

Obedientia exacta B. Catharinæ Bononiensis 036 e 053 c prompta ad omnia eam omnibus virtutibus præfert 073 a b c in Obedientia Isaaco par S. Nicephorus CP. 316 b Obedientia cœca S. Eupraxiæ diu ieiunantis in ferendis & referendis magnis lapidibus 269 e Ad signum campanæ e pistrino egressa B. Catharina Bonon. panes per horas 5 in furno seruatos reperit 054 c d circa Obedientiam grauiter turbatur a dæmone sub forma Deiparæ Virg. B. Catharina Bonon. 049 a & sub specie Christi crucifixi 049 b c d Obedit Confessario in rebus arduis etiam extatica S. Francisca Rom. 0184 b e Antiphona ex obedientia omissa a S. Francisca Rom. auro scripta inuentur 0186 e f ex Obedientia manet corpus B Catharinæ Bononiensis sedens 078 e f

Oculus amissus restauratur ope B. Heldradi 336 c Oculus annis nouem e loco semotus ope B. Catharinæ Bononiensis restituitur 042 a alius eiectus 042 d Oculi infirmi curantur aqua lotionis manuum S. Anselmi Lucensis 655 e eius ope 660 e Oculi pene exesi sanantur a B. Catharina Bonon. 085 b

Odor ex corpore B. Catharinæ Bonon. emanans post acceptum Iesulum a Deipara Virg. 056 e f manet in morbo 66 a Odorem suauem emittit S. Gertrudis mox a morte 596 d

Oleo extremæ Vnctionis inungitur S. Heribertus 474 d 487 c

Operatur manibus suis B. Mathilda Regina 366 b

Orationis studium B. Catharinæ Bononiensis 036 f dispositio ad recte orandum ab ea tradita 037 b c Oraturo rite quæ sint necessaria docet B. Catharina Bononiensis 068 e & quomodo orandum docetur a B. Thoma Cantuariensi 068 f 069 a Orationi mire deditus in seruitute monetur de fuga S. Patricius 534 e f 543 ad Orandum de nocte surgit B. Mathilda Regina 360 f potißimum vidua 362 f Orat de nocte prostratus in templo Sophiæ abducendus in exilium S. Nicephorus 312 b Orare pro Imperio Orientali perituro prohibetur a Deo B. Catharina Bonon. 037 f Orationes omnium petit moribunda S. Eupraxia 274 c Orat pro anima mariti mox a morte B. Mathilda Regina 361 e Orari curat pro anima Henrici filij 361 c Orans in tenbris luce perfunditur S. Heribertus 473 d 484 c in Oratione circumdatur sphœra flammea perlucida S. Gertrudis 595 c Oratione deiiciunt templum Herculis SS. Hilarius & Tatianus 420 a aqua implet cisternam & vrceum S. Aninas 432 c d cibos in deserto suis impetrat S. Patricius 535 a mare recedere & cucullam suam intactam relinquere cogit S. Patricius 563 c d stagnum alio transfert S. Patricius vt quieti S. Munis consulat 564 a b Oratione fontem elicit S. Vitalis Siculus 028 b Oratione impedit Dionysius Carthus. spectacula ab Episcopo exhiberi, podagra illi inflicta 251 252

post Orationem Dominicam & Salutationem Angelicam recitatam 20 paralyticos sanat 671 c B. Saluator de Horta item alios 671 b sedat tempestatem a dæmone excitatam 679 d Oratio Dominica quomodo apud Græcos & Latinos in Mißa dicatur 151 a

Ordinis S. Basilij S. Vitalis Siculus Ab. 026 Ordinis Benedictini S. Speciosus monachus 404 Ordinis Oliuetani origo 0188 c S. Francisca Romana 088 Ordo hic sub tutela Deiparæ tres habet Procuratores SS. Paulum, Benedictum & Mariam Magd. 0190 b Congregationis Oblatarum Turris-speculorum fundatrix Francisca Romana 088 Ordinis Carthusiani Dionysius Ruremundæ 345 Ordinis S. Francisci BB. Monaldus, Franciscus, Antonius MM. 412 Ordinis S. Francisci de Obseruantia B. Bartholomæus ab Anglario 663 B. Saluator de Horta 667 Ordinis S. Claræ B. Catharina Bononiensis 034 Ordinem Minoritarum cum S. Francisco in gloria ostendit ægræ B. Catharina Bonon. & eam sanat 043 d e f vide Abbates.

Osculo triplici reconciliatur S. Henrico Imp. S. Heribertus 472 e f 486 Osculo accepto bibens interimitur S. Eduardus R. 644 e ab Osculo sacinorosi manum retraxit S. Petrus Hispanus eremita mortuus 100 a

Ostiariæ officio fungens in monasterio B. Catharina Bonon. a B. Iosepho inuisitur 058 d e

P

Pallij Archiepiscopalis vsus apud Hibernos 583 f Pallium mittit S. Augustino Archiepiscopo S. Gregorius Papa 155 e Episcopo Rauennati certis temporibus concedit 181 182 183

Pallia e cælo mittuntur SS. Patricio & Vinnoco pie colloquentibus & eleemosynas conferentibus 570 b c Pallio S. Leobini febres pelluntur 535 e f

Panes multiplicantur ope S. Gregorij Magni 210 c Pane arcam plenam in fame publica inueniri fecit S. Petrus Hispanus erem. 99 f Panem deficientem benedictione multiplicat S. Francisca Rom. 095 f 0197 f 0198 a Panis putidi vncia & aqua putida pascuntur incarcerati sub Leone Armeno 315 a

Papa Romanus S. Gregorius Magnus 121 inuitus eligitur 132 b 144 c e latebris educitur, proditur columna ignea & ascensu & descensu Angelorum 132 e f 145 b Testimonia Papacus declinati & inuite assumpti 145 146 147 Papa Romanus S. Zacharias 406

Paralyticos centum viginti tres sanat B. Saluator de Horta 670 c d 671 c e 674 b 675 f 678 e f 679 c 681 b 684 c alij ad sepulcrum sanantur 689 a attactu vestis 690 a c 691 e Paralyticos 4 sanat S. Paulus Leonen. dicens: In nomine Iesu surgite & ambulate 117 e Paralytici sanati ope B. Ioannis Vicentini 494 e S. Anselmi Lucensis 657 S. Bernardi Calinen. 234 c S. Sisebuti 412 e f S. Gorgonij M. 57 b c d Paralyticos sanant signo Crucis SS. Valentinus & Damianus 430 b S. Heribertus 471 e 483 f

Parturientes adiunantur tactu capucij B. Saluatoris de Horta 689 a Parturientes adiutæ ope S. Eusebiæ 461 e B. Catharinæ Bonon. 086 f 087 e

Pastor ouium adolescens S. Patricius 541 f ouem a lupis abreptam precibus recuperat 542 a

Pater, mater, duo filij, horum auus, auia, Martyres 03 c

Patientia eximia, & mentis vultusque serenitas S. Finæ in summis doloribus alterius lateris, hinc 5 annis immota in altero supra nudam tabulam decubuit, ita vt vermes & mures carnem corroderent 237 c d Patientia eximia S. Franciscæ Rom. in imperio socerorum, calamitate domestica, mariti vulnere & exilio, morbis, liberorum iactura, obloquiis maleuolorum & infestatione dæmonum 0185 a b c d 0199 e Patientiam Iobi æmulatus S. Nicephorus CP. 316 c Patientia inuicta S. Abramij conuertuntur Pagani 438 in aduersis ferendis, etiam a proprijs filijs illatis, fortis B. Mathilda Regina 363

Patria relicta Angelo monente alio migrat S. Paulus, dein Ep. Leonen. 114 e

Patriarcha S. Nicephorus Constantinopoli 243 vide Episcopi

Patricia inter Palatinas Imperatoris S. Anastasia, dein habitu virili monacha 40 41

Patrimonium amplum distribuit ecclesijs & pauperibus B. Hildradus 333 d

in Pauperes benignus S. Heribertus 472 b 485 b Pauperis filium ab omnibus reiectum baptizat, & ad pauperis mensam accedit 472 a 484 e f 485 a Pauperes fratres suos & dominos appellat 488 a iis omnia sua dat moriens 487 f erga Pauperes benigna B. Mathilda Regina 363 b pro iis curat fieri focum & balneum 365 f

Peccata sua vno anno deflere petit S. Eupraxia, intelligens obitum & gloriam cælestem 273 e f a Peccatis gratia Dei præseruatus S. Patricius 536 c de Peccato desperans veniam, in grauiora peccata ruit Maria neptis S. Abramij 441 Peccatrix ab ingressu templi arcetur, peccata confessa ingreditur 336 d Peccatores & aliquem desperatum precibus conuertit, & pro iis multa pati optat B. Catharina Bonon. 071 a b c d Peccatores duo viso corpore S. Franciscæ Rom. recens mortuæ mouentur ad Confeßionem 058 f Peccatorum suorum remißio innotescit B. Catharinæ Bonon. 047 e

Pectoris angustia curatur admoto puluinari S. Anselmi Lucensis 661 a Pectoris hiatus curatur benedictione B. Saluatoris de Horta 672 c

Pecuniam a Iudæis contra Christum oblatam spernit S. Longinus Centurio 387 a

Pedem amputatum restituit B. Catharina Bonon. 063 a Pedes pauperum lauabat frequenter B. Ioannes Ep. Vicentinus 492 e Pedes inutiles aut distortos sanat B. Saluator de Horta 674 f 675 a Pedum vestigia Ottonis I Imp. post eius discessum osculata mater B. Mathilda 368 b

Pelle detracta obit S. Nicander 392 c f

Peregrinationes ad reliquias S. Codrati & sociorum 8 e Peregrinata Aßisium S. Francisca Rom. S. Francisci alloquio & pyris ab eo præbitis recreatur 0187 d e

Perfectionem Euangelicam edocti a S. Patricio plurimi Hiberni & sacræ Virgines 538 a

ob Periurium mulier diuinitus punitur, serpente collo affixo 029 f liberatur a S. Vitale Siculo 030 a

e Persecutoribus conuersi SS. Trophimus & Eucarpion, Martyres obeunt 618 b

Pestem tempore famis petunt primores Hiberniæ, qua ipsi primo extinguuntur 291 b c d ab ea Corandenses liberat S. Geraldus 291 d e Peste Romæ grassante ad pœnitentiam populum adhortatur S. Gregorius Papa 132 b c 144 d e Litaniam septiformem indicit 132 e 144 f eius reliquis per vrbem Sueßionensem circumlatis aut ex eius scypho bibentes peste liberantur 750 751 a Peste liberatur vrbs Sangeminiana ope S. Finæ 242 d e Pestem attactu pellit S. Francisca Rom. 0200 a Peste infecti sanantur meritis S. Franciscæ Rom. 0100 c e 0101 a f 0214 c d e f Pestis reprimitur ope B. Heldradi 335 a B. Catharinæ Bonon. 044 c

Philosophus summus S. Nicephorus 297 e f

Phthisi contabescens sanatur inuocata ope B. Heldradi 336 d e f

Piscem cancrum ægræ miraculo impetrat S. Francisca Rom. 0178 d

Pistrinum curans B. Catharina Bononiensis ex obedientia egressa, panes per 5 horas in furno seruatos reperit 054 c d

Pluuia impetratur ob reliquias S. Matronæ V. M. honoratas 395 f patrocinio S. Gregorij Magni 751 b pro Pluuia aut serenitate inuocatur S. Matrona V. Capuæ 401 d Pluuiam lacrymis & precibus impetrat S. Heribertus 471 a 480 a a Pluuia non madescit locus, in quo ob reuerentiam Dominicæ diei pernoctat S. Patricius 571 f a Pluuia non madescit S. Francisca Rom. 094 d 0199 e f a Pluuia duo monachi intacti inuocata B. Catharina Bonon. 041 d

Podagra laborans S. Leander confortatur a S. Gregorio Magno 279 e Podagræ doloribus biennio affligitur lecto S. Gregorius Magnus 201 f Podragra sanata ope S. Anselmi Lucensis 661 d 662 c Podagra infligitur Episcopo volenti spectacula exhibere 251 f 252 b

Pœnitentiæ exemplar post lapsum Maria neptis Abramij 443 e ad Pœnitentiam & expiationem cædis S. Leodegarij mouet Theodericum R. Franc. S. Vindicianus 78

Poëta ac Grammaticus accuratus S. Nicephorus 297 d

Poma matura, dum flores arbores emittunt, accipit S. Francisca Rom. 092 f 0177 d

Prædicationis gratia a Deo instructus S. Patricius 536 c summa integritate id munus peragit 537 c & gratis cum munerum contemptu 537 d e triduo integro prædicat 560 a Prædicante eo visus ignis ex ore prodire 572 b

Prætor vrbanus Romæ S. Gregorius Magnus 138 d

Prandij solennis parandi inter orandum oblitus, omnia inuenit in culina parata B. Saluator de Horta 668 f 669 a

Presbyteri Martyres S. Eulogius Cordubæ 88 S. Egdunius Alexandriæ 105 S. Rudericus Cordubæ 328 S. Eustasius in Asia 108 SS. Macedonius, Cyrion, Eustasius Nicomediæ 260 Domisianus, Zeddonus ad Lacum-Gerati 261 Presbyteri in Brabantia S. Hemelinus Fenaci 46 in Hellesponto S. Theophanes Magni-agri in Sigrana Conf. 213 Presbyter inuitus ordinatur ad obstinatos Paganos conuertendos S. Abramius 437 a b c Presbyteros ad quinque millia consecrauit S. Patricius 578 b Presbyter cum sanctimoniali fornicatus a spiritibus dirißime cæsus moritur 209 f 210 a

Prior monasterij Martyr S. Ramirus Legione in Hispania 60

Prophetiæ dono claruit S. Patricius 586 c aliquæ temere ei tributæ 587 b c Prædicit S. Patricius nascituros S. Threham Virg. & Columbam Abbatem 558 e 559 a S. Comgallum 561 a S. Dauidem Meneuensem 527 f S. Kieranum 564 a & alios 578 a Septem Clericis prædicit omnes futuros Episcopos 559 Prædicit regnum Fergußij in Albania 586 e f Prophetiæ spiritu prædicit varia futura B. Saluator de Horta 676 677 678 a 682 b 683 c d f 687 a b f 688 a b 692 f Prædicit S. Francisca Rom. exilium Eugenij Papæ, mortem infantis 095 f partum mulieris, sanitatem duobus reddendam 096 a aliis ægris 0201 c d 0202 f

Prudens in consilio decernendo S. Eduardus R. M. 644 b

Psallunt læti in carcere XL Mart. Sebasteni 23 a e 24 a moriuntur psallentes 25 d Psallunt 2 monachi a Longobardis suspensi 349 a Psalmi Beati immaculati aliquot versus cantat dæmon instar adolescentis apparens, & candelam ardentem supra candelabrum collocans, sed Crucis signo & contemptu fugatur a S. Abramio 439 e Psalmos cantari meditatim præcipit S. Anselmus Episc. Lucensis 655 b Psalmodiam visi peragere Sacerdotes apparentes prope corpus S. Eulogij Corduben. M. 95 c Psalterium integrum accepta benedictione S. Patricij discit intra 15 dies S. Lonanus 569 c illud quotidie integrum cum ducentis orationibus cantat S. Patricius 577 d & noctu cum genuflexionibus aut aquæ immersus recitat 577 d e

Puella parua S. Matrona V. flagris & inedia torta obit Martyr 393 e 394 a b Pueritia modesta, grauis & solitudinis amans S. Franciscæ Rom. 0176 c Pueritia pia B. Catharinæ Bonon. 036 a

Purgatorij S. Patricij quæ origo & certitudo 588 589 Purgationis in eo modus 589 f 590 591 Putei eius descriptio 591 e e Purgatorio liberatur monachus proprietarius, post sacrificia 30 diebus iussu S. Gregorij Magni Abbatis 140 a b c d Purgatorij pœnæ reuelatæ S. Franciscæ Rom. 0173 c d maxime Clericorum & Sacerdotum 0174 a b Purgatorij pœnas parata est pati ad diem vsque iudicij B. Catharina Bonon. vt vnicam animam alias perituram saluaret 37 e

Pusillanimes caritate magna confirmat B. Catharina Bonon. 070 c

Pustulæ manuum S. Greg. Turonensis sublatæ ope S. Tranquilli 404 f

in Puteum præcipitata a diabolo S. Eupraxia, Christo inuocato euadit 271 a

Pyra præbet sitienti S. Franciscæ Rom. S. Franciscus 0187 e

R

Recuperatur situla in fluuium demersa inuocato S. Anselmo Lucensi 659 d

Rex Martyr S. Eduardus in Anglia 638 Rex habitus S. Colloquillus 444 b e Rege Cornubiæ monachus & Martyr S. Constantinus 64 Regem Theodericum ob permissam cædem S. Leodegarij ad pœnitentiam & expiationem criminis mouet S. Vindicanus 78 Regina Germaniæ & mater Imperatoris B. Mathilda 356 Virtutes regiæ 360 e f Regnum a posteris Corbres obstinati maledictione transfert S. Patricius 551 f 552 a item a posteris Euchodij peßimi tyranni Vlidiæ 566 f item aliud ad iuniorem filium Cylladij ex duodecim 568 a Regnum Neapolitanum restitutum meritis B. Catharinæ de Bononia 079 b

Regula seu ratio viuendi sanctimonialium in Thebaide 4 sec. 267 b c Regula siue institutum viuendi S. Abramij eremitæ 440 b c Regula monastica Augustoduni 6 sec. necdum noto S. Benedicto istis in partibus 37 f Regula propria monachorum Diuione: assumpti Agaunensium, & Benedictinorum 9 sec. 405 b d e Regula monachorum ad Mageo Saxonum in Hibernia labore manuum viuentium 289 c

Reliquiarum venerationem profitetur S. Nicephorus CP. 300 e Reliquiæ XL Mart. Sebastenorum in flumen deiectæ cælesti monitu & luce repertæ efferuntur 21 e 25 c d eleuantur solenni pompa 5 sec. CP. 29 Reliquias Martyrum nocte colligit & sepelit S. Nicander 392 Caput suum in sterquilinio abiectum reuelat S. Longinus Centurio 388 c redimitur 200 denariis 389 d defertur, Angelis 3 portantibus cereos 389 d Reliquias Sanctorum ecclesiæ S. Medardi humeris suis transfert Carolus Caluus R. Franc. 126 e Reliquiæ Sanctorum ad comitia pro pace instauranda adferuntur 335 b c 336 b Reliquiarum B. Catharinæ Bonon. attactu sanantur moribundi & variis morbis afflicti 041 & seqq. mortuus resurgit 042 c parturiens 042 d ex Reliquiarum brandeo sanguis emanat precibus S. Gregorij Magni 135 154 e brandea miraculis clara 178 f ob Reliquias S. Narcißi violatas a muscis milites occiduntur 624 f

ad Resurrectionis fidem stabiliendam mortuus a S. Patricio resuscitatur 557 e f

Rhetor eloquens prudenter sanam doctrinam inculcat S. Nicephorus 296 b 297 d

Restituit S. Zachariæ Papæ vrgenti loca ablata Luitprandus R. Longobard. 407 408 409 c & Constantinus Copronymus 410 a b

a Risu abstinuit S. Abramius eremita 440 b

Rosarium conscribit B. Catharina Bonon. post acceptum Iesulum a Deipara Virg. 057

S

Sabbatum diem reuerenter custodit B. Mathilda eo dein die mortua, vti ante maritus 366 a

Sacramentis extremis munitur ab Angelo monitus S. Patricius 579 c

Sancti in Ecclesia, quod flores in hortis 236 f

Sanctorum interceßionem profitetur S. Nicephorus CP. 300 e vtilem ostendit 206 e f 307 a b ad Sanctorum venerationem excitatur Angelica visione S. Ængußius 86 a b de Sanctis in varios Ordines distributis scribit libros 88 a b Sanctorum insula Hibernia dicta 575 c

Sanguis lateris Christi creditur Mantuæ in veneratione esse 378 380 alius a S. Basipsaba adseruatus 378 d Sanguis ex Beritensi imagine a Iudæis crucifixa 378 f Sanguis ex corpore Christi ante sepulturam abluto Brugis honoratur 378 f Sanguis ex sacra Eucharistia effluxit 379 a b e Sanguine S. Codrati & sociorum Martyrum resperso saxo fons erumpit 10 e Sanguine fluit cadauer B. Catharinæ Bonon. pridem mortuæ 076 f Sanguinem ex ore & naribus fundit Gothilo Dux a S. Sebastiano percussus ob posseßiones monasterij occupatas 127 Sanguis sectæ venæ B. Saluatoris de Horta auide exceptus pro Reliquiis & contra morbos salubris 672 e Sanguinis fluxus e naribus per duos dies sistitur, inuocato S. Anselmo Lucensi 658 e Sanguinis fluxu laborans S. Matrona, Angeli monitu e Lusitania Capuam ad S. Priscam profecta sanatur 398 b c contra fluxum sanguinis inuocatur 401 d Sanguinis fluxus sublatus inuocato B. Ioanne Vicentino 497 f S. Francisca Rom. apparente 099 c 210 c Sanguinis vomitus sublatus ope S. Franciscæ Rom. 0101 f Sanguinis sputum apparente B. Catharina Bononiensi curatum 43 c

Scabiem capitis signo Crucis curat B. Saluator de Horta 679 f 691 e

Scripturam sacram fere omnem de memoria sciuit S. Anselmus Ep. Lucen. 654 c

Scrofulas sanat benedictione B. Saluator de Horta 678 d e 691 e

Sedere per totum annum numquam visa S. Eupraxia 270 b

Senator S. Vrspasianus abiecta chlamyde & zonase Christianum asserit 259 e

Senio longæuo plectitur S. Mocteus ob incredulitatem de senectute aliorum 567 e f

Sepelitur loco vltro aptato S. Himelinus 77 e Sepulturam vilem petit S. Gertrudis 596 b Sepulturæ locus ab Angelo indicatur S. Patricio & luce cælesti præsignatur 578 f 579 a ad eam sindon adfertur a S. Brigida 579 b ad Sepulturam suam linteamina a S. Gertrude petit S. Bauo apparens 593 e e Sepulcro manu extensa acceptat oblata prædia S. Gertrudis 600 a b

Serpens æneus infiguram Crucis Christi a Moyse erectus 305 f Serpens affigitur collo mulieris peierantis 029 f Serpens euomitur inuocato S. Bernardo Calinensi 254 e Serpentem horribilem stola alligatum ad mare deducit S. Paulus Leonen. 118 b c d e Serpentes monachis infestos cauato loco includit B. Heldradus 334 d e Serpens in ventrem dormientis illapsus, ad eius sepulcrum eiicitur 337 b Serpentis morsum sanat signo Crucis S. Vitalis Siculus 026 f cum Serpentibus sacco inclusus sub mergitur in mari S. Iulianus Anazarbenus 421 422 b

in Seruitute mire deditus orationi S. Patricius 543 a monetur de fuga 534 e f 543 c d

Silentij & ecclesiæ amica B. Catharina Bonon. 068 d

vt Simonia extinguatur, strenue laborat S. Gregorius Magnus 161 162 163 164 a Simoniace ordinatum Episcopum excommunicat 183 e

Simulat se subscripturum symbolo orthodoxæ fidei Leo Armenus, sed coronatus in Imperatorem, facturum se negat 301 e f Simulatione sancta habitum militarem assumens, lupanar ingressus, neptem Mariam conuertit S. Abramius eremita 441 d e 442

Solitudinis & quietis amore relinquens Episcopatum in Armenia venit in Gallias S. Gregorius 462 f 463 a

Somnum simulans, ne S. Patricium audiat, somno mortali punitur 555 c a Somnolentiæ molestia per Angelorum cantum sub Mißa liberatur B. Catharina Bononiensis 053 f 054 a

Sorores sanctæ S. Gertrudis Virgo & S. Begga vidua 598 c

Spasmus curatur a B. Saluatore de Horta 673 c Spasmus lethalis ope B. Catharinæ Bonon. 084 f

ad Spectaculum circumductus per Ciliciam anno integro S. Iulianus Anazarbenus, suo exemplo prouocat incolas 422 d e

ob Spinam ex pede leonis extractam 2 leones sibi obsequentes habet S. Aninas Thaumaturgus 432 b

a Spiritu sancto in specie columbæ capiti insidente instruitur in libris conscribendis S. Gregorius Magnus 136 c d 202 f ad obtestandam veritatem obit S. Petrus Diaconus 211 c

Sponsa relicta fugit S. Abramius eremita 436 c d Desponsata Senatori S. Eupraxia a Theodosio Imp. præfert vitam monasticam 266 c 267 b piam de ea re scribit epistolam Imperatori 268 f Sponsum a Rege Dagoberto oblatum respuit S. Gertrudis 594 e

Stationes per basilicas ordinat S. Greg. Magnus 150 d

Staturæ paruæ S. Patricius, se homuncionem appellabat 578 b

Stella splendidissima per totam noctem comitatur corpus S. VVithburgæ in translatione 607 b Stellæ signo ostenditur discessus B. Saluatoris de Horta ex Hispania in Sardiniam 684 a

a Stupro liberatur matrona, inuocato S. Anina adhuc viuo, & hasta mox radices agente 432 f

Submersi in mari inclusus sacco cum serpentibus & scorpionibus S. Iulianus Anazarbenus 421 423 b inclusi culeis Martyres sub Leone Armeno 314 d in fluuio saxo alligatus S. Sabinus 259 a Submergitur instar Pharaonis crudelis tyrannus, triduano ieiunio & oratione S. Patricij 567 c d a Submersionis periculo liberatur sexennis B. Saluator de Horta 692 b Submersionis periculum amouetur ope S. Franciscæ Rom. 096 f 097 f 0202 c S. Finæ 240 b c d Submersa resuscitatur ope B. Heldradi 335 c d

Subulcus S. Patricius in seruitute pie Deum inter idololatras colit 543 a ex subulco Mochua Episcopus 548 b c

Surdos varios sanat B. Saluator de Horta 671 e f 680 f 686 f 691 e Surdi curantur ope S. Eusebiæ 460 e B. Ioannis Vicentini 491 b S. Anselmi Lucensis 660 b 661 e S. Franciscæ Rom. 0211 b S. Gorgonij M. 58 a e

Suffocati per singulos dies ad terrorem S. Egdonus & septem socij 105 d

Suspensus vngulis laceratur S. Menignus 391 b Suspensus in cauea vstulatur ad necem S. Vrpasianns 259 suspensi a Longobardis 2 monachi psallunt 349 a Suspensus prono capite comburitur S. Paulus Cyprius 609 e Suspensus in equuleo vngulis raditur, carbonibus vstulatur S. Hilarius Aquileien. 419 d ferreis vngulis laceratur S. Papas 425 a

T

Tempestatem verbo sedat S. Theophanes 221 e imperio suo S. Patricius 563 c Tempestas maris cum ceto accedente abigitur inuocata S. Gertrude adhuc viua 595 c d Tempestatem meßibus infestam serenat S. Leobinus 351 d Tempestate deuehuntur reliquiæ S. Matronæ V. M. Barcinonem, Galliis destinatæ 395 c d in Tempestate magna & strage illæsus cum suis manet S. Vitalis Siculus 029 c Tempestatem a dæmone excitatam precibus sedat B. Saluator de Horta 679 d aut signo Crucis 686 f

Tenebras a magis inductas dißipat S. Patricius 550 c 552 e Tenebris nocturnis illuminatis conuertit Principem & baptizat cum plebe sua 568 d

Tentatas caritate eximia consolatur B. Catharina Bonon. 069 f Tentationes euincit longo ieiunio & manifestatione sui S. Eupraxia 269 alias stans ieiunat sub dio 30 diebus extensis manibus 270 e f

Thaumaturgus ob miracula S. Gregorius Theophorus 60 b

Tibiam admorsam sanat oleo bulliente S. Francisca Rom. 0101 f Tibiam ruptam sanat B. Saluator de Horta 673 f ex Tibia inflata per octo menses decumbens tactu vestis B. Saluatoris de Horta sanatur 689 c

Tormentis variis crudelißimis immortuus S. Petrus Cubicularius Diocletiani 107 e f in Tormentis variis constantes sunt SS. Cyprianus, Dionysius, Anectus, Paulus, Crescens 7 e f 10 d S. Leonides 11 b Torquetur in catapulta extensus & duabus tabulis compressus S. Paulus Cyprius 609 e Torquentur extensi, vncis ferreis lacerati & cilicio perfricati SS. Trophimus & Eucarpion 618 e Torquetur dire S. Leobinus fronte funibus circumdata, pedibus adstrictis fustibus, & sæpius in gurgitem mersus, vt res monasterij proderet 350 f

Trabs pro ædificio S. Eusebiæ sæpius minor reperta, subito maior reperitur 459 e f

Tussis acerrima cum cruciatu pectoris ope B. Catharina Bonon. sublata 041 c 086 e

V

a Vanitate semota S. Francisca Rom. 0183 c vanitatem matronarum & virginum libere castigat 0185 e aliam abducit 0200 a ad Vanam gloriam frustra a dæmone impellitur S. Abramius 439 c Vanam gloriam inter miracula patrata non metuit B. Saluator de Horta 693 a

Velum cælitus missum Virgini a se consecratæ imponit S. Patricius 563 e

Venenum ab potu oblato segregat & hunc illæsus bibit S. Patricius 550 c Venenatos caseos conuertit in lapides 565 b Venenata animalia pellit ex Hibernia 574 c

Veneratio annua S. Patricij & frequens hymni de eius vita recitatio habetur caussa saluationis alicuius alias damnandi 576 e

Ventris tortura tollitur inuocato S. Anselmo Lucensi 660 f

Verberatur dire ob fidem a parentibus Gentilibus S. Leocritia 94 a b

Vestis S. Ioannis Euang. miraculis claret, etiam lampade diuinitus accensa 179 c d Vestes crescunt cum S. Codrato puero in eremo degente 9 d in Vestitu exhibet se abiectißimam B. Catharina Bonon. 072 c

Viduæ B. Mathildæ Reginæ exercitia virtutum 362 e f 363 a b vt Vidua permaneat Margarita Estensis, a marito sancte defuncto sibi apparente fuit iterum desponsata 037 e

Vigiliæ seu preces nocturnæ in templo indictæ a S. Nicephoro ad placandam Dei iram in persecutione 303 a 304 c

Vindicta diuina Submerguntur 50 viri volentes occidere S. Patricium 565 b c Vindicta diuina ostensa in impio Leone Armeno in templo noctu Natiuitatis Christi occiso 315 b c d

Vino abstinuit tota vita S. Francisca Rom. 094 a 0181 f ex obedientia stomacho reluctanti ingerit 0184 b Vinum aqua fraudulenter mixtum, secernit S. Ansouinus 324 a b Vino ablutionis in Mißa S. Heriberti cæca illuminatur 471 e 483 f

Virga qua correpta S. Eusebia, frondescit 454 a b 456 a b Virga aurea conspicitur super orantem S. Franciscam Rom. 094 c 0182 e Virgis & vngulis ferreis dum cæditur S. Codratus, constans in amore Christi socios adhortatur 7 c d 10 a b

Virgines Martyres SS. Agape & Mariana Antiochiæ 31 Domna seu Donata Nicomediæ 102 S. Matrona Romæ 394 S. Leocritia Cordubæ 411 S. Columba in Anglia 427 Virgines Sanctimoniales S. Anastasia Patricia in Ægypto veste virili 40 B. Auria in Hispania Ord. S. Benedicti 100 S. Eupraxia V. in Thebaide 267 Virgo reclusa B. Iustina de Aretio 243 Virgo deuota S. Fina in paterna domo Sangeminiani in Hetruria 234 S. Kennocha in Scotia 338 Virgo regia Lusitana S. Matrona 398 Virgines permanent S. Theophanes eiusque coniux 219 225 Virgines ad Christum sponsum anhelantes accepto a S. Patricio Viatico moriuntur 553 a Virgini sacratæ velum cælitus mittitur 563 e

Virtutum scalam per 10 gradus ascendentem docet B. Catharina Bonon. 055 a b Virtutum exercitiis sedulo vacat S. Gertrudis 595 a b

Viscerum dolor sublatus ad sepulcrum S. Anselmi Lucensis 657 c

Vitæ Sanctorum ad imitationem proponuntur 594 b Vita S. Nicephori imitanda proponitur veris Catholicis, non obduratis hæreticis 295 a b Vitas & acta Martyrum sub Saracenis occisorum scribit S. Eulogius Corduben M. 89 a 92 b ob Acta S. Eulogij scripta petit Aluarus scriptor mercedem vitæ æternæ 96 c Vitam, martyrium translationem & miracula SS. Cyri & Ioannis ex voto descripturus S. Sophronius, ab illis apparentibus adiuuatur 67 b c 72 d Vita S. Patricij libellis aut tractatibus LXVI conscripta 519 d 578 c Vita B. Catharinæ Bonon. lecta ad virtutis studium accensa, eius apparentis alloquio instruitur & reuelationes sibi factas scribit 083 f 084 a b Vita solitaria præferenda, præstans efficaciam orationis 250 e f 251 a Vitam communem cum Clericis & Canonicis agere cupit S. Anselmus Ep. Lucensis 650 b

Vlceratus toto corpore Episcopus apposita a S. Anselmo Ep. Lucensi mitra S. Gregorij VII sanatur 649 a Vlcera incurabiliæ sanat B. Saluator de Horta 673 c e 680 e Vlcera 7 ope B. Catharinæ Bonon. curantur 083 d

Vnctione extrema munitur B. Mathilda Regina 369 c Vnctionis sacræ oleo inunctus a S. Leobino sanus resurgit, eius postea successor 353 f 354 a

Vngendo latus & brachium sanat S. Matrona V. 401 e f iterum liberat febri 402 a b

Vniuersalis titulus arroganter a Patriarcha CP. assumptus 176 b c 177 d e f 178 a b eo titulo abstinet S. Gregorius Magnus 179 f 198 f licet in Conciliis concesso 180 a

Vocis suffocatio tollitur inuocato S. Anselmo Lucensi 660 a

Vrinæ reddendæ difficultatem tollit B. Saluator de Horta absens 674 a

Vuas hieme sitientibus impetrat S. Francisca Rom. 095 c 0198 f

Vulnus capitis e lapsu in saxum immedicabile sanatur ope S. Matronæ V. M. 396 a Vultus B. Catharinæ Bonon. prodigiose splendet cum candore in genis & labris post acceptum Iesulum a Deipara Virg. 056 e f manet in morbo 066 b Vultum velandi in sepeliendo ritus 078 a

X

Xenodochia extruit, & præficit viros idoneos S. Gregorius Magnus 156 f 157 a

Z

Zelo Euangelij prædicandi a Deo instructus S. Patricius 536 d 578 c paratus pro Christo quiduis pati etiam martyrium 537 f certus de æterna gloria 538 a

Zonæ S. Vitalis Siculi attactu pellitur serpens affixus collo mulieris ob periurium 30 a b

Zona abiecta cum chlamyde Christianum se profitetur S. Vrpasianus 259 e

Acta Sanctorum: Einleitung März III