Anhang Oktober V

INDEX HISTORICUS IN TOMUM V OCTOBRIS.

[A]

Abbarca (Barbara) fluxu sanguinis per S. Ludovicum liberata 420 e. Rosarium, Catharinæ Espina a S. Ludovico datum, obtinuit 457 f

Abbarca (Isabella) pestilenti carbunculo per S. Ludovicum liberata 349 e, 420 e

Abderamenus, Maurorum in Hispania rex, legatos ad Ottonem I misit 428 b f

Abegla (Hieronymus) 328 d, 378 a, 379 f, 394 c, 421 c. Colloquia spiritualia cum S. Ludovico serere solitus 314 f, 315 d, 379 a b. Circulum lucidissimum, operante Sacris S. Ludovico, vidit 315 b. Quædam illi prædixit S. Ludovicus 379 c d, 380 e. S. Ludovicum vix induci potuisse, ut lecto cubaret, testatus est 343 e, 381 b.

† Ablebertus, Cameracensis episcopus, S. Venantii Hannoniensis frater perperam dictus 129 a b c d

Abobinus. Vide Abolinus.

Abolinus, Bettonis frater, & SS. Aguilbertæ & Ebregisili Meldensis episcopi, ut quidam aiunt, pater 117 b

Abreham, Æthiopum rex 607 a

Abtalmon & Soror ejus martyres inter Prætermissos 6 b

Abtolamon. Vide Abtalmon.

† Abundius, episcopus Comensis, solenni supplicatione honoratus 634 e

Acacius patriarcha CPolitanus inter Prætermissos 495 c, 611 b

† Acepsimas episcopus martyr inter Prætermissos 3 a

Aclia. Vide Alcia.

Aclibertus, qui cum uxore & filia a S. Vinarnardo conversus & baptizatus dicitur 669 c, 670 c d

Acosta (Josephus) S. J. primus collegii Taurinensis rector 217 b; in Peruviam missus 219 b

Ada, dæmone, delatis Malmundarium S. Nigasii &c reliquiis, liberata 556 c d

Adalbero, Metensis episcopus, Frederici Lotharingiæ ducis filius 738 a b

Adalbero, Metensis episcopus, in fidem ab Ottone I receptus 710 f, 716 c, 729 c d f, 737 e. Frederici Lotharingiæ ducis frater 738 a

Adalbero II, Verodunensis episcopus, S. Sanctini reliquias novæ lipsanothecæ inclusit 602 b c, 603 d

Adaldagus, Bremensis Aëp., cum S. Brunone Aëp. Coloniensi litigavit. 743 b c

Adalgarius, Hamburgensis archiepiscopus 743 f, 744

Adalgisus, Desiderii Longobardorum regis filius, Gislam Pipini regis filiam in matrimonium poposcit 131 c

Adamantius, Æthiopum rex, nomini Christiano infestus 265 b

† Adauctus martyr, XXX Augusti cultus 272 a e

† Adelardus, abbas Corbeiensis, inter Prætermissos 2 a

Adelbertus, Aëp. Bremensis 713 b, 714 e

Adelbertus, Berengarii filius, regni Italiæ a patre consors factus 709 f, 710 c

† Adelbertus, episcopus Comensis, sub cujus nomine Urbanus II altare Comi consecravit 634 b. Solenni supplicatione honoratus ibid. e

† Adelheida, Rodulfi Burgundiæ quondam regis filia, a Berengario frustra in uxorem expetita 709 f; Ottoni I nupta 710 a

Ado, S. Audoëni Rothomagensis Aëp. frater, Jotrensis cœnobii conditor 114 f, 117 f, 118 a

Adolphus, Cliviæ dux 14 e, 15 c. Auctor Scripti de S. Gereone aliisque martyribus 17 f; quo loco habendum id sit 18 a b c d. Ejus in S. Victorem pietas 45 f

Adriana, molesta infirmitate B. Jacobi Alemanni intercessione liberata 802 b

Adrianus VI Papa, sub cujus tempora fuit Waldo hæreticus 266 d, 359 c, 363 b

Adrouer (Andreas) S. Ludovicum hospitio excepit 395 e

Ædilberctus, Cantuariorum rex, a S. Augustino Anglorum apostolo ad Christi fidem conversus 104 e, 105 a

Ælianus, Bagaudarum dux, in ordinem a Maximiniano redactus 32 f, 33 a, 38 b f, 39 b

† Æmilianus confessor Rhedonis, idem forte, qui S. Melanius Rhedonensis episcopus, inter Prætermissos 490

Ætheria, parthenonis S. Mariæ Suessionensis abbatissa 115 c, 120 d

† Agabarbus, Aëp. Lugdunensis 636 d, 637 a

Agabius, in Bostrorum episcopum electus 621 f

Agapetus II Papa S. Brunonem Aëp. Coloniensem pallio donavit 717 a d, 776 d

Agathocles, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

Agelius, Novatianorum episcopus 614 d e, 615 c d

Agenoldus abbas Conrado suasisse fertur, ut Metensem urbem relinqueret 716 c

† Agia vidua, cujus reliquias in S. Aniani Aurelianensem ecclesiam transtulit Robertus Francorum rex 527 e

† Agilberta, secunda Jotrensis cœnobii abbatissa 115 a

Agilbertus, Parisiensis episcopus, S. Telechildis, ut quidam aiunt, frater 117 b, 591 f. Inter Prætermissos 492 a

† Agilolfus martyr Malmundarii quievit 557 c; hinc Coloniam translatus 559 d

Aglibertus. Vide Aclibertus.

Agnes, dolore pedis B. Roberti Malatesta meritis liberata 148 b

Agnes, Petri Fernandez de Castro filia, Petro, dein Lusitaniæ regi hujus nominis I, nupta 158 c

Agramontelli (Christophorus) gravi morbo S. Ludovici ope liberatus 451 a b

Aguilar (Franciscus) Guilielmi Catalani ægrotantis gestus feliciter interpretatus 358 a: conspicillum S. Ludovici ex oculo laboranti attulit, consecuta oculi sanitate 361 a

† Aguilberta, S. Ebregisili Meldensis episcopi, ut quidam aiunt, soror 117 b

Agullona (Angela) Tertiaria Franciscana, admota oculis ora cinguli S. Ludovici, visum adepta 362 b, 448 e, 451 e. Videndi S. Ludovici compos facta 485 d. Cælum ante ejusdem mortem apertum vidit 428 b c

Aistulphus, Longobardorum rex, cum Pippino Francorum rege bella gessit 676 f

Alamidas. Vide Amiamidas.

Alarçon (Antonius de) S. J. minus defectuosam S. Francisci iconem Toletum detulit 228 a

Alarçon (Joannes) Ordinis Prædicatorum 373 d, 378 b c, 379 e. S. Ludovico a sacris Confessionibus 317 e. Quædam de illo ad Antistium scripsit 317 e f. In magna sanctitatis fama defunctus 404 d. S. Ludovici faciem splendentem vidit 407 d

Alarçonius (Garzias) præclarus sub S. Francisco S. J. tiro 197 b

Alavedra (Isabella) pene mortua S. Ludovici ope sanitati restituta 466 d

Albanus (Alexander) S. R. E. Card. decreto Clementis X subscriptus 245 a

Albericus, Hannoniæ comes, non probatur avus fuisse S. Venantii Hannoniensis 130 b c d e f

Alberola (Thomasa Angela) visu & loquela S. Ludovici ope donata 449 d. Brachii tumore liberata 456 a

Alberonus (Julius) S. R. E. Card. decreto Clementis X subscriptus 235 a

Albertus, Belgii princeps, Ludovici Beatis adscripti cultum extendi petiit 477 c

† Albertus Magnus altare princeps & chorum ecclesiæ Sanctensis in honorem S. Victoris aliorumque consecravit 45 d. Numquam se cella absque jactura egressum, testatus 343 d

Albinus S. Ferreolo episcopo Usetiensi subrogatus 641 e

Albitius (Franciscus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Albizia (Navarra) urinæ difficultate S. Ludovici meritis liberata, ejusdemque ope puerum hydropicum sanatum fuisse testata 365 f

Albodus contractus, cum S. Nigasii reliquiæ Malmundarium transferrentur, incolumitate donatus 553 c

Alboinus Longobardorum rex, Italiæ funestus 95 b c e, 96 a. Ticinum obsedit 95 d

† Alcantara (Petrus de) amicitiam cum S. Francisco coluit 266 d

Alcia, fictitia S. Vinardi mater 667, 668 a, 669 a, 670 f

Alciatus, S. R. E. Card., ad S. Franciscum, ut pœnitentiariam admitteret, a Pio V missus 265 d

Aldobrandinus (Joannes) S. R. E. Card. S. Francisco amicitia junctus 210 c: a Gregorio XIII ad S. Franciscum supremo morbo laborantem missus 227 d

Aldonca, Alphonsi IX Legionensis regis filia, Stephano Fernandez de Castro nupta 158 c

Aldricus, Anglorum in Cantio rex 131 c d

† Aldricus, Senonensis archiepiscopus, inter Prætermissos 3 c

Aldulf, Anglorum Orientalium rex 111 f,

Alegre (Catharina) uberis gangrena S. Ludovici ope liberata 454 b c

Alemanus (Franciscus) Ord. Præd. 329 e, 398 c. Parietes & pavimentum cellæ S. Ludovici sanguine recenti imbutos vidit 376 b. Illi vitam S. Ludovicus suis precibus prorogavit 405 f, 406 a, 483 b. S. Ludovici corpus incorruptum invenit 434 f

† Alexander martyr in territorio Lugdunensi 511 d

Alexander III Papa, sub cujus tempora vixit Waldo hæreticus 266 d. Falsi Sancti cultum sustulit 354 e. Anno 1175 Ordinem Equitum S. Jacobi approbavit 165 a, 244 c

Alexander VI Papa 324 d, 326 b. Calixti III ex sorore nepos, dictus Rodericus Borgia 151 c f, 152 a, 266 a. Lenzolium seu paternum nomen in maternum commutavit 152 b. Præpostera libidine abreptus nomini suo labem inussit 152 e. Paulum III ad Cardinalatum erexit 247 c

Alexander VII Papa 302 e

† Alexius conf., relictis suis, peregre profectus 369 e f

Alfagiari, faber argentarius, S. Ludovici precibus visum recepit 420 e

Alfonsus Aragonius, Alphonsi II Neapolitani regis filius nothus, Lucretiæ, Alexandri VI filiæ, maritus 152 f, 174 d

Alfonsus I, Aragoniæ rex, Petrum Atharesium Borgiæ dominio auxit 149

Alfonsus, Jacobi I Aragonum regis filius, simultatem cum patre habuit 151 a

Alfonsus III, Aragoniæ rex, Caroli principis Salernitani, prælio navali capti, custodiam Gonsalvo Bertrando Borgia commisit 151 b

Alfonsus IV, Aragoniæ rex, Jacobi II filius & successor 151 b

Alfonsus, Cæsaraugustanus archiepiscopus, Ferdinandi II Aragoniæ regis filius illegitimus 152 f, 153 c, 232 b, 235 f

Alfonsus, Calabriæ dux, B. Alemanni precibus se commendavit 796 f

Alfonsus I, dux Ferrariensis, Lucretiæ, Alexandri VI filiæ, maritus 152 f

Alfonsus II, dux Ferrariensis, S. Franciscum ægrotantem egregie habuit 277 f, 227 a b

Alfonsus, Joannis Gandiæ ducis III filius, Vallis-dignæ juxta Gandiam abbas 153 a. S. Francisci frater 238 c

Alfonsus V, Lusitaniæ rex, Melo oppidi titulo cohonestavit 158 c d

Alfonsus, Segobriensium dux, rebellium victor 155 e

Alfonsus Simonis S. J. in insulas Canarias missus 267 b

Aliaga (Isidorus) Aëp. Valentinus, judex in processu de virtutibus & miraculis S. Francisci 229 e. Pro obtinenda S. Ludovici canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Alle (Ferdinandus de) vaticinium e S. Ludovico audivit 384 a b

Almanar (Jacobus) febri per S. Ludovicum liberatus 438 f

Almanza (Joannes de) Alcanisii marchio 206 b. Joannæ S. Francisci filiæ maritus 251 c, 253 f

Almenara (Hieronymus) doctor 365 b, 427 d; cum filio S. Ludovicum moribundum benedictionem petiturus accessit 351 a b

Almenara (Hieronymus) ut prædixerat S. Ludovicus, S. Dominici Ordinem ingressus 415 e. Splendorem magnum in obitu S. Ludovici vidit 428 b

Almenara (Ludovicus) medicus Raphaëlam filiam S. Ludovico commendavit & postridie apostemate liberatam reperit 365, 452 a b

Almeyda (Stephanus) Murciensis & Carthaginensis episcopus, S. Francisci admirator & præco 172 e. Societatem Murciam evocavit 215 c

Alodaba. Vide Saladoba.

Aloysia, Joannis Gandiæ ducis III filia, nupta duci Villæ-Hermosæ, S. Francisci soror 153 a, 155 d, 198 c, 233 a, 236 e, 238 e f, 250 d, 253 f. Virtutum ejus imitatrix 156 d, 177 b, 180 f. Francisci de ejus morte vaticinium 181 d

† Alphius martyr, X Maii Mrl. Romano inscriptus 491 b c

† Alphius martyr Milensis in Sicilia 502 b d

Alphonsus rex Neapolitanus 794 c. B. Jacobi Alemanni laudator 795 c

Alreus (Andrea) uberum lacte S. Ludovici ope donata 453 e, 479 e

Alteriis (Joannes Baptista de) S. R. E. Card. decreto Clementis X subscriptus 234 f

Alteriis (Laurentius de) S. R. E. Card. decreto Clementis X subscriptus 234 f

Alteriis (Paulutius de) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Alvarado (Simon) patri pleuritide laboranti, ut S. Ludovicum invocaret, felici successu suasit 445 f

Alvarado (Vincentius Matthæus) puer mortis periculo meritis S. Ludovici ereptus 360 b c 435 d e

Alvarez (Emanuël) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 d e

Alvarez (Ferdinandus) dux Albanus Philippi II in bello Lusitano dux supremus 159 a

Alvarez (Ferdinandus) S. J. Abulam a S. Francisco missus, amicitiam cum S. Teresia contraxit 186 c

Alvarez (Ferdinandus) S. J. laïcus pro fide occisus 222 b e, 273 d

Alvarez (Franciscus de) Covillanius S. J. a Calvinistis in odium fidei occisus 220 b, 271 e

Alvarez (Gaspar) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Alvarez (Joannes) S. J. laïcus pro fide occisus 222 b e, 273 d

Alvarez Toleti (Ferdinandus) a Carolo V ad S. Franciscum missus 200 a

Alvarezius (Balthasar) præclarus S. J. tiro, cujus sanctitati S. Theresia testimonium dedit 197

Alvarius (Antonius) in Peruviam missus 219 a, 268 c

Alvarius (Balthassar) Castellæ inspector 225 c

Alzamora (Joannes Baptista) Ord. Prædicatorum, conventus Valentini in causa S. Ludovici, defuncto Ystella, procurator 478

Amador (Sebastianus) S. J. laïcus, in Peruviam missus 219 b

Amandus, Bagaudarum dux, in ordinem a Maximiano redactus 32 f, 33 a, 38 b, 39 b

† Amantius, Comensis episcopus, solenni supplicatione honoratus 634 e

Amathas, S. Antonii abbatis in Thebaïde discipulus 604 b c, 605 e

Amator in conventu PP. Prædicatorum Valentino floruit 307 e

Ambrosius a Jesu Ordinis Minimorum S. Ludovico a sacris confessionibus 309 e, 310 b, 369 e

† Ambrosius, episcopus Mediolanensis, S. Ludovico apparuit 484 b; e laïcorum gradu ad dignitatem episcopalem evectus 608 c, 612 d

† Amelberga, S. Venantii Hannoniensis mater perperam dicta 129 a b c d, 132 b

Americoursius (Gerardus) S. Bertini abbas & primus Audomaropolitanus episcopus, collegium Societatis Audomarense fundavit 217 f

Ameyus, Æthiopum rex 607 b

Amiamidas, Æthiopum rex 607 a c

† Amor confessor, inter Prætermissos 491 f,

Amphilochius, Iconiensis episcopus 628 d; qui Theodosium redarguerit 615 f, 616 a

Amulo, Aëp. Lugdunensis 636 d

Anadone (Dominicus) Ord. Prædicatorum etiam extraordinarias pauperibus eleëmosynas prompte dare a S. Ludovico jussus 331 d e, 397 d. S. Ludovicum, cum vilipendebatur, gaudere solitum testatus 402 e. B. Nicolaum Factorem ægrotantem cum reliquiis S. Ludovici accessit 434 d

† Anastasius martyr, in apographis Hieronymianis aliquot ad diem XI Octobris memoratus 491 c

† Andochius presbyter martyr 511 d

Andrada (Didacus) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 221 c, 271 d e

Andrea (Antonius) religiosus discalceatus Ord. S. Francisci 438 e

Andrea (Thomas Petrus) cujus mater S. Ludovici meritis sanæ menti restituta fuit 439 b

Andrea (Vincentius Ludovicus) per S. Ludovicum morbo comitiali liberatus 438 c d e

Andreas Martini e S. Ludovico vaticinium audivit 438 a. S. Ludovici reliquias Susannæ Carcellera optato successu imposuit 441 e

† Andronicus martyr inter Prætermissos 8 a, 11 b c d

Angelo (Balduinus ab) S. J. provinciæ Germaniæ Inferioris præfectus 224 b

† Angelus martyr Ord. Minorum inter Prætermissos 8 a b

Angelus, maligno spiritu B. Roberti Malatesta meritis liberatus 148 b

Anglinus, abbas Malmundariensis & Stabulensis, S. Agilolphum instituit 557 c, 559 e

Anguerotti (Marcus Antonius) Xativæ juratus, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

† Anianus confessor, Aureliani cultus 527 b c e

Anna, Alfonsi Aragonii filia, nupta Joanni Alphonso de Guzman, duci Medinæ Sidoniæ 254 d, 256 c; Ludovicam, S. Francisci sororem, Baëza ad se evocavit 156 d

Anna, Anglorum rex, forte S. Ethelburgæ pater 651 e

Anna a Cruce Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 f

Anna a Jesu, S. Ludovici ope sanitati restituta 450 b; manuum rigore liberata 457 a

Anna a S. Paulo, monacha Ord. S. Dominici, gangræna pectoris S. Ludovici ope sanata 466 a

Anna, dolore manus B. Roberti Malatesta meritis liberata 148 b

Anna Ludovica, gutturis tumore per S. Ludovicum liberata 437 f

Anna Marca, tertiaria Ord. Prædicatorum, facto appendendi ad sepulcrum S. Ludovici cor argenteum voto, animi scrupulo liberata 361 c

Anna, tertii Ordinis S. Francisci, frustum tunicæ S. Ludovici puero contracto & alteri febricitanti felici successu applicuit 360 c d e

Anno, Coloniensis episcopus, S. Agilolfi M. reliquias Coloniam transtulit 559 d

† Anno, Veronensis episcopus 86 b c d

Anonyma virgo Clarissa, inter Prætermissos 6 c d

Anonymus comitis Urbinatis filius, febre mortisque periculo per B. Robertum Malatesta liberatus 148 e

Anonymus Minorita, stomachi dolore ad B. Roberti Malatesta tumulum liberatus 148 b

Anonymus puer contractus, per B. Robertum Malatesta sanatus 148 d

Anonymus puer, in odium fidei a Calvinistis in mare projectus 222 b

Ansbertus, S. Firmini frater 638 a, 641 c

Ansegisus, episcopus Trecensis, sedi suæ per S. Brunonem Aëp. Coloniensem restitutus 739 f, 740 d f, 741 b c

Ansoaldis, S. Theodorici Andaginensis abbatis soror, religionem monasticam sec. XI Malbodii correxit 734 f

Antist (Agnes) frusto habitus S. Ludovici a fratre donata 451 d

Antist (Vincentius Justinianus) scriptor Vitæ S. Ludovici 305 a. S. Ludovici vice aliquando concionatus 299 a, 346 c, 423 d. Religionis Dominicanæ in causa S. Ludovici procurator 302 a. Ejusdem ope sæpe adjutus 335 f & seq. Isabellæ Escrivæ S. Ludovici digitum optato successu applicuit 364 a. Partem scapularis S. Ludovici dedit Philippo II. 447 d e, Litteras remissoriales & compulsoriales Riberæ Aëp. Valentino obtulit 472 d

† Antoninus Ord. Prædicatorum, Aëp. Florentinus 343 b, 345 d

† Antonius abbas 604 a b c, 605 d. Quid de visentibus se quærere solitus fuerit 259 d; a Constantino Augusto cultus 264 e.

Antonius, a gravi pedis vulnere ad sepulcrum B. Roberti Malatesta sanatus 148 a

Antonius, molesta febre B. Roberti Malatesta meritis liberatus 148 b

Antonius, non procul ab Actio promontorio ab Augusto devictus 275 d

Antonius, Ordinis Prædicatorum tiro professus, quale curiosæ interrogationi a S. Bertrando responsum tulerit 337 f

Apocellus (Jacobus) J. U. doctor, in litteris Othonis Truchses S. R. E. Card. memoratus 57 a

Apollonius cursor seu apparitor 71 d, 74 d

Apparicio (Josephus Alphonsus) Xativæ juratus pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Aquaviva & Aragon (Octavius de) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Aquaviva, Societatis Generalis, pro canonizatione S. Francisci supplices litteras Paulo V dedit 229 e

Aquila (Jacobus de) Ord. S. Augustini Prior generalis, B. Martinum de Vercellis ad varios gradus promovit 804 e

Aquilus, cui inscriptæ sunt encyclicæ de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteræ 566 a

Aradoni (Petrus) Xativæ juratus pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Aradus, Æthiopum rex 607 b

Aræ-cæli Cardinalis processum in Italia instituit de Miraculis S. Francisci 229 e

Aranda comes pro obtinenda S. Ludovici canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Arandiga (Michaël de) presbyter Ordinis de Montesa, in opprobrium fidei a Mauris combustus 242 f, 345 d, 405 b

Araozius (Antonius) S. J. presbyter, S. Francisco innotescit 165 c d, 167 d, 243 f; dux fuit S. Francisco in obeundis S. Ignatii exercitiis 168 d; Romam abeunti comes 173 f, 247 e; Castellæ provincialis 190 b, 194 e; Philippo II carus 212 f

Araozius (Petrus Michaël) in Societatem beneficus 249 b

Arator, episcopus Verodunensis 597 f, 598 b

Arcadius a Theodosio patre imperii particeps factus 614 d, 615 f, 616 b

Archembaldus, Senonensis Aëp. 739 f, 740 c

Archintus (Philippus) Saluciarum episcopus, libelli Exercitiorum S. Ignatii examinator 171 f

Arcis (Joannes) diuturno asthmate S. Ludovici ope liberatus 441 e f

Ardedus, Æthiopum rex 607 b

Arenas (Thomas) Ordinis Prædicatorum 324 c, 390 c; quærens ex S. Ludovico, cur doleret, quid responsi acceperit 313 c, 376 d e

Arenosa vidua, fluxu sanguinis S. Ludovici meritis liberata 360 b, 431 b

Areobindus, Olybrii gener 631 e

Arevalius (Bernardinus) Ordinis S. Francisci, S. Francisci Borgiæ seculum deserentis præco 178 a

Armengol (Andreas) S. Ludovici manus magna claritate perfusas vidit 430 c

Armengol (Joannes Andreas) pueri, S. Ludovici meritis ad vitam revocati, pater 430 c d e

Arnoldus Arnoldi Bavariæ ducis, cognomento Mali, filius. Vide Arnulfus, Arnulphi, Bavariæ ducis, filius.

Arnulfus, Arnulfi Bavariæ ducis filius 772 c, 774 c d; Henrico Bavariæ duci infestus 712 b c d, perit in prælio 720 a

Arnulfus comes Valentianense canonicorum collegium instituit 677 d

Arnulphus imperator Lotharingiæ regnum Odoni comiti dedit 769 b. Normannorum victor 679 e

Arsacius, patriarcha CPolitanus, inter Prætermissos 445 b, 611 b

Artes (Franciscus) juratus civitatis Valentinæ pro obtinenda S. Ludovici canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

† Arthemius martyr, inter Prætermissos 493 e

Asnares medicus 416 e. Josephum del Campo sanum, uti prædixerat S. Ludovicus, invenit 416 a

Assensi (Sperantia) strumis per S. Ludovicum liberata 407 d, 418 b c d, 479 b, 486 a

Athanasia, S. Matronæ discipula & in condendo monasterio adjutrix 83 c

Athanasius cornicularius 569 d

† Athanasius martyr. Vide Anastasius.

Athenion, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 366 a

† Atticus, episcopus CPolitanus, inter Prætermissos 2 a, 490 f, 491 a, 627 d, 628 a c. Ecclesiæ CPolitanæ S. Sophiæ dedicationem fecit 2 b

Atzbeham, Æthiopum rex 607 a

Atzfam, Æthiopum rex 607 b

Avalos (Gaspar de) Aëp. Granatensis Elizabethæ imperatricis funus excepit 163 c

† Audoënus, Rothomagensis Aëp., Adoni fratri suo in condendo Jotrensi cœnobio adjutor 117 f; partem reliquiarum S. Nigasii & Sociorum Rotomagum Vadiniaco attulisse fertur 523 b; ejusdem reliquiæ Vadiniacum delatæ 524 c d; Condatum 528 d e & seq., 544 e; Wambasium 531 d; ejusdem reliquiæ Malmundarii 542 c, 544 f, 547 f, 552 c

† Augustinus, Anglorum apostolus, S. Justum Cantuariensem consecravit episcopum 102 e. Ædilberctum ad Christi fidem convertit 104 e, 105 c; missus in Angliam a S. Gregorio I Papa 105 a

† Augustinus, Ecclesiæ doctor, inter Prætermissos 491 e; a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e

Avignonus (Bartholomæus) Ordinis Prædicatorum, scriptor alter Vitæ S. Ludovici Bertrandi & pro ejus canonizatione procurator 294 e, 367 b e, 478 f, 479 a; insignem ex patre Ord. S. Francisci, quam hic habuerat, de S. Ludovici gloria visionem audivit 428 d & seq.; S. Ludovici corpus incorruptum invenit 432 f

Avila (Alfonsus) Gandiensis canonicus, S. Francisco in pueritia a sacris confessionibus 154 f, 238 e

Avila (Alphonsus seu Basilius) S. J., aditum condendi Hispalensis collegii aperuit 194 c; magno ibidem fructu versatus 216 a

Avila (Elvira) Biatinum Societatis collegium condidit 216 c, 273 f

Avila (Gomesius) Carolum V & S. Franciscum splendide habuit 161 b

Avila (Joannes de) concionem habuit in funere Elizabethæ imperatricis 153 d e 241 c

Avila Padiglia (Augustinus d') Ordinis Prædicatorum, Insulæ S. Dominici dein Aëp., particula fili vestimenti S. Ludovici gravi fluxione in lingua liberatus 390 e, 410 f

Avilez (Francisca) in Societatem benefica 269 f

Aviolo (Hieronymus de) presbyter gravi morbo B. Jacobi Alemanni intercessione liberatus 800 d

Aurelia, Joannis de Regibus uxor, paralysi B. Alexandri Saulii meritis liberata 831 e f

† Aureus Ep. martyr 46 a

† Austreberta, abbatissa Pauliacensis 662 b c e, 663 c, 664 e; ejus reliquiæ 665 c e f; inter Prætermissos 2 c

† Autpertus, abbas S. Vincentii ad Vulturnum, Vitam S. Paldonis scripsit 655 a d

Auxanius, Arelatensis Aëp. 641 f

Auxentius II, Mopsuestenus episcopus, SS. Taracho, Probo & Andronico templum condidit 562 d e f Ayala, S. J. doctor, S. Francisci faciem resplendentem vidit 285 a

Aybar (Anna de) filium malo crurum S. Ludovici ope liberatum vidit 464 f, 465 a

Ayessa (Ursula Clara) tertii Ord. S. Francisci S. Ludovicum sibi gloriose apparentem vidit 436 a

Ayora (Joannes de) Carvajalii episcopi Placentini provisor, post Ovetensis episcopus 193 f, 257 f

Azarola (Joannes de) ex Ordine S. Hieronymi, divini verbi insignis præco 197 f

Azebedius, Montis-Regii comes, condendo illic Societatis collegio symbolam contulit 215 a

Azebedo (Alphonsus) comes de Monterey, audita S. Francisci concione, aulam deseruit 189 e

Azevedius (Ignatius) S. J. collegium Fluminis Januarii inchoavit 217 a; pro fide occisus 220, 270 b & seqq.

Azzolinus (Decius) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 d

B

Baccari (Thomas) ab apro læsus, per B. Robertum Malatesta sanatus 148 d

Baëza (Joannes de) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Baga (Joannes) Ord. Præd. monitus a S. Ludovico, ut imaginem Crucifixi in cubiculo haberet 375 e. S. Ludovicum duriter se flagellantem vidit 396 f. ejus fragantiam expertus 410 c

Bagadius Bostrorum in Arabia ep. non legitime depositus 621 f

Bagliares (Maria) in ecclesiam Burgiazor benefica 549 a, 425 b c

Bagliester (Antonius) Ordinis Prædicatorum 335 b, 396 d, 417 b d, cælestem musicam in obitu S. Ludovici audivit 428 b c, splendorem, ex ejus corpore prodeuntem, vidit 434 t

Bagni (Joannes Baptista) cursor procuratorem fiscalem, ut processus specialis specialis de S. Ludovico apertioni assisteret, citavit 474 b

Bajarri (Angela) 415 a, 459 b; accepto a S. Ludovico vino, a filia sua capitis malum depulsum vidit 328 d, 420 b ejus opera usus est S. Ludovicus in distribuendis eleëmosynis occultis 391 f, 392 a

Bajarri (Beatrix) Isabellæ Castigliona Vaziero, febri S. Ludovici ope liberatæ, mater 336 e

Balbinus episcopus Russellanus ad Populonienses pastore viduatos missus 88 f

Balda, Bettonis & Abolini soror dicta 117 b

Baldericus Leodiensis episcopus 781 e, 783 d

Baldericus, Trajectensis ad Rhenum episcopus 769 b. S. Brunonem Coloniensem Aëp. litteris imbuit 700 e f, 703 c d e f, 704 a, 708 b

Baldivia (Ludovicus) S. J. Chilensis rector 195 b

Baldricus. Vide Baldericus Trajectensis ep.

Balduinus, Hannoniæ comes monachis de Broqueroia beneficus 734 a

Balduinus, decanus Liranus 675 d

Balleonus, dux Venetus, a Turcis Famagustæ occisus 276 a

Banchiere (Augustinus Rochus) acri febri per S. Ludovicum liberatus 451 c

Barbara fistularum incommodo S. Gummari meritis liberata 691 c d

Barbara Laudiensis inter Præmissos 495 b

Barbarossa (pirata) Muley Hazem regno Tunctano expulit 161 c

† Barbatianus presbyter 631 a b

Barberinus (Carolus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 d

Barberinus S. R. E. Card. Ep. Ostiensis Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 e

Barberinus (Franciscus) S. R. E. Card. Decreto Clementis X subscriptus 234 c

Barbosa medicus regius S. Franciscum in Lusitania curavit 203 b e, 260 c f

Barci S. J. presbyter 357 c, 451 d

Bareta (Antonius Joannes) erga Ticinense Ord. S. Augustini cœnobium beneficus 805 a

Baretto (Gundisalvus Nunius) Phari præfectus, avus maternus Eleonoræ S. Francisci conjugis 158 c

Bargallus, Moncadæ rector, S. Ludovico, attactu puellam scrofulis liberanti, adfuit 334 f

Barma (Joannes Baptista) primus collegii Murciensis rector 215 d

Barranca vidua filiam colli apostemate S. Ludovici ope liberatam uidit 449 f

Barros (Hieronymus) Ord. Prædicatorum propheticum S. Ludovici spiritum expertus 383 f, 384 a

Barros (Petrus) cujus uxorem S. Ludovicus de instanti obitu commonefecit 384 b

Barrozza (Mexia) febri S. Ludovici ope liberata 466 e f

† Bartholomæus Apostolus a S. Francisco præcipue cultus 154 e

Bartolomæus Minorita, variis simul malis pressus, perfectam apud B. Roberti tumulum sanitatem consecutus 148 c

Bartholomæus, Narbonensis episcopus, Usetiæ superstitiosum morem sustulit 636 e

Barzana (Alfonsus) S. J. in Peruviam missus 219 b

Bassus, cui inscriptæ sunt encyclicæ de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteræ 566 a

Bathori (Stephanus) socios Rigam induxit 269 d

† Batildis, Franciæ regina, cœnobii Kalensis fundatrix 118 a d e f, 119 a b, 120 d

Battorius (Andreas) S R. E. Card. causæ S. Ludovici examinator a Sixto V constitutus 468 c, 469 c, 470 c

† Baudelius Aureliani cultus 627 e

Baulonus (Franciscus) senator Burdigalense Societatis collegium condidit 217 e

† Baumadus, cujus reliquiæ in Cathedrali Tutelensi servantur 64 f

† Bazalota, sanctimonialis Habessina 606 b, 607 c d

Bazanus (Franciscus) S. J. in Mexicum missus 219 b, 268 d

Beatrix, Frederici Lotharingiæ ducis uxor 737 e

Beaufour (Robertus de) primus prioratus S. Nigasii apud Mellentum Prior 535 f

Beccaria (Hippolytus Maria) Generalis Ordinis Prædicatorum 472 d

Beccaria (Laura) beneficio per B. Alexandrum Saulium affecta 832 d

Becutius (Aleramus) Taurinensis Societatis collegii parens 217, 270 c, 272 c

Bella, amissas brachii vires B Roberti Malesta meritis recepit 148 c

Bellano (Dionysius de) Ordinis Prædicatorum gravi infirmitate B. Jacobi Alemanni intercessione liberatus 801 a b e

Bellanus (Marcus Antonius) capitis dolore B. Alexandri Saulii meritis liberatus 830 b

Bellot, Cartusianus in Porta-Cæli 393 e

Belluga & Moncada (Ludovicus) S. R. E. Card. Decreto Clementis X subscriptus 234 f

Belmustus, S. R. E. Cardinalis, B. Alexandri Saulii merita & virtutes magni fecit 829 c

Belot (Joannes) sacerdos, tactis S. Pientiæ reliquiis, manus dexteræ gangrena liberatus 541 e

Beltrani (Isabella) brachii usu S. Ludovici ope donata 455 e

Beluis (Anna) Hieronymi Abella filia 380 e, 381 b, malo cordis per S. Ludovicum liberata 419 b, 458 e; Rosario a S. Ludovico donata 457 f, gutturis obstructione liberata 458 e, Mauram, admoto illi, quod S. Ludovici fuerat, Rosario, difficili partu liberatam vidit ibid. f

Beluis (Isabella) 375 e, filiam, uti prædixerat S. Ludovicus, peperit 315 c, 379 b c

Benedetti (Gaspar) civitatis Valentinæ juratus pro causa S. Ludovici Romam scripsit 472 a

Benedetti (Maria Anna) usu annuli S. Ludovici laterum dolore liberata 361 b

Benedicta, Pauliacensis abbatissa, S. Julianam in cœnobium recepit 662 b f, 663 a b c f, 664 e, 665 e f

Benedicta, Ticinensis mulier ulcere B. Alexandri Saulii meritis liberata 832 b

Benedicti (Baptista) laterum cruciatu per S. Ludovicum liberatus 451 d

Benedictus Ecclesiæ Catholicæ Episcopus Clementis X decreto subscriptus 234 e

† Benedictus a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e

Benedictus (Michaël Joannes) Vide Beneyto.

Benedictus, Annæ Montforte filius, aquam, ex qua in Rusaffa S. Ludovicus bibit, suavem odorem dedisse testatus 443 f, 444 a

Benedictus VII Papa Hasteriæ cum Valciodoro unionem ab imperatore Othone I factam approbavit 126 d

Benedictus XIII Papa decretales de S. Francisci canonizatione litteras promulgavit 231 f & seqq.

Benedictus XIV Papa particularium ecclesiarum traditiones non esse contemnendas docet 21 e. Alexandrum Saulium Beatis adscribit 833 c. Museo Bollandiano beneficus 295 d

Benet (Clemens) Ordinis Prædicatorum, S. Ludovico post mortem, uti promiserat, apparuit 314 d e, 377 e f

Benet Comes (Matthæus) S. Ludovici reliquiis feliciter usus 449 f

Benet Gomez, puer, strumis S. Ludovici ope liberatus 453 f

Beneyta (Vincentia) febri S. Ludovici meritis liberata 431 e

Beneyto (Michaël Joannes) Franciscæ Ferreræ conjux 332 d, 396 b

† Benignus presbyter martyr 511 d

† Benitius (Philippus) in Sanctorum album una cum S. Francisco relatus 231 e, 234 a

Bentacourt (Bernardus) sanctos Ambrosium & Thomam Aquinatem, ut credebat, vidit 389 a b, 407 e

Berengarius, Berengarii Augusti nepos, Italiæ regnum occupavit 709 f; amissum ab Ottone I recepit 710 c d; inde pulsus a Ludolfo 727 c

Berengarius, Namurcensis seu Lomacensis comes 742 b

Berinianus, in Pamphylia episcopus 628 d

Bernardinus Marmoreus, inter Prætermissos 495 a

Bernardo (Sperantia) duos suos liberos per S. Ludovici attactum strumis liberatos vidit 420 d

† Bernardus, abbas Clarævallensis, morosi hominis imperio se subdidit 283 d

Bernardus, Caroli Magni nepos, rex Italiæ 88 c d e

Bernice (Margarita) puellæ S. Ludovici meritis ad vitam revocatæ mater 461

Bernuinus, Vesontionensis episcopus, S. Germani reliquias aliquot in metropolitanam S. Joannis ecclesiam intulit 623 b

Berrevoets (Elyzabeth) contracta, S. Gummari meritis sanata 694 b

† Berta, Blangiacensis abbatissa, inter Prætermissos 491 d

Berta, Ottonis I Socrus, abbatia Merenstein ab eodem donata 710 e

† Bertilia, prima cœnobii Kalensis abbatissa 118 a c e, 119 a, 120 d

Bertolfus, Bavariæ dux 712 b

Bertout (Ægidius) 678 c

Bertout (Sophia) Vallis Rosarum prope Mechliniam abbatissa 678 c

Bertrandus (Jacobus) S. Ludovici frater 346 d, 362 c, 368 b, 369 a, 375 a. S. Ludovico sepulcrum condidit 434 e; litteras remissoriales & compulsoriales in causa fratris sui Riberæ Aëp. Valentino obtulit 472 d

Bertrandus (Joannes Baptista) S. Ludovici frater, Ordinis Prædicatorum 369 a

Bertrandus (Joannes Ludovicus) S. Ludovici pater 295 c, 367 b, 481 f; anno 1548 mortuus 297 a, 309 a; a SS. Brunone & Vincentio gratiis affectus 309 c d, 310 c, 368 c d

Bertrandus (Michaël Hieronymus) S. Ludovici frater 407 e; subsacrista in ecclesia majori Valentiæ 348 c, 368 f; S. Ludovicum ægrotantem ad nosocomium presbyterorum deducendum curavit 348 c. Jacobus perperam dictus 299 b, 424 f

Bertrandus (Petrus) mortuo Martino Aragoniæ rege, pro novo rege declarando deputatus judex 309 b, 312 b, 368 f

Bertrandus (Gaspar) cujus nepos a febre & fluxu S. Ludovici ope sanatus fuit 465 b

† Bertulianus pro S. Gereonis socio habitus 55 c

Berullus, cui inscriptæ sunt encyclicæ de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteræ 566 a

Betanzi (Dominicus) Ordinis Prædicatorum, mirabilia, narrante S. Ludovico, patravit 324 c d

Betto, S. Telechildis & Agilberti Parisiensis episcopi, ut quidam aiunt, pater 117 b

Biche (Pernotus le) uxorem suam surdam pene & cæcam S. Nigasii meritis sanitati restitutam vidit 541 c

Billius (Jo. Baptista) Ticinensis episcopus populi ad B. Alexandri Saulii sepulcrum concursum tantisper reprimit 828 c

† Birgitta Sueca revelationes suas publicavit 306 e, 308 d

Biveroa, nobilis matrona, in Societatem benefica 269 f

Bladelinus (Petrus) Middelburgum Flandriæ in oppidi formam redegit 692 f

Blanca, Jacobi Ferreri uxor 414 c

Blancus (Franciscus) Malacitanus episcopus, Malacitanum Societatis collegium condidit 216 c, 274 b

Blanes (Franciscus) quantum S. Ludovicus honores fugeret, expertus 344 f, 403 a, 428 b; eo tempore, quo moriebatur S. Ludovicus, lucidissimum lumen vidit 351 c; fragrantiæ ejus testis 410 d e, 420 b

Blasæus, episcopus Audomaropolitanus, S. Venantii Hannoniensis ossa in decentiorem capsam transferri jussit 133 b

Blasco (Lucas) agricola 419 d

Blasius, Joannis Marci filius, febre S. Ludovici meritis liberatus 360 d

Blecca, Lincolniæ præfectus, a S. Paulino, Aëp. Eboracensi, fide Christiana imbutus 103 c, 106 d, 112 b

Blesa (Catharina) dolore dentium & pedis S. Ludovici ope liberata 442 a, 456 d

Bliers (Ægidius) cæcutiens S. Gummari meritis pristinum oculorum usum recepit 695 c

Blonda, diuturna infirmitate B. Roberti Malatesta meritis liberata 145 d

Bodo clericus 587 a

Bohemia (Paulus de) Ord. Prædicatorum, febre acutissima diuturnoque capitis dolore B. Jacobi Alemanni intercessione liberatus 802 c

Boil de Arenos (Joannes) 403 c; S. Ludovicum cujusdam doctoris arcana cognovisse, narravit Antistio 339 e; pro filia sua, de vita ex partu periclitanti, apud S. Ludovicum sollicitus 346 c d; frusto tunicæ S. Ludovici varia a variis mala depelli vidit 360 e f; nobilem quemdam puniendum a Deo e S. Ludovico audivit 314 c; strumosum ejus ope sanatum vidit 464 c, 455 a; rosario a S. Ludovico donatus 457 f, 449 c

Boil (Bertrandus) tumore ventris, invocato S. Ludovico, liberatus 445 e f

Boil (Isabella) mortis ex partu periculo S. Ludovici precibus erepta 346 f, 347 a; gravi unius genu malo, admoto illi tunicæ S. Francisci frusto, liberata 360 f, 448 c

Boil (Maria Joanna) ejusque filia febre S. Ludovici ope liberatæ 336 d, 420 a

Bologninus, Aëp. Salernitanus, ecclesiæ suæ Breviarium reformavit 672 a

Boluda (Angela) urinæ fluxu per S. Ludovicum liberata 457 e

Bona (Joannes) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

Boncompagnus (Hugo.) Vide Gregorius XIII.

Bonellus (Carolus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Bonellus (Michaël) S. R. E. Cardinalis, Pii V ad Hispaniæ, Lusitaniæ, Galliæque reges legatus 224 c d, 232 f, 233 d, 275 c, 276 a, 358 e. Reliquiis S. Ludovici donatus 435 d. A Sixto V examinator causæ S. Ludovici constitutus 468 c, 469 b, 470 b

† Bonifacius, Aëp. Moguntinus, Pippinum in regem Francorum coronavit 676 c d

Bonifacius V Papa Edwinum regem ad fidem amplectendam hortatus est 109 a; eaque de causa ad ejus conjugem Ethelburgam etiam scripsit 110 c

Bonifacius IX Papa 135 e; an S. Joannem, Brillendunensem canonicum Regularem, in Sanctorum album retulerit 136 b c d e

Bononia (Hieronymus de) Ord. Prædicatorum 801 f, 802 d

† Bonosius, ep. Salernitanus 671 b, 672 a e f, 673 c d e

Borgia (Ægidius Bertrandus de) seculo XV 151 c

Borgia (Alfonsus de.) Vide Calixtus III.

Borgia (Alfonsus de) sub Jacobo I Aragoniæ rege 150 f

Borgia (Alfonsus) S. Francisci filius, Mariæ imperatricis, Maximiliani II uxoris, præfectus aulæ 159 f, 172 b, 224 f, 238 c, 250 a

Borgia (Arnaldus de) sub Jacobo I Aragoniæ rege 150 f

Borgia (Alvarus de) S. Francisci filius, Philippi II ad summum Pontificem legatus 159 e, 172 b, 238 c, 250 a, 251 c, 288 a b c

Borgia (Bernardus de) sub Jacobo I Aragoniæ rege 150 f, 151 a

Borgia (Catharina Augustina) periculoso morbo S. Ludovici ope liberata 364 e f, 439 f, 440 a

Borgia (Cæsar) primum S. R. E. Cardinalis, dein Valentinus in Delphinatu dux 152 e

Borgia (Didacus) S. Francisci frater 188 b, 238 c

Borgia (Dominicus) tenuioris fortunæ, Calixti III summi Pontificis pater 151 c d

Borgia (Dorothea) S. Francisci filia, Franciscana Discalceata Gandiæ 159 f, 172 b, 338 c, 246 f, 250 b, 256 b d; ejus obitum absens cognovit S. Franciscus 180, 287 c

Borgia (Ferdinandus de) S. Francisci filius, Mariæ imperatricis, Maximiliani II uxoris, præfectus aulæ 159 f, 172 b, 225 a; obviam patri a Philippo II missus 224 d, 225 c, 238 c, 266 d, 276 c, 277 b

Borgia (F. de) fidem suam obstrinxit Jacobo I, Aragoniæ regi, in comitiis anno 1265 Excæ habitis 151 a

Borgia (Fortunius de) sub Alfonso IV Aragoniæ rege 151 b

Borgia (Fortunius Arnaldus de) 150 e

Borgia (Franciscus de) sub Jacobo I Aragoniæ rege 150 f

Borgia (Franciscus) Gandiæ dux hujus nominis II, S. Francisci ex Carolo filio nepos 173 f, 224 f. Avo obvius 276 c. Confestim se sanandum e S. Ludovico audivit 341 d, 342 b, 416 e f

Borgia (Franciscus de) S. Francisci ex filio Joanne nepos, Majaldæ comes & Squilacii princeps, poëta celeberrimus 159 d

Borgia (Gaspar) S. R. E. Card. S. Francisci abnepos 229 f; ejus Beatificationem petiit 230 b c

Borgia (Gunsalvus Bertrandus de) Caroli principis Salernitani navali prælio capti custodiam sibi demandatam habuit 151 b

Borgia (Gundisalvus Ægidius de) 150 e

Borgia (Gunsalvus Ægidius de) seculo XIV 151 c

Borgia (Henricus) episcopus Squilacensis S. R. E. Cardinalis, Joannis Gandiæ ducis III filius 153 a, 173 c, 232 e, 250 a

Borgia (Joannes) Gandiæ dux II 152 e; Romæ occisus 154 b, 238 d

Borgia (Joannes) Francisci hujus nominis II Gandiæ ducis filius 416 e

Borgia (Joannes) Gandiæ dux III, S. Francisci pater 152 f; anno 1543 defunctus 167 f; a Paulo III laudatus 249 f

Borgia (Joannes) 253 f. S. Franciscum patrem secutus Romam 247 e, 250 a d

Borgia (Joannes) Petri Aloysii Galceran filius, S. Ludovici pedes osculatus 355 f, 426 b; S. Ludovici corpus ex sacristia in ecclesiam suis humeris transtulit 352 a, 429 b

Borgia (Joffredus de) seculo XIV 151 c

Borgia (Joffredus) Squilacensis in regno Neapolitano princeps 152 e

Borgia (Lucretia) Alexandri VI filia 152 e f, 174 d, 232 b, 235 f, 236 e, 238 d e, 244 e

Borgia (Ludovica) Joannis Cardonæ conjux, S. Ludovici intercessione auditum recuperavit 363 a, 457 b

Borgia (Petrus Ludovicus) Gandiæ dux I 152 e, 238 d

Borgia (Petrus Ludovicus) Montesæ magister, S. Francisci frater 188 b, 207 b, 219 a, 238 c, 268 b

Borgia (Petrus Aloysius Galceran) Montesæ magnus commendator, erga S. Ludovicum devote affectus 253 e, 255 e, 246 a, 285 d

Borgia (Petrus de) sub Jacobo I Aragoniæ rege 150 f

Borgia (Philippus de) sub Jacobo I Aragoniæ rege 150 f

Borgia (Philippus) S. Francisci frater 188 b, 238 c

Borgia (Raymundus de) eques S. Jacobi 151 c

Borgia (Rodericus.) Vide Alexander VI.

Borgia (Rodericus Ægidius de) 150 e

Borgia (Rodericus de) seculo XIV 151 b

Borgia (Rodericus de) seculo XIV 151 c

Borgia (Rodericus de) egregiam operam Jacobo I, Aragonum regi, in expugnatione Oriolensi præstitit 151 a

Borgia (Rodericus) Joannis Gandiæ ducis III ex secunda uxore filius, S. R. E. Cardinalis 153 a, 154 c, 173 c, 232 d, 238 d, 250 a

Borgia (Stephanus de) sub Jacobo I, Aragoniæ rege 150 f

Borgia (Thomas) Cæsarougustanus episcopus 183 c, 227 a, 238 d, 262 c f; volenti inspicere S. Francisci demortui pellem obriguit brachium 279 d

Borgia (Ximenius Garces de) 150 e

Borromæa (Barbara) tironum S. J. domum Novellariæ excitavit 270 d, 272 c

Borromeus (Fredericus) S. R. E. Cardinalis, processus generalis de S. Ludovico examinator a Sixto V constitutus 469 f. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b. B. Alexandri Saulii concionandi rationem imitatus 819 b

Borrugli (Bartholomæus) puellæ, colli apostemate per S. Ludovicum liberatæ, pater 463 f, 464 a

Bosii (Aurelia) sanctimonialis, malignis spiritibus B. Alexandri Saulii meritis liberata 830 e f, 831 a b c

Bossius (Hieronymus) sanguinis fluxu B. Alexandri Saulii meritis liberatus 830 a

Bou (Galerannus) uxorem suam gravissima febre laborantem, ut S. Ludovici opem imploraret, optato cum successu monuit 362 d

Boudot (Paulus) Audomaropolitanus episcopus 133 d

Bracamontius (Jacobus) S. J. primus Limensis rector 219 a, 268 c

Bragadenus, dux Venetus, a Turcis Famagustæ occisus 276 a

Brancatius (Franciscus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 e

† Braulio, Cæsaraugustanus episcopus, Peccatorem se nominavit 282 c

† Brendanus, abbas Cluainfertensis 643 c, 645 b

† Brigida virgo lignum aridum in viride commutasse fertur 139 c

Briones (Franciscus) S. J., S. Francisco in Lusitaniam eunti socius 203 b, 204 c; valetudinem illi prædixit S. Franciscus 285 b

Brizuela (Joannes de) civitatis Valentinæ juratus 467 f

Bru de la Modelana (Joannes) Ord. Prædicatorum, causæ S. Ludovici procurator 467 f, 471 c

† Bruno, archiepiscopus Coloniensis, Ottonis I imperatoris frater, inter Prætermissos 5 f, 43 c e, 45 b. Tabulam inauratam S. Victori martyri paravit 43 b; anno 965 mortuus 46 e

† Bruno, Cartusianorum fundator, S. Ludovici patri, mortua prima conjuge, de Cartusianorum habitu suscipiendo deliberanti, apparens, id ne faceret, suasit 295 e; ægrotanti S. Ludovici patri apparuit 309 c d, 368 d; a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 f

† Bruno M., Ottonis Saxoniæ ducis frater 702 d

Brunulphus dux, a Dagoberto, Sigeberti Austrasiæ regis patre, interfectus 733 f

† Burchardus, Herbipolensis episcopus simul & Franconiæ gubernator 714 b, 715 b

Burchardus, Wormatiensis episcopus, inter Prætermissos 492 b, 495 f

Burchardus, Sueviæ dux 726 d

Burdeus (Josepha) S. Ludovici meritis visu donata 431 c

Burgoa, ex Ordine Prædicatorum, PP. Societatis Jesu propugnator 199 b

Burgundia (Philippus de) languidus & unius oculi lumine orbus, S. Gummari meritis sanatus 696 c d

Buscfrea, Edwini ex Edelburga filius, a S. Paulino Aëp. Eboracensi baptizatus 168 b

Bustamantius (Bartholomæus) S. Francisci exemplum secutus, in Societatem recipi petiit 178 b, 180 b, 181 b, 186 d. Mortis periculo S. Francisci precibus ereptus 184 b, 254 f, 255 a. Tironibus præfectus 196 e. Male habitus in Lusitania 203 b. S. Francisco Carolum V adeunti socius 258 b. In S. Francisci faciem inscius conspuit 286 b c

Buyrac (Elias) filio ulcerata crura S. Ludovici meritis sanata vidit 444 b

C

Caballa (Apollonia) puella Romana, herpete S. Francisci meritis miraculose liberata 231 c

Cabanes (Simona) parotide per S. Ludovicum liberata 440 d

Cabrera (Hieronymus) pueri, S. Ludovici meritis ad vitam revocati, pater 460 e f

Cabrerizo (Andreas) Ordinis Prædicatorum, ex S. Ludovico, se, ut Indum converteret, innoxie toxicum hausisse, audivit 389 f; eum in Indiis puellam ad vitam revocasse, testatus est, se audivisse ex multis 390 b; item S. Ludovicum sæpe altissimæ contemplationi intentum fuisse 395 c d, 407 b. Ejus secreta S. Ludovicus divinitus cognovit 393 e f

Cabrero (Gaspar) gravi febre & costarum dolore S. Ludovici ope liberatus 463 d

Cadovilius. Vide Capdevillius.

Cæcilia, Josephi Marini filia, B. Alexandri Saulii meritis epilepsi liberata 832 a

Cæcilia, diuturna febre & lateris tremore, invocato B. Roberto Malatesta, liberata 148 c

Cælestius hæreticus 627 d

† Cæsarius, Arelatensis episcopus, quos habuerit Vitæ scriptores 639 a b

Caëtanus (Henricus) S. R. E. Card., causæ S. Ludovici examinator a Sixto V constitutus 468 c, 469 b, 470 c

Cafra (Andreas) cujus soror a vulnere ex pulvere pyrio contracto S. Ludovici ope sanata fuit 463 b c

† Cajetanus Thienæus, una cum S. Francisco in Sanctorum album relatus 231 e, 234 a

Calatajud (Ludovicus) collegio Societatis Ocaniensi originem dedit 215 c

Calcaresius, B. Jacobi Alemanni intercessione visum adeptus 802 f

Caldera (Marcus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Calderone, SS. Vincentii Ferrerii & Ludovici ope stomachi malo & sanguinis fluxu liberatus 440 e f

Calixtus II Papa sententiam excommunicationis tulit in Henricum V imperatorem 58 b

Calixtus III Papa 307 d; ex præsule Valentino Papa, Dominici de Borgia filius, nobili Borgiarum genere ortus 151 d e f, 236 a, 238 d; a Martino V Valentinis infulis decoratus & Alfonso V a conciliis & secretis 152 e

Calvus (Joannes) Ordinis Minorum generalis Minister, S. Franciscum cum uxore & liberis bonorum Ordinis sui operum communione impertivit 165 e f

Camargus (Alfonsus) S. J. in Mexicum missus 219 c, 268 d

Camicia (Franciscus) civitatis Alicante juratus pro obtinenda S. Ludovici canonizatione ad Paulum V scripsit 480 c

Campanero (Martinus) Indus lethargo per S. Ludovicum liberatus 390 d

Campo (Josephus a) cujus neptem S. Ludovicus struma exitiali liberavit 486 a

Campo (Josephus del) S. Ludovicum prandio excepit 408 e, 418 b; eum e morbo sanatum iri S. Ludovicus prædixit 416 a. Ejus neptem e morbo, quo laborabat, morituram indicavit 332 c

Candidus (Vincentius) Prædicatorum in Sicilia Provincialis 293 c

Canisius (Petrus) ad conventum Augustanum a Pio V missus 218 c

Canus (Melchior) ex Ordine Prædicatorum, PP. Societatis infestus 198 d e f

Capdevillius Calvinista plures e Societate in odium fidei neci dedit 222 b d & seq., 272 & seq.

Capegli (Hieronyma) infantem herniosum S. Ludovici ope sanatum vidit 443 c

Capegli (Ludovicus) cujusdam nobilis filium herniosum, quem uxor sua nutriebat, S. Ludovici meritis sanatum vidit 443 f, 486 c

Caponagi (Hieronymus) e gravi lapsu B. Alexandri Saulii ope illæsus 832 b c

Carafa (Antonius) S. R. E. Cardinalis, S. Francisco amicitia junctus 210 c. Causæ S. Ludovici examinator a Sixto V constitutus 468 c, 469 b, 470 b

Carafa (Carolus) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Carafa (Decius) archiepiscopus Neapolitanus, Sanctos aliquot in civitate & diœcesi Neapolitana celebrari jussit 2 b. Pontificius legatus in Hispaniam, ut de virtutibus & miraculis S. Francisci processus institueretur, concessit 229 d

Carausius, Romano imperio rebellis 33 a b, 38 b f, 39 b

Carbonellus (Nicolaus) Prior Bononiensis, B. Jacobum Alemannum S. Dominici habitu induit 795 a b

Carcellera & de Marco (Susanna) animi deliquiis S. Ludovici ope liberata 441 e

Cardenas (Bernardinus) Maquedæ dux, in rebus dubiis S. Franciscum consuluit 178 e, 182 a, 190 b, 251 b

Cardiglia (Hieronymus) S. Ludovicum in Indiis aliquamdiu comitatus 382 e f, 383 a; a vulnere per S. Ludovicum sanatus 437 e f

Cardona (Alphonsus de) comes de Oropesa, simultatem habuit cum Carolo, S. Francisci filio 202 d

Cardona (Christophorus de) S. Ludovici corpus e sacristia in ecclesiam PP. Prædicatorum Valentini conventus suis humeris transtulit 352 a, 429 d. S. Ludovicum, cum viveret, pro insigni Dei Servo habuit 353 f

Cardona (Didacus) S. Ludovicum, cum viveret, velut insignem Dei Servum æstimavit 353 e

Cardona (Hieronyma) Uzedæ dux, fœtu mortuo S. Francisci meritis miraculose liberata 230 d

Cardona (Joannes) febre S. Ludovici ope liberatus 442 f

Cardona (Sanctius) Aragoniæ Ammirantius 287 f

Cardoso (Gaspar) protonotarius Apostolicus 466 f

Cardova (Jacobus) defuncti S. Ludovici manus osculatus 429 e

Carillius (Jacobus) Ocaniæ primus Societatis munia obiit 215 c

Carillus Carvajalius (Didacus) Biatinum Societatis collegium reditibus auxit 216 c, 274 a

Carlota, Albreti regis Navarræ filia, nupta Cæsari Borgia 152 f

Carnerus (Melchior) S. J., Nicænus episcopus, a Pio V ad Japonas Sinasque missus 218 c, 265 a c, 266 d

Carolomannus, Pipini frater, monachus Casinensis 281 c

† Carolus Borromeus, S. Francisco amicitia junctus 210 d; in Societatem beneficus 217 c d. B. Alexandri Saulii opera in multis usus 822 c, 813 d e; eumdem consecravit episcopum 815 a, 816 f; magni fecit 825 a

Carolus Calvus, Franciæ rex 515 f, 545 e, 546 a b: imperator 546 d; Hincmari ad illum scriptum 586 f & seqq., 674 b

Carolus VI, Franciæ rex 121 a

Carolus IX, Franciæ rex 224, 263 a; S. Franciscum humaniter excepit 226 e, 277 d. Pro Carolo IX male Ludovicus XIII legitur 240 f

Carolus, Caroli V ex Philippo nepos 203 b

Carolus, Gebhardi Truchsesii Aëp. Coloniensis frater, ecclesiam Bonnensem vastavit 49 a

Carolus II, Hispaniæ rex, canonizationem S. Francisci petiit 231 e, 233 f; uti & S. Ludovici 487 e

Carolus Magnus imperator 545 e, 546 a b c, 547 a b, 548 a b c, 550 f, 551 e, 686 b. Anno 814 defunctus 91 d. S. Quirini reliquias Hildebaldo Coloniensi episcopo imperpertiisse fertur 544 a, 552 a c. Episcopis politica munera detulit 714 e, 715 d. Monasterium Villæ regiæ condidit 736 b

Carolus IV imperator, sacris reliquiis a Bonnensibus donatus 49 d

Carolus V imperator 153 a e, 155 b. Adiit ejus aulam S. Franciscus 157 c. Eumdem Lombayæ marchionem dixit & comitem stabuli 158 b. Expeditio Caroli Tunetana 161 b c d; Gallica ibid. e f. S. Franciscum Catalauniæ proregem constituit 164 b. Altera ejus, sed infelix, in Africam expeditio, dissuadente S. Francisco, suscepta 166 d e. Illum Cardinalibus adscribi petiit 182 d. Relictis regnis, in S. Justi cœnobium se abdidit 199 f. Ejus cum S. Francisco colloquia 200 d & seq., 202 d, 204 d. Illum eleëmosyna donat 201 c, 204 e, 258 & seq. In Lusitaniam mittit 203 b. Oratione funebri a S. Francisco laudatus 205 a b, 233 c, 261 b. Ejus ad S. Franciscum litteræ 249 c. Melitam insulam equitibus S. Joannis defendendam tradidit 264 c. Varias Indis, instante Bartholomæo de las Casas, concessit gratias 324 e f, 391 c

Carolus Lotharingus, S. R. E. Card., collegio Societatis Mussipontano academiam addidit 217 f, 274 c

Carolus (Mansfeldius) monasteria Sanctorumque reliquias circa Rhenum Inferiorem sec. XVII exspoliavit 46 b

Carolus, S. Brunonis, Coloniensis archiepiscopi, ex sorore Gerberga nepos 703 b, 737 b

Carolus, S. Francisci filius & successor 172 c, 173 d f, 179 a, 233 a, 256 f, 249 c f, 251 c. Res ejus gestæ 158 f, 159 a, 238 b, 287 f. Fit obvius Patri 276 c. S. Ludovicum, cum viveret, velut insignem Dei Servum æstimavit 353 f

Carpineo (Gaspar de) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 c

Carpineus (Uldericus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 e

Carpualdus, Orientalium Anglorum rex, a S. Paulino, archiëpiscopo Eboracensi, ad Ecclesiæ gremium adductus 103 b, uti & suasu Edwini regis 106 c, 111 f

Carranza, Aëp. Toletanus, Ord. S. Dominici in custodiam datus 207 c e. Societatem Toletum evocavit 215 b

Carvajalius (Guttierus) episcopus Placentinus Societatis collegium erexit 188 a, 193 b c, 215 d; mores suos S. Francisci precibus emendavit 193 & seq.; in pauperes pius 194 a, 257 f

Carvajalius S. J. Asturum apostolus 205 d, 261 f

Carvalius (Didacus) S. J. tiro, pro fide occisus 222 b e

Carvallo (Petrus) S. Francisco Ulyssiponem adventanti Joannis III regis nomine felicem adventum gratulatus 184

Cas (Joannes) tres pueros B. Bertrandi ope sanatos vidit 347 c d, 420 d

Casas (Bartholomæus de las) ex Ordine Prædicatorum, Chiapensis in Hispania Nova episcopus, Indorum oppressorum defensor 324 e, 326 c, 391 a c

Casaus (Albertus de) Ord. Prædicatorum generalis Magister 373 a

† Cassianus martyr Albæ Pompeiæ 647 b

† Cassius martyr, inter Prætermissos 2 f, 3 d

† Cassius, Narniensis episcopus, inter Prætermissos 3 c d, 11 c d

Castagna (Joannes Baptista) S. R. E. Card. causæ S. Ludovici examinator a Sixto V constitutus 468 c, 469 c

Castagno (Petrus) a peste S. Ludovici ope immunis 462 c, 463 a

Castelle (Raphaël) Ordinis Prædicatorum, S. Ludovico familiaris & provinciæ Aragoniæ reformator 311 e f, 313 a, 374 c d; a S. Ludovico a dæmone percussus ac semimortuus repertus 375 a

Castelli (Angela Hieronyma) strumis S. Ludovici ope liberata 454 d e; puellam brachio contractam ad sepulcrum S. Ludovici fuisse sanatam testata ibid. e f

Castellioneus (Franciscus Romeus) Ord. Prædicatorum generalis Magister 373 a

Castellui (Angela) instantem sibi mortem ex S. Ludovico percepit 414 f

Castellui (Francisca) filium suum brevi moriturum e S. Ludovico audivit 417 c; filiam ejus S. Ludovicus ab inflicto vulnere sanavit 437 c; animi deliquio & genæ livore eamdem liberavit 448 e

Castellui (Joannes de) febribus aliisque malis S. Ludovici reliquiis liberatus 362 d e, 448 f, 449 a

Castellui (Maria) Philippi & Joannæ Ribot filia triennis, febre & fluxu ventris S. Ludovici patrocinio liberata 448 f

Castelvi (Maria de) 449 a. Joanni de Castelvi ægrotanti imaginem, qua usus fuerat S. Ludovicus, cum sanitatis effectu imposuit 362 d; S. Ludovicum sibi gloriose apparentem vidit 457 a b c

Castelui (Raphaëla de) auris doloribus & fluxu sanguinis ex oculo, adhibita S. Ludovici fasciola, liberata 362 f

Castigliana (Magdalena) a luxato brachio per S. Ludovicum sanata 457 c

Castiglio, Ordinis S. Francisci, S. Ludovici spiritum propheticum expertus 320 d, 381 d c

Castigliona Vaziero (Isabella) febre S. Ludovici ope liberata 336 e f

Castillus (Sancius) S. J. Gaditanum emporium excoluit 216 a

Castriota (Joanna) Nuceriæ dux, tirocinium Societatis in urbe S. Angeli institui postulavit 217 e

Castro (Alvarus de) Eleonoræ S. Francisci conjugis pater 158 b, 237 f

Castro (Benedictus de) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 d e

Castro (Eleonora de) Alvari de Castro & Elizabethæ Menesiæ filia, nupta S. Francisco 158 a, 232 c, 237 f, 244 f. Elizabethæ imperatricis cubiculi præfecta 158 b. Paternum ejusdem & maternum genus, laudes 158 c d e; vox præclara 167 d; mors 170 a b, 245 b c d

Castro (Ferdinandus de) comes d' Andrada, aquæ in colorem sanguineum prodigiose versæ testis 206 d. Ejus pedissequo auditus & loquela, ut de peccatis confiteri posset, S. Ludovici ope redditus fuit 466 b c

Castro (Francisca de) Joannis, Gandiæ ducis III, uxor secunda 153 b, 154 c, 156 c, 289 a, 291 e

Castro (Franciscus de) Philippi III ad Paulum V legatus, Ludovici Beatis adscripti cultum extendi petiit 477 c

Castro (Franciscus de) S. J., in Brasiliam missus 220 e 223 c d; pro fide occisus 222 b d e, 273 b d

Castro (Joannes de) Indiarum prorex, S. Francisci uxoris consanguineus 161 c

Castro (Josephus Melchior de) e lapsu graviter læsus, S. Ludovici ope sanatus 361 a b, 457 d

Castro (Maria de) Francisci Cisneros uxor 206 d

Castro (Petrus Fernandez de) ex avis paternis Eleonoræ, S. Francisci conjugis 158 c. Filias habuit Joannam Petro, Castellæ regi, & Agnetem Petro, Lusitaniæ dein hujus nominis I regi, nuptas 158 c

Castro (Stephanus Fernandez de) ex avis Eleonoræ, S. Francisci conjugis, maritus Aldonæ, Alphonsi IX Legionensis regis filiæ 158 c

Castro Novo (Vincentius de) Ordinis Prædicatorum Prior conventus S. Mariæ Gratiarum 791 c. B. Jacobi Alemanni moribundi confessionem excepit 801 a

Catalani (Baptista) Valentinæ civitatis juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Catalano (Guilielmus Raymundus) variis visionibus Sanctorumque apparitionibus in morbo honoratus 357 c & seq., 436 a b c d e

Catalano (Joannes Vincentius) Ord. Præd., Guilielmi filius, in patris visionem caute inquisivit 358 b

Catalanus (Antonius) Ordinis Prædicatorum novitius, tentationes suas S. Ludovico notas esse, expertus 327 f, 402 f, 415 a b; S. Ludovici fragrantiam expertus 410 b

Cataraxibetta (Simon a) inter Prætermissos 495 a

Catarina, brachii usum per B. Robertum Malatesta adepta 148 d

Catarina, dæmone B. Roberti Malatesta meritis liberata 148 b

Catharina, Caroli V soror, Joanni III Lusitaniæ regi dein nupta, S. Gereonis reliquiis a Ferdinando Hungariæ rege donatæ 56 c. Inter ephebos suos habuit S. Franciscum 156 e, 237 a, 255 b, 283 a; & consolatorem in obitu Joannis 202 e f, 260 c; S. Franciscum honorifice habuit 184 c d e f; conventa ab eodem jussu Caroli V 203 b & seq.; ejus de Portuensi collegio gaudium & cura 208 e, 262 e

Catharina Guilielma, digiti apostemate S. Ludovici ope liberata 463 d e

Catharina, Joannis Segarra uxor, invocato S. Ludovico, febre liberata 447 b

† Catharina Senensis scripsit de Providentia Dei, crediturque Christi, Deiparæ, SS. Francisci & Dominici revelationibus honorata 306 e, 308 d; cælesti fragrantia prædita 306 e, 308 d; cælesti fragrantia prædita 410 b. A S. Ludovico in supremo morbo invocata 346 e, 349 c

Catharina, S. Francisci ex Isabella filia neptis, Ferdinando Ruiz de Castro nupta 159 b

† Catharina, virgo martyr Alexandrina 332 a, 334 c. Apparuisse S. Ludovico fertur 409 f

Cautinus episcopus, inter Prætermissos 492 b c

Cavalerius (Jacobus) Rotæ auditor in causa Beatificationis S. Francisci 230 c; item in causa S. Ludovici 310 e f; causam Canonizationis S. Ludovici una cum ceteris judicibus Gregorio XV retulit 480 b c

Cavalli (Seraphinus) Ordinis Prædicatorum Magister generalis, ne S. Ludovicus Prioris munus deponeret, vetuit 333 d

Caxal (Teresia) Borgiensi dominio, Raymundi, Barcinonensis comitis, munere aucta 149 c

† Ceadda, episcopus in Anglia, cælesti concentu ante obitum honoratus 300 e

Cedualla, Britonum rex, Edwini regis victor 107 c, 113 e

Centeglias. Vide Centella.

Centella (Hieronyma) in partu periclitans S. Ludovici precibus adjuta 338 a, 400 e f

Centella (Jacobus) filium suum S. Ludovici precibus febre liberatum & uxorem sanitati restitutam vidit 327 e, 414 f

Centellas (Magdalena) Caroli, S. Francisci filii, uxor 172 b, 246 f

Cerda (Ferdinandus de la) a Carolo V ad S. Franciscum missus 200 b

Cernovicius (Petrus) quis fuerit 426 c f; pie mortuus 349 e, 350 a d, 351 d; Valentiæ sepultus 350 f

Cervantius (Gaspar) Aëp. Hispalensis vicarius, S. Francisco amicitia junctus 210 c; condendo Hispalensi collegio favit 194 d, 258 a; factus dein Aëp. Tarraconensis & S. R. E. Card. binos e PP. Prædicatoribus Theologiæ scholasticæ professores in academia Tarraconensi, a se fundata, esse voluit 329 c, 330 c

Cervellone (Philippus) Majoricæ prorex 311 f, 374 d

Chenco, Vincentii filius, S. Ludovici ope præter omnem spem sanitati redditus 365 b, 451 e f

Childebertus I, Franciæ rex 641 f

Childebertus II, Franciæ rex 639 c, 641 e

Chiles (Anna) strumis S. Ludovici ope liberata 456 c

Chilpericus III, Francorum rex, Anglino, Malmundariensi & Stabulensi abbati, beneficus 559 e

Chisius (Flavius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Chisius (Sigismundus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 d

Chosroës, Persarum rex, Antiochiam Syriæ cepit 121 f

Christianus, dux Brunswicensis, monasteria Sanctorumque reliquias circa Rhenum Inferiorem sec. XVII exspoliavit 46 b

Christianus, S. Pantaleonis prope Coloniam abbas 708 a, 728 c, 777 a

Christophorus (Petrus) B. Alexandri Saulii meritis oculorum tumore liberatus 830 d

† Chrodegangus, Metensis episcopus, canonicæ vitæ regulam composuit 735 e

† Chrotildis, Clodovei I conjux, cœnobium in Calensi villa exstruxit 119 d

Ciandelier (Horatius) litteras remissoriales & compulsoriales de Processu speciali de S. Ludovico in Hispaniam mittendas accepit 472 c

Cienfuegos (Alvarus) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Cifre (Jacobus) presbyter, invocato S. Ludovico, febre liberatus 446 b

Cimarra (Angela) 418 b; neptem suam morituram ex S. Ludovico intellexit 332 c, 398 f

† Clarus, ep. martyr Lactoræ in Novempulania 62 a, 64 b, 65 a b d e f

† Clarus martyr, ad Eptam cultus 517 d e, 518 a c

Clarus presbyter e societate S. Nigasii 513 f, 516 d e f; ejus ab homonymis distinctio 517 a b c d, 518 c

† Clarus, primus Nannetensium episcopus 517 a

† Clarus Viennensis in Gallia S. Marcelli abbas 66 e

Claudia, Jo. Jacobi Maroti uxor, B. Alexandri Saulii meritis ex articulo mortis liberata 831 f

Claudius, Æthiopum rex Christianus, sed lentus 265 b

Clemens (Onuphrius) S. Ludovici in Prioratu Valentino decessor, colloqui cum S. Ludovico veritus, nisi ante confessus 395 b, 298 d, 317 d, 319 c, 396 c. S. Ludovico, ut denuo tironum curam susciperet, præcepit 395 a, una cum S. Ludovico Mariæ de Castellui apparuit 437 c

† Clemens Papa 513 c, 519 b c e f, 520 c, 552 e

Clemens VII Papa Ferdinando, Hungariæ regi, potestatem fecit mittendi in Lusitaniam S. Gereonis reliquias 56 c; ut officium de S. Hiacintho in Polonia dici posset, concessit 359 c

Clemens VIII Papa, quem Carolus V in Italia coronandus accessit 158 a; Franciscum Toletum Cardinalibus adscripsit 218 d, 265 e, Helenensem sedem transtulit Perpinianum 481 a

Clemens IX Papa decretum de S. Francisco in Sanctorum numerum referendo, morte præreptus, vulgare non potuit 233 f; præcepit, ut miracula post Beatificationem patrata prius examinentur ac approbentur, quam ad canonizationem procedatur 302 b e; ad S. Ludovici canonizationem tuto deveniri posse decrevit 487 a

Clemens X Papa S. Franciscum in Sanctorum numerum retulit 231 e, 232 a, 233 f, 279 a, festum ejus a Kalendis in V Non. Octobris transtulit 235 b S. Ludovicum in Sanctorum numerum retulit 367 e, 481 c & seqq.

Clemens XII Papa 834 e

† Clemens, S. Reguli, ut nonnulli contendunt, socius 98 c

Clemente (Cosmas) de uxoris suæ parturientis salute apud S. Ludovicum sollicitus 340 a, 400 e

Clementia, Margaritæ Belliot filia, totius corporis doloribus S. Ludovici ope sanata 455 e

Cleopatra, non procul ab Actio Promontorio ab Augusto devicta 275 d

Clephus, Longobardorum rex 95 b c e

Climente (Joannes) civitatis Segorbiensis juratus pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Climente (Petrus) civitatis Segorbiensis juratus pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Clodoveus I Franciæ rex, Tolosam expugnavit 641 d

Clodoveus II Franciæ rex 118 d, 119 c

Clotarius I, Francorum rex, leges Salicas perfecit 675 a

Clotarius III Franciæ rex 118 d e

Cobos (Franciscus de los) a Carolo V ad Joannem S. Francisci patrem, cum de illius matrimonio ageretur, missus 158 a

Coccinus (Joannes Baptista) Rotæ auditor in causa Beatificationis S. Francisci 230 c, causæ S. Ludovici sub Gregorio XV examinator 301 e f, 478 e

Coderos (Petrus de) Aëp. Hydruntinus, erga S. Ludovicum devote affectus 553 e

Codrettus (Ludovicus) S. J. Camberiensis collegii rector 217 e

Cogliado (Ludovicus) S. Ludovici medicus fragrantiam ex S. Ludovici corpore manantem a se perceptam testatus 348 c d

Coiffi sacerdos ethnicus 110 e; a S. Paulino ad fidem conversus 111 a b

Collado, medicus celeber 405 f; S. Ludovici fragrantiam expertus 410 c d

Colon (Joannes Baptista) civitatis Valentinæ juratus, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 a

† Columba, abbas in insula Jona 642 e, 645 b e

Columba (Blanca) comitis Albaydæ uxor, S. Ludovici precibus e partu periculoso erepta 317 c, 380 a; ejus mortem divinitus cognovit 318 c, 379 c

Columba Ferrariensis humerorum & brachii doloribus per B. Malatesta liberata 148 d

Columbar & de Barrancar (Angela) visu S. Ludovici ope donata 456 b c

Columna (Antonius Marsilius) Aëp. Salernitanus, constitutiones ecclesiasticas edidit 672 b

Columna (Ascanius) S. R. E. Card. Processus generalis de S. Ludovico examinator a Sixto V constitutus 469 f

Columna (Carolus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Columna (Fabritius) S. Francisco Romam venienti obviam factus 175 a

Coluna (Margareta de la) Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 f

† Comgallus. Vide † Comgellus.

† Comgellus Benchorensis in Hibernia abbas 643 c, 645 b; inter Prætermissos 3 b

Commendonus, Pontificius in Poloniam legatus, eo Societati aditum aperuit 218 a, 268 f; S. R. E. Card. Pii V ad Maximilianum imperatorem & Sigismundum Poloniæ regem missus 224 c

Comes (Matthæus) notarius anginæ morbo laborantem, ut ad S. Ludovicum recurreret, salubriter monuit 365 a; & puellam quamdam 365 e

Concha (Suarius Ferdinandus) S. J. in Mexicum missus 219 b, 268 d, 269 c

Concilia. Agrippinum anno 346 in causa Euphratæ celebratum 593 b c, 594 d & seqq. Antiochenum anni 345, in quo hæresis Photiniana damnata est 595 b. Aurelianense IV anno 541 celebratum 638 b. Basileënse revelationes S. Birgittæ approbavit 306 e. Chalcedonense anni 451, generale IV 562 d, 606 d e f, 607 c. Constantiense anno 1414 cœptum, in quo Papatui renunciavit Gregorius XII 146 e. Constantinopolitanum, generale II, anno 381 celebratum 613 b. Constantinopolitanum aliud anno 518 celebratum 81 b. Italicum anno 318 celebratum. Nicænum & generale I anno 325 celebratum 662 e. Vetuit translationes episcoporum 593 e. Parisiense II sub medium seculum VI celebratum in causa Saffaraci 638 e. Sardicense anno 347 celebratum 595 c. Senonense (non Suessionense) anno 1528 celebratum 266 d. Toletanum XIII anno 683 celebratum 638 e. Tridentinum generale ultimum. Triburiense anno 1076 celebratum 744 e

Cono. Vide Conradus, Lotharingiæ dux.

Conradus, Lotharingiæ dux, in Ottonem I conspiravit 710 c e, 711 f. A Ragenario, Hagenoënsium duce, fusus 711 a; in Lotharingiam irrupit 716 c d; Hungaros accivit 718 c, 719 e f. Resipuit 780 e. In gratiam ab Ottone receptus 719 e. Cæsus in prælio 722 d, 780 e. Num illi S. Bruno, Coloniensis Aëp., Lotharingiæ coronam deferre voluerit? 722 c & seqq. Non recte dictus Hugo 721 b c & seqq.

† Conwoion Rotonensis monachus 490 b

Consalvius (Consalvus) aditum condendi collegii Hispalensis aperuit 194 c; magno illic fructu versatus 216 a

Consalvius (Martinus) S. J. Laïcus in Mexicum missus 219 e, 268 d

Constantinus, Heraclii imperatoris filius 107 b

Constantinus Magnus 18 a, 40 b, 41 b c; S. Antonii abbatis cultor 264 e, 266 c; quo modo depictus fuerit 514 c

Constantinus, Theodosii ducis Brigantini frater, S. Francisco obviam venit 277 a b; eumque Ulyssiponem deduxit 225 b

† Constantius, S. Gereonis sociis annumeratus 54 b

Constantius imperator 40 a, 41 b

† Consul, episcopus Comensis, solenni supplicatione honoratus 634 e

Corbera (Joannes Marcus) sacerdos, S. Ludovici Sacrum celebrantis vultum splendentem vidit 408 c

Corduba (Antonius) in Cardinalium numerum referendus, S. Francisci exemplo in Societatem recipi petiit & obtinuit 178 c d, 181 a, 182 b e, 183 f, 186 a d f, 252 d, 254 d, 269 e; primus collegii Cordubensis rector 187 a

Corduba (Catharina Fernandia de) Antonii mater, in Societatem benefica 186 f, 254 d, 256 c

Corduba (Franciscus de) episcopus Dertosanus, erga S. Ludovicum devote affectus 353 c

Corduba (Joannes) decanus Cordubensis Societati beneficus 186 f, 187 a; collegio Cordubensi initium dedit 216 b

Corduba (Martinus de) Dertusensis episcopus, S. Ludovico in Brigiana concionari præcepit 329 a

Coreglia (Hieronymus) translationi corporis S. Ludovici interfuit 434 f, 463 f

Cormacus, abbas Darmagensis 643 c, 645 b d

Cornelius claudus, S. Gummari meritis optato gressu donatus 695 b

Corradinus (Petrus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Correa (Antonius) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Corrella (Ignatia) Franciscana Discalceata Gandiæ, brevi post Mariam Henriqueziam, ut optarat, mortua 240 e f

Corsinus (Laurentius) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Corsinus (Nerius) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Cortazar (Julianus de) Aëp. S. Fidei supplicationis annuæ, in honorem S. Francisci institutæ, votum innovavit

Coscia (Nicolaus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

† Cosmas, archiepiscopus Africanus, inter Prætermissos 3 e

Cosmas, Etruriæ dux, pro causa B. Alexandri Saulii apud Innocentium XI sollicitus 833 f

Cospeanus (Philippus) Namnetensis episcopus, S. Theodlecheldis reliquias in Jotrensem majorem basilicam transtulit 115 f

Costa (Bartholomæus della) Ordinis Prædicatorum, S. Ludovici confessarius, felici morte defunctus, a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 335 b, 347 e

Costa (Lucretia de) vehementi partus dolore S. Ludovici ope liberata 466 f, 467 a

Costa (Maria) Jacobi Bertrandi uxor 369 b; loquela destituta tremensque, admoto gutturi ejus frusto tunicæ S. Ludovici, sanitati restituta 362 c, 452 d

Costa (Simon a) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e f

Costachiarius (Petrus Faunus) Acquensis episcopus, Maximiliani II imperatoris orator, sedandis Genuensiam tumultibus incubuit 158 f

Cotallus, Jacobi Centellæ filius, S. Ludovici precibus febre liberatus 327 e

Crassus (Constantius) uxorem meritis B. Alexandri Saulii periculoso partu liberatam vidit 832 f

† Craton, pro S. Gereonis socio & fratre habitus 55 b c

Cravacorius (Jacobus) Carmelita laïcus, Vercellis sepultus 803 c

Cribellius (Alexander) S. R. E. Card., S. Francisco amicitia junctus 210 c

Crispina, Magdalenæ Pastora & di Ordognez filia, a gravi capitis vulnere per S. Ludovicum sanata 452 b

Critonius (Guilielmus) S. J. primus collegii Lugdunensis rector 217 e

Crucius (Andreas) Tyburtinus episcopus, Societati beneficus 212 d, 264 d, 266 c

Cruiglias (Cosmas Mathias de) juratus civitatis Valentinæ 467 f

Cubeglis (Vincentius) pueri, S. Ludovici meritis ad vitam revocati, pater 460 f

Cucalini (Hieronymus) Ord. Prædicatorum, conventus Valentini Prior 478 f

Cueva (Bartholomæus de) S. R. E. Cardinalis, S. Francisco amicitia junctus 174 f, 210 c

Cuichelmus, Westsaxonum rex, ab Edwino, Northanhymbrorum rege, devictus 102 c, 105 f, 106 a

† Cunegundis revelationes suas propalavit 306 d; eadem forte, quæ Poloniæ ducissa & Ordinis S. Claræ 308 d

Curiel (Joannes) S. J. in Mexicum missus 219 c, 268 d

Curtius (Seraphinus) Ord. Barnabitarum, B. Alexandri Saulii adjutor 821 d, 823 d

Cusanus, S. R. E. Card. 823 f

Cybo (Alderanus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Cyprianus (Petrus) auriga, paralysi S. Ludovici ope liberatus 365 c, 457 b

Cyriacus, Adanorum ep. 609 a, 614 c

† Cyrillus visiones suas propalavit 306 d

† Cyrinus martyr, X Maii Mrl. Romano inscriptus 491 b c, 502 b d

D

† Dado. Vide † Audoënus.

Dagobertus I, Franciæ rex, S. Edwini exstincti liberos excepit 114 a. Sigeberti Austrasiæ regis pater 733 f

Dale (Margarita van den) apoplectica, S. Gummari meritis sanata 694 d

Dalmatius, in episcopum Cyzicenum electus 629 a d

Dalp (Balthasar) civitatis Valentinæ juratus pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

† Damasus Papa electionem Nectarii in episcopum CPolitanum approbavit 613 f, 614 a

Dame-Marie (Matthæus de) abbas S. Vitoni, S. Sanctini reliquiis novam capsam fabricari jussit 603 d

Dandinus (Anselmus) protonotarius apostolicus, Registrum eorum, quæ pro obtinenda S. Ludovici Beatificatione & Canonizatione gesta sunt, confecit 467 c, 471 c

Dandulus, dux Venetus, a Turcis Nicosiæ occisus 276 a

† Daniël martyr, Ordinis Minorum, inter Prætermissos 8 a b

Darbishirus (Thomas) S. J. Vincentii Laurei, Pii V in Scotiam legati, comes 218 c

Darder (Raphaël) civitatis Valentinæ juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Dassier uxorem suam Isabellam Buil, genu laborantem, frusti tunicæ S. Ludovici, quo sanata fuit, memorem fecit 360 f

Dassion (Joannes Onophrius) civitatis Valentinæ syndicus 467 f; splendorem ex ore S. Ludovici prodeuntem vidit 428 b

Davanneus (Nicolaus) cultus SS. Nigasii & Sociorum studiosus 450 b d e f

David, Æthiopum rex Christianus 265 a

Davila Padilla (Augustinus) Ordinis Prædicatorum, Antistium Oratione funebri laudavit 293 d

Dazza (Catharina) uberum lac S. Ludovici meritis recuperavit 365 b c

Decius imperator 667 c, 768 c f

Deda, abbas monasterii Peartan 112 b

Dedo, Ottonis I Capellanus, SS. reliquias Magdeburgum detulit 723

Delgadus (Alexius) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Delminius (Julius Camillus) B. Alexandri Saulii magister 810 e

Demetrius Albani, tertiarius Franciscanus, inter Prætermissos 6 d e f

Demetrius Centurio 566 c, 567 f, 568 b, 571 f, 572 c, 575 d, 577 d, 579 d

Demetrius, Franciscanorum Observantium Regulam professus, inter Prætermissos 6 d e f

Demophilus, Arianus episcopus 614 f, 615 b

Deodatus diaconus, S. Clari, ep. Namnetensis, socius 61 c

† Deodatus ep., Latiniaci cultus 652 f

Deodefridus, Parisiensium episcopus, Hildebaldo Coloniensi reliquias S. Quirini impertiisse fertur 544 a

Deotharius, Ansberti frater 638 a

Dernbach (Balthassar a) Fuldensis abbas & princeps, PP. Societatis Fuldæ collegium dedit 217 c, 274 d, 276 a

† Desideratus, Vesontionensis episcopus, Balmense monialium cœnobium inchoavit 622 c, 624 b, 625 e

Deutheria. Vide Industria.

Deutherius, ep. Vinciensis, concilio Aurelianensi IV & V subscriptus 638 d

Diarmata, Hiberniæ rex 643 c

Diaz (Bernardus) Calagurritanus episc. 177 a. S. Franciscum in diœcesim suam evocavit 183 e

Diaz (Catharina) in Societatem benefica 269 f

Diaz Ferrande (Angela) ut ab homine, sibi olim inimico futuro, caveret, a S. Ludovico monita 417 b; filium febre liberum, applicitis illi S. Ludovici reliquiis, vidit 451 b

Diaz (Petrus) S. J. laïcus, pro fide occisus 222 b e, 273 d

Diaz (Petrus) S. J. presbyter, in Brasiliam missus 220 e, 270 f; pro fide occisus 222 d, 223 d, 272 f & seq.

Didacus de Aragonia, ducis Segoviensis filius naturalis, ictu sclopeti occisus 188 b

Didacus, Joannis Gandiæ ducis ex Francisca de Castro filius 154 c

† Didacus, Ord. S. Francisci, XII Novembris cultus 470 a, 471 b

Diffar (Beatrix) frustum scapularis S. Ludovici feminæ, brachii usu privatæ, non sine optato successu dedit 361 c d

† Dimidrianus, Veronensis ep. 86 d

Dinis (Nicolaus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Diocletianus imperator 13 b, 17 b, 33 e, 37 d, 40 a, 41 a, 47 d; sub eo passi SS. Eulampius, Eulampia & Socii 67 a. SS. Tarachus, Probus & Andronicus 561 a, 563 e, 566 c

Diodorus, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

Diodorus, Tarsensis episcopus 609 a, 611 f, 612 a b, 614 c

Dionis (Baptista) febre per S. Ludovicum liberatus 458 d

† Dionysius, Parisiensium apostolus 511 f, 512 b e, 513 c, 516 b, 520 b c, 552 e, 586 f & seqq.

Dioscorus comes S. Vinardum variis suppliciis affecisse dicitur 669 c d e

Dliva (Godefridus de) loquelam S. Gummari meritis recepit 691 e

† Docus abbas, magister S. Cannici 644 d e

Domeneccus (Hieronymus) canonicus Valentinus, in Valentinum Societatis collegium beneficus 216 c

Domeneccus S. J. 178 e f, 180 b, 181 b, 205 d, 215 b. Classem Christianam, adversus Solimannum, cum Melitam obsideret, instructam, comitatus 211 f. Oranum missus 219 a, 262 a, 268 b

† Dometianus in Palæstina 561 f

Dominguez (Christophorus) herniosus, S. Ludovici ope sanatus 486 f

Dominicus Ariminensis, hernia B. Roberti Malatesta meritis liberatus 148 b

† Dominicus 356 e f, 357 a, 373 c, 436 b; habitum Michaëli de Fabra Tolosæ dedit 307 c; cum S. Ludovico conversatus 335 c, 484 e; a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e; cælesti fragrantia præditus 410 d

Domitianus imperator 511 f, 512 a b, 513 e; sub illo passus non est S. Nigasius 514 e, 587 c, 598 c

Domitianus, S. Matronæ maritus 83 a

† Domninus martyr, inter Prætermissos 4 d

Donat (Catharina) ad vitam S. Ludovici meritis revocata 480 a b

† Donatianus martyr, apud Namnetas passus 61

† Donnus martyr, Ordinis Minorum, inter Prætermissos 8 a b

Dorothea, Martini Sancis uxor, filio suo ruptam dorsi spinam S. Ludovici meritis sanatam vidit 444 e f

Doza (Franciscus) colli tumoribus S. Ludovici meritis liberatus 444 f

Druta, surda & muta, auditu & loquela S. Placidiæ precibus donata fuisse fertur 631 a

Dubliul (Laurus) actor Philippi II apud Sixtum V 471 c, & Clementem VIII 472 b

Duennas (Rodericus de) collegii Societatis Methymnæ-Campi fundator 186 b, 215 a

Dupré (Catharina) Antonii Prevost vidua, Margaritam Bernice, puellæ defunctæ matrem, ut S. Ludovicum invocaret, opportune monuit 461 c

Dynamius, Provinciæ rector 641 e

E

Eadbaldus, Edelberthi regis filius 105 d, 107 d, 108 c, 110 c, 114 a b

Eadfridus, Edwini regis filius, a S. Paulino Aëp. Eboracensi baptizatus 103 b, 111 d

† Eanfled, S. Edwini regis filia 165 f, 108 f; in Galliam ad Dagobertum a matre missa 114 a

Eberegisilus, archiepiscopus Coloniensis, capipitis dolore per pulverem, ex SS. Martyrum Agrippinensium sepulcro collectum, liberatus 22 b, 34 b, 40 c; invenit corpus S. Mallosi martyris, dicata illi prius ecclesia 28 e, 29 b, 31 a, 47 f; probabilius Gregorio Turonensi idem, qui aliis S. Evergislus 31 c d e f

Eberegisilus, qui sub sec. VI finem Coloniensem rexit ecclesiam 31 b f

Ebergisus, Laurishamensis abbas 707 a d

† Ebregisilus, Meldensis episcopus, S. Aguilberthæ, ut quidam aiunt, frater 117 b

† Ebuergesell. Vide † Evergislus.

Ecbertus, Ottonis I consobrinus, obses Ludolfo 711 c f, 712 a, 774 c

Edelfridus, Nordhanhymbrorum rex, in prælio adversus S. Edwinum occisus 109 b f, 110 c

Edfrid, S. Edwini filius, a Penda peremptus 113 f

† Edilburga, Edwini regis conjux, Ethelberthi regis filia 105 d, 107 d, 108 c, 110 b, 114 a

Edilhinus, Edwini regis ex Edilburge filius, a S. Paulino Aëp. Eboracensi baptizatus 113 b, 111 d

Ediltridis, Edwini regis ex Edilburge filia, a S. Paulino Aëp. Eboracensi baptizata 103 b, 111 d

Editha, Ottonis I uxor 710 a

Edmundus, Angliæ rex hujus nominis I 517 e f, 518 a

† Edwinus, rex Northanhymbrorum 105 d e, 110 b. A S. Paulino ad fidem conversus, S. Petro Apostolo Eboraci ecclesiam condidit 102 c e f, 103 a, 106 a b, 108 b, 111 c; occisus in prælio 107 c; caput ejus Eboraci depositum 114 a

Egbertus, Anglorum rex 649 a

Egebertus, monachus Trudonopolitanus, e reliquiis S. Gereonis aliquas partes impetravit 59 e

Eggihardus comes, a Normannis in Walachria occisus 679 b

Eguia (Jacobus de) S. J., una cum Araosio in Hispaniam missus 165 c

Eilbertus comes, cujus precibus Otho I imperator Hasteriam Valciodoro univit 126 d

Eleonora, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filia, nupta Michaëli de Gurrea 154 c d, 238 d

Eleonora, Joannis Vegæ filia 214 f

Eleonora, Ludovici, marchionis de Navarres, S. Francisci fratris, uxor 207 b

Eleonora, mater Eleonoræ S. Francisci conjugis, Nunii Baretto & Eleonoræ de Melo filia 158 c

Eleonora, S. Francisci ex Isabella filia neptis, Lupo Osorio de Moscoso nupta 159 b

Eleusius, ep. Cyzicenus hæreticus Macedonianus 65 a

† Eleutherius, S. Dionysii, Parisiensium apostoli, socius 511 f

† Elias Propheta, a corvo pastus 290 e

Elinandus. Vide Helinandus.

† Eliphius martyr, inter Prætermissos 496 a b d

Elisabetha, Eduardi, fratris Joannis III Lusitaniæ regis, uxor, honorifice S. Franciscum habuit 184 e

Elizabetha imperatrix, Caroli V uxor, Emanuëlis Lusitaniæ regis filia 157 f, 232 c, 244 c; Carolum & Isabellam S. Francisci liberos e sacro fonte suscepit 158 f, 159 b. Post obitum a S. Francisco Granatam deducta 162 & seq., 233 c, 241 b c d

Emanuël II, Sabaudiæ dux, de causa B. Alexandri Saulii apud Clementem X sollicitus 833 f

† Emebertus. Vide † Ablebertus.

Ennius, Namnetensis ep., inter S. Similianum & S. Clarum medius 62 e f

Enriquez (Gonsalvus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Enriquezius (Leo) collegii Eborensis rector 208 b; Henrico Card. a sacris Confessionibus 213 c

† Epipodius martyr, in territorio Lugdunensi 511 d

Erassus, regi Catholico a secretis, emptas a se Segoviæ ædes condendo Societatis collegio cessit 207 a

Erchinoaldus, major-domus in Gallia Latiniacense monasterium S. Furseo exstruxit 652 b

† Erconwaldus, Londinensis episcopus 648; Berchingensis & Cherteseyensis cœnobii conditor 648 b f, 649 a b, 650 b

† Ermelindis virgo, S. Venantii Hannoniensis soror perperam dicta, 129 a d

† Ermenfredus, Cusantiensis abbas 624 e

Ernostus, Roffensis ep. 103 d

Erp, Adaldagi Aëp. diaconus, ad episcopatum Ferdensem evectus 743 c

Eruas (Jacobus) a capitis vulnere S. Ludovici ope sanatus 449 e

Erum (Guilielmus) cruris fistulis S. Gummari meritis liberatus 695 f

† Esaias, a Saracenis interfectus 604 f

Esalva Castellar de Villa-Nova (Ludovicus) tumore brachii, invocato S. Ludovico, liberatus 445 d

Esarch. Vide Exarches.

Escars (Carolus d') ep. Lingonensis, diœcesis suæ Breviarium reformavit 667 c

Escobar (Sperantia) venenosa pustula per S. Ludovicum liberata 438 c

Escriva (Balthasar) oculi morbo, admoto conspicillo S. Ludovici, liberatus 361 a, 448 d

Escriva (Christophorus) Ord. Præd. sub S. Ludovico novitius 314 a, 377 a

Escriva (Hieronyma Vincentia) Petri filia, nupta N. Ximeno 369 b

Escriva (Isabella) imposito per Antistium capiti ejus S. Ludovici digito, mortis periculo erepta 364 a, 447 f

Escriva (Petrus) Jacobi, fratris S. Ludovici, filiam uxorem duxit 369 b

Escriva (Raphaëla) Petri filia, innupta 369 b

Escriva (Ursula Magdalena) Petri filia, nupta N. Cutanda 369 b

Espes (Gratia de) ulcere capitis S. Ludovici ope liberata 465 b

Espi (Amator) in conventu PP. Prædicatorum Valentino floruit 307 e, 331 a, 334 a b; locus exuviarum ejus 352 f, 432 c

Espina (Anna) a ventris tumore per S. Ludovicum sanata 458 c

Espina (Catharina) rosario a S. Ludovico donata 457 f; per id mulierem corporis tumore liberatam 458 c, puerum ad vitam revocatum vidit 459 f, 460 a

Esplugues (Candia) invocato per amitam ejus S. Ludovico, cordis doloribus liberata 446 a

Esquivelius, ex Ordine S. Dominici Cæsaraugustanus Prior 197 f

Essarca. Vide Exarches.

Esserila (Isabella) oculi malo S. Ludovici meritis liberata 360 b

Estagna (Josepha) pluribus simul morbis S. Ludovici ope liberata 463 e

† Ethelbertus, rex Cantianorum & Anglo-Saxonum 110 c; templum Roffense, S. Andreæ sacrum, in quo sepultus est S. Paulinus, archiepiscopus Eboracensis, exstruxit 103 c, 107 f

Ethelredus, Angliæ rex 651 a

Etheria. Vide Industria.

Evantius, archidiaconus Toletanus, inter Prætermissos 7 a

Eubrachius, persona fictitia 4 e f

† Eucharius martyr, inter Prætermissos 496 a b d

Eudæmon presbyter Nectario suasit, ut presbyterum pœnitentiarium abrogaret 619 b, 620 f

Eudocia, Valentiniani III filia, Hunerico, Wandalorum regi, nupta 631 d

Eudoxia, Theodosii Junioris filia, Valentiniani III uxor, mater Placidiæ, Olybrio consuli nuptæ 631 b d

Eudoxius, episcopus Constantinopolitanus, Eunomium in episcopum Cyzicenum ordinavit 629 b

Everelinus. Vide Querelinus.

† Evergislus, Aëp. Coloniensis 31 b, 41 d e f, 42 a b c d f, 43 a, 701 d e f

Evergistus. Vide Evergislus.

Everhelmus. Vide Querelinus.

Eugenius III Papa S. Radegundi mandasse perhibetur, ut revelationes suas publicaret 306 d

Eugenius IV Papa concilium Basileënse dissolvit 306 e

Eugeramus, abbas Tongerloësis VI 681 e

Eulogius elephantiacum Alexandria ad S. Antonium abbatem deduxit 604 c

Eumer sicarius, in Edwini pecem a Cuichelmo missus 108 e

Eunomius, in episcopum Cyzicenum ab Eudoxio CPolitano ordinatus 629 b

† Evodius, Rothomagensis episcopus, inter Prætermissos 4 c d

Euphratas, episcopus Agrippinensis 41 d e, 594 d e, 595 d e f & seqq.

† Euprepius, Veronensis episcopus 86 d

Euracrus, Leodiensis episcopus, S. Brunonis, Aëp. Coloniensis, exequiis interfuit 785 f, 788 a. Ecclesiæ S. Martini fundator 778 d

Eusebius, Andegavensis episcopus 63 f

† Eusebius, Comensis episcopus, cui Urbanus II altare Comi consecravit 634 b

† Eusebius martyr incerti loci 19 b

† Euspicius conf., Aureliani cultus 527 e

† Eustachius, martyr in Syria, inter Prætermissos 495 e

† Eustachius presbyter, XII Octobris Mrl. Romano inscriptus 495 e

† Eusterius, episcopus Salernitanus 672 b e, 673 f

† Euthymius, in eremo Hierosolymitana hegumenus 561 e f

† Eutychius, episcopus Comensis 632 c e, 633 e

Exach. Vide Exarches.

Exarch Cartusianus, Joannæ Angelæ Exarch frater, Portæ-Cæli Prior 36 a e

Exarch. Vide Exarches.

Exarches (Joanna Angela de los) S. Ludovici Bertrandi mater 295 c, 368 e, 481 f; alicubi Joanna Anna dicta 295 d e, 308 a, 312 a

Explugues (Joanna) tumore corporis, invocato S. Ludovico, liberata 447 b

† Exuperantius, Comensis episcopus, solenni supplicatione honoratus 634 e

† Exuperius, Tolosanus episcopus, cibi parcus 288 e; cultus XXVII Septembris 291 d

F

Fababuix (Francisca Paula) Ludovici filia, variolis per S. Ludovicum liberata 439 d e

Faber (Petrus) S. J. presbyter Gandiense collegium inchoavit 171 e; item Vallisoletanum 214 f. Ex Hispania a Paulo III, ut concilio Tridentino interesset, accitus, sed priusquam eo veniret, mortuus 245 d f

Fabra (Michaël de) conventum PP. Prædicatorum Valentinum suis virtutibus miraculisque illustravit 307 b c, 432 b

Fabri (Gerardus) filium submersum S. Gummari meritis sanum recepit 692 d e

Fabri (Gregorius) crurum fistulis S. Gummari meritis liberatus 694 f

Fabricius (Josephus) S. J. Calataieronensis collegii primus rector 217 b

Fachenettus (Cæsar) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Farabertus, Leodiensis episcopus 717 f, 718 c d

Farnesius (Alexander) bello clarus 174 f

Farnesius (Alexander) S. R. E. Card. S. Francisco amicitia junctus 210 d; SS. Nominis templum Romæ suis sumptibus excitavit 217 e, 219 e, 264 e; causæ S. Ludovici examinator a Sixto V constitutus 468 c, 469 b; ejus mors ibid. e, 470 b

Farnesius (Octavius) Camertium dux, S. Franciscum Romam euntem Parmæ excepit 174 e, 250 b

Farnesius (Petrus Ludovicus) 174 f

† Faro Meldensis episcopus 590 f, 591 e f, 598 b

† Fausta Virgo Martyr inter Prætermissos 490 a

Fax (Michaël Angelus) civitatis Valentinæ juratus 467 f

† Fecheanus. Vide † Mofecta.

† Felix, Anglorum Orientalium episcopus 112 a

Felix, Claromontanus episcopus, inter Prætermissos 2 d e

† Felix episcopus S. Reguli socius, in Hetruria cultus 87 c, 88 a, 90 e, 91 f, 93 c d e, 97 a, 98 b c d

† Felix Martyr XXX Augusti cultus 272 a e

Felix, martyrii SS. Tarachi, Probi & Andronici oculatus testis 565 d, 584 a; in encyclicis de eorum martyrio litteris memoratus 566 a

† Felix Nolanus, Kalendario Carthaginensi inscriptus 13 a

Ferdinandus, Alfonsi Cæsaraugustani Aëp. filius 256 c

Ferdinandus Aragonius Cæsaraugustanus Archiepiscopus 197 f

Ferdinandus Caroli V frater & in imperio successor 199 f

Ferdinandus, Castellæ rex, Martini in Aragoniæ regno successor 312 a

Ferdinandus, Ferdinandi de Castro filius, febre S. Ludovici ope liberatus 466 c d

Ferdinandus, Hungariæ rex, ex reliquiis S. Gereonis in Lusitaniam misit 56 c

Ferdinandus, Philippi II regis Hispaniæ filius 226 c

Ferdinandus, rei maritimæ apud Castellanos præfectus, S. Francisco reconciliatus 164 b

Ferdinandus, rex Catholicus, S. Francisci proavus maternus 153 a d e, 162 f, 236 a, 244 b c

Ferdinandus III, Romanorum imperator, pro causa B. Alexandri Saulii apud Innocentium X sollicitus 833 f

Ferdinandus, S. Francisci in pueritia magister 154 e f, 236 c

Fernandez (Alfonsus) S. J. laïcus, pro fide occisus 222 b e, 273 d

Fernandez (Antonius) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e

Fernandez de Heredia (Raphaëla) occulta cognoscendi in S. Ludovico donum experta 414 d e

Fernandez de Pineda, Basilii Avila pater 194 c

Fernandez (Didacus) S. J. tiro, a Calvinistis in mare projectus, natatu mortem evasit 222 b, 224 a, 273 c d

Fernandez (Dominicus) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e

Fernandez (Emmanuël) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e

Fernandez (Gaspar) S. Francisco Romæ a sacris confessionibus 183 b, 246 c

Fernandez (Hieronymus) S. Ludovici in Indiis comes, aliqua ab eo illic gesta Antistio narravit 325 c d e, 383 b c, quemdam e primoribus promontorii insulæ S. Vincentii insigni prodigio a S. Ludovico ad fidem conversum vidit 389 a

Fernandez (Joannes) Bracarensis S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f; perperam ex Azevedii sociis expunctus ibid. c

Fernandez (Joannes) Ulyssiponensis S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e

Fernandez (Petrus) S. J. tiro pro fide occisus 222 b e, 273 d

Fernandia a Corduba, Plegi marchio, Montellanum Societatis collegium condidit 216 b

Fernandius S. J. Melitam, a Solimanno obsessam, una cum Christiana classe missus 211 f

Fernandus Lusitanus, Joannæ, Flandriæ & Hannoniæ comitis, maritus 47 a

Ferran (Jacobus) conventus Dominicani Valentiæ Prior, Prædicatorum habitum, invito patre, S. Ludovico dare noluit 296 c, 310 b c, 371 b

Ferrandez (Vincentius) Ord. Prædicatorum, cujus mortem S. Ludovicus absens cognovit 320 a, 415 c

Ferrandiz (Franciscus) Ordinis Prædicatorum S. Ludovico absenti apparuit mortuus 329 c

Ferrando (Isabella Joanna) cruris contractione & febre, invocato S. Ludovico, liberata 446 b c

Ferrarius (Petrus Paulus) Societatis theologus Eboram missus 262 b

† Ferreolus presbyter martyr 624 f, 626 d

† Ferreolus, S. Firmini, Usetiensis episcopi, consanguineus 636 b c; ejusdem successor 637 c, 639 c d, 640 c f, 641 b

Ferreolus, S. Firmini, Usetiensis episcopi, pater 636 b, 637 d e, 641 a b

Ferrer (Joannes) nuntius curiæ ecclesiasticæ Valentiæ 302 b

Ferrera (Francisca) 395 b, 418 f; periculoso partu per S. Ludovicum liberata 332 d e, 399 a; S. Ludovicum impulit, ut tactu Speranzam scrofulis liberaret 335 a; eadem forte capitis fluxu scapularis S. Ludovici frusto liberata 361 f; S. Ludovicum facie & manibus splendentem vidit 407 d; ejus fragrantiam experta 399 f, 400 a, 410 b

Ferrera (Vincentia) S. Ludovici meritis gravi febre liberata 359 f

Ferreri ac Benedicti (Franciscus) cujus filia S. Ludovici ope laterum doloribus liberata fuit 449 d

Ferreri (Baptista) S. Ludovicum in aëra elevatum vidit 407 b

Ferreri (Bonifacius) erysipelate S. Ludovici ope liberatus 452 e f

Ferreri (Christophorus) notarius Valentinus 472 d e; S. Ludovici cellam ingenti lumine splendentem sæpe vidit 407 c

Ferreri de Benedetto (Francisca) rosario a S. Ludovico donata, quo filios suos a morbis liberatos vidit 459 a

Ferreri (Franciscus) Ord. S. Francisci de Paula, Cernovicium per SS. Dominicum & Vincentium Ferrerium ad S. Ludovicum fuisse deductum, ex ipsomet Cernovicio audivit 326 a e

Ferreri (Joannes) curiæ episcopalis Valentinæ in causa S. Ludovici nuncius 472 e

Ferreri (Ludovicus) Jacobi filius, per S. Ludovicum morbo liberatus 448 a

Ferreri (Michaël) Ord. Prædicatorum, splendorem e S. Ludovici ore prodeuntem vidit 428 b

Ferreri (Ursula) S. Ludovici avia, e S. Vincentii familia 309 c, 368 c, 471 b, 488 c

Ferrerius (Bonifacius) Cartusianus, S. Vincentii frater, mortuo Martino Aragoniæ rege, pro novo rege eligendo deputatus judex 312 b

Ferrerius (Henricus) notarius, fragrantiam corporis S. Ludovici expertus 410 f, 435 a

Ferrerius (Petrus Paulus) S. J. theologus, Eboram a S. Francisco missus 208 a

Ferrerus (Jacobus) Valentiæ gubernator, magni momenti scripturas fidei suæ commissas S. Ludovici consilio reperit 337 c d, 401 b, 484 e; S. Ludovico, cum sacro Viatico muniretur, adfuit 346 d, 423 e; filiam suam sanandam, uxorem vero filium parituram, e S. Ludovico audivit 414 c d; febre per S. Ludovicum liberatus 448 a

Ferrerus (Joannes) Ordinis Prædicatorum, frustum fasciolæ S. Ludovici surdæ auribus felici successu applicuit 361 d

Ferrerus (Michaël) Ord. Prædicatorum, secreti peccati a S. Ludovico memor factus 328 f, 395 b c

† Ferrutius, diaconus martyr 626 d

Fescenninus præfectus, sub quo passus est S. Dionysius, Parisiensium apostolus 512 b, 513 e, 522 a

Figheroa (Raphaël) S. Ludovicum Indi convertendi causa cyathum intoxicatum innoxie sumpsisse, rem esse in Indiis publicam, affirmavit 323 b, 389 e

Figueroa, Ord. S. Augustini, S. Ludovici sepulturæ interfuit 432 f

Figuerola (Anna Maria) Clarissa, morbo per S. Ludovicum liberata 436 f, 437 a

Figuerola (Melchior) civitatis Valentinæ juratus 467 f

† Filibertus, Gemeticensis abbas, monasterium Pauliacense exstruxit 661 c

Filibertus, Sabaudiæ dux 224 d

Firmans (Barbara) contracta, S. Gummari meritis sanata 693 d

† Firminus, ep. martyr, inter Prætermissos 3 f

† Finnianus abbas, S. Cannici magister 644 f, 645 a

Flavianus præses. Vide Maximus.

† Florentius, episcopus Populoniensis, apud quem aliquando commoratus est S. Cerbonius, Populoniensis dein episcopus 90 e, 92 a, 93 f, 97 c, 98 e

† Florentius martyr, Veronæ seu Bonnæ depositus, inter Prætermissos 2 f, 3 c d, 11 c e

† Florus martyr, inter Prætermissos 7 b

† Flosculus conf., Aureliani cultus 527 e

Foix (Petrus) Ord. Prædicatorum, splendorem ex ore S. Ludovici prodeuntem vidit 428 b

Folches (Martinus Vincentius) pro salute matris ac sororis B. Nicolaum adiens, abs hoc ad S. Ludovicum missus 336 d, 420 d

Folcmarus, Coloniensis archiepiscopus, S. Brunonis successor proximus 39 d, 45 a. S. Victori martyri tabulam inauratam, a S. Brunone mox memorato cœptam, perfecit 43 b c. Rotgerum, ut sancti Decessoris sui Vitam exararet, impulit 43 b c

Fongliana (Catharina) erysipelate S. Ludovici ope liberata 442 b c

Fonseca (Alphonsus) condendo Monte-Regio Societatis collegio symbolam contulit 215 a

Fonseca (Didacus) S. J. in Mexicum missus 219 c, 268 d, 269 c

Fonseca (Petrus) Amaro Vaz ex Azevedii sociis perperam substitutus 220 c, 272 d

Fontana (Alexius) S. J. aditum in Sardiniam Societati aperuit 216 e

Fontana (Euphemia) saguinis fluxu S. Ludovici meritis liberata 361 b

Fontaura. Vide Fontoura.

Fontius (Michaël) S. J. in Peruviam missus 219 b, 268 c

Fontoura (Petrus) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f, 272 d

† Forannanus, Walciodorensis in Belgio abbas 126 d e

Fordherus miles, a sicario, ad necem S. Edwini regis misso, peremptus 108 e

Formosus Papa, quid de sede Bremensi statuerit 744 a b

† Fortchernus, Athrymensis in Hibernia episcopus, inter Prætermissos 491 a

Forte (Antonius) cujus uxor gravi febre S. Ludovici meritis liberata fuit 445 b

Fos (Petrus) diuturna infirmitate per S. Ludovicum liberatus 440 b c

Foscararius (Ægidius) sacri Palatii magister, libelli Exercitiorum S. Ignatii examinator 171 f

Fosso (Gaspar de) Aëp. Rheginensis collegium Societatis Rhegini institui postulavit 217 b

† Framechildis, S. Austrebertæ mater 665 c e

Frances (Acatius) rector in Bicorb, invocato S. Ludovico, calculo liberatus 447 c

Frances (Raphaël Jacobus) patrocinio S. Mariæ Rosarii e naufragio servatus 385 c, 483 e

Francisca a Jesu. Vide Isabella, Joannis Gandiæ ducis II filia.

Francisca, Calixti III Papæ mater 151 f

Francisca de Aragonia & Bareto, Joannis, S. Francisci filii, uxor altera 159 d

Francisca Inda, partus doloribus S. Ludovici meritis liberata 390 e

Franciscus a S. Maria, ex Ordine S. Hieronymi, Segoviensis episcopus, in collegium Segoviense beneficus 214 e

† Franciscus Assisias 236 a, 239 c, 290 e, 291 e. A S. Roberto Malatesta summa in veneratione habitus 147 a. Cum S. Ludovico conversatus 335 a d, 338 c, 484 e. Ab illo in supremo morbo invocatus 346 e. Inter Prætermissos 491 f

† Franciscus Borgia Cardinalem Alexandrinum in Hispaniam comitatus 358 e f. Conventum PP. Prædicatoribus Lombaiæ fundavit 374 e, 377 b

† Franciscus de Paula, Minimorum parens, anno 1518 inter Sanctos relatus 359 b, 363 a

Franciscus I, Galliarum rex, ducatui Mediolanensi imminet 161 d

Franciscus Methymnæus S. J., in Peruviam missus 268 c

Franciscus Paulus, S. J. tiro, pro fide occisus 222 b c, 223 e, 273 b d

Franco, Præpositus Liranus 675 d, 682 d

Franzonus (Jacobus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscripsit 488 a

† Fredegandus, Turnini prope Antverpiam abbas 676 c; ejus monasterium a Normannis destructum 688 b

Fredegerus presbyter, a Normannis Liræ occisus 688 b c, 689 c

Fredericus, Aëp. Moguntinus, in Ottonem I conspirasse dictus 710 e, Moguntiam Ludolfo tradidit 711 a. Ab Ottone in gratiam receptus 719 e f. Rebellibus in Ottonem I favisse videtur 771 c d, 774 a b; obit 720 b

Fredericus, Coloniensis archiepiscopus, S. Victoris ecclesiam denuo instauratam a S. Norberto consecrari obtinuit 44 b. Lotharium II imperatorem coronavit 44 f, 46 b. Favit Rudolpho abbati Trudonopolitano 52 b f

Fredericus, Frederici Lotharingiæ ducis filius 737 e

Fredericus, Fredirici Lotharingiæ ducis nepos 737 e

Fredericus II, Romanorum rex, monasterii S. Benedicti in Lorch conditor 57 a

Fredericus, Leodiensis episcopus, cujus electioni favit Ludolphus, abbas Trudonopolitanus 58 b

Fredericus, Lotharingiæ a S. Brunone præfectus 737 d e f, 738 & seq., 742 e, 786 e f

Frisa, partui vicina, per B. Robertum Malatesta febre molesta liberata 148 e

† Frominius, Vesontionensis episcopus 625 a

† Frontinianus martyr, Albæ Pompeiæ 646 f, 647 b

† Frumentius, Æthiopiæ apostolus 606 a c e f, 607 b f

Frusius (Andreas) communi sociorum nomine felicem S. Francisco in Urbem adventum gratulatus 175 b

Fuente (Constantinus de) hæresi infectus 195 b c

† Fulbertus, Latiniaci cultus 652 f

Fuset (Philippus) fragrantiæ S. Ludovici testis 410 e; uxorem suam fluxu sanguinis per S. Ludovicum liberatam vidit 451 f, 452 a

Fuster de Pedros (Catharina) filiæ suæ spinam dorsi ruptam S. Ludovici meritis sanatam vidit 444 a b

G

Gabutius (Joannes Antonius) clericus Regularis S. Pauli, Vitam B. Saulii Ticinensis ep. scripsit 807 d

Gacettus (Josephus) conventus S. Onuphrii Supprior, panes S. Ludovici meritis multiplicatos vidit 327 d, 329 f, 418 a b

Gagliac (Melchior Joannes) Mariani, S. Ludovici meritis ad vitam revocati, pater 459 e

Gaglient (Andreas) febre S. Ludovici ope liberatus 438 b

Galerannus. Vide Valerannus.

Galindii (Isabella) collegii Hispalensis inopiæ opportune subvenit 193 a

Galla Placidia, tempestate jactata, S. Joanni apostolo templum Ravennæ exstruendum vovit 631 a

† Galla, vidua & martyr, inter Prætermissos 8 a

Gallus (Joannes) Ord. Prædicatorum, Cardinalem Alexandrinum in Hispaniam comitatus 358 e

Gamardus, Ansberti frater 638 a

† Gangulphus martyr, an S. Venantii Hannoniensis frater, incertum 129 e f, 130 a

Gaona, episcopus S. Francisco ordines sacros contulit 176 f, 177 a

Garaia (Hieronymus) medicus Hieronymam Vives de Canamas miraculose S. Ludovici ope sanatam reperit 366 e

Garces Marsiglia (Agnes) mortifera melancholia S. Ludovici ope liberata 450 d e

Garcia (Agnes) invocato S. Ludovico, filiæ suæ palati vulnus sanatum vidit 446 d

Garcia (Dorothea) mariti absentis periculum reditumque e S. Ludovico audivit 335 e, 400 c

Garcia (Francisca) ut frequenter S. Eucharistiam sumeret, a S. Ludovico persuasa 336 c, 416 b

Garcia (Franciscus) pueri, ad extrema perducti, sed a S. Ludovico sanati, pater 461 f

Garcia (Joannes) S. J. in Peruviam missus 219 a b, 268 c

Garcia (Ludovicus) ab inguinis vulnere S. Ludovici ope sanatus 441 b c

Gardegna (Isabella) ab oculo male affecto & e loco suo moto S. Ludovici ope sanata 463 c d

Gari (Gaspar) narium morbo S. Ludovici meritis liberatus 359 e f; fragrantiæ S. Ludovici testis 410 e, 430 e f

Gari (Maria Anna) comitiali morbo S. Ludovici ope liberata 464 b

Garnerus dux, monasterii Balmensis conditor haud fuit 623 a, 624 c

Garriga (Vincentius) bibliopola S. Ludovico pecuniam divinitus subministratam vidit 327 b, 393 b

Garro (Antonius) dein Ordinis Prædicatorum, brachii tumore per S. Ludovicum liberatus 456 e

Garsias infans, Ranimiri I, Aragoniæ regis, ex Sanctio nepos 150 b c

Garzia (Hieronymus) doctor, Guilielmum Catalaunum, dum visiones suas retulit, sanæ mentis fuisse, testatus 358 c

Garzia (Isabella) tertii Ord. S. Augustini, Isabellam Gardegna, ut S. Ludovicum invocaret, monuit 463 c

Garzia (Melchiora Angela) brachii usum & oculorum sanitatem, frusto scapularis S. Ludovici sibi admoto, recepit 361 d

Garzias, Jaccetanus episcopus, Ranimiri I Aragonum regis filius 150 e

Garzias Ranimiri Navarræ rex 150 c

Gasto, Lucretiæ de Graglia filius, translationi S. Ludovici interfuit 363 e

Gasto, Ord. Minimorum sacerdos 364 d

† Gatianus, primus Turonensium episcopus 62 c d f

Gauarda (Joannes) Ord. Prædicatorum, Agneti Pedrazzæ una cum S. Ludovico apparuit 442 a

Gaudentius, episcopus Salernitanus 672 f, 673 a

Gaudentius, S. Adalberti Pragensis episcopi & martyris frater, inter Prætermissos 492 c d e f

† Gaudiosus, episcopus Salernitanus 672 b e f, 673 a c d, 674 b d; Neapoli consecratus 673 b d c

Gaveren (Quirinus van) filium S. Gummari meritis distorto capite liberatum vidit 691 b c

Gaufridus, Carnotensis episcopus, S. Nigasii ecclesiam apud Mellentum Deo consecravit 534 e, 535 e f

Gaunt (Gilbertus de) Lincolniæ comes, monasterium Peartan instauravit 112 f

Gaunt (Walterus de) monasterium Canonicorum Regularium Ordinis S. Augustini in ducatu Eboracensi seculo XII condidit 135 b c

Gazet (Magdalena) peste S. Ludovici ope liberata 462 d

Gebhardus, comes Siegensis & præpositus Bonnensis, SS. Cassii & Florentii reliquias elevasse dicitur 48 a b

Gelasius II Papa 58 b, 60 b

Gemellus, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

Genesius, inter Prætermissos 492 f

† Genesius martyr, non fuit SS. Anastasii, Ampodi &c MM. socius 497 f & seq.

† Genesius, martyrium in Lusitania passus 498 b c d, 501 c

Genitus, fictitius S. Vinardi pater 667 c, 668 a, 669 a, 670 e

Gennesius sacerdos, S. Bertiliam ex Jotrensi cœnobio ad Kalense deduxit 118 f

Genricus, cœnobii Rothomagensis monachus, SS. Nigasii, Scuviculi & Quirini reliquias furtim sublatas Wambasio Rotomagum detulit 530 d e

Gensericus, Wandalorum rex, Romam diripuit 631 d

Genua (Hieronymus de) spiritum propheticum B. Jacobi Alemanni expertus & febribus ejusdem intercessione liberatus 800 f, 802 a b

† Genulphus, Cadurcensis episcopus 667 f; Acta ejus S. Vinardo afficta 668 & seqq.

Georgius II, Magnæ Britanniæ rex 148 f

† Geraldus, Aurelianensis fundi comes seu toparcha & conditi illic monasterii fundator, inter Prætermissos 8 b

Gerardi (Theodorus) filium, ex calculo laborantem, S. Gummari meritis sanatum vidit 693 c

Gerardus, Præpositus Bonnensis, Reinaldo, Aëp. Coloniensi, S. Mallosi reliquias elevanti adstitit 29 b

Gerb de Fortea (Isabella) filium ab hernia S. Ludovici ope sanatum vidit 443 d e, 486 c

Gerberga, primum Gisleberto Lotharingiæ duci, dein Ludovico Transmarino nupta, & S. Brunonis, Aëp. Coloniensis, soror 702, 703 b, 730 f; dotem recuperat 728 f, 731 d, 737 b

Gerbertus rusticus, cum operi servili tempore illicito vacaret, divinitus punitus 558 b c

† Gerinus martyr, inter Prætermissos 491 e

† Gerindis revelationes suas propalavit 306 d. Eadem, quæ S. Gertrudis Saxonica 308 d

Gerlindis sanctimonialis, a Normannis, Mechliniam vastantibus, abducta 677 f

† Germanus, eremita in Arvernia, inter Prætermissos 8 c

Gero, Slavorum victor 722 e

† Geroldus, ut martyr cultus 132 a

Gerolfus juvenis, S. Gummari meritis auditum adeptus 688 d e

Gesualdus (Alfonsus) S. R. E. Cardinalis, processus generalis de S. Ludovico examinaminator constitutus 469 f; examinato Processu generali, Sixto V ulterius procedi posse nomine Congregationis S. R. declaravit 471 d e; Philippi III ad eum litteræ 475 e

Gevehardus, Bonnensis Præpositus 788 d

Ghisilerius (Michaël) S. R. E. Cardinalis (post Pius V) S. Francisco amicitia junctus 210 d

Giner (Hieronyma) amissos ex capitis ulceribus crines S. Ludovici ope recepit 452 d, 479 e, 486 b

Girbau notarius, secundum S. Ludovici vaticinium defunctus 401 e

Giron Alarconius (Alfonsus) Garziæ Alarconii pater 197 c

Gisla, Pipini regis filia, a Leone, Constantini Copronymi filio, & ab Adalgiso, Desiderii Longobardorum regis filio, in matrimonium postulata 131 c

Gislebertus, in Sylva Nigra abbas, inter Prætermissos 4 f, 5 a

Gislebertus, Lotharingiæ dux, Gerbergæ, S. Brunonis sororis, maritus 702 c, 728 f, 731 d

† Gislenus abbas, parthenonis Castrilocensis fundationem consilio juvit 733 f; inter Prætermissos 4 d

Gisulfus I, dux Beneventanus, erga monasterium S. Vincentii munificus 654 b

Giuliani (Joannes Baptista) civitatis Valentinæ juratus, pro S. Ludovici causa Romam scripsit 474 a

Gliosa (Justa) a luxato brachio S. Ludovici ope sanata 449 b

† Glodesindis, abbatissa Mettis 126 d

Gloriet (Lucia) convulsionibus S. Ludovici ope liberata 442 e f

Goda, Ansberti soror 638 a

Godefridi (Joannes) latronum manibus S. Gummari meritis ereptus 691 f, 692 a b

Godefridus dux 742 c d; an dux Lotharingiæ Inferioris 738 f & seqq. In Italiam cum copiis missus 784 a; peste sublatus 786 c d

Godefridus, episcopus Spirensis 770 d, 773 d

Godoy (Alfonsus) Ord. Prædicatorum, dum peccata S. Ludovico confiteretur, ad lacrymas planctum que excitatus 314 f, 378 a

Godoius (Franciscus Perez) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 221 f

Gois (Gaspar) S. J. laïcus, pro fide occisus 222 b e, 223 d, 273 b d

Gomez (Gabriël) S. J. laïcus, in odium fidei occisus 128 f, 268 a

Gomez (Franciscus) febre S. Ludovici meritis liberatus 445 a

Gomez (Franciscus) Petri Ximeni famulus, morbo S. Ludovici meritis liberatus 445 b

Gomez (Joannes) S. J. laïcus, in Peruviam missus 219 b

Gomez (Ludovicus) S. J., in Indias Occidentales missus 267 b

Gomez (Vincentius) Ord. Prædicatorum, sacristiam sacelli misericordiæ Valentiæ in oratorium convertit 375 a

Gomezius (Rodericus) princeps Evolitanus, S. Franciscum, cum Vallisoletum concionaturus accessit, audiendi cupidus 180 e, 212 f. Cæsarem una cum S. Francisco in Galliam secutus 240 b

Gomisa particulam habitus S. Ludovici vicinæ suæ ex pedis digito laboranti felici successu applicuit 449 f

Gomius (Jacobus) S. J., in insulas Canarienses missus 219 a

Gomius (Laurentius) S. J., in insulas Canarienses missus 219 a

Gommarus, Longobardorum dux, Populonium invasit 88 b, 95 a b, 101 a, 102 a

Gondisalvus (Didacus) Didaco Carvalio perperam a Scotto substitutus 273 d

Gonsalvez (Andreas) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Gonsalvius (Gaspar) abjecta præ metu Societatis veste, a Calvinistis tamen ob alimentorum penuriam projectus in mare 222 b

Gonzaga (Camillus) Novellariæ comes, illic tirocinium Societati condidit 217 d, 270 d, 272 f

Gonzaga (Ludovicus) dux Nivernensis, collegium Societatis Niverni condidit 217 f, 274 c

Gonzaga (Vespasianus) Aragoniæ gubernator 337 c

Gonzales de Medina (Andreas) S. J., in Indias Orientales a S. Francisco missus 205 f

Gonzales (Franciscus) S. J. 192 f

Gonzales (Ludovicus) S. J., Joannis III Lusitaniæ regis litteras, quibus in Lusitaniam invitabatur, S. Francisco attulit 184 a

Gonzales Telmus (Petrus) 336 b, 338 d

† Gonzalvus Marante, Ord. Prædicatorum, a Pio IV coli permissus 359 c, 363 b

Goslenus, Carnotensis episcopus, S. Nigasii & Sociorum reliquias novis hierothecis inclusisse dicitur 537 d, 538 e f

Govea (Hieronymus de) partem ædium condendo in civitate Portuensi Societatis collegio cessit 208 e

Govianus Henricus) collegium S. J. Portuense re juvit 262 e

Gradulphus conf., inter Prætermissos 493 a b c

Graesen (Richardus van) consul Liranus, sacellum reclusorii instauravit 680 c

Graglia (Lucretia de) proregis Valentini uxor, una cum filiis S. Ludovici defuncti manus osculata 352 b, 429 e; translationi S. Ludovici interfuit 363 e, 434 f

Gralla. Vide Graglia.

Gratulphus. Vide Gradulphus.

Grau (Catharina) febre S. Ludovici meritis liberata 445 b

Grau (Joannes) cujus filia a faucium impedimento per S. Ludovicum liberata fuit 456 d

Gregorius, Joannis Marci filius, papulis membrorumque contractione S. Ludovici meritis liberatus 360 c d

Gregorius, Joannis Marci filius, S. Ludovicum sibi apparentem habuit 440 c

† Gregorius Nazianzenus episcopatum Constantinopolitanum abdicavit 608 e, 611 e; Nectarium, ut Theodosium adversus Apolinaristas incitaret, monuit 617 d c

† Gregorius Nyssenus 615 d

† Gregorius I Papa 114 a S. Augustinum Euangelii præconem misit in Angliam 102 e, 104 d e, 108 b; de B. Virgine loqui frequenter solitus 344 a

Gregorius II Papa 654 e, 659 e f

Gregorius IV Papa 153 a, 743 f, 744 e

† Gregorius VII Papa 512 c e

Gregorius XII Papa Carolum Malatesta pro abrenunciando pontificatu ad concilium Constantiense misit 146 e

Gregorius XIII 265 e, Cardinalem Moronum ad sedandos tumultus Genuam misit 158 f, in collegium S. J. Romanum beneficus 175 d, 248 c; tirocinii Brunensis fundationem approbavit 276 a; apostolicam benedictionem S. Francisco supremo morbo laboranti impertiit 227 b, 233 e; ejus de S. Francisco elogium 227 f 277 c; Calendarium anno 1582 correxit 366 c e. Sodalitatem S. M. de Consolatione Bononiensem ceterarum eiusdem nominis sodalitatum caput esse voluit 805 e. B. Alexandri Saulii virtutes magni fecit 829 c; anno 1585 mortuus 308 c

Gregorius XIV Papa brevi mortuus 472 b 474 f

Gregorius XV Papa morte præreptus S. Ludovici Bertrandi Canonizationem peragere non potuit 294 f, 467 f; B. Alexandrum Saulium ab Aleriensi sede ad Ticinensem transtulit 818 a; anno 1623 mortuus 302 d

† Gricinus Veronensis episcopus 86 d

Grimmara S. Gummari uxor 676 e f, 677 c, 682 f, 683 b c, 684 f, 695 a b; fabulæ de illa confictæ 688 b

Grimoaldus, dux Salernitanus 673 c d

Grinuara SS. Herlindis & Renildis mater 676 e

Grodecius (Joannes) Olomucensis dein episcopus, tirocinii domum Brunæ condidit 274 d, 276 a

Gropperus Junior (Gottifredus) cathedralis ecclesiæ Coloniensis canonicus, in litteris Othonis Truchses, S. R. E. Card. memoratus 57 a

Gropperus Senior (Gottifredus) J. U. doctor, in litteris Othonis Truchses S. R. E. Card. memoratus 57 e

Gualterius (Carolus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Gualterius (Philippus Antonius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Guasco (Anna) febre gravissima, admoto sibi S. Ludovici pileolo, liberata 362 d, 452 b e

† Gudila virgo, S. Venantii Hannoniensis soror perperam dicta 129 a b c d

Guerreus (Petrus) Granatensis Aëp., ut Societati Granatæ collegium conderetur, adnixus 216 a

Guevara (Inigus) Bovini dux, S. Francisci exemplo Societatem ingressus 178 e

Guilielmus I, archiepiscopus Rothomagensis 5 d

Guilielmus, Ottonis I ex captiva filius, Aëp. Moguntinus 720 b c

Guillielmus Conquestor, Normanniæ dux & Angliæ postea rex 3 d. Bellum adversus Henricum I Galliæ regem gessit 535 c

Guiomar de Moncada, marchionis Aytonæ filia, S. Ludovici reliquiis ab Antistio donata 435 d

Gumarus, e Sardiniæ judice monachus Cisterciensis, inter Prætermissos 493 c d

Gumerus. Vide Gumarus.

Gummarith. Vide Gommarus.

Gundisalvus, Cisterciensis Ordinis abbas Azebeyrensis, inter Prætermissos 7 d e f, 8 a

Gundisalvus, Cisterciensis Ordinis abbas Juniensis seu Buriensis, inter Prætermissos 7 b c e

Gundoaldus, Meldensis episcopus 590 f

Gundulfus, Roffensis episcopus, a S. Lanfranco ordinatus 103 d. S. Paulini Eboracensis reliquias e veteri in novam ecclesiam transtulit 103 e, 107 f

Guntharius, Coloniensis archiepiscopus, in unionem Bremensis ecclesiæ cum Hamburgensi consensit 74 e

Gunthmarus, in Charta Caroli Magni memoratus 675 a, 678 b

Gurrea (Joannes) Melitam, a Solimanno obsessam, cum classe Christianorum missus 211 f

Gusman (Henricus de) Philippi II apud Sixtum V legatus 468 a c, 471 f

Gusman (Thomas de) Ordinis Prædicatorum, a S. Francisco de Sacramentorum usu consultus 165 c

Gusmanus (Didacus) comitis Baileni filius, S. Francisci exemplo Societatem ingressus 178 d, 252 e

Guterus (Joannes) una cum P. Joanne Suarez Hispalim missus 358 a

Gutierez (Anna) animi perturbatione per S. Ludovicum liberata 401 f

Guttierez (Franciscus) quædam de fructu concionum S. Ludovici retulit 344 a b

Guttierez (Martinus) S. J., de sociorum salute revelationem habuit 219 f

Guttierez (Joannes) S. J. presbyter missionarius 181 b

Guttierrus (Joannes) S. J. laïcus, a S. Fransco Hispalim missus 194 d, missioni navali addictus 205 d

H

Hadalbaldus, Coloniensis episcopus, ab Hildebaldo diversus 546 c d

Hadamarus, abbas Fuldensis ad Agapetum Papam a S. Brunone Aëp Coloniensi missus 717 a, 727 e f. S. Pantaleonis reliquias Coloniam detulit 728 b c. Ejus mors 783 e

† Hadelinus conf. inter Prætermissos 491 a

Hadwigis, Hugonis, Parisiensium comitis uxor, & S. Brunonis Aëp. Coloniensis soror 702 c, 703 f, 737 b

Hanserus (Erhardus) monachus S. Benedicti in Lorch, Othoni Truchses S. R. E. Card. varias Sanctorum reliquias dedit 57 a

Hanssens (Catharina) brachii tumore S. Gummari meritis liberata 694 c

Haroldus, Danorum rex anno 947 ad fidem conversus 732 c, 733 a b, 783 e

Haroldus, Norvegiæ rex 732 e f

Hartbertus, Curiensis episcopus, conciliavit inducias inter Ottonem I ejusque filium Ludolfum 719 c

Hassia (Fredericus) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 d

Hatto abbas Fuldensis Hadamari successor 783 c

Hayus (Edmundus) S. J. collegii Parisiensis rector, Vincentii Laurei, Pii V in Scotiam legati, comes 218 c, 244 b

Heimericus comes monasterio Laurisheimensi adversus 675 a

† Helena, Constantini mater 17 a, 22 d f, 23 a b, 25 f, 26 b, 40 b, 41 c b, 56 f, 57 f; fertur condidisse ecclesias Coloniæ S. Gereoni ejusque sociis, Bonnæ SS. Cassio & Florentio aliisque, Sanctis S. Victori ejusque Sociis 35 a b d e; quod tamen certum non est 35 f & seq. Altare illi erectum in Sanctensi S. Victoris martyris ecclesia 44 c

Helena, Ferdinandi imperatoris filia, Halensis in comitatu Tyrolensi sacrarum virginum collegii fundatrix 217 c, 270 b

Helena leprosa, per B. Robertum Malatesta sanata 148 e

Helinandus, Cisterciensis Ord. monachus, auctor Actorum SS. Gereonis aliorumque Martyrum 17 a

Helmandus. Vide Helinandus.

Helmundus. Vide Helinandus.

Helpo, Saxonum dux, interfectus in prælio 739 f, 740 c

Helpricus puer mutus, surdus & contractus, cum S. Nigasii reliquiæ Malmundarium transferrentur, incolumitate donatus 553 a b, 554 f

Helvisa, Columbensi diœcesis Carnotensis monasterio benefica 538 b

Hemmingus, a Normannis in Walachria occisus 679 b

Henricus, abbas monasterii S. Audoëni Rotomagi 530 c f

Henricus II, Angliæ rex, consensit in erectionem monasterii Brillendunensis Canonicorum Regularium Ordinis S. Augustini 135 c

Henricus VIII, Angliæ rex 648 c

Henricus Auceps, Germaniæ rex & S. Brunonis Aëp. Coloniensis pater 702 b d, 704 b d f, 708 b; abbatiæ Broniensis fundationem confirmavit 742 b; variarum gentium victor 769 a b c

Henricus, Bavariæ dux & S. Brunonis Aëp. Coloniensis frater 702 d, 710 a c f, 711 b f

Henricus, Burgundiæ dux, S. Brunonis Aëp. Coloniensis ex sorore Hadwige nepos 737 b

Henricus, Coloniensis archiepiscopus, variis Sanctorum reliquiis F. Franciscum Bartholum de Assisio donavit 49 b c, 55 f

Henricus Delphinus Perpignanum frustra obsidet 167 b c

Henricus, Eborensis Aëp., Joannis III Lusitaniæ regis frater, ac dein Lusitaniæ rex, S. Franciscum honorifice excepit 185 e, 203 d, 225 f, 255 c; in Hispania male habitum in Lusitaniam invitavit & Eborense collegium condidit 207 f, 213 c, 255 d, 266 a. Eborensis & Ulyssiponensis collegii benefactor 216 f

Henricus I, Francorum rex 530 c, 531 b, 542 b. Bellum ejus adversus Guilielmum Conquestorem, Normanniæ ducem 535 c

Henricus II, Francorum rex, fœdus cum Paulo IV Papa iniit 196 a

Henricus, Joannis Gandiæ ducis III filius, episcopus Squilacensis & S. R. E. Card., S. Francisci frater 153 a, 238 d

Henricus, Lusitaniæ princeps, inter Prætermissos 5 b

Henricus, Ottonis I frater, Bavariæ dux 771 e, 774 d

Henricus V imperator, Henrici IV imperatoris filius 58 b, 60 b

Henricus, Trevirensis Aëp., peste sublatus 781 b, 783 c, 786 c

Henricus, Wintoniensis in Anglia episcopus 493 d

Henriquez de Almanza (Elvira) S. Francisci ex Joanna sorore neptis, nupta Alvaro S. Francisci filio 159 e, 288 a d

Henriquez (Elvira) Antonii Cordubæ avia 254 a

Henriquez & Gusman (Jacobus) Siciliæ prorex, dolore digiti pedis ope S. Ludovici liberatus 466 d e

Henriquez (Ferdinandus) rei maritimæ præfectus, S. Franciscum ad se invitavit 181 e

Henriquez (Henricus) Ferdinandi II Catholici regis avunculus 152 f, 156 b, 236 f, 238 f, 244 b, 254 a

Henriquez (Joanna) Ferdinandi II regis Catholici mater 152 e, 244 c

Henriquez (Joannes) Alcanisii marchio, Joannæ Aragoniæ, S. Francisci filiæ, maritus 247 a

Henriquez (Maria) Joanni Gandiæ duci II nupta 125 a c, 236 c, 238 e, 240 c, 254 a, 256 b d; Ferdinandi II regis Catholici consanguinea 152 e f; S. Francisci avia & Clarissa Discalceata 153 b; ejus de S. Francisco vaticinium 154 a; mors 162 f, 163 a b, 240 c & seq.

† Heraclius, Antiochiæ passus 502 f

Heraclius imperator 107 b

Heraclius, Heraclii imperatoris filius 107 b

Herculanus (Vincentius) Ordinis Prædicatorum, episcopus Sarnensis, Cardinalem Alexandrinum in Hispaniam comitatus 358 e

Hercules Estensis, dux Ferrariensis, S. Franciscum Romam abeuntem excepit 174 d e, 247 f

Hercules, S. Francisco Romam abeunti comes 173 f

Hereswita, Aldulfi Anglorum Orientalium regis mater, in monasterium Calense, a S. Clotilde exstructum, se abdidit 119 b e

Hermannus I, Aëp. Coloniensis, Bremensem ecclesiam subjicere conatus 743 f

Hermannus III, Coloniensis Aëp. 556 e

Hermannus, Præpositus monasterii S. Pantaleonis, partes aliquot reliquiarum S. Gereonis, ut putabatur, Egeberto, monacho Trudonopolitano, dedit 59 e

Hermeradus monachus, reliquiarum S. Nigasii &c Malmundarii custos, cælestem harmoniam audivit 557 b c

Hernandez de Heria, S. Officii promotor fiscalis 412 b

Hernandez (Gaspar) S. J., S. Franciscum Romam euntem comitatus 209 e, 262 f; eidem a confessionibus 253 f

Hernandez (Ludovicus de) S. J., ad S. Franciscum supremo morbo laborantem aditum habuit 227 d

Hernandez (Maria Anna) a periculosa manus plaga per S. Ludovicum sanata 456 f, 457 a

Hernandez (Paulus) S. J., una cum S. Francisco Hispalim profectus 194 e, 258 b

Hernandius (Bartholomæus) in Peruviam missus 219 b

Herodes, a S. Joanne Baptista reprehensus 339 a

Herodes, sacerdos ethnicus Antiochiæ 583 d

Herrera (Elvira) a lethifera febre per S. Ludovicum sanata 437 f

Herrera (Michaël) Ordinis Prædicatorum 419 d, 449 a. S. Ludovici faciem ingenti lumine splendentem vidit 407 c; sororis suæ mortem ex S. Ludovico sibi apparente percepit 438 a

Herrera S. J., S. Francisci itineris socius 188 f, 189 c, 200 b, 260 c

Hervæus, Mettensis comes 130 b

Hevele (Remigius de) inter Prætermissos 495 b

Heylwigis contracta, S. Gummari meritis sanata 693 e

Hidda vidua inter Prætermissos 493 d

Hieronyma Augustina prava orexi S. Ludovici precibus liberata 420 c d

Hieronyma Augustina, Francisci Garcia uxor, ad sanam mentem S. Ludovici ope revocata 455 f, 456 a

Hieronyma Juliana, febre per S. Ludovicum liberata 435 f

Hilarius, vir piissimus, cujus se imperio subdidit B. Robertus Malatesta 147 b

Hildebaldus, Coloniensis Aëp., S. Quirini reliquias impetrasse fertur 544 e, 546 b c, 547 b e f, 548 a, 551 b

† Hildegardis Bingiensis, cujus editæ exstant revelationes 308 c

† Hildelitha, abbatissa Berchingensis 650 c,

Hildericus, Francorum rex, leges salicas correxit 674 f

Hildericus, Meldensis episcopus 485 f

Hilduinus, abbas S. Dionysii 587 a

Hodus (Alphonsus) Vide Godoy

Hogerus, Hamburgensis Aëp. 744 d e

Hollandia (Michaël de) Ord. Prædicatorum Prior Bononiensis, summam B. Alemanni obedientiam expertus 797 b c

Homodeus (Aloysius) S. R. E. Card. Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Homodeus (Paulus Maria) Ord. Barnabitarum Ticinensis collegii rector 821 e

† Honesta, virgo martyr, inter Prætermissos 493 e

Honoria, Valentiniani III filia. Vide Eudo-cia

Honorius, Cantuariensis Aëp., 114 a b; a S. Paulino Eboracensi Aëp. consecratus 106 d e, 112 b; S. Paulinum profugum constituit episcopum Roffensem 107 d, 114 b

Honorius imperator 625 b c

Honorius I Papa 114 b; SS. Paulino Eboracensi, & Honorio Cantuariensi pallium misit 106 f, 113 b c. Ejus ea de re ad regem Edwinum epistola 106 f, & seq. item 113 c d

Honorius III Papa 47 a

Hortensia Fabricii Campesii uxor febre meritis B. Alexandri Saulii liberata 831 d e

Hosius (Stanislaus) S. R. E. Card. S. Francisco amicitia junctus 210 c; hoc in Generalem Societatis electo, gratias egit Deo 211 f; Societati aditum in Poloniam aperuit, & Bransbergensis collegii in Borussia auctor fuit 218 a

Hostovinus (Balthassar) S. J. sociorum coloniam Vilnam duxit 218 a

Hucbertus I, Meldensis episcopus 586 f, 588 b c d

Huerto Candelaro (Joannes) struma per B. Ludovicum liberatus 419 b c

Hugens (Joannes) claudus, S. Gummari meritis sanatus 690 f, 691 a b

Hugo, Cameracesii comes, non probatur fuisse S. Vincentii Hannoniensis pater 130 b c d e f, 132 b

Hugo, Canonicus Regularis, scripsit Vitam S. Joannis de Bridlingtona 137 c, & seqq.

Hugo Capetus, Hugonis Magni, Parisiensium comitis filius, 722 c, 725 b, 737 b, 741 a e

Hugo, comes Parisiensium, maritus Hadwigis, sororis S. Brunonis Aëp. Coloniensis 702 c, 721 c, 737 b, 741 d. Num hic illi Lotharingiæ coronam deferre voluerit 722 b c, 725 c

Hugo, episcopus Autissiodorensis, inter Prætermissos 5 f, 6 a

Hugo, Vesontionensis episcopus, aliquot S. Germani reliquiis S. Pauli ecclesiam ditavit 623 b

Hugo monachus Malmundariensis 556 b

Hugo, rex Italiæ 773 b

Hugo, Rotomagensis archiepiscopus, inventis S. Nigasii reliquiis, indulgentias concessit 538 a

Humbertus Ordinis Prædicatorum V Magister Generalis 343 b, 345 d

Hunericus, Wandalorum rex 12 f, 13 b; Eudociæ Valentiniani III filiæ maritus 631 d

Hurtado (Agnes) S. Francisci meritis laterum dolore & febre miraculose liberata 230 e

Huseviso vir illustris, cimeliarcha S. Petri Coloniæ 788 c, 789 b c

† Hyacinthus Ordinis Prædicatorum a Clemente VIII Sanctis adscriptus 359 c, 363 b

Hyparchus (Angelus) classi Christianorum adversus Solimanum, Melitam obsidentem, expeditæ adjunctus 211 f

Hyppolitus Estensis S. R. E. Card. ad Carolum IX Galliæ regem una cum Lainio missus 210 c, 263 a

I

Jacoba, dolore capitis B. Roberti Malatesta meritis liberata 148 b

Jacobus a S. Petro, vulgo Samper, e Prædicatorum Ordine, inter Prætermissos 6 f, 7 a

Jacobus e monte Columbi, hernia per B. Robertum Malatesta liberatus 148 d

Jacobus I, Aragoniæ rex, regnum Valentinum Mauris eripuit 152 d. Michaëlem de Fabra Ordinis Prædicatorum a sacris Confessionibus habuit 307 c; Majoricam cepit 432 c e

Jacobus II, Aragoniæ rex, Ordinem Equitum Montesæ instituit 349 c

† Jacobus Asceta, eremita in Palæstina, inter Prætermissos 2 c

Jacobus Diaconus, a S. Paulino profugo Eboraci relictus 114 b

† Jacobus Major Apostolus, a S. Francisco præcipue cultus 154 e

Jacobus Parmensis miles, amisso pedum usu B. Roberti Malatesta meritis donatus 148 b

Jande (Alvarus de) S. Franciscum miseram sub Turcis Græcorum sortem edocuit 210 d

Janguez (Thomas de) Lucroniensis collegii auctor 214 f

Janssen (Nicolaus) crurum languore S. Gummari meritis liberatus 690 f

† Januarius martyr 12 d

Idiaquez (Joannes de) regis Catholici orator, sedandis Genuensium tumultibus incubuit 158 f

Iffi, Edwini regis ex Osfrido nepos, a S. Paulino, Aëp. Eboracensi, baptizatus 103 b, 111 d; in Galliam ad Dagobertum a matre missus 114 a

† Ignatius captivus obvium sibi habuit S. Franciscum, ad Caroli V aulam proficiscentem 157 c d. De Sacramentorum usu ab illo consultus 165 d, 232 d, 243 f. Illius in Societatem ingressum prædixit 172 a, 246 d, eumque recepit 171 c; ejus rigori modum posuit 172 f, 180 b, 191 d. Vetuit, ne se Peccatorem litteris subscriberet 279 f. Præscivit ejus generalatum 211 b, 257 c. S. Franciscum magni fecit 233 e. Translatio reliquiarum ejus 219 e

Immo, consiliarius S. Brunonis, seditionis suasor 737 d, eidem inimicus 472 a b

Imperialis (Joseph) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Imperialis (Laurentius) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Industria, S. Firmini, Usetiensis episcopi, mater 636 b, 637 c e f

Innocentius IV Papa S. Petrum Martyrem altero, ex quo hic occisus fuerat, anno in Sanctorum numerum retulit 85 a

Innocentius VIII Papa 324 c. Missam & Officium S. Francisci sub ritu semiduplici ad universam Ecclesiam extendit 235 b

Innocentius IX Papa brevi mortuus 472 b, 474 f

Innocentius X Papa 302 d, 833 f, 834 d.

Innocentius XI Papa 833 f, 834 e. In miracula B. Alexandri Saulii inquiri jussit 828

Joanna a Cruce Clarissa ex Margarita Saliglias, S. Ludovicum sibi apparuisse audivit 436 f

Joanna a Cruce, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filia, Matritensium Clarissarum abbatissa 154 c d, 155 c, 156 c, 203 a, 225 c, 238 d, 256 b d d; germana S. Francisci soror perperam dicta 286 c

Joanna, Alfonsi Cæsaraugustani Aëp. filia, nupta Joanni Gandiæ duci III, S. Francisci mater 152 f, 153 c, 232 b, 235 f. S. Francisco Assisiati devota 153 f; anno 1520 defuncta 155 b, 156 c, 256 c

Joanna Aragonia, Ascanii Columnæ vidua, in Societatem benefica 212 d, 264 d

Joanna Baptista Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 e

Joanna, Caroli V soror, Joanni II Lusitaniæ regi nupta, & Sebastiani regis avia 153 a

Joanna de Aragonia & Borgia, S. Francisci filia, nupta Joanni Henriquez, marchioni de Alcanizes 159 e, 167 e, 172 b, 238 c, 247 a

Joanna Eugenia mulieri cuidam crus ruptum S. Ludovici ope sanatum fuisse testata 456 c

Joanna, Ferdinandi II Aragoniæ regis filia, Caroli V mater 152 f, 153 e; S. Franciscum inter ephebos habuit 156 e; ab eodem honoris causa visitata 180 f, 254 c; deliranti plurimum S. Franciscus profuit 187 e. Morienti adstitit 195 e f

Joanna, Henrici regis Navarræ mater 220 f

Joanna, Joannis de Almanza, Alcanisii marchionis, uxor, de mariti sui absentis morte & salute a S. Francisco certior facta 206 b

Joanna Lusitana, Medinæ-Cæli ducis conjux, castitati conjugali S. Francisci in aula degentis testimonium dedit 158 e

Joanna, Petri Fernandez de Castro filia, Petro Castellæ regi nupta 158 c

Joanna, Philippi II soror, Lusitaniæ principi desponsa, Clarissarum Matritensium fundatrix 154 d, 202 f, 256 b. S. Franciscum ad se invitavit 180 f, 254 c. Ad fratrem scripsit, ne ad purpuram Franciscus eveheretur 183 a. Illum honorifice habuit 184 c d e, 185 b c. In luctu a S. Francisco solatium accepit 187 f. Quanti S. Franciscum fecerit 189 f. Asturum inopiam sublevavit 205 e, 261 f. Aquam prodigiose in colorem sanguineum versam, sanguinem e S. Bartholomæi reliquiis & ex particula S. Crucis profluentem vidit 206 c d e. Atrocem calumniam passa 207 c

Joannes ab Hercudero, ex Ordine S. Francisci, inter Prætermissos 6 b

Joannes, abbas S. Vincentii ad Vulturnum, S. Autperto, ut Vitam S. Paldonis scriberet, auctor fuit 654 c

Joannes ægro filio per B. Robertum Malatesta sanitatem impetrat 148 c

Joannes Aragonius, archiepisc. Cæsaraugustanus, S. Francisci, nepotis sui, aliquamdiu curam gessit 155 e, 156 e f, 236 e

Joannes a S. Martino, S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b

Joannes Austriacus, regni Lusitani sub Philippo II gubernator 159 a. Turcarum navali prælio victor 224 c, 275 d

† Joannes Baptista, cujus caput fuit inventum prope Emesam 81 d e, 82; translatum ex Cilicia in Bithyniam sub Valente 82 d, fertur virgas sylvestres convertisse in aurum 139 c. Herodis reprehensor 339 a

Joannes Baptista, Hieronymæ Stephanæ, Philippi Perez viduæ, filius, capitis porrigine S. Ludovici meritis liberatus 444 f

† Joannes, Bridlingtoniensis in Anglia canonicus Regularis 90 c e

Joannes, Brigantinus dux, Brigantinum Societatis collegium inchoavit 216 e

Joannes, Burgensis episcopus S. R. E. Card., libelli Exercitiorum S. Ignatii examinator 171 f

Joannes Emmanuël, præclarus sub S. Francisco S. J. tiro 197 b

† Joannes Gualbertus, Ordinis Vallumbrosani fundator, inter Prætermissos 3 e

Joannes II, Aragoniæ rex 153 d. S. Encratidis monasterii Cæsaraugustæ una cum filio Ferdinando conditor 155 f

Joannes III, Lusitaniæ rex 255 d, 265 a, 280 e. S. Franciscum honorifice habuit 183 f, 184 c d e. Ejus mors 202 e. Laudes 260 b

Joannes III Papa 563 c

Joannes XXII Papa abbatiæ S. Martini Tutelæ ecclesiam in cathedralem erexit 64 e

Joannes, Lusitaniæ princeps, S. Franciscum honorifice habuit 185 a d, 255 e

Joannes, LXXVII episcopus Trecensis, incolis parœciarum de Insulis & de Lustria, de S. Tanchæ reliquiis disceptantibus, silentium imposuit 121 d

Joannes, marchio de Alcanizes, maritus Joannæ de Aragonia & Borgia, S. Francisci filiæ 159 e, 172 b, 178 f, 179 a

Joannes, Petri filius, ad sepulcrum B. Roberti Malatesta vitæ discrimine liberatus 148 a

Joannes piscator a costarum fractura, invocato B. Roberto Malatesta, sanatus 148 b

Joannes, morbo Gallico B. Jacobi Alemanni intercessione liberatus 803 a

Joannes sacerdos, dæmone liberatus meritis S. Joannis de Bridlingtona 144 b c

Joannes S. Æmiliani, Legionensis antistes, collegium Societatis Legione exstruxit 214 f, 215 a, 274 a

Joannes, S. Francisci filius, Majaldæ & Ficalli comes 172 b; ejus res gestæ 159 b c d, 162 e; patri in itinere Romano comes 173 e, 174 c. Philippi II in Lusitania legatus 225 f, 238 b

Joannes, vir consularis, S. Bassiani in condendo CPoli monasterio adjutor 80 e, 81 b c

† Jocundus martyr 11 c, 18 f, 19 b

Jordanus, Hemmenrodensis ex Ordine Cisterciensi monachus, inter Prætermissos 5 a

† Jordanus, Ordinis Prædicatorum Magister Generalis 314 a, 316 d, 343 b; sanctissimi Nominis insignis cultor 342 f, 345 c

Jordanus presbyter S. Ludovicum contemplatione defixum invenit e f

Jovinus, episcopus Usetiensis designatus 641 c

Isabella ab Incarnatione Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 f

Isabella Anna, laterum doloribus S. Ludovici meritis liberata 431 b

Isabella, Calixti III Papæ soror, Jofredo Lenzolio nupta 151 c, 152 b

Isabella Eugenia Clara, Philippi II Hispaniarum regis filia, S. Ludovici reliquiis ab Antistio donata 435 d. Ludovici Beatis adscripti cultum extendi petiit 477 c

Isabella, Ferdinandi regis Catholici uxor, Isabellæ imperatricis avia materna 162 f, 244 c

Isabella, Henrici IV Castellæ regis soror, nupta Ferdinando Aragoniæ regi cognomento Catholico 153 e

Isabella imperatrix. Vide Elizabetha imperatrix

Isabella, Joannis Gandiæ ducis II filia, Clarissa discalceata 153 b, 155 c 156 c, 162 f, 163 b e; ejus de S. Francisco vaticinium 154 a; illum hæredem instituit 169 a. Gandiensium Clarissarum coloniam duxit Casamreginæ 182 a, 202 f, 256 b e; ejus mors 203 a

Isabella, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filia, Clarissarum Gandiensium abbatissa 154 c, 155 a c, 156 c, 238 d, 250 b, 256 b d e

Isabella, S. Francisci filia, Lermæ comes, Francisco Sandovallo nupta 159 a b, 167 e, 172 b, 238 b, 247 a, 286 e, 288 d, 291 c; mortis ejus nuncius imperturbato animo a S. Francisco acceptus 287 d

Ischerda (Beatrix) ut præsagierat S. Ludovicus, mortua 332 c d

Isembertus, abbas cœnobii S. Trinitatis 530 f, 531 b

Isola (Antonius Joannes) cujus uxor dolore dentium S. Ludovici meritis liberata fuit 431 a

Isolta, matrona nobilis, filium in extremis laborantem B. Roberti Malatesta meritis sanum recepit 148 b

Isquierdo (Joannes) Ordinis Prædicatorum Aragoniæ provincialis, erga S. Ludovicum devote affectus 353 e

Israël, episcopus Hibernus, S. Brunonis Aëp. Coloniensis magister 705 d, 709 f, 768 a, 769 f

† Ithamar, S. Paulini in sede Eboracensi successor 107 f, 114 d e

† Itisberga 131 a b c d e; ædiculam sacram S. Venantio exstruxit 127 b, 133 f; honorificam sepulturam procuravit 127 f, 132 c e; mausolei & aræ S. Itisbergæ sacræ translatio 133 c

Judice (Nicolaus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 235 a

Juditha, Henrici Bavariæ ducis uxor 712 b

† Judocus conf. inter Prætermissos 496 d

Juliana de Aragonia, Friæ dux, a S. Francisco salutata 180 b c, 181 f, 182 b. Clarissarum Gandiensium coloniæ domicilium dedit 202 f, 256 b

† Juliana virgo, Pauliacensis abbatissa, inter Prætermissos 493 d

Julianus, Araozii socius, S. Francisco Romam abeunti comes 173 f

Julianus imperator, Alemannorum victor 604 e f

Julius II Papa 153 d, 235 f

Julius III Papa 232 f; ædes Pontificias S. Francisco, Urbem ingresso, in hospitium obtulit 175 b, 248 a. Eum Cardinalibus adscribere voluit 176 c, 182 d, 233 a, 249 a, 253 b e, 265 a. Jubileum concessit iis, qui primo S. Francisci Sacro interessent 177 b, 250 d. PP. Prædicatoribus, ut die Commemorationis Omnium Fidelium Defunctorum tres Missas in Provincia Aragoniæ celebrarent, indulsit 342 c, 407 f

Juncar (Violanta) S. Ludovici ope prompte convaluit 334 e f, 419 c d; ejus fragrantiam experta 410 c, 416 e

Justina, ex familia comitum de Lupfen, abbatissa monasterii Undecim millium Virginum Coloniæ, varias SS. reliquias Othoni Truchses S. R. E. Card. dedit 56 f

Justinianus I imperator templum S. Annæ Constantinopoli condidit 84 c d. Vigilium Papam Constantinopolim evocavit 93 f, 634 a. Ecclesiam Deiparæ ad Fontem condidit 563 c d

Justinianus (Vincentius) Ord. Præd. Generalis, S. Ludovico redeundi in Hispaniam facultatem fecit 391 d

† Justinus, diaconus martyr 46 c

Justinus II, imperator Orientis, S. Archangelo Michaëli templum condidit in fundo Addæ 68 c

† Justus, Cantuariensis Aëp. 110 c, 114 c. S. Paulinum Eboracensem episcopum consecravit 102 b e, 105 e, 108 d. S. Augustini, Anglorum apostoli, adjutor 104 e, 105 b d; primus Roffensis episcopus 107 e

† Justus, cujus reliquiæ Malmundarii 542 c, 547 f

† Justus martyr, inter Prætermissos 493 e

† Justus puer Mrl. Romano die XVIII Octobris inscriptus 495 f, 496 a

† Justus, S. Reguli, ut nonnulli contendunt, socius 98 c

K

Kerman (Joannes) S. Gummari meritis visum recepit 692 b

Keye (Barbara van) morti proxima, S. Gummari meritis sanitati restituta 693 a b

Koch (Theodoricus) monasterii S. Cæciliæ capellanus, in litteris Othonis Truchses S. R. E. Card. memoratus 57 a

Konarscius (Adamus) Posnaniensis episcopus, Societati collegium Posnaniæ condidit 218 b, 284 d, 276 a

Kuecke (Godefridus de) Sanctensis ecclesiæ Præpositus, in S. Victorem martyrem ejusque socios munificus 43 b c, 44 e f, 46 d e

L

Lainius S. J. concilio Tridentino interfuit 193 b, 233 c, 245 d, 268 e; electus in Præpositum generalem Societatis 205 a. Indorum saluti consulit 206 c, 263 b; in Galliam cum Card. Estensi missus 210 c, 263 a; præscivit, sibi successurum S. Franciscum 211 b, ejus mors Ibid. d

Lamberti (Bartholomæus) sacerdos, fistulis S. Gummari meritis liberatus 692 c

Lambertus, decanus Liranus 675 d

Lamechen (Gaspar) litteris Othonis Truchses S. R. E. Card. subscriptus 57 d

Landinus (Balthassar) mercator Ticinensis, pauperum sollicitus 825 e

Lando, comes Capuanus 135 a d

Landrianus (Fabricius) episcopus Ticinensis populi ad B. Alexandri Saulii tumulum concursum tantisper repressit 829 d

Landulfus, comes Capuanus 135 d

† Lanfrancus, Dorobernensis episcopus 103 c; Gundulfum Roffensem episcopum ordinavit 163 d. Num S. Paulini Eboracensis reliquias transtulerit 104 a

Langlois (Nigasius) invocato S. Nigasio, filium suum submersionis periculo ereptum vidit 541 b c

Lantbertus, Ragineri Longicolli filius 731 b

Lanzolius. Vide Lenzolius

Lara (Manricus de) Nagaræ dux, erga S. Ludovicum devote affectus 353 d

Lardarolus (Andreas) filiam, B. Jacobi Alemanni intercessione mortis periculo ereptam, vidit 802 b

Larenosa, vidua triennali sanguinis fluxu S. Ludovici meritis liberata 360 b

Larius (Bartholomæus) S. J. in Mexicum missus 219 c, 268 d, 269 c

Laslone (Laurentius de) plaustro oppressus, invocato B. Martino de Vercellis conf. ex Ord. S. Augustini, convaluit 804 a

† Laubertus Latiniaci cultus 652 f

† Laudus, cujus reliquiæ in cathedrali Tutelensi servantur 64 e f, 65 a, 66 a b

Laurentius presbyter, S. Firminum, Usetiensem postea episcopum, in amicitiam recepit 636 b, 640 c

† Laurentius, S. Augustini in Anglia cooperator 104 a

Laureus (Vincentius) Pii V in Scotiam legatus 218 c

Lauria (Rogerius de) Carolum Salernitanum principem prælio navali cepit 151 b

Laurus Ariminensis genuum dolore B. Roberti Malatesta meritis liberatus 148 b

† Lauto. Vide † Laudus

Laxius (Gaspar) S. Francisci in studiis altioribus magister 156 c f, 237 a b

Lazarus (Antonius) e gravi lapsu B. Alexandri Saulii meritis illæsus 829 f

Leccio (Robertus de) episcopus Aquinas, ex Ordine S. Francisci 307 d

Ledesma (Jacobus) S. J. ad conventum Augustanum a Pio V missus 218 c

Leemputte (Guilielmus van den) cruris tumore S. Gummari meritis liberatus 694 c

Lentaillerus (Joannes) abbas Aquicinctinus Ordinis S. Benedicti, collegium Societatis Duacenum fundavit 217 f, 228 a

Lenzolius (Arnaldus) a Jacobo I Aragonum rege ob præstitam sibi in bello Maurico operam Villalongæ dominio donatus 152 d

Lenzolius (Arnaldus) sub Petro IV Aragonum rege clarus 152 d

Lenzolius (Berengarius) sub Alfonso III & Jacobo II Aragonum regibus clarus 152 d

Lenzolius (Joannes) eques Valentinus ad bellum Sardoum evocatus 152 d

Lenzolius (Jofredus, seu Gotifredus) Alexandri VI pater 152 a

Lenzolius (Matthæus) sub Petro IV Aragonum rege clarus 152 d

Lenzolius quidam Jacobo I Aragonum regi præclaram in bellis operam contulit 152 c

Leo, Constantini Copronymi filius, Gislam Pipini regis filiam in matrimonium poposcit 131 c

Leo imperator Olybrium in imperatorem inaugurandum Romam misit 631 e

Leo Isaurus, imperator Orientis, S. Theophilum ob cultum sacrarum imaginum in exsilium misit 4 b

† Leo martyr Ordinis Minorum, inter Prætermissos 8 a b

Leo X Pontifex 359 c; modum orandi, a Michaële Florentino inventum, observantibus indulgentias concessit 5 e. Osannæ Andreasiæ cultum permisit 363; de S. Brunone in ecclesiis Cartusianorum Officium fieri permisit 309 d, 312 b

† Leodegarius martyr, inter Prætermissos 491 e

Leon (Paulus de) meretricem pro sancta virgine in Hispaniæ vico cultam detexit 354 e

Leonia (Pontia) Belmontense Societatis collegium reditibus stabilivit 215 d

Leonius (Joannes Emmanuel) S. J. primus tirocinii Villaregiensis magister 215 c; Toleti inspector 225 c

Leonius (Ludovicus Pontius) dux de Arcos, Marcenense Societatis collegium condidit 216 b

Leonius (Pontius Ferdinandius) ædes suas PP. Societatis Hispali obtulit 194 e f, 258 b

Leonius (Pontius Rodericus) dux de Arcos 269 e

Leonorius Stampensis, episcopus Carnotensis, SS. Nigasii & sociorum solennitatem Mellenti auxit 540 b

Leontius Burdigalensis episcopus, synodo Aurelianensi anni 541 subscriptus 638 b

Leontius, Vesontionensis episcopus, monasterii Virginum in monte Chaudanne conditor 624 b

Leopardus abbas concilio Toletano XIII subscriptus 538 e

Leopoldus, Romanorum Imperator, una cum conjuge S. Francisci Borgiæ, uti & S. Ludovici Bertrandi canonizationem petiit 231 e, 233 f, 487 a

Leporius, monachus in Gallia hæreticus 595 c

Lescano (Joannes) Ordinis Præd., S. Ludovico inservivit 417 c, 420 f, 427 a; tentatione deserendi habitum religiosum a S. Ludovico liberatus 380 d e; laterem in lecto S. Ludovici, ex morbo decumbentis, deprehendit 408 f

Leudericus, Bremensis ep. 743 d

Leydecus, S. Cannici pater 644 c

† Libaria, virgo martyr, inter Prætermissos 496 a b

Libertus. Vide Aclibertus.

Licinius imperator assentatores aulæ sorices tineasque vocavit 268 e; Christianos palatio expulit 562 e

Lilla, S. Edwini minister, sicarii ictum, ut regem servaret, excepit 108 e

Linares (Petrus) S. J. laïcus, in odium fidei occisus 218 f, 268 a

Linarez (Hieronyma) peste S. Ludovici ope sanata 462 d

† Linus Papa, S. Petri successor proximus 61 f

Linus, Vesontionensis ep. 624 f

Loarez (Joannes) Ord. Prædicatorum in Aragonia Provincialis, S. Ludovici corpus incorruptum invenit 434 f

Loartes (Gaspar) S. Francisci exemplo Societatem ingressus 178 d, 252 e

Lobeus (Petrus) S. J. in Peruviam missus 219 b, 268 c

Locoya (Andreas de) inter Prætermissos 495 b

Lodosa (Petrus) theologus insignis, S. Francisci exemplo Societatem ingressus 178 d, 252 e

Logrogno (Eleonora de) Alphonso, S. Francisci filio, nupta 159 f

† Lomanus, Athrymensis in Hibernia episcopus, inter Prætermissos 491 a

Longovico (Claudius de) ep. Lingonensis & S. R. E. Card. 667 b

Lopez (Alfonsus) S. J. coadjutor, in Indias Orientales a S. Francisco missus 205 f

Lopez (Angela) accremento carneo S. Ludovici ope liberata 455 d

Lopez Cabrera (Franciscus) parochus Tubaræ, bina in Indiis prodigia S. Ludovici meritis patrata vidit 390 d e

Lopez de Victoria (Alphonsus) strumis S. Ludovici precibus liberatus 420 b

Lopez (Didacus) S. J. in Indias Occidentales missus 267 b

Lopez (Gaspar) Ord. S. Hieronymi, febre & tumore colli per S. Ludovicum liberatus 449 e

Lopez (Joanna) febre S. Ludovici ope sanata 449 c

Lopez (Joannes) a letali vulnere per S. Ludovicum sanatus 449 d e

Lopez (Joannes) Sperantiæ ex fratre nepos, peste S. Ludovici ope liberatus 462 e f

Lopez (Isabella Joanna) sanæ menti S. Ludovici ope reddita 456 a b

Lopez (Laurentius) habitum Dominicanum in conventu Valentino accepit 307 e; S. Ludovico a Confessionibus & familiaris 310 b, 311 e, 371 a, 374 c. Gaudium ejus de S. Ludovici in Hispaniam ex Indiis reditu 326 e

Lopez (Sebastianus) S. J. tiro, a Calvinistis in mare projectus, natatu mortem evasit 222 b, 223 f, 224 a, 273 d

Lopez (Simon) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Lopez (Sperantia) tertii Ord. S. Dominici, peste S. Ludovici ope liberata 462 e

Lopius (Andreas) S. J., in Peruviam missus 219 b

Lopius (Franciscus) S. J., in odium fidei a Malabaribus necatus 218 f, 219 a, 268 a 269 b

Lopius (Jacobus seu Didacus) S. J., Mexicani collegii rector 214 b, 268 d

Lopius (Jacobus) S. J., Gaditanum emporium excoluit 216 a

Lopius (Ludovicus) S. J., in Peruviam missus 219 b, 268 c

Lopius Navarrus, S. J., in Mexicum missus 219 c, 268 d

Lopius Pachecus (Jacobus) Villenæ marchio, primus Belmontense Societatis collegium expetiit 215 d

Loret (Petrus) Ordinis Prædicatorum S. Ludovico post mortem valde hilaris apparuit 332 e f, 399 b

† Loth, Abrahami nepos 19 f

Lotharius II, a Frederico I, Trevirensi Aëp., imperator coronatus 44 f, 46 b, 782 a, 783 e; S. Brunonis Coloniensis archiepiscopi ex sorore Gerberga nepos 703 b; ejus cum Ragenario dissidium 728 e f, cum S. Brunone colloquium 737 b c. Hugonis filios opera ejusdem sibi obsequentes habuit 741 e f, 742 a

Lotharius, Italiæ rex 709 f

Lu (Allegrina) diuturna febre B. Alexandri Saulii meritis liberata 831 c d

Luca (Joannes) peste S. Ludovici ope liberatus 462 e

Luca (Michaël) Ord. Præd., splendorem ex S. Ludovici ore prodeuntem vidit 428 b

Lucardus, episcopus conf., inter Prætermissos 493 e

Lucas (Joannes) collegium Societatis Belmontense fovit 215 d

Lucas, Ordinis Prædicatorum, B. Nicolaum mortem sibi prædicentem audivit 433 d

† Lucas, S. Mariæ effigiem, quæ Romæ in æde B. Mariæ Majoris est, pinxisse creditur 284 e

Luchian (Josephus) Ord. Præd., S. Ludovici reliquias, per Isabellam Mires miro modo obtentas, in partes dividi jussit 442 d

Lucia, dæmone B. Roberti Malatesta meritis liberata 148 b

† Lucianus, Bellovacensium apostolus 522 a b

† Lucilius, Veronensis ep. 86 d e

Lucius Ælius Verus imperator, Hegesippo, Dionysio Corinthiorum ep. aliisque scriptoribus ecclesiasticis æqualis 9 a b

Ludolfus, Ottonis I ex Editha filius 770 b, 771 f, 774 a. Patri rebellis 709 e, 710 b e, 711 a c f, 712 a, 719. Sueviæ ducatu privatus 725 d. Amanter habitus a S. Brunone, archiepiscopo Coloniensi 726 a. Patri reconciliatus 720 a b, 778 b. In Italiam missus eidemque præfectus 726 b, 780 f; inde Berengarium expulit 726 c. Ejus mors 729 a, 781 a, 782 f

Ludolfus, Ottonis I cancellarius 709 a

Ludovica, Joannis, Gandiæ ducis III, filia. Vide Aloysia.

† Ludovicus Bertrandus, cœnobii Dominicani Lombayæ a S. Francisco excitati, incola 171 d. Ejus preces expetiit S. Franciscus, cum de religioso statu amplectendo deliberaret 171 b, 249 f. Una cum S. Francisco in Sanctorum album relatus 231 e, 234 a

† Ludovicus, ep. Tolosanus 338 d

Ludovicus Granatensis, Ordinis Præd., PP. Societatis Jesu defendit 199 b

Ludovicus, Jacobi Ferreri filius, secundum S. Ludovici vaticinium natus 414 c d

Ludovicus, Lusitaniæ princeps, Joannis III frater, in amicitiam cum S. Francisco coiit 161 c; sociis adscribi petiit 178 a, 255 b. Plurimum S. Francisci opera in pietate profecit 184 f. Litteræ ejus ad eumdem 251 d e; ejus laudes 255 b c d

Ludovicus Neophytus, in missionarios perfidus 218 f, 267 e

Ludovicus, puer Indus, post susceptum per S. Ludovicum baptisma idolis ab Indis immolatus 323 c d, 384 b c

Ludovicus, Segorbiensis episcopus, Calixti III ex sorore nepos 152 b

Ludovicus XIII, Galliæ rex 420 f

Ludovisius, S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Lugo (Bartholomæus de) Ordinis Prædicatorum, episcopus Interamnensis, Cardinalem Alexandrinum in Hispaniam comitatus 358 d

Luna (Maria de) S. Francisci proavia, Mariæ Henriqueziæ mater 156 b, 236 f, 254 a

Lupita, soror S. Patricii, inter Prætermissos 5 b

Lutgardis, Ottonis I filia ex Editha 710 a, 721 e f, 770 a

Lysias, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

M

† Macarius, S. Antonii abbatis in Thebaïde discipulus 604 b c, 605 e

† Machabæus, cujus reliquias comitissa de Reychenstain dedit Othoni Truchses, S. R. E. Card. 56 f

Machefa (Ludovicus) Juratus Oriolensis, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Macip (Vincentia) uberum siccitate S. Ludovici ope liberata 461 f, 462 a

† Madelgarius, Latiniaci cultus 652 f

Madridius (Baptista) doctor Navalcarnerense Societatis collegium condidit 215 f

Magallanes (Franciscus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Magdalena, cæsaris Ferdinandi filia, Halensis in comitatu Tyrolensi sacrarum Virginum collegii fundatrix 217 c, 270 b

Magdalena, diuturna febre quartana per B. Robertum Malatesta liberata 148 e

Magdalena, famula D. Josephi Poli, febre acuta ac parotide S. Francisci meritis liberata 231 d

Magdalena, Joannis, Gandiæ ducis III, ex Francisca de Castro filia, nupta Ferdinando de Proxita, comiti de Almenara 154 c, 238 d

Magdalena, Petri Arbolay conjux, uberum siccitate S. Ludovici ope liberata 458 d e

Magnes (Melchior) S. Ludovicum in Missa cælesti luce circumfusum se vidisse, testatus 315 f, 408 b

Magnez & Montosini (Susanna) brachio contracto S. Ludovici ope liberata 456 c d

Majorga (Joannes de) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e

† Malasus. Vide † Mallosus.

Maldonatus (Franciscus) Generalis Fratrum de Mercede, S. Ludovici sepulturæ interfuit 352 d, 432 a f

Malatesta (Carolus) B. Roberti Malatesta patruus & educator 145 c e, 146 e; ad concilium Constantiense a Gregorio XII missus 146 e

Malatesta (Novellus) B. Roberti Malatesta frater 146 e

Malatesta (Pandulphus) Brixiæ dominus, B. Roberti Malatesta pater 145 b, 146 e

Malatesta (Senior) B. Roberti Malatesta patruus 146 e

Malatesta (Sigismundus) B. Roberti Malatesta frater & in principatu Ariminensi successor 146 e, 148 f

† Mallonus, Rotomagensis episcopus 512 a, 515 e, 520 f, 525 f, 526 b

† Mallosus, Bonnæ elevatus per Reinaldum archiepiscopum Coloniensem, alius a Malloso Gregorii Turonensis 29 b d, 48 a

† Mallosus martyr 19 e f, 20 a b c d, 21 b c d, 25 c d, 26 e f, 27 a f, 34 a, 36 a b, 43 a d e f, 47 f; sitne alius a S. Gereone 28 d & seqq. Ejus translatio 47 d

† Malusius. Vide † Mallosus.

† Mamas martyr, inter Prætermissos 3 e

† Mamertinus, abbas S. Germani Autissiodorensis 494 c

Mancinelli (Julius) S. J., cantum angelicum audivit pridie Translationis S. Ignatii 219 e

Mancinus (Franciscus Maria) S. R E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Mancius (Paschalis) ex Ordine Prædicatorum, S. Franciscum oratione publica laudavit 194 b

Manjon (Francisca) collegio Societatis Methymnæ-Campi benefica 186 b

Manricus a Lara, Auriensis episcopus, condendo Monte-Regio Societatis collegio collaboravit 215 a

Manrique de Lara (Joannes) Caroli V apud Pontificem legatus 182 e

Manrique Sandovalius, comitis Naxaræ filius, S. Francisci exemplo Societatem ingressus 178 e

Mansueta Virgo Laudæ, inter Prætermissos 495 b

Manuella (Eleonora) marchionissa de Navarrez, S. Franciscum, cum viveret, velut insignem Dei Servum æstimavit 353 f

Manuello (Alfonsus) modicam messem futuram, S. Ludovicum vaticinantem audivit 337 a

Manzanedus de Zuignones (Alfonsus) Rotæ auditor causam Beatificationis S. Francisci Borgiæ, uti & Canonizationis S. Ludovici Bertrandi examinavit 230 c, 478 e

Marachiglia (Joanna) S. Ludovicum facie splendentem vidit 407 e

Marc (Philippus) sigilla & subscriptiones Processus generalis de S. Ludovico sincera esse, testatus 471 c

Marc (Ursula) brachiorum usu S. Ludovici ope donata 454 b

† Marcellinus Papa 33 c d, 37 f

† Marcellus, Apameënsis ep. Martyr 618 e

Marcellus diaconus, S. Bassiani discipulus 83 b d

Marcellus, Felicis senatoris filius, Usetiensis episcopus ordinatus 641 e

† Marcellus Martyr, inter Prætermissos 7 b

Marcellus II Papa 106 a

March (Ursula) cujus filia morbo comitiali, invocatis S. Maria, SS. Vincentio Ferrerio & Ludovico, liberata fuit 439 f

Marci (Lopus) Aëp. Cæsaraugustani vicarius, in PP. Societatis turbas excitavit 197 f

Marcianus, imperator Orientis 81 e, 83 f, 84 b c e, 631 d; templum S. Bassiano CPoli condidit 80 a b

† Marcianus. Vide † Marianus monachus.

Marcius, martyrii SS. Tarachi, Probi & Andronici oculatus testis 565 d, 584 a; memoratus in encyclicis de Martyrio illorum litteris 566 a

Marco (Gregorius) contractus per S. Ludovicum sanatus 448 a b c

Marco (Joanna Anna) tertii Ord. S. Dominici, ex morbo se convalituram, ex S. Ludovico audivit 415 d; Gregorium fratrem S. Ludovico optato successu commendavit 448 b; aurium dolore per illum liberata 456 f

Marcus Aurelius Antonius imperator Hegesippo, Dionysio Corinthiorum episcopo aliisque scriptoribus ecclesiasticis æqualis 9 a b

Marcus (Joannes) per S. Ludovicum sanitati restitutus 440 c

Marefuscus (Prosper) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Margareta Austriaca, Philippi III Hispaniarum regis uxor 159 c

Margareta, Caroli IX, Galliæ regis, soror, Henrico Navarræ principi, post regi Galliæ hujus nominis IV desponsa 225 f

Margareta contracta, S. Gummari meritis sanata 690 e

Margareta, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filia, Frederici de Portugal uxor 154 c, 238 d

Margareta, Maximiliani imp. filia, Clarissa Matriti 256 b

Margareta, uxor Garziæ Infantis & Petri Atharesii mater 150 b

Margarita, Alexandri Salvadei uxor, B. Alexandri Saulii meritis matricis doloribus liberata 831 e

Margarita Ariminensis, femina valde pia & misera, cujus curam singularem habuit B. Robertus Malatesta 147 d

Margarita, Nicolai marchionis Estensis filia, B. Roberto Malatesta maritata 145 c d, 146 f

† Margarita Sabaudica 647 c

Maria a Cruce Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 e

Maria a Jesu Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 e f

Maria Amalia, utriusque Siciliæ regina, pro causa B. Alexandri Saulii apud Clementem XII sollicita 833 f

Maria, Ansberti soror 638 a

Maria, Caroli V soror 198 d

Maria Clara, Matritensium Clarissarum Discalceatarum abbatissa 206 e

Maria, Emmanuëlis Lusitaniæ regis filia, S. Gereonis reliquias theca argentea decoravit 56 d

Maria, Ferdinandi regis Catholici filia, nupta Emmanuëli Lusitaniæ regi 162, 244 c

Maria Gabriëla. Vide Henriquez (Maria.)

Maria, Henrici VIII filia, Angliæ regina 183 a

Maria Jesu, Franciscana Discalceata, comitis Dianii soror 240 f

Maria (Joannes) S. J., ad ordinanda studia in Siciliam missus 217 b

Maria, Joannis III Lusitaniæ regis filia, Philippo Hispaniarum principi desponsa 167 d; Immatura morte sublata 168 b, 244 f

Maria, Joannis III Lusitaniæ regis soror, S. Franciscum honorifice habuit 184 e

† Maria Magdalena S. Ludovico apparuisse fertur 409 f

Maria, Maximiliani imp. uxor 206 a

Maria, Philippi I soror, Maximiliani II imp. conjux 159 c

Maria Toletana, ducis de Arcos uxor, a S. Francisco de via salutata 187 b. Marcenense Societatis collegium condidit 216 b

† Marianus abbas, cognomento Inclusus, inter Prætermissos 2 c

† Marianus Eremita, in diœcesi Bituricensi mortuus, inter Prætermissos 493 f, 494 a b c f

Marianus Genazzensis, Ord. S. Augustini Prior Generalis 805 e

Marianus Joannes, Melchioris Gagliac filius, S. Ludovici meritis ad vitam revocatus 459 e f

Marianus miles, S. Nicetæ Gothi reliquias Mopsuestiam attulit 562 f

† Marianus, monachus in monasterio S. Germani Autissiodorensis, mortuus Fontaneti in diæcesi Augustodunensi, inter Prætermissos 493 f, 494 c f

Marina, Petri Baldiviæ uxor, S. Francisci Sacris operantis vultum cælesti quadam luce radiantem conspicata 195 a b

Marinis (Carolus de) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 235 a

Marinitta Inda sorori suæ S. Ludovici cingulo partum felicem procuratum vidit 389 f

Marinitta Inda, S. Ludovici calumniatrix 411 f

† Marinus. Vide † Marianus monachus.

Marquiria (Petrus) canonicus Conchensis, collegium Conchense reditibus stabilivit 215 d

Marsiglia (Magdalena) sanguinis effluvio per S. Ludovicum liberata 457 b

† Martialis, episcopus Lemovicensis, inter Prætermissos 3 d

Martina, invocato S. Nigasio, auditum recuperavit 541 d

Martinettus, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 235 a

Martinez (Antonius) S. J. laïcus, in Peruviam missus 214 b

Martinez (Beatrix) S. Ludovicum sibi apparentem habuit 442 b

Martinez (Joannes) Ordinis Prædicatorum, splendorem ex ore S. Ludovici prodeuntem vidit 428 b

Martinez (Maria) S. Francisci meritis uberum morbo miraculose liberata 230 b f

Martinez (Petrus) S. J. missionarius navalis, in Florida pro fide occisus 205 d, 261 f, 267 c d

Martinez (Sebastianus) ejusque conjux, peste S. Ludovici ope liberati 461 c d

Martinez (Vincentia) pleuritide S. Ludovici ope liberata 449 b

Martini (Gaspar Simeon) Xativæ juratus, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Martinius (Jacobus) S. J. in Peruviam missus 219 b

Martinius (Petrus) S. J. in Florida a Tacatucuranis occisus 218 f

Martino (Joannes a) S. J. in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Martinus Andreas, Jacobo Nerotto, procuratori fiscali, substitutus 302 b

Martinus Aragonius S. Franciscum in secessu Ognati invisit 251 c

Martinus Bononiensis ad sepulcrum B. Roberti Malatesta visum recepit 148 b

Martinus V Papa, in B. Robertum Malatesta beneficus 147 a

† Martinus Turonensis latronem pro Sancto cultum detexit 354 e, 355 b

Martinus, ultimus ex Barcinonensium comitum stirpe Aragoniæ rex 309 b, 312 a, 368 f, 380 b

Martyr (Petrus) Carthaginensis in India conventus Prior, spiritum propheticum S. Ludovici expertus 383 f, 384 a

Martyribus (Bartholomæus de) Ordinis Prædicatorum, Bracharensis episcopus, Societati collegium condidit 208 f, 209 a, 216 e, 262 c

Martyrius, archiepiscopus Hierosolymitanus, dedicationi monasterii S. Euthymii interfuit 561 e

Martyrius, monasterii S. Bassiani archimandrita, concilio CPolitano anni 518 subscriptus 81 b

Martyrius, Nectario ep. CPolitano familiaris 609 b

Masquarena (Petrus) ut socii in Indiam Orientalem mitterentur, auctor 255 d

Masquarenia (Eleonora) inchoando Matritensi collegio domum dedit 215 b

† Maternus, Trevirensis ep. 40 c e, 41 d

† Mathildis, Henrici Aucupis uxor & S. Brunonis archiepiscopi Coloniensis mater 702 b f, 703 b

† Mathildis, S. Mathildis ex Ottone filio neptis, Quidlinburgensis abbatissa 702 c

Matilla (Martinus) S. J. laïcus, in Mexicum missus 219 c, 268 d

Matrona, quæ capitis S. Joannis Baptistæ e Cilicia in Bithyniam translationi interfuit, alia a S. Matrona, S. Bassiani discipula 82 d e f, 83 a

† Matrona, S. Bassiani discipula, monasterium CPoli condidit 83 c d

Matteu (Petrus Antonius) civitatis Valentinæ juratus, pro S. Ludovici causa Romam scripsit 474 a

Matthæus, abbas Sandionysianus, SS. Sanctini & Antonini reliquiis, ut putabatur, donatus 588 f, 589 a

Matthæus (Antonius) uxorem suam S. Ludovici precibus febre liberatam vidit 418 e

† Matthæus Apostolus, Salernitanorum patronus 671 c, 672 c; ejus corpus Salerni 673 f, 674 a e f

Matthæus (Claudius) S. J. provinciæ Aquitanicæ præfectus 224 b

† Maurinus, abbas Coloniæ Agrippinæ 35 a

† Maurinus seu Maurianus M. Agenni 495 a

† Mauritius sociique Thebæi martyres 18 a, 21 e f, 24 e f, 33 a d e, 37 b c, 38 c, 39 a. Ex illius reliquiis comitissa de Reichenstain dedit Othoni Truchses, S. R. E. Cardinali 56 f

† Maurosus. Vide † Mallosus.

Maurus, episcopus Verodunensis 597 f, 598 b

Maximianus Galerius 67 a, 68 f

Maximianus imperator 13 b, 15 f, 17 b, 19 f, 20 a, 21 e, 23 d, 24 c e f, 25 a b, 27 b, 32 f, 33 c d e, 37 d f, 38 a b f, 32 a b c d, 40 a, 41 a, 47 d e

† Maximianus, patriarcha Constantinopolitanus 628 e

Maximilianus, Bavariæ dux, reliquias unius ex SS. Cassii & Florentii sociis donatus 49 b

Maximilianus I, Romanorum imperator 153 d, 255 f

Maximilianus II imperator legatos ad tumultus Genuenses sedandos misit 158 f

Maximinus imperator 68 f, 73 b; impia adversus Christum Acta quaquaversum spargi jussit 564 c d

Maximinus, Vesontionensis episcopus 624 f

Maximus, Bithyniæ præfectus 69 f, 72 a

Maximus (Camillus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

† Maximus martyr, ep. Æmoniensis, inter Prætermissos 3 c

Maximus (Flavianus) præses Ciliciæ, sub quo passi sunt SS. Tarachus, Probus & Andronicus 561 b, 562 a, 566 c & seqq; S. Calliopam neci addixit 564 e

Maximus, philosophus Cynicus, sedem CPolitanam occupare adnixus 613 f

Meca (Magdalena) anginæ malo S. Ludovici ope liberata 365 a, 452 b

Medicæus (Ferdinandus) S. R. E. Card. causæ S. Ludovici examinator a Sixto V constitutus 468 c, 469 c, 470 c

Medicis (Catharina de) Caroli IX Galliarum regis mater 210 c, 263 a; S. Franciscum humaniter excepit 226 e f, 277 d

Medicis (Cosmas de) magnus Hetruriæ dux, S. Franciscum Romam abeuntem excepit 174 e, 248 a

Medicis (Maria de) Ludovici XIII Galliarum regis mater, translationi reliquiarum S. Theodlecheldis interfuit 115 f

Medina (Ludovicus) collegii Societatis Jesu Abulæ conditor 214 e

Medina (Ludovicus) S. J. in Peruviam missus 219 a

† Melanius conf. Rhedonensis ep., VI Januarii Mrl. Romano inscriptus 490 c d e f

† Melantius, cujus reliquiæ Malmundarii 542 c, 544 f, 547 f, 552 c

Melchior Marcus, S. J. laïcus, cui tamquam superiori obtemperavit S. Franciscus 182 a, 227 a, 262 f, 282 f, 284 a. S. Francisci olim musicus 195 c, 199 a, 208 a, 209 e; in Peruviam, uti S. Franciscus prædixerat, missus 227 c, 285 e; revelationem S. Francisci de sociorum salute propalavit 219 f; eidem, supremo morbo laboranti, adfuit 227 d

Melda, S. Cannici mater 644 c

Melendez (Petrus) classis Hispanæ præfectus 267 e, 269 b

† Mellitus abbas, a S. Gregorio I Papa S. Augustino, Anglorum apostolo, in subsidium missus 104 e, 105 b

Melo (Georgius de) Carolum V in expeditione Gallica una cum S. Francisco secutus 161 e, 240 b; ejus cum S. Francisco in Lusitania congressus 185 e f

Melo (Ruisius de) rei maritimæ in Lusitania præfectus 158 c d

Mena (Natalis de) Ordinis Prædicatorum, ad S. Ludovicum consilii causa a P. Micone missus 314 c, 421 a. Cernovicio extrema Ecclesiæ Sacramenta administravit 349 f. Propinatum fuisse S. Ludovico toxicum, ex ipsomet audivit 386 e. Reminisci S. Ludovici, recens defuncti, cum Sacris operam daret, ter frustra conatus 429 a b

Mendez (Alvarus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 e

Mendez (Joannes Baptista) S. J. laïcus, in odium fidei occisus 218 f, 268 a, 269 b

Mendoza (Agnes de) febre per S. Ludovicum liberata 390 a b

Mendoza (Aloysius de) S. J. ab Othone Truchses varias Sanctorum reliquias ad Philippum II, Hispaniarum regem, perferendas accepit 57 b c

Mendoza (Beatrix) S. Ludovicum maximi fecit & aliquando apud ipsum confessa de peccatis est 318 c, 319 a, 380 f

Mendoza, Burgensis archiepiscopus, S. R. E Cardinalis, S. Francisco PP. Stradam & Alvarez del Aguila obvios misit 180 d, ac diœcesis suæ emendationem commisit 183 f

Mendoza (Didacus de) anno 1521 a rebellibus prope Gandiam victus 155 c, 236 e, 238 e

Mendoza (Eneco) dux Francavillæ 198 a

Mendoza (Eneco) dux del'Infantado, opera S. Francisci filio reconciliatus 206 f

Mendoza (Franciscus Joannes) a gravi vulnere per S. Ludovicum sanatus 459 c

Mendoza (Hieronyma) Villaregii S. Franciscum benigne habuit 225 b, 276 e

Mendoza (Ines) vaticinii, a S. Ludovico editi, certior facta 384 a b

Mendoza (Ludovicus de) S. J., a S. Francisco, supremo morbo laborante, ut sibi benedictionem Apostolicam peteret, ad Gregorium XIII missus 227 d, 277 b

Mendoza (Maria de) S. Francisci conjugi familiaris 167 d

Mendoza (Petrus Gundisalvius) Gandiam ad S. Francisci patrem a Carolo V missus 237 f

Mendozza (Nicaciana) a mortifero vulnere S. Ludovici ope sanata 465 f

Meneses (Joanna de) Eleonoræ de Castro soror 165 e, 173 d e

Meneses (Isabella) Eleonoræ de Castro mater 237 f

Mercader (Francisca) S. Ludovici precibus sanitati restituta 327 e

Mercader (Michaël) presbyter, S. Ludovici defuncti corpus ex sacristia in ecclesiam Prædicatorum conventus Valentini suis humeris transtulit 352 a, 429 d

Mercatus (Petrus) S. J. laïcus, in Mexicum missus 219 c, 268 d

Mercurianus (Everardus) Germaniæ Assistens, 219 c; dein S. Francisci successor 227 c

Mesa (Jacobus Lopius a) S. J. in Mexicum missus 219 b

Mexia (Isabella) Joannis Bernal uxor, obventura sibi mala ex S Ludovio audivit 388 a b

Michaël Aquensis, inter Prætermissos 493 a

Michaël Aragonius, S. J. tiro, pro fide occisus 222 b d, 223 e, 273 b d

Michaël a S. Dominico habitum religiosum in conventu PP. Præd. Valentino accepit 307 e. Prior Valentinus anno 1555 ob pestem Valentiæ grassantem S. Ludovicum ad conventum S. Annæ de Albaida misit 314 e; peste sublatus 317 b, 377 f; a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 347 e. Locus ejus sepulturæ 352 f, 432 c. Ejus dictum 331 d, 397 e

Michaël Florentinus, eremita Camaldulensis, Coronæ Domini inventor, inter Prætermissos 5 e f

Michaël, Indi ethnici puer, a S. Ludovico baptizatus ac paulo post defunctus 220 f, 284 e, 483 e

Michaël Taraconensis. Vide Michaël Aragonius.

Michaëli (Franciscus) civitatis Valentinæ Juratus, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 a

Mico (Gaspar) curiæ archiepiscopalis in Processu generali de S. Ludovico notarius 469 e; in Processu speciali 472 e, 474 c

Mico (Joannes) Prior conventus Dominicani Valentiæ 311 e, 313 f & alibi sæpe. S. Francisco Borgiæ a sacris Confessionibus fuit 165 c, 250 a. S. Ludovico, insciis ejus parentibus, habitum Dominicanum dedit 296 c d, 308 f, 310 d, 371 e; ejus professionem excepit ibid. e. Lombayæ Prior S. Ludovicum ad se evocavit 297 d. Ejus de S. Ludovico vaticinium 314 c, 366 c. Frequenter de B. Virgine loqui solitus 344 a. Virtutum miraculorumque fama clarus 307 e f. Locus ejus natalis 314 f. Annus mortis ibid. c. Sepulturæ locus 352 e. A S. Ludovico morti proximo invocatus 347 e

Micon (Gaspar Joannes) notarius & scriba curiarum Valentiæ 302 a, 378 c

Micon (Petrus) Ordinis Prædicatorum 380 f. Jordani presbyteri de S. Ludovico dicta retulit 318 e, 319 a

Miconi (Magdalena) brachii tumore S. Ludovici ope liberata 462 b

Milan (Christophorus de) genu tumore S. Francisci meritis miraculose liberatus 231 a b

Milan (Francisca de) laterum dolore S. Francisci meritis miraculose liberata 230 f, 231 a

Milano (Joannes) comes Albaydæ, uxorem suam mortis periculo S. Ludovici precibus ereptam vidit 317 c. S. Ludovico hospitium præbuit 318 b, 379 f. S. Ludovicum, cum viveret, velut insignem Dei Servum æstimavit 353 f

Milano (Violanta) S. Ludovicum impulit, ut tactu Speranzam scrofulis liberaret 334 f, 335 a

Minten (Andreas) S. Gummari meritis membrorum usu donatus 690 d

Miranda (Bartholomæus de) procurator generalis Ordinis Prædicatorum 471 c, 472 b

Mires (Isabella) tertii Ordinis S. Dominici, S. Ludovici reliquias miro modo adepta 442 d

Miro (Jacobus) S. J. secundus Murciensis collegii rector 215 d; S. Francisco Romam abeunti comes 173 f, 250 b. Lusitaniæ inspector 225 c

Miro (Joannes) S. J., sociis in Lusitania præpositus 181 b, 190 d

† Mochoëmocus. Vide † Pulcherius.

Mochumbe, S. Pulcherii discipulus 645 f, 646 a

Moda, Bettonis & Abolini soror dicta 117 b

Moerlyn (Thomas) pedum debilitate S. Gummari meritis liberatus 694 b

† Mofecta S. Columbam invisit 645 f

Moleglia (Pompeius) Cameræ Apostolicæ procurator fiscalis 474 f

Molina (Joannes) peste S. Ludovici ope liberatus 462 f

Molto, S. Francisci famulus, dein S. Jesu, Dominum suum altissima contemplatione absorptum vidit 172 f

† Molua S. Columbam invisit 645 f

Moncada (Franciscus) prorex Valentinus, S. Ludovici defuncti manus osculatus 352 b, 429 e. Erga S. Ludovicum devote affectus 353 a

Moncada (Gasto de) Philippi III apud Paulum V legatus 476 a. Translationi corporis S. Ludovici interfuit 363 e, 434 f

Monclus (Petrus) rosario, quod S. Ludovici fuerat, imposito, grave capitis vulnus sanatum vidit 362 a, 458 b

Monforte (Anna) paralysi S. Ludovici meritis liberata 443 f

Monforte (Eleonora) auditu per S. Ludovicum donata 457 d

Monforte Escrivano, Xativæ Juratus, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Monforte (Vincentius) invocato per uxorem ejus S. Ludovico, a letali vulnere sanatus 446 f

† Monitor conf., Aureliani cultus 527 e

Monleone (Josephus) S. Ludovici corporis fragrantiam expertus 410 c, 435 a

Monplau (Narciscus de) civitatis Valentinæ Rationalis 467 c

Monte Alto (Maria de) a dæmonum vexatione B. Alexandri Saulii meritis liberata 832 e

Monte (de) S. R. E. Cardinalis, sacræ Congregationis Rituum præfectus, ejusdem sententiam in causa Beatificationis S. Francisci ad Urbanum VIII retulit 230 b

Monte Falcone (Anselmus de) Ordinis S. Augustini Prior Generalis, cœnobio Mediolanensi B. Martinum de Vercellis præfecit 805 a b

Monte Majore (Dominicus Cordubensis de) in conventu PP. Prædicatorum Valentino floruit 307 e, 331 a, 334 a b; a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 347 e; locus exuviarum ejus 352 f, 432 c

Monteira (Didacus) S. J. de sociorum salute revelationem habuit 219 c

Montesini (Dionysius) sanguinis profluvio S. Ludovici ope liberatus 459 b c

Montesinos (Aloysius Vincentius) febre aliisque malis S. Ludovici ope liberatus 486 e f

Montfort (Eleonora) comitiali morbo per S. Ludovicum liberata 439 e

Montiel (Jacobus) febre S. Ludovici ope liberatus 442 a

Montis Regalis (Nicolaus) S. R. E. Card., Processus generalis de S. Ludovico examinator a Sixto V constitutus 469 s

Montis Regalis (Vincentius) S. R. E. Card., Processus generalis de S. Ludovico examinator a Sixto V constitutus 469 f

Monton (Sperantia) scrofulis per S. Ludovicum liberata 418 f

Montoya (Joannes) S. J. fœderatorum adversus Turcas classem comitatus 424 c

Mora (Franciscus) sclopeti in Crucifixi iconem mutati testis 412 d e f, 413 d. Dictus Christophorus 483 a

Morales (Sebastianus) S. J., in Japoniam episcopi nomine a Sixto V missus 265 c

Moregli (Vincentia) ulceribus S. Ludovici ope liberata 447 e f, 479 c, 486 d

Moregli (Vincentius) Processus specialis de S. Ludovico resignationi interfuit 474 c

Moreglia (Melchior de) Ord. Præd., S. Ludovici, cum viveret, fragrantiam expertus 410 c

Morilla (Macciana) visum S. Ludovici ope recepit 365 c d

Morlet (Christophorus) Audomaropolitanus episcopus 133 d

Moronus (Joannes) S. R. E. Cardinalis, ad sedandos tumultus Genuenses a Gregorio XII missus 158 f

Mos (Hieronymus) Ordinis Præd. conventus Valentini Prior 478 e

Moschera (Joannes) ad meliora a S. Francisco conversus 188 d & seq. Condendo Septimancæ Societatis tirocinio ædes suas obtulit 215 a

Moscoso (Lupus Osorius de) comes Altamiranus, Eleonoræ, S. Francisci ex Isabella filia neptis, maritus 159 b

Moya (Christophorus Rodericus de) Seguritani Societatis collegii conditor 215 f, 269 f

Moya (Isabella) lateris doloribus S. Ludovici meritis liberata 440 d

† Moyses abbas, a barbaris interfectus 605 f

Mugnos (Petrus.) Vide Nunnez (Petrus.)

Mugnoz Borgia (Magdalena) frusto vestium S. Ludovici uberum malo liberata 361 f, 451 f

Muley Hasem, a Barbarossa regno Tunetano expulsus 161 b

Muniessa (Joannes) Matritensium Clarissarum Discalceatarum confessarius 206 e

Munninx (Joanna) sacellum reclusorii Lirani instauravit 680 c

Mur (Hieronymus) S. J. Oranum missus 219 a, 268 b

Museffi (Marcus Antonius) Horatii Ciandelier negotiorum procurator 272 c d. Confectum processum in specie de S. Ludovico ad illum Romam misit 473 a

Myco (Joannes.) Vide Mico.

N

Narses eunuchus, sub Justino II templum SS. Taracho, Probo & Andronico Constantinopoli condidit 563 a b c

Narses, Totilæ in Italia victor 563 c

Natalis (Hieronymus) Societatis per Hispaniam commissarius 184 a, 190 e, 192 b, 254 e f, 255 e, 270 a, 285 e. Ad conventum Augustanum a Pio V missus 218 c. Ad S. Franciscum supremo morbo laborantem accessum habuit 227 d

Navarro della Ragoyen (Joanna) S. Ludovici meritis lethargo liberata 437 d e

Navarro (Nicolaus) peste S. Ludovici ope liberatus 462 e

Navarrus (Lopius) S. J., in Mexicum missus 219 c

Navarrus (Michaël) Ord. Præd., S. Ludovico familiaris 311 e

Navarrus (Michaël) S. J., S. Francisci superior 250 f

Naves (Augustinus) aurigine per S. Ludovicum liberatus 420 c; filium oculorum usu S. Ludovici ope donatum vidit 455 e

Nero imperator 16 b, 37 e, 587 c

Nerottus (Jacobus) procurator fiscalis Cameræ Apostolicæ 302 b, 472 b c

Nerva imperator 598 c

Nevelo monachus, reliquiarum S. Nigasii &c Malmundarii custos, cælestem harmoniam audivit 557 b c

† Nicetas Gothus, martyr sec. IV 562 f

Nicetas, patricius CPolitanus 88 c

Nicolas (Ursula) ulceribus S. Ludovici ope liberata 457 c d

Nicolaus Ariminensis, genuum & capitis dolore B. Roberti Malatesta meritis liberatus 148 b e

Nicolaus de Catalonia, Prior Bononiensis, B. Jacobi Alemanni religiosa vota excepit 796 b c

† Nicolaus Factor, Ordinis S. Francisci 314 a, 316 d, 407 e f; preces suas pro salute matris & sororis suæ flagitantem ad S. Ludovicum misit 336 d, 338 d, 420 a. S. Ludovico dissuasit ad Cartusianos transitum 343 c. Numquam S. Ludovicum, nisi antea confessus, accessit 395 d. S. Ludovici sanctitatis præco 421 & binis seqq., 432 f & seqq.

† Nicolaus, martyr Ord. Minorum inter Prætermissos a b

† Nicolaus I Papa Nectarium patriarcham Constantinopolitanum a vitæ sanctitate commendavit 608 c, 610 f, 611 c. Unionem ecclesiæ Bremensis cum Hamburgensi confirmavit 743 e f

Nicolaus V Papa 6 e

† Nicolaus Tolentinas, Ord. S. Augustini 357 e, 436 c. Cantu angelico recreatus 98 f

Ninguarda, Comensis episcopus, altare S. Eupilii restituit 635 a

Ninius (Jacobus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

† Norbertus corpus S. Gereonis Coloniæ in hujus ecclesia, ut multi contendunt, invenit 17 a, 28 c, 42 d, 51 a b c d. S. Victoris martyris Sanctensem ecclesiam consecravit 44 b f. Sanctorum reliquias a Coloniensibus obtinuit 49 f, 52 b c d & seq., quas partim Floreffiæ, partim Præmonstrati deposuit 52 c f

Noscovius (Andreas) Plocensis episcopus, Pultaviense Societatis collegium condidit 218 a

† Notgerus, Leodiensis episcopus, Mechliniæ canonicos instituit 678 a

Nouts (Catharina) clauda, S. Gummari meritis sanata 695 a

Nugnez (Petrus) sacerdos Toletanus 226 c

Nunnesius (Joannes) patriarcha, in Æthiopiam missus 265 a

Nunnez (Petrus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b

Nuza (Hieronymus Baptista) Prædicatorum in Aragonia Provincialis 472 b. Episcopus dein Lobetanus 403 e. S. Ludovico carus 356 d. Insignem ex P. Franciscano, quam hic habuerat, de S. Ludovici gloria visionem audivit 428 d & seq.

Nuza (Martinus Baptista della) nepotem suum ex lapsu moribundum S. Ludovico successu optato commendavit 464 e

O

Oberstein (Andreas) ecclesiæ Spirensis decanus, Spiram socios evocavit 270 a b, 272 c

Ocagna (Catharina) admoto sibi frusto fasciolæ S. Ludovici, auditum recepit 361 d, 452 c

Ochioa (Michaël) S. J., S. Francisci superior 177 d, 178 e

† Octavianus, S. Reguli, ut nonnulli contendunt, socius 98 c

Odalricus, Remensis ep. 787 c

Odescalchus (Benedictus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Odulphus, Malmundariensis Præpositus 546 b e f, 551 b. S. Quirini reliquias impetrasse fertur 544 a

Œlen (Elisabeth de) S. Gummari meritis membrorum usum adepta 690 c

Ossa, Anglorum rex, forte S. Ethelburgæ pater 649 f, 650 a, 651 e

Olivares (Georgius) commendator de Mercede Valentiæ, S. Ludovici sepulturæ interfuit 352 d e, 432 a f

Oliverius de Abbatibus (Fabius) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 235 a

Olybrius Junior, Areobindi & Julianæ filius 631 e

Olybrius, primum consul, dein imperator, Placidiæ, Valentiniani III filiæ, maritus, templum S. Euphemiæ condidit 631 d e

Omiste (Joanna) febre & parotide S. Ludovici ope liberata 465 e f

Oñas & Loyola (Laurentia) S. Ignatii proneptis, nupta Joanni, S. Francisci filio 159 d

Orabilis, matrona nobilis, cujus filiæ surdæ & mutæ S. Placidia auditum & loquelam impetrasse fertur 631 a

Ordognez (Jacobus) ischiacis doloribus per S. Ludovicum liberatus 420 e f

Orfinus (Thomas) Strongulanorum episcopus, a Pio V adversus Valdenses missus 218 c

Origus (Curtius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Orosius, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

Ortin (Petrus) cujus uxoris filius hernia S. Ludovici ope liberatus fuit 463 f

Ortitius (Petrus) S. J., Stephani Ortitii ex fratre nepos 215 e

Ortitius (Stephanus) sacerdos Huetensi collegio initium dedit 215 e, 274 a

Ortiz de Ybarra (Franciscus) decanus Antverpiensis, e S. Gummari reliquiis lignorum fissoribus partem aliquam dedit 681 d

Ortoneda (Petrus) lumborum dolore per S. Ludovicum liberatus 456 f

† Osanna Andreasia Mantuana revelationes suas propalavit 306 e, 308 d, 359 b, 363 b

Oscherius, Normannorum dux, Rotomago infestus 524 c

Osfridus, regis Edwini filius, a S. Paulino, archiepiscopo Eboracensi, baptizatus 103 b, 111 d. Peremtus in pugna adversus Ceduallam 113 e

† Oswaldus, rex Northumbriæ, Eboraci S. Petri ecclesiam, ab Edwino rege cœptam, perfecit 102 c, 111 d

Oswius Northumbrius Pendam Mercium prope Leedes fudit 112 e

Otbrannus, abbas monasterii S. Albini Andegavi 63 f

Otgerus, cognomento Catalo, expeditionem in Hispaniam Caroli Martelli tempore suscepisse fertur 164 c

† Othmarus, abbas S. Galli, cælesti concentu in obitu honoratus 300 d

Otho (Truchses) S. R. E. Card., S. Gereonis reliquias in Hispaniam misit 56 e

Otthobonus, S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Otto, Burgundiæ dux, S. Brunonis Coloniensis Aëp. ex sorore Hadwige nepos 737 b, 741 a e

Otto I imperator, S. Brunonis frater 699 c, 700 d, 702 e f, 703 b, 704 c, 705 a b, 707 f, 708 c f, 786 c; cognomento Magnus 702 c, 769 d e. Fratrem suum S. Brunonem variis manasteriis præfecit 706 f, 707 a. Moguntiam obsedit 709 e f, 711 b c, 771 c, 774 a. Berengario Italiæ regnum restituit 710 c d. S. Brunoni Lothariensis regni gubernationem commisit 711 e f, 712 f, 713 d. Ratisponam frustra obsedit 712 e. Hungaros cecidit 723 c, 780 e. Ludovico Transmarino adversus Hugonem Magnum suppetias tulit 725 a. Maurorum legatos excepit 729 b. Slavorum victor 743 b c. Hasteriam Valciodoro univit 126 d

Otto Junior 786 b; in regem unctus 783 f

Oviedo (Ignatius) S. J. presbyter, Eleënoræ, S. Francisci conjugi, moribundæ adstitit 170 a. Primus Gandiensis academiæ rector 171 f. S. Francisco Romam abeunti comes 173 f, 250 b

Oviedus (Andreas) S. J., Æthiopiæ patriarcha, a Pio V ad Japonas Sinasque destinatus 218 c, 264 f, 265 a b, 266 d

P

Pacheco (Joanna) Garziæ Alarconii mater 197 c

Paciecus (Joannes) Villaregiensis tirocinii parens 215 b c, 276 e. S. Franciscum benigne excepit 225 b

Padranos (Joannes) S. J., Abulam a S. Francisco missus, amicitiam cum S. Theresia contraxit 186 c. Fuit illi a sacris Confessionibus 201 f

Paglias (Mathias) canonicus Valentinus, in obitu S. Ludovici splendorem vidit 428 b

Pais (Andreas) S. J. laïcus, pro fide occisus 222 b e, 273 d

Palæottus (Gabriël) S. R. E. Cardinalis, S. Francisco amicitia junctus 210 c. Processus generalis de S. Ludovico examinator a Sixto V constitutus 469 f

Palafoix (Hieronyma de) pluribus simul morbis S. Ludovici ope liberata 464 e

Palafoix (Petronilla) gangræna pectoris S. Ludovici ope liberata 564 f

Palatius (Augustinus) S. J., reliquias S. Francisci febre & parotide laboranti applicandas felici successu dedit 231 d

Palau (Franciscus) Ord. Præd., Francisci Ferrandi absentis mortem ex S. Ludovico percepit 329 c, 415 c

Paleotus, S. R. E. Card. 183 c

Palladius, Maximi tyranni filius 631 f

Palladius spiculator 566 c

Pallas (Mathias) S. Ludovici defuncti corpus veneraturus accessit 351 f

Palma (Franciscus) Triguerense Societatis collegium ædificandum suscepit 216 b

Palma S. J. orationem habuit ad socios in comitiis, in quibus S. Franciscus electus fuit in Præpositum Generalem Societatis 211 b

Palmirenus calculum S. Ludovici ægræ ex calculo laboranti felici successu applicuit 440 e

Palmius (Benedictus) S. J., concionator Pontificius 218 a, 265 f

Palomeque. Vide Palumbo.

Palu (Franciscus) Ord. Præd., S. Ludovici humilitatis specimen vidit 345 a

Palude (Ægidius de) a vena rupta S. Gummari meritis sanatus 696 d c

Palumbo (Emanuël) 400 f. S. Ludovici precibus ex uxore sterili filium sustulit 335 b

Pamphilius (Benedictus) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Pamphilius, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

† Pancratius M. templum sibi dicatum Enchusæ habuit 680 d e

Panes (Ludovica) nepotem suum per S. Ludovicum febre strumisque liberatum vidit 419 f

Panicus (Jacobus) Cameræ Apostolicæ fiscalis 471 c

Panigarola (Franciscus) ep. Astensis, rationem concionandi B. Alexandri Saulii imitatus 818 a

† Pantaleëmon, cui Narses templum CPoli condidit 563 a b

† Pantaleon Martyr 728 c d c

Papas, ethnicorum manibus S. Zenaïdis precibus ereptus 503 e, 507 f, 508 a b c

Papazona (Catharina) ex articulo mortis B. Alexandri Saulii meritis liberata 832 a

† Paphnutius, a Sidonio Apollinare laudatus 605 d

Paradisius (Angelus) in Societatem receptus, ex eaque egressus 217 d. Collegii S. J. Brixiensis auctor 270 c, 272 c

Parma (Baptista) S. J., unus e testamenti S. Francisci exsecutoribus 173 d, 274 b

Parmenon, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

Parra (Petrus Lopius) S. J., in Mexicum missus 219 c, 269 c

Pasquale (Hieronymus) Isabellæ Castigliona Vaziero, febre a S. Ludovico liberatæ, maritus 336 e. Mortui corpus veneraturus accessit 351 f

† Passarion in Palæstina 561 f

Pastori (Jacobus) civitatis Alicante Juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V Scripsit 480 a

Pateras, ethnicorum manibus S. Zenaïdis precibus ereptus 503 e, 507 f, 508 a b c

Paternus, Veronensis episcopus 86 d, 87 a

Patiecus (Emanuël) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Patiecus, S. R. E. Card., sinistros de Societate rumores rogatu S. Francisci ad Pium V detulit 218 e, 219 d. S. Franciscum Burgis honorifice excepit 266 c. Ejus de S. Francisco elogium 227 f

Patribays (Joannes) presbyter claudus, S. Gummari meritis sanatus 696 f

Patricianus, episcopus in Scotia, inter Prætermissos 8 e f

† Patricius, Hiberniæ apostolus, S. Cannici nativitatem prædixisse fertur 644 b c

Patricius Sporacius, cujus uxor S. Matronæ condendo monasterio fundum subministravit 83 c

† Patroclus, martyr Trecensis, cujus reliquiæ Coloniam delatæ sunt 701 d e f, 702 a, 740

Pavia (Bartholomæus) habitum religiosum in conventu PP. Præd. Valentino accepit 307 e. A S. Ludovico in supremo morbo invocatus 347 e. In morte a dæmonibus tortus 395 f

† Paulinus, Eboracensis in Britannia episcopus 4 e f

Paulus asceta, inter Prætermissos 6 b

Paulus III Papa 247 c, 250 a. Carolum V & Franciscum I in concordiam adduxit 161 d. Infelicem in Africam expeditionem Carolo V dissuasit 166 d. Exercitia S. Ignatii approbavit 170 d & seq., 245 e. Ejus de academia Gandiensi litteræ lectæ 171 f. S. Franciscum de patris obitu litteris consolatus est 168 a. S. Francisco concessit, ut clam religiosa vota nuncuparet 232 f. Ejus Bulla de Lombayensi per S. Franciscum excitato PP. Prædicatorum monasterio promulgata 170 d; mors 196 a

Paulus IV Papa S. Franciscum ad purpuram evehere in animo habuit 183 b. Illum evocavit in Italiam 233 c. Excommunicationem in Philippum II, Hispaniæ regem, meditatus 196 a

Paulus V Papa de referendo S. Francisco in album Sanctorum consilium iniit 232 a, 233 e. Edito Decreto, S. Ludovicum Beatis adscripsit 293 a, 294 d, 301 e, 302 d, 476 e f, 477 a, 486. Cultum ejus extendit 477 d. B. Alexandri Saulii virtutes & merita magni fecit 829 b. Anno 1621 obiit 481 b

† Paulus, Leonensis episcopus, inter Prætermissos 3 a

Paunet (Petrus) Audomaropolitanus episcopus 133 d

Pavorde (Martinus Andreas) procuratoris fiscalis Cameræ Apostolicæ substitutus 472 c e, 474 c

Pedevera (Joannes) gressu S. Ludovici ope donatus 453 c, 479 e, 486 d

Pedrazza (Agnes) febre S. Ludovici ope liberata 442 a

Pedros (Catharina) sese gemellam prolem feliciter parituram ex S. Ludovico audivit 416 b

Pegasius commentariensis 573 e

Pelagius hæreticus 627 d

Pelagius I Papa Arelatensi Aëp. vices suas demandavit 641 f

Pelegri (Michaël) rector Rusaffæ peregrinos fontem, ex quo S. Ludovicus biberat, accedere magno cum fructu jussit 443 d

Pellicerus (Joannes) sacrista cathedralis ecclesiæ Valentinæ 349 a, 425 b. S. Ludovicum futurorum præscium expertus 416 a b

Pelliciaius (Joannes Vincentius) non uno simul morbo per S. Ludovicum liberatus 219 a

Penarogia (Beatrix) mortuo fœtu S. Ludovici ope liberata 459 b

Penda, Merciorum rex, Ceduallæ belli adversus Edwinum socius 107 c, 113 e. Ab Oswio Northumbrio fusus 112 e

Peneranda (Bartholomæus) Cartusianus, futurum se Religiosum ex S. Ludovico audivit 333 e, 399 c d

Penna (Joannes) PP. Societatis propugnator 199 b

Pereira (Odoardus) primus collegii Societatis Matriti rector 215 b

Pereyra de la Cerda (Josephus) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Perez (Andreas) S. Ludovicum Mariæ de Castelui gloriose apparuisse testatus 437 b c

Perez (Anna) cujus frater S. Ludovici meritis ad vitam revocatus fuit 460

Perez (Antonius) Juratus Oriolensis, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Perez de Almazano, ne a Mauris caperetur, periclitatus 335 e. Mortua conjuge, Societatem ingressus 400 d, 402 a

Perez (Didacus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Perez (Ferdinandus) S. J. theologus, Eboram a S. Francisco missus 208 a, 262 b

Perez (Franciscus) pueri, e lapsu graviter læsi & S. Francisci meritis miraculose sanati, pater 231 b c

Perez (Franciscus) a letali vulnere per S. Ludovicum sanatus 439 c d

Perez (Gaspar) Annam Ruuio, ut S. Ludovicum invocaret, feliciter monuit 447 a

Perez (Gaspar Joannes) setarum restio 421 e. Uxorem suam febre S. Ludovici ope liberatam vidit 451 c d

Perez (Joannes) Ordinis Prædicatorum, dum S. Ludovico peccata confiteretur, ad lacrymas excitari solitus 314 f, 378 a

Perez (Joannes) Ord. Præd. 371 c, 405 e, 406 f. S. Ludovico, Missam celebranti, faciem splenduisse testatus 408 a

Perez (Marcus Antonius) Jacobi filius, colli tumore S. Ludovici ope liberatus 253 f, 254 a

Perez (Maria Anna) urinæ fluxu S. Ludovici ope liberata 463 f

Perez (Martinus) civitatis Alicante Juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Perez (Nicolaus) Juratus Oriolensis, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Perez (Salvator) pater filiæ, quam gravia passuram S. Ludovicus prædixit 415 d; ex eodem, se ex gravi morbo convaliturum, audivit 415 f, 416 a

Perezius, Ord. S. Mariæ de Mercede insignis theologus, S. Francisci magister 172 d

Perpignano (Joannes Laurentius) notarius, S. Ludovici adhuc juvenis sanctitatem testatus 310 c, 409 b

Perpignano mercator integrum visum S. Ludovici ope recepit 488 d e

Perre (Joannes van den) claudus, S. Gummari meritis sanatus 694 e

Pesebre Hieronymus del) Clarissa, Gandia in Castellam profecta 256 f

Petra e Pignano, dæmone per B. Robertum Malatesta liberata 148 d

Petra (Vincentius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

Petrius Gusmanus (Alfonsus) Methymnæ Sidoniæ dux, Triguerense Societatis collegium fovit 216 b

† Petronax, monasterii Casinensis instaurator 654 c

Petronilla, Aragonum regina, Raymundi Barcinonensis comitis uxor 149 e

† Petronius, Veronensis episcopus 86 c

† Petrus Apostolus non videtur in Gallias misisse S. Clarum ep. conf. 62 c d. Ejus duo dentes & ecclesia Malmundarii 542 c, 559 a

Petrus Ataresius, Ranimiri I Aragoniæ regis pronepos, Borgiæ dominus 149 b, 150 a b c d e. Verolensis monasterii conditor 149 b. Num absque liberis decesserit 149 c e. Anno 1152 mortuus 150 e

† Petrus Cælestinus, Ordinis Cælestinorum fundator 3 b

Petrus, Cameracensis ep. 681 b c

Petrus, Carnotensis ep. 543 a

Petrus Ludovicus, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filius 154 c

† Petrus Martyr ex Ordine Prædicatorum 333 b, 334 d, 342 c, 343 b, 345 c d, 356 e f, 357 a b, 404 e, 447 d, 485 a. A S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e. Altero ab illata sibi nece anno in Sanctorum numerum adscriptus 85 a

Petrus Salmanticensis, Ordinis Prædicatorum Vicarius in Hispaniæ regnis generalis 346 f, 400 b, 403 b, 418 e, 425 d. Grassante anno 1555 Valentiæ peste, multos ex Valentino conventu alio mitti jussit 314 e, 377 f

Petrus Tudertinus, inter Prætermissos 495 a

† Pharaildis, incertum, an S. Venantii Hannoniensis soror 149 e f

† Philadelphus martyr, X Maii Romano Mrl. inscriptus 491 b c, 602 b d

Philibertus (Emmanuël) Sabaudiæ dux, S. Francisci ægrotantis curam insignem gessit 226 f, 227 a, 277 e f, 279 c

Philippa Ariminensis contracta, per B. Robertum Malatesta sanata 148 d

Philippus Austriacus, Maximiliani I imperatoris filius, Caroli V pater 152 f, 153 a e

Philippus, Coloniensis archiepiscopus, sub quo sacra cujusdam Martyris pignora inventa sunt in æde S. Victoris Sanctensi 25 e, 26 c d, 47 b

Philippus, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filius 154 c

Philippus II, Galliæ rex 47 a

Philippus II, Hispaniæ rex 157 c, 161 e, 168 b, 171 c, 175 d, 181 c, 261 c, 262 f. Varias Sanctorum reliquias ab Ottone Truchses S. R. E. Cardinali accepit 57 b d. S. Crucis particula a S. Francisco donatus 225 e, 276 e. S. Franciscum ad purpuram evehi voluit 182 f, 183 a, 253 e, 281 a. Monsonium evocavit 245 f. Eidem offensus & reconciliatus 207 b d. Usus ejus consilio 213 d e. Litteræ, quas ad S. Franciscum dedit 276 c. Bello impetitus a Gallis 202 a. Instante Bartholomæo de las Casas, varias Indis concessit gratias 324 e f, 326 c. Morbus ejus a S. Ludovico absente cognitus 337 a b; ex quo S. Ludovici precibus convaluit 416 f, 417 a. Ejus convalescentia a S. Ludovico prædicta 473 f. Institit apud Sixtum V, ut instrui processus de S. Ludovico juberet 468 a. Eadem de re iterato Romam scripsit 471 f, 472 a. Mors ejus 478 e

Phillippus III, Hispaniæ rex, ad Paulum V pro Canonizatione S. Francisci supplices litteras dedit 229 e, 230 b, 233 e. Philippum filium in pueritia scapulare candidum gestare voluit ex devotione erga S. Petrum Martyrem & partem scapularis S. Ludovici ab Antistio accepit 447 d e. Litteræ ejus in causa S. Ludovici 473 c d, 474 d e, 475 b c d e, 479 f. Anno 1621 obiit 481 a

Philippus IV, Hispaniæ rex, S. Ludovici Canonizationem iteratis litteris ursit 480 d e. In pueritia incommodo quodam S. Ludovici meritis liberatus 447 d

† Philippus Nerius, B. Alexandro Saulio conjunctissimus 819 d e

Philippus presbyter, in patriarcham CPolitanum, defuncto Attico, a nonnullis expetitus 628 a, 629

† Philippus, Trallensium in Asia episcopus, inter Prætermissos 491 d

Philocyrus, ethnicorum manibus S. Zenaïdis precibus ereptus 503 e,, 507 f, 508 a b c

Phocas imperator Orientis 563 e

Photinus hæreticus 595 b

† Piatus martyr Tornaci 516 b

Picaza (Gratia) S. Ludovicum pro mariti sui salute non frustra deprecata 443 a

Picus de Mirandula (Ludovicus) Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

† Pierius, presbyter Alexandrinus, inter Prætermissos 8 d

Pignatellus, S. R. E Cardinalis, causam Canonizationis S. Ludovici S. R. Congregationi examinandam dedit, retulitque Pontifici ex sententia Congregationis ad Canonizationem posse procedi 480 c d

Pimentel (Martinus de) Tavaræ marchio, audita S. Francisci concione, aulæ valedixit 189 e

Pinellus, S. R. E. Cardinalis, examinato S. Ludovici Processu speciali, beatificari illum posse ex S. R. Congregationis sententia ad Paulum V retulit 476 a

Pinerius (Antonius) Mirandensis episcopus, Brigantinum Societatis collegium condi postulavit 216 e

Pinetus (Rodericus) episcopus Portuensis, S. Franciscum ad populum verba facere jussit 208 d

Pinguentos (Joannes de) conventum PP. Prædicatorum Valentinum suis virtutibus miraculisque illustravit 307 c d

Pioltinus (Joannes Baptista) Ordinis Barnabitarum, B. Alexandri Saulii adjutor 821 d, 823 d

Pinto (Joannes) Sinarum ep., bina S. Ludovici miracula approbavit 466 f

Pipinus, Martelli filius, Franciæ rex 130 b, 132 c e. S. Venantio S. Itisbergam filiam erudiendam tradidisse fertur 128 e. Non probatur ejus cum S. Venantio Hannoniensi consanguinitas 131 a. Ejus bella 677 f, 678 c, 682 e

Pippinus, Caroli Magni filius, Italiæ rex 86 d

Pippinus Herstallus 676 b c

Pius (Carolus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

† Pius martyr, e sociis SS. Cassii & Florentii 48 f

Pius II Papa quemdam principem, qui patri rebellis fuerat, inter Sanctos referre noluit 354 e

Pius IV Papa Cardinali Estensi, in Galliam legato, Lainium comitem dedit 263 a. S. Franciscum Romam evocavit 209 c d, 262 f, benigneque suscepit 210 a b, bis ad purpuram evehere voluit 183 b, 253 e. Usus est S. Francisci consilio 213 e, 264 f. Ejus de S. Francisco, Societatis Generali, vox 211 d, 264 b

† Pius V Papa Ottoni Truchses permisit, ut varias Sanctorum reliquias Philippo II regi Hispaniæ mitteret 57 b. Joannem Brillendunensem Canonicum Regularem cultu sacro coli indulsit 136 f, 137 a. Humiliatos exstinxit 274 d. Ejus adversus Turcas molimina 275 c d. Eorum progressibus obstitit 224 b. Quosdam Societatis patres conventui Augustano interesse voluit 218 b. Benevolus in Societatem ibid. c d e, 265 d & seq. Ejus de Azevedio aliisque Societatis Martyribus judicium 222 a. Magni S. Franciscum fecit 233 e. Eum Cardinali Alexandrino legato comitem addidit 224 c, 226 c, 232 f, 233 d, 275 c, 276 b. Oviedum ad Japonas Sinasque destinavit 265 b. Falsum de Societatis instituto, vestituque commutandis rumorem redarguit 266 b. S. Franciscum ad Cardinalatum suscipiendum adigere voluit 183 b, 253 e. Pœnitentiariæ collegium eidem administrandum commisit 217 e. Ejus jejunia 287 a. Augeri sibi dolores & patientiam petiit 350 d, 351 e. Aleriensi ecclesiæ B. Alexandrum Saulium præfecit 814 c. Virtutes ejus & merita magni fecit 829 c. Sanctis a Clemente XI adscriptus 266 c

Pla (Violanta Ludovica) brachiorum usu S. Ludovici ope donata 454 b

Placidia, Valentiniani III filia, nupta Olybrio, & Julianæ, Areobindi conjugis, mater 631 d e f, 632 a

Plaza (Joannes) S. J., vice S. Francisci ad Romana comitia missus 205 a

Pleckere (Adrianus) pedum vigorem S. Gummari meritis recuperavit 695 f, 696 a b

Poggius (Joannes) Pontificis in Hispaniam legatus 182 f, 253 e

Polancus, Societatis vicarius a S. Francisco constitutus 224 c

Polignac (Melchior de) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Polus (Franciscus) gravi oculorum catarrho S. Ludovici meritis liberatus 444 d c

Polychronius, ep. Verodunensis 597 f, 598 b

Pomerie (Petrus de) membrorum usum S. Gummari meritis recepit 695 c d

Pompeius Pompeiopoli in Cilicia nomen dedit 564 d

† Pomponius, Neapolitanus ep., S. Mariæ ecclesiam exstruxit 673 a

Poncet (Antonius Joannes) tumore brachii, invocato S. Ludovico, liberatus 466 c

Pons (Michaël) eremita S. Ludovici faciem splendentem vidit 407 c; febre per eumdem liberatus 435 e f

Pontaureus (Petrus.) Vide Fontoura.

Ponz (Martinus) supremi concilii Aragoniæ Regens, S. Ludovico, cum sacro Viatico muniretur, adfuit 346 d

† Poppo abbas reliquias Malmundarii servatas reclusit inspexitque 542 b

Poppo, ecclesiæ metropolitanæ Coloniensis œconomus 789 a c

Poppo, Ottonis I sacellanus, quam visionem habuisse dicatur 723 d & seq.

Porsina (Lucas) presbyter, 418 f, 420 a, 422 e

Portero (Joannes) brachii tumore per S. Ludovicum liberatus 438 f

Portero, malo manus, invocato S. Ludovico, liberatus 364 d

Portillus (Hieronymus) S. J., in Peruviam missus 219 a, 268 c. S. Francisci faciem instar solis splendentem vidit 285 a

Portina (Lucas) S. Ludovicum & B. Nicolaum Factorem magna luce circumfusos vidit 407 e f

Portocarrero (Ludovicus) S. R. E. Cardinalis, Caroli II Hispaniarum regis nomine S. Ludovici Canonizationem petiit 487 b. Bullæ Canonizationis ejus subscriptus 488 b

Possevinus (Antonius) S. J. Avenionensi collegio præfectus 217 f. Calumniis falso appetitus 218 d; a Pio V vindicatus 266 e

Posthumianus, præfectus prætorio sub Theodosio I 617 c

Potentinus, episcopus Uticensis 638 e

Pou Catalano (Melchior) Ord. Præd. in Aragonia Provincialis 373 a

Primus (Ludovicus) Ordinis Prædicatorum 396 d, 404 d. P. Vincentio Justiniano Antist in causa S. Ludovici substitutus 302 b. Sebastiani regis Lusitaniæ cladem ex S. Ludovico audivit 334 e, 416 e: quo item die hic moriturus esset 337 b c; uti & Christum sibi aliquando visum 341 c. In causa S. Ludovici Informationes varias judicibus obtulit 472 f

Priolus, dux Venetus, a Turcis Nicosiæ occisus 276 a

Prisienovius (Guilielmus) Olomuciensis episcopus, collegii Societatis Olomucii, & tirocinii Brunensis fundator 217 c, 270 a, 272 c

† Probus martyr, inter Prætermissos 8 a, 10 f, 11 b e

† Probus, Veronensis episcopus 87 a

Proclus presbyter, in patriarcham Constantinopolitanum, defuncto Attico, a nonnullis expetitus 628 a b c. In episcopum Cyzicenorum ordinatus ibid f, 629 a d

† Proculus, Veronensis episcopus 85 f, 86 b b e, 87 d

Pruvost (Paulus) Ariensis pastor & decanus, transferenda S. Venantii Hannoniensis ossa inspexit 133 b

Psalmæus (Nicolaus) Verodunensis episcopus, Verodunense Societatis collegium condidit restituitque 217 f, 269 f, 272 c

Ptolemachus & fratres ejus martyres, inter Prætermissos 6 b

Publio ductor S. Tarachum militia solvit 567 d

Puer anonymus, S. Ludovici meritis ad vitam revocatus 460 f, 461 a

Pujades (Agnes) rosario a S. Ludovico donata 457 f

Pujades (Isabella Vincentia) acuta febre S. Ludovici ope liberata 458 a, 479 e, 486 e

† Pulcherius, S. Cannico familiaris 645 b d e f

Punter (Gaspar) Dertusensis episcopus, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Puteus (Petrus) canonicus Conchensis, Conchensi Societatis collegio initium dedit 214 d

Q

Quadrado (Petrus) collegio Societatis Methymnæ-Campi beneficus 186 b, 215 a

Quartada (Magdalena) invocato S. Ludovico, filium convulsionibus liberatum vidit 446 a

Quenburga, Cearli Merciorum regis filia, Osfridi & Eadfridi mater 103 b, 111 d

Querelinus anachoreta, inter Prætermissos 491 e f

Quignones (Manzanedus de) Rotæ auditor, causæ S. Ludovici sub Gregorio XV examinator 301 e f

Quignonia (Teresia) Montis-Acuti comes, Palentinum collegium Societatis condi impetravit 214 f

Quintasius, Mutecitanus ep., quis 12 f, 13 a b e

Quintilius Varus, a quo nonnulli tradunt nomen invenisse pagum Vorsseberg 30 c

Quirinus anachoreta. Vide Querelinus.

Quiros (Ludovicus) S. J. in odium fidei occisus 218 f, 268 a, 269 b

Quixada (Ludovicus) Caroli V in S. Justi cœnobio œconomus 200 c, 215 a, 258 e, 274 c

R

Rabassa (Joannes Hieronymus) Processum specialem de S. Ludovico ex lingua Hispanica in Italicam vertit 474 c

† Radegundis, Eugenio III synchrona, hujus jussu visiones suas scripsisse perhibetur 306 d, 308 c

Radelbertus, episcopus Capuanus, in cujus funere orationem habuit S. Paulinus, ejus successor 134 d f

Radulphus, Atrebatensis ep. 47 a

Radulphus, Rotomagensis archiep. 543 a

Ragenarius III, Hagenoënsium comes, Conradum Lotharingiæ ducem fudit 711 a. Ejus cum Lothario Franciæ rege dissidium 728 e f. In exsilium pulsus 730 b f, & seqq., 782 e

Raginfridus, Ansberti frater 638 a

Rainardus, comes Senonicus 739 f, 740 d

Rainerus, Ragenarii Longicolli filius 731 b

Rambertus I, Verodunensis ep. 601 a d

Ramirez (Gaspar) visu S. Ludovici ope donatus 453 a b, 479 d, 486 c

Ramirez (Gesualda Gilda) curru obterenda S. Ludovici ope illæsa servata 486 f

Ramirius (Joannes) doctor Ludovicum Calatajud ad fundandum Ocaniense Societatis collegium impulit 215 c. A S. Francisco Huetum missus ibid. c

Ramirus (Antonius) S. J. theologus, Neapolim missus 217 d

Rumos (Petrus Ludovicus) civitatis Valentinæ Juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

† Ramyrus martyr, inter Prætermissos 491 b

Ran (Joannes) consiliarius regius, pueri, ex lapsu moribundi & S. Ludovici ope sanati, pater 464 d

Ranimirus I, Aragoniæ rex 149 b

Ranimirus, Ranimiri I nepos, monachus primum, dein Aragoniæ rex 150 a

Rasarius (Joannes Baptista) B. Alexandri Saulii magister 809 c

Rasponus (Cæsar) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

Ratherius, Veronensis aliquando episcopus, S. Brunonis Aëp. Coloniensis magister 705 c f, 706 a b, 718 a c d, 719 a, 726 f, 727 a b. Veronensi sede pulsus, Leodiumque translatus 781 d e. Veronensi sedi restitutus ibid s

Raulerius (Franciscus) puellæ, S. Ludovici meritis ad vitam revocatæ, pater 461 a b

Raymundus, Barcinonensis comes, Teresiam Caxal Borgiensi dominio auxit 149 c d

† Raymundus de Pennafort, Ordinis Prædicatorum, pallio mare trajecit 336 b, 338 d, 357 e; a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e

Rebolay (Feliciana de) Ludovici de Romani uxor, peccati occulti a S. Ludovico memor facta 416 c

Redualdus, Anglorum Orientalium rex, S. Edwinum ad se profugum excepit juvitque 109 b f; a suscepta fide defecit 111 f

Regenherus, Redualdi regis filius, in prælio adversus S. Edwinum occisus 110 a

Regibus (Maria de) humore capitis B. Alexandri Saulii meritis liberata 832 c d

Reginaldus, Ord. Præd. 343 b, 345 d

Reginarius, Normannorum dux 679 a c d, 689 d

Regno (Michaël) Caravacense Societatis collegium impetravit 215 f, 269 f

Reguarte (Josephus) S. Ludovici medicus, fragrantiam, ex illius corpore manantem, a se perceptam testatus 348 c d, 410 c d

† Regulus episcopus, in Hetruria cultus 87 e f, 90 e, 93 b c d e. Totilæ jussu occisus 91 f. S. Cerbonii, Populoniensis episcopi, magister 92 a, 96 f, 98 b. Expulsus Africa jussu Trasamundi, Wandalorum regis 93 a, 98 c d

Reichenbachius (Michaël) monachus S. Benedicti in Lorch, varias Sanctorum reliquias dedit Ottoni Truchses S. R. E. Card. 57 a

Reinosso licentiatus S. Ludovicum, cum viveret, velut insignem Dei Servum æstimavit 353 e

† Rembertus, Aëp. Hamburgensis, Coloniensi aliquo se pacto subjecit 743 f

Remiscendis virgo, inter Prætermissos 5 c d

Reolfus, Normannorum dux 679 a c d, 689 d

† Reparata virgo martyr, inter Prætermissos 491 f, 492 a

Reychenstain (comitissa de) abbatissa monasterii S. Cæciliæ Coloniæ varias Sanctorum reliquias dedit Othoni Truchses, S. R. E. Cardinali 56 f

Reynaldus, archiepiscopus Coloniensis 48 a b c. S. Mallosi corpus elevavit 29 b d, 47 c d e f. SS. Cassii, Florentii & sociorum corpora invenit 48 b c

† Reynildis virgo, S. Venantii Hannoniensis soror perperam dicta 129 a b c d

Reynoldus. Vide Reynaldus.

Riarius, patriarcha Alexandrinus, Bonellum Card. Alexandrinum in Hispaniam comitatus 358 e

Ribadineira (Petrus) S. Francisci biographus, ab eodem, cum instaret Generalis Præpositi electio, consultus 211 b

Ribera (Blasius) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 d f

Ribera (Franciscus) Major-domus Indiarum 384 e f, 411 d

Ribera (Joannes de) Aëp. Valentinus, S. Francisco testimonium dixit 181 a. Misit, qui advenientem in Hispaniam S. Franciscum suo nomine salutaret 224 f, 225 a, 276 d. S. Ludovicum ægrotantem in villa sua fovit 299 c. Manu propria cibavit 403 b. Cum sacro Viatico muniretur, adfuit 346 d, 423 e. Eo mortuo, prorupit in lacrymas 351 e. Defuncti corpus amplexus est 352 d. Orationem ejus funebrem habuit 363 e, 434 f. Pingi ejus imaginem, & Processum institui de vita & miraculis jussit 300 f, 304 b c, 359 b, 467 e. Judex commissarius in Processu generali de S. Ludovico a Sixto V constitutus 468 d, 470 c; uti & in Processu speciali a sacra rituum Congregatione 472 c. S. Ludovici Beatis adscripti cultum extendi a Paulo V petiit 477 c. Antistium ad conscribendam S. Ludovici Vitam impulit 307 b; scriptoris hujus funus cohonestavit 293 d

Ribera (Parafan de) phreneticus S. Ludovici ope sanæ menti redditus ac pie mortuus 384 c

Ribera (Perifanus) Neapolitanus prorex, Rhegini collegium Societatis condi postulavit 217 b

Ribera (Vincentius) ex S. Ludovico, ignorare se, unde sibi nummi adferrentur, audivit 393 b

Ricardis (Constantia de) inter Prætermissos 495 b

† Richardus, abbas S. Vitoni 601 a

Richardus, monachus S. Vitoni 600 d

Richardus I, Verodunensis episcopus, S. Sanctini reliquias thecæ inclusit 592 a, 601 d e, 602 d, 603 d

† Richarius, Centulensis abbas, inter Prætermissos 3 b

Richbertus Carpualdum regem occidit 111 f

Riculfus, Rotomagensis episcopus 513 a, 520 e, 522 e f, 533 e. Ejus Charta 523 d & seq. 529 e

Rifos (Raphaël) Ord. Præd. Vicarius Generalis 478 f

Robertus, Francorum rex, S. Aniani Aurelianensem ecclesiam exstruxit 527, 601 a c

Robertus, Mellentinus comes 536 d c

Robertus, Normanniæ dux, Richardi II filius 530 f, 531 b

Robertus Pisanus, Parisiis S. Mariæ canonicus, eo reliquias aliquas S. Cerbonii, Populoniensis episcopi, attulit 88 e f

Robertus, Præpositus S. Amati Duaci, reliquias SS. Gereonis, Victoris & sociorum martyrum vel saltem unius ex illis feretro inclusit 47 a

Robertus, Rotomagensis episcopus, SS. Nigasii, Scubiculi & Quirini reliquiis obviam processit 530 e, 531 b

Robertus, Trevirensis Aëp., peste exstinctus 781 b, 783 a

Robles (Petrus Joannes) Engueræ rector, quædam mirabilia S. Ludovici opera in Indiis patrata narravit 325 e. S. Ludovico ob præstitum fratri beneficium gratus 385 d

Roca (Antonius de) latronum princeps, neci datus 164 e

Roca (Jacobus) sensibus, dum confessus de peccatis esset, S. Ludovici ope redditus 418 d e

Rocafolius (Guilielmus) insulæ Majoricæ prorex, collegium Societatis Mons Sion dictum institui postulavit 216 e

Rocca (Franciscus) decanus Gandiensis, Apostolicorum decretorum in erigenda Gandiensi academia exsecutor 171 e

Roccafagli (Isabella de) oculi albugine S. Ludovici ope liberata 463 b

† Rochus, relictis suis, peregre profectus 369 f

Rodericius (Christophorus) S. J., pluribus missionibus clarus 206 a. Segoviam a S. Francisco missus 214 e; contra Valdenses hæreticos a Pio V 218 c, 266 a. Classem fœderatorum adversus Turcas comitatus 224 c, 275 e

Rodericius (Joannes) S. J., primus collegii Triguerensis rector 216 b

Rodericus, Ord. Cist. novitius, inter Prætermissos 495 c d

Rodiglia (Hieronymus) pueri, a surditate S. Ludovici ope sanati, pater 465 b

Rodriguez (Alphonsus) S. J. laïcus, de sociorum salute revelationem habuit 219

Rodriguez (Christophorus) purpureis maculis S. Ludovici ope liberatus 443 a

Rodriguez (Emmanuël) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Rodriguez (Ludovicus) Azevedii sociis perperam immixtus 220 c

Rodulphus II imperator 159 c

† Rogatianus martyr, apud Namnetas passus 61 a

Rogerius (Joannes) S. J., in Floridam a S. Francisco missus 215 f

Rogis (Joannes de) dein episcopus Agrigentinus, S. Ludovicum, cum viveret, insignem Dei Servum censuit 353 e, 355 b

Rohingus, S. Willibrordo beneficus 676 d

Roias (Franciscus) S. Francisco Romam abeunti comes 173 f

Roias (Joannes de) Vide Rogis.

Roig (Joannes Laurentius) variis morbis S. Ludovici ope liberatus 450 e f, 451 a

Roig (Laurentius) febre per S. Ludovicum liberatus 438 a

† Romanus, abbas Jurensis, monasterii S. Claudii conditor 624 a

Romanus (Alphonsus) S. J., S. Franciscum turbarum Cæsaraugustæ excitatarum certiorem fecit 198 b, 199 c

Romanus, Roffensis episcopus in Cantia, cui substitutus fuit S. Paulinus archiepiscopus Eboracensis, in Cantiam profugus 103 c, 107 d e, 114 b e

Roricius, Usetiensis ep., S. Firminum ad sacros ordines promovit 636 c, 640 d, 641 b. Inter Prætermissos 495 d

† Rosa a S. Maria, una cum S. Francisco in album Sanctorum relata 231 e, 234 a

Roselli (Isabella) peste S. Ludovici ope liberata 462 c

Rospigliosius (Jacobus) S. R. E. Gardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

Rotbertus, comes Trecensis, castrum Divionense occupavit 739 e, 741 a

Rotbertus, S. Brunoni archiepiscopo Coloniensi inimicus 742 a. Quis verosimillime fuerit ibid. b

Rothardus, Cameracensis ep. 677 d

Rotula (Ambrosius) Ord. Barnabitarum, B. Alexandro Saulio morienti adfuit 827 b, 828 f

Rotundus (Christophorus) S. J. laïcus, in odium fidei occisus 218 f, 268 a

Roveda (Antonia) oculorum hebetudine B. Alexandri Saulii meritis liberata 830 a

Rovera (Carolus) B. Alexandrum Saulium supremo morbo laborantem hospitio excepit 827 b

Roxas (Dominicus) hæreticus sensa sua S. Franciscum celavit 207 c e

Roxas (Joannes de) Vide Rogis.

Royas & Sandoval (Christophorus de) Cordubensis antistes, collegii Cordubensis ecclesiæ primum lapidem posuit 216 b

Rubertus Victorii (Carolus) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

Rubeus (Alexander Hippolytus) S. R. E. Card. 818 c

† Rubianus, Comensis episcopus, cui Urbanus II altare Comi consecravit 634 b. Solenni supplicatione honoratus ibid. e

Rudolphus, abbas Trudonopolitanus, obtentas a Coloniensibus sacras S. Gereonis, ut credebatur, reliquias Trudonopolim misit 53 c d c. Ejus de inventione corporum aliquot Martyrum Coloniæ epistola 58 & seq. Expulsus cœnobio suo & factus abbas S. Pantaleonis 58 b

Rudolphus Normannus. Vide Reolfus.

Rufinianus a S. Gregorio I Papa S. Augustino, Anglorum apostolo, in subsidium missus 104 e, 105 b

Ruigi (Violanta) manus & brachii dolore S. Ludovici ope liberata 463 a b

Ruis (Maria) febre S. Ludovici ope liberata 450 b c

Ruitius (Alphonsus) S. J., provinciæ Romanæ præfectus 224 b

Ruitius (Ludovicus) S. J. laïcus, in insulas Canarienses missus 219 a

Ruiz de Corella (Hieronymus) Lucretiæ de Gralla gener, translationi S. Ludovici interfuit 363 f

Ruiz de la Camara (Didacus) Methymnensis abbas, templi collegii Societatis Methymnæ-Campi fundamentum exorsus 186 b

Ruiz (Ferdinandus de) comes Lemosii & Sarriæ marchio, Catharinæ S. Francisci neptis maritus 159 b

Ruiz (Ferdinandus) ex avis paternis Eleonoræ S. Francisci conjugis, maritus Violantis, Sanctii IV Castellæ regis filiæ 158 c

Ruiz (Hieronyma) cruris fistula S. Ludovici ope liberata 465 d

Ruiz (Ludovicus) S. J., in insulas Canarias missus 267 b

Rumoldi (Jacobus) S. Gummari meritis auditum recepit 690 d

† Rumoldus martyr, Mechliniensium apostolus 676 c, 677 f, 678 b. S. Gummaro familiaris ibid. c, 685 d c f

Ruuio (Anna) sparsis per corpus ulceribus, invocato S. Ludovico, liberata 446 f, 447 a

Ruvius (Melchior) secretarum partium dolore S. Ludovici ope liberatus 440 f, 441 a

S

Sa (Emmanuël) S. J., S. Francisco Romam abeunti comes 173 f. Concionator Pontificius 218 d, 265 f

Saavedra (Petrus) S. J., Asturiæ apostolus 205 d, 208 a, 261 f. S. Franciscum Romam comitatus 209 e, 262 f. Præscivit electionem ejus in Generalem Societatis 211 b c, Palentini collegii primus rector 214 f

† Sabas, abbas in Palæstina 561 f

Sabater de Marco (Beatrix) ab ambusto pede per S. Ludovicum sanata 461 e f

† Sabbas, a Saracenis interfectus 604 f

Sabellus (Paulus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 489 d

† Sabinus eremita, inter Prætermissos 4 d

Sacratus, Causæ Canonizationis S. Ludovici examinator 478 e; a Gregorio XV ad Cardinalatum evectus 301 f, 480 b

Sacripantes (Josephus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Saffaracus, Parisiensis episcopus, e sede dejectus 638 f

Sagarra (Joannes) claudum gressu, & filiam suam visu S. Ludovici meritis donatos vidit 444 a, 479 d

Saias (Catharina) uberum malo vestium S. Ludovici frusto liberata 361 e f, 451 f

Sala (Franciscus) Ord. Præd plagam S. Ludovici cruris curare solitus, nullum inde fœtorem expertus 438 d

Sala (Joannes) cujus uxor a febre & lethargo S. Ludovici ope sanata fuit 465 b

Saladobas, Æthiopum rex 607 a

Salas (Dominicus) gangræna S. Ludovici ope liberatus 465 c

Salas, ex Ordine Præd., PP. Societatis Jesu propugnator 199 b

Salazar (Martinus) cruris malo S. Ludovici ope liberatus 465 a

Salazar (Petrus de) S. Ludovicum inter Indos ægrotantem domo sua recepit 321 d

Salazarius (Gaspar) S. J. primus collegii Marcenensis rector 216 b

Salernus (Joannes Baptista) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 f

† Salesius (Franciscus) magni fecit S. Franciscum 233 e, 266 d

Saliglias (Margarita) Ord. S. Claræ, S. Ludovicum sibi apparentem habuit 463 e f

Salinas (Martinus) S. J., Placentiam a S. Francisco missus 193 c

Saliutri (Petrus) inter Prætermissos 495 b

Salmeron, S. J., concilio Tridentino interfuit 193 b, 210 c, 245 d, 263 b, 268 e. A S. Francisco, cum Generalis Præpositi instaret electio, consultus 211 b. Concionator Pontificius 265 f

Salon (Michaël) Ord. S. Augustini, S. Ludovici sepulturæ interfuit 432 f

Salone (Isabella Joanna) fistula S. Ludovici meritis sanata 430 d e, 479 c, 486 c

Salsedo, S. J. in Mexicum profectus 219 c

Salvador (Anna) brachii tumore S. Ludovici ope liberata 454 c d

Salvatore (Hieronymus) apoplexia, invocato per ejus matrem S. Ludovico, liberatus 446 d

Salvatore (Joannes) pedum usu S. Ludovici ope donatus 455 a b c

Salvinus, episcopus Verodunensis 597 f, 598 b

Salzado. Vide Salzedo.

Salzedius (Franciscus) eques, S. Teresiæ familiaris 201 f

Salzedo (Rodericus) 332 e, 333 c, 334 b, 335 c, 399 c, 400 a b. S. Ludovico occultorum notitiam fuisse expertus 331 b c, 398 d e. S. Ludovico, cum sacro Viatico muniretur, adfuit 346 e. Mortui corpus veneraturus accessit 351 f

Sampson, Caroli Gandiæ ducis domesticus, ad S. Franciscum missus 285 b

† Samuël martyr, Ord. Minorum, inter Prætermissos 8 a b

Sances de Ayala (Christophus) invocato S. Ludovico, testamentum, frustra quæsitum, continuo reperit 431 b c

Sanchez (Ferdinandus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Sanchez, theologus insignis, S. Francisci exemplo Societatem ingressus 178 d & forte 186 c, 252 e

Sanchius (Joannes) S. J., in Mexicum missus 268 d

Sanchius (Petrus) S. J., in Mexicum missus 268 d

Sancius (Baptista) S. J., Hispali magno fructu versatus 216 a

Sancius (Petrus) S. J., Novæ Hispaniæ præfectus 224 b

Sanciz (Franciscus) in Indiis præfectus, S. Ludovici inopiam misertus 385 e f, 386 b c. Innocentiæ ejus vindex 411 e

Sanctacrucius (Alphonsus) Caroli V & S. Francisci in re mathematica magister 160 b, 239 f

Sanctia, Alfonsi II regis Neapolitani filia notha, nupta Joffredo Borgia, principi Squilacensi 152 f

Sanctius comes, Ranimiri I Aragonum regis filius 150 b c

Sanctius (Joannes) S. J., a Calvinistis, occisa sociorum ejus turba, servatus in vivis 220 b, 271 f

Sanctius (Joannes) S. J., in Mexicum missus 219 c

Sanctius, Ranimiri I Aragonum regis filius & successor 150 c

Sanctius (Petrus) S. J. provinciæ Mexicanæ Provincialis 219 b

Sandovalius (Alfonsus) S. J., Ocaniæ theologiam docuit 215 c

Sandovalius (Bernardus) S. R. E. Cardinalis & archiepiscopus Toletanus, judex in Processu de virtutibus & miraculis S. Francisci 229 e

Sandovalius (Christophorus) Ovetensis episcopus, Asturum sollicitus 205 d e, 261 e

Sandovalius (Franciscus) Lermæ dux, S. Francisci ex Isabella filia nepos 159 b, 178 f, 179 a & alibi. De Avi sui virtutibus & miraculis Processum institui obtinuit 229 d. Pro ejus Canonizatione supplices ad Paulum V litteras dedit, & templum Avo suo Matriti condere statuit 229 e f

Sandovallus (Joannes) Philippo II regi a cubiculis, S. Francisci ex filia Isabella nepos, marchio de Villamicar 159 b, 238 b

Sanfelice (Franciscus) civitatis Valentinæ Juratus 467 f

S. Georgio (Masacarius) febre B. Jacobi Alemanni intercessione liberatus 802 c

San-Joannes, Societatis candidatus, in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 272 a

Sans (Catharina) crurum dolore S. Gummari meritis liberata 693 e

Santacrucius (Marcellus) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Santanderus (Ludovicus) collegii Segoviensis S. J. rector 161 c. Quantum a dignitatibus S. Franciscus abhorreret, testis 183 c. In bonam spem futuri collegii a S. Francisco erectus 207 a, 214 c. Concionator in primis nobilis ibid. e

Sanz (Lupus) Garziæ Infantis filius 150 c

Sanz (Michaël) scrofulis, apposito ejus collo tunicæ S. Ludovici frusto, liberatus 361 e

Sapaudus, Arelatensis Aëp., Pontificis vicarius in Gallia 641 f

Sapena (Isabella) spina faucibus inhærente S. Ludovici ope liberata 365 d, 452 c d

Sapuerta (Joannes Andreas) diuturnis animi deliquiis S. Ludovici meritis liberatus 444 c d

Saragossa (Petrus Joannes) male affecto Catharinæ Guilielmæ digito frustum habitus S. Ludovici felici successu applicuit 463 d

Saragozza (Joannes) Ordinis Prædicatorum tiro 404 d. S. Ludovici fragrantiam expertus 510 c. S. Ludovici reliquiis ab Isabella Mires donatus 442 d. S. Ludovici reliquias convulsionibus agitatæ applicandas cum successu dedit ibid. e

Satorres (Gregorius Joannes) scapulare, quod S. Ludovico commodarat, mirum fragrasse in modum, expertus 349 b, 425 c

† Saturninus, Veronensis ep. 86 d

† Satyrus, a S. Ambrosio fratre laudatus 280 f

Savallius (Sanctius) S. J. laïcus, pro fide occisus 218 f, 268 a

Saulia (Cornelia) B. Alexandri soror, Alexandri Brivio equiti nupta 810 e

Saulia (Lucia) B. Alexandri soror, Annibali Visconti nupta 810 e

Saulia (Paula Antonia) B. Alexandri soror, sanctimonialis Dominicana 810 e

Saulius (Antonius) S. R. E. Card., B. Alexandri patruëlis 821 c

Saulius (Carolus) B. Alexandri frater 810

Saulius (Dominicus) B. Alexandri pater 809 b

Saulius (Franciscus) B. Alexandri frater 810 d

Saulius (Hieronymus) Aëp. Genuensis, PP. Societatis Genuam evocavit 175 f

Scheppere (Petrus de) cruris sanie S. Gummari meritis liberatus 694 e

Schottus (Bernardinus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Schrettelius (Philippus) inter Prætermissos 495 b

Schrikin (Barbara) inter Prætermissos 495 b

Sciaverio (Jacobus) S. Ludovici in Indiis socius 386 c

Scrivanus (Gregorius) S. J., a Calvinistis in odium fidei occisus 220 b, 271 e f

Scuts (Elysabeth) clauda, S. Gummari meritis sanata 693 e

Sebastianus, Lusitaniæ rex 187 e, 202 f, 203 b, 208 c, 225 e f, 226 a, 261 f. Collegium Fluminis Januarii suis sumptibus erigi curavit 217 b. In prælio cæsus 262 a, 263 d. Obviam factus S. Francisco 277 b. Necem ejus & cladem absens cognovit S. Ludovicus 334 b, 338 b

Sebastianus, Ordinis Barnabitarum conversus, calculi malo B. Alexandri Saulii meritis liberatus 330 b c

Sebastus spiculator Acta proconsularia Passionis SS. Tarachi, Probi & Andronici pretio vendidit 565 d

Sedennius S. J., in Mexicum profectus 219 c

Sedna, vir nobilis, a S. Patricio ad fidem conversus 644 b

Segriana (Hieronyma) ex Catharina Donat, mortuam se fuisse, audivit 460 b

Segura (Joannes) S. J., cum aliquot sociis in Florida ex odio fidei occisus 218 f, 267 d, 268 a, 269 b

Selimus, Turcarum imperator, Venetis infestus 275 c

Sellarius (Hieronymus) pueri, febribus & pustulis B. Alexandri Saulii meritis liberati, pater 832 c

Senator, regis Luitprandi consanguineus 830 e

Sepulveda (Joannes Genesius) juris-consultus, Hispanorum adversus Americanos protector 324 f, 326 c

Sequeyra (Emmanuël de) S. J. primus Materiensis collegii rector 217 a, 273 f

Sequierus (Dominicus) episcopus Meldensis, novæ hierothecæ os femoris S. Sanctini inclusit 603 a

† Serenus conf. 5 d

Serenus, incertæ sedis episcopus, inter Prætermissos 5 c

Sergius III Papa, quid de Bremensi ecclesia statuerit 744 b c

Serranus (Jacobus) Prior Valentinus, S. Ludovico, in Indias Occidentales profecturo, viaticum sese daturum negavit 320 a, 381 e

† Servulus conf., a S. Gregorio memoratus 244 c

† Severinus abbas, Noricorum apostolus, inter Prætermissos 2 b

† Severinus, Coloniensis Aëp. 31 b, 40 c, 41 d, 43 a, 596 c

Severus, S. Bassiani in condendo monasterio adjutor 80 e, 81 b c

Sfortia (Fredericus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Sfortia (Franciscus) dux Mediolanensis, hujus nominis II 809 b

Sibertus, Anglorum Orientalium rex 112 a

Sien (Joannes) claudus, S. Gummari meritis sanatus 695 e

Siffridus, Aëp. Trevirensis, statuit, ut S. Victoris martyris translatio die XXX Octobris celebraretur 45 c

Sigebertus, Austrasiæ rex, parthenonis Castrilocensis fundationem auxit 733 f

Sigerus, Præpositus Liranus 675 b d, 682 b d.; ut S. Gummari Vitam scriberet, Theobaldo auctor fuit 682 b

Sigewinus, archiepiscopus Trevirensis, instauratam S. Victoris martyris ecclesiam consecravit 44 b

† Silaus, ep. Hibernus 705 d

Silicæus, Toletanus ep., Ocaniensi Societatis collegio obstitit 215 c

Silva (Gomezius de) S. Francisci litteras Philippo II dedit 207 d

† Silvester I Papa 12 f, 13 a, 37 f, 41 b

Simarra (Angela) pro mariti sui Josepho del Campo salute apud S. Ludovicum sollicita 416 a. Vide etiam Cimarra.

† Similianus. Vide † Similinus.

† Similinus, Namnetensis ep. sec. IV 62 d

† Simplicius, Veronensis episcopus 86 c d,

Siria (Petrus) hernia S. Ludovici ope sanatus 454 f

† Siricius Papa 625 a

Sirletus (Guilielmus) S. R. E. Card., S. Francisco amicitia junctus 210 c

Sisinnius, Novatianorum ep. 611 b, 614 e f, 615 c d

Sisinnius Papa 654 f, 659 e

Sixtus II Papa 667 d, 668 c, 669 b, 670 e

Sixtus V Papa Processum generalem de S. Ludovico institui jussit 468 d & seq. B. Alexandri Saulii virtutes & merita magni fecit 829 c. Moritur 471 f

Soler (Andreas) judex Oriolensis, pro causa S. Ludovici Romam scripsit 474 b

Soler (Raphaëla) digiti pedisque doloribus S. Ludovici ope liberata 449 a b. Splendorem e corpore S. Ludovici prodeuntem vidit 430 b c. SS. Vincentii Ferrerii & Ludovici reliquias ægro feliciter applicuit 440 e f; idem suasit sorori suæ successu pari 441 a; item puellæ, dentibus orbæ, ut S. Ludovici sepulcrum viseret457 e

Solerius (Michaël) S. J., de sociorum salute revelationem habuit 219 f

Solierus (Fernandus) S. J., Segoviam a S. Francisco missus 214 e. Febre ab illo liberatus 285 c

Solierus (Franciscus) Segoviensis archipresbyter, in collegium Segoviense beneficus 214 e

Solimannus, Turcarum imperator, Melitam terra marique obsedit 211 f, 264 c

Soliz (Gabriël de) S. J. laïcus, in odium fidei occisus 218 f, 268 a, 269 b

Soncino (Ambrosius de) Ordinis Prædicatorum, Vitam B. Jacobi Alemanni scripsit 793 a

Soncino (Vincentius de) Ord. Præd., maxima febre B. Jacobi Alemanni intercessione liberatus 802 c

Sora (Joannes.) Vide Soria (Jacobus)

Soria (Jacobus) pirata Calvinista, S. J. missionariorum classem in odium fidei trucidavit 220 a & seq., 271 a b c d e

Sosa (Beatrix de) S. Francisci consobrina 165 e

† Sosius martyr 12 d

Soto (Dominicus) ex Ordine PP. Præd. insignis theologus, ad Caroli V matrem moribundam evocatus 195 f

Spada (Joannes Baptista) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 f

Specchio (Eugenia) splendorem e corpore S. Ludovici prodeuntem vidit 430 c. Pedis dolore ejus ope sanata 449 f

Sperantia, Jacobi Nager filia, stomachi malo S. Ludovici ope liberata 456 e

Sperantia, Joannis Marco ancilla, quam monacham haud fore, etsi conclusum negotium esset, prædixit S. Ludovicus 415 f

Sperantia, Petri Tudo filia, sanguinis vomitu S. Ludovici meritis liberata 360, 431 c

Speranza, scrofulis S. Ludocivi attactu liberata 334 f, 335 a

Spiga (Petrus) S. J., aditum in Sardiniam Societati aperuit 216 e

Spina (Beatrix) mulierem ambobus brachiis contractam ad sepulcrum S. Ludovici sanatam fuisse testata 354 d

Spina (Catharina) S. Ludovicum occultorum notitia præditum experta 416 c d. S. Ludovici rosarium possedit 439 d

Spina (Joanna Angela) aposthemate S. Ludovici ope liberata 265 a

Spinosa (Michaë) episcopus Marrochianus 351 a. S. Ludovico, cum sacro Viatico muniebatur, adfuit 346 d, 423 e, 427 d. Missam in ejus exsequiis celebravit 352 f, 432 c. Erga illum devote affectus 353 e. Translationi corporis S. Ludovici interfuit 363 e, 434 f. Processum de Miraculis illius instruxit 359 b. Ora cinguli visum Religiosæ restitutum vidit 362 b, 448 a. Reliquiis ejusdem in aliorum morbis feliciter usus 450 b d. Testimonia de vita & miraculis S. Ludovici excepit & examinavit 467 e. Judex commissarius in processu speciali de eodem a sacra Rituum Congregatione nominatus 472 c

Spinosa, S. R. E. Card. 225 e. S. Francisco felicem in Hispaniam adventum gratulatus 224 e, 276 c. Collegium Segunti Societati condere meditatus, sed morte, ne id efficeret, præpeditus 215 f

Spinula (Gregorius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Spinula (Julius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 b

Spinula (Nicolaus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Spinula (Thomasia) B. Alexandri Saulii mater 809 c

Spoletus (Antonius) surarum dolore B. Alexandri meritis liberatus 829 f

Stella (Marcus Antonius) febre lethifera S. Ludovici ope liberatus 365 e

Stephano (Josephus) canonicus Segobrigensis S. Ludovici laudator 339 d

Stephanus, conversus Ordinis Prædicatorum, mulam, qua iter agebat, B. Jacobi Alemanni intercessione sanatam vidit 803 b d

Strada (Franciscus) S. J. 208 d, 215 d. S. Francisco Romam abeunti comes 173 f, 181 e, 247 e. Aragoniæ provincialis 190 b

Strada (Ludovicus) Ord. Cist., Hortensis abbas, PP. Societatis propugnator 199 c

Strada (Renaldus) erga Ticinense Ord. S. Augustini cœnobium beneficus 805 a

Struyne (Walterus) hydrops S. Gummari meritis sanatus 691 c

Struyssens (Nicolaus) S. Gummari meritis membrorum usum recepit 690 b c

Suarez (Antonius) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 c

Suarez, familiæ de Melo caput 158 c

Suarez (Joannes) Hispalensis collegii rector 193 a. Placentiam a S. Francisco missus 193 c; Hispalim 194 d e, 258 a b. Magno illic fructu versatus 216 a. Quædam illi S. Franciscus prædixit 226 d, 285 c

Suarez (Ludovicus) S. J., novam domus professæ ecclesiam Matriti condi curavit 230 a

Suarez (Martinus) Ord. Præd., S. Ludovico Belgidam eunti comes 379 d

Suarius (Jacobus) S. J., classi Christianorum adversus Solimannum, Melitam obsidentem, expeditæ adjunctus 211 f

Succia (Antonia) B. Alexandri Saulii meritis febre & vomitu liberata 832 e f

Sugner (Alphonsus) civitatis Valentinæ Juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Surianus (Hieronymus) Societatis theologus, Neapolim missus 217 d

† Susanna, SS. Eliphii & Eucharii martyrum soror, inter Prætermissos 496 a b

† Syagrius, Veronensis episcopus 87 a

Sylva (Ruisius Gomesius de) 225 c. Carolum V in expeditione Gallica una cum S. Francisco secutus 161 e. Felicem huic in Hispaniam adventum gratulatus 224 e

Sype (Henricus van den) hydrops, S. Gummari meritis sanatus 693 c

T

Tablares (Petrus) 190 e. S. Francisco Romam abeunti comes 173 f, 250 b. Abeuntibus Cæsaraugusta sociis, ad senatum verba fecit 198 b

Taborinus (Sebastianus) in causa Canonizationis S. Ludovici notarius 478 e

Tafaglia (Carolus) Ord. Præd., a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 347 e f

Tapia (Joannes) S. Francisco, in Generalem Societatis electo, litteras gratulatorias Valentia misit 211 f

Tarachus, in encyclicis de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteris memoratus 566 a

† Taracus martyr, inter Prætermissos 8 a, 11 a bc

Tarasius, e laïcorum gradu ad dignitatem episcopalem evectus 608 c

Tarino (Joannes) Ord. Prædicatorum, mulieri a dæmone possessæ aliquid ex habitu S. Ludovici prospero successu admovit 465 c

Tarrega (Anna) Mariani, S. Ludovici meritis ad vitam revocati, mater 459 c

Tartari (Thomas) arcis Bononiensis præses 794 c

† Taso, S. Paldonis propinquus, fit abbas S. Vincentii 660 b. Moritur 660 c

Tate. Vide Edilburga.

† Tatianus, cognomento Dulas, sec. IV martyr 564 f

† Tato, S. Paldonis propinquus, fit abbas S. Vincentii 659 e. Moritur 660 a, 661 d

Tavera (Didacus de) Giennensis episcopus 182 e

Tavera (Joannes) Toletanus archiepisc. 178 b, 252 e

Tenerius (Bartholomæus) generalis Ordinis Præd. Magister 796 b

Terentianus, sacerdos ethnicus 562 c, 564 c, 582 b, 583 d

† Teresia amicitiam cum PP. Societatis Abulæ iniit 186 c. S. Francisci consiliis usa 201 f. Magni eum fecit 233 e, 266 d; a S. Ludovico ad instituendum suum Ordinem animata 413 f, 484 f

Terez (Joannes) episcopus Dertusensis, judex commissarius in Processu generali de S. Ludovico a Sixto V constitutus 468 d, 470 c, 471 a

Tesseda, Religiosa Ordinis Montis Carmeli, dominum quemdam per S. Ludovicum naufragii periculo eripi in visione vidit 328 a b, 343 b, 345 d, 356 e f, 357 b

Teugarius, cantus magister in cœnobio Sandionysiano 587 a

Teupolus, dux Venetus, Famagustæ a Turcis occisus 276 a

Texeda (Joannes) Ordinis S. Francisci, auctor fuit S. Francisco ingrediendæ Societatis 166 c, 172 b, 250 a. Apud illum morari consuevit 168 b f. A Stephano Almeyda laudatus 172 e. Præscivit S. Franciscum in Generalem Societatis eligendum 211 b

Texeda (Maria) xenodochium Tordesillæ exstruxit 187 e. Balthasaris Alvarezii S. J. sanctitati testimonium dedit 197 c

Texeda (Raphaël) S. J. presbyter, quid de vilitate vestium S. Francisci, adhuc ducis, scripserit 173 b

Teyeda Carmelitana quemdam in periculo submersionis constitutum, eique auxiliantem S. Ludovicum in visione vidit 394 b

Theduidis, delatis Malmundarium S. Nigasii &c reliquiis, sensibus reddita 555 f

† Theobaldus, civis Albensis 647 b

Theobaldus, Lingonensis episcopus 636 d

Theodericus I, Mettensis episcopus, cujus precibus Otho I imperator Hasteriam Valciodoro univit 126 d. S. Brunoni Aëp. Coloniensi ultimæ voluntatis testis fuit 784 d. Eidem moribundo adstitit 785 c, 787 e

† Theodoricus, Andaginensis abbas 734 f

Theodoricus, Aëp. Trevirensis, exequiis S. Brunonis Aëp. Coloniensis interfuit 785 f, 788 a

Theodoricus, B. Jacobi Alemanni pater 793 f

Theodoricus, corporis languore S. Gummari meritis liberatus 693 f, 694 a

Theodoricus, Francorum rex, leges Salicas auxit 674 f

Theodoricus, Lotharingiæ ducis titulo insignitus 129 a. Incertum, an S. Vincentii Hannoniensis pater 129 b c f

Theodoricus, Præpositus S. Mariæ de Gradibus, Colonienses sedavit 59 a

Theodoricus, S. Pharaildis pater 129 f

Theodoricus, Valciodorensis abbas 126 e

† Theodorus, Aëp. Cantuariensis, S. Erconwaldum Londinensem episcopum consecravit 651 f

† Theodorus Graptus, inter Prætermissos 496 e

Theodorus I, Tarsensis episcopus, concilio Nicæno subscriptus 562 c

Theodorus II, Tarsensis episcopus, concilio Chalcedonensi subscriptus 562 e

Theodosius, dux Brigantinus, S. Franciscum honorifice excepit 185 c, 255 e, 262 c

Theodosius I imperator 631 b. Erga Apollinaristas indulgens 609 f. Bellum adversus Maximum tyrannum gessit 610 e. Synodum Constantinopolitanam anni 381 convocavit 611 e. Nectarium laïcum in episcopum Constantinopolitanum elegit 612 a. Novatianis non favit 616 f Binæ ejus leges adversus hæreticos 617 e f

Theodosius Junior imperator, Ciliciam in I & II partitus 562 a

Theodotus, Antiochenus ep. 628 d

† Theodulus, a Saracenis interfectus 604 f

† Theophanes, metropolita Nicænus, inter Prætermissos 496 d e

† Theophilus, S. Gereonis sociis a quibusdam adnumeratus 54 b c

† Theophilus monachus confessor, inter Prætermissos 3 f, 4 a b c

† Thomas, abbas Ferfensis, adire solitudinem S. Paldoni suasit 653 c f, 654 a b c d, 656 c d, 657 f, 657 f, 658 a c d f, 659 c

† Thomas Aquinas, a S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e. Cælesti fragrantia præditus 410 b. S. Ludovico apparuit 484 b

† Thomas a Villanova, Ordinis S. Augustini, a S. Francisco Romam abeunte visitatus 173 e. Anno 1555 mortuus 314 d

Thomas, Joannis Gandiæ ducis III ex Francisca de Castro filius, Aëp. Cæsaraugustanus 154 c

Thomas, Rodoniensis Prior, capsam fabricari S. Quirini martyris reliquiis asservandis jussit 543 d

Thomas sacerdos, B. Alexandro Saulio familiaris 825 c

Thyrsus diaconus, martyr Augustoduni 511 d

Tibaldus (Joannes Baptista) fascino B. Alexandri Saulii meritis liberatus 831 d

Tibona (Baptista) cujus filiam comitiali morbo SS. Vincentius Ferrerius & Ludovicus liberarunt 439 c f

Timotheus, cui inscriptæ sunt encyclicæ de SS. Tarachi, Probi & Andronici martyrio litteræ 566 a

Toledo (Franciscus de) auditis S. Francisci concionibus, aulam deseruit 189 e

Toledo (Maria de) Ludovici Christophori Ponce, ducis de Arcos, uxor 254 d, 256 c; Marchenæ collegium exstruxit 269 e

Toletanus (Franciscus) Peruviæ prorex, eo una cum Societatis missionariis profectus 219 b, 268 c

Toletus (Ferdinandus Alvarus) 258 e. Collegii Societatis Oropesani una cum fratre fundator 215 f

Toletus (Franciscus) collegii Societatis Oropesani una cum fratre fundator 215 f

Toletus (Franciscus) S. J. concionator Pontificius, dein S. R. E. Card. 218 d, 265 f, Cardinali Commendono in legatione comes 224 c

† Toregid monacha, S. Ethelburgæ adjutrix 649 c d, 650 e f, 651 a, 652 d

Torinus (Bernardus) tumore ventris S. Ludovici meritis liberatus 445 b c

Torres (Bartholomæus) S. J. Canariensis ep., socios aliquot in insulas Canarienses duxit 219 a, 267 c

Torres (Michaël) una cum S. Francisco Hispalim profectus 258 a

Torres (Philippus) moribundum, admoto illi, quod S. Ludovici fuerat, rosario, sanitati restitutum vidit 458 f, 459 a

Torresiglia (Joannes) sigilla & subscriptiones Processus generalis de S. Ludovico sincera esse testatus 471 c

Tortosa (Bartholomæus) pueri, cui brachium fractum S. Ludovicus sanavit, pater 461 e

Totila, Gothorum rex, SS. Regulum & Felicem episcopos decollari jussit 88 a, 90 e, 91 f, 97 b; S. Cerbonium, Populoniensem episcopum, urso objici 88 a, 94 b. Romam obsidione cinxit 94 d e. Anno 552 necatus 101 e

Tourneur (Philibertus) manus brachiique tumore, invocato S. Nigasio, liberatus 541 d e

Trasamundus, Wandalorum rex 93 a

Trivulcius (Joannes) Camberiense Societatis collegium dotavit 217 e

† Troësius abbas, Gallice S. Troé, inter Prætermissos 8 d

† Trojecius. Vide † Troësius.

Truchsesius (Gebhardus) Aëp. Coloniensis exauctoratus 57 d

Truchsesius (Otho) S. R. E. Cardinalis, Dilingani collegii conditor, S. Francisco amicitia junctus 210 c. De S. Francisco, in Præpositum Generalem Societatis electo, Deo solennes gratias egit 211 e

Trunwulsus, abbas Elmetensis 111 e

Tuathaïl, Hiberniæ rex 643 c

Tudela (Maria) malo ventris S. Ludovici meritis liberata 530 f, 431 a

Turrecremata, S. R. E. Cardinalis, ex Ordine Prædicatorum, S. Birgittæ revelationes approbavit 306 e

Turrianus S. J., Bæticæ Provincialis 190 d, 194 e. Collegium Societatis Salmanticense exorsus 215 a

Tynnens (Elyzabeth) clauda, S. Gummari meritis sanata 696 c

Tyræus (Hermannus) S. J. provinciæ Rheni præfectus 224 b

Tytilus, rex Anglorum Orientalium 111 f

V

Vadillo (Dominicus) Ordinis S. Benedicti, aquæ in sanguineum colorem prodigiose mutatæ testis 206 d

Vaëna (Alphonsus de) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Vagliadolid (Benedictus) sigilla & subscriptiones Processus generalis de S. Ludovico sincera esse testatus 471 c

Vaglies (Sperantia) desperatæ salutis, fore ut ex morbo convalesceret, ex S. Ludovico audivit 415 d

Valderavanus (Joannes) primus domus professæ Toletanæ Præpositus 215 b

Valdesius (Ferdinandus) Aëp. Hispalensis 194 d, 207 d. Innocentiæ PP. Societatis Jesu publicum testimonium dedit 195 b, 261 d; Castellæ præses 204 f

Valdesius (Marcus) S. J., Seguntum ad inchoandum collegium missus 215 f

Valentinianus III imperator 630 b. Ejus filia non fuit S. Placidia, Veronæ culta 631 c & seq.

† Valentinus, episcopus Salernitanus 672 b e

† Valentinus presbyter martyr, inter Prætermissos 2 d e f

Valerannus I, Mellenti comes 538 b. Ecclesiam & prioratum S. Nigasii apud Mellentum ex voto condidit 534 d, 535 d f, 536 a d, 538 d

Valerannus II, Mellenti comes 538 e

Valerianus, Vilnensis episcopus, collegium Societati Vilnæ condidit 218 a

Valero (Agnes) pestilenti apostemate, invocato S. Ludovico, liberata 446 c

Valero (Ursula Antonia) pro sorore sua S. Ludovici opem felici successu imploravit 446 c

Valgranera (Josephus Stephanus) Oriolensis ep. 441 d, 443 d

Valgranera (Isabella Joanna) morti propinqua, S. Ludovicum sibi apparentem habuit 441 d

Valpetrosa (Gaspar) S. J., capitis dolore S. Ludovici meritis liberatus 332 b c, 398 f

Valterra (Franciscus) visionem, Guilielmo Catalano factam, ex ipsomet audivit 357 d, 436 b

Valterra (Joannes) 448 d. S. Ludovicum occulta cognoscendi dono præditum expertus 315 b c

Valvert (Vincentius) Catharinæ Donat, ad vitam S. Ludovici meritis revocatæ, maritus 460 a

Vannosia, Dominici de Arignano uxor, Joannis Gandiæ ducis II mater 152 f

Varsevitius (Stanislaus) primus Vilnensis collegii rector 218 a

Vasconcellus (Aloysius.) Vide Vasconcellus (Ludovicus.)

Vasconcellus (Ludovicus) Brasiliæ prorex, Azevedium sociosque in classe habuit 220 d e f, 222 c d, 270 f. In pugna occisus 223 273 a

Vasconcellus (Ludovicus) S. J., primus Angrensis collegii rector 217 a, 273 f

Vasquez (Anna) Antonii filia, manus malo S. Ludovici ope liberata 365 d, 458 a

Vasquez de Guevara, Tenerifæ gubernator, summi S. Ludovicum fecit 288 f

Vasquez (Dionysius) S. J., S. Francisco a confessionibus 160 e, 188 c, 193 c, 196 b, 203 b. S. Francisci severitatem expertus 213 f

Vasquez (Joanna) vix non mortua, cum sibi partem habitus S. Ludovici applicuisset, convaluit 362

Vasquius (Franciscus) S. J., Bæticæ inspector 225 c

Vaz (Amarus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 f

Vaz (Amatus) Vide Vaz (Amarus)

Vazieda Castellana suis sensibus per S. Ludovicum restituta 219 f

Vaziedo (Franciscus) gravissime decumbens, se ex eo morbo non moriturum, e S. Ludovico audivit 336 f, 419 e; filium autem e morbo, quo laborabat, moriturum 416 c d. Fragrantiæ corporis S. Ludovici testis 410 f, 435 a

Vaziero (Thomasa Bonaventura) Isabellæ Castigliona Vaziero, febre S. Ludovici ope liberatæ, soror 336 e

Vaziero (Vincentius) se ex morbo, quo laborabat, moriturum, e S. Ludovico audivit 336 f, 337 a, 415 d

† Udalricus, Augustanus episcopus, inducias inter Ottonem I, ejusque filium Ludolfum procuravit 719 c

Vega (Garcilassus de la) poëta celeber, S. Francisco, in aula Caroli V degenti, familiaris 157 e. Pia S. Francisci expertus obsequia 161 f, 162 a

Vega (Joannes) præclaras de PP. Societatis ad Lainium litteras dedit 198 f. Moriens S. Franciscum sibi assistentem habuit 205 c

Vega (Joannes de) comes de Graial, maritus neptis S. Francisci ex filio Alvaro 159 e

Vega (Suerus de) domus corruentis periculo a S. Francisco ereptus 207 b, 214 f, 260 e

Velasco (Ferdinandus Alvarez de) rei maritimæ in Castella præfectus, S. Francisci, cum hic Vallisoletum concionaturus accessit, videndi cupidus 180 e

Velasco (Joannes) ad purpuram a Carolo V destinatus 182 e

Velasco (Maria de) comes Osorni, a S. Francisco salutata 180 b c d, 181 f, 182 a b

Velasquez (Ferdinandus) Stabuli regii comes 254 c

† Venantius abbas, XIII Octobris die Romano Mrl. inscriptus 495 e f, 502 a

† Venantius Biturigensis ab Ariensibus cultus 127 e f

Venantius, Lunensis ep. 91 c, 94 f

Vera (Angela) admoto sibi scapularis S. Ludovici frusto, uberum doloribus liberata 362, 452 a

Vera (Michaël de) Cartusianus revelationem, S. Ludovico factam, retulit 341 d, 400 c

Vera (Vincentius) Ord. Præd., S. Ludovicum fatentem audivit, nescire. se, unde pecunia in cellam suam inferretur 327 a

Vergara (Sperantia) colli tumore, invocato S. Ludovico, liberata 446 e

Verhaghe (Henricus) filium semimortuum S. Gummari meritis morti ereptum vidit 601 d

Veronica Sommarina, inter Prætermissos 495 b

† Verus, episcopus Salernitanus 672 b e, 673 f

Verus, martyrii SS. Tarachi, Probi & Andronici testis oculatus 665 d, 584 a

Veteuil (Ruvina) diuturna infirmitate S. Nigasii meritis liberata 541 c d

Ugarte (Ferdinandus Arias d') Aëp. S. Fidei, S. Franciscum in patronum adversus terræmotum, habita provinciali synodo, elegit 225 b c

† Ugolinus martyr, Ordinis Minorum, inter Prætermissos 8 a b

Uguccionus, canonicus Burgensis, S. Franciscum hospitio excepit 181 f. Multum collegio Bellimarensi contulit 214 e f

Vicecomes (Alphonsus) S. R. E. Cardinalis, B. Alexandri Saulii ex sorore nepos 821 c d

Vicecomes (Annibal) Luciæ sororis B. Alexandri Saulii maritus 823 a

Vicecomes (Fredericus) Aëp. Mediolanensis 810 f

Vich (Michaël) canonicus Valentinus, de instante sibi morte a S. Ludovico monitus, ad eam pie sese disposuit 337 d e f, 417 b

† Victor martyr, Agauni passus 24 f

† Victor martyr, inter Prætermissos 2 f, 11 b c c

† Victor martyr, Solodori occisus 24 f

† Victor presbyter confessor, inter Prætermissos 2 f, 3 a

† Victoria virgo martyr, cujus corpus Colonia Burgos delatum est, inter Prætermissos 8 c

Vidagna (Petrus) amentem, applicata illi habitus S. Ludovici parte, sanæ menti restitutum vidit 466 b

Vidonus (Petrus) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 488 a

Vigilius Papa 634 a, 641 f. Romam accivit S. Cerbonium, Populoniensem episcopum, de sibi objectis responsurum 92 c d, 97 e f, 99 b, 100 a. Mortuus in Sicilia 93 f

Villalba (Joanna) tuberibus S. Ludovici meritis non semel liberata 360 a b, 431 d

Villalbos (Alphonsus de) episcopus Squilacensis 175 e

Villalbos de Xeres (Henricus) ep. Squilacensis 175 e f

Villalobos (Franciscus) S. Francisci medicus 161 a

Villalonus, a S. Francisco ad cæsarem missus, ut licentiam abdicandi sua a cæsare obtineret 176 c, 248 d, 249 b

Villalua (Francisca) doloribus colicis S. Ludovici ope liberata 450 c d

Villana (Catharina Francisca) febre per S. Franciscum liberata 439 a

Villani (Carolus) B. Alexandri Saulii meritis hernia liberatus 830 a

Villa-Nova (Michaël de) colli tumore S. Ludovici ope liberatus 455 c

Villa-Nova, S. J. rector Complutensis 190 c. Placentiam a S. Francisco missus 103 c f, 194 a

Villaregius (Franciscus) S. J. laïcus, in Floridam a S. Francisco missus 267 d, 318 f

Villasecca (Alfonsus) condendo Mexicano S. J. collegio sumtus suppeditavit 219 c

Vincentia, Ginez Martinez filia, visu S. Ludovici ope donata 455 f

Vincentia, Jobi Perez filia, salso capitis humore S. Ludovici meritis liberata 431 d

Vincentia, Ludovici Primo filia, a male affectis oculis S. Ludovici ope sanata 464 a

Vincentinus, presbyter Vicentinus, per B. Robertum Malatesta carcere liberatus 148 d e

Vincentius abbas, Legione in Asturibus pro fide occisus 491 b

Vincentius, Capuanus episcopus, ad Constantium imp. missus 595 e

† Vincentius Ferrerius, Ordinis Prædicatorum, 307d, 308 c & alibi sæpe. S. Ludovici patri, mortua prima conjuge, de suscipiendo Cartusianorum habitu deliberanti, apparens, ut ne id faceret, suasit 295 e. Eumdem, quem S. Ludovicus, sacrum fontem habuit ibid. f. Patris S. Ludovici ambustam faciem sanavit laborantique apparuit 309 c d, 310 c, 427 b c, 485 c. Mortuo Martino rege, pro novo rege eligendo deputatus judex 312 b. Ejus de conventu Albaydæ vaticinium 314 e. S. Ludovicum complexus 332 c, 333 a b; ut pedes sibi oscularetur, abnuit 334 c d. Oratio, qua pro ægris uti solebat 346 b. A S. Ludovico in supremo morbo invocatus 346 e, 485 b. Hunc in extremis positum invisit 350 c. Cælesti fragrantia præditus 410

Vincentius Justinianus, Ordinis Prædicatorum Magister Generalis, dein S. R. E. Cardinalis, reditum ex Indiis S. Ludovico concessit 325 a

† Vincentius, levita & martyr Valentinus 342 c d, 345 c, 404 e, 406 d, 483 a

† Vincentius Madelgarius Hannoniæ comitatum hæreditario jure non possedit 130 c

Vincentius, nepos Ximenes, febre S. Ludovici ope liberatus 158 b

Vincenzo (Hieronymus) civitatis Segorbiensis Juratus, pro obtinenda S. Ludovici Canonizatione ad Paulum V scripsit 480 a

Violans, Sanctii IV Castellæ regis filia, Ferdinando Ruiz nupta 158 c

† Vigilius, ep. Arelatensis, inter Prætermissos 3 a

Vitale (Joannes) Ordinis Prædicatorum, una cum P. Provinciali S. Ludovici corpus incorruptum invenit 364 a b, 434 f. Miconi honorificum sepulcrum condidit 432 b

Vitalis (Joannes Baptista) S. J., classi Christianorum, adversus Solimannum Melitam obsidentem expeditæ, adjunctus 211 f

† Vitalis, pro S. Gereonis socio habitus 55 b c

Vitellescus (Mutius) Societatis Jesu Generalis 229 f. Petiit Beatificationem S. Francisci 230 b c

Viudes (Josephus) conventus S. Onuphrii dispensator, liberalitatem in pauperes a S. Ludovico in mandatis habuit 391 f. S. Ludovico concionaturo comes 402 f

Vives de Canamas (Francisca) Guiliëlmi Raymundi Catalano uxor, hujus visionem ex ipsomet audivit 357 d, 436 b

Vives de Canamas (Hieronyma) Francisci Valterra uxor 420 a. S. Ludovici filia spiritualis 338 a. Sanari sibi frontis plagam S. Ludovici ope obtinuit 365 f, 366 a. Guiliëlmi Catalano nomine de quodam beneficio, ipsi collato, in ecclesia Prædicatorum Valentiæ Deo gratias egit 357 e. Febre per S. Ludovicum liberata 418 f

Vives de Canamas (Joannes) S. Ludovicum Indi convertendi causa intoxicatum cyathum innoxie sumpsisse, a se auditum esse testatus 323 b. S. Ludovici defuncti manum, sponte motam, osculatus 430 c d. Stomachi oppilatione per S. Ludovici reliquias liberatus 362 f, 363 a, 452 c

Vives (Joannes Baptista) doctor, procurator causæ S. Ludovici 467 f

Vivez (Angela) filium, quem brevi moriturum S. Ludovicus prædixerat, peperit 381 c

† Ulfardus, cujus reliquiæ in cathedrali Tutelensi servantur 64 e f

Ulloa (Magdalena) collegia Societatis Ovetense & Santanderense exstruxit 215 b, 274 b

Ulloa (Magdalena) Villagarciense tirocinium & collegium exstruxit 215 a b, 266 d

† Undelina, cujus reliquias Justina ex comitibus de Lupfen dedit Othoni Truchses, S. R. E. Card. 56 f

Volcmarus Rotgero, ut S. Brunonis Vitam scriberet, auctor fuit 700 d. Vide Folcmarus.

Volemarus. Vide Folcmarus.

Volmarus. Vide Folcmarus.

Urbanus II Papa Comi aliquot Sanctis altaria consecravit 634 b c d

Urbanus VII Papa, brevi mortuus 472 b, 474 f

Urbanus VIII Papa 698 b. Præcepit, ut S. Ludovici miracula, post Beatificationem patrata, prius examinarentur ac approbarentur, quam ad Canonizationem procederetur 302 d e & alibi. S. Franciscum Beatis adscripsit 230 b, 232 a, 233 e, 279 d. Mrl. Romanum corrigi jussit 15 e

Urgeglias (Honophrius) cujus uxor felicem partum S. Ludovici meritis obtinuit 462 a b

Ursinus (Virginius) S. R. E. Cardinalis, Bullæ Canonizationis S. Ludovici subscriptus 487 c

Ursio, Remensis ecclesiæ miles 728 f

Ursula, Antonii Joannis Saustre uxor, dolore dentium S. Ludovici meritis iterato liberata 359 f, 371 a

† Ursula ejusque sociæ martyres 16 a

† Ursus martyr, Solodori passus 24 f

† Usetia (Robertus de) Ord. Præd., visiones suas scripsit 306 d, 308 e

Vuandelmarus clericus, cantus ecclesiastici peritus 587 a, 588 b c d

Vuarnarius, monasterii Balmensis instaurator 624 d e

Vuffa, a quo reges Anglorum Orientalium Vuffingæ appellati 111 f

Vulcfrea, S. Edwini filius, in Galliam ad Dagobertum a matre missus 114 a

W

Waifarius, Aquitaniæ dux, bella cum Pippino Francorum rege gessit 676 f

Waldebertus, Meldensis ep. 590 f

† Waldetrudis parthenonis Castrilocensis fundatrix 733 f

Waldo, a quo Waldenses hæretici appellationem accepisse dicuntur 266 d

Walpertus, Aëp. Mediolanensis 726 c

Walterus, Hannoniæ comes, non probatur fuisse patruus S. Venantii Hannoniensis 130 b c d e f

Warnerus comes bona quædam cum Werenfrido abbate Stabulensi commutavit 742 d

Wenemarus, abbas Tongerloënsis VII 681 e

Werenfridus, Stabulensis abbas, quædam bona cum Warnero comite commutavit 742 d

Wicfridus, Coloniensis ep., S. Brunonis successor 709 a b c e, 711 d e, 770 c, 773 c

Wicfridus, ep. Virdunensis, testis ultimæ voluntatis S. Brunonis Aëp. Coloniensis 784 d, 785 f, 788 c, 789 a

Widericus, Hasteriensis cœnobii conditor 5 c

Widrada, dæmone, delatis S. Nigasii &c Malmundarium reliquiis, liberata 555 f

Wiespergius (Fridericus) Herbipolitanus episcopus, PP. Societatis Herbipolim evocavit 217 b, 270 b, 272 c

Wilhelmus, Ottonis filius, Aëp. Moguntinus 726 d, 781 b, 783 c f. Ottonis Junioris tutor & patruus 786 c

Wilhelmus, Remensis Aëp. 47 a

Willa, Berengarii uxor, Adelheïdi infesta 710 a

† Willehadus, Bremensis ep. 743 d

Willericus, Bremensis ep. 743 d

† Willibrordus, ep. Trajectensis, cælesti concentu in obitu honoratus 300 d

Wimboleus contractus, delatis Malmundarium S. Nigasii &c reliquiis, sanitati redditus 556 a

Witgerus, S. Amelbergæ conjux 129 b c e

Wolfartus (Christianus) monachus S. Benedicti in Lorch, varias Sanctorum reliquias dedit Othoni Truchses S. R. E. Card. 57 a

Wrachtildis sanctimonialis, ecclesiæ S. Gummari custos 677 e f, 678 e, 687 b d c

Wulfilda, abbatissa Wiltoniensis in Anglia 651 c d, 652 d

Wulfruna. Vide Wulfilda.

X

Ximenes (Jacobus) Terulensis episcopus, judex commissarius in Processu generali de S. Ludovico a Sixto V constitutus 468 d, 470 c, 471 a

Ximenes (Joannes) pueri, oculis male affecti, sed eo malo S. Francisci ope liberati, pater 462 c

Ximenes (Isabella) S. Ludovici ope partus doloribus levata 465 d

Ximenius (Alfonsus) S. J. laïcus, in insulas Canarienses missus 219 a

Ximenius (Franciscus) S. R. E., Aëp. Toletanus, Orano expugnando opes suas expendit 261 f

Ximenus (Baptista) febre S. Ludovici ope liberatus 445 c

Ximenus (Petrus) agricola 404 c. Febre S. Ludovici meritis liberatus 443 c

Xoares (Martinus) Ordinis Præd. 401 c. S. Ludovici Albaydæ contubernalis, quædam de illo retulit 318 c d e

Y

Ysteglia (Ludovicus) Ord. Prædicatorum, regni Valentini in causa S. Ludovici procurator, processum in specie de S. Ludovico Clementi VIII obtulit 273 b c, 474 c

Z

Zabdas, Hierosolymitanu antistes 37 f, 39 a

Zacharias, asceta, inter Prætermissos a b

Zacharias Papa 281 c, 686 a

Zafra (Joannes Baptista de) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 b

Zamara (Laurentius) S. Ludovici de sua morte prophetiam ex patriarcha Valentino audivit 425 f. Cartusiæ Portæ-Cæli Prior 397 f. S. Ludovici sepulturæ interfuit 352 d, 432 a

Zapata (Antonius) S. R. E. Card., S. Francisci reliquias Matritum Roma detulit 229 f

Zarçuela (Bernardus) S. J. laïcus, S. Francisco itineris socius 186 d, 187 b

Zaureus (Joannes) Vide Zafra.

Zeba (Helena di) a pectoris ulceribus S. Ludovici ope sanata 464 b c

† Zenon, Veronensis ep. 85 b, 86 d f, 87 a; in duos male distinctus 86 e

Zerda (Joannes) Methymnæ-Cæli dux, nuntium S. Francisci, in Præpositum Generalem electi, summo gaudio accepit 211 e

Zoja (Susanna) B. Alexandri Saulii meritis femoris dolore liberata 832 e

Zondadarius (Antonius Felix) S. R. E. Card., Bullæ Canonizationis S. Francisci subscriptus 234 e

Zozimus Papa Arelatensi ep. vices suas demandavit 641 f

Zucchius (Nicolaus) S. J., reliquias S. Francisci herpeti pessimo applicandas felici successu dedit 231 c

Zugnega (Joannes de) licentiatus, S. Ludovicum, cum viveret, pro insigni Dei Servo habuit 353 e

Zunica (Catharina de) Ferdinando filio frustum tunicæ S. Ludovici felici successu illigavit 466 c

Zuniga (Joannes) S. J., in Peruviam missus 219 b

Zunniga (Eleonora de) Triguerense Societatis collegium fovit 216 b

Zuraire (Stephanus) S. J., in odium fidei a Calvinistis occisus 220 b, 271 b

INDEX TOPOGRAPHICUS.

A

Abrincæ, Galliæ in Normannia civitas. Quædam SS. Nigasii, Quirini, Scuviculi & Pientiæ reliquiæ asservantur 526

Abula, Hispaniæ Tarraconensis civitas 160 b, 161 b, 201 e, 202 a

Achadh-bo. Vide Kill-kennium.

Adregin seu Ad-Grebin, locus in Anglia, hodie Yeverin dictus 111 d

Æthiopia, Africæ regio 606 a c d

Agres, locus in Hispania 318 c d

Agrigentum, civitas in Sicilia 353 e

Alaquas, locus haud procul Valentia situs 458 d

Alava, Hispaniæ provincia 177 f, 251 d

Alba-Pompeia, episcopalis ducatus Montis-Ferrati in Insubria ad Tanarum fluvium civitas 646 b c. Corpus S. Eufredi 646 f, 647 a

Albaida, Hispaniæ Tarraconensis locus 297 c d, 317 c d e, 318 c d, 377 d f, 379 f, 380 a, 406 b

Alboraya, Hispaniæ pagus juxta Valentiam 455 a b

Albufera, lacus Valentinus 445 b c

Alcanizes, locus in Hispania 159 e

Alcois, regni Valentini oppidulum 318 f, 380 f, 415 e, 463 d

† Aldegondis monasterium, Malbodii in Hannonia Francica 734 e f, 735 a b, 736 d e

Aldenardum, Belgii in Flandria civitas 693 a

Algerium, urbs Africæ, cognominis regni caput in Barbaria regione 166 d, 342 f, 347 e, 405 a

Alicante. Vide Alone.

Allavona, Hispaniæ Tarraconensis oppidum 150 a

Almansa, vicus in Castellæ & Valentiæ confiniis situs 437 f

Alone, indigenis Alicante, regni Valentini oppidum 335 f, 442 e

Alsafar, Hispaniæ locus, media leuca Valentia dissitus 445 e, 448 c, 457 f

Alvernus, mons Tusciæ in Italia 147 e

Amblava, locus in Tungrorum finibus non procul a monasterio Stabulensi situs 553 f, 557 d f

Anazarbus, civitas in Cilicia 560 a, 564 f, 565 b, 575 d, 584 b

Andalusia, ampla Hispaniæ regio 156 a b d, 207 a, 242 b

Andegavum, Galliæ civitas, cognominis provinciæ caput. Reliquiæ S. Clari asservatæ 63 f, 121 a

† Andreæ cœnobium, in urbe Romana 103 a

† Andreæ ecclesia, Coloniæ Agrippinæ 780 a, 782 d

† Andreæ monasterium, in diœcesi Coloniensi 730 d

† Andreæ Vinea, olim Curia SS. Maurorum dicta, vulgo Morthoff, locus prope Coloniam Agrippinam situs 23 b

Angra seu Portus Angrensis, urbs Insulæ Terceræ seu Tertiæ 217 a, 273 f

† Anna de Albaida, PP. Prædicatorum conventus in Hispania 314 e

Antiliæ, Americæ Septentrionalis insulæ 222 e

Antiochia, Syriæ civitas 121 e

Antverpia, Belgii in Brabantia civitas S. Gummari reliquiæ 681 d

Anus, Lusitaniæ fluvius 203 c

Aquæ Lupiæ, vulgo Guadaloupe, Hispaniæ in regno Legionensi oppidulum 359 d

Aquisgranum, imperialis Germaniæ Inferioris civitas, in Westphaliæ circulo 716 c d e, 751 f, 752 a b c, 773 b

Aragonia, amplum Hispaniæ regnum 149 f, 197 f, 235 f, 371 b, 373 a, 476 b

Archiacum, Galliæ in Campania oppidum 120 c, 122 e

Ardenna seu Arduenna, sylva Galliæ & Belgii maxima, per ducatum Luxemburgensem, ditionem Leodiensem & Hannoniam extensa 551 a, 553 d, 556 a

Arelate, archiepiscopalis Galliæ in Provincia civitas 640 f

Aria, Belgii in Artesia civitas 127 b

Ariminum, Italiæ civitas in ditione Pontificia 145 a b, 146 e

Armentaria, Flandriæ sub regis Galliæ dominio oppidum 127 b

Arona, ducatus Mediolanensis oppidum 217 d

Artesia, Belgii provincia 127 b

Articlavorum seu Articlavum. Vide Verodunum.

Asturiæ, Hispaniæ regio 205 d, 261 e, 354 e

Avenio, Galliæ in Provincia ad Rhodanum fluvium civitas 217 e, 218 e 269 f, 640 d f

Audomaropolis seu Fanum S. Audomari, urbs Belgii in Artesia 129 a, 217 f. S. Austrebertæ reliquiæ 665 c

Augusta Taurinorum, Galliæ Subalpinæ civitas principatusque Pedemontani caput 270 b, 277 f

Augusta Vindelicorum, celebris Germaniæ civitas 158 b, 723 c, 725 f, 726 b

Auratium al. Arausio, episcopalis Galliæ in cognomini provincia civitas 640 f

Aurelianum, Orléans Gallice, ampla Galliæ civitas. Aliquæ S. Scuviculi reliquiæ honoratæ 527 c d e f, 535 a b

Axona, Galliæ fluvius 549 c

Ayora, oppidum in regno Valentiæ 463 e

B

Baëza, oppidum in regno Granatensi 156 a c, 236 f

Bajona, Vasconiæ portus 209 f, 226 d

Baranca, Telonium ad fluminis Magdalenæ ripam situm 391 f, 394 e

Barcino, primaria Catalauniæ civitas 153 e, 160 b, 162 a, 164 c, 224 d, 242 c d f, 336 b

Barrameda. Vide Fanum S. Lucæ.

Bastonacum, Belgii in ducatu Luxemburgensi oppidum 549 d, 553 d

Bastonia. Vide Bastonacum.

Belgida, Hispaniæ oppidum 314 f, 315 b, 318 c, 379 a c d e, 408 b

Bellimar, pagus prope Burgos in Hispania 181 e

Belpouchium, Gothalaniæ vicus 238 b

Benifaraig, regni Valentini vicus 430 d

Berchingum, Angliæ in Essexiensi provincia oppidum, in quo cognomine monasterium olim exstitit 648 a b c e f, 649 b, 650 b

Berniciorum provincia, Angliæ regio 111 e, 112 d

Bertuli sedes, mons cœnobio Malmundariensi contiguus 555 d

Bicorps, baronatus versus regni Valentini limites situs 445 d, 447 c

Biscaia, Hispaniæ in Castellæ Veteris regno provincia 177 f, 179 c

Biserta. Vide Utica.

Bituricum seu Biturices, Galliæ civitas 127 e

Blesæ, Galliæ civitas 226 e, 277 d

Boechout, parœcia in decanatu Lirano 692 d

Bœtes, fluvius in Hispania 186 e

Bona, insulæ Cubæ portus 222 d

Bonna, Germaniæ civitas Moguntiam inter & Coloniam Agrippinam 15 e, 726 a, 780 f, 782 f

Bononia, Italiæ civitas in ditione Pontificia 148 b, 149 a, 369 a, 790 f. B. Jacobi Alemanni reliquiæ 790 c, 793 b

Borgia, Hispaniæ Tarraconensis oppidum 149 b, 465 d

Borussia, Europæ regnum 118 a

Bovinum, regni Neapolitani civitas 178 e

Brachara, Lusitaniæ civitas 208 f, 209 a, 262 c

Bransberga, Borussiæ civitas 118 a

Brasilia, Occidentis Indiæ ampla pars 212 d, 217 a, 220 a d, 270 d

Brema, archiepiscopalis Germaniæ, in Inferioris Saxoniæ circulo, civitas 743, 744 c

Brigiana, castrum & vicus regni Valentiæ 329 a, 395 d e

Brillendunum, al. Bridlintona, Angliæ in ducatu Eboracensi oppidulum 135 b f

Brixia, Longobardiæ civitas sub reipublicæ Venetæ dominio 270 c

Buda, Hungariæ civitas 166 d

Bugnuolum, locus in Valentiæ regno 309 f, 370 d

Burdigala, Galliæ Aquitanicæ urbs 117 f, 274 f

Burgi, primaria Castellæ Veteris in Hispania civitas 180 d, 183 f, 226 c, 254 c

Burgiazor, locus in Hispania una leuca Valentia dissitus 425 b

Burgum S. Sepulchri, Italis Borgo-di-San-Sepolcro, urbs Italiæ in Umbria 147 f, 148 f

Burriana, regium Hispaniæ in Valentino regno oppidum 418 d, 472 f

C

Cadomus, primaria Normanniæ Inferioris civitas 535 c

Cæsaraugusta, Hispaniæ civitas 155 e f, 197 f, 198 c e, 226 c, 236 e f, 293 d, 418 c, 458 f, 464 d

Cæsena, Æmiliæ in Italia civitas 147 a

Calabria, Italiæ regio 206 a, 217 b, 796 e, 797 f

Calaguris, urbs Hispaniæ Tarraconensis 176 f, 177 a, 183 d e, 252 e

Calapatar, regni Valentini oppidum 445 c

Calaris, Sardiniæ civitas 369 a

Calataiero, Siciliæ locus 217 b

Calciata, Castellæ Veteris civitas 253 e

Camberium, Galliæ urbs 217 e

Cambria, Angliæ provincia 644 e

Campania, Galliæ provincia 120 b, 121 e

Campania Felix, provincia in regno Neapolitano 134 a

Campinia, Belgii tractus 674 c

Campo-dunum vel Cambodunum, Angliæ oppidum 111 e, 112 e

Canaria, insula in Oceano Atlantico 219 a, 220 e

Cantabria, Hispaniæ Tarraconensis regio 176 d, 249 b

Cantia, Angliæ provincia 107 d

Capua, regni Neapolitani civitas 134 a b c d, 794 d, 795 d

Carnotum, Galliæ civitas 589 e

Caroli-Mons, Belgii arx in comitatu Namurcensi 124 a

Carthagena, Americæ Meridionalis civitas 323 d, 382 c, 383 e, 384 a, 385 c, 388 b c d, 391 f, 392 b, 472 f, 483 c

Carthago, Murciæ in Hispania civitas 155 d

Carthago. Vide Carthagena.

Casa-Reginæ, locus in Hispania 180 b c, 182 a b, 202 f, 254 c

Castella, in Hispania regnum 157 c, 187 d, 209 c, 313 f, 348 b, 377 a

Castellar, comitatus versus regni Valentini limites situs 445 d

Castrum Julii, diœcesis Placentinæ in Hispania oppidum 194 a

Castrum Loyolæ, in Guipuscoana provincia 177 a

Catalaiuda, Hispaniæ in Aragonia civitas 328 f, 395 b

Catalaunia seu Gothalania, Hispaniæ provincia 162 d, 164 b c, 242 b, 795 a d

Catarogia, Hispaniæ locus una leuca Valentia dissitus 443 d

Cella, Galliæ in diœcesi Lingonensi locus 666 e, 667 e, 669 f

Cellense monasterium, in Campania Galliæ 120 c

Cenisius, mons Sabaudiæ 227 a, 277 f

Cervera, arx regni Valentini 329 a

Cerveria, oppidum in finibus regni Valentini, Catalauniæ vicinis 464 b

Cestria, Angliæ provincia 110 d

Cherteseya, Angliæ in regione Surregiæ locus 649 a b, 650 b

Chiapa, Hispaniæ Novæ in America Septentrionali civitas 324 f, 391 c

China, amplissimum Asiæ regnum 324 d

Cilicia, Asiæ Minoris regio 502 c f, 560 a, 565 c

Cipacoa, locus in America Meridionali 382 c, 411 c

Clarascum, comitatus Astensis oppidum 646 c f

Claudiopolis, Isauriæ in Ciliciæ confiniis civitas 567 d

Clonardia, Hiberniæ in Lageniæ & Midiæ confiniis locus 644 f

Cnossia seu Cnossus, urbs olim regia nunc destructa in insula Creta 9 e

Cocentayna, Hispaniæ in Valentiæ regno vicus 380 f

Colonia Agrippina, archiepiscopalis Germaniæ civitas, ditionisque Electoris Coloniensis caput 716 d e, 722 f. S. Petri Vincula 761 f. SS. Privati & Christophori reliquiæ 762 e, 783 e

Compendium, Galliæ civitas, in Insulæ Franciæ provincia 737 b, 751 a c d, 753 b c d e f, 754 b, 783 e, 784 c, 787 b

Complutum, Castellæ oppidum 157 c, 170 e, 190 a

Compostella, Gallæciæ civitas 209 f

Comum, Italiæ in ducatu Mediolanensi civitas 632 b c f. Reliquiæ S. Eupiliæ 633 a, 634 e

Condatum, Galliæ in diœcesi Suessioniensi oppidum 528 b c, 529 e f, 534 b, 535 b, 536 c, 542 d, 545 a d, 547 b, 548 d

Conimbrica, Lusitaniæ civitas 184 b, 208 d, 254 f

Constantinopolis, Turcici imperii regia sedes 608 a, 611 f, 614 c

Contik, Brabantiæ pagus, medio fere Mechliniam inter & Antverpiam itinere 690 e

Corbeia-Nova, monasterium O. S. B. in Westphaliæ circulo 700 a b c, 707 c e f

Corduba, Hispaniæ ad Bœtim fluvium civitas 186 f, 187 a b, 207 a, 329 a, 353 e

Corsendonc, cœnobium Can. Reg. prope Tournhoutum, sex circiter leucis Belgicis Lira distans 675 e

Corsica, magna Italiæ in mari Mediterraneo insula, quæ hodie Francorum regi paret 814 c, 816 b

† Crux, conventus PP. Prædicatorum in Lombaya 296 f, 311 c

Cuba, Americæ Septentrionalis insula 222 d

Cullera, regni Valentini oppidum 435 f

Curretia, Galliæ in Lemovicensi provincia fluvius 64 d

D

Dalmatia, Europæ regio 88 e

Daroca, Hispaniæ in Aragoniæ regno oppidum 353 c, 473 a

Daventria, Transisalanæ provinciæ oppidum ad Isalam fluvium 690 f, 691 f

Deira pars fuit regni Northumbriæ in Anglia 111 e, 112 d

Delft, Hollandiæ oppidum 693 c

Demetrias, Thessaliæ civitas 505 b c d

Demetrias, vicus in Cilicia 503 a b e f, 504 d, 507 e

Dertona. Vide Dertusa.

Dertusa, episcopalis in Catalaunia civitas 329 a, 353 e, 464 b

Dianium, Hispaniæ portus, quarto fere lapide Gandia dissitus 155 d, 236 e

Dionantum, Belgii oppidum 124 a

† Dionysius, celebre in Gallia monasterium 589 e

† Dominici de la Calçada, oppidum in Hispania 182 f

† Dominici insula in America Septentrionali 293 d, 390 e, 409 d

Doroventio, al. Dorventio, Anglis Derwent, Angliæ fluvius 108 e

Duacum, urbs Belgii in Francica Flandria 217 f

Duffele, diœcesis Mechliniensis pagus, medio fere inter Liram & Mechliniam itinere situs 680 f

Dummock, al. Dumwich, maritima Suffolciæ, in Anglia provinciæ, civitas 112 a f

Durango, locus in Biscaia 179 c

Duria, amnis in Hispania 155 d, 262 d, 295 b

E

Ebora, Lusitaniæ civitas 185 e f. 207 f, 208 a b c, 255 d

Eboracum, Angliæ civitas, cognominis comitatus caput 102 b, 107 e

Ebusus nunc Isciva dicta, Hispaniæ Tarraconensis insula 311 f, 374 d

Egara, oppidum in Catalaunia 466 d

Elgueta, locus in Hispania 179 c

Elmet, Angliæ sylva 111 e, 112 f

Emblehem, pagus uno milliari Belgico Lira distans 676 a, 677 b c, 670 c e, 680 c, 681 a, 682 b

Emesa, urbs in Syria 82 d e

Enchusa, Hollandiæ Borealis ad mare Australe oppidum 680 d e f

† Encratidis monasterium, Cæsaraugustæ in Hispania 155 f

Enguera, regni Valentiæ locus 385 d 463 f

Epta. Vide Itta.

Escuriales, seu Scoriales, regium in Hispania monasterium 56 e

Escusa de Haro, Hispaniæ villa in Castellæ regno 377 a

Evora alta, provinciæ Transtaganæ in Lusitania oppidum 203 c, 260 c

Extremadura, regni Legionensis provincia 260 f

F

Fanum S. Lucæ, Hispanis San Lucar, portus in Hispania 156 d

† Faræ parthenon in Gallia 117 e

Fanum S. Fidei, Americæ Meridionalis in novo regno Granatensi primaria civitas 323 d, 391 e

Fanum S. Marthæ, Americæ Meridionalis civitas 382 c

Farfa, Italiæ in Ecclesiæ ditione, & in Sabina provincia monasterium 657 a

† Felicis, Hispanis Sansfins, villa in Lusitaniæ Gallæciæque confiniis 208 c 209 e

Ferraria, cognominis ducatus in Italia caput 148 d, 227 a

Floreffiense monasterium in Belgii diœcesi Namurcensi 52 f

Florentia, ampla Etruriæ civitas 359 d

Florida, insula in America 205 d, 218 e, 267 d

Fons S. Quirini, in Ardenna Sylva 554 b

Fontanellense monasterium in diœcesi Rothomagensi 542 f

Fontarabia, Hispaniæ oppidum 226 d

Fortunatæ Insulæ in Oceano Atlantico 220 a, 220 e

Forum Julium, (Fréjus) urbs Galliæ in Provincia 161 f

Franconia, Germaniæ provincia 217 b

Frigidus-mons, Ord. Cisterc. in Galliæ diœcesi Bellovacensi 17 b

G

Gandavum, Flandriæ civitas 164 b

Gades, Hispaniæ Bæticæ insula 216 a

Gandia, Hispaniæ oppidum 154 a, 156 c, 170 e, 173 f, 235 f, 236 e, 240 c, 242 c

Gallæcia, Hispaniæ provincia 209 e, 309 f

Gemblacense monasterium, in cognomini Brabantiæ pago situm 54 f, 128 c

† Genesii Xenodochium in Matritensi Hispaniæ civitate 190 a

Genua, Italiæ civitas, cognominis Reipublicæ caput 158 f, 292 c, 293 d, 802 a, 803 d, 809 b

Gerunda, Catalauniæ civitas 256 b

Gestalgar, Hispaniæ ad Duriam fluvium vicus, 8 leucis Valentia dissitus 456 a

Gisortium, Galliæ in Normannia oppidum 517 d

Gleni, Angliæ fluviolus 111 e, 112 c

Glocestria, Angliæ provincia 110 d

Goa, Asiæ in India Citeriori civitas 205 f

Gothalania. Vide Catalaunia.

Gotmundin-Gahan, Angliæ locus prope Eboracensem civitatem 111 b

Granata, cognominis in Hispania regni caput 162 e, 205 d

Granatense Regnum, Hispaniæ provincia 153 e, 156 d

Guadalaxara, Castellæ novæ in Hispania oppidum 206 e

Guadalope, Hispaniæ fluvius 159 e

Guinea, ampla Africæ regio 324 d

Guipuscoa, Cantabriæ provincia 176 d, 199 f, 249 b, 252 f

H

Hannonia, Belgii provincia 127 b

Hasteria, monasterium Ord. S. Benedicti in comitatu Namurcensi 124 a

Havana, Americæ Septentrionalis in insula cuba portus 267 d

Helena, vulgo Elna, Galliæ urbs in comitatu Ruscinonensi 478 f

Herbipolis, Franconiæ civitas 217 b, 270 b, 214 a b c d

Herefordia, Angliæ provincia 110 d

Herenthout, diœcesis Antverpiensis non procul Lira pagus 681 a

Heristalium, Germaniæ ad Sinistram Mosæ ripam infra Leodium oppidum 675 a

Hesdinum, Galliæ in Artesia civitas 665 d

Hethfelth, Angliæ locus 107 c 113 e

Hetruria, ampla Italiæ regio 87 f

Hierosolyma, notissima Palæstinæ civitas, & Judææ caput 83 a

Hispalis, Hispaniæ Bæticæ primaria civitas 160 b, 170 f, 195 a, 320 a c, 322 a, 381 e

Hispania, Europæ regnum 212 d

Horrio, al Orio, locus prope cognominem fluvium in Hispania situs 179 c

Hydruntum, regni Neapolitani civitas 353 e

Hymba, Hiberniæ insula 645 b

Hungaria, amplum in Europa regnum 339 d

I

Japonia, Asiæ regio 264 f, 265 c, 324 d

Jaroslavia, Russiæ Rubræ civitas 269 a

Iconium, Lycaoniæ metropolis 566 a

Ilicitanum, hodie Halicantum, regni Valentini oppidum 256 b

Ilva, Hetruriæ in mari Thyrreno insula 87 c, 88 b

Indella, Galliæ flumen 510 c

Ingelheimium, Germaniæ oppidulum, in Palatinatu Inferiori, prope Rhenum fluvium 751 c e

Insula S. Thomæ, una ex Antillis Americæ in mari Septentrionali insulis 389 c

Insula S. Vincentii, una ex Antillis Americæ insulis 389 c

Insulæ, Belgii in Francica Flandria civitas 461 a b

Interamna, episcopalis Umbriæ in ditione Pontificia civitas 358 e

Jotrense monasterium in Gallia 114 c, 115 a

Jotrum, Galliæ oppidum 114 c

Isara Galliæ fluvius 510 c, 513 c, 520 c

Isauria, Asiæ Minoris regio 567 d

Itta, Galliæ fluvius 511 a b, 513 f

Juliobriga, Logronno Hispanis dicta, Hispaniæ oppidum 183 e

† Justi monasterium in Hispaniæ diœcesi Placentina 199 f, 200 c, 204 c, 258 d

K

Kala, al. Cala, monialium in Gallia abbatia 118 b e

Kiennacta, Hiberniæ in Ultonia regio 644 b

Kill-Kennium, Hiberniæ in provincia Ossoriensi civitas 642 a c, 645 a b

L

Lactora, episcopalis in Novempopulania civitas 64 e

Lancea Oppidana, locus in regno Legionensi 359 d

Lanchem, Lankom, viculus haud procul Tongerloa situs 685 c

Landava, episcopalis Angliæ in Wallia Meridionali civitas 104 a

Latiniacum, Galliæ monasterium Ordinis S. Benedicti in pago Briegio ad Matronam fluvium 652 b c e f, 653 a b d

Laudunum, urbs Suessionum in Gallia Belgica 549 c, d 737 c

Lauretum, parva Italiæ in ditione Ecclesiæ civitas 57 e, 210 a c, 219 c, 227 b c, 359 c

Laurisheimum, Germaniæ in Palatinatu Rheni monasterium 675 a, 707 a b c, 768 e

Ledernacum, locus haud procul Malmundario situs 558 b

Legia seu Lisa, Belgii Francici fluvius 127 b

Legionense regnum, ampla Hispaniæ pars 156 e

Leodium, Belgii civitas, cognominisque principatus caput 217 f

Leria, Hispanis Lyria, regni Valentini, ad Duriam fluvium, oppidulum 327 c

Lerma, Hispaniæ oppidulum 159 b

Liath, monasterium in Hibernia 645 d e

Liburnus, indigenis Livorno, celebris Hetruriæ civitas 336 a

Lincolnea seu Lindisum, cognominis in Anglia comitatus caput 106 d, 112 b

Lindeseia, Angliæ provincia 649 f, 651 e

Lingones, Gallice Langres, munita Galliæ, in Campania provincia, civitas 666 b c

Lira, Belgii in Brabantia ad amnem Netham oppidum 674 c, 675 a, 677 e, 678 f, 679 b, 680 c, 681 a, S. Gummari Reliquiæ 681 d, 687 d

Liria, Hispaniæ vicus 393 d

Lithuania, regni Polonici ducatus 118 a

Lobetum, Hispaniæ in regno Aragoniæ civitas 403 e

Lombaya, marchionatus in Gandiensi territorio 158 b, 162 a, 170 c, 224 f, 241 b, 374 e

Longobardia, ampla Italiæ pars 634 b

Lotharingia, ampla Galliæ regio 217 f, 713 a c d, 716 c, 717 d

Lovanium, Belgii in Brabantia civitas 217 f

Loydis seu Leedes, Angliæ regio 111 e, 112 e

Loyola, Hispaniæ in Cantabria oppidum 233 a, 249 b, 250 d

Luca, civitas in Hetruria 89 c, 166 a, 705 d

Lucena, Hispaniæ in Vandalitia oppidum 359 d

Lucens, vicus in Hispania 353 c

Lugdunum, Galliæ civitas 217 e, 226 f

Lugdunum Clavatum, Gallice Laon, episcopalis sub Aëp. Remensi, in Insula Franciæ, civitas 553 b

Luna, Hetruriæ in Liguriæ confinio civitas 94 f

Lusitania, Europæ regnum 156 e, 180 a, 183 f, 202 e, 212 d

Lustria, Galliæ oppidum 120 c

Lutetia Parisiorum. Vide Parisii.

Luxovium, Galliæ in Burgundiæ comitatu oppidum 535 c

Lycaonia, Asiæ regio, a Cilicia Tauro monte divisa 365 b c d e f

M

Macerata, episcopalis Italiæ civitas 227 b c

Machao, Sinarum civitas 265 c

Madera seu Materia, insula in Africa 220 d, 272 f, 273 f

Mæchteren, parva prope Coloniam Agrippinam paræcia 23 b

Magdalena, Hispanis Rio-grande, magnum in America Meridionali flumen 323 d, 325 a, 390 b

Majorica, major Balearium in mari Mediterraneo insula 311, f, 336 b, 374 d

Malaca, Hispaniæ civitas 225 d

Malbodium, Gallis Maubeuge, Belgii Francici, in Hannonia, oppidum ad Sabim fluvium 734 d e f

Malmundarium, monasterium in diœcesi Leodiensi, inter Arduennam sylvam & Leodium 527 f, 528 c, 529 f, 530 a b. Reliquiæ SS. Quirini, Nigasii & Scuviculi 542 a b c e f

Mantua Carpetanorum, Hispaniæ Tarraconensis civitas 500 f

Manzanera, Aragoniæ regni civitas 396 b

Marconna, Galliæ in Artesia monasterium 665 c

† Maria d'Agres, locus in Hispania, quatuor milliaribus Albaida dissitus 378 c

† Maria de Bridlingtona, Canonicorum Reg. in Angliæ comitatu Eboracensi prioratus 138 b

Mariani montes, in Andalusiæ & Castellæ Novæ confiniis siti 186 d

Mariquita, Americæ Meridionalis oppidum 391 f

Marrochium, cognominis regni in Africa regia civitas 353 e

† Martini monasterium, in diœcesi Coloniensi 730 d

Masovia, regni Polonici provincia 218 a

Massa, Hetruriæ civitas Corpus S. Cerbonii asservatum 89 b

Massilia, Galliæ Narbonensis civitas 256 a

Materna. Vide Matrona

Matritum, regia Hispaniæ civitas, 159 e, 161 c, 202 a f, 466 a b

Matrona, Galliæ fluvius 114 c, 652 b

† Matthæi conventus PP. Prædicatorum in regno Valentino 373 e

Mauritania, Africæ pars 38 f

Mechlinia, Belgii in Brabantia civitas 674 c, 675 a

Medina Sidonia, Andalusiæ Inferioris oppidum 156 d

Mediolanum, Italiæ civitas 160 d, 806 f, 807 a d

Medunta, Galliæ civitas, in Franciæ insula 513 d, 527 f, 540 a, 542 f

Meldæ, primaria Briæ, in Gallia provinciæ, civitas 549 d, 585, 586 d, 588 d f, 592 b c f, 593 f. Quædam S. Sanctini reliquiæ 603 a

Melita, Dalmatiæ in mari Adriatico insula 211 f, 212 a

Mellentum, Galliæ in Franciæ insula oppidum 527 f, 528 c, 532 a, 535 b c, 537 a, 538 b c d, 540 a b c

Melmin, Angliæ locus 111 e

Melo, oppidum in Transmontana Lusitaniæ provincia 158 c

Mercia, Angliæ pars 109 f, 113 e

Merulis, Hetruriæ locus, prope urbem Populoniensem 88 a

Messana, Siciliæ insulæ civitas 217 b

Methymna-Campi, oppidum in Legionensis regni confiniis 159 a, 160 b, 215 a, 254 d

Mettæ seu Metæ, Galliæ in Lotharingia civitas 124 b, 125 e

Mevaniæ, insula inter Britanniam & Hiberniam 108 b

Mexicum, primaria Novæ Hispaniæ in America Septentrionali civitas 219 b, 390 e

Middelborch, Belgii in Franconatu Brugensi oppidulum 690 b

Minor-Mucra, Galliæ fluvius 114 c

Miranda, Aragoniæ vicus 285 c

Mislata, regni Valentini vicus 439 c

Moguntia, urbs Germaniæ in Inferioris Rheni circulo archiepiscopalis 709 e, 711 a b c, 716 b c, 746, 747 d, 771 c, 772 b d

Mompoix seu Mopoix, Americæ Meridionalis oppidum 382 c, 388 f, 407 e

Moncada, regni Valentini oppidulum 379 f, 393 c, 407 b, 408 e, 418 b

Mons Banaiæ, locus in Gallia 123 b

Mons S. Cerbonii, in insula Ilva 96 c

Mons S. Marthæ, provinciæ S. Marthæ in America Meridionali mons 386 a

Monsonium, oppidum in Celtiberiæ finibus 245 f

Mons-Principum vulgo Furstenberge, monialium Ordinis Cisterc., in Germaniæ ducatu Clivensi, monasterium 45 e

Mons-Regalis seu Mondevia, Italiæ civitas 217 d, 262 d

Mons-Regius, Gallæciæ oppidum 215 a

Mons-Serratus, in Catalaunia, Hispaniæ provincia 359 d

Monstrolium, Monasteriolum, Monstreuil, Galliæ vicus in provincia insulæ Franciæ 662 a e, 664 f. S. Julianæ corpus 665 b. S. Austrebertæ reliquiæ 665 c. S. Framechildis exuviæ 665 f

Montes Hannoniæ, primaria Hannoniæ in Belgio civitas 733 f, 734 d

Montella, Hispaniæ oppidum 186 e, 187 a, 207 b, 208 a, 264 b

Montesa, Hispaniæ in Valentiæ regno pagus 346 c, 352 a, 353 e, 395 f, 464 a

Monticas, Gallis Montiers, Galliæ vicus, ad Sequanam situs 513 d

Montio, Aragoniæ oppidum 160 e, 162 b, 167 c, 200 e, 224 e, 244 b

Mopsuestia, Ciliciæ civitas 564 f, 565 ab, 570 c

Moravia, Bohemiæ regni provincia 217 c, 218 a

Moreglia, regni Valentini oppidum 430 c, 457 d

Morontivilla, Belgii in ipso Artesiæ limite oppidum 127 b

Morviedro. Vide Murviedrum.

Moscovia, Magnæ provincia Russiæ 169 a

Mostaganum, Barbariæ oppidum in regno Trimiseno 262 a

Munda (Mondego) Lusitaniæ fluvius 184 b, 254 f

Murcia, Hispaniæ civitas, Murciani regni caput 172 d e

Murcianum regnum, Hispaniæ provincia 498 a

Murviedrum, regni Valentini oppidum 155 f, 444 c

Mussipons, Lotharingiæ civitas 217 f, 274 f

Mutina, Italiæ urbs, cognominis ducatus caput 217 d, 802 f, 803 e

N

Nagara, incolis Nagera, Hispaniæ urbs in Castella Veteri 335 c

Namneta, Britanniæ Armoricæ civitas 61 a b

Namurcensis comitatus, Belgii provincia 124 b c

Narbona, Galliæ civitas, in Occitania Inferiori 167 a, 636 c, 637 b

Navarra, Hispaniæ regnum 178 e

Neapolis, cognominis in Italia regni caput 217 d, 335 e, 400 c, 794 b, 795 d

Neomagus, urbs Germaniæ Inferioris in Gallia Belgica & in Batavorum tractu 764 a. S. Audomari Reliquiæ 764 c d e f

Netha, Brabantiæ amnis 674 c, 678 f, 683 d, 686 b

Neustria, Regni Francorum pars 524 c, 528 c, 529 f, 530 e, 534 a b c, 545 a

Nicomedia, Asiæ in Bithynia civitas 41 a, 67 a

Nilus, Ægypti fluvius 603 b

Nivernum, Galliæ civitas 217 f, 273 f

Niviala. Vide Nivigella.

Nivigella, vulgo Nivelle, Brabantiæ oppidum 558 f, 692 c,

Nola, Italiæ in Campania Felici civitas 217 e

Nomen Dei, Hispanis Nome de Dio, urbs fuit in Terra Firma, Americæ provincia 383 f

Normannia, Regni Francorum provincia 524 c, 528 c, 529 f

Novellaria, Italiæ oppidum 217 d

Novocomum. Vide Comum.

Novum regnum Granatense, ampla Americæ Meridionalis regio in Terra Firma 319 f, 381 d, 391 e, 409 d

O

Ocania, Hispaniæ in Castella Nova oppidum 310 b

Octodurum. Vide Sarabris.

Ognatum, Hispaniæ in Guipuscoana provincia oppidum 176 e, 177 a, 180 a, 249 b, 251 d, 252 e f, 254 b

Oliva, Hispaniæ oppidum 246 f, 445 c

Olomucium, Moraviæ civitas 218 a, 270 a

Ontinente, Latine Fontinentum, Hispaniæ vicus, cognominisque tractus in regno Valentino caput 460 a f, 461 d

† Onuphrii conventus PP. Prædicatorum in Hispania 298 c, 327 e, 392 d, 393 b e f, 402 f, 414 e

Oorschot, Buscoducensis olim diœcesis pagus 691 f

Oranum, Algeriæ oppidum 205 c d, 219 a, 261 f

Oriola, urbs regni Valentini 331 b, 398 e, 410 c, 441 b, 463 b

Ovietum, Hispaniæ in regno Legionensi civitas 199 d, 261 d

Ousa, Angliæ fluvius 110 c

Oxenfordia, Angliæ provincia 110 d

Oxonium, Angliæ civitas 135 c

P

Padus, Italiæ fluvius 227 a, 277 f

Palma, Hispaniæ oppidulum 155 c, 236 e

Palma, una Fortunatarum insula 220 a e, 270 f

Palombara vel Palomar, Vallis Albaidæ in Hispania oppidum 314 e, 318 b, 378 c, 380 a

Pamphylia, Asiæ minoris regio 365 b c d e f, 566 a

Panormus, Siciliæ insulæ civitas 235 d, 293 b, 294 b, 335 e, 400 c

† Pantaleon, monasterium prope Coloniam Agrippinam 58 b, 700 a b c, 708 a, 727 e, S. Pantaleonis Reliquiæ 727 f, 735 b, 755 d, 756 f, 783 f 785 f

Papia seu Ticinum, urbs Italiæ in ducatu Mediolanensi, ad Ticinum fluvium 751 b c

Parcense monasterium prope Lovanium in Brabantia 54 f

Paredes, Vicus Castellæ regno fere conterminus 181 e

Parisii, regni Francorum caput. Quædam S. Cerbonii reliquiæ 89 d, 652 b

Parma, Italiæ in cognomini ducatu civitas 148 b, 149 a

Parthenon B. Mariæ in urbe Galliæ Tricassina. Reliquiæ S. Tanchæ 120 e

Patavium, Italiæ in Republica Veneta civitas 148 b, 149 a

Pax, cognomento Augusta, provinciæ Extremaduræ caput 261 d

Peartan, monasterium fuit in Anglia 112 b f

Pedemontium, Italiæ provincia 161 d, 167 a

Peninsula, Hispaniæ mons, in regni Valentini finibus 155 d, 156 c

Perpinianum, Ruscinonensis in Gallia comitatus caput 167 a

Perusia, seu Perusium Italiæ in ditione Pontificia civitas episcopalis 358 e

Peruvia, Americæ Meridionalis regio 219 a, 227 c, 382 c

Petriola, Hispaniæ Tarraconensis oppidum 198 c

Petro-Berga, seu Itisberga, pagus in Belgio 132 f

Pintia. Vide Vallisoletum.

Placentia, Hispaniæ civitas 193 b, 257 d, 258 d, 329 a

Polonia, Europæ regnum 218 a, 269 a

Pompeiopolis, urbs Ciliciæ maritima 564 a d e, 566 c

Pompeiopolis, Navarræ primaria civitas 178 e, 251 c

Pons-Dominarum, monialium Ord. Cister. in Bria, Galliæ provincia, monasterium 55 c

Pontesium. Vide Pontisara.

Pontisara, seu Pontesium, Galliæ in insula Franciæ, civitas 316 d, 517 d, 525 d

Populonium, Hetruriæ olim civitas 87 f, 88 c

Porta-cœli, Cartusianorum prope Valentiam in Hispania conventus 295 e, 309 d, 343 b, 352 d, 368 b d, 374 f, 393 d, 425 e

Porticus S. Gregorii Papæ 114 a

Portuensis civitas in Lusitania 208 d e, 209 a b, 262 e

Posnania, majoris Poloniæ civitas 118 a, 269 a

Præmonstratum, Galliæ vicus, in provincia Picardiæ, in tractu Laudunensi, cum cœnobio ejusdem nominis, unde dictus Ordo Præmonstratensis, & ubi Ordinis Generalis commoratur 52 f

Provincia, Gallice Provence, Galliæ pars 161 b, 240 b, 705 f

Puebla, Americæ Septentrionalis oppidum 309 e

R

Raguiniacum, diœcesis Venetensis pagus 62 f

Ramerudes, al. Ramerucum, Campaniæ in Gallia oppidum 120 c, 122 e

Ratispona, Germaniæ, in Bavariæ circulo, civitas 166 d, 712 b c d e f, 718 e

Ravenna, Italiæ in Ecclesiæ ditione civitas 631 ab

Recinetum, Italiæ civitas 229 e

Remi, Galliæ in Campania civitas 593 f, 699 c, 753 a b e f, 754 b, 783 f

Renus, Italiæ fluvius in agro Florentino 797 c, 797 a

Resbacum, Galliæ, in Bria, monasterium 549 d, 553 c

Rhegium, Calabriæ civitas 237 b

Rhodus, Asiæ Minoris insula 264 c

Riga, Livoniæ in Polonia civitas 269 a

Rio de la Hacha Hispanis, Latine Facis fluvius, Americæ Meridionalis fluvius 383 f, 384 a

Rocca-forte, Hispaniæ vicus 425 c

Rodoniense monasterium in Galliæ diœcesi Carnotensi 542 f

Roffa, Anglis Rochester, Angliæ Meridionalis civitas. Reliquiæ S. Paulini 104 b, 107 ef, 114 b e

† Romarici in monte Habendensi Parthenon 118 b

Rotomagum, primaria Normanniæ civitas 511 f, 512 a, 513 e, 519 a, 520 a c, 531 a b e, 535 a b, 536 c, 542 e, 545 a, 547 d, 548 b

Rusaffa, locus in Hispania 404 c, 437 f, 440 b, 443 c d e f, 445 a b c

Ruscinonensis comitatus, Galliæ provincia 164 c

S

Sabaudia, Europæ regio 161 d

Sætabis, Hispaniæ in regno Valentino oppidum 320 b c, 335 f, 336 c, 382 a, 400 f

Salernum, Italiæ in regno Neapolitano civitas 671. Corpus S. Grammatii 672 a b

Salmantica, Hispaniæ civitas in regno Legionensi 178 d, 180 a, 181 a, 254 c, 336 a

Salopia, Angliæ provincia 110 d

Sancti, incolis Zanten, Germaniæ in ducatu Clivensi oppidum 14 c

Sarabis, seu Octodurum, Hispanice Toro, regni Legionensis oppidum 206 b

Sardinia, ingens Italiæ insula 206 a, 212 d, 369 a

Sarinene, Aragoniæ oppidum 156 e

Sarnum, regni Neapolitani civitas 358 e

Scalabis, oppidum in Lusitania 501 c

Sciativa. Vide Sætabis.

Sciscia seu Sis, Ciliciæ inter Anazarbum & Mopsuestiam oppidum 564 f, 570 c

† Sebastiani portus in Guipuscoæ limite 177 f

Segobriga, vulgo Segorve, regni Valentini civitas 339 d

Segovia, Castellæ Veteris civitas 162 a b, 206 e, 207 a, 240 b

Septem Pallares, rupes in Hispania, prope civitatem Conimbricensem 254 f

Septimanca, Hispaniæ Taraconensis oppidum 188 e f, 192 f 202 e, 260 f, 281 e

Sequana, Galliæ fluvius 513 d, 528 a

Serra S. Marthæ, Americæ Meridionalis oppidum 382 c

Sicilia, Italiæ insula 217 b, 497 a

Sides, Pamphyliæ oppidum 568 a

Sina, Arabiæ Petrææ mons 83 a, 604 f

Sollana, provinciæ Lemovicensis in Gallia fluvius 64 d

Stabuletum, abbatia in diœcesi Leodiensi 527 f

Staffordia, Angliæ provincia 110 d

Suala al. Swala, Angliæ fluvius 111 e, 112 d

Sucro, fluvius in Hispania 153 c, 235 f

Suessionensis S. Mariæ in Gallia parthenon 115 b

Suffolcia, Angliæ provincia 112 f

T

Tafalla, Navarræ oppidum 424 d

Tagus, Lusitaniæ fluvius 203 c d

Tamesis, Angliæ fluvius 648 c

Taprobanum, Asiæ in mari Indico insula 224 d

Tarsus, Ciliciæ civitas 502 c f, 564 d e f, 565 a, 566 c

Taurinum, provinciæ Mediolanensis in Italia civitas 217 c, 227 a

Taurus, urbs regni Legionensis 180 f, 254 c, 450 b

Tenerifa, Americæ Meridionalis oppidum 382 c, 388 a c f, 391 f, 392 a

Ternel, urbs in Aragonia 465 d

Tertiæ, insulæ Hispaniam inter & Novam Franciam sitæ 217 a, 222 d

Thebais, regio in Africa 603 b

Thessalia, regni Macedoniæ regio 504, 505 b c d

Tibur, Italiæ in Ecclesiæ ditione civitas 227 d

Ticinum seu Papia. Vide Papia.

Tigra, Æthiopiæ regio 607 e

Toletum, Hispaniæ civitas 161 b, 162 e, 206 f, 241 b

Tolosa, Galliæ Narbonensis civitas 104 e

Tongerloa, monasterium in Brabantia S. Gummari Reliquiæ 681 d

Tordesilla Legionensis regni in Hispania oppidum 156 e, 180 f, 181 b c, 187 d e, 237 a

Tornacum, Belgii civitas 217 f, 698 c d e f

Torrente, Hispaniæ locus uno milliari Valentia dissitus 314 c, 349 f, 386 e, 418 d, 421 a, 426 c, 429 a

Trajectum ad Mosam, Belgii civitas, in Brabantia, ad Mosam fluvium, sub Batavorum dominio 700 f, 722 f, 723 a

Trajectum ad Rhenum in Belgio Unito civitas ad Rhenum fluvium 700 e f, 703 d e, 767 b

Trecæ seu Tricassis, Galliæ in Campania civitas 120 b c d, 639 e f, 740 a b c d f

Trehenta, Angliæ fluvius 112 b

Trevidon, Galliæ Aquitanicæ pagus 637 b

Tridentum, Germaniæ in comitatu Tirolensi civitas 210 c d

Troïcus, Thebaidis Inferioris mons 603 f

Trovulfinga Cestir, Angliæ civitas 112 b

Trudonense monasterium in Hasbania 53 c

Trumwulsi olim monasterium in Anglia 111 e

Tubalis, Lusitaniæ oppidum 256 b

Tubara, Americæ Meridionalis oppidum 382 c, 383 b, 384 c

Tudela, urbs in Navarræ regno 182 a

Tuenge, villa in comitatu Eboracensi 137 a

Tullum, antiqua Leucorum ad Mosellam fluvium civitas 707 a, 750 a

Tunetum, urbs Africæ 161 b, 244 b

Tungri, parvum Germaniæ in episcopi Leodiensis ditione oppidum 593 f

Tunia, Novi regni Granatensis urbs 235 c

Turones, Galliæ Celticæ civitas 62 c d, 586 a, 589 e

Turris-Syllana. Vide Tordesilla.

Turvaio, Americæ Meridionalis oppidum 382 c

Tuscia seu Hetruria, Italiæ regio 217 e

Tutela, Galliæ in Inferiori Lemovicensi provincia civitas 64 d

V

Vadiniacum, Galliæ vicus, ad Ittam amnem situs 515, 536 c

Valciodorum, monasterium in Belgii comitatu Namurcensi 124 a

Valentia, primaria cognominis regionis in Hispania civitas 168 d, 224 e, 235 f, 242 c, 292 a, 295 b. Sacrum S. Ludovici Bertrandi corpus 304 a b c d, 435 b

Valentiæ regnum, regio in Hispania 155 f

Vallis-belle-facta, S. Hieronymi monasterium, in Lusitaniæ territorio Penichii 55 f

Vallis-Digna, Ord. Cisterc. monasterium in Hispania 170 b

Vallis-Monachorum, prioratus in ducatu Luxemburgensi 530 a, 531 b

Vallisoletum, Hispaniæ in Veteri Castella civitas 156 e, 161 b, 162 b, 180 a d e, 188 d, 228 a, 373 a

Vastus-Saltus, vernacule Waslau seu Wastelau, lucus in Artesia 128 c

† Venantii-Fanum. Vide Venantiopolis.

Venantiopolis seu Fanum S. Venantii, Gallice S. Venant, oppidum in Belgio 127 b

Venetiæ, Italiæ civitas, cognominis Reipublicæ caput 802 e, 803 e, 809 d

Venetiola, vulgo Venezuela, episcopalis Americæ Meridionalis civitas 382 c

Veragua, Americæ Meridionalis, in Nova Hipania, provincia 383 f

Vercellæ, episcopalis in Pedemontano Italiæ principatu civitas 803 c. B. Martini corpus 804 a

Vergara, in Guipuscoana provincia oppidum 177 b, 179 b, 180 a, 233 a, 250 d

Vernonium, Gallice Vernon, Galliæ in Normannia oppidum. S. Quirini reliquiæ 526 d

Verodunum, Lotharingiæ civitas 217 f, 585 d, 589 e, 590 b c, 592 b c e f, 593 f, 596 e f

Verona, vernacule Vrongeist, urbs olim ad Rhenum haud procul Alcmaria, Hollandiæ oppido, sita 15 e

Verona, Italiæ sub Venetorum dominio civitas 85 b, 630 a d f, 631 a c, 705 f, 781 d e

Vicentia, al. Vincentia, Italiæ in cognomini provincia civitas 148d, 149 d

Victoria, Alavæ civitas 177 f

Vicus juxta Catarractam 111 e, 112 d

Vicus S. Jacobi, locus in Anglia 115 d

Vienna, primaria Austriæ in Germania civitas 166 d, 206 a, 703 e

Vilcassinus tractus, in Galliæ diœcesi Rotomagensi 510 c f

Villa-Nova, civitas in Murciæ regno 498 a

Villa Scusa di Haro, Hispaniæ locus in Castella Nova 313 f

Villa-vitiosa, castrum in Lusitania 185 f

Vilna, Lithuaniæ civitas 118 a, 286 f

† Vincentii cœnobium, Ordinis S. B. in Italiæ Beneventana provincia 653 c f, 654 c e

Viterbium, Italiæ in Ecclesiæ ditione civitas 174 f, 259 d

† Vitoni abbatia, in civitate Verodunensi 600 b. Reliquiæ S. Savini 603 d

Ulma, Germaniæ in Sueviæ circulo civitas 790 c, 793 f

Ulyslipo, Lusitaniæ primaria civitas 184 a, 203 e, 204 a, 208 a, 498 b, 501 c

Vormatia, urbs Germaniæ in Palatinatu Inferiori ad Rhenum fluvium 703 b, 722 f, 723 a, 751 b c, 752 c

Vreemde, pagus in decanatu Lirano 690 e

Utica seu Biserta, maritima Africæ in Mauritania oppidum 633 a

Vulturnus, Italiæ fluvius 134 a, 653 c

W

† Waldetrudis monasterium, Montibus in Hannonia 733 f, 734 e f, 735 a b, 736 d e

Wambasium, vicus in ducatu Luxemburgensi 528 b, 530 a, 531 a

Warchinna, Belgii rivulus 527 f

Warevicus, Angliæ provincia 110 d

Wigornia, Angliæ provincia 110 d

Wirzeburgum. Vide Herbipolis.

Wormatia. Vide Vormatia.

X

Xabea, Hispaniæ vicus prope Dianium (Denia) & Sinum, nunc Imperatoris-Cornu dictum 463 f

Xanthus, Troiadis fluvius 15 a

† Xantini de Malemort, Galliæ vicus in diœcesi Lemovicensi 589 e f

Xativa. Vide Sætabis.

Xorcas, diœcesis Cæsaraugustanæ oppidum 465 c

Y

Yberghana, parœcia in Belgio 127 b

Yevenes, portus in Hispania 207 a

Z

Zayda, Ord. Cisterc. juxta Valentiam monasterium 441 f

Zephyrium, maritimum Ciliciæ oppidum 464 f

Zwolla, Transisalaniæ oppidum 691 f

INDEX ONOMASTICUS.

A

Absentare, abscindere 59 b

Abstemia, mensa frugalis 147 e

Acceptabilis, acceptus 138 a

Acæmeta, monachus 82 a

Æquivocus, spurius, illegitimus 783 f

Aliacron, vox Arabica, malum ictericum significans 420 c

Allentatur, calcatur, forte legendum attenuatur 724 d

Apostolicus, summus Pontifex 97 e, 99 e

Archimandrita, archiepiscopus 68 b

Armariolum, sinus 138 a

Aurifrigium, opus acu pictum, Gallice broderie 58 d

B

Baccina, vasa, Gallis Bassins 783 f

Barillus, cadus 148 d

Bladum, quodvis triticum 143 e, 691 c

Beneficiatus, ecclesiastico beneficio donatus 361 a

C

Camera, cubiculum 150 b

Campana, tintinnabulum 134 c

Campanile, tintinnabulorum turris 134 c

Capellanus, presbyter ministrans 723 e

Capitularis domus, locus, in quem canonici conveniunt 134 f

Capitulum. Vide Capitularis.

Cappa, vestis longa & talaris, quam episcopi & sacerdotes quandoque induebant 139 a

Caristia, caritas 143 a

Caritas, pastus in mutuæ caritatis testificationem 98 a, 99 b

Caritative, summo amore 799 a

Cassari, destrui 38 b

Catabulum, stabulum 587 f

Caucus, patera seu vas ad aquam hauriendam 113 b

Centifida, quæ in plures homines fiduciam reponit 767 b

Cenubium, cœnobium 116 a

Cerevicia, cervisia 143 b

Cespitare, cadere, offendere 697 a

Christianitas, leges ecclesiasticæ, Christiana religio 743 b

Cimeliarchium, sacrorum vasorum ærarium 55 a

Circonspectus, circumspectus 141 e

Collatio, modica refectio diebus jejunii sumenda 140 b

Comestio, prandium 142 d

Compassio, commiseratio 139 f

Compater, qui infantem in Baptismo suscipit 123 a

Comprovincialis, ejusdem provinciæ 731 b

Concordavit, ad concordiam revocavit 724 c

Confessio, martyrum sepulcrum 68 c

Contradere, dare 40 b

Coopertorium, cooperculum 141 a

Cotidie, quotidie 96 f

Crypta, locus sacer subterraneus 115 e, 117 d, 133 d

Cura regalis, regnum 118 e

Cursor, apparitor 71 d, 73 c

Curtis, atrium ædificiis cinctum 689 f

D

Dampnum, damnum 38 b

Denarium laboris remunerare, laboris mercedem dare 143 c

Dietim, per diem, singulis diebus 601 a

Disciplinabiliter, ex disciplina, juxta regulam 767 b

Dominus Apostolicus, summus Pontifex 97 e

Dormitio, obitus, mors 97 c

Dormitio, tempus dormiendi 140 d

Dyota, cadus aut vas musto plenum 148 d

E

Ecclesiola, ecclesiæ diminutivum 119 d

Elephantiacus, lepra affectus 604 c

Episcopia, episcopatus 744 a

Episcopium, ecclesia episcopalis 97 d

Episcopium, episcopi ædes seu palatium 818 e

Eulogia, Eucharistia 645 c

F

Fabrica ecclesiæ, certi proventus ad ecclesiam ac eorum, quæ ad Dei cultum spectant, reparationem destinati 689 f

Familia, terræ portio uni familiæ sufficiens 110 b

Foronomus, ferens nomen suum 777 a

G

Garba, spicarum manipulus, Gallis gerbes 143 e

Gentilitas, idolorum cultus aut populus idolorum cultui deditus 636 b

Grangia, horreum 138 e

Grossus, crassus 140 c

Gubernator, episcopus 97 e

H

Habetudo, habitudo vel habitus 830 a

Heresis, praxis ecclesiæ praxi contraria 97 f, 99 b

Heretici, qui Ecclesiæ præcepta consuetudinesve infringunt 98 a

Humaniter, humane 140 f

I

Jerichomium, locus alendis senibus destinatus 788 d

Jocondus, jucundus 138 b

Importunabatur, importunus erat 731 b

Incardinare, aliquem in cathedra episcopali collocare 718 a

Incestus, stuprum 123

Infulatus, sacerdotis vestibus indutus 688 c

Invasor, raptor 141 c

Intronizare, in throno collocare, instituere 103 e, 723 e, 750 d

Jucundari, gaudere 123 a

K

Kimiliarchus, thesauro præfectus seu thesaurarius 788 c

L

Legatarius, legatus 105 b, 107 e, 109 b, 114 b

M

Martyrium, Martyrum sepulcrum 68 c

Mensa, sedis episcopalis patrimonium 816 f

Mensalia, forte quæ ad mensam pertinent seu lintea, quibus mensa instruitur 788 d. Vide Cangii Glossarium verbo Mensale.

Missa, preces & laudes incruenti Missæ Sacrificii tempore recitari solitæ 97 d

Morbillus, minimus morbus 692 b

Munus civitati parare, spectaculum populo gratis dare 582 b, 584 b

N

Nola, tintinabulum 695 b

O

Offensor, qui aliquem lædit 817 d

Onocentaurus, animal, si existat, ex asino & homine mixtum 510 d

Ordinabiliter, ordinate 138 c

Otiositas, otium 141 a

P

Pagania, ethnicorum religio seu idolorum cultus 640 b

Palliare, simulationis involucris tegere 139 b, 141 b

Pallium archiepiscopale, signum plenitudinis potestatis 106 b f

Parochia, diœcesis, intra quam extenditur episcopi potestas 743 e, 775 c

Peccamen, peccatum, culpa, qua quis reus dicitur 691 b

Peplum, pannus linteus, quem sub mento gerunt moniales 688 a

Personaliter, ipsemet, vel, si Latine dici posset, in propria persona 142 b

Philochristus, Christi amator 719 f

Pœnitentiarius, sacerdos, qui peccata confitentes audit & salutares pœnas ipsis injungit 617 & seqq.

Portitor, lator 106 f, 113 d

Prælatio, præfectura 140 b

Præsentialiter, nunc vel in præsenti 99 d

Processio, supplicatio 45 e

Processionaliter, in supplicatione 45 f

Protus, primicerius 788 c

Q

Quaterniunculus, codex, folium 587 a

Querulosus, querulus 141 c

R

Refectorium, cœnaculum 140 d

Rememorare, memorare 140 c

Ruditas, rusticitas 642 e

S

Sacerdos, episcopus 101a, 113 d

Scolaris, qui scholas frequentat 141 d

Scutula Græca, forte patena 488 d

Senior, dominus 788 d

Servitor, famulus 140 d

Sigillum, operculum vasis 788 c

Siriaticus turgor, a voce Gallica Sire, qui turget vel inflatur ut dominus 731 c

Sociabiliter, socialiter 138 c

Solemnizare, diem celebrem agere 724 d

Solemnisatio, festum solemne 45 e

Sphalma, error 68 e

Spiculator, carnifex 77 f, 79 b

Syncera, sincera 113 c

T

Tassa, vasculum 141 a, 142 d

Temptamentum, tentamen 685 d

Tumba, tumulus seu lapis, sub quo defuncti corpus componitur 136 a

V

Villagium, villa seu vicus 690 e

Vitulamen, stolo seu surculus 731 b

W

Walpodium, certi, ut videtur, ponderis mensura 696 e

Wantha, chirotheca 687 f

Y

Yconomus, œconomus 788 c

Z

Zenia, dona 587 a

INDEX MORALIS.

A

Absentia intelligit S. Bertrandus 394 a. Absentis mortem cognoscit B. Bertrandus 329 c

Abstinentia & jejuniis corpus suum castigant SS. Paldo & Socii 658 c. Idem præstat Tato abbas 660 b. Abstinentiam adhuc juvenis servat S. Bertrandus 369 d. Abstinentiæ inter epulas studet S. Bruno 777 c. Abstinentiæ leges cum vitæ periculo servat S. Franciscus 787 a

Adversantes sibi multos expertus est S. Bertrandus, sicut omnes Sancti experiri solent 340 f

Æger, S. Bertrandi afflatu, sanitatem recuperat 398 f. Ægrotans Episcopus absentis B. Bertrandi meritis sanitati redditur 390 e

Æqualitate vitæ & munerum, morumque similitudine, caritas, arctissimum religiosæ conjunctionis vinculum invalescit 253 c

Æthiopum Religio Judaïsmo & Christianismo commixta 265 a

Affectus pii S. Bertrandi erga SS. Sacramentum Altaris 342 c, 347 c, 369 d

Afflictationem corporis in lecto quiescens quærit S. Bertrandus 344 e

Agens, prudenter agas & respice finem 798 b

Amentia S. Bertrandi meritis pellitur 455 f

Amicos in Deo, & inimicos propter Deum diligebat B. Jacobus 798 f

Amissa consilio B. Bertrandi recuperantur 337 c. Amissa magni momenti recipienda B. Bertrandus spondet 401 b

Amor Dei nunquam est otiosus 799 a. Amore Dei flagrat S. Bertrandus 404 b. Amori Dei & piis affectibus studet S. Bruno 777 b. Amore Dei verbo & exemplo, alios accendit B. Bertrandus 378 a, 404 c d, 408 b. Amoris divini in S. Bertrando & in aliis effectus 404 d. Amore potius, quam timore, homines ingenui in officio sunt continendi 812 c

Animam purgatorio liberat B. Bertrandus 398 c. Animas piaculari igne suis precibus liberat B. Franciscus 285 e, 331 a, 377 e

Annum sterilem prædicit S. Bertrandus 400 f

Apoplectica infantula S. Gummaro auxiliante sanatur 692 b. Apoplexia laborans, invocato Sancto Bertrando, salvus evadit 444 c

Aposthema curat S. Bertrandus 260 a b. Apostema periculosum cilicio S. Bertrandi dimovetur 366 a. Apostema pestilens removet S. Bertrandus 446 c; aliud collum afficiens per reliquias ejus depellitur 449 f, 452 a. Apostemate colli laborans, S. Bertrandi meritis curatur 458 c d

Apparitiones: cuidam S. Mulieri apparet B. Bertrandus 355 c d; sicut & nonnullis religiosis & piis personis 356, 357, 358. Mulieri rabie laboranti apparet & sanitatem reddit S. Bertrandus 364 f. B. Bertrando S. Franciscus apparet 335 c d. S. Vincentius Ferrerius B. Bertrando apparet 350 b. Apparet multis post mortem S. Bertrandus 435, 436, 437, 438, 439, 440, 441, 442. Amenti apparens S. Bertrandus sensum reddit 439 a. Apparet cuidam mulieri, post mortem S. Bertrandus 355 c; item & religioso 356. Apparitione SS. Dominici & Francisci recreatur S. Bertrandus 399 f; imo & Crucifixi Jesu apparatione gaudet 400 a. Apparet in somnis cuidam sacerdoti, item mulieri S. Joannes 144 c. Apparet Tortgithæ & cuidam abbatissæ S. Ethelburga 651 a c.

Aqua S. Joannis precibus vinum sapit 142 d e. Aqua adhibita graviter læsum sanat B. Bertrandus 382 a. Aquis immersus puer, S. Nigasio auxiliante, salvus evasit 541 b. Aquis submersus puer S. Gummari opem expertus 692 d

Arboris fructibus S. Bertrandus mirabiliter pascitur 382 f. Arbor præcisa, B. Gummari precibus, coalescit 683 f

Arcana mentium detegit S. Bertrandus 395 e.

Arcanum quoddam detegit viro nobili S. Bertrandus 315 f

Asthmate affectum sanat apparens S. Bertrandus 441 e; & per reliquias ejus aliud curatur 450 f

Austeritas, cui studet S. Bertrandus, sanitati ejus nocet 373 d, 384 c, 393 d

B

Baculi SS. Rumoldi & Gummari eorum oratione revirescunt 684 f

Baptizat puerum sibi a patre idololatra allatum S. Bertrandus 384 f. Baptismo ablui Indi haud pauci a S. Bertrando petunt 323 a b. Baptismum multis confert S. Bertrandus 384, 386 f. Baptismum pluribus martyrio destinatis S. Eulampius confert 76 b. Baptizati pueri sævam mortem docet B. Bertrandus 323 c

Benignus in omnes S. Bertrandus, sed maxime erga improbos 397 a b

Boni vitam suam non populari vanitate, sed conscientiæ veritate metiuntur 771 a b. Bonus, ubi negligas, segnior, malus fit pejor 781 b

Brachii malo afflicta S. Bertrandi sepulcrum adiens mulier liberatur 366 a. Brachii pars una sub nomine S. Gereonis, in Pragensi ecclesia, altera Ulyssipone asservatur 51 c. Brachii usus B. Jacobi meritis redditur 802 f

C

Cacostomacho laboranti succurrit apparens S. Bertrandus 440 e

Cadaveris Isabellæ reginæ aspectus S. Franciscum ad Deum convertit 241 d e

Cæcitas S. Bertrandi meritis fugatur 455 f, 456 b. Cæco lumen, B. Bertrando auxilium ferente, redditur 444 a d

Calamitatibus aliorum pie condolet S. Franciscus 289 a b

Calculi morbo affectam sanat ei apparens S. Bertrandus 440 e, 447 b. Calculo laboranti S. Alexander subvenit 830 b. Calculo puer affectus S. Gummari ope liberatur 693 b.

Calumniantium injurias patiens tolerat S. Bertrandus 411 e f. Calumniatori pœnam remittit S. Bertrandus 441 f. Calumniis appetitur S. Bruno 771 b

Capitis dolorem pellit S. Jacobus 800 e, 802 b c d e; pariter S. Alexander 830 b. Capitis humore affectus S. Alexandri meritis incolumis redditur 832 d. Capitis S. Gereonis pars, ut fertur, in conventu S. Hieronymi Vallis-belle-factæ asservatur 55 f. Caput porrigine affectum S. Bertrandi meritis sanatum 444 f. Caput unius ex S. Gereonis sociis, Laureti asservatur 57 e

Captivis patrocinatur B. Bertrandus 406 b

Carcere inclusus a B. Roberto eripitur 148 d

Cardinalis dignitatem fugit S. Franciscus 249 a, 253 a b c

Caritas B. Bertrandi erga infirmos 405 e f. Caritatem erga peccatores & adversantes sibi præsertim exhibet S. Franciscus 289 c d. Caritatem miram exercet erga Indos Bartholomæus de las Casas Episcopus 324 e f. Caritatem peste afflictis innoxius S. Bertrandus exhibet 378 e. Caritatis erga infirmos assidue officia adimplet S. Bertrandus 405 e f. Caritatis exempla S. Alexander imprimis præbet 825

Carneum accrementum, visum tollens, post novemdiales preces ad B. Bertrandi sepulcrum factas, decidit 455 d. Carnis tentatio invocato Nomine Jesu fugatur 797 e

Castitate eminet B. Jacobus 797 e. Castitatem B. Bertrandi indicat odor suavissimus 410 a f. Castitatem morte S. Tancha tuetur 121 c, 123 c d e. Castitatis amore flagrat B. Bertrandus 409 a; mulieres impudicas abigit ib. c d; illibatam Castitatem servavit 400 b. Castitati servandæ imprimis studet S. Bertrandus 409 a b c, 650 a. Perperam tentatur ab immissis mulierculis 409 d, 410 a; mulierem, quæ ad impios amores accendendos immissa fuerat, ad pœnitentiam S. Bertrandus adducit 410

Catarrho morbo epidemico laborantes curat S. Bertrandus 323 f

Ciliciis corpus suum affligit S. Franciscus 286 c. Idem præstat S. Bertrandus 408, 409

Cinguli usu desperatæ puerperæ partum procurat S. Bertrandus 389

Claudus S. Bertrandi meritis sanatur 444 a. Claudus S. Gummari meritis sanitati redditur 600 c; alter, cujus caput humero erat annexum 691 b, 693 c, 694 a f, 695 b e, 696 c

Clericis religiosis utilis scientia 313 c

Cognitio sui & æternitatis contemplatio B. Francisco quasi prodromi duo 281 d

Collegia exstruit aut exstruenda curat S. Franciscus 214, 215, 217 218. Gandiæ 245 e. Hispali & Placentiæ 257 d 258 a. Marchenæ in Bætica, Caravacæ in Carpetanis, Seguræ, Avenione, Viroduni 269 f f. Camberii Allobrogum metropolis, Olomutii in Moravia, Spiræ Nemetum, Halæ, Augustæ Taurinorum, Brixiæ, Herbipoli 270 a b c d f; in Bætica Baëzæ 273 f. Compostellæ; in Toletana provincia, Huetense; apud Siculos Calataieronæ; in Castellana provincia, Legionense, Malacitanum, Ovetense, in Asturiis, in Gallia Burdigalense, Nivernense, Mussipontanum apud Lotharingos, in Germania, Fuldense; in Polonia Posnaniense, in Austria Brunense; Mediolani Breranum 274

Comitatem S. Bertrandus sectatur 344 e.

Comitialem morbum pellit S. Bertrandus 438 d, 439 e

Concionum B. Bertrandi, quæ fuerint præcipua argumenta 412 c

Concubinarios frustra monitos publice arguit S. Bertrandus 338 f

Confessarii, pœnitentium suorum domos, si sapiant, haud frequentent 343 d

Confessioni peccatorum unaquaque die vacat S. Franciscus 283. Confessio peccatorum, sublato sacerdote pœnitentiario, non fuit sublata 620 d e f, 621 a b. Confitentes peccata qualiter audiebat S. Bertrandus 343 c. Confitentibus sibi peccata mirum dolorem suggerebat S. Bertrandus 314 f

Consilia filio suo, patre Christiano digna, dat S. Franciscus 247 d

Constantia in arguendo & mira prudentia eminet S. Bertrandus 344 d

Contracti S. Gummari auxilio sani evadunt 690 b. Mulier contracta curatur ibid. e. Item duæ aliæ ad sanitatem redeunt 693 c, 694 a. Contracta & apoplectica simul 694 d; brachio contracta ibid. f. S. Jacobi ope contracta sanitati redditur 802 c. Contracti SS. Nigasii & Soc. ope sanitatem obtinent 556 a b

Conversio 200 hominum divinitus ad Christum facta 76 b. Conversio mira cujusdam mulieris S. Gummari meritis, ad sepulcrum ejus dona offerentis 287 f, 288 a. Convertit gentem Nordan-Humbrorum cum suo rege S. Paulinus 108 b

Conversi plures pietate & obedientia insignes 793 b. Conversis religiosis periculosum est studium 313 c

Convulsiones lethiferas invocatus fugat S. Bertrandus 445 f

Corona mariana mulieri parturienti subvenit S. Bertrandus 315 b c, 317 c

Corporis gravi infirmitate detentam S. Paulinus sanat 103 f. Corpus B. Bertrandi incorruptum post mortem 303 d e. Corpus B. Bertrandi mortui, instar vivi deprehenditur 352 e; miro odore fragrat 410 c d e, 427 f. Corpus B. Bertrandi, vestibus quibus induebatur corruptis, incorruptum 364 a b. Corpus pie divexat S. Robertus 146 f. Corpus S. Cerbonii excisa urbe Populoniensi Massam transfertur 89 a. Corpus S. Nuncii in Valciodorensi monasterio asservatur 124 c. Corpus sub nomine S. Gereonis sacrum a S. Noberto invenitur 51 a b c d. Corpus suum diversis suppliciis affligit S. Franciscus 285 f. 286 a b. Corpus jejuniis & vigiliis exercet S. Zenaïs 507 c. Corpus suum sævis flagellis castigat B. Bertrandus 376 a 396 f, 405 b, 408 f, 409 f. Corpus suum, vigiliis, flagellis, ciliciis, mirum in modum castigat S. Franciscus 286 c d f

Crucifixi imaginem in cella habeat Religiosus & ad eam frequenter se convertat 375 d e. Crucifixi imago sanguinem fundit 202 a b c. Crucis particula regi Hispaniæ a S. Francisco oblata 276 d e f, 277 a

Crudelitatem Hispanorum in Indos improbat S. Bertrandus 391 b c

Crure laborans mulier, S. Gummaro succurrente, sanatur 690 e, 693 f. Crus arundine graviter læsum curat S. Bertrandus 444 f

Cultus B. V. M. viro Christiano commendandus & omnibus perutilis 284 f

D

Dæmon variis modis cruciat S. Bertrandum & ad peccandum allicit 411 a b c. Dæmonem fugat S. Bertrandus 384 d c; B. Jacobus 800 c. Dæmones in translatione SS. Nigasii & Sociorum fugati 555 f. Dæmones quemdam Religiosum flagellis cæsum quasi mortuum relinquunt 313 a. Dæmonis apparitiones bonis & malis nonnumquam fiunt 284 f. Dæmonis fraudem cognoscit S. Bertrandus 396 a b, 379 f. Dæmonis possessione vexata monialis & quædam mulier B. Alexandri meritis eximuntur 830 e. Dæmonis vexationibus multos eximit S. Robertus 148 a b. Dæmon suos divexat, a rebus sanctis removet, Christianos fugit & veretur 323 a b. Dæmonum obsessione liberantur sacerdos & mulier S. Joannis apparitione & meritis 144 b c

Dani a S. Ethelburgæ parthenone arcentur 651 b

Defuncti cujusdam gloriam edocetur S. Bertrandus 399 b. Defunctorum corpora cum honore servanda docet S. Bertrandus 341 f

Delectus vitæ omnium difficillimus 246 a

Dentes novi, aliis excussis, auxiliante S. Bertrando, succrescunt 457 e

Deo se vovere ardet S. Juliana 663, 664 b c. Deum mirifice liberalem S. Bertrandus experitur 393 b

Digitus S. Bertrandi abscissus moribundæ mox salutaris 364 a

Discordes inter se ad concordiam S Alexandri auxilio revocantur 824 e

Dissidentes ad unionem revocat S. Bertrandus 406 b

Doctiores religiosi, sapientiores sunt, Deum timentes magis, cellæque amantiores 313 d e

Dolore pedum affectus a S. Gummaro sanatur 695 f

Dyssenteria laboranti subvenit S. Bertrandus 419 a

E

Ecclesia prope Lucensem civitatem S. Cerbonio dicata 89 c. Ecclesia S. Gereoni Coloniæ Agrippinæ dedicata 51 c. Ecclesia S. Gummari, contra Normannos divinitus defensa 688 b

Ecclesiastes placet, qui moribus adimplet, quæ verbis docere enititur 255 e

Ecstasim patitur S. Bertrandus 483 f. B. Jacobus Alemannus 799 f; & Missam celebrans B. Alexander 822 b

Effeminatum & publicum peccatorem ab Ecclesia rescindendum S. Bruno curat 775 c

Egenis mira largitate providet S. Bertrandus 378 d, 392 e. Egestatem nobilis matronæ divinitus cognoscit & ei succurrit B. Bertrandus 392 f, 416 c

Elevatio reliquiarum S. Victoris 44 c. Elevatio sacri cujusdam corporis, quod S. Gereonis a nonnullis creditum fuit, Coloniæ Agrippinæ facta 58 & seq.

Energumenum, facto per spinam Coronæ Christi arreptam signo, liberat S. Norbertus 147 e. Energumena liberata SS. Nigasii & Sociorum meritis 556 d

Epyleptica B. Alexandri meritis ad sanitatem redit 831 f

Errantes quo modo corrigit B. Alexander 812 e f

Erysipelate laboranti apparens subvenit S. Bertrandus 442 b. Aliud per reliquias sanat 452 e

Eucharistiæ amor & veneratio a S. Francisco exhibita 284 c d. Eucharistiæ cultum trementes dæmones reddunt 321 e. Eucharistiæ honor a duce Gandiæ redditus 244 e. Eucharistiæ pia fames in B. Bertrando 378 c. Eucharistiæ pius & frequens usus quam utilis 243 f, 244 a, 445 a. Eucharistiam recipientis faciem mire mutatam conspicit B. Bertrandus 401 c

Exemplar humilitatis fuit B. Jacobus Alemannus 793 c, 796 f. Exemplar omnibus est S. Bruno 777 c. Exemplorum magna vis est, ut vel ad virtutem vel ad vitia quis excitetur 252 d

F

Fame pressis subvenit B. Alexander 825 b

Fasciæ B. Bertrandi apposita particula gangrænam fugat 465 c, 466 a

Fascina pellit B. Alexander 831 c

Febre laborantes sanitati reddit B. Jacobus 800 d f, 802 a b c. B. Alexander 831 c. Febre laborantes a B. Bertrando sanati 435, 438 a, 439 a, 441 a, 442, 445 a b, 449 e, 450 a. Febre laborans, invocato S. Roberto, convaluit 148 b. Febre & vomitu laborans sana evasit B. Alexandri precibus 832 e. Febres aliaque mala suis precibus pellit S. Bertrandus 336 d, 418 e, 419 f, 420 a

Femoris dolore laborans ad sanitatem, invocato B. Alexandro, redit 832 e

Fervor B. Bertrandi, dum orationi vacat 317 c. Fervore in orando mire æstuat S. Bertrandus 378 b

Festo SS. Apostol. Petri & Pauli operi servili vacans, pœnas peccati luit 558 a b

Fistula, admota S. Bertrandi veste, pellitur 430 d e. Fistula mulier affecta S. Gummari meritis curatur 691 d. Sacerdos eodem morbo laborans sanitati redditur 692 c. Fistulis laborans S. Gummaro opem ferente, sanus evasit 695 e

Fluvio Cruce signato, feliciter S. Bertrandus transit 386 b c

Fons, cui S. Bertrandus benedixerat, varia prodigia operatur 443 e. Fontem aquarum perennitate donat S. Bertrandus 419 e. Fontem precibus S. Ethelburga obtinet 650 a; similem baculo excitat S. Gummarus 684 f

Fragrat suaviter, ægrotans S. Bertrandus 348 d, & moriens 351 c

Frumentum oratione S. Joannes multiplicat 143 a b

Frustulum vestis S. Bertrandi pectoris tubera sanat 464 b

Funus S. Cerbonii miraculo decoratur 100

Futura indicat B. Jacobus 800 f

G

Gangræna manus laborans S. Nigasii meritis sanitate donatur 541 e. Gangræna uberis S. Bertrandi meritis fugata 454 b

Gibbus pectoris S. Bertrandi meritis sanatus 444 b e

Grandiores natu & ætate maturos cur S. Franciscus Societati libentius adscripserit 259 e

Gubernatorum in Indos sævitiam arguit Bartholomæus de las Casas 324 e

Gutturis malo laboranti succurrit S. Bertrandus 435 f; aliud per reliquias sanat 452 c

H

Hæresis Galliæ nociva 277 e. Hæresis per Hispaniam grassatur & quo pacto 277 c. Hæresis Valdensium apud Neapolitanos reliquiæ 266 a b

Harmonia cælesti recreantur, qui SS. Nigasii & soc. reliquias custodiunt 557 b c

Hemicraniam subito pellit S. Bertrandus 332 b

Herbis solum vitam sustentant SS. Zenaïs & Philonilla 508 b

Hernia, hydropisi & pthysi juncta, S. Bertrandi reliquiis curata 463 e f. Hernia laborantes, invocato S. Roberto, sanantur 148 b d. Herniæ meritis S. Bertrandi sanatæ 443 e. Herniam curat S. Alexander 830 a. Herniosi plures S. Gereonis intercessione sanati 56 d

Hispano regi sanitatem obtinet orans S. Bertrandus 416 f

Homo ingratus Deo vocanti parere abnuit 239 e

Honores fugit S. Bertrandus 344 e

Humanum se erga lepra affectos præstat B. Robertus 147 b

Humillime de se sentit S. Bruno 766 f. Humillimus S. Bruno coram humilibus Dei Servis 777 c. Humilis S. Francisci coram cæsare confessio 258 e f, 259 a b. Humilitas Christi & Christianorum propria virtus est 279 e. Humilitate nulla splendidior gemma in ornatu pontificis 820 d. Humilitas omnium virtutum mater & custos 796 a. Humilitas B. Bertrandi insignis 331 e, 344 b f; erga subditos ibid. c, 402 c d e f. Nullam ex revelationibus sibi factis gloriam quærit 402 d, 403 d e f. A novitiis argui gaudet & ab omnibus despici studet ibid. e. Vanam e divinis revelationibus gloriam fugitat S. Bertrandus 403 f. Humilitas S. Francisci 259 f, 260 a, 263 e f, 264 a b, 281, 282. Humilitate enitet B. Alexander 820 d. Humilitatis laus 279 e f

Hydrops, S. Gummaro intercedente, sanatur 691 c, 693 b. Hydropisis meritis S. Bertrandi curata 365 e

I

Idola multa per baptizatos comburit S. Bertrandus 324 a. Idola sua non amore, sed timore potius Indi venerantur 321 e

Jejuniis & orationibus vacat S. Ethelburga 650 c. Jejunio perpetuo corpus castigat S. Bertrandus 408 d. Jejunium vigilia S. Laurentii indici curavit imperator 780 d

Igneus globus circa S. Columbæ sacrificium facientis caput apparet 645 b

Ignis ecclesiæ S. Gummari divinitus parcit 688 b c. Ignis, invocato S. Nigasio, exstinctus 541 e. Igni traditus S. Winardus illæsus, ut fertur, evasit 669 e

Ignota lingua prædicantem S. Bertrandum intelligunt barbari 322 f, 325 c d

Imagines sacras conspiciens S. Bertrandus, adhuc puer, plangere cessat 369 b. Imagine S. Francisci mulier uberibus laborans salutis beneficium percipit, sic & puer, cui genu intumuerat, & alter gravi morbo periclitans 231 a b c. Per imaginem ejusdem mulier, quæ herpetem patiebatur, ad sanitatem redit ibid. c. Capitis vulnere affectus, imaginem Sancti aspiciens, sanitati redditur ibid. b c. Imago Crucifixi ex tubo bellico divinitus efformata 412 d e. Imago S. Francisci per dies multos sudore manare videtur 235 c. Imago S. Vincentii Ferrerii S. Bertrando se inclinat 332 e, 333 a, 396 b. Imago S. Bertrandi peste laborantes sanat 462 e; aut incolumes, ea grassante, servat ibid. f. Imago S. Virginis, a B. Luca depicta, in summo honore a S. Francisco habita 284 e f. Imaginum cultum promovet S. Franciscus 284 e f

Impudicum videt S. Bertrandus a dæmone catenis constrictum 339 c

Incendium oratione S. Joannis extinctum 142 f

Indiæ gubernatorum sævitia 324 e

Indocti surgunt & rapiunt cælum 793 b

Indorum variæ superstitiones 321 f

Indulgentias Urbanus II basilicam S. Abundii visitantibus concedit 634 c d e

Infirmitates varias pati solitus S. Bertrandus 423 b. Infirmos sedulo curat 397 d, 405 e

Inimicos ad pœnitentiam adducit S. Bertrandus 412, 413 a. Inimicos inprimis diligebat S. Bertrandus 344 d

Injurias sibi illatas æquo animo suffert S. Bertrandus 411 e

Inventio SS. quatuor corporum Coloniæ Agrippinæ 58 & seq.

Jubentis S. Francisci lenitas 288 e f

Justos & peccatores miro modo discernit S. Bertrandus 398 c

L

Lac mulieri conceditur S. Bertrandi precibus 365 c

Lethali vulnere læso subvenit apparens S. Bertrandus 439 c

Languidus corpore S. Gummari meritis incolumis evadit 694 f, 696 c

Lapis crassus ex alto decidens non lædit S. Joannem 142 f

Lapso ex arbore S. Bertrandi precibus sensus redditur 418 d. Lapsus S. Francisci meritis ex abysso ereptus 255 a

Lateris usu destituta S. Gummari ope domum læta redit 694 b

Latrones ad Deum reducit S. Bertrandus 413 c

Lecti mollitiem aspernatur S. Bruno 777 c. Lecto non utitur puer adhuc S. Bertrandus 309 f. Mollem fugiebat 318 b, 379 e, 408 f

Lectionibus piis febris dolores mitigat S. Franciscus 240 a

Lenitate potius, quam acerbitate plerique corriguntur 813 a

Loquela destitutus, S. Gummaro intercedente, subito loquitur 691 e

Ludos quoscumque fugiendos putat S. Franciscus 239 b

Luminaria, translatis SS. Nigasii &c reliquiis, non extinguuntur 552 f

Lumine cælesti S. Bertrandus, duobus Sanctis stipatus, circumfunditur 389 a, 407 e f, 408 c. Lumine cælesti coruscat S. Jacobus 799 e f, 800 c. Lumine cælesti Missam celebrans S. Bertrandus circumfunditur 315 a b e f. Lumine cælesti moriens fulget S. Bertrandus 351 c. Lumine cælesti peste ereptos sepeliendi aptus locus monstratur 650 c

Lusitani regis cladem absens noscit S. Bertrandus 416 e

Luxum & voluptatem odio habet S. Bruno 777 a

M

Mariæ Deiparæ devotus S. Alexander 823 b

Martyrii desiderio tenebatur S. Bertrandus 242 f, 404 d e. Martyrii laurea plures e Societate Jesu donantur 262, 273 a c d. Martyrii SS. Tarachi & Sociorum Acta ab uno de spiculatoribus pretio redempta & Fratribus missa 565 d, 566 a b. Martyrio Patris Azevedii & Soc. Societas Jesu decoratur 220 a b c d. Item aliorum duodecim 222 a. Martyrio plures in Florida afficiuntur 267 f, 268 a b. Martyrium anhelat S. Robertus 147 f

Masculam prolem sterili suis precibus obtinet S. Bertrandus 335 b

Matricis dolore affecta S. Alexandri meritis curatur 831 e

Medicam artem exercentes SS. Zenaïs & Philonilla vitam apostolicam agunt 503

Meditatio mysteriorum perutilis 243 c. Meditationibus piis animum S. Franciscus pascit 239 e, 245 d

Membris impotens, auxiliante S. Gummaro, incolumis ad sua redit 695 c

Mendicantibus annumerantur Jesuitæ 266 a b. Mendicare erubescentibus opem fert S. Alexander 825

Messem uberem, pluvia obtenta, procurat S. Alexander 824 b

Metu damnationis æternæ percussus est S. Bertrandus 404 a

Minorita quidam variis morbis affectus, S. Roberto invocato, salutis beneficium recipit 148 f

Miracula: S. Ludovicus Bertrandus adhuc puer ab incendio, & a gravi morbo liberatus 309 b c d. Incendium signo Crucis compescit S. Bertrandus 316 b, 381 a. Duas piraticas naves suis precibus submergit S. Bertrandus 319 a b. Veneno potatus S. Bertrandus divinitus convalescit 321 c d, 323 b c, 386 d, 389 e. Idem Sanctus puellam mortuam resuscitat 322 f. Signo Crucis & Corona Mariana infirmos sanat & varia edit miracula 324 b c, 325 b d e. Ignotæ linguæ Indis utiliter prædicat 325 c, 382 d. Inter feras incedit innoxius & in aquis adnatantem cibis mirabiliter reficit 325 e f. Conventus egestatem nummis etiam mirabiliter obtentis levat 326, 327 a b. Panes multiplicat, ægros sanat, secreta novit & quædam vaticinatur S. Bertrandus 327 e f. Quo plus pauperibus largitur S. Bertrandus, plus accipit 331 d e. Hemicraniam subito pellit 332 b. Scrofulis infectam sanat 334 f. Febres suis precibus pellit 336 d c. In mari periclitanti subvenit ibid. f. Vestis S. Bertrandi aut ejus reliquiarum contactu multi curantur 360 e, 361, 362. Una ab angina, altera ab apostemate ejusdem Sancti meritis convalescunt 364 f, 365, 366. Febre laborantes sanat 390 a. Pluvia obtenta, uberem messem procurat 286 a. Fluvium feliciter transit & pluviam arcet 386 b c. Creditur in India puellam ad vitam revocasse 390 c c. Vino dato capitis dolorem pellit 328 e. Miracula multa, auxiliante S. Bertrando, in Valentini regni partibus facta 461; in aliis regnis patrata 464 d. Miracula, invocatis SS. Nigasio &c, patrata 552, 555 d. Surdo auditus, muto loquela, cæco visus redditur 553 a b c d. Paralytico gradiendi facultas conceditur 553 e. Incurvata diutissime mulier curatur 554 a. Miracula multa S. Gummari auxilio patrantur 689 & seqq. Miracula pro beatificatione S. Francisci obtinenda summo Pontifici exhibita 230, 231. Ægrotantem puellam sanitati reddi dicitur S. Winardus 669 c. Miracula post mortem S. Jacobi patrata 801 e. S. Alexandri auxilio 829 f. Morti proximi S. Jacobi meritis sani fiunt 801, 802. Item mulier S. Alexandri meritis 831 e f. Pedum usum mulier S. Jacobi ope percipit 802 d. Morbo Gallico laboranti S. Jacobi meritis sanitas reddita 803 a. Mula cujusdam periculose ægrotans sana evasit S. Jacobi meritis 803 a. Miraculis variis multos ad Christum adducit S. Zenaïs 507 f. Miraculum grande est, mundum si tota mente quis relinquat 659 d

Missam celebrans cælesti lumine fulget S. Bertrandus 315 f, 317 f. Missam quotidie, licet debilis, celebrat 315 c f, 317 f, 407 f, 408. Idem præstat pietate singulari S. Franciscus 284 b c

Missionarii ad Indos missi 270 d; in odium fidei mortem passi 271, 273 a b e. Missiones Societatis Jesu institutæ: in Florida, in Axacana prov. 218 f; in insulis Canariensibus, Orani, in Peruvia, in Mexico 219 a b c

Modestia singularis S. Bertrandi 343 d

Mœstos solatur S. Bertrandus 401 d

Monachis parum, parentes & patriam reliquisse, nisi seipsos abnegent 661 d

Monasteria aut loca pia condit, auget aut restituit S. Bruno 779 c. Monasteria diruta restituit S. Martinus 804 d. Monasterium CP. S. Bassianus ædificat 80 f, 81 a b c d. Monasterium S. Pantaleonis Coloniæ S. Bruno exstruit 776 e

Monumentum S. Clari Raguiniaci in diœcesi Venetensi monstratur 62 f

Morborum variorum curationes S. Roberti patrocinio 146 & seqq.

Mores S. Francisci suaves absque fastu 236 b

Mors pia Caroli V imperatoris 261 b c. Mors piorum solatium nostrum est 273 e. Mortis S. Ethelburgæ tempus revelatur 650 e. Mortem cuidam prædicit S. Bertrandus 398 f. Mortem cujusdam canonici prævidet S. Bertrandus eumque ad moriendum pie disponit 337 e f, 417 b. Mortis gemino periculo S. Franciscus liberatur 260 c d e. Mortem suam prædicit S. Bertrandus 337 b, 417 a, 425 a f. Mortui plures S. Bertrandi meritis vitæ redduntur 459, 460, 461. Puer quidam, cui rosarium mater imposuerat, ad vitam revocatur ibid. f. Catharina Donat, Sancti auxilio, ad vitam redit 460 a; sicut & quædam soror Annæ Perez ibid. b. Infans, ut mortuus habitus, sanus evadit ibid. c. Puer, filius Joannis Armengol, intra biduum convalescit ibid. e. Filius Hieronymi Cabrera, Missa celebrata, oculos aperuit ac lectum reliquit 460 e. Filius Vincentii Cubegli, omnium judicio mortuus, vitam recepit ibid. f. Alter puer, cloaca profundissima sublatus mortuus, postridie per plateam ludibundus ivit ibid. f. Insulis in Flandria, infans in cacabum aqua plenum delapsa & mortua ex hoc extracta, se vivam mox exhibuit 461 b c. Puella mortua SS. Nigasii & Sociorum meritis ad vitam revocatur 556 e f. Mortuus fere puer B. Gummari meritis sanus evadit 691 e. Morti proxima mulier ad sanitatem redit ejusdem Sancti auxilio 693 a. Mortuus pene infans, voto B. Jacobo facto, incolumis redditur 801 e; sicut & mulier ibid. f. Mortuus S. Bertrandus multis apparet 428, 429

Mulierum consortia devitat S. Alexander 823 c. Mulierem impudicam ad frugem reducit S. Bertrandus 340 c, 341 c, 405 c. Mulier S. Gummari meritis ad Deum conversa 687 f

Musica cælestis apud corpus S. Bertrandi auditur 353 b, 428 c

N

Naufragio quinque viros S. Joannes eripit 142 b. S. Columbam naufragio liberat S. Cannicus 645 c d. Naufragii periculo S. Bertrandi amicus, eo succurrente, eripitur 385 c. Alii eamdem protectionem experti 336 a b

Nefario veniam dat S. Alexander 819 b

Nominis Jesu & Mariæ cultui valde addictus erat S. Bertrandus 342 e f

Novemdialis devotio erga S. Bertrandum contractionem cruris depellit 446 b

Novitiis præfectum fuisse S. Bertrandum moleste fert diabolus 395 a. Novitios amorem Dei præcipue edocet S. Bertrandus 375 d e. Novitios rigidissime regit ac paterne fovet S. Bertrandus 313 c, 376 d. Novitiorum contemplationes improbat 376 f. Novitiorum minimos etiam defectus severe castigat idem Sanctus 376 c; & Novitiorum tentationes noscit 415 b

O

Obedientiæ dulcissimos effectus S. Jacobus consequitur 797 c d. Obedientia fulget S. Jacobus 797 b c. Obedientia singularis S. Francisci superioribus exhibita 282 c d, 283 a d

Observantia regulari omnibus prælucet S. Bertrandus 396 f

Obsessos a malignis spiritibus quatuor liberat S. Robertus 148 b d

Obsidione civibus Coloniensibus cinctis S. Gereon ejusque socii succurrisse feruntur 54 d

Oculo orbati S. Gummari meritis visum recipiunt 692 b, 695 c, 696 c. Oculorum morbo puella meritis S. Bertrandi liberatur 365 d. Oculorum usum recipit quis S. Alexandri meritis 830 d

Occultas tentationes S. Bertrandus novit 417 e. Occultum consilium detegit 398 e

Odore suavissimo fragrat defuncti S. Alexandri corpus 827 d. Odorem suavissimum emittit S. Patrocli corpus translatum 759 c

Operibus piis deditus fuit adhuc puer S. Bertrandus 309 e

Oppresso subvenit S. Martinus 804 a

Orans cælesti luce perfunditur S. Franciscus 285 a. Orans in ecstasi splendore coruscans apparet S. Bertrandus 406, 407 d e. Orationis assiduitate & constantia fulget S. Bertrandus 406 e f. Orationis studio flagrat S. Franciscus 283 f. Oratio ejusdem Sancti ad SS. reliquias & imagines 284 b e. Oratio pia ad J. C. 350. f. Orationi vacat adhuc juvenis S. Bertrandus 369 e. Oratio pro infirmis ab eodem Sancto dici solita 405 f

Oratione gravi Ludolphum rebellem movere conatur S. Bruno 711 f

Ordines omnes Religiosos in primis colebat S. Bertrandus 342, 343. Ordinis Discalceatorum futuros progressus S. Theresiæ idem Sanctus indicat 413 e

P

Panem multiplicat S. Bertrandus 418 a.

Panes, quos S. Joannes ad egenos ferebat, invidis lapides apparuisse dicuntur 139 a b

Paralysi laborans mulier S. Roberti precibus sanatur 148 b. Paralysis S. Alexandri auxilio curata 831 e. Paralysis S. Bertrandi meritis sanatur 365 e, 443 f

Partibus secretis afflicto succurrit S. Bertrandus 440 f

Partu periculoso liberatur, S. Alexandro auxiliante, mulier 832 f

Patientissimus in gravioribus infirmitatibus S. Bertrandus 345, 347 a, 370 c d, 424 c

Pauperes quomodo sublevandi 267 a. Pauperibus condolet S. Robertus 147 c. Pauperibus largiter subvenit S. Bertrandus 405 d. Paupertatem inprimis sectentur monachi 657 a. Paupertatis amore S. Robertus eminet 146 e f

Peccata sibi fuisse remissa, intelligit S. Bertrandus 400 c. Peccata aliorum cognoscit & in proprio corpore eluere nititur idem Sanctus 405 a b c; peccatores publicos fortiter arguit 412 f

Pecuniam, quam sibi Religiosi servaverant, indicat S. Bertrandus 394 c

Pedes S. Bertrandi quibusdam osculandi divinitus offeruntur 426 b c

Periculum evasit quis, facto S. Bertrando voto 361 a. Periculo grandi canonicus, S. Alexandro invocato, liberatur 829 f

Perseverantia orationis eminet abbas S. Thomas 657 a

Peste laborantibus subvenit S. Franciscus 266 f, 267 a

Phreneticus, S. Joanne invocato, ad mentem redit 144 e

Pietate insigni ægrotans aliis prælucere studet S. Bertrandus 347 e. Pietate sua & fortitudine pericula Reipublicæ imminentia sedavit S. Bruno 776 b

Piraticas triremes orans arcet S. Alexander 823 f

Pleuritidem sanat S. Bertrandus 446 f

Pluvia divinitus obtenta, uberem messem procurat S. Bertrandus 386 a. Pluviam precibus obtinet idem Sanctus 419 d. Pluvia obtenta aut nimia compressa SS. Nigasii & Soc. auxilio 557 e f

Pœnitentiæ operibus vacabat S. Bertrandus 318 b

Pompam exteriorem humilitate cordis S. Robertus temperat 147 b

Præcones fidei in Indiam missi 260 b; ad Æthiopes, Japones, in Insulas Fortunatas, in Floridam 264 e, 265 a b, 267 b c d

Prægnanti mulieri opem fert suis reliquiis S. Franciscus 230 d. Pluribus subvenit S. Bertrandus 315 b c, 316 b c, 332 d, 338 b, 379 b f, 389 f, 399 a

Precibus S. Francisci quidam episcopus ad meliorem vitam conversus 257 d e f

Presbyter carcere detentus, S. Roberti nomine invocato, libertati redditur 148 e

Probationis domus exstructa Brunæ 217 c: Nolæ, in urbe S. Angeli ibid. e

Procuratorem nimis tenacem docet in Deum fiduciam S. Bertrandus 316 a

Professorum domus Soc. J., Valentiæ fundata, Ulyssipone 216 d e

Propinquorum immemor S. Franciscus 287 c d 288 a b

Prophetiæ dono fulget S. Bertrandus 413 e. Læta cuidam dominæ, Religiosis calamitates, aliis obitum, ægris sanitatem futuram, quibusdam secretum nuntiat 414, 415. Prophetiæ spiritu S. Cerbonius claret 95 a. Prophetico spiritu præditus S. Joannes mortem sibi instare prædicit 143 c d

Puellam a peccato prohibet S. Bertrandus, ipsius conscientiæ statum ei aperiens 405 d

Puer a colubro illæsus S. Gummari intercessione 685 c. Puero illustri, graviter & variis doloribus afflicto, subvenit S. Bertrandus 362 d e. Puer, in puteum lapsus, illæsus extrahitur S. Alexandri meritis 832 b. Puerorum institutio multum Reipublicæ utilis 242 f. Puer, pustulis affectus, sanus redditur, S. Alexandro invocato, 832 c

Pulvis, circa puteum, in quem Sancti Thebæi projecti fuere, collectus, capitis dolorem sanat 40 c. Pulvis sepulchri S. Tanchæ fluxu sanguinis laborantes curat 121 a

Purgatorii pœnas luentem liberat S. Bertrandus 331a, 398 c. Purgatorio eripit idem Sanctus animam P. Benet 314 d e

Pustula venenosa mulierem laborantem sanitati reddit S. Bertrandus 438 c d

R

Rebus recens natis proprium perpetuumque accidit, ut æmulos & adversarios reperiant 259 b

Religiosi vita crux est perpetua & martyrium 290 f. Religiosos oportet amantiores esse cellæ, quam colloquiorum cum secularibus 328 b. Religiosum statum multis persuadet S. Bertrandus 344 b

Reliquiæ S. Bertrandi oculis affectis, mulieri in partu laboranti subveniunt 464 a; manus & brachii dolorem, albuginem ex oculo abigunt 462 a b; urinæ fluxum comprimunt 463 b. Reliquiæ SS. Gereonis & Sociorum in omnibus fere illustrioribus Belgii ecclesiis asservantur 53 f; Leodii 55 b; in Bohemia 55 d; in Lusitania 56 b & in Hispania 56 e f. Reliquiæ S. Gummari, Deo monente, Liram translatæ 687 b c. Reliquiæ S. Patrocli Coloniam translatæ 759, 760; huc etiam S. Pantaleonis reliquias asportandas curat S. Bruno 776 e. Undequaque colligit reliquias S. Bruno, scilicet baculum & catenam S. Petri, sacras exuvias SS. Elisii, Privati, Gregorii, Christofori & Evergisili 777 e; nec in his inquirendis modum excessit S. Bruno; iis reliquiis debitum cultum exhibendum curat sanctus Præsul 777 f. Reliquiæ, ut fertur, SS. Gereonis Sociorumque Coloniæ Agrippinæ asservatæ 49 d e. Reliquiæ quædam, quas S. Gereonis fuisse plures putant, S. Norberto concessæ 53 a b. Reliquiæ, quas quidam S. Gereonis esse credunt, ad Trudonense monasterium transferuntur 53 c. Reliquiæ S. Tanchæ in urbe Tricassina honoratæ 120 e. Reliquias SS. Victoris & Sociorum in civitate Sanctenses venerantur 45 e. Reliquiæ Sanctorum in hoc vitæ exsilio tanquam pignora nobis a Deo relicta 284 d. Reliquias S. Ignatii transfert S. Franciscus 219 e. Reliquiarum pars sub S. Gereonis nomine Præmonstrati in diæcesi Laudunensi & Floreffiæ in diœcesi Namurcensi asservatæ 52 f. Reliquiarum S. Cerbonii portiones Parisiis asservatæ 89 d. Reliquiarum S. Ludovici contactu multi vulneribus & aliis morbis curantur 360 & seqq. Reliquiarum S. Nuncii pars in cœnobio Gemblacensi asservata 125 c. Reliquiis S. Bertrandi Hispaniarum rex quodam incommodo liberatus 447 e; ulcera fugata ibid. f; visus restitutus 448 a d; variolæ sanatæ ibid. b; lethargo oppressa animi deliquium passa & membris impeditus sanitati restituuntur ibid. c d e f; dentium dolor, grave digitis malum, luxatum brachium, pleuritis depulsa 449; dolores colici, genæ apostema pelluntur 450; laterum dolor, morbus immedicabilis, uberis malum & sanguinis fluxus diffugiunt 451. Reliquiis S. Bertrandi apud Sinas pepercit ignis 466 e

Renum dolorem sedat S. Alexander 829 f

Revelationem habet S. Franciscus Borgia de sociorum salute 219 f. Mortem patris S. Ludov. Bertr. noscit 311 c d. Revelationes novitiis factæ S. Bertrando haud gratæ sunt 376 e f

Rosaria corpori S. Bertrandi applicanda offeruntur 430 a; per illa multa prodigia fiunt 457 f. Rosariis, quæ S. Bertrando usui fuerant, miracula varia patrantur 457 f

S

Sacerdotes ubi suo pie non funguntur officio, Religio deficit 815 c

Sacramentorum usus frigidos incendit & eos a vitiis deterret 243 f

Salutem proximi sincere desiderat S. Bertrandus 405 b. Salute desperata ad B. Roberti sepulcrum cereum se oblaturum promittens quidam, divinitus convaluit 148 a. Simili beneficio donantur duo alii in extremis positi ibid. f

Sanatur puella febre laborans, adhibitis S. Francisci Borgiæ reliquiis 230 e; item mulier uberum, & altera laterum doloribus laborantes ibid e f; sanatur alia, quæ ob febrim & parothidem periclitabatur 231 d. Vir narium dolore afflictus, manus S. Bertrandi defuncti osculans, sanatur. Alii febri, dentium dolore, Apostemate; vomitu aliisque malis laborantes S. Bertrandi meritis curantur 359, 360. Tres pueros sanat S. Bertrandus 347 c; puellam sanitati reddit 349 c. Lateris malo, fluxu sanguinis, mentis angoribus, scrofulis, uberum doloribus, capitis vulnere & oculorum morbis laborantes S. Bertrandi reliquiis & meritis curantur 361, 362. Strumis laborantem sanat S. Bertrandus 419, 420 a. Lethale vulnus & variolas, malum contagiosum pellit, sanguinis fluxum & ischiadicos dolores sistit 420 f; qua ipse carebat, aliis sanitatem dat 423 c. Puella nobilis morti proxima a S. Bertrando sana redditur 423 f. Odoratum reddit, narium fœtorem pellit, malum ventris fugat, visus cæco restituitur 430, 431. Moniales plures sanat 436 f, 437 a. Oculorum & melancholiæ morbis affectis opem fert 441, 442. Sanationes variæ ad sepulcrum S. Bertrandi factæ 453. Offerens quis multa dona & gallinam, ad sepulchrum S. Zenaïdis, Sanitatem recipit 509 e; ægra fœmina, surdus, brachii dolore affectus S. Nigasii reliquiis curantur 541 c d. Varii variis morbis afflicti S. Gummari precibus sanitati redduntur 689 & seqq. Securi percussus, gravi vulnere læsus S. Roberti meritis sanatur; alii genibus, pede, manu, capite dolentes sanitatis beneficium B Roberti intercessione recipiunt ibid. Pari beneficio donantur oculis captus, qui tres costas sibi ruperat, duo genibus attracti, oblatis cereis & voto emisso 148 b c d f. Ægrum solo affatu sanat S. Bertrandus 398 f, fratrem quemdam sanitati restituit B. Jacobus 801 b

Sanctorum imagines unoquoque mense sorte a S. Francisco eductæ 236 b, 284 d e

Sanguis ex imagine crucifixi effusus 202 a b c. Sanguinis effluvium, opem ferente S. Bertrando, sedatur 457 a. Sanguinis fluxus, S. Alexandri meritis compressus 830 a. Sanguinis rivulum de pane fluentem quidam Religiosi conspiciunt 645 e

Sapientia Dei in rebus creatis admirabilis 239 c d. Sapienter se gessit S. Franciscus in mulieribus, officii gratia invisendis 237 e. Sapientis est omnia prius consilio experiri quam armis 289 a

Scapulare S. Bertrandi miro odore fragrat 425 c

Scientiarum radices amaræ fructus dulcissimos efferunt 237 b

Secreta cordium noscit S. Bertrandus & indicat 320 d, 339 f. Secreta suorum & aliorum S. Bertrando divinitus cognita 393 e f, 400 d

Secularium consortia religiosis vitanda 328 b c

Seditionem excipit & oratione sedat B. Robertus 147 f

Sepultis corporibus reverentia exhibenda 401 d

Signo crucis cuidam absenti auxiliatur S. Bertrandus 328 d. Signo crucis dæmones fugat S. Bertrandus 484 a. Uxorem sanat S. Gummarus 685 b. Signo crucis ferocia animantia cohibet S. Bertrandus 383 b. Strumas sanat 390 f, 418 c, 419 b, 485 f. Tempestatem sedat 392 b. Incendium arcet 318 c, 417 f, 485 f. Signo crucis mare sedat B. Alexander & grandinem arcet 823 e

Sine via tendentibus, labor est itineris, non profectus 660 e

Societatis Jesu professos de numero mendicantium esse pronuntiat Pius V 266 a b

Solitariam vitam agentibus favet S. Bruno 779 f

Spina dorsi rupta S. Bertrandi meritis restituitur 444 b e. Spina faucibus inhærens meritis S. Bertrandi eximitur 365 d

Splendore fulget S. Bertrandi cadaver 428 b, 430 b

Stellæ indicio SS. Martyr. Tarachi, Probi & Andronici corpora sepeliunt fideles 583 e f

Stomachi dolorem fugat invocatus B. Robertus 148 b

Strumæ sanatæ ad sepulcrum S. Bertrandi 453 f, 454 d f, 455 c 456 c. Vide Sanationes.

Studio omnium virtutum incumbit S. Bertrandus 373 e

Superbia omnium vitiorum mater 796 f

Supplicationes variæ, in quibus S. Victoris reliquiæ solemni ritu circumlatæ fuerunt 45 e. Supplicationibus publicis pie interest S. Alexander 822 c

Surarum dolor S. Alexandri auxilio sedatus 829 f

Surdus & mutus S. Gummari meritis curantur 688 d e. Surdus meritis S. Gummari auditum recipit 688 e, 690 c

T

Tempestatem maris S. Cerbonius sedat 97 a

Templum in honorem S. Bassiani ab imperatore Marciano erigitur 80 e

Terræ motus S. Francisci patrocinio sedantur 235 b

Tibia sub Gereonis nomine in Escorialensi S. Laurentii monasterio in Hispania honoratur 56 e

Timor in martyre ad tormenti conspectum exortus Sanctitati ipsius non officit 78 b. Timore Judiciorum Dei S. Franciscus adhuc juvenis, concutitur 236 f

Tirocinia Societatis Jesu exstructa Villa-garciæ, Villa-Regii 215 a b. Novellariæ, Tornaci, Romæ 217 d e. In singulis hujus Societatis provinciis exstitere ad Tirones educandos domus Jussu S. Francisci 264 c d

Tubere brachii laborantem S. Bertrandus sanat 438 f

Tumor brachii, ventris & capitis a S. Bertrando curatur 445, 446 c. Tumor capitis & gutturis, S. Nigasio invocato, sanatus 541 a

Translationes variæ reliquiarum S. Victoris 45 a.

Translatio reliquiarum S. Clari e civitate Nannetensi Andegavum 63 f. Translatio reliquiarum S. Telechildis 115 e f. B. Roberti Ariminum 148 a

V

Vaticinatur absens S. Franciscus puerum filio suo natum 285 b. Marcum fratrem aliquando ad Indias profecturum, edicit ibid c. Uxoris mortem cuidam viro prædicit S. Bertrandus 315 d e. Mortuæ cujusdam salutem declarat & futurum filiorum ejus statum prædicit 379 d. Quale vitæ genus amplexurus quis sit, ei vaticinatur S. Bertrandus 320 d, 333 e, 415 d. Prælato ablatam dignitatem reddendam esse prænoscit 331 f. ægrotantem mulierem, ad quam vocabatur S. Bertrandus, morituram præsagit 332 c, 336 f. Alteri graviter ægrotanti sanitatem promptam prædicit 334 f, 336 f. Modicam messem futuram indicat 336 f. Morbum regis nuntiat 337 a. Suam mortem prædicit 337 b, 350 b. Instantem mortem canonico prædicit 337 e. Ambitioso religioso defectionem a statu suo vaticinatur 339 c; alteri infortunia nuntiat 340 d. Variis claret vaticiniis 340, 341 a b, 381, 393, 384, 388, 389. Principi ægrotanti mortem prædicit S. Bertrandus 350 b. Amici periculum prævidet S. Bertrandus 374 d. de tribus religiosis varia prædicit S. Bertrandus 414 a

Vena diutissime rupta, voto S. Gummaro facto, subito curatur 696 e

Veneno infectum S. Joannes sanat 144 c. Venenum bibit S. Bertrandus in testimonium veræ fidei 389 e

Ventris tumorem S. Bertrandus apparens curat 445 b

Vestis S. Bertrandi contactu oculus male affectus & digiti apostema sanantur 463 c d ac multa & varia fiunt miracula 465, 466

Viaticum pie recipit S. Bertrandus 346 d

Vigiliis intentus est S. Bertrandus 408 e

Vincula, quibus duo viri constringebantur, S. Ethelburgæ meritis disrupta 651 c. Vincula S. Gummari meritis soluta 691, 692 a

Virgini infelices nuptias prædicit S. Bertrandus 415 d

Viros optimos in consilium adhibet S. Bruno aut ecclesiis præficit & a sede dejectos restituit 781 b c

Virtute eminet B. Jacobus 798, 799. Virtutibus variis episcopus factus S. Bruno elucet 775 c

Visione cælesti S. Gummarus recreatur 684 b. Visionem, Edwino regi oblatam, S. Paulinus divinitus cognoscit & ad votum implendum eum impellit 109 b c d

Visione S. Vincentii Ferrerii recreatur S. Bertrandus 350 b c. Animam patris in purgatorio videt S. Ludov. Bertr. 211 d, 743 e. Futurum cujusdam fratris periculum videt S. Ludovicus Bertrandus 311 d e, 312 a. Cujusdam patris animam in purgatorio laborantem videt S. Bertrandus 314 d e. Videt dæmonem sub pauperis veste latitantem idem Sanctus 317 c d e; & mortem mulieris divinitus cognoscit 318 e. Secreta cordis S. Bertrandus videt 318 d, 379 a; confitenti, peccata oblivione prætermissa & duobus fratribus secretum indicat 328 d e f, 329 d. Morbi cujusdam causam divinitus edocetur S. Bertrandus & mortem absentis cognoscit 329 c. Futuras in conventus regimine molestias prospicit idem Sanctus 331 a: & secreti consilii divinitus conscium se probat 331 b c. Fatris Loret nuper defuncti salus S. Bertrando revelatur 332 e f. Cladem Lusitanorum & regis mortem absens noscit 334 d e. Mira visione recreatur 335 a b c, 337 b, 341 f. Defunctum videt & Missam pro eo celebrat S. Bertrandus 340 b; 401 c. Mira cujusdam Franciscani visio post mortem S. Bertrandi 355 356. Visionibus multis recreatur S. Bertrandus 311 f, 332 f, 333, 415, 416

Visum cæca S. Alexandri meritis recipit 829 a. Visum quatuor reddit B. Jacobus 802 f. Visus cæco meritis S. Gummari redditus 688 c. Visus merito S. Jacobi cæco redditus 802 e. Visus tribus mulieribus, auxiliante S. Ethelburga, restituitur 651 c

Vitæ rigorem, quem auxerat S. Franciscus, temperat S. Ignatius 257 a b. Vitam amittere, quam castitatem maluit S. Tancha 121 b, 123 b c. Vitam suam pro infirmo offert S. Bertrandus 405 f

Vitia aulicorum tria, ambitio, invidia & libido 242 a. Vitia oderat S. Franciscus, non homines 242 e

Ulcera colli curat S. Bertrandus 444 f. Ulcera corporis S. Bertrandi meritis diffugiunt 457 c. ope S. Alexandri 832 a. Ulcera crurum, S. Bertrandi meritis sanata 444 b. Ulcera cujusdam sanantur, invocato S. Roberti nomine 148 c

Urinæ difficultas S. Bertrandi meritis solvitur 365 f. Urinæ fluxus, opitulante S. Bertrando, compressus 457 e

Urso S. Andronicus objectus non læditur 583 a. Ursus, cui S. Cerbonius devorandus objicitur, mansuescit 88 a, 100 e

Utile fuit & honestum quidquid fecit episcopus & dux factus S. Bruno 775 f

Vulnera S. Andronico inflicta divinitus sanantur 573 e f. Vulnus palati & gutturis invocato S. Bertrando sanatum 446 d e

Z

Zelo fervens B. Alexander Mediolani prædicat 809 e. Zelo plenus S. Taso abbas a suis ejectus, & a Papa restitutus 657 e

ADDENDA ET CORRIGENDA.

Pag. 34, num. 82 in margine Octobis-l-Octobris.
Pag. 50, col. 1, lin. 8 captis-l-capitis.
Pag. 56, num. 51, lin. 33 tamem-l-tamem.
Pag. 80, num. 3, lin. 4 ecgraphun-l-ecgraphum.
Pag. 88, num. 4, lin. 7 Constantinopoleano-l-Constantinopolitano.
Ibidem col. 2, lin. 24 Papulonium-l-Populonium.
Pag. 94, col. 2, lin. 2 spectatiis-l-spectatis.
Pag. 96, num. 1, lin. 1 hærefis-l-hæresis.
Pag. 97, num. 7, lin. 8 sancte-l-sanctæ.
Pag. 105, num. 15, lin. 6 Nordhanhymbroum-l-Nordanhymbrorum.
Pag. 106, num. 19, lin. 2 Lincolnea-l-Lincolnia.
Pag. 107, num. 24, lin. penultima Edelberga-l-Edelbergæ.
Ibid. num. 26 in margine 634-l-644.
Pag. 112, num. 21 in margine Lincolniensibusqus-l-Lincolniensibusque.
Pag. 115, num. 4, lin. 32 post dicto adde: cujus ichnographia apud Castellanum in Martyrologio Universali pag. 751 & seq. exstat,
Pag. 126, num. 9, lin. 9 post & tribus seqq. adde: Papebrochium nostrum, qui de charta hic memorata tom. 3 Aprilis, pag. 820 jam tractarat, securus
Pag. 128, num. 4, lin. 31 Benedictorum-l-Benedictinorum.
Pag. 136, num. 4, lin. 7 audem-l-autem.
Pag. 143, num. 23, lin. 7 viden-l-vident.
Ibid. in Annotatis ad lit. c lin. 2 conninnarunt-l-concinnarunt.
Pag. 150, num. 5, lin. 10 neme-l-nempe.
Pag. 152, col. 2, lin. 12 post eripuit, adde: operam,
Pag. 154, num. 19, lin. 23 Mariam Henriqueziam-l-Maria Henriquezia lin. 30 adjunxit-l-adjunxisse
Pag. 164, num. 57, lin. 25 Gallæ-l-Galliæ.
Pag. 169, num. 78, lin. 8 exprobat-l-exprobrat
Pag. 178, col. 2, lin. 22 exantlatatis-l-exantlatis.
Pag. 181, num. 124, lin. 18 Lusitaia-l-Lusitania
Pag. 187, num. 152, lin. penultima mediata-l-meditata
Pag. 202, num. 211, lin. 18 laloribus-l-laboribus
Pag. 207, col. 1, lin. 21 ultra-l-ultro
Pag. 219, num. 276, lin. ultima post ad horas viginti adde: tantum.
Pag. 228, num. 311, lin. 4 & 5 post ad excitandam adde pietatem
Pag. 229, num. 316, lin. 23 B. Eusebius-l-P. Eusebius
Pag. 232, num. 334, lin. 20 & seq. fugegeret-l-fugeret.
Pag. 254, num. 86, lin. XI & seq. advolalaret-l-advolaret.
Pag. 262, num. 121, lin. 7 scripto-l-scriptores.
Ibid. num. 123 in margine Pii V-l-Pii IV.
Pag. 263 in Annotatis ad lit. i, lin. 1 prævium-l-prælium.
Pag. 266 in Annotatis ad lit. t, lin. 4 Suessionensi-l-Senonensi
Pag. 294, col. 2, lin. 3 præterea-l-præteream
Pag. 299, num. 43, lin. 13 Jacobus presbyter-l-Michaël Hieronymus
Pag. 314, num. 33, lin. 9 Porez-l-Perez lin. 13 Hodi-l-Godoy.
Pag. 319 in Annotatis ad lit. g, lin. 1 cap. 3-l-cap. 2.
Pag. 400, num. 176 in margine Sætubi-l-Sætabi.
Pag. 405, num. 19, lin. antepenultima efficiæ-l-efficaciæ.
Pag. 414, num. 69 in margine alterius-l-ejusdem.
Pag. 420 in Annotatis ad lit. e Ludovicus XIII-l-Carolus IX.
Pag. 441, num. 34, lin. 15 Ludovieus-l-Ludovicus.
Pag. 448, num. 80 in margine puella ex febri &c restituti-l-puella ex febri desperata & puer ex variolis membris impeditus, sanitati restituti.
Pag. 461, num. 155 in margine filius-l-filia.
Pag. 463, num. 173, lin. 7 eum-l-eam. lin. 8 ille-l-illa.
Pag. 471 in Annotatis ad lit. m, lin. 1 mater-l-proavia.
Pag. 473, num. 35 in margine Philippi II-l-Philippi III.
Pag. 488 in Annotatis ad lit. d, lin. 1 avia-l-proavia.
Ibid. ad lit i, lin. 1 Honulphiri-l-Honuphrii.
Pag. 509, col. 2, lin. 5 dexro-l-dextro.
Pag. 510 in Annotatis ad lit. g, lin. ultima post induco adde: Interim, non insulse, an Ægyptus, monstrorum ferax, hippocentauros, quod animal, ex equo & homine mixtum, exstitisset, non genuerit, Hieronymum in Vita S. Pauli, primi eremitæ, dubitasse, Rosweydus existimat. Adi Operis nostri tom. 1 Januarii pag. 606 in Annot. ad lit. a.
Pag. 525, col. 2, lin. 3 elaso-l-elapso.
Pag. 538, num. 105, lin. 18 innocescat-l-innotescat.
Pag. 544, num. 126 in margine vo-l-volunt.
Pag. 546, num. 134, lin. 17 obscrure-l-obscure.
Pag. 550, num. 147, lin. 22 creto-l-certo.
Pag. 551, num. 6, lin. 3 existmantibus-l-existimantibus.
Ibid. num. 7 in margine episcopi-l-episcopi.
Pag. 559 in Annotatis ad lit. q, lin. 3 post procul adde: in ditione Stabulensi. Hæc enim, uti apud Fisenum in ecclesiæ Leodiensis Floribus pag. 616 est videre, complectitur pagum, vulgo Lerneux nuncupatum, qui, cum Latine ab eodem Fiseno ibidem vocetur Ladernacum, certo alius non est, quam locus, Ledernaci nomine hic distinctus.
Pag. 610, num. 10, lin. 12 post existimant adde: In dubium quidem, an non unice ob ecclesias, a Catholicis possessas, Nectarii ædes Ariani incenderint, revocari posse, Tillemontius tom. 9 Monument. Ecclesiast. pag. 488 insinuat; ast eo hosce, nisi Nectarium simul, qui ecclesiis illis præerat, odio habuissent, fuisse progressuros, verosimile haud apparet. Ægre tulisse Arianos, quodNectarius ecclesias obtineret, hincque ædes ejus incendisse, Sozomenus, nominatim illum solum exprimens, lib. 7 Hist., cap. 14 non obscure prodit.
Ibid. lin. 20 post probatur adde: Nec fieri etiam id potest vel e supra num. 4 recitatis, quibus Nectarius, recens creatus episcopus, Martyrium ordinare voluisse diaconum narratur, Sozomeni verbis, vel e Gregorii Nazianzeni carminibus, per Tillemontium tom. mox cit., pag. 486 in margine laudatis. Hisce enim, non Nectarium, uti is scriptor vult, sed Maximum, philosophum Cynicum, sibi prælatum, queritur Gregorius; quod autem ad Martyrium spectat, hic quidem diaconatu etiam tum, cum ad hunc promovere illum Nectarius voluit, erat indignus; verum hic id perspectum, contra ac Tillemontius vult, haud habuisse videtur, uti ipsismet proxime laudatis Sozomeni verbis fas est colligere.
Pag. 620, num. 47, lin. 26 audem-l-autem.
Pag. 628, num. 6, lin. ultima ipem-l-idem.
Pag. 636, num. 5, lin. 26 superstitiosi-l-superstitiose.
Pag. 638, num. 15, lin. 6 convocata-l-convocatæ.
Ibidem lin. 21 celebratum-l-celebratam.
Pag. 639, col. 1, lin. 5 Parisiensem … anno 540-l-Parisiense … anno 549.
Ibidem num. 17, lin. 8 determirari-l-determinari.
Pag. 646, num. 1, lin. 7 cummemorent-l-commemorent.
Pag. 648, num. 4, lin. 1 pro-l-præ.
Pag. 653, num. 5 in margine esto-l-festo.
Pag. 671, num. 1, lin. 18 modo hic-l-modo.
Pag. 672, num. 1, lin. 1 cam-l-cum.
Pag. 674, col. 2, lin. 1 fueri-l-fuerit.
Pag. 675, num. 4, lin. 6 deleatur litteris.
Pag. 681, num. 25, lin. 1 claudant-l-claudat.
Pag. 682 in Annotatis ad lit. a, lin. 2 Fronto-l-Franco.
Pag. 701, num. 15, lin. 26 Vallicensis-l-Vallicellensis.
Pag. 702, num. 17 in margine genero-l-genere.
Ibid. num. 18, lin. 24 forsan-l-, ut Dithmarus lib. 2 docet,
Pag. 703, num. 22 in margine nactus-l-natus.
Pag. 718, num. 82 in margine subsistuendum-l-substituendum.
Pag. 726, num. 115, lin. 12 post die adde: hic, ut credere fas est,
Pag. 728, num. 121, lin. ultima post produnt adde; Ceterum Brunonem e pontis, Rheno Coloniæ impositi ac a se dejecti, lapidibus ædificasse S. Pantaleonis monasterium, Wernerus Titianus, cui etiam sec. proxime elapso in Hierotheca pretiosa pag. 63 suffragatus est Gelenius, in Annal. Novesiensibus apud Marteneum Collect. ampli. tom. IV, col. 54 tradit; verum cum Wernerus haud citius quam sec. XVI senescente floruerit, nec, quod ibi ait, sat antiqui seu scriptoris seu monumenti testimonio confirmatum hactenus invenerim, fuisse vere a Brunone pontem illum dejectum ac ex ejus lapidibus S. Pantaleonis monasterium ædificatum, asseverare non ausim.
Ibidem num. 122, lin. 3 forte-l-, uti e Brunonis Testamento infra dando intelligitur,
Pag. 733, num. 141, lin. 22 & seq. ut Guysius memoriæ prodit-l-uti post Chronica ista inspecta Molanus verbis modo recitatis docet,
Ibidem lin. antepenultima non-l-vix
Ibidem lin. ultima post vocem collocarit adde: Ita tamen, ut Sonegiense monasterium a vita monastica ad canonicam haud traduxisse, sed dumtaxat (neque enim, cum, relegatus a Brunone fuit Ragenarius, id MONASTICI adhuc, ut primum fuerat, ast, quemadmodum apud Dacherium Spicil. tom. 6, pag. 513 libellus de Abbatum Gemblacensium Gestis, sec. XII initio, ut apparet, scriptus, fidem facit, CLERICALIS ORDINIS REGULÆ erat obstrictum) ad pristinum hujus vigorem, a quo, disciplina relaxat, desciverat, revocasse sit censendus.
Pag. 734, num. 144, lin. 7 illa-l-illorum pleraque, quæ memorat,
Ibid. num. 145, lin. 23 contrarium-l-contrariam
Ibidem lin. antepenultima e Guysio-l-Guysium pro se perperam citans
Ibidem num. 146, lin. 16 post quibus adde: in
Pag. 736, col. 1, lin. 20 post vita monastica adde: proprie & stricte dicta
Ibidem num. 152, lin. 7 sacra-l-pretiosa.
Ibidem lin. 12 monasterio isti adjacente-l-quæ ad monasterium S. Mariæ spectabat,
Ibidem num. 154, lin. 10 & seq dictorum monachorum-l-Sonegiense S. Vincentii, Monatense S. Petri & Malbodiense S. Quintini
Ibidem lin. 15 post vocem monasticæ adde:, si hanc adhuc profitebantur,
Ibidem lin. 18 Normannorum-l-Normannorum olim ac novissime Hungarorum
Pag. 747, num. 193, lin. 38 admimistrandis-l-administrandis.
Pag. 765, num. 2, lin. 20 eccesiasticæ-l-ecclesiasticæ.
Pag. 771, num. 26 in margie Mogiuntia securtatis-l-Moguntia securitatis.
Pag. 789 in Annotatis ad lit. i post vel adde , ut ita dicam,
Ibidem ad lit. q, lin. 3 codice-l-codici.
Pag. 792, col. 2, lin. 7 que-l-quæ.
Pag. 806, num. 2, lin. 8 post recudendæ adde præmisit,
In Indice Hist. verbo Concilia lin. XV. 662 e-l-562 e

FINIS.

AUCTARIUM
SEU NOTÆ
AD ACTA SANCTORUM
TOMI V OCTOBRIS,
CONSCRIPTUM
A
JOSEPHO VAN HECKE, BENJAMINO BOSSUE, VICTORE DE BUCK, ANTONIO TINNEBROEK,
SOCIETATIS JESU PRESBYTERIS THEOLOGIS.

BRUXELLIS,
TYPIS ALPHONSI GREUSE, MDCCCLII.

AUCTARIUM SEU NOTÆ AD ACTA SANCTORUM TOMI V OCTOBRIS.

NOTA 1 ad pag. 2, lit. E.
DE S. FELICE, EPISCOPO ET CONFESSORE CLAROMONTANO IN ALVERNIA.

Felix, Episcopus et Confessor Claromontanus in Alvernia (S.)

CIRCA ANNUM 664.

De S. Felice, Claromontano seu Alvernensi episcopo (operæ pretium non est utriusque loci hic signare discrimen [Cfr Gallia Christ. nova, tom. II, col. 222.] ) agendum non esse asseritur, [S. Felix jam a seculo X cultus fuit] quia non satis constet ejus cultum centum annis antiquiorem esse celeberrima Urbani VIII Constitutione. Verum quum hæc ratio non subsistat, fides facienda nobis est verbis decessorum, qui hoc ipso loco pollicentur de hoc Sancto in Actis dictum iri, quam primum de ejus cultu sufficientique hujus auctoritate constiterit. Porro dubium nullum est quin jam ante medium sæculum X Claromontii S. Felix coleretur. In opere scilicet de sanctis ecclesiis et monasteriis Claromontii, quod Savaronus ante annum DCCCCL conscriptum evidenter demonstravit, quodque ex MS. S. Illidii et S. Mariæ Portuensis desumptum et eruditissimis adornatum annotationibus suis Claromontanis Originibus inseruit [Les Origines de la ville de Clairmont, pag. 342 et seqq.] , hæc de antiquissima S. Stephani ecclesia traduntur [Ibid. pag. 353.] : In ecclesia S. Stephani, altare Sancti Stephani, ubi Sanctus Namacius et Sanctus Quintianus, et Sanctus Aprunculus et Sanctus Felix et alia Sanctorum corpora, quorum nomina nescimus, quiescunt. Jam vero Sanctum hunc Felicem eum ipsum esse, de quo inter Prætermissos sermo fit, nemo ibit inficias qui meminerit ex una parte in Usuardino auctario totidem adstrui verbis S. Felicem, qui hac die Cluniaci colebatur, pontificem fuisse et apud Arvernum episcopalem tenuisse cathedram, et ex altera unum tantum Felicem in catalogo Claromontensium præsulum reperiri. Quo argumento nil strictius est. Adde SS. Namacium, Quintianum et Aprunculum Episcopos fuisse Claromontanos, quibus demortuis socius sepulturæ additus fuerit, qui vivus eorum occuparat cathedram. Atque hæc pauca de cultus antiquitate.

[2] [in ecclesia S. Stephani extra Claromontium in qua sepultus fuit,] In tribus autem locis venerationem ecclesiasticam nactus est S. Felix. Quod ad ecclesiam S. Stephani attinet, quæ ejus sepulcro gloriatur, pandit ejus originem S. Gregorius Turonensis, quum de S. Namacio, octavo apud Arvernos episcopo, agens: Cujus conjux, inquit [Hist. Francorum, lib. II, cap. XVII.] , basilicam Sancti Stephani suburbano murorum ædificavit; quam cum fucis colorum adornare vellet, tenebat librum in sinu suo, legens historias actionum antiquorum, pictoribus indicans quæ in parietibus fingere deberent. Plura de eadem exhibet Savaronus [Op. cit., pag. 353.] , eamque postea S. Eutropii Suburbicarii appellatam fuisse passim docet; quam nominis immutationem ad exiens sæculum XV Ruinartius refert [In annot. ad S. Greg. Turon. Hist. Franc., lib. II, cap. XVII.] . Quantum ex nuperiori Chronologia Episcoporum Claromontensium [Gonod, Chronologie des Év. de Clermont, etc., p. 6, 15 et passim.] colligere queo, exstat etiamnum hoc templum.

[3] [quia tunc nondum sepeliebantur mortui in civitati bus.] Quod autem ibidem S. Felix et plures alii ejusdem ævi sepulti fuerint episcopi, non est quod miremur; quoniam tunc temporis non ferebat consuetudo in Gallia, ut sepulcra pararentur in mediis civitatibus. De qua re plura notavimus in Commentario de S. Mummolino [Act. SS. ad XVI Octob., pag. 955 et 985.] , cujus biographus hæc totidem habet verba: Quia vero civitas vivorum dicitur, non mortuorum, a discipulis suis post multam lacrymarum effusionem extra muros ante portam Aquariam, in ecclesia Sanctorum sepultus est Apostolorum.

[4] [Teste martyrologio Candiacensi, cujus auctoritas in rebus Cluniacensibus vindicatur,] Secundus locus cultus celeberrimum fuit Cluniacense monasterium, cujus paucas superstites reliquias descripsere Lorain [Abbaye de Cluny, pag. 339.] , Merimée [Notes d'un voyage dans le midi de la France, pag. 78.] aliique. Verum nihil aliud de collatis hic S. Felici honoribus cognoscere nobis licuit quam quæ pauca nobis exhibet Caudiacense, seu potius (ut inferius demonstrabitur) Candiacense Usuardinum auctarium his verbis: Pago Matiscensi, monasterio Cluniaco, exceptio Sanctorum Valenti presbyteri et martyris atque Felicis pontificis et confessoris, qui apud Arvernum episcopalem cathedram tenuit. De hac quidem translatione nuspiam ullum vestigium reperimus; verumtamen, licet Candiacum, cujus codex hæc nobis exhibet, non ad Matisconensen sed ad Lugdunensem diœcesim pertineret, certa tamen est hujus monumenti fides. Ex Cluniacensi scilicet codice, intermedio Magnilocensi, descriptum esse Candiacense Martyrologium res apertissima est ex collatione quarumdam propriarum annuntiationum, quas olim descripsit Chiffletius noster. Etenim si Sollerii editionem Usuardini Martyrologii inspicias, ad diem 13 Maji consonantes habes codices Cluniacensem, alterum D. Du Cheval littera D notatum et tertium Candiacensem hæc habentes: Translatio B. Grati Confessoris Acquæ a civitate Cabillonis; item ad 20 Julii: Ipso die Cluniaci monasterio, gloriosa exceptio B. Gregorii papæ; item ad 5 Septembris de translatione S. Marcelli. Habet et alios Cluniacenses fastos Candiacensis codex, quos in duobus aliis codicibus vel ne invenit quidem Chiffletius, vel saltem ex iisdem non descripsit. Ad 13 Martii solus habet: Cluniaco, translatio S. Consortiæ Virginis, et ad 22 Junii alteram de S. Consortia annuntiationem. Quod autem intermedium fuit Magnilocense in Arvernia Martyrologium ostendetur inferius; id unum in præsentia concludendum nobis est, omni fide dignum esse Candiacensem Usuardinum codicem, quum Cluniacensem S Felicis cultum solus statuat. Nam illud insuper fatendum est, sæculo præterlapso in Officio divino nullam amplius S. Felicis memoriam Cluniaci factam fuisse, ut ex renovato Cluniacensi Breviario colligimus; sed universim tantum omnium Reliquiarum festum actum esse in die octava solemnitatis Omnium Sanctorum.

[5] [translatus fuit S. Felix Cluniacum, prout illuc Arvernis etiam S. Marcelli reliquiæ translatæ fuerunt,] Jam si quæritur quo tempore Arvernis seu Claromontio Cluniacum delatæ sint SS. Valentini et Felicis exuviæ, nil est quo id directe determinari posse videatur. Arvernis Cluniacum alias delatas fuisse Reliquias ex Auctariis Usuardinis Cluniacensi, altero notato D D. Du Cheval, atque etiam ex Candiacensi cognovimus: Cœnobio Cluniaco, annuntiant ad 5 septembris [Hinc corrige Molanum in Natalibus SS. Belgii et Bollandum ad XVI januarii, pag. 4, hanc translationis solemnitatem VIII idus januarii celebrantes.] , beati Marcelli papæ et martyris gloriosa ab Arvernis exceptio, miraculorum laude, populorumque frequentia non mediocriter illustris. Quam translationem ante annum 1109, quo S. Hugo Cluniacensis abbas obiit, factam esse, extra controversiam ponendum est, quum in ejus Vita, a S. Hildeberto Cenomanensi scripta et in Actis Sanctorum, in Bibliotheca Cluniacensi et inter S. Hildeberti opera edita, legamus: Porro exiturus ex hac Ægypto, Dei famulus B. Marcelli capsam sibi jubet præsentari. Quod testimonium ita peremptorium est, ut curanda non sit objectio, ex inscriptione sermonis S. Petri Mauritii seu Venerabilis petita, quod scilicet hic Sermo in Exceptione Reliquiarum S. Marcelli habitus fuerit [Martennius. Tom. V. Anecdot. col. 1445.] ; deinde perquam facile intelligitur hæc locutio de annua solemnitate; et quidem eamdem ita intelligi jubet ipsius sermonis exordium: Jure, hæc sunt verba, in hujus beati corporis exceptione, OLIM præsentem (seu militantem) ecclesiam contigit gavisam fuisse, in cujus beatæ animæ susceptione certum est eam, quæ sursum est, Jerusalem exultasse.

[6] [ante sæculum XII; nam, quum annuntiatio hujus translationis sit sæculo XIII, seu fundatione prioratus Candiacensis per Magnilocenses monachos antiquior,] Atque ego crederem SS. Felicis et Valentini Reliquias Cluniacum item delatas fuisse ante S. Hugonis obitum, quoniam non videtur quo postmodum tempore eœ Arvernis illuc devenissent. Diximus scilicet supra Candiacensem Usuardinum codicem haustum fuisse ex Cluniacensi, intermedio tamen Magnilocensi; seu Candiacensem descriptum fuisse ex Magnilocensi, qui ipse ex Cluniacensi desumptus fuerat. Porro Candiacensi prioratui a suis originibus suum fuisse Martyrologium ex consuetudinibus monasticis certum est; jam vero ineunte sæculo XIII exstabat jam Prioratus ille, ut liquet ex diplomate Rainaudi de Foresio, Lugdunensis archiepiscopi, qui anno 1212 exsecutus est testamentum quoddam, in quo legimus [De la Mure, Hist. ecclés. du diocèse de Lyon, pag. 319.] Willelmam uxorem Franconis, facto testamento, dedisse corpus suum et animam suam Domino nostro Jesu Christo et Beatæ Mariæ et sancto Sebastiano de Candiaco, post dedisse sancto Sebastiano decimam vinearum quam habebat ultra Candiacum, etc. Unde sequitur Candiacensem de SS. Felicis et Valentini translatione annuntiationem initio sæculi XIII habendam esse antiquiorem, nisi forte aliquando suum mutassent Candiacenses Martyrologium, atque illi, quod a principio habuerant, aliud aliunde accersitum substituissent. Verum nil horum apparet. Candiacum scilicet erat Magnilocensis colonia, ut apparet tum ex catalago beneficiorum diœcesis Lugdunensis, exhibente abbatem Magnilocensem Candiacensis Prioratus patronum [Ibid. pag. 238 et Pouillié général, contenant les bénéfices de l'archevèché de Lyon, etc., pag. II, Paris. 1648.] , tum ex eo quod eumdem, quem Magnilocenses [Gall. Christ. nov., tom. II, col. 360.] , colebat sanctum titularem Sebastianum martyrem. At vero Candiacense Martyrologium, ex quo suas desumpsit annuntiationes Chiffletius et quod in præsenti nos detinet, illud idem esse vel saltem ejusdem exemplar, quod fundatores Candiacensis Prioratus in suo ex Magnoloco discessu secum asportarunt, ex internis notis conficitur. Ad diem videlicet XVI Maji habet: Arvernis, monasterio Magnoloco SS. Cassii et Victorini; ad XXIII ejusdem mensis: Magnoloco adventus Reliquiarum S. Austremonii Episcopi et Martyris; ad XXV Septembris, Magnoloco S. Georgiæ virginis, de qua jam ad XV Februarii dixerat: Arvernis, translatio S. Georgiæ; item bis meminit S. Domnini, Magniloci in magna veneratione habiti.

[7] [et quum hæc translatio fieri non potuerit per priorem mediam partem sæculi XII propter discordias inter Cluniacum et Claromontium,] Atque hinc initium sæculi XIII stabiliri posse videtur tamquam terminus, ultra quem annuntiatio de SS. Felice et Valentino et proin eorum translatio referri nequeat. Superest itaque ut probabilibus conjecturis ostendamus eamdem translationem non fuisse factam sæculo XII. Atqui S. Hugoni, anno 1109 demortuo, successit Pontius; sub quo plures Cluniacum delatæ fuerunt sacræ Reliquiæ. Verum in coæva narratione de susceptione horum piorum pignorum nulla de SS. Felice et Valentino fit mentio [Biblioth. Cluniac. col. 561 et seqq.] . Tempore vero S. Petri Mauritii seu Venerabilis multæ simultates inter Claromontanam sedem et Cluniacum exstiterunt; quæ sane rerum conditio similem sacrarum Reliquiarum donationem omnino impedivisset. Constat autem de his dissidiis ex diplomate, quo Aymericus, Arvernorum episcopus, anno 1131 multas Cluniaco restituit ecclesias et cujus hoc est exordium: Ego Aymericus, Dei gratia Arvernorum episcopus, notum facio omnibus tam præsentibus quam futuris GRAVES DIUTURNASque discordias, quæ inter me et abbatem Cluniacensem domnum Petrum ac canonicos Claromontenses et monachos propter quasdam ecclesias olim fuerant, taliter Deo auxiliante extinctas esse [Gall. Christ. nov., tom. II, Instrum. col. 80.] . Verumtamen decennio post vigebant adhucdum simultates, adeo ut Aymericus detrectaret auctoritatem abbatis Cluniacensis, qui ut delegatus apostolicus judex sedebat. Habemus hæc ex epistola Cælestini II Papæ, ad eumdem S. Petrum Mauritium [Bullarium Cluniac., pag. 51.] . Similiter dum Eugenius III ecclesiæ universæ præsideret, sed quum Stephanus de Mercorio Claromontanam nondum conscendisset cathedram, adeoque inter annum 1145 et 1151 [Cfr Gall. Christ. nov., tom. II, col. 270.] , seu potius inter annum 1147 et 1150, ut ex itineribus S. Petri Venerabilis et ex ejus ad Eugenium III epistola patet [Cfr Biblioth. Cluniac., col. 922 et Biographie Univ. T XXXIV, pag. 405, vel Hist. litt. de France, tom. XIII, pag. 245 et 246.] , nondum bene conveniebat inter Claromontium et Cluniacum; quod abundantissime colligitur ex epistola 25 libri VI S. Petri Venerabilis. Anno scilicet ante scripserat Eugenius III ad Cluniacensem abbatem ut inquireret in gesta quædam Claromontani episcopi. Verum quum litteræ pontificiæ huic, non vero Venerabili Petro redditæ fuissent, non potuit hic delegati apostolici exsequi partes; de qua re anno post rationem reddidit pontifici, quod dum facit, laudat quidem Episcopos qui ante istum terræ illi jure ecclesiastico principati sunt; sed continuo subdit: At nunc PER VIGINTI FERE ANNOS populus ille Dei tantus … mansit sine … sacerdote. Quomodo enim sacerdos dici potest, qui exceptis sacramentis pontificalibus, de pontificis officio, EX QUO EPISCOPARI COEPIT, pene nihil implevit.

[8] [quo tempore non unus sed duo sederunt ibi Aymerici,] Atque hic animadvertere nobis liceat, correctionem quamdam propter allegata verba inducendam esse catalogo episcoporum Claromontensium. Auctarium Chronici Cluniacensis, descriptum a Stephanotio et inter scriptores Galliæ [Recueil des hist. de France, tom. XII, pag. 315.] editum, refert Aymerici Claromontani episcopi mortem ad annum 1140; verum ut taceam id pugnare cum multis aliis monumentis, nullius fidei est auctarium istud, ut colliges ex novo Tractatu de recte stabilienda chronologia [Art. de vérifier les dates, tom. II, pag. 413.] . Cl. v. Gonod [Chronol. des Év. de Clermont, pag. 29 et seqq.] et Dionysius Sammarthanus [Gall. Christ. nov., Tom. II, col. 267 et seqq.] extendunt ejus episcopatum ab anno 1111 usque ad annum 1150, recte expungentes Stephanum quemdam, quem Savaronus [Les Origines de la ville de Clairmont, pag. 66.] et Dufraisse [Ap. Gonod, pag. 30.] induxerant. Verum enimvero duo omnino admittendi sunt Aymerici, quorum alter sedit ab anno 1111 usque ad annum saltem 1127, alter vero ab hujus morte usque ad annum circiter 1151. Triplex scilicet id suadet argumentum: primum est testimonium omni exceptione majus, S. Petri nempe Mauritii seu Venerabilis, ad Eugenium III (ut modo vidimus) inter annum 1147 et 1150 scribentis, tunc temporis Aymerico viginti fere fuisse episcopatus annos: Per viginti fere annos, ex quo episcopari cœpit; clarissima sunt hæc verba. Secundum argumentum petitur ex diversa omnino utriusque indole: prior videlicet, qui fuerat Casæ-Dei abbas, relatus fuit inter hujus celeberrimi monasterii viros sanctos, ut testatur Mabillonius [Annal. Ord. S. Bened., lib. 70, n. 47, T. V, p. 424 et alibi passim.] et Sammarthanus [Gall. Christ. nov., tom. II, col. 328.] ; item laudatur a Sugerio, S. Dionysii abbate [Lib. II, ep. 29 et 43, opp. S. Hildeberti, col 126 et 149.] , ut vir honestæ vitæ, et defensor ecclesiæ illustris, et de eo ad diem 18 Aprilis hæc consignata est vetus memoria: Ipso die Aymericus præsul magni nominis Prudens, pius et pudicus, cultor summæ Virginis Expiravit: salvet eum Christi salus hominis. Nil quoque impedit quin ad eumdem referantur duæ epistolæ [Ibid. Vit. S. Hildeberti, pag. XXVI.] S. Hildeberti, quarum priorem scripsit ante finem anni 1125 [In epist. cit. S. Petri Vener.] , seu quum esset adhuc Cenomanensis episcopus; posteriorem vero, quum conscendisset Turonensem cathedram. De altero vero alia, omnino diversa, traduntur: Castrorum domini, inquit S. Petrus Venerabilis [Hist. litt. de France, tom. XIII, pag. 245 et Biographie Univers., V°, Pierre le Vénérable.] , inferioris nominis milites, burgenses, rustici populi, laïcorum omne genus de illo clamant quod propheta Dei olim pessimo regi Israël locutus est: Vidi universum Israël dispersum in montibus, quasi oves non habentes pastorem. Si ab eo de malefactoribus justitia ecclesiastica exigitur, aut negatur aut venditur… Manet otiosus inter negotia infinita… Monachi carent sub tali episcopo, non tantum divino sed et humano auxilio … taceo graviora. Neque dicatur cum Daunou [Hist. litt. de France, tom. XIII, pag. 245 et Biographie Univers., V°, Pierre le Venerable.] iniquius hæc scripta fuisse a S. Petro; nam si ipsemet bene sibi conscius fuisset, summorum pontificum non detrectasset judicium; et tantum abest ut S. Petrus animosius processerit, ut contra a Cælestino II Papa anno 1143 obtinuerit hoc rescriptum [Bullar. Cluniac., pag. 51.] : Quod autem A. Claromontensis episcopus præterita Beati Lucæ festivitate a prædecessore nostro bonæ memoriæ papa Innocentio evocatus non venit, nec canonicam excusationem prætendit, PRO VESTRA DILECTIONE ad præsens æquanimiter toleramus. Diximus jam quomodo postea Eugenii III interceperit epistolam; quod non minus grave piaculum erat. Quæ vero alia in Gallia Christiana Nova referuntur, non ea sunt quæ ista umquam redimere possint, ita ut Casæ-Dei pientissimi monachi in animum inducere potuissent ut eum inter Sanctos referrent, præsertim quum hæc ad ejus fere vitæ finem pertinerent. Adde tertio quod, nisi duo distinguantur Aymerci, ille unus, qui vulgo apparet, ad decrepitam pervenisset ætatem; quin tamen hujus adjuncti ullum inveniremus vestigium, licet aptus locus omnino esset in his quæ de eo supersunt epistolæ. Gessisset scilicet per novem annos [Gall. Christ. nov., tom. II, col. 332.] (non vero septem, ut habet S. Roberti biographus [Act. SS. Tom. III Aprilis, pag. 332.] abbatiale pedum et per annos circiter quadraginta episcopale; et tamen oportet, ut, quum Casæ-Dei abbas electus est, multa jam gauderet fama, siquidem non in ipsa tunc illa abbatia, sed in monasterio S. Roberti de Andrio degebat [Gall. Christ. nov., tom. II, col. 332.] .

[9] [et quum etiam hæc translatio. facta non videatur per alteram sæculi XII partem, facta sit oportet ante mortem S. Hugonis.] His itaque in transitu stabilitis, superest ut concludamus intra priorem sæculi XII mediam partem tempus non fuisse opportunum, ut Cluniacenses peterent et Claromontani concederent Sanctorum venerandas exuvias. Neque videntur media altera ejus sæculi parte concessæ. Nam ut mittam nil esse quo credatur post mortem S. Petri Venerabilis tantam Cluniacum inter et Claromontium exstitisse mutuam benevolentiam, ut Claromontani, obliti se coactos fuisse quam plurimas Cluniacensibus restituere parœcias, etiam de corporibus SS. suorum præsulum reliquias sacras iisdem concesserint; ut hæc, inquam, mittam, auctarium Chronici Cluniacensis, descriptum a Stephanotio, et inter scriptores historicos Galliæ editum [Recueil des Hist. de France, t. XII, p. 313, et T. XVIII, p. 742.] , nullam omnino de SS. Felicis et Valentini translatione mentionem facit, licet translationem SS. Leodegarii et Principini et duorum Innocentium, intra idem temporis spatium peractam, memorat, quamvis minus ad Cluniacenses hæc pertineret. Atque hæc dicta sunto ad firmandam conjecturam saltem ante S. Hugonis obitum SS. Felicis et Valentini Reliquias Claromontio Cluniacum delatas fuisse.

[10] [Auctarium Usuardi, Caudiacense dictum, dicendum est Candiacense;] Quod autem ad Candiacensem, non vero Caudiacensem, S. Felicis venerationem attinet, nihil aliud occurrit quam quod in hujus prioratus Martyrologio ejus translationis fieret memoria. Verum enimvero operæ pretium videtur accuratius de hoc dicere Martyrologio, quod toties decessores nostros in transversum egit. Imprimis Sollerius, in præfatione ad suum Usuardum, sermonem instituens de extractis ex variis Martyrologiis, a R. P. Petro Chiffletio submissis, monet num. 265 [Præfat. pag. LXIII.] Caudiacum esse prioratum, et proin legendum Caudiacensem, non vero Candracensem, ut alicubi in Actis deprehenderat. Et certe Papebrochius ad diem XV Magi illustrans SS. Martyres Claramontanos Cassium et Victorinum et eosdem ad diem XIX ejusdem mensis inter Prætermissos recensens, bis Candracense scribit. Verum ut Candracum non valet, ita etiam nullius frugis est Caudiacum, sed omnino scribendum Candiacum, ut ad diem XIII Maji inter Prætermissos et alibi scripsit Henschenius [Act. SS. Tom. IV Maji. pag. 187.] . Quod ex illo ipso codice facile probatur.

[11] [qui error tot tricarum fuit origo.] Nam ut alia multa mittam, ad diem XXI Julii adventum et susceptionem refert corporis S. Domnini ex sacra Aquitaniæ provincia translati in Selula, in pago Toloricensi, in loco antiquitus…, Magnoloco dein nomine dicto, anno Incarnationis Dominicæ DCCCLXXXIX; ad XVI Augusti Arvernis, monasterio Magnilocensi, Sancti Domnini, inclyti Martyris et Sociorum ejus meminit; ad XXIII autem ejusdem mensis: Apud Caudiacum, (ita legit Sollerius), natale S. Ainandi et Domnini Martyris. Quid vero ad hæc decessores nostri? Quum flocci haberent hunc codicem, cujus origo eos latebat, de prima annuntiatione inter Prætermissos siluerunt; satis habentes quod Sollerius in Usuardo dixerat se nil in his capere; quod et ad diem XVI julii scripsit, quum in instrumentum incidisset ubi similia habebantur, licet hæc omnia valde clara sint, si in Translatione SS. Sebastiani et Gregorii legantur Magnilocensia exordia. Ad secundam scripserunt se jam pridem notasse Sanctum illum aut synonymum sæpius recurrere [Act. SS. Tom. III Augusti, pag. 262.] ; ad tertium demum hos Sanctos sibi hactenus ignotos esse [Ibid. Tom. IV Augusti, pag. 553.] . Et quidem, ex quo tempore Sollerius edidit Usuardum suum, tot fere admissi fuerunt lapsus, quot ex illo codice inciderunt annuntiationes. Verumtamen ad diem XVI Julii, qua S. Domninus Apriliacensis colitur, illustrarat ipse Sollerius S. Domnini Candiacensis Martyris acta, eumque constanter Candiacensem, nunquam vero Caudiacensem appellarat; præterea ex instrumento translationis Reliquiarum narrarat ibidem [Ibid. Tom. IV Julii, pag. 127.] populum in magna quantitate adfuisse die crastina post assumptionem B. Mariæ mensis Augusti, qua die celebratur festum proprium S. Domnini, et quidem cum Octava, ut ex annuntiatione Martyrologii, diem XVI et XXIII Augusti pro festis assignantis, liquet. Adde quod quæ de adventu et susceptione corporis S. Domnini, anno DCCCLXXXIX Magnumlocum translati, initio hujus numeri retulimus, ibidem ex alio documento a Sollerio referuntur [Ibid. loc. cit.] . Adeo ut hæc res extra controversiam reponenda et sua servanda auctoritas sit codici, quem deinceps Candiacensem dicemus.

[12] [Accuratius distinguitur prioratus Candiacensis.] Superest ut paulo plura de hoc prioratu, tot tricarum origine, dicamus. Imprimis duo erant Candiacenses prioratus, in diæcesi Lugdunensi siti, alter in pristino archipresbyteratu Meysiacensi [Pouillé de Lyon, p. 18. De la Mure, Hist. eccl. de Lyon, p. 218.] , alter in Monte-Brisonensi, [De la Mure, pag. 238.] alter trans Rhodanum, alter citra eumdem fluvium [Vide Mappas Cassini.] . Qui in archipresbyteratu Meysiacensi jacebat, suberat Cluniaco, ut habemus ex Catalogo Abbatiarum, Prioratuum etc., Cluniaco subjectorum [Biblioth. Cluniac., col. 1128, coll. cum indice ad v. Chandiacum; et Pouillé de Lyon. app. pag. 4.] , ubi debebant esse priore (non?) computato duo monachi et vicarius perpetuus seu presbyter commensalis; vocabatur etiam de Clausone; de hoc loco sermo fit in Dictionario Universali geographico ad verba Chaudieu, et S. Thomas-de-Chaudieu; erat enim S. Thomas patronus [Cfr. Dict. univ. de la France, V° Chaudieu (S. Thomas-de) et Chaudieu (S. Pierre-de) Pouillé de Lyon, p. 18, et de la Mure. Hist. eccl. de Lyon, pag. 248.] . Alter vero non jacebat in Arvernia, ut habent decessores nostri [Act. SS. Tom. IV Julii, pag. 126.] , sed aliquot passuum millibus extra ejus fines ad septemtrionem Montisbrisonis. Ut antea dictum est, hic prioratus, patrono S. Sebastiano, exstabat jam anno 1212 et Magnilocensis erat colonia. Aderant autem ibidem plures quam tres monachi, ut manifestum fit ex instru mento, quod ad diem XVI Julii allegarunt decessores nostri [Ibid. pag. 127.] ; atque ad hunc non ad illum pertinet S. Felicis cultus. In eodem vico hospitium erat, quod neque a Priore loci, neque ab Abbate Magnilocensi dependebat, sed Abbatem Cluniacensem habebat patronum [Pouillé de Lyon, p. 12.] . Plura ad nos non pertinent.

[13] [S. Felicis quæ noscuntur gesta pauca sunt.] Ad S. Felicem, cujus occasione hæc disquirenda fuerunt, ut tandem constaret de loco et de nomine loci ubi colebatur, e diverticulo revertimur. De eo hæc tantum ex synchrona secunda S. Præjecti Arvernensis item Episcopi Vita, a Bollando ad XXV Januarii et a Mabillonio inter Vitas SS. Ord. S. Benedicti edita, habemus [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 617 et 618.] : Non multum post ista (nempe susceptum a S. Præjecto diaconatum et conscriptas nonnullorum SS. Vitas) tempus effluxerat, Felix urbis prædictæ (Arvernicæ) cathedram possidebat et tunc Candidinense cœnobium tradidit ad regendum Præjecto; et post pauca de impensis a S. Præjecto disciplinæ et ædificiorum structuræ curis, pergit biographus: Defuncto itaque Felice, cum maxima pars cleri vel populi Præjectum cuperent habere antistitem, archidiaconus urbis præfatæ Giroaldus nomine, episcopatum urbis Arvernicæ usurpavit præmio: sed quadraginta dierum evoluto curriculo, mortis sortitus est transitum. Et dein fit sermo de S. Præjecti electione.

[14] [Non habuit decessorem Gyroindum,] In his verbis nonnulla attingenda videntur; quorum primum est de S. Felicis episcopatus tempore. Ast valde difficile est certos ei assignare limites. Sammarthanus [Gall. Christ. nov., tom. II, col. 215 et 216.] et Gonod [Chronologie, etc., pag. 15.] concludunt illud intra annum 1162 et 1165; verum neuter annus certus est limes. Sammarthanus quidem catalogo Claromontensium præsulum ad annum 1162 intrusit Gyroindum quemdam; verum ut mittam eum in veteribus catalogis non comparere, ut testis est Gonod, fundamentum quo nititur Sammarthanus caducum omnino est, utpote mera conjectura Mabillonii, nullo argumento eam probantis. Etenim in celeberrimo Senonensi diplomate, quo Emmo monasterio S. Petri Vivi plura concessit privilegia, reperiens eruditissimus vir multa episcoporum nomina absque sedium suarum notis ipse de penu sua adjecit ad marginem suam unicuique cathedram, atque ita ad hæc verba: In Christi nomine Gyroindus, ac si peccator, consentiens, assignavit Gyroindo sedem Arvernensem [Act. SS. Ord. S. Bened., sæc. 3, part. 2, pag. 614.] . Quem lapsum jam videntur animadvertisse Brequigny et La Porte du Theil, qui has omnes divinationes in sua hujus diplomatis editione suppresserunt [Diplomata, Chartæ, etc., tom. I, pag, 229.] . Adde hoc diploma ad annum 658 seu 659 proprie pertinere [Cfr Act. SS. Tom. VII Oct., pag. 955.] .

[15] [sed S. Genesium, cujus ætas, determinatur et mors, quæ inter annum 656 et 660 contigit.] Suppresso itaque Gyroindo in Claromontano catalogo, dicenbus est S. Genesius S. Felicis prædecessor, ex S. Præjecti duplici Vita notus, sed cujus episcopatus tempus omnino incertum est. Re quidem vera traditur S. Genesius in Vita sua, quam nullis fabulosis commentis permixtam minus recte asserit Henschenius [Act. SS. Tom. Junii, pag. 322, num. 2.] , quinquennio officium episcopatus sui administrasse, priusquam Romam aufugerit, et postquam Arvernos reductus fuisset, degisse postmodum parce vivendo quadraginta annis; verum præterquam quod hæc Vita venerandæ antiquitatis non sit, pugnat certo cum actis Concilii Alvernici, quod anno 535 celebratum est, ut ex subscriptione Honorati Bituricensis [Recueil des Hist. de France, tom. IV, pag. 106.] manifestum est, et cui intererat S. Gallus II Claromontanus. Unde, etiamsi cum Gonod [Chronologie, etc., pag. 14.] supprimas Proculum, quem plures catalogi inter S. Gallum II et S. Genesium collocant, et quamvis anno 635 S. Genesii inchoares pontificatum, protraheretur tamen S. Genesii episcopatus ad annum 680 usque, quo tempore ipse S. Præjectus jam obierat; ut nil dicam de lapide sepulcrari S. Genesii. Ponimus itaque S. Gallum II anno 635 Alvernis sedisse, cujus tamen episcopatum ad annum 649 ob Vitam S. Amabilis cum Sammarthano [Gall. Christ. nov., tom. 2. col. 214 et 215.] (ipse utpote inferius eamdem flocci facit [Ibid. col. 270.] ,) extendere non audemus. Successit deinde Proculus, qui et Prologus et Progolus dicitur. Venit postea S. Genesius, quo archidiacono puer erat S. Præjectus [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 646.] . Quot vero annos vixerit S. Genesius colligi posse videtur ex ejus obscurissimo sepulcrali lapide in quo legitur [Savaron. Origines de Clairmont, pag. 56.] :

PONTIFICALEM QUAM ACCEPIT CATHEDRAM REXIT IN PACE ANNUS LXII EJUS QUÆ VITA QUOD MANSIT IN SECULO ANNI FUERUNT MEGRANS DE MUNDO IMPERANTE PRINCIPE FRANCORUM REGE.

Quæ verba, sive detritus sit numerus post annus, sive aliud nescio quid voluerit sculptor, omnino ita interpretanda sunt, ac si S. Genesius LXII annos vixisset: hoc pacto omnia fluunt, secus in absurda quæque inciditur, scilicet S. Genesii episcopatum ad annum saltem 697 durasse. His positis, novimus etiam S. Genesium mortuum esse inter annum 656 et 660, dum scilicet Francis unus rex imperaret, seu priusquam Clotharius III, Francorum rex, anno 660, fratri suo Childerico II, (qui anno tantum 670 Francorum monarcha factus est [Gebhardus, Reges Francorum Merovingici, pag. 147 et seqq.] ,) cessisset Austrasiam [Ibid. pag. 143 et seqq.] , qua tunc continebatur Arvernia [Act. SS. Tom. I Junii, pag. 323.] . Atque hinc priorem S. Felicis episcopatus terminum habemus, quum hic S. Genesii successor fuerit.

[16] [successorem habuit post brevem Giroaldi episcopatum S. Præjectum, qui circa annum 661 conscendit sedem Arvernensem,] Ex altera parte de S. Præjecto (nam ad successorem quoque recurrendum est, ut aliquo usque S. Felicis mors determinetur), de S. Præjecto, inquam, habemus eum anno 674 mortem pro justitia obiisse, ut ex ejus Vita ostendit Mabillonius [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 650.] . Ast non ita facile statui potest, quot annos episcopalem cathedram occuparit: quod si tamen decennium assignemus, a veritate non procul aberrare possumus, quoniam id fere requiritur ut commode duo asceteria, adeoque unum post alterum, exstuere potuerit [Ibid. pag. 648.] et ut ejus fama pervenerit ad S. Chrotbertum Turonensem, qui etiam diaconum suum cum eulogiis ad eum misit [Ibid. pag. 642.] . Neque multo magis extendi potest, quoniam sub S. Felice aliquandiu Candidinensis monasterii regimen habuit. Unde, si inchoemus S. Præjecti episcopatum anno circiter 664, ad idem tempus referendus erit S. Felicis ex hac vita exitus. Qua chronotaxi omnia commode procedunt: anno videlicet 628, aut circumcirca, natus erit S. Præjectus, episcopo S. Cæsario; S. Gallo II episcopo et S. Genesio archidiacono, pueritiam exegerit Iciodori [Ibid. pag. 646.] ; anno circiter 648 præfectus erit parœciæ Iciodorensi ab eodem S. Genesio [Ibid. pag. 647.] ; anno vero 653 ab eodem ordinatus erit diaconus [Ibid. loc. cit.] ; atque anno demum 658 presbyter ordinatus fuerit (ut modo videbimus) a S. Felice, non ita pridem episcopatum adepto. Atque hæc omnia paucis quidem annis a veritate discedere possent; pluribus, non crediderim.

[17] [et qui nequaquam senex erat, quum martyr occubuit, ut nuper assertum est.] Re quidem vera hinc fit ut S. Præjectus anno circiter ætatis 46 obierit et proin senex non fuerit, quum Childericum II Augustodunum anno 673 adiit; secus quidem habet eruditus Ord. S. Benedicti monachus J. B. Pitra, senectutem S. Præjecti concludens [Hist. de S. Léger, pag. 260.] ex ejus de operis sui labore [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 644.] querelis; verum etiamsi supponas de labore itineris hic agi, non multum hinc forte juvaberis: contra quis dixerit senem arrepturum fuisse iter per vastum eremum Vosagi, per laboriosissimum callem, per juga montium et convallium [Ibid. pag. 642.] , præsertim quum alios suo nomine et loco mittere posset? Nonne etiam de tali itinere recte conquestus esset vir junior? Sed hæc minora sunt. S. Præjectum a S. Felice ordinatum fuisse sacerdotem nemo negarit, diaconum a S. Genesio aperte narrat biographus. Porro quum S. Præjectus, indole, moribus et ingenio præstans, a pueritia clero adscriptus fuerit atque etiam adolescens parochiali Iciodori cura onustus fuerit, certe censendum est eum, quam primum liceret per canones, sacros ordines suscepisse: jam vero ferebat canon 1 Concilii Arelatensis anni 524 [Labbe, tom. 4, col. 1622.] : Nullus episcoporum diaconum antequam XXV annos impleat, ordinare præsumat. Episcopatus vero vel presbyterii honorem nullus laïcus ante præmissam conversionem vel ante annos XXX ætatis accipiat. Hæc si applicentur S. Præjecto, nemo non videt actum esse de S. Præjecti senectute. Cæterum venia mihi sit animadvertere minus diligenter versatum videri S. Leodegarii recentiorem biographum in excutienda S. Præjecti Vita: sin minus, quomodo tentasset elevare auctoritatem prioris S. Præjecti biographi, acrius S. Leodegarium perstringentis, quod scripsisset ante S. Leodegarii martyrium, et quum recens esset dolor de S. Præjecti morte [Hist. de S. Léger, pag. 289.] ? Nam ille idem biographus narrat S. Leodegarii mortem [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 644] , et passim indicat se aliquot annis post S. Præjecti mortem scribere.

[18] [S. Felix presbyterum ordinavit S. Præjectum eumque præfecit monasterio,] Utcumque statuto S. Felicis episcopatus tempore, ad ejus gesta deveniendum est. Verum si excipias traditum S. Præjecto regimen Candidinensis monasterii, nil aliud occurrit. Verum et hic difficultas una non est: quœritur itaque primo quid esset istud regimen, secundo an presbytero tradiderit, tertio quod esset illud monasterium. Quod ad primum quæsitum attinet, fuse hac de re tractatum est in Commentario prævio de S. Magnobodo, cui item Colonetense monasterium regendum traditum fuit: quocirca illuc [Act. SS. Tom. VII Oct., pag. 932 et seqq.] lectorem, ne rem actam agam, remitto. Ad secundam autem quæstionem respondendum videtur S. Præjectum ordinatum fuisse presbyterum a S. Felice ut huic præficeretur cœnobio. Imprimis certum est S. Præjectum fuisse presbyterum, priusquam sacraretur episcopus; sæpius enim diaconos sacratos fuisse episcopos, quin prius ordinarentur presbyteri, aliquot doctorum virorum firma sententia est; verum id in S. Præjecto non habuisse locum liquet ex ejus electionis historia, in qua leguntur cives in electionem Præjecti verba deprompsisse, qui illis diebus OFFICIUM SACERDOTALIS ORDINIS in præfata urbe gerebat [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2. pag. 641.] ; adeoque, quum S. Præjectus diaconus tantum ordinatus fuerit a S. Genesio, recta est Cointii [Annal. eccl. Franc. ad annum 662, num. 4, tom. III, pag. 525.] sententia S. Felici contigisse honorem manus imponendi S. Martyri Præjecto eumque presbyterum creandi. Id autem factum esse initio pontificatus S. Felicis apparet omnino, quia regimen Candidinensis monasterii tunc temporis ei creditum presbyteratus ordinem requirebat [Cfr Act. SS. Tom. VII Oct. pag. 932 et seqq.] : quin etiam posterior biographus, qui accurate omnia minora S. Præjecti munera explicat, nullam vero apertam de ejus presbyteratu mentionem injicit, implicite narrat S. Felicem fuisse S. Præjecti ordinatorem, quum hunc ab illo monasterio præfectum statuit.

[19] [quod non erat puellare, nec Cantobennense,] Quæritur demum tertio quodnam esset istud monasterium. Savaronus [Origines, pag. 56.] et post eum Mabillonius, Cointius, Gallia Christiana suspicati sunt Candidinense asceterium idem esse ac Cantobennensem parthenonem (Chantoin). Verum id stare non posse videtur: nam prior biographus S. Præjecti, postquam sermonem instituisset de duobus sub hoc præsule fundatis puellaribus monasteriis, continenter hæc totidem subjicit verba [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 641.] : Ante illud etenim tempus puellarum in his locis cœnobium vix reperiebatur. Posterior vero biographus [Ibid. pag. 648.] : Construxit etiam vir Dei aliud cœnobium virginum in territorio Arvernorum; nam ante illud tempus, in eadem provincia nulla fuerant virginum monasteria instituta. Jam vero, si S. Felix concredidisset S. Præjecto regimen cœnobii puellaris, quomodo hæc illi scribere potuissent, maxime posterior biographus qui paucis versibus ante ita locutus fuerat de monasterio quod S. Præjectus presbyter rexerat, ut nemo non videat illud satis insigne fuisse?

[20] [cujus antiquiora illustrantur fata.] Videtur autem eo inductus fuisse Savaronus, ut crederet parthenonem S. Præjecto fuisse creditum a S. Felice, quod monachi sacerdote extraneo non indigerent. Ast infirmum omnino est istud argumentum, quoniam tunc temporis sæpius destituebantur monachi presbyteris e suo gremio desumptis; adeo ut necesse omnino esset ut aliquis eis assignaretur presbyter sæcularis, qui spiritualem et sæpius etiam temporalem de eis curam gereret; quam disciplinam erudite explanatam reperiet lector in Commentario prævio ad Vitam S. Magnobodi [Act. SS. Tom. VII Oct., pag. 633 et 634.] . Aliud argumentum videntur repetere ex Vita S. Genesii, qui Cantobenni exstruxisset puellarum monasterium [Cfr Savaron, Origines, etc., pag. 358, et post eum Cointius, Mabillonius, Gallia Christiana, Gonod, etc.] ; verum hæc eadem Vita est, quam edidit Henschenius et in qua (ut vidimus) inter alias fabulas legimus S. Genesium ante fugam quinque et post fugam quadraginta annos in Arvernensi sedisse cathedra. Insuper alia omnino de hoc cœnobio novimus ex S. Gregorio Turonensi: tempore S. Urbici, secundi Claromontani episcopi, seu ineunte sæculo IV exstabat jam Cantobenni crypta, in quo sepeliebantur etiam summi viri [S. Greg. Turon. Hist. Franc., lib. I, cap. XXXIX; ap. Dom Bouquet, tom. II, pag. 151.] ; de Eparchio vero, decimo Claromontano episcopo, qui post medium sæculum V sedit, scribit idem S. Gregorius Turonensis [Ibid. lib. I, cap. XXI, pag. 172.] : Ferunt etiam ipsum in arce Cantobennici montis monasterium collocasse, UBI NUNC ORATORIUM EST; adeoque sæculo VI exeunte, quo scribebat S. Gregorius, destructum jam erat istud monasterium, quod cæterum virorum fuisse videtur, quoniam illuc per quadragesimam se reciperet Eparchius [Ibid. loc. cit.] . Medio sæculo X exstabat ibidem asceterium puellarum, cum ecclesia S. Petri et ejusdem altari, nec non altari S. Præjecti [De sanctis eccles. et monast. Claromontii, ap. savaronum. p. 358.] ; ast eodem hoc sæculo X exeunte reperimus Robertum abbatem Cantinobensem [Translatio S. Austremonii ap. Labbe, Bibl. nova Mss. T. II, p. 506.] ; sub cujus regimine monasterium istud in misero statu fuerit oportet, quum secus Robertus pedum suum Iciodorensi non commutasset [Ibid. loc. cit.] ; et quidem sæculo XII ita jacebat, ut hoc sæculo exeunte ab Alfredo quasi de novo fundatum dicatur [Cfr Gall. Christ. nov., tom. II, pag. 394.] ; ex quo tempore penes viros mansit [Ibid. loc. cit.] . Atque hæc paulo latius diducere placuit, tum ut omissa quœdam a Gallia Christiana suppleremus, tum ut appareret sæculo VII Cantobenni non fuisse puellare monasterium, atque etiam nullum virorum. Ast si Candidinense idem non sit ac Cantobennense monasterium, quod demum erit? Ejus notitiam omnem intercidisse, hæc una erit nostra responsio; quod nemo mirabitur, quum in plerisque diœcesibus talia sint loca, adeoque in catalogo ecclesiarum et monasteriorum Claromontensium sæculi X plures sint ecclesiæ, quarum hodie ignoratur situs.

[21] [S. Felix habebat Giroaldum archidiaconum, immediatum suum in sede Claromontana successorem.] Volunt etiam quidam S. Felicem usum fuisse S. Præjecto archidiacono, ut jam eo usus fuerat S. Genesius. Sed hæc futilis est conjectura; nam biographus S. Præjecti probe distinguit inter diaconum et archidiaconum, S. Genesium et Giroaldum vocans archidiaconos, diaconum vero S. Præjectum; adeoque aperte Giroaldus brevi post episcopus dicitur S. Felicis archidiaconus [Act. SS. Ord. S. Bened. sæc. 2, pag. 648.] ; qui plures habuisse censendus non est. Atque his absolvimus de S. Felice commentarium, satis habentes viam stravisse ad restaurandum S. Felicis cultum. Faxit Deus ut qui Claromontii auctoritatem habent, ea in hujus Sancti promovenda veneratione uti aliquando dignentur!

NOTA 2 ad pag. 4, lit. A.

Quæ hic de Gisleberto, Nigræ Silvæ abbate, disseruntur, confirmari possunt ex historia Nigræ Silvæ, quæ anno 1783 typis Sanblasianis prodiit opera et studio Martini Gerberti. Nuspiam enim ibidem cum Sancti seu Beati titulo effertur. Verumtamen, teste eodem Gerberto, anonymus auctor libri constructionem Sanblasianarum refert ineunte sæculo XII ex veteri ecclesia in novam translatum fuisse ab Utone abbate Giselberti corpus una cum corporibus Werneri item abbatis Sanblasiani et S. Reginberti; Beringeri autem similiter abbatis relictum fuisse in monasterio seu ecclesia veteri ab Utone, quia revelatum sibi fuit, quod non deberet transferri, sed in loco suæ habitationis, nec non ædificationis sineret permanere. Negare nolim his initium alicujus cultus designari, maxime ex consociatione cum reliquiis sancti Reginberti; attamen hæc limites piæ venerationis excedere non videntur, maxime quum nulla in martyrologiis aut calendariis horum abbatum mentio fiat. Cæterum diem et annum mortis accuratius determinare placet: scripsit scilicet de eo Bertholdus Constantiensis in chronico ad annum 1087: Reverendissimus abbas de cella S. Blasii, nomine Gisilbertus migravit ad Dominum VI idus Octobris, cui venerabilis Uto ejusdem monasterii prior in abbatiam successit. Gislebertus autem abbatiale pedum tenuit ab exeunte anno 1068, postquam ejus decessor die 28 septembris obiisset. Anno 1069, consentiente Romoldo Constantiensi episcopo, consecrandum curavit per Beringerum Basileensem sacellum S. Michaelis a decessore exstructum. Ipse vero Gislebertus cœnobii familiæ construxit ecclesiam S. Stephani et capellam infirmorum, innumerosque nobiles doctosque ad monachicam vestem admisit pieque rexit; de quibus legendus historiæ Silvæ Nigræ liber VI.

NOTA 3 ad pag. 4, lit. F.
DE B. MICHAELE, EREMITA CAMALDULENSI IN ETRURIA.
COMMENTARIUS PRÆVIUS.
Cultus, ætas, biographi, vita sancta, institutio Coronæ Dominicæ; gesta cum Quirino et Justiniano sociis.

Michael, Eremita Camaldulensis in Etruria (B.)

[ANNO 1522. B. Michaelis, qui Camalduli et alibi colitur,] Decessores nostri occasione festivitatis Coronæ Dominicæ denuo inter prætermissos ad hanc diem sermonem instituerunt de B. Michaele, Camaldulensi eremita, cujus nomen in Sanctorum fastis a Dorgaino, Wione, Menardo et Ferrario, ut loquuntur, signatur; affirmantque se nondum alicunde discere potuisse an alicubi publico legitimoque cultu gaudeat, ac proin eum intactum iterum prætereunt. Verum id nequaquam commisissent, si jam ad eos pervenisset tomus VIII Annalium Camaldulensium, anno 1764 impressus, atque ibidem sequentia legissent [Mittarelli et Costadoni, Annal. Camald. l. LXXI, n. 35, t. VIII, p. 33.] : Ipsius, nempe Michaelis, sacrum corpus quod una cum B. Peregrini aliisque Servorum Dei Reliquiis post aram maximam eremi servabatur, incendio templi, quod anno 1693 accidit, bonam in partem consumptum, prope altare capituli in cornu Evangelii cum cæteris semiustis ossibus promiscue fuit humatum eodem anno. De ipso agunt Bollandiani Socii tomo II Januarii inter prætermissos, et tomo IV Augusti ad diem XXI ejus mensis similiter inter omissos; sed promisit Daniel Papebrochius in epistola ad Grandium Vitam Michaelis se daturum in Appendice Januarii, quem publicis aris expositum Romæ in S. Gregorii, Faventiæ in S. Hippolyto, Senis in ecclesia Rosæ, Pisauri in ecclesia Angelorum, Pisis aliisque in locis Romana ecclesia permittit; facta etiam non ante multos annos coram promotore fidei super ejus cultu controversia, nihil innovandum esse censuit. Præterea ad diem 3 Junii, ubi de B. Peregrino Camaldulensi eremita sermo est, iterum repetit Papebrochius [Act. SS. Tom. I Junii, pag. 372.] B. Michaelis Vitam dandam esse, quum privilegio casus, ab Urbanianis decretis excepti, frui debere videatur; qui plus quam centum annis ante eorum editionem exspiravit, et credi potest statim a morte in veneratione aliqua habitus fuisse. Porro quum hic sat apta sit occasio fidem faciendi Papebrochii promissis et illustrandi gesta B. Michaelis, cujus cultus ecclesiasticus extra controversiam fuit positus, de eo jam sermonem faciemus.

[2] [vitam minus accurate scripsit Fortunius, aliique.] Primus ejus Vitam scripsit Augustinus Fortunius, Camaldulensis monachus, Fortunii nomen, quod a parentibus expositus fuerat adeptus. Præter alia nonnulla edidit Historias Camaldulenses, quarum pars prior seu libri tres anno 1575 Florentiæ prodierunt, pars vero posterior Venetiis anno 1579. Unde fit Vitam B. Michaelis, quœ libro III partis I a capite XIV ad XVII inserta est, 47 annis post mortem B. Michaelis fuisse editam. Adde Fortunium anno tantum 1558 monasticam Vitam induisse in monasterio S. Mariæ Angelorum Florentino, seu 36 annis post B. Michaelis obitum; quocum proinde nullum omnino commercium habere potuit. Insuper bis terque tantum Florentia Camaldulum venit, omnia pro historia sua monumenta evoluturus cœteraque ex ore eremitarum docendus [Act. SS. Tom. I, Junii. p. 317 et seqq.] . Beati itaque viri gesta ex ore plerumque senis eremitæ et B. Michaeli familiarissimi, Samuelis nomine, enarrat. Hic autem B. Michaeli a ministerio erat, et absque ulla tergiversatione vir pientissimus fuisse dicendus est. Andreas Mugnotius Conchensis in descriptione eremi Camaldulensis [Exstat apud Grævium, Antiq. Ital. Tom. VIII, part. 3, et Annal. Camaldul. T, I, col. 314.] ad S. Pium V eum vocat magnum divæ eremi luminare [Annal. Camald. lib. LXXIII, num. 17, tom. VIII, pag. 130.] , Joannes Baptista Generalis in suo Itinerario appellat pulcherrimum florem et eremitarum margaritam [Ibid. loc. cit.] . Patria erat Foroliviensis, ex genere de Valeriis, et anno 1568 annis gravis in majorem eremi Camaldulensis electus fuit [Ibid. lib. LXXIV, num. 21, pag. 190 et 191.] . Quæ sane sufficiunt ad egregiam fidem optimi Samuelis commendandam. Verum idem de ejus memoriæ fidelitate encomium instituere non licet, quum multa quæ ex ejus narratu excepit Fortunius cum certissimis pugnent monumentis. Et mirarer sane ipsum Fortunium id non animadvertisse, si fides adjungenda esset laudibus quibus eum onerant Camaldulenses annalistæ [Dissertat. Camald. diss. 3, cap. III, num. 1, pag. 81.] ; merita certe Fortunii negare nolim, sed vel unica B. Michaelis biographia suadet recte a Guidone de Grandis, eruditissimo Camadulensi monacho, in eo desideratam fuisse parem eloquentiæ diligentiam ac soliditatem [Ziegelbaur, Centifolium Camaldulense, pag. 13.] . Unde qualis noster futurus sit in hac discutienda Vita labor nemo non videt: vera scilicet a falsis aut dubiis continuo discernenda erunt; eoque magis necesse est quod id a nemine hucusque præstitum noverimus. Nactus vero est et alios complures biographos B. Michael. Silvanus Razzi, seu Ractius, abbas Camaldulensis, anno 1604 Florentiæ edidit Vitam sub titulo: Vita del beato Michaele romito Camaldolese [Annal. Camald. lib. LXXIV, num. 63, tom. VIII, pag. 231.] ; aliam anno 1720 seu 1722 Romæ edidit abbas Augustinus Flori, seu de Floribus, cum inscriptione: Vita del B. Michael eremita Camaldolese con l'origine, approvazione pontificia, ed indulgenze della Sacra Corona del Signore da lui istituita [Ibid. lib. LXXX, num. 18, pag. 657. Centifolium, pag. 11.] ; tertiam anno 1743 Viennæ in Austria typis subjecit Anonymus, præmissam libello: Origo Rosarii J. C. D. N. cum indulgentiis a summis pontificibus concessis et specialiter a Clemente X [Annal. Camald. lib. VIII, num. 31, pag. 669.] . Nullam ex his præ manibus habeo, nec vehementer desidero, quum ex Diario Camaldulensi, quod Basilius Duvergius [Ita ejus nomen effertur in Annalibus Camaldulensibus.] , seu Duverchius [Ita Petrus Leopoldus Viennensis in Notizie storiche spettanti al sacro eremo di Camaldoli. pag. 146, Florentiæ, 1795.] , anno 1754 Viennæ edidit et cui ex scriptione Augustini de Floribus Vitam B. Michaelis illevit [Diarium, oder Camaldulensisches Tagbuch, part. 1, p. 64 et seqq.] , intelligam turbidum Fortunii rivum per omnes currere. Sunt et complures aliæ collectiones Vitarum Sanctorum Camaldulensium, quibus insertum sit B. Michaelis encomium; nam tanta apud suos videtur frui celebritate, ut Petrus Leopoldus Viennensis, de illustribus Camalduli eremi viris agens, de uno B. Michaele paulo fusius agat [Notizie istoriche, etc., pag. 146 et seqq.] . Sed in has Vitarum collectiones inquirere hujus loci non est.

[3] [Beatus vir, Florentiæ vel Senis] Ortum Florentiæ, patre Ventura, B. Michaelem aperte tradit Fortunius; et Pini vel de Pino a posterioribus annalistis et biographis constanter tribuitur gentilitium nomen. Basilius Duverchius [Diarium, pag. 65.] vocat eum germanice von Tonnen; sed dicendum erat von Tannen, quoniam Tanne Germanis est Pinus. Familia de Pino occurrit mihi rarius Florentiæ, sæpius vero Senis; adeoque in Diariis Senensibus ad 1 Martii anni 1479 legitur uxor Venturæ Pini (la donna di Ventura Pini) interfuisse baptismo filii Naddi Colombini [Diarj sanesi di Allegretto Allegretti, ap. Muratori, Rer. Italic. Script. Tom. XXIII, col. 798.] . Huic sane rei non multum pondus adderem, nec propterea in dubium vocarem utrum Florentiæ an Senis natus sit B. Michael, si Fortunius aliquantum accurate in ejus vitam inquisivisset; sed quum omnis omnino in eo desideretur accuratio, debilissima argumenta suo non carent robore; adeoque nil mirarer si pro patria B. Michaeli Florentia tributa fuerit, quod in aulam Laurentii Medicei admissus fuerit, licet reapse Senis oriundus esset. Deinde quod ad nomen attinet, ambigi potest datumne sit beato viro Michaelis nomen in baptismate, an in assumptione vestis eremiticæ, quoniam solebant tunc temporis Camaldulenses nomen cum veste sæculari ponere et aliud assumere novum; et nil prohibet quin arbitremur B. Michaelem idem fecisse, eumque post desertum sæculum Sancti Archangeli induisse nomen; quod quam celebre apud Camaldulenses fuerit vel ex ingenti monasteriorum numero manifestum est quæ B. Michaelem Archangelum patronum habent.

[4] [anno 1445 natus, non potuit Laurentii Medicei pincerna esse ante annum 1468,] A pubertatis annis in aula Laurentii de Medicis, cognomine Magnifici, degisse ibique egisse pincernam asserit Fortunius. Ast error ille manifestus fit ex ætate B. Michaelis et Laurentii Medicei. Quum enim Paulus Justinianus (sitne Beatus an venerabilis dicendus non attingimus) anno 1510 B. Michaelem invisit, æstimavit ex facie eum annos circiter 60 natum; quo referretur ejus ortus ad annum circiter 1450. Sed hic stare non licet; omnino quippe tenendum est B. Michaelem anno 1445 natum fuisse. Omni quippe exceptione majus est testimonium Christophori Marcelli archiepiscopi Corcyrensis, qui non ex visu judicavit, sed omnia exploravit accurate, quum antumno anni 1521 Camaldulum lustravit, et qui disertis verbis affirmat B. Michaelem tunc temporis septuaginta et sex annis natum fuisse. Verba Justiniani et Marcelli inferius dabimus. Ex altera vero parte Laurentius Magnificus natus est anno 1448, anno 1468 matrimonium iniit, annoque sequenti, amisso patre, rebus Florentinis potitus est. Ante hoc itaque tempus in aula Laurentii versari non potuit B. Michael; verum annos tunc natus erat viginti quatuor, seu decennio pubertatem superabat et ætatem attingebat virilem. Operæ pretium etiam videtur monuisse Augustinum de Floribus et secundum eum Basilium Duverchium hic corrigendos esse, qui B. Michaelem anno circiter 1454 natum et anno ætatis 68 mortuum statuunt, et similiter Dominicum Mariam Mannum in Inventis Florentinis, qui ejus ortum ad annum circiter 1540 refert.

[5] [nec occasione qua dicitur, sed anno 1501 Camaldulenssis eremita factus est,] Derelinquendi item nobis sunt Fortunius et quotquot eum secuti sunt in enarrando qua occasione Camaldulum petierit B. Michael. Narrat scilicet Fortunius: Accidit inter hæc Laurentium ad sacram eremum adequitare. Illic ergo Michael decore domus Dei captus et quadam cœlesti vi eremitam agere instinctus, Romam prius proficisci voluit ad Sanctorum Apostolorum limina; inde concito gressu in sacrum montem reversus exutus est mundi sordibus, et sacræ militiæ adscriptus. Imprimis scilicet nullum omnino vestigium superest quod Laurentius umquam Camaldulum venerit. Mittarelli quidem et Costadoni narrant plurima Laurentii in Camaldulenses benefacta; narrant item non secus ac Petrus Leopoldus Viennensis plures insignes viros sacrum conscendisse montem; sed nulla mentio fit de Laurentii Magnifici Camaldulensi itinere, postquam republica Florentina potitus esset. Præterea certus lapsus chronologicus hic admittitur: die enim 8 Aprilis anni 1493 mortuus est Laurentius, et B. Michael sibi Camalduli sedem non elegit ante annum 1501. Etenim quum Paulus Justinianus mense Julio anni 1510 B. Michaelem convenit, novem tantum annis illuc advenerat; quorum quinque in cella reclusus et quatuor circiter non reclusus ibidem vixerat. Quæ sane didicit Justinianus a Petro Delphino, priore generali, suo comite; adeoque conveniunt ejus asserta cum professionis tempore, quam, testibus Mittarelli et Costadoni [Annal. Camald., lib. LXXI, num. 35, tom. VIII, pag. 29.] , die 24 Martii anni 1502 in præsentia Joannis Baptistæ Lucensis majoris emiserat: quod ipsi ex libro professionum dubio procul exscripserunt. In Brevi Leonis papæ X, mense februario anni 1516 dato, dicitur B. Michaë jam quindecim annis intra unius cellæ angustias reclusus; unde ejus reclusio ad annum 1501 referretur; sed errorem hic intercessisse seu reclusionem ab ejus apud Camaldulenses commoratione distinctam non fuisse, nemo non fatebitur, quin diutius his hæreamus. Ex dictis itaque constat B. Michaelem circa annum 1501 cum Laurentio Magnifico venire non potuisse, quum hic octo saltem annis ante vita jam functus esset. Origo vero Fortunii lapsus ponenda forte est in celebrioribus quæstionibus Camaldulensibus, quas anno circiter 1460 (ut habet Bandinius [Specimen literaturæ Florentinæ sæc. XV, tom. II, pag. 2.] ) seu hoc ipso anno 1460 (ut ex Chronico Baroncinii accuratius determinat Mittarelli [Annal. Camald., lib. LXV num. 28, tom. VII, pag. 265.] ) Camalduli cum suis magistris aliisque habuerunt juvenes Laurentius et Julianus Medicei, quosque anno 1464 Landinus Florentiæ edidit [Ibid. loc. cit.] . Verum tunc temporis nil commune habebat B. Michael cum Laurentio Mediceo.

[6] [Anno 1510 Justinianus] In cella inclusus quam piam duceret B. Michael vitam narrat Justinianus in epistola, quam quum ipse de eremo incolenda cogitaret ad Quirinum et Baptistam Egnazio dicto mense Julio anni 1510 scripsit. His itaque verbis exorditur apographum quod ex codice Rhuensi desumpsere Mittarelli et Costadoni [Annal. Camald. tom. 9, col. 451.] : Inclusus ille erat olim presbyter sæcularis; jam abhinc annos quinque inclusus fuit, et quatuor circiter degit in eremo annos, priusquam includeretur: adeo ut hic jam multum temporis sit. Die, qua huc veni, cum Reverendissimo Patre Generali eum visitavi. Meo judicio annos circiter sexaginta natus est; barbam habet candidam et longam; et videtur alter S. Hieronymus. Pallidus nonnihil est, non tamen nimis macer; mansuetæ est naturæ et sancta humilitate plenus apparet. Cum eo sermocinatus non sum, sed hodie (ni fallor) cum eo sermocinabor. Ex verbis aliquot, quæ locutus est quum eum cum P. Generali visitavi, mihi visus est prudentia præstare et valde spiritualis esse. Quum Generalis ei diceret me eum esse de quo cum ipso locutus erat, respondit me bene facturum, si sequens dicta Sanctissimi Domini Nostri, omnia relinquerem et sequerer hunc Dominum, qui se sequentibus æternam promittit felicitatem, eumque non esse fallacem ut mundus fallax est, deceptor et mendax, et omnes res mundanæ et antiquus noster inimicus. Hæc fere fuerunt ejus verba quæ in aditu dixit et in exitu, quum me amplexus est. Mihi vero roganti ut oraret pro me respondit: Et tu, fili mi, ora ut Deus exaudiat preces quas pro te fudi et adhuc fundam pro te et ora pro salute mea. Ejus cella est omnium maxime remota, nec tamen plures quam quinquaginta passus distat ab illa, in qua ipse sum, et quæ loco sacelli habet (ut vocari potest) ædem sacram valde magnam, cum pulchro altari, et ibi supra humum est sepultura, in qua jacent ossa unius eremitæ hic inclusi, qui fama sanctitatis fruitur, scilicet B. Leonardi. Huc usque V. Justinianus; ex cujus dictis manifeste colligitur, quæ de B. Michaele apud suos et exteros esset opinio.

[7] [et anno 1521 Christophorus Marcellus eum visitant et deprædicant;] Autumno anni 1521, paucis mensibus ante mortem visitatus fuit B. Michaël ab alio præclaro viro Christophoro Marcello, archiepiscopo Corcyrensi. Conscripsit hic accuratam sui itineris narrationem ex qua excerpenda videntur sequentia [Marcelli epist. de Eremo Camaldulensi, inserta Append. tom. I. Annal. Camald., col. 307 et seqq.] : Vitas Sanctorum patrum percurrunt eremitæ, ante oculos versant instituta legis antiquæ, recentiora documenta revolvunt, perlegunt, imbibunt, et qui lectionis interdum gravitatem fastidiunt, ex abiegnis nodis globulos diametro perforatos torno conficiunt; quibus funiculo transfixis annexisque, Dominicæ, dum dicunt, aut Beatæ Virginis orationes enumerantur. Ex his duo sunt ita suis reclusi domunculis, ut exire sit nefas: cum altero et seniore sermonem habui, qui septuaginta et sex annis natus, ore pallido, complicataque barba, omni ex parte exuberante canitie, homo alioqui illiteratus, tanta mihi gravitate, pietate, dicendi serie locutus est, ut illum sane non admirari nequiverim. Suadebat enixe pastoralis officii curam, ad quotidiana sacrificia me invitabat, quod ipse singulis quibusque diebus sacra persolveret, inde sibi tam vehementem animi dulcedinem attestatus, et suavitatem inditam persentire, ut magna eo die felicitate privatus videretur, quem sine sacrificio transmisisset. Vere senis illius monita, suaque consilia usque adeo cordis mei intima perstrinxerunt, ut quamvis esset in mei excusationem quid dicerem, et divi Augustini de quotidiana celebratione neque laudanda, neque vituperanda sententia, obmutescerem tamen, nihilque illi præter gratiarum actiones et humiliter satis exprimerem. Is certe locus, hæc habitatio est, qua nulla umquam fuit, quæ magis homines ad vitæ renovationem et profectum vel invitos alliceret. De nullo alio speciale encomium instituit Marcellus. Quod ad Coronam Domini attinet, de ea jam faciendus videtur sermo.

[8] [instituit Coronam Domini] Per hanc scilicet Coronæ institutionem, quam Hispani etiam Camaldulum [De Heredia, Vidas de Santos, bienaventurados y personas venerables de la sagrada religion de N. S. P. Benito, tom. I, ad 21 Jan. p. 403.] , Itali Capellina [Binterim, Denkwürdigk. der Katholischen Kirche, tom. VII, part. I, p. 105.] vocant, quam maxime celeber factus est B. Michael. Andreas Mugnotius in descriptione eremi Camaldulensis, quam anno 1570 Romæ edidit et S. Pio V dicavit, accurate hanc descripsit pietatem. Meminit imprimis eremitarum laboris qui hos abiegnos globulos perficiunt, atque [Ap. Burmannum, Antiquit. Ital., tom. VIII, part. 3, col. 12, et Annal. Camald., tom. I. App. col. 323.] his globulis constitui Coronas (quas appellant) pulcherrimas in Domini nostri Jesu Christi matrisque suæ sanctissimæ honorem, quæ maximo apud magnates ceterosque omnes in pretio habentur ac devoto pioque desiderio oblatæ accipiuntur; eo etiam magis, quod Corona Dominica ab uno ex senioribus sanctissimæ vitæ eremitis, Michaele nomine, quondam excogitata ad commemorationem annorum vitæ Domini triginta tres Orationes Dominicas, et pro commemoratione quinque vulnerum ejus quinque salutationes angelicas ex mente resolvendas continent. Perfecta aut mutata fuit dein hæc pietas, et singulis globulis Dominicis recolendum assignatum aliquod mysterium aut virtus Christi Domini, globulis autem Marianis non Christi vulnera, sed aliquod ex vita B. M. V. factum [Diarium Camald., pag. 69 et seqq.] . Verum id semper perstitit ut triginta tres Orationes Dominicæ recitarentur et quinque Angelicæ Salutationes. Quod probe animadvertendum est, quoniam eodem tempore invalescebat extra Italiam seu in partibus citramontanis alia Corona Dominica, ut habemus ex Brevi Leonis Papæ X die XIV Septembris anni 1517 dato ad Gabrielem Mariam generalem totius Ordinis Minorum regularis observantiæ in Ultramontanis partibus commissarium. Constabat autem hæc ex triginta tribus Pater Noster et totidem Ave Maria in honorem 33 annorum, quos Christus vixisse credebatur [Waddingus, Anual. Minor. ad annum 1517, num. 38, tom. XVI, p. 62; et Raynaldus, Annal. eccl. ad ann. 1517, n. 115, t. XII, p. 194.] .

[9] [ante annum 1507,] Jam ab anno 1506 illius generis Coronas ad pietatem erga Christum Dominum ejusque passionem fovendam passim distribuit B. Michael; et ex iis unam, inquiunt Camaldulenses Annalistæ per Petrum Bembum dono dedit Eleonoræ Elisabethæ Gonzagæ ducissæ Urbini, ut liquet ex epistola ejusdem Bembi ex Urbino data die XVI Maji anni 1507. Atque ex his et ex aliis quæ inferius occurrent documentis apparet a vero aberrasse cl. v. Binterim [Denkwürdigkeiten der Katholischen Kirche, t. VII, part. I, p. 105.] , quum B. Peregrinum, sæculo XIII Camalduli eremitam, auctorem fecerit Coronæ Dominicæ. Cæterum apertus est ejus erroris fons; nam quæ ex Mugnotio apud Papebrochium ad 3 Junii de B. Michaele legerat, de B. Peregrino intellexit. Quum vero ineunte anno 1516 Leo X post colloquia Bononiensia cum Francisco I Galliarum rege iterum Florentiæ versaretur, eam occasionem arripuit B. Michael ut Coronam Dominicam ad summum pontificem destinaret et approbationem obtineret ab eo ipso, quocum puero tam diu in paterna domo degerat. Admisit supplicationem Leo Papa, ornavitque hanc in Dominum Christum ejusque passionem pietatem indulgentiis valde insignibus, si spectentur tempora quibus non ita effusa erat spiritalis pontificum largitas.

[10] [quam Leo X] Operæ pretium est recitare ipsum Breve [Annal. Camald. lib. LXXI, num. 16, tom. VIII, pag. 4.] : Leo, etc. Nuper nobis fide digna relatione innotuit, quod cuidam seniori eremitæ intra unius cellæ angustias jam quindecim annis in sacra Camaldulensi eremo in magna vitæ austeritate recluso commoranti, Domino (ut credere pium est) inspirante, a quo omnis recta procedit cogitatio in mentem venit, quod in honorem Salvatoris et Domini nostri Jesu-Christi, fideliumque devotionem cedere posset, si quemadmodum ex antiquissima valdeque communi institutione Christi fidelium in honorem beatissimæ Virginis secundum numerum annorum, quos vixisse in hoc mundo creditur, sexaginta tres Angelicas Salutationes, septem interpositis Dominicis Orationibus, devote dicere solent, quod orationis genus Coronam Virginis appellant, ita in honorem D. N. J. C. pro commemoratione annorum, quibus ipse in terris versatus est, ex triginta tribus Dominicis Orationibus, quinque interpositis Angelicis Salutationibus, quas Dominicam Coronam dicere assuescant; supplicarique nobis humiliter fecit, ut ad excitandam fidelium devotionem aliquam indulgentiarum gratiam eam Coronam dicentibus concedere apostolica benignitate dignaremur. Nos vero, quibus incumbit et honorem D. N. J. C., quantum ipso auxiliante possumus augere, et unioni Christi fidelium devotionis incitamenta præbere, hujusmodi supplicationibus inclinati, prædictum orandi modum ab illo seniori Recluso eremita excogitatum approbamus, confirmamusque, et Coronam Domini vocari volumus. Quod orationis genus, ut a Christi fidelibus devotius suscipiatur, frequentiusque excolatur, universis et singulis utriusque sexus, cujuscumque status, ordinis, ac professionis, qui eamdem Dominicam Coronam dixerint, per singulas vices decem annorum indulgentiam; his vero, qui justo amoto impedimento, per continuum anni circulum eamdem Dominicam Coronam semel in die dixerint, ultra prædictam summam mille annorum indulgentiam de nostræ plenitudine potestatis auctoritate apostolica concedimus et elargimur. His vero, qui ad extremum usque vitæ diem eam Domini Coronam semel in die dixerint, easdem annorum summas duplicamus, et decedentibus ex hac vita apostolicam elargimur benedictionem. Quia vero difficile esset præsentes litteras ad universorum notitiam pervenire etc. Datum Florentiæ sub annulo piscatoris die XVIII Februarii pontificatus nostri anno III.

[11] [aliique Pontifices indulgentiis ornant,] Indulgentiis aliis alii pontifices auxerunt hanc pietatem; satis nobis fuerit indigitasse diplomata, quæ præter recitatum Leonis X quatuor numero sunt: Gregorii XIII datum die 14 Februarii anni 1573 [Ibid. lib. LXXIII, num. 32, tom. VIII, pag. 143.] ; Sixti V die 3 Februarii anni 1589 [Ibid. lib. LXXIII, num. 71, pag. 173.] ; Clementis X die 20 Julii anni 1674 [Ibid. lib. LXXVIII, num. 13, pag. 430.] et demum Benedicti XIII die 6 Aprilis anni 1728 [Ibid, lib. LXXIX, num. 70. pag. 627.] . Mugnotii tempore utebantur hac Corona populus et magnates, adeoque sæculo post frequentioris usus videtur fuisse apud milites: nam in Brevi Clementis X legitur: Quicumque solitus fuerit saltem ter in hebdomada dictam Coronam recitare et in bello contra infideles, hæreticos et S. R. E. hostes dimicaverit, si eo vel antecedenti die eamdem Coronam recitaverit et in actu dimicationis mentem ad Deum elevaverit et peccatorum suorum pœnitens humiliter veniam postulaverit, si in dicta pugna occubuerit, plenariam indulgentiam pariter consequatur. Ex his omnibus satis manifestum est B. Michaelis inventum placuisse plurimis. Initio, ut vidimus, conficiebant eremitæ Coronarum globulos ex abietibus, quibus undique cingitur eremus. Ast pares non diu fuerunt omnibus petentibus satisfacere; unde factum est ut oppidani Balnei Regii (Bagnorea) eas fabricare inceperint, et Camaldulensibus vendere; quod onus quum diutius ferre non possent, efflagitarunt a Paulo V ejusque successoribus eremitæ Congregationis Montis Coronæ facultatem sese indemnes servandi [Ibid. lib. LXXVIII, num. 13, pag. 432.] . Ad lucrandas indulgentias initio opus non erat ut benedicerentur Coronæ; quocirca P. Barry in Anno Sancto ad Sabbatum I post Ascensionem suadet Philagiæ, ut ordinario Rosario, seu Corona B. M. V. utatur [L'année Sainte de Philagie, part. 2. devot. III, tom. II, pag. 67.] ; sed in præcitato Clementis X Brevi videtur requiri ut Coronæ istæ a monachis vel eremitis Camaldulensibus immediate vel mediante alia persona tradantur; sed hæc pertinent ad indulgentias a Clemente X concessas, non vero ad indulgentias Leonis X et Gregorii XIII. Anno 1728 primum mentio fit de benedicendis his Coronis; quum videlicet die XIX Julii hujus anni permisit Benedictus XIII abbati generali Camaldulensi destinare sacerdotes sæculares et regulares ad benedicendas B. Michaelis Coronas iis in locis, ubi non essent Camaldulenses [Annal. Camald., lib. LXXIX, num. 70, tom. VIII, pag. 626.] . Labente tempore instituta etiam fuerunt de Dominica Corona sodalitia. Sub anno 1591 mentio fit fratrum et sororum societatis Coronæ Dominicæ Fabriani, qui participes fiunt bonorum operum Ordinis [Ibid. lib. LXXIV, num. 4, pag. 178.] . Anno 1636 jam invaluerat hæc pia sodalitas, ut ex opusculo Joannis Gualberti Durazzinii, inferius citando, apparet. Quo vero anno primum probata sit S. Sedi, non invenio; verum probatam fuisse indubium est, quum Benedictus XIII die 19 Julii anni 1728 etiam concesserit, ut abbas generalis Camaldulensium ejuscemodi societates virorum et mulierum institueret per presbyteros etiam exteros, si Camaldulenses abessent [Ibid. lib. LXXIX, num. 70, pag. 626.] . Reperio etiam in monasterio S. Michaelis de Burgo Pisarum altare, aliquando de Corona Dominica dictum; quod nomen ei inditum fuerat quia in icone altaris præter S. Dominicum Vernagallium coloribus expressa etiam fuerat imago B. Michaelis; adeo ut hic illius pietatis patronus haberetur. Sed quum postea etiam adjuncta fuisset effigies S. Romualdi, ab imagine potioris dignitatis, nominatur hodie (ita loquitur Mittarelli) altare S. Romualdi [Ibid. lib. XXXVII, num. 43, tom. IV, pag. 256.] .

[12] [multique scriptores illustrant;] Sparsi in publicum de hac pietate libelli aliud subministrant ejus celebritatis argumentum. Anno 1579, mandante Antonio Pisano generali, Sebastianus a Fabriano Venetiis typis edidit utrumque Leonis X et Gregorii XIII de Corona Dominica diploma cum brevi ejusdem devotionis illustratione. Inter opera Silvani Razzi, qui exeunte sæculo XVI floruit, recensent Mittarelli [Ibid. lib. LXXIV, num, 63, tom. VIII, pag. 231.] et Ziegelbaur [Centifolium, pag. 75.] : Corona del Signore in forma di orazioni, Florentiæ, 1591. Simile opusculum anno 1602 Senis edidit Franciscus Pifferus sub titulo: Breve discorso sopra i misteri della Corona del Signore alla serenissima madama Cristina di Toscana [Annal., lib. LXXV, num. 2, pag. 237 et Manni Commentar. de inventis Florentinis, pag. 15.] . Anno autem 1636 Joannes Gualbertus Durazzinius, quum in abbatia Rosæ Senarum officio fungeretur correctoris sodalitii Coronæ Dominicæ, typis Senensibus edidit opusculum, in quo, ut loquitur Mittarelli, eruditam præfationem, multas sacras ad Coronam ipsam recitandam meditationes et nonnulla pro sodalitio egregia statua conscripsit [Ibid. lib. LXXVI, num. 24, pag. 322.] . Anno 1672 Faventiæ, et 1680 Tarvisii apparuit Joannis Marinetti opusculum: Corona del Signore e vita del beato Michele eremita Camaldolese [Ibid. lib. LXXVIII, num. 49, pag. 485.] . Anno 1703 typis Venetis eamdem devotionem illustravit Augustinus Guerra, monachus Classensis [Ibid. lib. LXXIX, num. 6, pag. 533.] , et quinquennio post Moranus Merighius carminibus, Forolivii editis sub titulo: Li Misteri della Corona del Signore, e quelli del Rosario Santissimo di Maria Vergine portati in varj Sonetti [Ziegelbaur, Centifolium, pag. 70. Cfr Annal. Camald. lib. LXXX, num. 15, pag. 655.] ; demum num. 2 memini alius opusculi anno 1743 de eadem re Viennæ in Austria editi. Sunt et alii multi qui in eodem illustrando argumento versati sunt; verum quum animus tantum fuerit specialia indicare opera, non est quod illis recensendis diutius hæream. Et certe quæ hactenus dicta sunt, satis patefaciunt quam late vulgata fuerit illa a B. Michaele excogitata pietas.

[13] [in ea tamen admittitur vulgaris in Christi annis error.] Ut demum hunc de Corona Dominica absolvam locum, fusius sane ostendendum non est opinionem de Christi ætate, quam secutus est B. Michael, omnino stare non posse. Ferebat scilicet hæc sententia Christum Dominum natum esse die 25 Decembris anni 749 post U. C., mortuumque die 25 Martii anni 782, duobus Geminis Coss.; adeo ut 32 annos et 3 menses vixisset. Sed ostendit Henricus San-Clementius Herodem M. verno tempore paulo ante pascha anni 750, postquam plures menses Callirhoë et Hierichunte propter gravissimum jacuisset morbum, mortuum esse; quocirca fieri omnino non posse ut eum Magi Hierosolymis invenerint, si Christus mense Decembri anni 749 natus fuerit. Aliunde vero ostendit tum ex tempore concessæ universo orbi pacis, tum ex tempore census a Quirino instituti aliisque ex adjunctis omnia istuc vergere ut Christus die 25 Decembris anni 747 natus dicendus sit, mortuus vero die 25 Martii anni 782, seu 29 æræ vulgaris, postquam 34 annos et 3 menses inter homines versatus esset, seu 35 annis a sua incarnatione. Münter discessit aliquantum ab hoc calculo, propter præconceptas quasdam de stella Magorum duce opiniones; verum non hujus eæ sunt ponderis, ut a gravissimo S. Joannis Chrysostomi testimonio, Christi nativitatem die 25 Decembris omnino reponendam esse propter certissimam traditionem Romanam statuentis, recedendum esse arbitremur. Qui plura de hoc argumento cupiat, legat ipsum San-Clementii eruditissimum et copiosissimum de Æræ vulgaris emendatione commentarium, exeunte superiori sæculo impressum; quod opus hujuscemodi est, ut pauca omnino ei æquiparari possint.

[14] [Eremitæ aliquot pientissimi,] Examinanda supersunt omnium difficillima B. Michaelis gesta, quæ ei scilicet cum Paulo Justiniano et Vincentio Quirino communia sunt et ad reformationem ordinis Camaldulensis quam proxime pertinent. Quum tamen Beatus noster in his non habuerit præcipuas partes, ea tantum attingenda videntur quæ necessaria sint ad quædam ejus intelligenda scripta et dicta. Ante omnia autem tres probe cognoscendi sunt viri Petrus Delphinus, Paulus Justinianus et Petrus Quirinus, de quibus jam mentio incidit, et qui omnes, patricio genere Venetiis orti, mirum in modum pro sua ætate in litteris profecerant, priusquam Camaldulensem vestem induerent. Primus omnium Petrus Delphinus, 18 annos natus, anno 1462 ad S. Michaelis de Murano monasterium se recepit. Continuo ita omnibus satisfecit, ut gravissima ei crederentur officia, et ut anno 1479 abbas et vicarius generalis, et altero fere anno post prior generalis renuntiaretur, annos solum 36 natus. Per annos 36, quibus plena generalatus auctoritate potitus est, studuit semper ne vel minima ex parte consuetus sacri illius instituti ritus relaxaretur. Explicari autem vix potest quot et quantis perfunctus sit laboribus pro ordinis sui cœnobiis aut redimendis aut restaurandis seu a commenda vindicandis. Per triennium ad cardinalatus honores evocatus, constanter hanc a se dignitatem deprecatus est; verbo scientia, virtute et rerum gerendarum peritia insignem fuisse virum concedunt omnes. Paulus Justinianus, in sæculo Thomas dictus, annoque 1476 natus, non minores ab omnibus sibi commeritus est laudes. Anno 1510, postquam sacram Camaldulensem eremum omni ex parte exploravit, multo gandio ad id vitæ genus exceptus fuit a priori Generali, populari suo, Petro Delphino. Multum continuo posuit studium ut pristinos sodales Vincentium Quirinum et Joannem Baptistam Egnazio illuc alliceret. Frustra tentavit Egnazium, Quirinum vero devicit, qui ineunte anno 1512 Camaldulum incolere cœpit, assumpto Petri nomine. Quanta porro uterque virtute præstiterint, vel ex eo colligitur quod Justinianus aliquo cultu apud Camaldulenses fruitur aut saltem fruitus est, et quod Quirini laudes sæpe celebravit Justinianus aliique gravissimi viri.

[15] [Justinianus maxime et Quirinus actuosissimi viri,] Quum autem ambo Camalduli degerent, explicuerunt statim naturam suam mirabiliter actuosam, adeoque haud scio an omni culpa vacet Delphinus (aliam scilicet ab hoc viro in toto hoc negotio admissam reperire non possum) quod ad tirocinium vitæ vere eremeticæ ponendum eos non satis adegerit sed aliis ante tempus occuparit rebus [Cfr passim Annal. Camald. et Epist. Delphini.] . Cæterum et sponte sua aggrediebantur nonnulla; quaquaversum dabant litteras, pias utique, sed præmaturas forsan; scribebant item ingentem de Romani Pontificis curis libellum, ex pluribus quam centum apud Mittarelli et Costadoni [Annal. Camald., tom. IX, col. 612 ad 719.] constantem majoribus columnis, itemque alterum de Officio Pontificis [Ibid. lib. LXX, num. 23, tom. VIII, pag. 431.] , quos postea miserunt ad Leonem papam X; scribebat insuper Quirinus Tractatum super concilium generale [Ibid. tom. IX, col. 599 et seqq.] : quæ utrum recentium eremitarum sint munia atque apta valde ad curiales (ut vocat eos Delphinus [Petri Delphini epist. 237, ap. Martene et Durand, t. III, col. 1186.] ) in viros contemplativos immutandos judicent alii. Porro præter Justinianum et Quirinum aderant tum Camalduli inter eremitas docti et literati nulli, si tamen Thomam [Ibid. epist. 231, col. 1177.] quemdam aliunde mihi ignotum excipias. Quum insuper spreta sæculi nobilitate, rerum gerendarum experientia et peritia, nec non morum comitate mirum in modum præstarent, conversi rum sunt in eos omnium eremitarum oculi, ipsique lumen piæ solitudinis et deliciæ fieri visi sunt.

[16] [res novas moliuntur,] Interea dum tirocinium adhuc peragerent, incidit eis in mentem cogitatio de excerpendis constitutionibus ad eremum pertinentibus. Scripsit hac de re Quirinus ad Delphinum, qui ad hoc opus Quirinum ipsum, Justinianum et Thomam jam dictum designavit [Ibid. loc. cit.] die 3 Julii 1512. Quum hæ Delphini litteræ e Fonte-Bono in vicinum Camaldulum delatæ essent, supervenit susurro quidam, qui Quirini mentem penitus turbavit. Dedit hic itaque continuo ad Delphinum litteras, quibus insinuaret se cum sociis non collecturos tantum statuta eremi sed immutaturos; nudum enim colligendi officium minimum conversum dedecere, quanto magis se litteratos? et alia id genus. Retudit hæc cogitata Delphinus litteris e Fonte-Bono datis die 5 Julii seu biduo post alteras [Ibid. epist. 232, col. 1178.] , recte asserens immutandi statuta potestatem ne ad se quidem generalem pertinere, sed ad capitulum generale; cæterum non agi de honore cum novitiis, sed de imponendo eis labore. Atque hinc forte repetenda origo miseriarum, quas Deus bonus ex sua erga sanctum Camalduli institutum misericordia fausto coronavit fine.

[17] [veteres renovant querelas,] Tunc temporis videntur etiam resuscitatæ veterum querelarum causæ, quas B. Ambrosius Traversarius compresserat. Ineunte scilicet sæculo XVI triplicis generis erant Camaldulenses: Eremitæ nempe proprie dicti, qui duo tantum habebant asceteria, Camaldulum Etruriæ et subjectum ad montis radices monasterium Fontis-Boni; Observantes dein, seu Congregatio S. Michaelis de Murano, quæ, anno 1446 ex novem cœnobiis inchoata anno demum 1474 stabilita fuit et superiores habebat temporaneos vitamque vivebat cœnobiticam; tertio demum Conventuales, qui nullo certo congregationis inter se conjuncti erant fœdere, superiores habebant perpetuos, vitam ducebant cœnobiticam et disciplina utebantur laxiori [Cfr Annal. Camald., lib. LXIV, num. 21, t. VII, p. 215; lib. LXVI, num. 39, pag. 291 et seqq. Dictionnaire des Ordres Religieux, tom. I, col. 595 et 599, Paris, Migne, 1847.] . Camaldulensis porro eremus non erat amplius caput ordinis; sed qui generalis erat præses Petrus Delphinus ad Congregationem Muranam pertinebat. Quocirca asseruerunt eremitæ, ut testatur ipse Delphinus [Epist. 241, Martene et Durand, tom. III, col. 1211 et seqq.] , majorem etiam esse potestatem eremitarum super universum ordinem, quam prioris eremi et quam capituli generalis. Similia omnino objecta fuerant B. Ambrosio Traversario [Ambrosii Camald., l. XII, epist. 34, Martene, etc., t. III, col. 428.] . Quum vero aliquis rancori habenas dedit vel rerum mutationes cogitans in improvisa incurrit obstacula, displicent omnia vitioque vertuntur.

[18] [et Delphinum, sanctum virum,] Ante omnia autem Petrus Delphinus exauctorandus erat. Ea res agitari cœperat sub annum 1503. Querebantur eremitæ insigniora Ordinis cœnobia deperire in dies, et commendatariorum voracitate absorberi, atque his retia explicari per dignitates et præfecturas perpetuas: egregiam quidem operam navasse Delphinum et plurima ex eorum faucibus loca haud ignobilia eripuisse; at vergente ad senium œtate (erat vero infirmitatibus quam annis senior) molestissimis illis temporibus imparem prope videri, sed neque immortalem; eoque decedente invasuros gregem suum lupos rapaces [Martene et Durand, tom. III, præf. p. XXI.] . Erant et alia: sat diu usus fuerat Delphinus vicario generali Basilio, abbate S. Felicis Florentini, Conventuali. Hic certe nonnulla pessime gesserat et damna intulerat plura Camaldulo; verum ipse Petrus Delphinus jam ab anno 1504 eum a vicarii officio removerat, ei substituens Simonem abbatem S. Michaelis Pisarum: res mira quod anno 1513 adhucdum vitio vertebant, quod Basilio usus fuerat vicario generali [Annal. Camald. lib. LXX, num. 13, t. VII, p. 417.] ! Erant et alia multo minora; v. g. de Delphini coquo conquerebantur pientissimi eremitæ [Passim in Delphini litteris.] : et bene multa alia ægerrime ferebant.

[19] [et B. Ambrosii Traversarii, iisdem difficultatibus tentati, imitatorem,] Verum in his, ut jam dictum, nil erat adeo novum: tempore B. Ambrosii Traversarii, summi utique et pietate et litteris viri, eædem omnino querelæ auditæ fuerant; miserant scilicet eremitæ ad summum pontificem panem, indicium quam male tractarentur [Ambrosii Camald., lib. XII, epist. 34, Martene et Durand, Ampl. Collect., t. III, col. 428.] ; contenderant item de primatu [Ibid. lib. IV, epist. 9, col. 93.] ; commendæ autem vetus erant calamitas, quam Ambrosius certe tollere studuit [Ibid., lib. IV, epist. 13, col. 98.] , multo vero felicius Delphinus. Sed quid hæc latius prosequar? legat, qui plura, velit, epistolas B. Ambrosii Traversarii comparetque cum epistolis Petri Delphini, statimque intelliget turbas sub hoc ortas nihil novi fuisse, sed veterum meram renovationem, ut et ipse animadvertit Delphinus in epistola 241, quæ est apud Martenne [Amplissim. Collect., t. III, col. 1210.] . Unde hic culpari nequit quod eremitis suis restitit, nisi et ille culpetur; adeoque ego profecto non intelligo, quomodo, qui mitissime etiam de Delphino scribunt, auctores asserere possint eum in his turbis humani aliquid passum fuisse, quod dure perstrinxerit Quirini et Justiniani gesta, nec eorum cesserit ausis. Verum enimvero pii fuerint Quirinus et Justinianus, bona mente processerint, divinamque intenderint laudem; de internis disceptatio nulla est; sed ex qua parte certum jus steterit quæritur, et utrum Delphinus superioris partes implerit an excesserit.

[20] [a syndicatu et dein a generalatu dejicere aggrediuntur;] Verum res jam ordine exponendæ sunt. In Fontem-Bonum mense Octobri anni 1512 visitatum venerat Delphinum Christophorus Rampinus, olim abbas Anglariensis. Unde quum die 22 ejusdem mensis pergendum esset Delphino Florentiam, mandavit Rampino, ut donec rediret familiæ suæ curam gereret, siquidem quindecim abfuturus esset dies. “Ubi hic”, in quit Delphinus [Epist. 241, col. 1207 et seqq.] , in Eremum allatus est nuncius, summo mane sequentis diei venerunt Camaldulum (lege Camaldulo in Fontem-Bonum) eremitæ tres, ex quibus duo erant memorati nostri (Justinianus et Quirinus), pleni sollicitudine et rancore. Missos se dicunt omnium eremitarum nomine, significatum mihi, ægerrime tulisse omnes et monachos et conversos in eremo, quod audissent constituisse me perpetuum vicarium generalem Rampinum monachum: quem nisi quam primum revocarem, statuisse omnes collectis sarcinulis suis eremo demigrare… Dissimulata animi commotione respondi eis trepidasse illos timore ubi non esset timor… Læti abierunt. Eodem ipso die furia invecti eremitæ isti nostri, nulla neque pietatis neque honoris habita ratione, revocaverunt mihi syndicatum, quem in primordio generalatus mei ab eremitis mihi ultro collatum, sicut de more aliis generalibus conferri consueverat, per triginta et duos annos quibus eremo præfui absque ullius contradictione, sine intermissione possederam… Profectus Florentiam receptus sum bis a legato (Joanne Mediceo, dein Leone papa X). Interea scripserunt duo isti tum Juliano, tum Antonio Pucio canonico et civi Florentino ut generalatui cederem. Visitatus itaque denuo a me legatus…: Habeo inquit ille, et ego tibi aliquid dicere coactus ab iis qui auctoritate et gratia apud me plurimum possunt. Communicato mecum singulari modestia de renuntiatione sermone … inter cætera testatus est cupere se auctorem fore augendæ dignitatis meæ, non ulla ex parte minuendæ. Accepta a me responsione ad satisfactionem, dimisit me in pace… Postquam redii Camaldulum, ad revisendos eremitas me confero. Didici continuo conterraneos nostros, ut mecum legatus de cessione conferret, fuisse auctores; et jam fuisse de meo responso certiores factos ex sequenti cum Quirino collatione deprehendi. Petito enim a me commeatu ut mihi nonnulla soli diceret, abeuntibus reliquis ad Vesperas, ut exponeret quæ vellet permisi. Audi, quæso, novitii et qui nondum octo menses in Eremo exegerat menses, quam rationabiles fuerint petitiones. Nihil non verum referam tibi. Cupientes, inquit, omnes nos consuli Eremi libertati, ne te decedente locus iste alienis commendetur, obsecramus ut generalatui cedas. Si hoc non placet, contentus esto saltem, ut detur tibi coadjutor, qui post te in generalatu succedat. Quod si horum alterum non feceris, scito decrevisse eremitas revocare abs te syndicatum, quem hactenus in prioratu Eremi semper habuisti. Quod si et hoc parum curaveris, notum sit tibi me et fratrem Paulum (Justinianium) hinc demigraturos. Suaviter, prudenter et constanter, B. Ambrosii Traversarii exemplis nitens, negavit Delphinus, concessitque tantum ut in solo capitulo generali assensum præberet privilegio impetrando, quo generalatus post se temporalis foret.

[21] [cui rei immixtus fuit B. Michael,] Verum priusquam turbo ille ingrueret, dumque omnia quieta arbitraretur Delphinus, parata fuerat machina, quæ eum forte semper latuit. Mense enim Septembri ejusdem anni 1512 ad ducissam Urbinatem, Elisabetham Eleonoram de Gonzaga, ab anno 1508 Guidobaldi viduam, dedit Quirinus epistolam [Annal. Camald., t. IX, col. 566 et seqq.] qua eam rogat ut a Julio papa, (apud quem suffragium ejus valebat multum, ex quo maritus pontificis nepotem filium adoptivum et suum heredem instituerat), obtineat Camaldulensibus breve apostolicum, cujus ipse non sensa tantum sed et formam et verba ibidem fuse suggerit et cujus hæc est summa: scilicet ut præcipiatur Petro Delphino priori generali, quatenus postposito concilio generali Lateranensi jam inchoato et ad quod evocatus fuerat congregaret capitulum generale intra octavam paschæ, in quo uniretur Eremus cum congregatione S. Michaelis de Murano, quæ illius Eremi reditus administraret; post ut ipse maneret saltem nomine Generalis et certis gauderet reditibus; dein separandum prioratum Eremi a generalatu, eumque priorem esse non posse, nisi in Eremo ipsa stabilem sedem figat; præterea priores deinceps triennales sint, et ex ipsis eremitis electi; cæterum in Eremo, quæ caput ordinis sit, restringendam potius quam relaxandam regularem observantiam. Ut vero ducissæ diligentiam stimulet, addit impense istud breve desiderari a se, a Justiniano et a bono patre incluso Michaele, quod certi sint hanc solam esse viam, qua facile felicissimo statui reddatur Eremus. Demum commendat ut hæc omnia secreto agantur adeo ut credere debeat Delphinus motu proprio et sponte sua papam Julium id breve dedisse. Quæ omnia ego expendenda et dijudicanda relinquo iis, qui vel minimum norint quanta pestis sint religiosis ordinibus intercessiones externorum.

[22] Neque hic consistere licet. Paulo ante vidimus Delphinum die 22 Octobris Florentiam profectum et ineunte Decembri reversum; [clancularia etiam epistola Quirinum pro vicario generali postulans.] petitiones Quirini audivimus ejusque cum Delphino colloquium. Ast, ut loquitur Delphinus in memorata epistola 241, paucis diebus antequam hic sermo fuerit inter nos, scripserat eremita reclusus illustrissimæ dominæ Urbinati, ut curaret apud pontificem constitui Quirinum auctoritate apostolica majorem (seu priorem) Eremi. Quæ res, me jubente, statim revocata est, misso Urbinum cum festinatione nuncio, qui non sineret litteras reddi. Porro hunc reclusum esse B. Michaelem nostrum omnia evincunt. Quod enim notus esset ducissæ Urbinati constat ex his quæ num. 8 retulimus; quod et magni ab ea fieret, liquet ex modo relatis Quirini verbis; unde etiam habemus eum huic novarum rerum negotio immixtum fuisse. Præterea unus tantum erat tunc temporis reclusus; Justinianus enim anno 1510 scribens dicit nude IL rinchiuso; animadvertumdumque insuper est de nullo alio recluso mentionem fieri, dum de hoc agitur negotio.

[23] [Hujus negotii exitus.] Quum alibi B. Michaelis nomen in historia illarum turbarum non occurrat, licebit quam brevissimos esse. Obtinuere Justinianus et Quirinus desideratissimum breve, fulti maxime patrocinio Joannis Medicei, legati et paulo post Leonis X papæ. Continuo coryphei illi contulerunt consilia et condiderunt inter se conventionem de minutissimis rebus et de modo procedendi in capitulo. Ultima die Martii prodiit aliud breve, quo Justinianus et Quirinus, licet sacerdotes non essent admitti jubebantur ad capitulum. Exeunte itaque Aprili Florentiæ, prœside non Delphino, sed extraneo, celebratum est capitulum [Annal. Camaldul., lib. LXX, num. 13, t. VII, p. 418 et seqq.] ; in quo quomodo se gesserint illi, videat lector in epistola 237 Delphini apud Martenne [Ampliss. Collect., t. III, col. 1182 et seqq.] . Victores porro hinc discesserunt Justinianus et Quirinus, qui et syndici et procuratores a cæteris definitoribus Romam missi sunt, diploma pontificium efflagitaturi. Anno tamen sequenti restitutus fuit Delphinus ab ipso pontifice in munus suum; sed per novum valdeque ignominiosum breve dejecerunt eum iterum a generalatu adversarii; demum negotium istud cardinalium congregationi commissum est; cujus exitus fuit honestus satis pro Delphino, licet munere suo exauctoratus fuerit [Annales Camaldul., lib.] .

[24] [B. Michael censet Quirinum cardinalem fore; quod non evenit.] Dum hæc Quirinus Romæ aliisque procuraret in locis, summorum virorum amicitiam magis magisque sibi conciliavit; unde actum est de eo creando cardinali. Consilium petenti scripsit Justinianus epistolam, ex qua denuo cognoscere licet, quantæ apud se et Quirinum anctoritatis esset B. Michael. Censuit itaque Justinianus id munus ab eo ambiendum non esse, sed fugiendum quantum fieri posset, adeoque recusandum etiam post electionem, neque cedendum nisi præcepto obedientiæ et comminationi excommunicationis; se ejus epistolam ostendisse Patri Majori, et dein subdit: Communicavi etiam omnia cum Patre Incluso, qui sentit te omnino futurum cardinalem, et facere male eum qui suadeat ut non acceptes, quandoquidem sentiat te magno adjumento fore ad reformandam ecclesiam Dei [Ibid., t. IX, col. 581.] . Dissentiebat itaque B. Michael a Paulo Justiniano, qui tamen arbitrabatur a se committi non posse ut hunc in sua epistola non signaret dissensum. Tanti erant apud utrumque ponderis pii Reclusi seu Inclusi (de qua appellatione disputat Justinianus [Ibid. lib. LXXI, num. 20, t. VIII, p. 17.] ) dicta! Ex sua vero parte scripsit Quirinus ad Justinianum ut preces funderet apud Deum, Jesum Christum ejusque sanctissimam matrem, quatenus mors laqueos, quibus irretitus undique ad purpuram rapiebatur, contereret; et ut Michael Reclusus Deum quoque oraret [Annal. Camald., lib. LXX, num. 23, t. VII, p. 435.] . Erravit autem B. Michael quum dixit aut prædixit Petrum Quirinum cardinalem futurum; decessit hic nempe ante promotionem Romæ die 23 Septembris ejusdem anni 1514 inter amplexus amicissimi Justiniani, qui illuc accurrerat [Ibid. loc. cit.] . De his omnibus legi possunt tum Annales Camaldulenses, tum Tiara et Purpura Veneta, anno 1761 Brixiæ excusa, in qua a pag. 107 ad 136 fusum Quirini encomium multæque ejus et Justiniani epistolæ recitantur.

[25] [Potest cum Justiniano Camaldulum relinquere;] Paulo post immixtus fuit B. Michael alteri negotio, quod ad B. Justinianum pertinebat. Ut diximus, duo tantum habebant loca Eremitæ, Camaldulum et Fontem-Bonum. Jam pridem itaque mente volvebat B. Justinianus hunc augere numerum, et de hac re egerat cum B. Michaele jam ab anno 1515; adeoque meminerunt Mittarelli et Costadoni epistolæ B. Michaelis, quam hoc anno mense Februario ad B. Justinianum dedit, et in quo ei consuluit ut potius in eremo Camaldulensi perpetuam mansionem suam stabiliret, quam ad novas condendas eremos animum adjiceret [Ibid. lib. LXXI, num. 21, t. VIII, p. 19 et seq.] . Quibus tamen subjungunt citati annalistæ: Non tamen Justiniani mentem reprobaverat, sed id consilii suaserat ad aliud tempus differendum. Eodem anno et mense obtinuerat Justinianus a Romano pontifice opera Petri Bembi facultatem recedendi a Camaldulo cum Michaele Recluso, cum Hieronymo Georgio et cum Innocentio converso; qua usus non fuit, adoptato ejusdem Michaelis Reclusi consilio.

[26] [probat Justiniani consilium de inducendis Camaldulensibus in Americam.] Cogitavit postea B. Justinianus de propagando S. Romualdi instituto in Novo Orbe, non ita pridem detecto. Quod consilium quum propter subortas difficultates exsequi non potuisset, denuo eremis condendis animum applicuit. Reprobavit tamen, inquiunt Camaldulenses Annalistæ, Justiniani discessum Petrus Delphinus duabus epistolis datis ad alterum Justinianum Bergomatem. “Nocte, inquit, antequam itineri se daret, insomnis perstitit in cella sua; die adveniente ad ortum solis, re sacra peracta, ad Michaelem Reclusum eremitam se contulit, qui alacri vultu ad se venientem excepit dicens: “Si carnis affectum sequerer, te lacrymis libenter redimissem, sed spiritus de isto tuo dono congaudere jubet.” Cum vero instaret Justinianus, ut Michael manifestius Dei voluntatem reseraret, obmutuit, nec amplius locutus est verbum.” Plura ad B. Michaelem non pertinent. Exordia Congregationis Montis Coronæ, hinc enatæ, videat lector apud Mittarelli et Costadoni, apud Lucam Hispanum, Helyot aliosque. Atque hæc sunt quæ de B. Michaele colligere licuit; superest ut ejus Vitam, de qua supra num. 2 disseruimus, exhibeamus; ex eaque intelliget lector beatum virum die XII kal. Februarii seu 21 Januarii anni 1522 sanctam suam animam in Dei manus commendasse.

VITA B. MICHAELIS.
Ex parte I Historiarum Camaldulensium Augustini Fortunii.
CAPUT UNICUM.
Ortus, famulatus in aula Medicea, adventus in Camaldulum, institutio Coronæ Dominicæ, spiritus propheticus, virtutes.

Michael, Eremita Camaldulensis in Etruria (B.) a

[B. Michael Florentinus famulatur Medicæis,] Beatus Michael, Florentiæ b ex honestissimis parentibus ortus patrem Venturam c nomine habuit, a tenerisque annis Deum timere suetus, ubi pubertatis attigit annos, Laurentii Medicis clarissimi viri obsequiis sese dedit d, pincernæque officium plures annos exercuit, et ea quidem ingenuitate ac studio, ut inter reliquos domesticos ei exstiterit carissimus. Animadvertens primis diebus Michaël quam Laurentii domum liberalium artium professores frequenter adirent e, ingenuit non semel pectore ab imo, quod pueritiæ annos non plene litterarum studiis addixisset. Itaque legendæ historiæ f cupidus, non parvam librorum supellectilem paulatim comparavit, ut in colloquiis peritorum hominum saltem ob illud studium aliquando non erubesceret. Parimodo cum multi religiosi ejus tempestatis insignes viri ad Laurentium frequenter convenirent, longosque sermones de cœlestium bonorum spe, deque vera christiana caritate protraherent g, Michaël ad religionem nonnihil appellere cœperat animum, quando ex Trebiana villa h in Senarii montis densissimas silvas venatum cum Laurentio aliquando concessit, ubi incidit ei in menten recordatio casus illustris Guidonis marchionis i, qui intempestæ noctis tempore a sociis desertus per arduos inviosque saltus oberrans, horrida nimium visione ad mutandam vitam et mores invitatus est, septemque cœnobia propterea ædificavit. Quamobrem gravi terrore consternatus, quomodo se a sæculi servitute omnino liberaret, cogitare cœpit. Quod Laurentius facile exploratum habens, eumque penes se retinere cupiens, sacerdotium illi cum honestis proventibus conferendum curavit. Qua occasione Michaël jam Deo omnino servire avens, illico se tamquam exemplar omnium bonorum operum comparare cœpit, etc.

[2] [accedit ad Eremum, instituit Coronam Dominicam,] Accidit inter hæc Laurentium ad sacram eremum adequitare k. Illic ergo Michael decore domus Dei captus, et quadam cœlesti vi eremitam agere instinctus, Romam prius proficisci voluit ad sanctorum Apostolorum limina; inde concito gressu in sacrum montem reversus exutus est mundi sordibus et sacræ militiæ adscriptus. Exinde vero in summa columbæ simplicitate se verum et non fictum Dei servum ac Sancti Romualdi discipulum adeo pie ac sancte præbere studuit, ut incredibili modo in superna fluenta fontis vivi inhiare visus plurimos humilitate superaret, obedientia præstaret, caritate vinceret, continentia vero cibique parcitate nemini esset secundus, nulla infirmitate frangeretur; tantummodo adolescentiæ minus salubriter peractum cursum, tantummodo admissa in sæculo crimina continua pœnitentia lugeret. Sed enim tanta spe misericordiæ Dei adipiscendæ ducebatur, ut propter dulcedinem amoris atque caritatis Christi in celebratione Missæ continenter lacrymas funderet. Quocirca fratribus veræ contemplativæ vitæ mira in dies præbens exempla, difficile dictu est, quanta veneratione eum prosequerentur. Jam vero cupiens ardenti animo proficere in virtutibus, et in cœlesti philosophia omnibus aliis curis solutus incumbere, reclusionem annuam ab eremitarum Patre summa humilitate ante omnia impetrat et elapso termino a conventu perpetuam l, etc. Divino monitus oraculo m, quomodo Christi fideles septem petitiones, quæ in Dominica oratione continentur, frequentiori studio consequi possent, si Dominicam coronam ad exemplum coronæ B. Mariæ semper Virginis manibus attrectarent, rem cum Majori Patre n communicavit, eique coronam hujusmodi tornatis orbiculis a se confectam obtulit. Quam cum ille, adstipulanti congregatione, ad Leonem X, Pontificem Maximum, qui Florentiæ agebat, detulisset, gavisus magnus sacerdos novo hujusmodi munusculo, illud apostolica auctoritate confirmavit et gratiosissimi diplomatis pagina honestavit. o

[3] [spiritu prophetico donatur,] Præstitit Venerabilis Michael prophetiæ dono, tali quidem gratiæ virtute, ut ejus fama summa Camaldulensis generis laude apud principes magnosque viros usque pervagaverit. Id autem principio sic cognitum est. Quadragesimæ tempore, eo videlicet die, quo Sancta Mater Ecclesia historiam curati a Deo infirmi ad piscinam in Officio et in Missa legit, Stephanus Venetus vir inter eremitas longe venerabilis p, qui præfecturam eremi non semel egit, audiendis divinis in templo intentus erat. Is ex historiæ sancti Evangelii lectione in pulcherrimam devenerat meditationem, qua veluti per excessum mentis Dei misericordiam animæ peccatrici semper medicinam facere philosophabatur, dummodo illa de salute sua sollicita in adventu cœlestis angeli, qui est Christus Dominus noster, ad motionem aquæ divinæ misericordiæ inter postremos non inveniatur, nec ad ejus verbum cor suum obduret. Qua rursus meditatione se ægrotum illum esse relegebat, qui lectum suum e sæculo tollere ad vocem Domini jussus fuerat, et in domum ipsam sacræ eremi sanus concedere. Quamobrem præ animi dulcedine lacrymabundus Dei misericordiam sic super se peccatorem diffusam esse ex intimo cordis affectu immortales gratias throno sanctissimæ Trinitatis agebat. Eodem temporis momento vir venerabilis Michael rem sacram in ædicula cellæ suæ faciebat. Qui quidem in offerendo sacrificium super eodem mysterio meditans cœlesti nectare et ambrosia vescebatur, quando coeremitæ Stephano sociatur, eidemque suæ meditationi quasi præsens per spiritum assistit. Itaque Missarum solemniis expletis, e vestigio calamum sumit, et syngraphum ipsius meditationis seriem ad unguem continentem per Samuelem ministrum (qui scilicet senex hæc referre adhuc solet) ad eum tacitus mittit. Ne autem Stephanus admiratione affectus diceret: Quid lego? Quid audio? Nonne Deus solus scrutatur renes et corda, homo autem videt in facie? Adjecit vir bonus in apoca hæc verba: Carissime frater, ipse Mariæ semper Virginis Jesus semper benedictus filius, dum manibus venerabilem Eucharistiam contrectarem, cogitatum tuum, quem in eum ipsum ex tota anima jeceras, mihi misericorditer revelavit.

[4] [Clementis VII et Pauli III pontificatum prædicit,] Vulgato hujusmodi de viro Dei verbo, non defuerunt permulti, qui eum videndi et alloquendi gratia arduum eremi montem ascenderint. Contigit item ut cardinalis Mediceus q, qui Pontifex Maximus deinceps creatus fuit, et Clemens VII appellatus, ad sacrum locum veniret. Is cum Recluso de spiritualibus verba faciens, quantum quoque prophetiæ spiritu valeret, tentare voluit. Itaque an ad summi sacerdotii culmen eveheretur aperte ab illo sciscitatus est. Cui Pater venerabilis respondit: Eveheris quidem, tu præsul amplissime, post mortem gentilis tui brevi post tempore. Quibus utique ex verbis biennium Adriani VI, qui inter Mediceos pontifices medius sedit illum significasse rei exitus probavit r. Anno 1521 accedente cardinali Farnesio s, qui Paulus III postea fuit, ad sacram eremum pridie Kalendas Septembris in Dominico die, quidam ex ejus familiaribus Bartholomæus Grota nomine ejus capellanus Reclusum adiit, querimoniasque in colloquio Dei viro cœpit exponere, quod longo tempore tanto præsuli ingratis inserviisset. Cui vir Sanctus statim intulit: Perge, ut cœpisti, frater, quia aliquando te Pontifici Maximo famulatum impendere animadvertes. His verbis cardinali renuntiatis, Reclusum et ipse petens, quando hæc futura sint percunctatur. Cui: Post electionem duorum magnorum sacerdotum, ille respondit; porro hi Adrianus et Clemens dubio procul fuere. Adstruit idem venerabilis Samuel id quoque de B. Michaele vaticinuim, vidilicet quod in ultima Missæ libatione se non ulterius ad altare Dei introiturum sacrificandi gratia liberali animo renuntiavit.

[5] [vitam ducit severam et piam,] Quanta vitæ frugalitate, quanta cibi ac potus sobrietate venerabilis Michael se in solitaria militia comparaverit, vel ex eo conjectari licet facile, quod semel tantum singulis hebdomadis, Dominica scilicet die, vinum bibere acquievit, et tunc quam parcissime ac dilutissime quam modica quotidie panis portione, sive interdum aliquo pulmenti genere intentus; raro sedere visus est præsertim ad ignem; unde referunt seniores eum coeremitis ad ignem non sedendi sæpenumero monumenta dedisse, ne scilicet eo pigritiæ fomite aliquem a sanctæ contemplationis opere torpescere contingeret. Cilicio corpus assidue domavit. Ligneis calopodiis incredibili Micheæ prophetæ constantia continenter utebatur t, omni calceamenti genere rejecto; asservanturque ad hanc diem calopodia, quæ ille ultimis vitæ diebus gestare consuevit, in quibus quidem digitorum ac plantarum pedum curvitates, perinde ac in molli cera expressa visuntur u. Tanta pietate augustissimaque humilitate Deo placere studebat, ut vere innocens, vere sanctus servire Domino in timore et exsultare pariter secundum prophetæ præceptum numquam fatigaretur. Quippe ad omnes horas canonicas cæteros sic prævenire fratres solebat, ut semper ad initium campanæ ad divinum opus se paratissimum componeret, quum jam pridem se alicui meditationi dedisset. Post matutinam synaxin indefessus orationi usque ad horam faciendi rem sacram toto corde vacare, libatoque sacrificio rursus orationem usque ad horam prandii repetere. A prandio recreandi animi gratia vel tornandis abiegnis coronarum orbiculis, vel legendo vel scribendo se nonnihil exercere.

[6] [tentatur a dæmone,] Acerrimas dæmonum persecutiones longo certamine tulit, adeo ut, quantum minister et alii exploratum habere potuerunt, raro inducias acciperet, quum tamen quo gravius contunderetur, eo magis divini auxilii consolatione sublevatus sit. Porro dæmonium in cella ei jugiter negotium facessebat, Malatasca nomine, deque impatientia illum tentabat, si forte eum cadere vel certe claudicare facere posset, et quum non liceret in magnis rebus, hanc operam in minimis frequenter præstabat, et aliquando etiam vel Samuele x ministro præsente. Is enim, quum prandium Recluso valetudinario aliquando pararet, et strata mensa Reclusus cyathum bibiturus accipere vellet, ecce illico cyathus phantastico quodam modo per aera, ex improviso jactatur. Dum vero Samuel præ novitate rei improviso terrore corriperetur, Reclusus in hæc verba prorupit: Desine, Malatasca, desine nunc mihi in aperto molestus esse; hæc hora alios mores postulat. Exinde ad ministrum conversus: Ne trepides, inquit, fili, hoc nihil est. Tunc ergo diabolus in cachinnum risusque prorumpere auditus, restituto scypho, senem irridendi finem fecit. Alio item tempore quum ipse Samuel oleum lucernæ Reclusi superfunderet, extemplo operimentum ex manibus evanescit, et nusquam inventum; denique postera die, dum oleum superadditur, ex insperato ejusdem in manibus restituitur. Quod Michael cernens: Hic Malatasca est, ait, cum figmentis suis, qui utrumque de impatientia tentare voluit. Benedicat tibi Jesus Mariæ filius benedictus, qui non es scandalizatus in illo; verumtamen rogo te, sub silentio custodi.

[7] [Samueli ministro et bubulco per preces suas opitulatur,] Clariora miracula, quæ de beato viro accepimus, sunt hujusmodi. Initio conversionis ipsius Samuelis, juvenis ob vitæ regionisque mutationem cœlique in Apennino frigidissimam intemperiem magno capitis dolore vexabatur, ut ferre non posset, de redeundoque domum secum tacitus cogitabat. Venit autem ei in mentem cogitatio experiri, an Reclusi beneficio prius liberari posset, impetrataque facultate ei inserviendi, ubi primum ad eum ingressus, narrata sua valetudine, suppliciter se precibus illius commendavit; ille Missæ celebratione peracta frontem signo salutiferæ crucis ipsi consignavit. Quo omnis dolor sic repente abscessit, ut numquam postea, ut adstruit, laboraverit. Quidam bubulcus villæ Mogionæ y secus lacum qui Caroli Spellensis hodie dicitur, boves agebat. Horum unus fortuito casu in via mortuus procubuit. Rusticus ergo gladio doloris maximopere confossus factam animalis jacturam profundis singultibus deplorabat, adeo ut nullam omnino consolationem admitteret. Subiit autem illi inter fletus exuberantiam viri Dei Michaelis eremitæ memoria, citatoque gressu acclivia montis scandens ejus cellam adit, magnisque ploratibus ut sui misereatur pro foribus etiam atque etiam postulat. Sciscitatur pater venerabilis de fenestra quid tanti cruciatus causa sit, afflictumque hominem mœrori ac squallori parcere hortatur, bonoque animo esse, atque in Dominum Jesum Mariæ semper Virginis benedictum filium summa fide sperare jubet, a quo consolationem de Sancto sibi missum iri pollicetur, moxque sacellum ingressus, precesque pro afflicto homine Deo supplex fudit, jam jamque ad excruciantem se virum remeans ait: Absterge, fili, absterge luctus, miserator enim et misericors Dominus, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra, misertus tui est, et bovem præmortuum ad auras revocavit. Age gratias sanctissimæ Trinitati; vade, quia in loco, ubi eum mortuum reliquisti, pascentem invenies. Atque ita se rem habere compertum est.

[8] Invulgato hujusmodi miraculo, vix dici posset quantum opinio de viro venerabili per omnem Italiam concreverit. Duxque Urbinas z legatos ad eremitas misit multis precibus postulans ut Venerabilis Michael ad levandum ejus filium ex sacro baptismatis fonte Urbinum mitteretur. [Urbinum frustra a duce vocatur ut sit patrinus;] Qui quum reclusionem violare noluisset, missus est demum ad eum Paulus Justinianus una cum Petro Quirino. Qui uterque vices Reclusi supplevere, Urbinatum principem filium sacræ eremi facientes.

[9] [demum die 21 januarii pie obit et patrat miracula.] Quod reliquum est, ubi corpus imbecille ob longam abstinentiam seniles etiam anni fregerant, Venerabilis Michael jugi precatione dissolvi et esse cum Christo flagitabat, vocatusque est ad cœnam nuptiarum Agni gloriosa dormitione die XII Kal. Februarii 1522. Porro sacro corpore ad templum delato, Deus O. M. ejus vitæ innocentiam novo signo hujusmodi confirmare dignatus est. Justinianus siquidem Bergomensis aa venerabilis eremita deterrimum dolorem dentium pati solitus, eo tunc acerbissime conficiebatur. Is B. Michaelis manus osculando continuo sese ab omni dolore cognovit immunem, nec ulterius eo vexatus est. Corpore honorifice composito bb, patres virum Dei catalogo Sanctorum eremi adscribentes, exinde ejus memoriam in benedictione esse notum omnibus ad hanc diem faciunt

ANNOTATA.

a Quum opus ipsius Fortunii penes nos non sit, coacti fuimus Annalibus Camaldulensibus Mittarelli et Costadoni uti, ubi B. Michaelis elogium a Fortunio contextum legere est. Vide plura de minori hujus scriptionis auctoritate in commentario prævio num. 2.

b Num. 3 commentarii prævii innuimus B. Michaelem Senis forte natum potius quam Florentiæ.

c Nomen potius erat Ventura Pini seu de Pino. Vide num. 3 Commentarii prævii.

d In Commentario num. 4 ostendimus id fieri non potuisse ante annum 1468 vel 1469, quum scilicet B. Michael annos 24 natus esset.

e Non est quod plura de Laurentii Magnifici cum eruditis commercio dicamus, quum nemo ignoret quantum restituendis humanioribus litteris contulerit. Cfr, si placet, opus Audin, quod omnibus ad manus est, Historia nempe Leonis X, cap. 1.

f Nomine historiæ videtur hic omne litteraturœ profanæ genus designari, ut in charta quadam Trajectensianni 1083 apud Cangium: Historiam, id est, medicinalem librum. Ut autem hic historia pro litteratura profana accipiatur, suadet contextus ipsemet; adde minus in aula Laurentii cultam fuisse historiam (licet huic etiam suus non defuerit honor) quam reliquas artes liberales. Cæterum mente tenendum quod num. 7 Commentarii ex ore Marcelli Corcyrensis excepimus, nimirum B. Michaelem fuisse hominem illiteratum.

g Non est quod hic describatur quomodo in illa aula pietas conjungeretur cum morum corruptela. Non philosophos tantum litteratosque ad Laurentium convenisse certum est, verum etiam sacros viros; adeoque celebri Convivio Mediceo interfuere episcopi duo, totidem canonici [Bandinius, Specimen literaturæ Florentinæ, sæc. XV, t. II, p. 107.] . Apud Bandinium aliosque scriptores occurrunt sæpius viri pii, quibus utebatur Laurentius. Quin etiam ex epistolis Petri Delphini et Annalibus Camaldulensibus apparet inter Laurentium et Camaldulenses benevolum intercessisse commercium.

h Lamius in Memoralibus ecclesiæ Florentinæ sæpius meminit loci cujusdam dicti Trebia, de Trebbia, de Tribbio etc. Qui sitne idem ac ille in quo Villa Trebiana sita sit dicendo non sum. Verum alio forsan modo determinare licebit hunc locum. Gianius ad annum 1599 lib. V Centuriæ IV Annalium Ordinis Servorum B. M. V. cap. VII [T. II. p. 297, edit. 1721.] explicans restitutionem eremi Montis Senarii, quæ primordia hujus Ordinis fuerant, ait ruinarum pristini asceterii eo magis apparuisse indecentiam, quo proxima Pratolini Villa cum regio palatio, a Francisco II magno Etruriæ duce extructo, frequentius a magnis illis principibus in delitiis habebatur. Die igitur quodam accidit, ut Ferdinandus post Franciscum fratrem imperio Etruriæ potitus, dum feras venando insectaretur, ad cacumen Montis Senarii perveniret, ibique fessus etc. Quæ verba si conferantur cum Fortunii dictis, statim manifestum fiet de iisdem agi locis, maxime si attendatur ibidem jam ante annum 1529 Villam fuisse Mediceam. Etenim inseruit Lamius Memorabilibus ecclesiæ Florentinæ [T. II, p. 718.] mappam topographicam vetustam valde, exhibentem suburbia Florentina, qua urbs ad Boream spectat, qualia erant ante annum 1529, ita ut prospectus Fæsulas usque pateat. Porro Senarius mons, qui et Asinarius dicitur [Annales Camaldul., lib. LXIV, num. 12, t. VII, p. 210.] , X. M. P. a Florentia ad Septentrionem distat [Lamius, Memorabil. t. III, ind. Grograph. v° Mons Asinarius.] ; unde quum ad hanc partem secundam dictam mappamtopographicam unica tantum signetur Villa Medicea et quidem prope Senarium Montem inter cœnobia S. Dominici et S. Hieronymi, hæc ipsa villa Trebiana dicenda est.

i Reperire non potui ad quem Guidonem marchionem alludatur.

k Hæc plena esse erroribus chronologicis ostensum est num. 5 Commentarii prævii.

l Ritum legesque reclusionis fusius describit Fortunius p. 1, lib. 3, cap. 12; ejusque verba recitant Costadoni et Mittarelli in Annalibus [Lib. LXXI, num. 21, tom. VIII, pag. 16 et seqq.] . Hæc omnia fere confirmavit Leo papa X per bullam datam IV Nonas Julii 1513 [Ibid. tom. VII, col. 326.] .

m In Commentario Dominici Mariæ Manni de Inventis Florentinis, qui anno 1731 Ferrariæ prodiit, leguntur de hoc oraculo sequentia [De Inventis Florentinis, pag. 15.] : Michael eremita …, qui in Beatorum cœtum jam inde ex multo tempore publica omnium voce relatus est… Mariæ Virgini addictissimus, quam Rosarii recitatione singulis diebus venerari mos sibi fuerat, audire aliquando hanc cœlestem vocem sibi visus est: Mei vero, Michael, numquamne memineris? Hæc quidem quum semel atque iterum perpendisset, eam opinatus divini oraculi verba, præcipientia Christi Domini meditationem aliquam a sese excogitandam, hinc corollam alteram instituere aggressus est. Absque dubio hæc hausit ex opusculo Francisci Pifferi, quod inferius citat et quod ipsi signavimus num. 12.

n Quum Coronam Dominicam excogitavit B. Michael, major seu prior Eremi erat generalis ipse Petrus Delphinus; sed hic videtur agi de majore seu priore, qui Eremo præerat anno 1516, quum scilicet Florentiam venit Leo papa X. Tunc vero istud munus gerebat Paulus Justinianus, eo ipso anno primum electus [Dictionnaire des Ordres Religieux, par Badiche d'après Helyot, tom. I, col. 600, Paris, 1847.] .

o Dedimus istud diploma num. 10 Commentarii prævii; subjecimus plures alias aliorum pontificum approbationes. Mannus in Inventis Florentinis meminit et alius brevis pontificii, cujus mentionem nullam reperio in Annalibus Camaldulensibus quod forsan Francisco Mediceo soli inscriptum erat; enManni verba: Ego vero in antiquis Notis mss. apud me alias item gratias largitas lego per fel. record. Pium IV “ad instantia dell Illustrissimo Principe di Fiorenza Francisco, venendo dalla Madonna di Loreto a Roma in basciando il piede al Papa.”

p Stephanus Venetus, qui in Annalibus Camaldulensibus cum titulo Venerabilis prodit, anno 1530 electus fuit major Eremi, primus omnium post separationem eremitarum a monachis, propter novas difficultates a Clemente VII invectam [Annal. Camald. lib. LXXI, num. 62. tom. VIII, pag. 57.] . Alias ejus laudes et scripta inveniet lector in Annalibus Ordinis. Eremita factus fuerat Stephanus saltem ab anno 1519, anno 1548 obiit postquam bis saltem, anno nempe 1530 et 1542, majoratum in Eremo gessisset.

q Erat hic Julius Mediceus, filius Card. Juliani Medicei, anno 1478 occisi. Natus erat ex secreto matrimonio Juliani cum Floretta, femina Florentina. De his vide Novaes in Vitis Summorum Pontificum, aliosque scriptores de rebus pontificiis. Miror in Annalibus Camaldulensibus nullam aliam, quam quæ hic in Vita B. Michaelis est, fieri mentionem de hoc Julii ad Eremum accessu: cæterum vide sequensannotatum.

r Mittarelli et Costadoni hic inserunt sequentem annotationem: Christophorus Marcellus Venetus Corcyrensis archiepiscopus dubiis aliquot Scripturarum tentare volebat Michaelem, sed ipsius angelica præsentia obstupefactus, contentus fuit id ipsum ab eo expostulare de Cardinali Julio Mediceo domino suo. Qua annotatione innui videtur Fortunium tribuisse iter familiaris ipsi domino, adeoque quæ Corcyrensi archiepiscopo dixerat B. Michael de Cardinali Julio, ab eo ita accepta fuisse ac si dicta fuissent ipsi Julio. De adventu archiepiscopi Corcyrensis vide num. 7 Commentarii prævii.

s Videlicet Alexander Farnesius, filius Petri Aloysii Farnesii, anno 1468 natus, anno 1493 creatus cardinalis titulo SS. Cosmæ et Damiani, et anno 1534 electus pontifex Romanus. De ejus ad Eremum accessu agit Delphinus in epist. 11 lib. XII, ut notant Mittarelli et Costadoni ad hunc locum. Illa autem collectio epistolarum, quæ rarissima est, penes nos non est; unde plura de hoc Farnesii itinere omittenda nobis sunt. Quid vero de BartholomæoGrota, ejus capellano, factum sit, quum ipse Farnesius ad pontificatum conscendit, item inexploratum nobis est. Demum animadvertendus error in notis temporis: anno scilicet 1521, littera Dominicali F. pridie Kal. Septembris seu 31 Augusti incidebat in sabbatum, non in diem dominicum, ut habet Fortunius.

t Dederunt decessores nostri utriusque Micheæ prophetæ Vitam ad diem 15 Januarii et 14 Augusti; sed nulla ibidem mentio de calipodiis ligneis utriusvis prophetæ. Arbitror autem Fortunium alludere velle ad cap. I, vers. 8 Micheæ prophetæ, ubi Samariæ calamitates prædicit et deplorat: Super hoc plangam, inquiens, et ululabo: vadam spoliatus et nudus: faciam planctum velut draconum et luctum quasi struthionum. Ribera confert hunc locum cum parallelo Isaiæ 20 et per nudum videtur intelligere nudipedem, non secus ac LXX interpretes et Chaldæus; licet alii, quos inter Bynæus in speciali opere de calceis Hebræorum [Pag. 192 et seq., edit. 1715.] , statuant hic de vestibus laceris sermonem fieri, certamen cum LXX interpretibus de significatione vocabuli hebraici aggredientes. Utut sit, quod Micheas, non secus ac Isaïas, aliquando nudis pedibus incesserit ut signaret Samaritanos nudis pedibus in captivitatem abducendos, non propterea sequitur hunc Micheæ fuisse morem, prout Fortunius insinuat.

u Ex his quæ de Coronis Dominicis dicta sunt, apparet B. Michaelem peritum nonnihil tractandi fabrilia. Quod itaque digitorum vestigia essent in ligneis calepodiis, non debebatur usuræ, sed quod ipse commoditatis gratia ea insculpisset. Cæterum non est quod tantopere in his adhibendis laudetur beati viri constantia; quoniam aliquantum assuetis non molestior eorum est usus quam calceorum.

x De hoc Samuele, ex genere de Valeriis, Foroliviensi, de quo toties in hac Vita, dictum est num. 2 Commentarii prævii.

y Mogiona, seu Moggione, Modiona, et Mojona (his enim modis scriptum reperio) villa seu castrum est territorii Camaldulensis, quod olim reipublicæ Florentinæ subjectum non erat. Huic loco ecclesia parochialis erat sub titulo S. Jacobi [Annal. Camald. lib. LXXI, num. 48, tom. VIII, p. 43 et lib. LXXII, num. 22, pag. 78 et alibi sæpius.] .

z Dux ille Urbinas est Franciscus Maria Roboreus (della Rovere), filius adoptivus et successor Guidobaldi I, filius vero fratris Julii papæ II et sororis Guidobaldi ipsius. Uxorem duxerat Eleonoram Hippolytam Gonzagam, viduam Antonii Montaltensis et filiam Francisci II, Mantuani ducis fratrisque Elisabethæ Ganzagæ, quæ ipsa uxor fuerat Guidobaldi I. Contigit autem id baptisma anno 1514 ante diem 23 Septembris, qua Quirinus obiit. Filius autem sacris undis abluendus Guidobaldus II erat [Ibid. lib. LXXI, num. 35, tom. VIII, pag. 33.] , ex historicis et biographis satis superque notus. Quod Quirinus missus fuerit cum Justiniano, ratio est quod ambo amicissimi essent domui Urbinati, ut ex his quæ in Commentario prævio disputavimus et multo magis ex Annalibus Camaldulensibus passim innotescit. Ex dictis num. 8 non minus manifestum est B. Michaelem Elizabethæ Gonzagæ notum fuisse jam ab anno 1507. Quod autem spectat ad eremitas seu monachos in patrinos seu sponsores assumptos et ad filiastrum monasterii filium factum, effugium videtur id fuisse, quo, quum canonibus vetaretur ne monachi in baptismo sponsores essent, ipsi jam id munus non implerent suo nomine, sed tamquam procuratores monasterii. Cæterum omni fere tempore non ita bene lex illa servata est.

aa Justinianus Bergomensis, ex monacho Casinensi anno 1515 eremita Camaldulensis factus, passim Venerabilis et a pluribus Beatus nuncupatur. Ejus elogium ad annum emortualem 1563 exhibent post alios plures Costadoni et Mittarelli [Ibid. lib. LXXIII, num. 6, tom. VIII, pag. 120 et seqq.] .

bb In Commentario prævio num. 1 de corporis compositione et cultu plura dicta fuerunt. Cæterum juverit hæc confirmare testimonio Mugnotii, qui ad finem libri 1 de Eremo Camaldulensi ita scribit: Quiescunt præterea in eadem sacra Eremo multorum corpora, quorum animæ æterna fruuntur gloria, præcipue tamen aliquorum corpora, distinctis sepulcris recondita, cum veneratione ibidem servantur, qui multis miraculis coruscarunt. Nomine deinde designat B. Leonardum reclusum tempore Gregorii IX, B. Peregrinum, cujus corpus ad aram templi majorem conditum magna tum veneratione servabatur. Juxta quod corpus, sic pergit Mugnotius, etiam Michaelis magnæ sanctitatis viri, cum veneratione servatur… Cujus vitæ sanctitatem referunt hodie calipodei, seu lignei socci, quibus ipse dum erat inclusus, loco calceorum nudis pedibus utebatur; in illorum nempe superiori parte, quæ plantas pedum respicit, earumdem plantarum effigies perinde ac in massa ex diuturno usu impressæ sunt. In cujus rei memoriam sub altari oratorii domunculæ, quam ipse olim occlusus habitabat, merito servantur. Mirum est Fortunii dicta ita consentire Mugnotianis, licet hæc ei ob opusculi raritatem non præluxerint [Act. SS. tom. I Junii, pag. 372.] . Nolim tamen credat lector magnam valde fuisse pientissimorum eremitarum in sacras exuvias illas venerationem: mirum enim in modum de neglectu earum conqueritur Papebrochius [Ibid. pag. 371 et seqq.] , prout etiam conquestus fuerat Mabillonius [Iter Italic., tom. I. Mus. Ital. pag. 184.] de minori cura qua B. Ambrosii Traversarii corpus conditum erat. Quod attinet ad domunculam, de qua loquitur Mugnotius, poteris eam cognoscere ex imagine Camalduli, quæ Annalibus Ordinis, Descriptioni Mugnotii apud Burmannum et Itineri Mabillonii inserta est; ut enim ex dictis num. 6 constat, est ultima seriei mediæ domuncularum.

NOTA 4 ad pag. 9, lit. E.

Pinitus Episc. Conf. Gnossi in insula Creta (S.)

Hæc Martyrologii Romani annuntiatio, primitus deprompta ex cap. XXVII Catalogi scriptorum S. Hieronymi, apparet jam in Adone, Usuardo et eorum sequace sæculi X Martyrologo Fuldensi, edito curis Georgii ad calcem Adonis. Cæteros vero antiquiores Fastorum collectores de S. Pinito silere jam notavit Sollerius in suo Usuardo.

NOTA 5 ad pag. 12, lit. F.

Caitius, Martyr (S.)
Quintasius, Martyr (S.)
Septiminus seu Septimus, Martyr (S.)
Venustus, Martyr (S.)
Beatus, Martyr (S.)
Secundus, Martyr (S.)
Donatus, Martyr (S.)
Serenus, Martyr (S.)
Crescentius, Martyr (S.)
Nicetius, Martyr (S.)
Vitalis seu Natalis, Martyr (S.)
Firminus, Martyr (S.)
Eraclius seu Heraclius, Martyr (S.)
Eusebius Martyr (S.)

Quintasii, cujus sedem Mabillonius sibi dicit incognitam, nomen reperitur non tantum in capite Epistolæ Synodi Arelatensis ad S. Silvestrum, verum etiam in elencho cui titulus [Apud Labbeum, Concil. tom. I, col. 1429 et 1430.] : Nomina episcoporum cum clericis suis, quinam et ex quibus provinciis ad Arelatensem synodum convenerint. Porro hic scribitur: Quintasius episcopus, Ammonius presbyter, de civitate Caralis, provincia Sardinia. Unde Antonius Felix Matthæjus in Sardinia sacra [Pag. 70.] ita habet: Quintasius episcopus Calaritanus una cum Ammonio presbytero interfuit Concilio Arelatensi I anno CCCXIV adversus Donatistas celebrato. Additque deinde: Ex epistolis Concilii Sardicensis liquet Sardiniæ antistites ad eamdem convenisse Synodum anno CCCXLVII habitam, cujus definitiones quoque probasse testis est S. Athanasius. Hos inter dubio procul erat Calaritanus præsul; sed an ille fuerit Quintasius paullo ante laudatus, an alter in ejus locum suffectus, frustra a me diu quæsitum fuit. In subjecta demum ad imum paginæ marginem annotatione de Quintasii nomine refert: A Fara dicitur Quintus seu Quintius. Quintas, Quintus appellatur in quibusdam codicibus Biblioth. Colbert., teste cl. Coustant [In not. ad Epist. Rom. Pont., tom. I, col. 343.] . Atque hæc quidem, quæ Byeum fugerunt, ob oculos habenda sunt, ut de universa ejus ratiocinatione quid tandem judicandum sit, discerni queat. Duos alios Quintasios episcopos recenset in Africa Christiana Stephanus Ant. Morcelli [Tom. I, pag. 389.] , alterum Bajanensem, alterum Capsensem provinciæ Byzacenæ, sed utrumque Donatistam, ut proinde neuter Sanctorum catalogo sit accensendus.

NOTA 6 ad pag. 15, lit. D

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

[Colonia] Coloniam, Xantum et Bonnam, palæstras SS. Martyrum Gereonis et sociorum, satis fuse illustravit Byeus. Quum autem post eum alii nonnulli egregii scriptores easdem versarint quæstiones quas ille, nostrum est saltem ea addere quæ accuratius disceptata fuerint. De Coloniensi palæstra brevior est initio Byeus, inferius num. 39 ex Gelenio plura dicturus. Opportune tamen hic loci decerpam ex recentiori opusculo descriptionem campi Coloniensis S. Gereonis sanguine rigati: videlicet hunc ambitum, qui et S. Gereonis templo adornatur, ita definiri ut complectatur ad occidentem et meridiem totam viciniam usque ad veterem Turrim Romanam (ubi Broelmann et Hillesheim prætorium militare collocant), et se porrigat ante vineam jam pridem vulgo Mordhof (cædis prædium) dictam et e regione Domus Granorum sitam [Geschichte über die Erbauung und Stiftung der Kirche zum H. Gereon in Köln, pag. 22, 1824.] .

[2] [et Xantum, palæstræ SS. Martyrum, illustrantur.] Secundus palæstræ locus est Xanten, ut jam vulgo scribitur; de quo oppido tres, qui penes nos sunt, agunt recentiores libri, iidemque egregii valde, scilicet vetus et nova archidiœcesis Coloniensis [Die alte und neue Erzdiözese Köln.] , opera Antonii Josephi Binterim et Josephi Huberti Mooren, parochorum unius in Bilck, alterius in Wachtendonck, Moguntiæ annis 1828 et sequentibus edita; dein Codex inscriptionum Rheni, quem anno 1837 Dr. Steiner Darmstadii excudendum curavit; et demum Monumenta antiquaria oppidi Xantensis [Alterthümliche Merkwürdigkeiten der stadt Xanten.] ab J. P. Spenrath O. S. B. digesta et anno 1837 a prælaudato Mooren in Fasciculis Crefeldensibus [Geschichtforscher und bewahrer der Alterthümer am Niederrhein.] edita. In præloquio et ad opusculi finem monet editor ab auctore relictas fuisse partes quasdam historiæ Xantensis ecclesiæ, quas ipse fors etiam editurus esset in lucem; quod an fecerit necne nondum compertum habeo. Utut est, sat multa subministrabunt tria illa opera.

[3] [Xanten, cujus vicinia etiam describitur,] Xantense itaque oppidum non procul a Rheno ad sinistram jacet, sibique ad dextram propinquum habet vicum Birten. In summitate et declivitate montis, fere Birtinam inter et Xanten jacentis, (huic monti seu colli nomen Fürstenberg, olim Vursteberg, Verseberg et quibusdam Varusberg), erat olim unum e vetustissimis castellis rhenanis, dictum Tacito Castra Vetera, seu Vetera, bello batavico destructum, nec dein restauratum. Ad imum montem ubi nunc Xanten assurgit, condita fuere imperatore Trajano nova mœnia, quibus nomen Castra Trajana, Castra Ulpia et Tricesimæ, propter stationem partis tricesimæ legionis. Extra castrorum mænia domos ædificarunt cives, unde Augusto imperante ortum municipium, quod Spenrath conjicit Birtinam esse; illo vero destructo, civitas Trajanensis seu colonia Trajana, quæ M. P. a Veteribus distat et quæ Spenrathio præsens Xanten est. Vicus autem Alpen, qui ad meridiem Xanten jacet, et in quo tegularum imbricumque officina erat, legioni Ulpiæ nomen suum fors debet. Præter pontem et portum videtur his in locis fuisse amphitheatrum ad dexteræ viæ militaris, qua Xanto Coloniam itur, proxime scilicet ad Birtinensem ecclesiam; a vulgo dicitur S. Victors Loch, seu Lager, id est S. Victoris cavum, seu cubile, quasi ibidem S. Martyr occubuisset; ast ut scite animadvertit Spenrath, locus martyrii ponendus est potius ad septentrionem Xanti in pratis scilicet et palustribus locis, ut Acta habent; quibus verbis paludes, conventui Hagenbusch proximæ, indicari videntur. Unde forsan et porta Xantensis, qua illuc itur, Mertpforte seu Marterpforte dicitur. Atque ex his aliquatenus intelligitur distinctio locorum, quæ in Byei commentario et in Actis occurrunt, eorumque compositio.

[4] [olim dicta fuit Troja, ut liquet ex monetis] Sed jam nonnulla de Xantensis oppidi nominibus; quæ res apud Byeum et Helinandum difficultatem etiam facessit. Civitatem Trajanensem et Coloniam Trajanam dictam fuisse a Trajani tempore jam retulimus. Verum postea etiam dicta fuit Troja; nam ut omittam, quæ Byeus refert, exstat moneta argentea sæculi XI, cusa jussu Hermanni Coloniensis archiepiscopi, et Xantense templum exhibens, cum epigraphe SCA TROJA; altera cuprea anno 1457 jussu ducis Cliviensis Joannis cusa, et in cujus antica parte legitur Joannes Trojanorum rex, in postica Moneta Trojæ minoris cum insignibus Xantensibus [Spenrath, pag. 122.] . Alia posteriora omitto.

[5] [et verisimiliter etiam ex Cosmographo Ravennate.] Verum operæ pretium est animadvertere cum Spenrathio [Ibid, pag. 121 et seqq.] Cosmographum anonymum Ravennatem, de quo toties disputatum est atque etiamnum disputatur, scribere: Colonia Agrippina — Rongo — Serinna — Novesio — Trepitico — Asciburgio — Beurtina — Troja, licet altera editio habeat Traja. Porro ex hac itineris indicatione manifestum est Trojam seu Trajam hodiernum oppidum Xanten esse. Etenim si loco inter se mutentur Rongo et Serinna, necnon Trepitico et Asciburgium, etiamnum eadem via Colonia Xantum pergere licet ad sinistram Rheni: videlicet Colonia Serinnam seu Segorigam (Woringen [Steiner, tom. II, pag. 42.] ); hinc Rongum, seu Buruncum (Burgel [Ibid. pag. 39.] ); inde Novesium (Neuss seu Nuys); post Asciburgium (Asburg, viculum inter Duysbourg et Moers seu Meurs); deinde Trepiticum (Drüpt, seu Druptstein [Spenrath, pag. 122.] ; unde Beurtinam (Birten); et demum Trojam seu Trajam (Xanten). Jam vero in doctissima epistola de pristino Ms. Bollandiano, cui titulus Liber Guidonis et de quo jam prius scripserant Bethmann, Reiffenberg et Schayes, fuse omnia prosecutus ostendit eruditus C. P. Bock [Annuaire de la bibl. royale de Belgique, 1851, pag. 167 et seqq.] anonymum Ravennatem floruisse post annum 667, sed non multo tamen post; unde sequitur Xanten Trojam seu Trajam dictam fuisse seculo VII adulto. Excipi quidam posset Trojam seu Trajam ita scribi per apocopen loco Trajanæ; verum quum certo postmodum Troja dicta fuerit, nonne prudentior erit sententia, si admittatur seculo VII vulgarem jam fuisse hanc apocopen, eamque proin usui potius communi quam errori Anonymi tribuendam?

[6] [Dictum fuit Xantum ob cultum Sanctorum; quod tamen nomen] Quod vero Xantum dictum fuerit, dubito omnino nihil quin id cultui Sanctorum debeatur. Etenim res hæc singularis prorsus non est. Habemus scilicet in ipso Belgio vicum quemdam, Hallis Deiparæ propinquum, et qui dicitur Sainctes, Sanctæ, Xanctæ, Xantæ et Xantis, ut in Vita S. Reineldis ad diem XVI Julii lector reperiet [Vide Act. SS. Belgii, t. IV, p. 642 et seqq. Cfr Index Geograph.] . Porro ut Sollerius in Commentario de S. Amelberga num. 11 ad diem X Julii notat, Sanctas a S. Reinelde et Sanctis martyrii sociis nomen traxisse jam pridem memoriæ proditum est; unde etiamnum sæpius dicitur Sainte-Ernelle, Sainte-Renelle, etc. Idem dixeris de loco Sanctis, Sains-lez-Marquion (Arrondissement d'Arras), de quo Baldericus lib. 2, cap. II Chronici Cameracensis, et quod Sanctæ Saturninæ Martyri procul dubio nomen suum debet. Ut autem in rem nostram hæc exempla convertamus, oportet hæc componere cum rebus Xantensibus. Juverit itaque hic aliquid excerpere ex ipsis Annalibus Xantensibus, quos ex Musæo Britannico eruit cl. v Pertz et Monumentis Germaniæ Historicis inseruit. Ibidem autem ad annum 864 legitur [Tom. II, pag. 230.] : Nimia inundatione aquarum pagani sæpe jam dicti (Nordmanni), ecclesias undique vastantes, per alveum Reni fluminis AD SANCTOS usque pervenerunt, et locum opinatissimum vastaverunt. Atque, quod omnibus audientibus et videntibus nimium dolendum est, ecclesiam Sancti Victoris mirifico opere constructam incenderunt igni, omnia quæ intus aut foris sanctuarii repperierunt, rapuerunt. Clerus tamen, et omne vulgus pene aufugit. Sed ipsum censum sanctuarii, postea nimium vesania correpti, ibidem remiserunt. Sanctum vero corpus Victoris prepositus fratrum, equo ascenso et loculo ante se posito, cum solo presbytero Coloniam noctu perduxit in magno periculo, nonnisi meritis Sancti intervenientibus. Guntharius autem iisdem temporibus ibidem rector et episcopus preesse videbatur, nepos scilicet Hildiwini junioris. Predones vero post, perpetrato scelere, haut longe a monasterio insulam quamdam parvam petierunt (paulo superius scilicet in Rheno), ibique munitione constructa habitaverunt ad tempus. Atque hæc, quibus constare omnino videtur quo sensu Xantense oppidum olim Sancti diceretur, et quibus simul nonnulla ad S. Victoris reliquias pertinentia dignoscuntur, ab oculato teste conscripta esse manifestum est omnino, ut jam in præloquio ad hos Annales notavit Pertzius. Hinc porro etiam nonnulla mutanda esse in his quæ § 1 Gloriæ posthumæ de elevatione corporis S. Victoris Byeus disputat facile deprehendet lector.

[7] [non videtur habuisse ante sæculum XIII.] Cæterum usque ad sæculum XIII nescio an uspiam Xantum scriptum reperiatur. Sanctas, non Sanctos, lib. 3, cap. 12 Chronici Cameracensis scribit Baldericus; valuit deinde Sancten etiam latine, hinc Xanten et Setten, atque etiam Xantum; quæ omnia fuse prosequi non libet, quoniam satis nobis est pro SS. Martyrum gloria ostendisse primam hujus nominis originem cultui Sanctorum nostrorum esse debitam. Eadem de causa confutare nolumus quæ in monumentis nota 9 adductis asseruntur, scilicet Trojam seu Xantum dictum fuisse ex sede majorum Francicæ gentis: satis superque illustrata fuit, maxime his temporibus, universa series seu cyclus harum fabularum. Adverti tamen meretur id oppidum Francorum dici et in Niebelungen sedem Sigismundi et Segelindis regis et reginæ [Cfr Spenrath, pag. 119 et Binterim et Mooren, tom. I, pag. 13.] .

NOTA 7 ad pag. 16, lit. C.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

[Bonna, tertia palæstra, etiam dicta fuit Verona.] Tertia demum SS. Martyrum palæstra Bonna est seu Verona, de qua disputat Byeus numm. 7 et seqq. Ostendit ille ibidem uno alterove antiquioris scriptoris testimonio utrumque nomen illi olim fuisse civitati. Possent vero nonnulla alia addi documenta; quæ quum facile reperire possit lector in Indicibus Monumentorum Pertzii, non est quod hæc ego hic describam. Satis fuerit adjicere recenseri ab Harzheimio in Historia rei nummariæ Coloniensis monetas sæculi X, quibus loco Bonnæ seu Bunnæ inscripta est Verona [Cfr Binterim et Mooren, in cit. op., tom. I, pag. 147.] . Quæ vero etymologica ratio utrumque nomen conjungat, vel quæ historica mutationi dederit locum, a nemine hucusque proditum reperio, licet disceptarint multi de Bonnæ et Veronæ significatu.

[2] [Quæritur demum an ibidem non essent olim tribunalia.] Neque hæc claudere volumus quin lectori ob oculos ponamus sagacissimam conjecturam Binterim seu Mooren, interrogantium more eam proponentium: Quum, inquiunt, Colonia Agrippinæ, Bonna et Vetera Martyres habeant, nonne tribunalium certæ fuere sedes? Ad quod quæsitum si ajendum sit, lumen aliquod affusum iri nostrorum Martyrum passioni nemo non videt.

NOTA 8 ad pag. 31, lit. B.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

Clarescent forsan nonnihil Byei argumenta, si varia hujus loci hic signentur nomina. Cosmographus Ravennas appellat Beurtinam, Annales Fuldenses Biorzunam, alii autem locum Biorzune et monasterium apud Biorzuna, item Birzani, Bierzoni, Biertanam, Birtine, Birte et nunc demum Birten; quæ nominum immutationes suis stabiliuntur monumentis in laudato opere Binterim et Mooren de archidiœcesi Coloniensi [Tom. I, pag. 260.] . Certum omnino est aliquandiu celebrius fuisse nomen Bertunam seu aliud simile quam Trojam seu Trajam aut Sanctos, siquidem ipsum S. Victoris monasterium indicaretur appellatione monasterii apud Biorzunam; atque hinc intelligitur quare S. Gregorius Turonensis Bertunense oppidum dixerit, potius quam aliud adhibuerit vocabulum. De situ hujus vici dictum est nota 6.

NOTA 9 ad pag. 36, lit. E.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

[Recitatur Possio S. Gereonis et sociorum pertingens saltem ad sec. XI;] In opere Binterim et Mooren de archidiœcesi Coloniensi, jam supra laudato, plurima ad totam hanc paragraphum pertinentia reperiuntur. Imprimis inseritur ibidem fragmentum desumptum ex codice sæculi XI, in quo nonnulla de SS. Martyrum cæde et de S. Gereonis ecclesiæ fundatione narrantur; quæ quum duobus fere sæculis Helinandi scriptis antiquiora sint, hic omnino referri merentur: sonant autem in hunc modum [Erzdiözese Köln, tom. I, pag. 57.] : Apud Agaunum his peractis, invenere primarios milites Cassium et Florentium cum VII aliis … juxta Veronam civitatem in ripa fluminis Rheni considentes, qui eo loco perempti sunt. Gereo cum CCCXVIII sociis in campis Agrippinæ magnæ civitatis carnificis præstolatus est, tortores corpora per campi illius planitiem traxere et in puteum quemdam maximum projecere; monstratur adhuc usque hodie in loco, ubi sanctus Gereo trucidatus est, e sanguine illius spectaculum; et ipse locus ad Martyres ab incolis servat vocabulum. Hæc [Ibid. pag. 94.] itaque dum agerentur, cohors, quæ beatum Victorem comitabatur, ad locum cui destinata erat properans pervenit, ad oppidum Francorum, quod ex majorum suorum sedibus Trojam sive Cantum (Xantum) ibique cum duce suo castra in pratis virentibus posuere et ibidem pro Christo occisi sunt. Tortores vero Victoris cum CCCXXX sociorum corpora in locis palustribus submerserunt. (Eodem vero tempore) de [Ibid. pag. 57 et seqq.] Mauritania finitimisque regionibus milites ab imperatore propter Gallorum tumultus in Galliam venere, quorum CCC pro fide trucidati cum Gereone et sociis quietem et venerationem perpetuam delegerunt. Postea Constantinus beatissimæ matri suæ Helenæ honorandi et sublimandi sanctorum Martyrum sepulturas jus et facultatem, ipse per omnem pene terram in eodem studio occupatus, dedit. Cujus Deo dignæ matronæ in B. Gereonis monasterio adhuc plura reservantur insignia… Insignem illa neminique prorsus et scientia sermonis explicabilem, et arte operis imitabilem structuræ mirificæ et sublimis erexit ibidem ecclesiam, quam ita metallorum fulgore et artificii varietate decoravit, muris etiam validis excelsisque firmavit, ut nihil supra per omnes illas regiones fuisse, et quod ligneam aliquam et quæ tam facile senio et negligentiæ cedat materiam habuisse legatur. Cum marmoreæ soliditatis ibi tanta copia fuerit, ut opus totum columnarum illius generis firmitudine et pulchritudine fulciretur. Aurei vero fulgoris in ea tantum emicuit, ut musiva foris et intus fulgens elegantia nomen ad aureos Sanctos Martyres vulgo sortiretur. Hæc autem præluxisse Helinando dubitabit nemo, qui contulerit utrumque textum, quum utrobique eædem nonnumquam occurrant dictiones.

[2] [quæ ipsa ex antiquiore,] Verum et hanc breviorem Passionem ex alia desumptam esse liquet ex his: Et quod ligneam aliquam … materiam habuisse legatur. Et quidem videtur mihi omnino hæc antiquissima Passio penes nos esse in quatuor editionibus Legendæ aureæ; de quibus in tomo VII Octobris mentio facta fuit, quum hinc excerpserimus Passionem S. Eliphii et Vitam S. Lulli. In his scilicet editionibus, quæ ab anno 1476 usque ad annum 1483 Coloniensibus typis factæ et dein Lovaniensibus imitatæ fuere, libro Petri de Voragine adjectæ sunt Vitæ multæ et Passiones ex Mss. Coloniensibus aut vicinis excerptæ et secundum Mss. exemplaria rite expressæ. In hac autem S. Gereonis et sociorum Passione prælibatus locus aliter exprimitur; habet enim: In hujus autem Gereonis et sociorum ejus honorem fecit postmodum Helena mater Constantini ecclesiam pulcherrimam super eorum corpora miro metallorum fulgore et artificii varietate decoratam, totaque constructa fuisse DICITUR sine lignis vel alia materia quæ facile senio cedit aut negligentiæ. Aurei vero fulgoris emicuit in tantum ut nomen AD AUREOS SANCTOS ab incolis sortiretur.

[3] [cujus synopsis datur, deprompta est.] Non tamen est quod hanc hic describamus Passionem, quoniam pluribus sæculis post SS. Martyrum cædem dubio procul fuit conscripta. Paucis solummodo synopsim exhibebo. Meminit imprimis Maximianum a Diocletiano in Gallias missum ut motus comprimeret; qui quum crescerent, legionem Thebæam, ex 6666 militibus constantem et Thebæ, super Nilum, qui de paradiso egreditur, sitæ, collectum. Milites, hinc dictos Thebeos, more Orientali a Sancto Zabda Hierosolymitano episcopo suscepisse christianismum et pro fide sua se morituros spopondisse Marcellino papæ; permixtum hunc fidelium et infidelium exercitum, quum Galliæ appropinquaret, missum fuisse a Maximiano ad Rhenum, quod ibidem Carausius insidias moliretur; duces additos Gereonem, Victorem, Cassium, Florentium atque Mallusium. Prodiisse interea Maximiani edictum de sacrificando viritim Diis. Hinc S. Mauritii agmen impiis jussis obluctans decimatum. Missos satellites Veronam (Bonnam), ab iisque SS. Cassium, Florentium et septem alios pro fide trucidatos; mox eamden obtigisse sortem S. Gereoni et CCCXVII sociis, quorum corpora insani tortores cruentantes per campi illius planitiem traxerunt et in puteum quemdam maximum projecerunt. (Deest hoc loco phrasis quæ in altera Passione et apud Helinandum est: Monstratur adhuc usque hodie in loco, ubi sanctus Gereo trucidatus est, e sanguine illius spectaculum, et ipse locus ad Martyres ab incolis servat vocabulum.) Interea cohortem S. Victoris, ad locum cui destinata erat properantem, pervenisse ad oppidum quod Trojam sive Xantim nominabant; hos porro etiam numero 330 cum Victore a satellitibus pro pietate occisos et in locis pulustribus submersos. Eodem tempore e Mauritania finitimisque Africæ regionibus navigiis advenisse Gereonis turmam, numero 360, eosque item trucidatos; quos omnes a Coloniensi ecclesia, a S. Materno ad fidem primum instructa, una die coli, licet dubium sit an una die mortem oppetierint. Sequitur tandem paragraphus de constructione templi S. Gereonis, sumptibus S. Helenæ ædificati et de miraculo in gratiam S. Evergisili patrato.

[4] [S. Helenæ sumptibus non videtur exstructa Xantensis et Bonnensis ecclesia;] Ast nec in hac nec in altera passione ullum omnino verbum fit de ecclesiis Xantensi et Bonnensi a S. Helena exstructis; neque sunt quod sciam ulla monumenta quæ huic faveant sententiæ et simul ad sæculum XI pertingant. Unde assentiendum videtur Byeo, neganti hæc a sancta illa imperatrice condita fuisse templa. Utut id est, antiquissima tamen censenda sunt, quum jam ecclesia Xantensis, jam Bonnensis (disputatum scilicet sæpe fuit de præcedentia) omni tempore primo loco venerint post metropolitanam [Binterim et Mooren, Erzdiözese Köln, tom. I, pag. 95 et passim.] ; deinde antiquissime erant et forte post Coloniam Agrippinæ omnium florentissima oppida, regimine civili et militari conspicua [Ibid. pag. 7 et seqq.] ; præterea repertum fuit Xanti vetus monumentum Christianum, ad Romanorum, non autem ad Francorum tempora pertinens, scilicet lapis signo Labari inscriptus cum adjectis Α et Ω [Spenrath, Alterthümliche Merkwürgidkeiten, etc., pag. 104.] ; et demum adde in historicis quidem documentis reperiri horum templorum exsistentiam, constructionem non item.

[5] [an item Coloniensis,] Jam quod attinet ad S. Gereonis templum, observatione dignum est in omnibus Passionibus indubitanter asseri id a S. Helena fuisse ædificatum. Quin etiam in Passione breviori, supra descripta, mentionem fieri aliorum insignium quæ pia Constantini mater huic ædi reliquisset. Quibus addendum templum istud, imperatrice vere dignum, tempore Venantii Fortunati et S. Gregorii Turonensis certo exstitisse. Verum utrum hæc prævaleant adversus argumentum desumptum ex ejusdem S. Gregorii de Helena silentio dijudicent alii; certe cum Byeo non negabimus probationes Coloniensibus præsto esse, sed de solo pondere statuere non lubet.

[6] [cujus structura nuperius laudata fuit?] Plura de hoc templo aut de adjuncto monasterio congerere non libet. Qui autem plura desiderat adeat libellum, qui supra ad notam 6 indicatus fuit. Videbit ibidem lector quomodo SS. Martyrum corpora variis sub altaribus sint collocata et pluribus sua adjecta sint nomina. Quæ quo innotuerint pacto, aut quantam mereantur fidem, intelliget facile lector ex his quæ adversus plures alias absque examine receptas opiniones contulit Byeus.

[7] [Ordo militaris S. Gereonis] Demum supplenda est omissio Byei de ordine equestri S. Gereonis; cujus meminerunt Mennenius, Favinus, Schoonebeek, Helyot, Quaresmius aliique. Porro Quaresmius ordines recensens militares, infidelibus oppositos, in hunc loquitur modum: Nono sequitur, inquit, [Elucidat. Terræ sanct., lib. II, cap. LIX, tom. I, pag. 663.] , inter militares ordines Palæstinæ Ordo S. Gereonis… Ordo iste, institutus ab imperatore Frederico Barbarossa, vel, ut aliis placet, a Frederico II ex solis nobilibus nationis Germanicæ constabat. Profitebantur hujus Ordinis milites regulam S. Augustini, habitum album et crucem plenam nigram deferebant. De isto … sequens subjicio oculatum testimonium D. Joannis Van den Hoevel, viri multis legationibus et itineribus obitis clarissimi, qui, ut Franciscus Mennenius refert, præter alia ad equestris dignitatis illustrationem a se observata, in palæstina vidit milites… S. Gereoni sacros, cruce patriarchali (qualis fere est antiqua illa in insignibus Hungariæ) triplici colliculo viridi imposita splendescente.

[8] [verisimilius numquam exstitit;] Verum licet ita a plerisque Ordo ille receptus videatur, ut etiam in scholaribus libris [Dumbeckii Hist. uuiv. tabulæ, ad annum 1157, p. 34.] apud Germanos de eo fiat mentio, nullus tamen dubito quin rerum quarumdam confusioni debeatur et proin mere fictitius sit. Imprimis seponamus hæc omnia quæ nemo negare potest esse deprompta ex imaginandi libidine, non vero ex historicis fontibus. Primo itaque quod dicitur ille ordo regulam S. Augustini sequutus, debemus id Favini cerebro, ut concedit ipse Helyot [Badiche, Dict. des Ord. relig. d'après Hélyot, tom. II, col. 404.] . Quod vero asseritur a Frederico Barbarossa aut a Frederico II institutus, invenit hæc (ut ex Schoonebeek [Hist. de tous les Ord. milit., tom. II, pag. 118.] colligitur), Elias Ashmole, qui sæculo XVII exeunte de Ordine Anglicano Garterii scripsit; habitus albus et crux plene nigra, quæ ordinis Teutonici insignia sunt, attributus eis fuit ab eodem Ashmole, qui et subjectum triplicem colliculum viridem eis addidit [Ibid. loc. cit.] . Demum quod capiebat solos nobiles Germanos, apud unum Quaresmium reperio. Omnia itaque de hoc Ordine testimonia rediguntur ad illud unum Joannis Van den Hoevel, toparchæ in Veen et Aurhagen. Ast quis hic fuerit quæret forte lector; nil aliud de eo novi quam quod Franciscus Mennens seu Mennenius, Canonicus Liranus, ei dicavit opus suum, quas Delicias Equestrium Ordinum appellavit [Paquot, Mémoires, tom. II, pag. 672, edit. in-fol.] . In hoc porro post editas Templariorum Constitutiones legitur monitum ad lectorem [Ap. Janum Gruterum, Chronic. Chronicor. ecclesiast. tom. II, pag. 222 et seqq.] , quo Joannis Van den Hoevel affinis sui [Paquot, loc. cit.] insigne encomium capitur, et asseritur ab eo in Oriente observatos fuisse duos Ordines militares, quos ipse in libro suo non commemoravit, nempe S. Thomæ et S. Gereonis, prout supra indicavit Quaresmius. Jam vero an illud unum Hovelii, aliunde omnino ignoti viri, vagum satis testimonium sufficiat, ut alias incognitus Ordo militaris seu qui semel tantum ab uno viro visus fuerit, credatur exstitisse lectori dijudicandum relinquo.

[9] [nec Ordo Cruciferorum Hungarorum, quocum confusus traditur.] Insuper manifestum est omnia, quæ de hujus Ordinis institutore et insignibus Ashmole disserit, (si excipias triplicem colliculum viridem insignibus additum), ad equites Teutonicos pertinere. Contra Helyotus, testimonio Hovelii de insignibus motus, æstimat hunc ordinem eumdem esse ac Cruciferorum Hungarorum, quos in Annalibus ecclesiasticis Hungariæ P. Melchior Inchoffer a S. Stephano rege institutos et insignibus regiis (cruce nempe patriarchali cum tribus colliculis) adornatos affirmavit. Verum enimvero quis alius umquam de Cruciferis Hungaris mussitavit verbum? Et quidem ipse Helyotus animadvertit tempore quo S. Stephanus vixit neminem adhuc de ordinibus equestribus cogitasse; conjicit ipse tamen postea ordinem forsan institutum fuisse cujus equites crucem a Silvestro II papa submissam regi præferrent. Ast Stiltingus, qui fuse de hac cruce disserit [Act. SS. Tom. I Sept., pag. 510 et seqq.] , ne hilum quidem hac de re habet. Quibus addam et reliquos, quos penes me habeo scriptores Hungaros, similiter de ordine isto silere. Adeo ut et hic Ordo militaris Hungaricus omittendus videatur; quod et fecit ipse Helyotus.

[10] [Exeunte sec. XVIII Coloniæ] Utut id est, anno 1785 Maximilianus Franciscus, Coloniensis archiepiscopus et ultimus S. R. I. elector, [institutus fuit Ordo honorificus.] genuinum ordinem S. Gereonis instituit in gratiam canonicorum S. Gereonis capituli. Insigne vero referebat ex antica parte S. Gereonis effigiem, ex postica S. Helenæ, et ex vitta serica violacea dependebat [Geschichte der Kirche zum H. Gereon, pag. 26.] . Periit vero ordo cum ipso capitulo.

NOTA 10 ad pag. 41, lit. E.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

De Euphratæ damnatione, adeoque de Concilio Agrippinensi anni 346, in quo a sede sua dejectus fuisse fertur, latius agitur infra in Commentario historico-critico de SS. Sanctino ep. et Antonino ad diem XI Octobris [Pag. 594 et seqq.] .

NOTA 11 ad pag. 49, lit. C.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

Nescio qua allucinatione hic præoccupatus fuerit Cornelius Byeus, vir accuratus, imo et minutiarum scrutator, quando ex allato textu deducit, caput S. Cassii sive integrum sive ex parte Assisium delatum fuisse, quum potius citata scriptura contrarium indicet; nam clare edicit unum caput de legione Sanctorum Thebæorum Martyrum donatum fuisse, quibus verbis primicerii Gereon et Cassius excluduntur. Quinimo infra pag. 55, num. 50, auctor noster idem prodit de S. Gereone, quatenus ejus caput Assisii fuisset depositum, quum tamen citatus textus de uno solum capite pronuntiet.

NOTA 12 ad pag. 57, lit. F.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

In ea, quæ hac paragrapho non secus ac in fine ipsius Commentarii prævii tanguntur, animadversiones nonnullæ propositæ fuerunt in Nota 9, quas hic loci præ oculis habuisse forsan juverit.

NOTA 13 ad pag. 60, lit. F.

Gereon M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii CCCXVIII; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Victor M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Ejus Socii; MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)
Cassius, M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Florentius M. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (S.)
Alii plures MM. Coloniæ Agrippinæ & in ejus vicinia (SS.)

Locus iste olim dictus Dungo, nunc Donck, situs in pristino Hasbaniæ pago, in præsentiarum vero ad decanatum Herck-la-Ville pertinens, celeber est cultu B. M. Virginis, quæ pro fæcunditate et felici partu ibidem maxime invocatur. Wichmanuus, Tungerloënsis abbas et pientissimus scriptor, in suo Sabbatismo Mariano refert hujus religionis initia ad sæculum VIII. Et quidem profert Miræus [Opera diplomat., tom. I, pag. 493.] diploma ad annum circiter 746 spectans, quo Robertus Hasbaniæ comes monasterio S. Trudonis tradidit supradicto in pago Hasbaniensi locum quemdam qui dicitur Dungo, cum basilica inibi constructa, quam ipse proprio labore ædificarat in honore B. Mariæ et S. Petri, S. Joannis et S. Servatii et S. Lamberti. Rodulfus, ineunte sæculo XII S. Trudonis abbas et Gestorum suorum decessorumque scriptor, meminit a se locum hunc nonnihil fuisse auctum, ibique a se præter ecclesiam domum constructam fuisse et horreum, claustrulumque satis aptum compositum juxta ecclesiam et duos constitutos fuisse fratres qui Deo et M. Mariæ servirent.

NOTA 14 ad pag. 61, lit. E.

Clarus Ep. Conf. Namnetæ in Britannia Armorica (S.)

In Proprio Sanctorum diœcesis Nannetensis, quod anno 1782 auctoritate Joannis Augustini de Fretat de Sarra, episcopi Nannetensis, editum fuit, quarta tantum inter novem lectiones historicam de S. Claro notitiam continet, desumptam, ut ibi annotatur, ex Breviario Nannetensi manuscripto, ex Historia seu Catalogo Episcoporum Nannetensium, Lobinæo, Moricio et novis Vitis Sanctorum ex Anglo, scilicet ex Albano Butler. Ea lectio ita se habet: Clarus, circa annum ducentesimum octogesimum, sub Probo imperatore, “a Romano Pontifice ad Galliæ partes missus, ut verbum Dei prædicaret, ipso ducente, in Britanniam minorem pervenit, et urbis Nanneticæ primus factus est episcopus.” Quo zelo fuerit accensus, videns idololatriæ deditam civitatem; quot labores et pericula subierit; quæve signa ac miracula patraverit, ut a simulacris ad veri Dei cultum patres nostros adduceret, minus testantur historiæ scriptæ quam uberes sinceræ pietatis fructus, qui sæculis sibi succedentibus superstites, annuntiant quantæ virtutis ac meriti fuerit, qui populum a fide alienum et cæcis servientem desideriis, transtulit in lucis supernæ claritatem, et de potestate Satanæ ad Deum. Constans opinio fuit in diœcesi Venetensi, illum ibi vita functum fuisse et sepultum. Sed anno octingentesimo septuagesimo octavo, ob barbarorum e septentrione profectorum incursus, sacræ ejus reliquiæ Andegavum translatæ sunt, et in ecclesia S. Albini depositæ, ubi etiamnum asservantur, sola fere excepta calvaria, qua gaudet ecclesia cathedralis Nannetensis. Festus Sancti Pontificis dies, magno fidelium concursu, in capellæ ipsius visitatione, celebratur. Extat eadem lectio, sed in duas divisa, paucis tantum vocibus immutatis, in Breviario Lucionensi ad annum 1836 edito. Proprium vero Briocense, anno 1783 excusum, ita res S. Clari enuntiat: Clarus tertio creditur vixisse Ecclesiæ sæculo. Vir cœlesti doctrina eruditus, ad Galliæ partes missus est verbum Dei prædicaturus; quo in opere Deodatum diaconum habuit adjutorem. Is in Britannia minori agrum Nannetensem Sanctorum Donatiani et Rogatiani cruore jam fœcundatum veræ Religioni acquisivit; primusque habetur Nannetum episcopus. Alios quoque in Armorica populos ad veri Dei cultum perduxisse dicitur præsul sanctissimus. Tandem emenso feliciter evangelicæ prædicationis stadio, virtutibus fulgens sanctisque operibus prope innumeris plenus quievit in Domino. Sacrum ejus caput Nannetibus in basilica Sanctorum Petri et Pauli servatur; corpus vero ipsius, ne furentibus Normannis violaretur, anno octingentesimo septuagesimo octavo Andegavum translatum est, ibique in ecclesia Sancti Albini repositum magna veneratione colitur.

NOTA 15 ad pag. 63, lit. A.

Clarus Ep. Conf. Namnetæ in Britannia Armorica (S.)

Ut Papebrochius, a Byeo num. 4 citatus, existimabat stari posse traditioni secundum quam S. Clarus circa annum centesimum venerit in Galliam; ita etiam pridem Henschenius eam non putavit plane rejiciendam, prout ex illis verbis Commentarii prævii de SS. Donatiano et Rogatiano [Tom. V Maji, pag. 279.] colligere est: Quibus temporibus octo primi episcopi dictæ Ecclesiæ (Nannetensi) præfuerint, non satis constat: putantur S. Clarus et Ennius primo Christi sæculo floruisse, et tertius S. Similianus sub Diocletiano. Fidem certo ibidem Christianam sub ethnicis imperatoribus fuisse plantatam, docemur ex martyrio SS. Donatiani et Rogatiani fratrum; quorum prior baptizatus fuerat, quod alteri non contigit ob Sacerdotis, forte Similiani, in persecutione fugitivi absentiam. Prævaluit tamen apud recentiores opinio, quæ nunc etiam in Officiis ecclesiasticis passim proponitur, S. Clari ætatem recentiorem esse; ac nonnullis quidem videtur is ipse esse sacerdos qui S. Donatianum baptizaverit et non multo post ad declinandam persecutionem ex civitate sua excesserit [D. L. Miorcec de Kerdanet, in nova editione operis Alberti Legrand, Vies des Saints de la Bretagne-Armorique, pag. 281, not. 2; De Garaby, Vies des Bienheureux et des Saints de Bretagne, St Brieuc, 1839, pag. 251; Guépin, Hist. de Nantes, 2e édit. pag. 9 et 10.] ; quem S. Similianum fuisse scribit Albertus Legrand [Pag. 281, 282, 308 et 309 novæ editionis.] . Verum Lobineau [Vies des Saints de Bretagne, nouv. édit., par M. l'Abbé Tresvaux, Paris, 1836, pag. 13 et seqq.] verisimilius autumat eo tempore quo laudati Sancti fratres martyrium subiere, nondum degisse apud Nannetes episcopum, sed simplicem presbyterum, illuc a S. Gatiano episcopo Turonensi missum; ita ut S. Clarus Roma ad eas Galliæ partes non ante venerit quam Constantius libertatem inibi fecerat Evangelii prædicandi. Quæ autem in hanc rem affert argumenta, ex eo fere desumpta quod S. Rogatianus ob sacerdotis absentiam caruerit Baptismi Sacramento, haud magnam vim habere fatebitur quisquis ob oculos habuerit antiquorum de Baptismo per episcopos administrando sententiam; ex qua nonnumquam accidit ut, absente episcopo, præsentibus licet presbyteris et diaconis, multi morerentur non baptizati [Cfr. Nardi, dei Parrochi, vol. I, cap. VI, pag. 119 et seqq.] . Accedit quod S. Donatianus Confirmationis quoque Sacramentum, utique ab episcopo, videatur accepisse; quod satis innuit hæc ipsius pro fratre ad Dominum Jesum Christum precatio [Acta SS. Maji, tom. V, pag. 281.] : Sit famulo tuo Rogatiano pura fides donum baptismatis; et si contigerit crastina die nos feriente gladio interire, sanguinis effusio fiat ei chrismatis Sacramentum. Secus enim eccur non dixisset: Sanguinis effusio fiat nobis chrismatis sacramentum? Itaque jam tunc episcopi præsentia gavisos fuisse fideles Nannetenses, non est cur negetur. At, inquit Lobineau [Loc. cit., pag. 15.] , si apud Nannetes tunc temporis episcopus aliquis erat, saltem indubitatum est hoc fortunium non nisi paulo ante illi civitati obtigisse; quandoquidem vix ulli fideles tunc ibi erant, clerus vero nullus. Sed numerum fidelium fuisse exiguum hic auctor gratis asserit; et cleri omnis defectum non aliunde deducit quam quod nemo S. Rogatianum baptizarit: quod argumentum iis quæ supra indicavimus, eliditur. Atque ex hactenus dictis lectores nostri satis intelligent nos non ita facile in eorum concedere sententiam, qui, ut Ecclesiæ Nannetensis, sic aliarum quoque per Gallias Ecclesiarum traditionem de missis ad se per duo prima sæcula episcopis tamquam fabulosum commentum explodunt: quamquam plures eorum regionarios potius episcopos quam certis civitatibus cathedrisque addictos fuisse arbitramur. Id tamen in hac annotatione latius non evolvemus, alibi forsitan in opere nostro, ubi res feret, hoc præstituri. Ad extremum addemus assequi nos non potuisse unde R. D. De Garaby acceperit, quod absque vade affirmat, S. Clarum obdormisse in Domino anno 309. Circa locum vero ubi Sanctus obiit, hæc describit verba Josephi Mahe canonici Venetensis: Videtur ante principatum Conani Meriadeci Veneticus ager pertinuisse ad diœcesim Nannetensem: unde explicatur quomodo S. Clarus mortuus sit Raguiniaci. Sumpta hæc esse putamus ex Tentamine de antiquitatibus Morbihanensibus [Essai sur les Antiquités du Morbihan.] , quod dictus Mahe Veneti anno 1825 in lucem emisit, sed a nobis visum non fuit.

NOTA 16 ad pag. 64, lit. B.

Clarus Ep. Conf. Namnetæ in Britannia Armorica (S.)

Quod ad diem festum S. Clari apud Nannetenses attinet, is quidem in Proprio Sanctorum diœcesis Nannetensis anno 1782 edito non amplius fixe est dies X Octobris, sed Dominica huic proximior, juxta Mandatum Ill. ac RR. Archiep. et Episc. Provinciæ Eccl. Turon. circa festa, 8 Maii 1780, ut in Calendario hujus Proprii dicitur. Ritus vero inibi assignatur duplex secundæ classis, idque sine octava; dum festum SS. Donatiani et Rogatiani, utpote primariorum civitatis ac diœceseos Patronorum, fixe diei XXIV Maji sub ritu duplici primæ classis cum octava addicitur. Cujusmodi distinctio pariter in Proprio Briocensi anni 1783 cernitur inter festos dies S. Brioci I Maji et S. Guillelmi Dominica proximiore diei XXIX Julii; quorum ille primus, hic secundus est Patronus. Hodie vero, suppressis per Concordatum anni 1801 plerisque festivitatibus extra Dominicas occurrentibus, alium morem circa Patro nos colendos in Gallia obtinere, notius est quam ut a nobis explicetur. De Andegavensi autem cultu recte contra Lobineau observat Byeus ex veteri Calendario (quod adhuc præ manibus habemus) S. Clari depositionem a monachis S. Albini celebratam fuisse X Octobris, quod quidem fiebat ritu annuali cum octava; item translationem SS. Albini et Clari XXV Octobris: sed addere potuisset die I Martii, ubi in eodem Calendario signatur Depositio Beatissimi Albini Ep. And. ac Patroni nostri atque translatio corporis ejusdem sub ritu annuali celebranda, etiam adjungi commemorationem translationis S. Clari Ep. Nan.; nec non in Litaniis abbatiæ S. Albini statim post sanctos Martyres primum S. Albinum, secundum S. Clarum fuisse nominatos. Porro circa translationem modo memoratam, de qua nihil Byeus retulit, juvat hic latina facere quæ ad vitam S. Clari ab Alberto Legrand conscriptam adjecit cl. Miorcec de Kerdanet [Op. cit., pag. 622, not. 1.] : Alia, inquit, SS. Albini et Clari translatio facta fuit Calendis Martii 1128 a Gerardo episcopo Engolismensi et S. Sedis in Gallia legato. Locata fuere ambo Sanctorum antistitum corpora ad latera majoris altaris ecclesiæ abbatialis, pari utrimque altitudine. Utrumque suam seorsum habebat capsam, quatuor circiter pedes longam, ex argento inaurato, eodem plane artificio eodemque ab artifice confectam. Magnis innitebantur columnis cupreis. Reædificato altari majori circa annum 1750, sese ex adverso respiciebant duo hæc reliquiaria, ex quibus illud S. Albini a latere evangelii, et illud S. Clari a latere epistolæ consistebat. Erat eadem in ecclesia sacellum Sancto Britonum Apostolo sacrum. Translationi anni 1128, quam ad eumdem annum, sed nominato solo S. Albino, annotavit auctor Chronici S. Albini Andegavensis [Apud Labbe, Nov. Biblioth. Tom. I, pag. 277.] , una cum Legato apostolico interfuisse Hildebertum Turonensem, Guidonem Cenomanensem, Ulgerium Andegavensem, Hamelinum Redonensem et Briccium Nannetensem episcopos, præsente quoque Fulcone comite cum filio suo Gaufrido, scribit Mabillonius in Annalibus Benedictinis [Lib. LXXV, num. 18, pag. 156 et 157.] .

NOTA 17 ad pag. 65, lit. C.

Clarus Ep. Conf. Namnetæ in Britannia Armorica (S.)

Animadvertit R. D. Tresvaux [Op. cit., tom. I, pag. 18, not. 1.] : Non attendens Lobineau vetus Breviarium Leonense non esse aliud quam Parisiense usibus illius ecclesiæ accommodatum, ibique inveniens officium alicujus S. Clari ad diem IV Novembris, de Sancto Nannetensi episcopo agi arbitratus est; huncque adeo confudit cum S. Claro presbytero ac Martyre in pago Vilcassino. In eumdem errorem labitur, quum allegat Litanias Sanctorum veteri Breviario Briocensi adjectas; ubi pariter pro primo Nannetensium antistite sumit Sanctum Martyrem homonymum. Titulus Martyris quoque datur S. Claro in Statutis ecclesiæ Tutelensis anni 1320, et simul dicitur corpus hujus Sancti Martyris ibi quiescere. In charta donationis quæ anno 900 eidem ecclesiæ, tunc monasticæ, facta fuit, asseritur in ea sepultos esse Sanctos Confessores Laudum et Clarum; anno vero 1486, die XIII Novembris, instituta ibi fuit confraternitas sub S. Clari honore ac nomine. At nusquam in hisce documentis dicitur Sanctum illum Clarum fuisse Nannetensem episcopum; dumque festum S. Clari apud Armoricanos agitur X Octobris et Andegavi I Octobris, antiqui libri ecclesiæ Tutelensis natali S. Clari assignant I Junii et translationi ejus XXVIII Maji. Attamen Baluzius in Tutelensi Historia eum qui ibi colitur Clarum primum Nannetensium episcopum esse contendit, cujus corpus Andegavo Tutelam fuerit translatum. Bollandiani, qui hanc quæstionem ad examen revocarunt tomo quinto Octobris, opinionem Baluzii habent ut parum admodum probabilem. Imo vero omni eam probabilitate carere existimamus, spectatis præsertim iis quæ in Nota superiore de conservato apud Andegavos S. Clari corpore in medium attulimus. Advertimus tamen Baluzium caput S. Clari cum aliquot ossibus patriæ suæ vindicare, non vero corpus, ut minus accurate scribit eruditus canonicus Parisiensis.

NOTA 18 ad pag. 66, lit. A.

Clarus Ep. Conf. Namnetæ in Britannia Armorica (S.)

Caput S. Clari in cathedrali basilica servari asserebat vetustius Proprium Nannetense, uti et Briocense anni 1783; sed in Nannetensi Proprio anni 1782 sola fere calvaria ibi esse dicitur. Atque id jam dixerat Albertus Legrand [Op. cit., pag. 622.] : In ecclesia cathedrali Nannetensi, inquiens, habetur calvaria S. Clari, capiti argenteo inclusa. Mirum vero est nihil meminisse Albertum, ut notat cl. Miorcec de Kerdanet [Ibid. not. 2.] , de Sancti annulo in eadem ecclesia servato, de quo antiqua lectio ait: Ad cujus annuli contactum multis sanitates conferuntur ægrotis; additque lectio Proprii Leonensis: Eo enim dono perpeti a Deo clarificatus promicat, ut qui divinæ veritatis lucerna, dum inter mortales ageret, a tenebris infidelitatis ereptas humanas mentes lumine divinæ agnitionis et gratiæ irradiavit, corporeos oculos caligine offusos gratæ lucis restauret aspectu. Quod autem scribit Saussayus in Appendice Martyrologii Gallicani [Pag. 1221.] : S. Clarus, cujus caput adservatur condigno cultu in sacello juxta parœcialem ecclesiam de Reguiny Venetensis diœcesis, ubi creditur Clarus esse Nannetensis, haud putamus veritati consonum: quandoquidem nullus alius nobis occurrit scriptor qui caput S. Clari Raguiniaci esse dicat; sed quædam, inquit Albertus Legrand [Loc. cit.] , in ecclesia parochiali Raguiniacensi habentur ejus reliquiæ, quarum attactu, uti et aquæ qua eæ lotæ fuerint, solamen quotidie accipiunt ægroti, speciatim ii qui male affectos habent oculos. Ex hisce et iis quæ paulo ante ex lectione Leonensi de annulo Sancti descripsimus, concludere licet S. Clarum ut specialem patronum contra oculorum morbos invocari; quod satis probabiliter ex ipso ejus nomine derivandum est: quemadmodum ad suum S. Clarum pluvioso tempore recurrere consueverunt Tutelenses, quia per eum, ut loquitur Bernardus Guidonis [Apud Labbe, Nov. Biblioth. Mss. tom. I, pag. 632.] , clara et serena tempora dantur [Cfr. Baluzii Dissertatio, pag. 8, 22 et 23.] ; ac S. Mommolenus, præpeditis linguis medebatur, ut apud nos in Commentario prævio ad Vitam ejus notatur [Tom. VII Octobris, pag. 979.] , orta hac in eum pietate ex analogia nominis ejus cum verbo theotisco mommelen (non mommolen, ut typotheta perperam posuit). Plura, si vacaret, ejusmodi rei specimina afferre possemus; quorum unum sit, quod socius hanc meam notam relegens mihi modo suggerit, fere simile praxi jam laudatæ Tutelensium, esse scilicet in Belgio ubi cereus in honorem S. Claræ virginis accendi soleat pro aeris serenitate lotricibus impetranda.

NOTA 19 ad pag. 87, lit. D.

Cerbonius Episc. Confes. Veronæ in Italia (S.)

Joannes Bapt. Biancolini in suis Notitiis ecclesiarum Veronensium statuit [Notizie stor. delle chiese di Verona. pag. 167.] S. Cerbonium medium fere inter Syagrium, ad quem S. Ambrosius epistolas binas, nempe 5 et 6, alias 46 et 47, direxit circa annum 380 [Ambros. Opp. t. V. col. 479, edit. Venet. 1781.] , et Servum Dei, qui anno 504 Concilio Romano sub Symmacho Papa subscripsit [Labbe, t. IV Conc., col. 1377.] . Etenim Syagrius ibidem notatur inter Veronenses antistites tamquam nonus, Cerbonius tertius decimus, Servus Dei vigesimus: proindeque Sanctus noster medio fere sæculo quinto Veronensem cathedram occuparit. Verum postea laudatus Biancolini recedere visus est a sua chronotaxi, quando septennio post editum supra laudatum volumen, eamdem duplici dissertatione retractavit. In eo scilicet opusculo ad trutinam revocat dissertationem Mauri Sartii, e congregatione Camaldulensi [Cfr. Ziegelbauer. Centifol. Camald. pag. 39.] , qui in monasterio suo Classensi prope Ravennam propius examinaverat casulam sive altaris pallam historiatam, quam in Indice Historiæ Ravennatensis verbo Diptycha jam indicaverat Joannes Bapt. de Rubeis [Grævii Antiq. Ital. Tom. VII, vol. I.] . In ea autem palla ex serico argenteo, verbis utor Joannis de Rubeis, contexta præter Angelos Michaelem et Gabrielem, binosque Martyres Veronenses Firmum et Rusticum, quorum Acta dedere majores nostri ad diem IX Augusti [Act. SS. t. II Aug. pag. 414.] , visuntur imagines et nomina triginta quinque episcoporum Veronensium, qui ante Caroli Magni tempora floruerunt: eorum enim recentissimus Sigibertus, ut constat ex charta ecclesiæ S. Mariæ in Solario [Biancol. Notiz. pag. 400.] , data die XV mensis Magii anno regni Ratchis primo, indictione duodecima, seu anno Christi 744, cathedram Veronensem tenebat. Inter hos porro 35 antistites nullus occurrit Cerbonius, atque istiusmodi silentium, si de integritate pallæ constaret, validissimum præberet argumentum contra existentiam S. Cerbonii Veronensis: quocirca sunt nonnulli critici, qui putant unum Cerbonium Populoniensem in duos divisum, erroremque derivant ex eo, quod pars Reliquiarum Populoniensis episcopi Veronam olim fuerit translata: sed utrinque conjecturæ conjecturis eliduntur. Id tamen fecit, ut Biancolini in supra laudata dissertatione, quum nesciret definire tempora tredecim episcoporum Veronensium, inter quos S. Cerbonius noster, eosdem ordine Alphabeti seriatim posuerit [Biancol. Vescovi di Verona. pag. 22.] . Hæc dicta sunto, ne nimium Ughello fidamus.

NOTA 20 ad pag. 89, lit. F.

Cerbonius Episc. Conf. in Ilva, Hetruriæ in mari Thyrreno insula (S.)

Theca reliquiaria, olim in Parisiensi ecclesia principe asservata, erat pyramis ex argento deaurato, ad cujus basim stabant duo Apostoli, fastigium vero imaginibus Christi e cruce pendentis, B. Mariæ Virginis et S. Joannis Apostoli ornabatur. Istæ Reliquiæ in altari maximo exponebantur sub Sacro conventuali in hac festivitate, seu XVII Octobris. Quo die Parisienses canonici, depositis indumentis æstivis, habitum hyemalem induebant [Descript. de l'Égl. de Paris. pag. 276 et 431.] .

NOTA 21 ad pag. 101, lit. A.

Cerbonius Episc. Conf. in Ilva, Hetruriæ in mari Thyrreno insula (S.)

In agro Populoniensi est rivulus nomine Cornia, qui in mare Tyrrhenum e regione Ilvæ insulæ influit, ad cujus ostium est locus hodie Torre di Sale Turris Salis appellatus, qui apte Salinolas exprimit. ut videre est in Atlante Europæo, mappa 77, quam edidit cl. Philippus Vander Maelen, de re geographica optime meritus. Pari ratione quod infra scribitur annot. e, ignota esse Montis Gaudii et Prati Neronis nomina, accuratum non est. Nam quoad Montem Gaudii attinet, ille etiam Mons Malus vocatus fuit, ut probat Vita Paschalis II a Card. de Aragonia conscripta [Muratori, Script. rer. Ital. t. III, col. 361.] , in qua legitur Papa imperatori Henrico V obviam misisse in Montem Gaudii, qui et Mons Malus dicitur, viros primarios: hodie Mons Marii, Monte Mario appellatur [Severano, Mem. delle VII chiese, pag. 182.] , et in conspectu Urbis extenditur, quod apprime narrationi nostræ convenit. Similiter Prati Neronis exstat memoria in pratis jacentibus, ut ait Alexander Donatus in Roma Veteri et Nova [Græv. Thes. Antiq. Rom. t. III, pag. 721.] , inter molem Adriani et Pontem Milvium, adeoque non longe a monte Vaticano, ubi Vigilius Papa degebat.

NOTA 22 ad pag. 104, lit. B.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Ad antiquum S. Paulini cultum illud etiam spectare videtur quod ecclesia Lincolniensis, quam ipse ædificaverat, nomine ipsius, adjuncto Sancti titulo, insignita fuit usque ad tempus quo Normanniæ duces regium Angliæ solium occuparunt; ut testatur Radulphus de Diceto, de S. Honorio Cantuariensi archiepiscopo in hunc modum loqui ordiens [Hist. de archiep. Cantuar. apud Wharton, Angliæ Sacræ part. II, pag, 679.] : Honorius consecratus est a Paulino Eboracensi archiepiscopo in urbe Lincolniæ in ecclesia quæ modo dicitur S. Pauli, sed temporibus Anglorum dicebatur S. Paulini. In Roffensi vero ecclesia, postquam sub Gundulpho episcopo sæculo XI a monachis teneri cœperat, splendidum evasisse Sancti antistitis cultum, vel inde patet quod, ut antiquæ chartæ in novo Monastico Anglicano adductæ perhibent [Monast. Anglic. tom. I, pag. 169. London, 1817.] , rex Henricus hujus nominis primus concessit monachis unam feriam omni anno celebrandam duobus diebus integris in civitate Rovecestra, id est, ipsa die festivitatis sancti Paulini et priori die ante festivitatem, et totum theloneum quod inde eveniet quietum cum omnibus consuetudinibus feriæ tam extra civitatem quam infra; quam concessionem Henricus II in charta confirmatoria donationum ejusdem ecclesiæ his verbis commemorat [Ibid. pag. 177.] : Totum thelonium duorum dierum planarie nundinarum festivitatis S. Paulini, cujus corpus in eadem ecclesia S. Andreæ quiescit; quæ eis dedit et confirmavit Henricus rex avus meus. Circa recentiorem vero S. Paulini cultum, de quo nihil dixit Fonsonus, notari potest ad calcem Breviarii monastici quod Campidoni sæpius prodiit, et cujus editiones duas annorum 1685 et 1707 præ manibus habemus, Officium Sancti hujus ritu semiduplici reperiri inter Officia propria Ordinis S. Benedicti recitanda ab aliquibus Benedictinorum Congregationibus. Hodie vero in toto Angliæ regno Officium cum Missa de S. Paulino ritu duplici recitatur ad diem X Octobris ab utroque clero sæculari et regulari.

NOTA 23 ad pag. 104, lit. D.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Inter recentiores scriptores qui in Actis S. Paulini elucidandis cum laude versati sunt, nominandus etiam est Albanus Butler, orbi catholico notissimus; neque prætereunda Vita S. Paulini quæ edita fuit anno 1844 inter Vitas Sanctorum Angliæ [Lives of the English Saints, n° VI. London, 1844.] concinnatas a viris doctis illius nationis in sanctam Ecclesiam catholicam propensis, cujus in gremium non pauci ex iis se postmodum præclaro exemplo receperunt. Ad rem nostram præterea faciunt annotationes quas ad versionem anglicam Historiæ ecclesiasticæ Ven. Bedæ, factam anno 1723 a Joanne Stevens, sed a se emendatam et iteratis curis editam, adjecit J. A. Giles, collegii Corporis Christi Oxonii olim socius [The ven. Bedes ecclesiastical history of England, etc. London, 1849.] , qui non ita pridem novam quoque omnium Bedæ Operum latinam editionem in lucem emiserat.

NOTA 24 ad pag, 106. lit. B.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Aliquæ partes hujus fabricæ, inquit laudatus Giles [Op. cit. pag. 97.] , repertæ fuere sub choro hodiernæ cathedralis ecclesiæ Eboracensis, quando hanc instaurari necesse fuit propter incendium stolida mente inibi excitatum a Jonathane Martin. In primo fasciculo Historiæ ædificii metropolitanæ ecclesiæ Eboracensis, auctore Brown [Brown's History of the edifice of the metropolitan church of S. Peter, York.] , videre est ichnographiam templi a S. Paulino extructi; ubi indicatur et locus quem probabiliter occupavit baptisterium ligneum, quo loco etiamnum superest aquæ fons.

NOTA 25 ad pag. 106, lit. D.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Duisburgi quoque, vulgo Dewsborough, ad Calderum fluvium in occidentali parte comitatus Eboracensis testatur Camdenus [Britanniæ, tom. III, pag. 5 versionis Richardi Gough.] olim crucem extitisse cum hac inscriptione: Paulinus hic baptizavit et celebravit.

NOTA 26 ad pag. 107, lit. E.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Addi potest, quod Fonsonum fugit, S. Paulinum, posteaquam Roffensem ecclesiam administrandam suscepisset, Glastoniam aliquando venisse et ædem sacram illic reparasse, ut tradunt citatæ ab Alfordo [Annal. Eccles. Anglo-Saxon. ad an. 631, tom. II, pag. 232.] Antiquitates illius loci, dum ita ferunt [Antiq. Glast. fol. 41.] : Anno gratiæ 625 S. Paulinus Roffensis præsul, ante archiepiscopus Eboracensis, tertius a Justo, quem consecravit S. Augustinus, venit Glastoniam; ubi non modice tempus perendinans, muros vetustæ ecclesiæ ligneo tabulatu construi fecit, et extra a summo usque deorsum in terram plumbo cooperiri. Et sic illud sanctum oratorium in eadem factura usque ad combustionem ejusdem ecclesiæ perduravit. Egit nimirum prædicabilis viri solertia ut nihil decederet sanctitati et plurimum accederet ornatui. Ad quæ animadvertit Alfordus: Non placent omnia quæ hic dicuntur: in anno sine dubio peccatum est; nam sexcentesimo vigesimo quinto consecratus fuit Paulinus Eboracensis, non Roffensis episcopus. Et eo anno e Cantio Eboracum cum Ethilburga discessit, nec potuit Glastoniam divertere aut moras ibi nectere, qui reginam comitabatur, magnis votis ab Edwino expetitam. Sed bene potuit ex Eboracensi provincia redux et Roffensis antistes vel hoc vel sequenti anno Glastoniam invisere, omni ævo sanctitatis sanctuarium. Quare legerem potius in illius loci Antiquitatibus: “Anno gratiæ 635 Paulinus Roffensis” etc. Tunc enim potuit, “non modicum tempus ibi perendinans”, muros vetustæ ecclesiæ ligneo tabulatu construere. Nam prius muros e virgis fuisse contextos “asserit majorum traditio”, inquit Malmesberiensis [Malmesb. apud Usser., fol. 1055.] . Et revera lignei muri manserunt usque ad celeberrimæ ecclesiæ combustionem, hoc est, usque ad Henrici regis tempora eo nomine primi. Nam Inas rex anno 704 ecclesiam illam intellexit, quum privilegio subscribens dixit: “Actum publice et confirmatum in lignea basilica, anno Domini 704.” Et iterum Canuti regis tempore simile privilegium scribitur, atque ita subscribitur: “Scripta est ejus privilegii donatio et promulgata in lignea basilica, sub præsentia regis Cnutonis, anno ab Incarnatione Dominica millesimo trigesimo secundo.” Quæ omnia in Glastoniensi ecclesia scripta esse, quam Paulinus construxit, dicam infra suis locis. Duo hæc privilegia legere est apud eumdem Alfordum ad citatos annos [Tom. II, pag. 445 et 446; tom. III, pag. 503.] , et in novo Monastico Anglicano [Tom. I, pag. 25 et 44.] , in quo insuper refertur diploma [Ibid. pag. 42.] quod anno 745 Cudredus rex propriæ manus munificentia altario sacro commendavit in lignea basilica, qua fratres abbatis Hengisili sarcofagum sortiuntur. Quod autem novum Monasticum Anglicanum [Ibid. pag. 2.] ex Collinsono [Collinson's Somerset, vol. II, pag. 241.] perhibet S. Paulinum Glastoniæ demoratum fuisse circa annum 630, eoque adeo tempore quo Eboracensem adhuc occupabat sedem, minus equidem probabile existimo propter satis magnam distantiam quæ est Eboracum inter et Glastoniam; dum e contrario celebre hoc monasterium a Roffensi civitate non ita procul abest: quo accedit quod in adductis ab Alfordo verbis S. Paulinus dicitur Roffensis præsul, ante archiepiscopus Eboracensis. Quare Alfordi conjecturam, annum nempe 635 ibi esse legendum, admittere malim; quam approbasse etiam videtur recens Vitæ S. Paulini scriptor Anglus, dum ait [Lives of the English Saints, n° VI, pag. 17.] : Non videtur Roffæ semper constitisse; sed forsitan aliis quoque in partibus, tanquam spiritualis aliquis vicarius, curam episcopalem exercuerit. Apparet quippe eum non exiguum tempus Glastoniæ transegisse; ubi cratitios veteris ecclesiæ parietes dejiciendos, novosque ex solidis tabulatis plumbo contectis extruendos curavit. Scriptoribus hactenus allegatis circa commorationem S. Paulini Glastoniæ consentit Richardus Gough [Ad Camdeni Britanniam, tom. I, pag. 58, not. x.] , citans Malmesburiensem et Historiam Glastoniensem, sed tempus hujus commorationis indeterminata tantum locutione designans.

NOTA 27 ad pag. 107, lit. F.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Sequens epitaphium, priori S. Paulini sepulcro inscriptum, ex Joanne Weever [Ancient funerall monuments, etc. London, 1631. pag. 310.] exhibet novum Monasticum Anglicanum [Tom. I, pag. 154.] :

Siste gradum, clama, qui perlegis hoc epigramma,
Paulinum plora, quem subtraxit brevis hora
Nobis per funus: de præsulibus fuit unus,
Prudens, veridicus, constans, et firmus amicus;
Anni sunt rati Domini super astra regentis
Quadraginta dati quatuor cum sex quoque centis.

De scrinio autem cui reliquiæ ejusdem Sancti intra novam ecclesiam Roffensem, curantibus B. Lanfranco Cantuariensi et Gundulpho Roffensi antistitibus, sæculo undecimo fuerunt honorifice inclusæ, en quid referat Edmundus de Hadenham, enarrans lites inter Gilbertum de Glanvilla episcopum et monachos Roffenses ineunte sæculo decimo tertio exortas [Annal. Eccl. Roff. ad an. 1214, apud Whartonum, Angl. Sacr. part. 1, pag. 346.] : Hoc tempore magna fuit perturbatio in Ecclesia Roffensi; cujus occasione prior et conventus multa bona, una cum argento quo Lanfrancus feretrum S. Paulini decoraverat, in placito inter eos et episcopum vendiderunt. Quæ jactura num subsecutis temporibus fuerit aliquando reparata, certo assequi non potuimus. Sæculo vero decimo sexto inter luctuosas Ecclesiæ Anglicanæ perturbationes lipsana S. Paulini aut destructa aut saltem ex æde Roffensi sublata fuisse, ex eo conjicimus quod Richardus Gough [Ad Camdeni Britanniam, tom. I, pag. 232.] , dum funebria septem catholicorum episcoporum monumenta inibi etiamnum extantia enumerat, de illo S. Paulini omnino silet.

NOTA 28 ad pag. 110, lit. B.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Llmingense cœnobium (de quo in annotato d) ab Ethelburga S. Edwini vidua anno 633 conditum in honorem B. V. Mariæ et S. Mildredæ, initio a monialibus, postmodum vero a monachis habitatum, demum circa sæculum undecimum a Danis subversum fuit; ex quo tempore possessiones ejusdem ad Cantuariensem ecclesiam Christi pertinere cœperunt [Cfr. Gough, ad Camdeni Britanniam, tom. I, pag. 248; et nov. Monast. Anglic., tom. I, pag. 452.] .

Villa regalis, quam juxta Doroventionem (de quo hic annot. k) sitam fuisse docet Beda, videtur, inquit Giles [Op. cit. pag. 84.] , non procul a Romano oppido Derventione abfuisse, prope Stanford-Bridge, septem octove ab Eboraco milliaribus. Nunc vicus est Alby dictus, id est, vetus habitaculum, juxta quem rudera antiqui castelli etiamnum conspiciuntur. Eumdem vicum Auldby appellari ait Camdenus [Op. cit. tom. III, pag. 13.] , qua scriptione clarius patet nominis etymon.

Amnis Idle, quem reperiri a se non potuisse Fonsonus (annot. o) profitetur, nomen suum tribuit vico Idleton, alluensque East-Redfort aliaque loca comitatus Nottinghamensis, se tandem in Trent fluvium projicit [Cfr. Camden et Gough, tom. II, pag. 284 et 292.] .

NOTA 29 ad pag. 111, lit. B.

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Scribendum non erat Godmundin Gahan, sed Godmundingaham sive Godmundingham, quod nomen ex compositione sua locum protectionis divinæ significat, hodie vero Godmanham vel Goodmanham dicitur, in orientali parte agri Eboracensis (anglice Harthill Wapentake, East Riding of York); uti videre est apud Alfordum [Ad an. 626, num. 16, tom. II, pag. 220.] , Camdenum [Op. cit. tom. III, pag. 14 et 70.] ac Giles [Op. cit. pag. 96.] , qui refert etiam illa verba Stukeley: Paulinus Apostolus ædificavit templum parochiale Godmundham, ubi extat fons in quo is sacerdotem idolorum Coifi baptizavit.

De castro quod lingua Anglorum Tiovulfingacestir vocatum fuisse Beda (num. 22) testatur, nihil annotavit Fonsonus. Camdenus eodem loco situm fuisse conjicit [Op. cit. tom. II, pag. 284.] ubi nunc est oppidum Southwell; quum vetus traditio sit, uti refert etiam Tannerus [Notit. Monast., pag. 399 apud Gough, tom. cit, pag. 289, et nov. Monast. Anglic. tom. VI, pag. 1312.] , ecclesiam collegiatam hujus oppidi in honorem B. Mariæ Virginis a S. Paulino extructam esse; atque exinde patrocinium ejusdem ecclesiæ fuisse penes archiepiscopos Eboracenses, qui insigne ibidem palatium habuere. Porro, ut animadvertit Alfordus [Ad an. 628, num. 3, tom. II, pag. 222.] , male conjectavit Joannes Spedus structam ibi a Paulino ecclesiam circa annum Domini 635. Ille enim tunc in Cantio profugus, non in Northumbria aut Coritanis erat.

Restat ut ad ipsas quoque Fonsoni Annotationes aliqua adjungamus. Ac primum quidem circa Caturactonium sive Catarractonem advertit Gough [Ad Camdeni Britanniam, tom. III, pag. 24. not. i et k.] Anglo-Saxonicum hujus loci nomen esse Getriht vel Getereht tune, quasi latine dixeris Cataractam vicum aut oppidum: quippe vetus tune idem erat quod Anglis hodie est town. Unde perperam, transpositis vocibus, Camdenus legit vicum juxta Cataractam, ubi Beda scripsit juxta vicum Cataractam; quod confirmatur ex alio Historiæ ecclesiasticæ loco, ubi de vico Cataractone Beda iterum loquitur [Lib. III, cap. XIV, tom. II Operum, pag. 310, ed. Giles.] . Viculi nunc superstitis, quem Giles Catterick hodie nominari ac versus septentrionem agri Eboracensis (in Gilling-East Wapentake, North Riding of York) jacere docet [Op. cit., pag. 98.] , descriptionem dat Camdenus [Op. cit., tom. III, pag. 24 et 25.] , illud præ cæteris notans, militarem Romanorum viam, transmisso fluvio Swala, illic in duas abire.

De Campo-Dono varii varia opinantur, neque hoc nomen uno modo omnes apud Bedam legunt. Camdenus [Ibid. pag. 4 et 5.] Cambodunum intelligit, quod in Antonini Itinere Britanniarum memoratur; aitque hoc nomen apud Ptolemæum perperam vocari Camulodunum, a Beda vero scribi Campo-dunum (quod latine Collem campi aut Collem castrorum vertere possis, Anglis hodiernis Castle-Hill): hunc autem locum esse haud procul a Caldero amne, juxta viculum nunc Almondbury vel Almonbury dictum, corrupto nomine pro Albanbury, eo quod S. Paulinus illic basilicam Deo in S. Albani honorem dedicaverit. Cui Camdeni sententiæ subscribit recens S. Paulini biographus Anglus [Lives of the English Saints, n° VI, pag. 11.] , eamque communiter recipi Butlerus affirmat [Lives of the Fathers, etc., tom. X, pag. 217, ed. Lond., 1814.] . Verum Watsonus [Apud Gough, op. cit., tom. III, pag. 36 et 38.] , observans loci a Beda designati nomen ab Alfredo rege in Historiæ ecclesiasticæ paraphrasi anglosaxonica reddi per Donafelda (feld autem, hodie field, significat campum), ac si reipsa Beda scripserit disjunctis vocibus campo Dono, ut in nonnullis editionibus legitur, contendit eum fuisse locum ubi nunc est oppidum Doncaster, tum propter nominum analogiam, tum etiam quod non longe inde distat Heathfeld sive Hatfield, ubi S. Edwinus rex anno 633 mortem in prælio oppetiit: quare a campo Dono prorsus distinguit Cambodunum, quod Horsleyus inter Greetland et Stainland collocat, Watsonus vero ipse in Slack prope Stainland. Videtur tamen opinioni Watsoni objici posse nomen saxonicum oppidi Doncaster fuisse, ut Camdenus perhibet [Tom. cit., pag. 3.] , Donacester, deductum ab amne Don seu Dane, addita voce cester ex latina castrum. Demum a Camdeno ac Watsono dissentiens Gale, ut Butler [Loc. cit.] et Giles [Loc. cit.] annotant, autumat Donafelda esse Tanfield prope Ripon in comitatu item Eboracensi situm.

Præterea observat Giles monasterium in silva Elmete probabiliter extitisse ubi nunc est Berwick-in-Elmett (in Skyrack Wapentake, West Riding of York), locus olim castro regum Nordhumbrorum insignitus [Cfr. Camden, tom. cit., pag. 6; Gough, ibid. pag. 45; Nov. Monast. Anglic. tom. VI, pag. 1626.] ; item civitatem Dunwich agri Suffolciensis, vix non totam aquis marinis absumptam, jam dudum sede episcopali caruisse [Cfr. Camden et Gough, op. cit., tom. II, pag. 76, 87 et 88; Nov. Monast. Anglic., tom. III, pag. 404.] , at superesse tamen memoriam S. Felicis episcopi in nomine Felixtow, quo gaudet vicus in ora maritima Suffolciæ situs: addere potuisset Flixton sive Felixton aliaque loca a S. Felice, ut adstruit Camdenus [Tom. cit., pag. 77.] , denominata.

NOTA 30 ad pag. 113, lit. B

Paulinus Archiepisc. Eboracensis Conf. in Anglia (S.)

Quæ de voce Tufa a scriptoribus variis disputata fuere [Cfr. Alfordus, ad an. 629, num. 4 et 5, tom II, pag. 224, citatus in Act. SS. Octobris, tom. VI, pag. 118; Du Cange, Glossar. Græc. voce τοῦφα, et Glossar. Lat. voce Tufa.] , superfluum putamus ea in medium hoc loco adducere; quum res confici satis videatur illo Joannis Lydi, quod et in correcto nuper et aucto Facciolati Lexico allegatur [Lex. Facciolati, edit. Schneeberg, 1831. voce Tufa.] , testimonio, cujus en latinam interpretationem [J. Lydus, de Magistrat. P. R., lib. I, cap. VIII, pag. 127, in Corp. Script. Hist. Byzant., Bonnæ, 1837.] : Thuscis vero et Sabinis a Prisco Tarquinio rege postea bello devictis, additæ sunt regiæ potestatis insignibus lanciæ longiores, numero pariter duodecim, spiculis carentes et promissis jubis (ᾐωρημένας λοφιάς vocat Lydus) ornatæ, quas Romani jubas, Barbari autem nonnihil corrupta voce tufas vocant.

NOTA 31 ad pag. 114. lit. C.

Teclechildis seu Telechildis V., prima abbatissa Jotrensis in Gallia (S.)

Jotrense monasterium, sicut reliqua corpora ecclesiastica et laica, decreto comitiorum nationalium Galliæ, dato V aprilis 1792, suppressum, postmodum subhastationi objectum fuit. Hodie ecclesia abbatialis et major ædificiorum pars destructa fuerunt, solum remanente domo abbatissæ in privatas ædes conversa [Pascal. Hist. topogr. et polit. du départ. de Seine-et-Marne. t. I, pag. 520.] . Non videtur tamen impiorum furor attigisse Reliquias S. Theodechildis, in crypta, sita in cœmeterio ecclesiæ parochialis hodiernæ, ab antiquo tumulatas. Nam in Lexico topographico, anno 1821 edito, hæc leguntur latine reddita [Oubliette. Dict. topogr. du départ. de Seine-et-Marne. V°. Jouarre.] : In antiquo cœmeterio parochiæ Jotrensis est sacellum, in quo plura sunt sepulchra antiquarum abbatissarum, præcipue S. Theodechildis et S. Ozannæ, reginæ Scotiæ. Quotannis feria III Pentecostes fit solemnis supplicatio cum Reliquiis Sanctorum, per incolas servatis: qua occasione celebrantur nundinæ frequentissimæ, quum numerus præsentium ad decem millia capitum ascendat: ab immemoriali tempore semper eadem est populi frequentia. Hactenus lexicum, a nobis citatum. Cryptæ ichnographiam exhibet Castellanus in suo Martyrologio universali [Martyrol. univ. pag. 761.] . Ex Kalendario cleri gallicani anni 1851 discimus virgines sacras Ordinis S. Benedicti jure postliminii Jotrum rediisse [Almanach du Clergé de France. 1851, pag. 370.] : utinam vestigiis Sanctarum indigetum ita insistant, ut bonum Christi odorem ubique spargant!

NOTA 32 ad pag. 124, lit. A.

Tancha V. M. in diœcesi Tricassina in Campania Galliæ (S.)

Docte et compendiose agit de cephalophorum familia collega noster, Victor De Buck, ad diem XVI Octobris in Commentario prævio Vitæ S. Bononiæ num. 9 [Act. SS. tom. VII Octob. pag. 819.] . Atque licet animadvertere S. Tanchæ palæstram ad eum Galliæ tractum pertinere, ubi frequentiora de cephalophoris narrantur prodigia.

NOTA 33 ad pag. 125, lit. C.

Nuncius Conf. in comitatu Namurcensi (S.)

Interrogati parochi hodierni Gemblacensis et Walciodorensis de statu Reliquiarum S. Nuncii, responderunt nihil hodiedum superesse authenticum. Et quidem R. D. Lebrun, Decanus parochus Gemblacensis, litteris datis XII aprilis 1851 rescribit in Gemblacensi ecclesia non alias Reliquias authenticas superesse, præter sacra lipsana S. Cæciliæ: porro asservari quidem istic Reliquias, sed non satis legitimas; quapropter in collecta festiva SS. Patronorum additur, quorum corpora et reliquiæ in hoc loco continentur. Cæterum Reliquiarum S. Nuncii nemo umquam mentionem facit. Quoad vero ecclesiam Walciodorensem attinet, respondit R. D. Dufour, parochus in Flavion, die XXI Maji 1851, se adivisse Walciodorum, illicque in tabulato ecclesiæ reperisse cistam veterem, ossibus plenam, quibus tamen qualiscumque sinceritatis nota deerat; unum superesse dentem S. Forannani, cujus Acta a majoribus data sunt sub die XXX Aprilis [Act. SS. tom. III April. pag. 814.] ; adeoque et istic perdita esse ossa S. Nuncii; nam presbyter quidam, istius olim monasterii religiosus, testatur sanctorum Reliquias, regnante impia turba circa finem sæculi proxime elapsi, dispersa et conculcata fuisse in pavimento ecclesiæ, et postea ab incolis collecta. Tandem S. Nuncius nullo amplius cultu gaudet in Namurcensi diœcesi, ut patet ex Proprio, edito juxta decretum hodierni antistitis, datum XX Februarii 1841.

NOTA 34 ad pag. 133, lit. F.

Venantius Eremita, pro Martyre cultus, in Artesia Belgii provincia (S.)

Quod præsentem statum Corporis et Reliquiarum S. Venantii attinet, interrogatus a nobis R. D. Fenet, hodiernus oppidi parochus, rescripsit litteris XVI decembris 1851, nihil detrimenti aut mutationis accepisse corpus Sancti ex impietate, circa finem sæculi XVIII dominante. Verum si hactenus res salvæ sunt, major habetur difficultas, ex eo quod omnino incertam habeant Venantiopolitani possessionem Sancti sui patroni. Nempe, ut refert laudatus D. Fenet, et habetur in Breviario Audomaripolitano anni 1785, ad diem XI Octobris, Anno millesimo septingentesimo quinquagesimo sexto, diruta capella, quæ in medio fori a longo jam tempore exstructa erat, corpus illius (Venantii) sub altare repertum fuisse creditur, capite ad meridiem, pedibus ad septentrionem versis; indeque ad ecclesiam parochialem, suo insignitam patrocinio et nomine, translatum, ubi cum honore debito asservatur. Ast, ut scribit laudatus parochus, istiusmodi translationis aut factæ dein visitationis nullum exsistit instrumentum qualecumque; quin et prædecessor hodierni parochi, nonagenario major vita functus, numquam aliquid de corpore S. Venantii rescivit. Quocirca, aut corpus, anno 1756 inventum, episcopo Audomaropolitano, tamquam verum corpus S. Venantii, probatum non fuit, et tunc ejusdem auctoritate decenter quidem, sed non splendide in parochiali compositum fuit: aut si fuerit probatum, tunc obrutum fuit ruina ecclesiæ, anno 1808 collapsæ, et sub ruderibus adhuc delitescit. Priori sententiæ favent verba citati Breviarii, scilicet corpus sub altari repertum, credi esse S. Venantii; posteriori vero alia verba, nempe cum debito honore asservari, quod de falsis aut dubiis Reliquiis non facile diceretur. Cæterum sæpedictus parochus epistolam suam concludit fatendo et incertum esse utrum Venantiopolitani corpus patroni sui adhucdum possideant, et hodie nullatenus sciri, si quidem in oppido requiescat, ubi ad hunc usque diem delitescat.

NOTA 35 ad pag. 135, lit. C.

Joannes Conf. Ordinis Canonicorum Regularium in diœcesi Eboracensi in Anglia (S.)

Novum Monasticon Anglicanum [Tom. VI, pag. 284 et seqq.] tabulam exhibet qua pars hodie superstes ecclesiæ prioratus Bridlingtoniensis representatur, chartasque novemdecim ad eumdem prioratum spectantes producit. De eodem aliqua notavit, qui Camdeni Britanniam anglice vertit et auxit, Richardus Gough [Tom. III, pag. 77.] ; quum Camdenus nil nisi nomen oppidi Bridlingtoniæ protulisset, adjecto indecoro in S. Joannem scommate [Ibid. pag. 15.] .

NOTA 36 ad pag. 136, lit. A.

Joannes Conf. Ordinis Canonicorum Regularium in diœcesi Eboracensi in Anglia (S.)

Annus 1366, quo S. Joannem obiisse scribit auctor Florarii a Fonsono allegati, is ipse annus est quo Sanctus, die XIII Julii, Præpositum cœnobii Bridlingtoniensis agere cœpit, uti videre est in catalogo Præpositorum, qui extat in novo Monastico Anglicano [Loc. cit.] . Nomini autem successoris ejus Guilielmi de Newbold, adscribitur XX Novembris 1379.

Porro inter fastos sacros quibus S. Joannis annua memoria inserta legitur, mirum est omissum fuisse a Fonsono Martyrologium Sanctorum pro Canonicis Regularibus, quod cum pluribus aliis religiosorum Ordinum Martyrologiis extat ad calcem editionis Martyrologii Romani a Benedicto XIV summo Pontifice auctæ et castigatæ. In eo quippe sequens Sancto texitur elogium: In monasterio Bridlingtoniensi Sancti Joannis, confessoris, inter clericos regulares admirandæ virtutis viri, atque in ejusdem monasterii præfectura vigilantia ac mansuetudine celebris.

NOTA 37 ad pag. 137, lit. C.

Joannes Conf. Ordinis Canonicorum Regularium in diœcesi Eboracensi in Anglia (S.)

Commentario Fonsom hæc ex Tannero [Biblioth. Britannico-Hibernica, pag. 125.] de S. Joannis scriptis adjicere visum est, notatu non indigna: Scripsit Carmina vaticinalia, lib. III. Lib. I continet 7 capita, II 10, III 12 “Febribus infectus requies.” Ms. bibl. Bodl. Digby 89 cum comment. Johannis Erghom. Et Ms. Digby 186 cum glossa. Erghom ita de his carminibus inquit: “Prima distinctio continet accidentia Angliæ a principio hujus Prophetiæ pro tempore regis Edwardi de Carnarvon usque ad præparationem belli de Crecy commissi A. C. MCCCXLVI. Secunda distinctio continet accidentia Angliæ ab A. C. MCCCXLVI per XVI annos usque ad finem prophetiæ” (sc. circa A. MCCCCV.)… Alios versus vaticinales, lib. I. “Taurus cornutus ex primo.” Ms. bibl. Bodl. NE. E II 17 f. 21. Meminit quorumdam Carminum vaticin. Br. Twyn. Pr. “Beware of the flesh; flee.” Homelias, lib. I. Super Psalterium, cum Canticis, Symbolo Athanasii et Oratione Dominica. Ms. olim in bibl. monast. Sion. An autem nostri Johannis fuerit, an alius, non constat.

NOTA 38 ad pag. 143, lit. F.

Joannes Conf. Ordinis Canonicorum Regularium in diœcesi Eboracensi in Anglia (S.)

Hertylpole est oppidum maritimum, hodie Hartlepool dictum; videturque esse locus ubi olim fuit monasterium quod, teste Beda [Hist. eccl. lib. III, cap. XXIV, tom. II Operum, pag. 356, ed. Giles.] , nuncupatur Heruteu, id est, insula cervi: quod videlicet monasterium factum erat, ut idem Sanctus historiographus refert [Ibid. lib. IV, cap. XXIII, tom. III Op. pag. 102.] , a religiosa Christi famula Heru, quæ prima feminarum fertur in provincia Northamhumbrorum propositum vestemque sanctimonialis habitus, consecrante Aidano episcopo, suscepisse [Cfr. Camden. Britannia. t. III, p. 104; Giles, Bede's ecclesiastical history, in not. ad pag. 151 et 212.] .

NOTA 39 ad pag. 152, lit. E.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Diffitendum sane haud fuerit multa esse quæ in Vita Roderici Borgiæ, qui ab anno 1492 ad annum usque 1503 sub Alexandri VI nomine Cathedram Petri obtinuit, merito reprehendantur. Animadverti tamen debet hæc nimis fuisse a malevolis scriptoribus exaggerata, quos mira facilitate ac nescio qua credulitate secuti fuere auctores posteriorum temporum, non dico hæretici solum, quod nemo mirabitur, sed catholici etiam, vel inter ipsos qui de Historia ecclesiastica scripserunt. Huic rei occurrendum ratus presbyter aliquis Societatis Jesu egregie eruditus, ante aliquot annos nonnulla congessit quæ ad calumnias plurimas ab Alexandri VI memoria abstergendas spectarent; sed nuper scripsit nobis, quod dolendum est, chartas quibus sua de his inventa et excogitata consignaverat, inter itinera, ad quæ adactus fuit per nuperas Societatis in Italia calamitates, a se fuisse amissas: quæ utinam aliquando reperiantur ac luce etiam publica donentur. Interim lectores nostros remittimus ad Historiam Leonis X conscriptam gallice a nuper defuncto Audin, cui jam laudatus nostræ Societatis sacerdos præcipua ad Alexandri VI famam vindicandam argumenta anno 1842 suggessit [Hist. de Léon X, t. I, cap. VI, p. 109 et seqq., cap. XI, p. 203 et seqq. edit. Lovan. 1846.] . Consuli quoque potest Dissertatio de charactere Lucretiæ Borgiæ, quam Vitæ item Leonis X a se conscriptæ adjunxit Roscoe Anglus, et cujus summam suæ Historiæ ecclesiasticæ inseruit D. Rohrbacher [Hist. univ. de l'Église cathol., tom. XXII, livre LXXXIII, § 4. p. 291 – 293, edit. Leod. 1847.] .

NOTA 40 ad pag. 156, lit. F.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Originem tumultuationis et calamitatis Valentinæ refert Jos. Emmanuel Minana in continuatione Historiæ Hispanicæ Joannis Marianæ lib. I. cap. V. Nempe Valentini nobiles, nisi rex Carolus adesset coram, conventumque gentis haberet, in ejus verba se juraturos negabant. Nec Adrianus Belga, postea summus Pontifex sub nomine Adriani VI, ast qui tunc summa cum potestate universis Hispaniis præerat, quum ut procerum flecteret animos, Valentiam profectus fuisset, quidquam profecit. Nobilibus itaque infensus, plebi data a rege gestandi arma impunitatem confirmavit, seque centuriandi adversus Mauros, quotidianos hostes: quod, ait historicus, magnæ cladis initium fuit. Pergit deinde historicus narrare rebellionem Valentinam: Jacta, inquit, superiore anno (1520) nefariæ seditionis semina pullulabant in magnum malorum proventum. Eruperat in nobiles vetus plebis odium, potius quam in principem contumacia, atque eo processerat, ut non iniretur ratio discordiæ mitigandæ… Urbanorum artificum octo millia sub signis erant, facta a principe potestate se, ut diximus, centuriandi, præpostero sane consilio et reipublicæ noxio. Creaverant sui corporis XIII viros… Institutam hæteriam, quam Germaniam appellabant, germanitatem scilicet, jurejurando sanxerunt plebiscitis circumscriptam. Permissa omnia temeritati erant. Ex hactenus dictis satis liquet, quam acerbum, infensum et crudele fuerit istud bellandi genus, cui Borgiana gens implicita erat.

NOTA 41 ad pag. 179, lit. C.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Recte quidem oppidum Horrio idem esse ac Orio locum, juxta fluviolum homonymum, suspicatus est Jacobus Bueus. Orius rivus per Durangum fluvium sub Flaviobriga (Bilbao) in mare influit. Hæc civitas media jacet inter Elguetam villam ad Orientem et Durangum ad Occidentem, ut in mappis videre est, distantque ab invicem sex circiter kilometris, seu sesqui leuca gallica.

NOTA 42 ad pag. 180, lit. B.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Casa-Reginæ (Casa de la Reyna) oppidum est, ubi nunc sunt sacræ Virgines Ordinis S. Dominici, quæ Clarissis, alio, ut infra num. 129 dicitur, migrantibus, successere. Rioja nomen derivatur a fluvio Oja, cujus dextero margini Casa-Reginæ insidet: habetur hæc provincia, teste Minano in Lexico topographico Hispaniæ verbo Rioja, tamquam totius Hispaniæ negotiosissima. Porro fundationis Casæ-Reginæ, paucis post annis exstinctæ, tenuis remansit memoria, siquidem Waddingus, accuratus rerum Ordinis Minorem scriptor, ne verbo quidem hoc monasterium tangit, ipse qui per annos singulos singulas cœnobiorum utriusque sexus fundationes describit: et quum sub anno 1541 § XI celebrat gentis Borgianæ, ac imprimis S. Francisci in Ordinem Minorum merita, refert Sancti nostri opera et consilio a Joanna Austriaca, Caroli V filia, conditum fuisse Matriti parthenonem excalceatorum, eique præfectam Borgiæ amitam: ast nullam Casæ-Reginæ, quod ad rem maxime faciebat, mentionem facit. Porro Casa-Reginæ hodie vi art. 6 Concordati, die XVI Martii 1851 initi, ad diœcesim Lucroniensem (Logrono) seu Juliobrigensem pertinet: translata nempe episcopali sede Calagurri Lucronium.

NOTA 43 ad pag. 199, lit. F.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Non pauci scriptores cespitaverunt in nomine monasterii, quod Carolus V supremum incoluit, edicendo. Famianus Strada, istorum temporum subæqualis, in suis libris de Bello Belgico, decade prima lib. I dicit Carolum ad divi Justi Hieronymianum cœnobium, delectam jam diu sedem, se contulisse: atque hæc appellatio monasterii ad omnes, si Hispanos excipias, translata est. Perperam tamen: etenim nomen loci Hispanis est Yuste, a fluvio cognomine derivatum. Sic Prudentius Sandoval, episcopus Pampelunensis, in Historia Caroli V lib. XXXII sub anno 1555, dicit imperatorem voluisse finire vitam in monasterio Iustensi, en el monasterio de Iuste [Sandoval, Vida de Carlos V, t. II, p. 820.] . Eodem modo loquitur Sebast. Minano in Lexico geographico Hispaniæ v° Yuste. Perperam igitur auctores Cis-pyrenæi nomen monasterii a S. Justo, quasi patrono, detorquent [Cfr. Bull. de la comm. d'hist. de Belg., IIe série, t. I, p. 75.] . Tandem Scottus, biographus supra a Jacobo Bueo editus, num. 101 recte scribit Sodalium Hieronymianorum cœnobium, Iusti cognomento.

NOTA 44 ad pag. 224, lit. F.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Joannes de Ribera, qui verbis suis Franciscum nostrum salutare jussit, ex Pacensi episcopo (Badajoz) anno 1569 factus erat Valentinus archiepiscopus, quam sedem usque ad diem VI Januarii 1611, quo obiit, tenuit cum maxima doctrinæ et sanctitatis fama. Pius VI brevi suo, dato XXX Augusti 1796, beato antistiti cœlestes honores decrevit, festumque ejus in Dominicam tertiam post Epiphaniam assignavit; quem diem postmodum Pius VII ad Dominicam ultimam Augusti transtulit, ritumque ejus ad duplicem II classis elevavit pro clero sæculari et regulari diœcesis Valentinæ, utentibus Kalendario diœcesano. B. Joannis Riberæ Vitam compendiosam exhibent pleræque editiones Butlerianæ recentiores sub die VI Januarii: ampliorem edidit Vincentius Castrillo, Generalis Ordinis Minimorum S. Francisci de Paula et postulator causæ canonizationis B. Joannis de Ribera.

NOTA 45 ad pag. 230, lit. A.

Franciscus Borgia Conf. Societatis Jesu tertius Generalis Romæ (S.)

Quænam fuerint recentiora corporis S. Francisci Borgiæ fata, et quo hodie sit statu, docebit sequens authenticum documentum, quod ex hispanico latinum fecimus:

In oppido heroico regiaque residentia Matritensi, die V Novembris MDCCCXXXVI, D. Petrus Sarriz de Baranda, presbyter, bibliothecæ Academiæ regiæ historicæ præfectus, etc., nomine et competenti ad ea quæ memoranda sunt auctoritate Excellentissimi et Illustrissimi Domini Archiepiscopi Toletani electi atque archidiœceseos, sede vacante, gubernatoris, etc., et D. Anicetus Gazapo, nomine Excellentissimi Domini Ludovici Joachim Fernandez de Cordoba, etc., Ducis de Medinaceli et de Santisteban, Hispaniæ Magnatis primæ classis, etc., etc., dixerunt: Quum hodie ex mandato gubernii clausa sit regia domus et ecclesia S. Philippi Nerii (quæ antea vocabatur Professa Regularium expulsorum Societatis Nominis Jesu, in qua per gratiam Domini Regis Caroli III, cujus animæ sit requies æterna, morabatur regia Congregatio presbyterorum sæcularium S. Philippi Nerii, et cujus patronatus competit dicto Excellentissimo Domino Duci de Medinaceli), idcirco idem Excellentissimus Dux inter alias res reclamavit, tamquam ad domum suam hujusque majoratum pertinens, corpus S. Francisci Borgiæ, venerationi fidelium in majori sacello dictæ ecclesiæ S. Philippi Nerii intra duplicem arcam expositum; quam reclamationem fecit idem Exc. Dux apud memoratum Exc. D. Archiepiscopum Toletanum electum die XXV Octobris proxime elapsi, postulans ut juberet tradi vel ipsi Exc. D. Duci vel personæ ab eodem ad id destinatæ jam dictum corpus S. Francisci Borgiæ, ad eum finem ut modo formaque ab ipso Exc. et Ill. D. Archiepiscopo probanda transferretur in ecclesiam S. Antonii a Prato intra hoc oppidum (cujus pariter ecclesiæ idem Exc. D. Dux de Medinaceli patronus existit), ut ibi collocatum dictum corpus publica veneratione potiatur. Secundum hanc igitur reclamationem dignatus est memoratus Exc. et Ill. D. Archiepiscopus, mandato die IV mensis currentis edito, auctoritatem facere jam dicto D. Petro Sarriz de Baranda, ut, collato consilio cum dicto Exc. D. Duce de Medinaceli, eam quæ petebatur translationem ad ecclesiam jam indicatam concederet: unde, habito de relatis consilio, initaque conventione ut dicta translatio hac ipsa die hora sexta serotina fieret et executioni mandaretur secreto et absque apparatu ullo, quum dicta hora insonuisset, præsentibus memoratis D. Petro Sarriz de Baranda et D. Aniceto Gazapo in dicta ecclesia S. Philippi Nerii, una cum D. Josepho Salvatore de Puigdevall, presbytero, curam ejusdem ecclesiæ sibi demandatam habente, demissum fuit memoratum corpus S. Francisci Borgiæ, magnæ arcæ æreo colore tinctæ inclusum, quæ ad hoc tempus collocata erat in sacello majori dictæ ecclesiæ: qua magna arca aperta, extracta inde est arca minor eidem inserta, unam fere ulnam longa, dimidiam larga ac paulo minus alta, figuram referens thecæ testudinatæ, in inferiori parte quam in superiori arctior, raso serico lævi rubei coloris cum fasciolis pallidis cooperta, instructaque pessulis duobus, bracteis, clavis, commissuris ac quatuor annulis seu manubriis, quæ omnia auro obducta sunt; et eadem arca, portantibus quatuor sacerdotibus, imposita coram spectatoribus fuit mensæ altaris ejusdem majoris sacelli. Deinde, omnibus circum eam stantibus, memoratus presbyter D. Joseph Salvator Puigdevall tradidit D. Petro Sarriz de Baranda duas claves quas penes se conservabat tamquam curam dictæ ecclesiæ habens, et quæ pertinent ad duas memoratas arcas in quibus corpus Sancti jacet; sicut et authenticum de eo instrumentum, scriptum in charta pergamena, inclusa capsæ rotundæ ex bractea tenui mediam fere ulnam longæ, quod ei pariter tradidit. Alias vero duas claves dicto Domino Baranda in manus dedit D. Anicetus Gazapo nomine et credita sibi potestate Exc. D. Ducis de Medinaceli et de Santisteban, qui eas conservat ex jure quod ad hoc habet tamquam patronus memoratæ ecclesiæ ac domus. Deinde a memorato D. Baranda iis clavibus aperta fuit dicta arca, visumque et agnitum ab omnibus eam interius eadem tela vestitam esse qua exterius, et sacra ossa obtecta esse pulvinis sive culcitis plus quam tertiam ulnæ partem longitudinis habentibus, sartis raso serico lævi albo et uno rubeo. Quibus elatis, inventum fuit super alio pulvino, longitudine ipsam arcam æquante, caput seu calvaria Sancti: aderant item tria ossa coxarum, duo armi et alia duo ossa sat magna filis subtilibus colligata; et levato ex uno latere pulvino in quo anteriora ossa quiescunt, compertum fuit sub eo et super altero jacere pariter plura ossa variæ magnitudinis: ex quo a circumstantibus qui aderant, judicatum et creditum fuit memorata arca contineri majorem partem ossium jam designati S. Francisci Borgiæ. Ergo continenter, nec perturbato ullatenus ordine quo disposita erant, reverentia iis exhibita fuit ab omnibus qui eo convenerant. Hisce actis, ac loco suo restitutis pulvinis quibus dicta ossa teguntur, clausa fuit arca a dicto D. Petro Sarriz de Baranda; et postquam ego infrascriptus scriba publicus hujus oppidi comperissem, opportuna ad id adhibita recognitione, eam reapse occlusam esse, sumpsit dictus D. Baranda duas claves sibi traditas a Patre Puigdevall uti curam ecclesiæ S. Philippi Nerii gerente, easque penes se servavit ut traderet eas Exc. et Ill. D. Archiepiscopo Toletano electo, prouti is illi injunxerat: alias autem duas claves, quæ initio datæ illi fuerant ad aperiendam dictam arcam, in hoc actu D. Aniceto Gazapo, Exc. D. Ducem de Medinaceli et de Santisteban repræsentanti, tradidit, ab eo redhibendas dicto Exc. Domino, ut hic eas conservaret, sicuti hactenus conservaverat, et prout ei competebat jure patronatus antea relati. Hinc quum deveniretur ad gestationem memoratæ arcæ dictas sacras reliquias continentis, per quatuor annulos seu manubria accepta fuit a quatuor sacerdotibus ad id deputatis ab Exc. D. Duce de Medinaceli, et portata ex mensa cui imposita fuerat pro recognitione de qua modo relatio facta est, usque extra portam nominatæ ecclesiæ, in currum Exc. Ducis, ad hoc præparatum, in quo posita et collocata fuit dicta arca eique assedit citatus D. Baranda, alium currum occupantibus quatuor sacerdotibus et eo qui Exc. Ducis vices gerebat: quibus curribus vecti fuere per plateam majorem hujus oppidi ad ferendam arcam ad jam citatam ecclesiam S. Antonii a Prato; ubi collocata fuit, et dictum corpus S. Francisci Borgiæ a dictis Dominis rite traditum D. Faustino Frayle, secretario primo Congregationis cui a SS. Sacramento et Divina Pastora nomen est, existentis in jam citata ecclesia cœnobii quod fuit Capuccinorum, S. Antonii a Prato nuncupati, in hoc oppido; cui Congregationi Augusta Regina Gubernatrix dignata est eam ecclesiam concedere, ut, ea aperta, quotidie Deo Domino nostro cultus præstetur, ac fidelibus administretur pastus spiritualis: item eidem D. Faustino Frayle a memorato D. Baranda facta fuit similis traditio scripturæ authenticæ de qua supra dictum est, capsæ ex bractea tenui inclusæ, ut ea conservetur cum memorato corpore, sicuti hactenus factum fuit. Qua re absolutus fuit hic actus, cui interfuerunt D. Raphael de Arrospide, D. Polycarpus Sigler, D. Emmanuel Maria Villar, hujus viciniæ, atque aliæ multæ personæ; de quo hanc redigo relationem et instrumentum, cui subscripsere memorati Domini Baranda, Gazapo, Puigdevall et Frayle, et ego scriba publicus hujus ipsius oppidi regiæque residentiæ Matritensis, qui omnibus modo relatis præsens adfui ac de iis fidem facio. = Petrus Sarriz de Baranda. = Joseph Salvator Puigdevall. = Anicetus Gazapo. = Faustinus Frayle, secretarius primus. = Coram me Justo de Sancha.

Concordat ad litteram cum instrumento originali in registros meos relato cum cæteris documentis publicis anni currentis, de quo fidem facio et ad quod me remitto. Atque ut constet ubi conveniet, ad instantiam D. Aniceti Gazapo, factam nomine Exc. D. Ducis de Medinaceli et de Santisteban, etc., ego infrascriptus scriba publicus hujus heroici oppidi regiæque residentiæ Matritensis hoc edo testimonium, quod signo et subscribo ibidem die XII Novembris MDCCCXXXVI. = Justus de Sancha.

Concordat cum suo originali, quod existens in archivo Exc. Ludovici Thomæ Fernandez de Cordoba, Ponce de Leon, Benavides et Lacerda, Ducis de Medinaceli et de Santisteban, Marchionis de Priego et Denia, exhibuit coram me D. Joannes Emmanuel Gazapo, advocatus tribunalium regni, ex illustri collegio hujus oppidi regii, revisor et lector scripturæ antiquæ pro regia Majestate, et archivarius domorum ac statuum dicti Exc. Domini; qui illud iterum recepit receptionemque subscriptione sua testatur, atque ad ejus instantiam ego Marianus Garcia Sancha, Doctor et regens primæ classis in facultate Jurisprudentiæ, advocatus ex memorato illustri collegio, ac scriba publicus pro regia Majestate et ex numero hujus valde heroici oppidi regiæque residentiæ Matritensis, hoc edo testimonium, quod signo et subscribo ibidem die XV Octobris MDCCCLI.

Doctor Marianus Garcia Sancha.

NOTA 46 ad pag. 292, lit. B.

Ludovicus Bertrandus Conf. Ordinis Prædicatorum Valentiæ in Hispania Tarraconensi (S.)

Animadvertendum est hujus de S. Ludovico Bertrando Commentarii auctorem fuisse Constantinum Suyskenum, qui eumdem una cum Annotatis ad duplicem Vitam paraverat in diem IX Octobris, ad quam diem Sanctus in Martyrologio Romano annuntiatur, quum sit obitus ejus anniversaria. At, ne tomus IV Octobris insertione eorum quæ ad S. Ludovicum spectant, in nimiam excresceret molem, hagiographis eum tomum, defuncto jam Suyskeno, edentibus visum est hæc transferre in diem sequentem, quo et fastis sacris nonnullis inscribitur et cultum obtinet idem Sanctus; prout tum in Elogio Constantini Suyskeni [Ante t. IV Octobris, cap. III, uum. 30.] , tum inter Prætermissos ad IX Octobris [T, IV Octobris, p. 570.] rite monuerunt.

Desiderandum autem erat ut hispanicas potius quam italicas de S. Ludovico scriptiones adhibere Suyskeno licuisset, quo nativam nominum locorum ac familiarum orthographiam accuratius haberemus hic repræsentatam, quæ nunc sæpius in italicam detorta est. Abstinendum tamen judicavimus a mutationibus in hac re faciendis, ne Indicem historicum ad calcem voluminis recudendum nimium perturbaremus. Cæterum qui linguam Hispanorum callent, ex italica scriptione Bagliester, Ordognez, Spina, Benedetti etc. facile colligent nativas formas Ballester, Ordoñez, Espina, Beneito etc.

NOTA 47 ad pag 304, lit. F.

Ludovicus Bertrandus Conf. Ordinis Prædicatorum Valentiæ in Hispania Tarraconensi (S.)

Quædam addenda habenus ad ea quæ de cultu ac reliquiis S. Ludovici Bertrandi Suyskenus retulit. Ac primum quidem quod ad sacellum huic Sancto in templo Fratrum Prædicatorum Valentiæ extructum attinet, id ita describit in Itinerario suo Antonius Ponz [Viage de España, t. IV, cart. 5, num. 6 et 7, p. 93 et 94, edit. Madrit. 1789.] : Sacellum S. Ludovici Bertrandi jaspide aliisque gemmis dives est; neque ad decorem ejus quidquam desideraretur, si ea quæ habet ornamenta eamdem omnia præ se ferrent elegantiam ac tabulæ pictæ ab Hieronymo Espinosa, quæ ad parietes conspiciuntur, gestaque nonnulla S. Ludovici repræsentant. Cujus etiam pictoris fœtus est Sancti defuncti effigies, quæ altari impendet, obtensa loculamento ubi corpus ejus in argentea urna prædivite quiescit. Sunt quoque piæ aliquot picturæ in ejusdem sacelli concameratione, quæ arcubus in conchas curvatis terminatur, picturatis ab Hippolyto Rovira, non ita pridem Roma in patriam reverso… Ad hæc intra sacellum extant duo sepulcra satis magnifica venerabilium Patrum Dominici Anadonis et Joannis Miconis. Hæc ille scribebat ante tempestatem qua res civiles et ecclesiasticæ in Hispania, uti in aliis Europæ partibus, fuere perturbatæ. Exinde vero, quod alterum notæ hujus caput est, quæ fuerint lipsanorum S. Ludovici ad nostram usque ætatem fata, discimus ex authentico documento, exarato die III Septembris 1851 a D. Raymundo Diaz y Salazar, scriba publico regio ac notario majori curiæ archiepiscopalis Valentinæ; quod ex hispanico idiomate in latinum translatum oculis lectorum hic subjicimus:

Raymundus Diaz y Salazar, scriba publicus per regiam Majestatem (quam Deus custodiat), perque auctoritatem diœcesanam notarius major Reverendæ Curiæ ecclesiasticæ archiepiscopalis Valentinæ, civis ejusdem civitatis, etc. Fidem testimoniumque perhibeo extare in hoc tribunali et muneris mei officio instrumentum die XXIX Januarii anni MDCCCXII confectum de actis pro recognitione corporis S. Ludovici Bertrandi ejusque translatione ad sanctam ecclesiam metropolitanam hujus civitatis; ex quo constat ad dictam diem ab hoc tribunali ecclesiastico opportunas adhibitas fuisse rationes quibus probaretur identitas corporis jam dicti Sancti, quod asservabatur in domo D. Vincentii Marques, sita intra hanc civitatem, ad quam translatum fuerat, postquam, invadente hanc civitatem exercitu Gallicano, ex urna crystallis inclusa, qua custodiebatur in templo cœnobii Patrum Dominicanorum, hac dirupta, extractum fuisset: adhibita igitur accuratissima diligentia in illa domo atque oratorio privato laudati D. Vincentii Marques, illustrissimus D. Provisor et Vicarius generalis hujus diœceseos die XXIX Januarii anni supra relati scripturam edidit, qua idem esse Sancti corpus declaravit, atque adeo exhibendum ei esse cultum publicum quem eo usque receperat, mandavitque ut quam primum ad sanctam ecclesiam metropolitanam custodiendum et conservandum transferretur, dummodo annueret illustrissimum capitulum ecclesiasticum: qua translatione iis quibus potuit curis, clanculo tamen, rite effecta, sacrum pignus intra armarium reliquiarum, quod est in ejusdem sanctæ ecclesiæ sacrario, debitis cum cautelis depositum fuit; atque exinde instituto examine de ossibus aliquot quæ a corpore Sancti abesse deprehendebantur, horum etiam identitas comprobata fuit, ipsaque corpori suis locis fuere inserta; quod tum rursus armario reliquiarum insertum ibidem permansit ad diem usque XVIII Octobris anni MDCCCXIV, qua die idem tribunal ecclesiasticum de eo inde extrahendo agere cœpit, ut ad cœnobium S. Dominici jure postliminii referretur. Inter acta autem de eo negotio rite confecta legere est id quod sequitur:

“Item testatum facio corpus de quo agitur, nempe S. Ludovici Bertrandi, prout aspectui subjacet, naturalis structuræ unitatem præ se ferre a pedibus ad caput usque inclusive, ita tamen ut ei desit digitus minimus pedis dexteri, et vacua detectaque sit tota regio ventris et quæ sub ipso sunt; ac scapulis quidem adhærere duo prima brachiorum ossa quæ a physicis humeri dicuntur, verum abrupta esse altera duo brachii sinistri ossa quæ cubitus et radius appellantur, nec non radium brachii dexteri; item sejunctos cerni nec facile suis locis reponi posse quinque manus digitos. Quibus omnibus perspectis, R. D. Provisor jussit ut corpori assuerentur, prout reipsa filo argenteo assuta sunt, tria illa magna brachiorum ossa, digiti vero sejuncti relinquerentur cum cæteris quæ colligenda essent fragmentis ad Dominationis suæ dispositionem; denique ut corpori vestis ab illustrissimo capitulo præparata indueretur, quo sine mora destinatum ad locum deferri posset. De quibus ut constet, hæc scripto consigno et Dominatio sua subscribit dictis die, mense et anno (XX Octobris MDCCCXIV). = Roca. = Paulus Alguer.”

Folio vigesimo nono reperitur provisoria sententia, audito promotore fiscali, in hunc modum lata: “In palatio archiepiscopali Valentiæ, die XXII mensis Octobris anni MDCCCXIV, R. D. Antonius Roca y Pertusa, canonicus præbendatus hujus sanctæ ecclesiæ metropolitanæ, Gubernator, Provisor et Vicarius generalis hujus diœceseos, sede vacante, visis rei hujus actis et iis quæ pro jure suo exposuit promotor fiscalis, edixit approbasse se et approbare, quantum de jure locum habet, institutas in hoc negotio inquisitiones, seque in iis interposuisse et interponere auctoritatem suam et judiciale decretum ad majorem earum validitatem et firmitatem, atque ad perpetuam rei memoriam declarare se debere ac reipsa declarare corpus coram se recognitum, ut in his actis asseritur, esse ipsum et identicum corpus S. Ludovici Bertrandi, quod publicæ venerationi anno MDCCCXI expositum in altari majori ecclesiæ cœnobii S. Dominici hujus civitatis, violentiam passi in ingressu hostium hanc metropolim invadentium, translatum fuit ad oratorium privatum domus D. Vincentii Marques intra hanc civitatem, et ex ordinatione Rev. Gubernatoris, Provisoris et Vicarii generalis hujus archiepiscopatus inde extractum XXIX Januarii MDCCCXII, ac collocatum inter sanctas reliquias hujus ecclesiæ metropolitanæ, ubi ad hodiernum usque diem custoditum fuit et custoditur. Quæ quum ita sint, quumque probata inveniatur identitas corporis nec non quinque digitorum ac trium ossium ab eodem disjunctorum, ac proin eo plane in statu sit ut proponi possit publicæ venerationi fidelium, idemque ei exhiberi cultus qui olim exhibebatur, quando in altari et sacello suo titulari atque in altari majori ecclesiæ dicti cœnobii existebat; consequenter præcepit et præcipit, ut, secundum consensum ab illustrissimo capitulo hujus sanctæ ecclesiæ metropolitanæ præstitum, die crastina sacrum corpus includendum curetur urnæ pro tempore ei destinatæ, ut solemnia proprii cultus obsequia eidem præstentur. Postquam vero communitas religiosorum supradicti cœnobii S. Dominici a tribunali nostro ea qua opus est authenticitate in possessionem ejusdem corporis missa fuerit, opportunæ conficiantur scripturæ cum exacta rerum antea gestarum relatione, earumque apographa, si qua postulabuntur, edantur a præsente notario ordinario. Atque hæc actu hoc suo tamquam definitivo ita declaravit, providit et chirographo signavit Dominatio sua. = Doctor D. Antonius Roca y Pertusa. = Coram me Paulo Alguer.”

Folio trigesimo tertio occurrit documentum translationis et depositionis corporis Sancti, quod ita ad litteram transcribo: “In ecclesia cœnobii regii Prædicatorum a S. Dominico nuncupati hujus civitatis, die XXIII mensis Octobris anni MDCCCXIV, celebrata solemnissima processione, cui interfuerunt illustrissimum capitulum ecclesiasticum et clerus uterque sæcularis ac regularis, præeuntibus iis qui sunt de gremio, et præsidente illustri magistratu nobilissimæ hujus fidelissimæque civitatis, humeris octo sacerdotum elatum fuit sacrum corpus S. Ludovici Bertrandi ex sancta ecclesia metropolitana per ostium quod Apostolorum dicitur; indeque instituto itinere per plateam Equitum, forum Calatravæ, plateam de la Corregeria, plateam Cæsaraugustæ, forum S. Catharinæ, frontem cœnobii S. Theclæ, plateam Maris et forum S. Dominici, et ingressu facto per portam cœnobii, introductum fuit in ecclesiam ejusdem S. Dominici nomine insignitam; factaque statione ad altare majus, mox delatum fuit ad sacellum cui a S. Ludovico Bertrando nomen est, ubi paratæ mensæ, coopertæ panno damasceno coloris chermesini telaque byssina denticulato opere distincta, imposita fuit urna temporaria qua Sanctum corpus vehebatur, et facta fuit statio. Qua absoluta, quum per me infrascriptum publica auctoritas indita fuisset congruenti scripturæ ab illustrissimo capitulo prolatæ de remissione corporis S. Ludovici Bertrandi nec non calicis seu poculi ejus, qui angulo interiori dictæ urnæ verticique ejus appensus continebat quinque separatos Sancti digitos, purificatorio obtectos, ad R. P. Priorem et communitatem hujus cœnobii, quæ præsens aderat; quumque dicti P. Prior et communitas eam remissionem acceptassent, et legitimam acceptationis formulam vicissim illustrissimo capitulo tradidissent, permissis ejusdem arbitrio memoratis quinque Sancti digitis, quos ei in grati animi testimonium pro conservato sacro corpore aliisque acceptis beneficiis dicta communitas impertiebat: statim R. D. Antonius Roca y Pertusa, canonicus præbendatus, Gubernator, Provisor et Vicarius generalis hujus archiepiscopatus, sede vacante, instituto tribunali, assidentibus D. Ignatio Bellido presbytero promotore fiscali, meque notario ordinario infrascripto, et nuntiis Raymundo Lopez atque Emmanuele Serrano, jussit sacrum corpus in proprio altari collocari; et mox per manus quatuor presbyterorum regularium hujus cœnobii eadem in mensa et culcitra in qua quiescebat, delatum fuit ad sedem suam, comitante tribunali cum memorata communitate atque equitibus cellæ S. Ludovici, fuitque impositum urnæ ligneæ sitæ intra loculamentum altaris sui tituli, exterius decoratæ toris ectypisque argento obductis, interius vero serico villoso chermesini coloris obductæ, cujus interna amplitudo novem in longum palmis, in latum quinque et sex in altum constat, cuique hinc et inde adhærere conspiciuntur crystalla perpetua duo, crassis firmata trabibus ligneis argento obductis, et ex parte interiori clavis cochleatis fixa; ad caput vero et pedem urnæ extant duæ tabulæ quadratæ, quarum utrique binæ adsunt cuspides ferreæ, insertæ oræ seu limbo urnæ ad partem superiorem, dum ad inferiorem partem utraque tabula adstringitur binis seris, ea dispositione ut duabus tantummodo clavibus ad utramque obserandam opus sit. Perfecta igitur collocatione sancti corporis in dicta urna, firmatisque ex interiori ejus parte duobus crystallis trabibusque eas ambientibus, firmatis item duabus tabulis ad caput et pedem sibi respondentibus, ego infrascriptus urnam quatuor suis seris clausi, adhibendo duas parvas claves inauratas, ex tæniis roseis pendulas; atque hunc in modum obsignata urna qua sacrum S. Ludovici Bertrandi corpus continetur, deventum est ad dictarum duarum clavium traditionem: quarum altera tradita fuit in potestatem nobilis ac magnifici Domini Vincentii Joachim Noguera, auditoris regiæ audientiæ hujatis ejusdemque viceregentis propter invaletudinem Domini Vincentii Cano Manuel, regentis; et dictus Dominus auditor declaravit se pro dictæ repræsentationis jure ac nomine Regis Domini nostri (quem Deus custodiat) eam admisisse et admittere, spondens eam conservandam esse, prout sibi a Majestate regia injunctum fuit, in archivio secreto audientiæ regiæ hujus civitatis et regni: altera autem clavis commissa fuit Patri Præsentato Fr. Salvatori Galve, Priori regii hujus cœnobii Prædicatorum. Atque in hoc statu, quum ego infrascriptus claustra dictæ urnæ munire pararem sigillo sanctæ ecclesiæ metropolitanæ ceræ coloratæ imprimendo, expositum fuit R. D. Gubernatori, Provisori et Vicario generali a memorato P. Priore aliisque religiosis, urnam S. Ludovici Bertrandi numquam fuisse a tribunali ecclesiastico sigillo munitam; id quod confirmavit jam nominatus Dominus viceregens cum suo regii consilii secretario D. Salvatore Alagon, exemplum referendo ex iis quæ in negotio hujusmodi locum habuerunt inde ab anno MDCXLIV, quum vi regii mandati in sua secretaria agebantur: servandæ porro authenticitati satis prospectum iri retentione alterius duarum clavium in archivio secreto audientiæ regiæ nomine regiæ Majestatis (quam Deus custodiat). Itaque, in eamdem sententiam concedente R. D. Gubernatore et Vicario generali, a sigillo urnæ apponendo abstentum est propter reverentiam supremæ auctoritatis. Quibus omnibus præsentes atque in testes exceptionis advocati interfuerunt illustres Domini Salvator Roca y Pertusa marchio de Malfesit, Antonius Salavert marchio de Benemegis, Gaspar Ferrer et Vincentius Leon cives Valentini, et alii multi. Ut autem hujus rei in futurum extet memoria, R. D. Gubernator et Vicarius generalis hujus diœceseos jussit hoc adjunctum recenseri, ut comprehendatur in scriptura testimoniali hujus instrumenti, quod a me infrascripto publica auctoritate editur, quodque cum Dominatione sua subsigno, præsentibus pariter DD. Ignatio Bellido promotore fiscali, Raymundo Lopez et Emmanuele Serrano nuntiis. Ita testor. = Doctor D. Antonius Roca y Pertusa. = Coram me Paulo Alguer.”

Anno MDCCCXXXV Rev. Parochus et clerus una cum ædituis et electis ecclesiæ parochialis S. Stephani protomartyris per libellum supplicem illustrissimo Domino Gubernatori ecclesiastico hujus archiepiscopatus exposuerunt, ecclesiam Patrum Dominicanorum, religiosis extra claustra degere coactis, obseratam esse, atque hinc publica fidelium veneratione carere corpus S. Ludovici Bertrandi, patroni hujus civitatis, in ea ecclesia asservatum: quam ob rem, tum quod memoratorum Patrum cœnobium intra suæ parochiæ limites extaret, tum etiam quod Sanctus in eadem fuisset baptizatus, atque ut porro debitus ei cultus a fidelibus exhiberi posset, facultatem sibi fieri petierunt, quin tamen ullum cuiquam jus inde accresceret aut decresceret, conservandi in sua ecclesia memoratum corpus S. Ludovici Bertrandi. Quæ quidem gratia concessa iis fuit decreto die XIII Octobris MDCCCXXXV edito, ea lege ut pro recipiendo sacro corpore ea omnia agenda curarent quæ de jure ad probandam ejus identitatem requirerentur. His itaque actis et legitima habita probatione, translatio ritu modoque ad juris formulam exacto facta fuit die XIV memorati mensis et anni, et collocata urna, qua corpus Sancti continetur, in loculamento altaris sacelli Communionis prædictæ ecclesiæ S. Stephani, sub custodia et fide memorati Parochi, cleri, ædituorum et electorum ecclesiæ ejusdem; ibidemque etiamnum permanet recipitque eum qui illi congruit cultum. Interim tamen, die prima Martii MDCCCL, obtenta venia ac licentia Excellentissimi et Illustrissimi D. Archiepiscopi hujus diœceseos, loco suo mota fuit urna cum sacro deposito, quod in ea continetur, ut gestaretur in publica et solemni supplicatione, quam ea parochia instituit ad beneficium pluviæ a Deo Domino nostro per Sancti intercessionem efflagitandum. Deinde eidem altari, in quo adhuc existit, illatum fuit, præmissa tamen, secundum prædicti parochi petitionem, et servatis omnibus jure præscriptis, remotione pulveris in urnam et sacrum corpus delapsi; quem pulverem die VIII Martii anni proxime elapsi MDCCCL excusserunt duo sacerdotes sacro linteo et stola amicti, adstantibus judicibus ecclesiasticis, Excellentissimo et Illustrissimo Domino Archiepiscopo, Illustri Domino Regente audientiæ territorialis hujus civitatis et regni, Reverendo Parocho et clero aliisque diversorum ordinum hominibus; et occlusa fuit urna modo proprio eodemque, quo antea fuerat, altera clavium penes memoratum Dominum Regentem, altera penes Reverendum Parochum remanente.

Hæc uti relata et recensita sunt, ita conficiuntur, concordant, apparent et patent ex memorato instrumento, quod in præsentia præsto est in mea potestate et muneris mei officio; ad quod adeo me remitto. Atque ut de his constet, ad exequendum quæ ab Illustrissimo Domino Provisore et Vicario generali hujus diœceseos decreto ad petitionem D. Raymundi Mas presbyteri die VII Augusti hujus anni edito mandata sunt, præsens scriptum edo, cui signum et chirographum meum appono in palatio archiepiscopali Valentiæ die III Septembris MDCCCLI.

Raymundus Diaz.

NOTA 48 ad pag. 338, lit. D.

Ludovicus Bertrandus Conf. Ordinis Prædicatorum Valentiæ in Hispania Tarraconensi (S.)

Mirum est quod anceps hæserit Suyskenus circa B. Petrum Gonzalez. Est hic satis celeber ex Ordine Prædicatorum, patronus navigantium, nauticoque apud Hispanos nomine Sant-Elmo vel San-Telmo dictus: unde etiam igni in summitate malorum et antennarum quandoque apparenti, cui Castoris ac Pollucis numen inesse veteres arbitrabantur, ab Hispanis Santelmo, indeque a Gallis feu Saint-Elme atque ab Italis fuoco Sant' Elmo indita appellatio fuit. De Beato vel Sancto Petro Gonzalez Telmo egit Papebrochius ad diem XV Aprilis [T. II Aprilis, p. 389 et seqq.] , consulique etiam potest Benedictus XIV in Opere de Beatificatione et Canonizatione [Lib. II, cap. XXIV, num. 206 et seqq., t. II, p. 109 et 110, edit. Venet. 1788.] .

NOTA 49 ad pag. 478, lit. C.

Ludovicus Bertrandus Conf. Ordinis Prædicatorum Valentiæ in Hispania Tarraconensi (S.)

Per Coronam Aragoniæ non intelligitur tota generatim Hispania; sed ipsum Aragoniæ regnum cum regno Valentino, regno Majoricensi ac Catalaunia.

NOTA 50 ad pag. 490, lit. A.

S. Eugendo abbati primus ad diem XI Octobris inter Prætermissos locus competit, utpote qui hoc die, anniversario translationis suæ, in diœcesi Bellicensi colitur officio ritus simplicis, ut notat R. D. Depery in Historia hagiologica Bellicensi [Hist. hagiolog. du diocèse de Belley, par M. Depery, vic. gén. t. I, p. 42.] . De eo egit Bollandus ad diem I Januarii.

S. Eustasium abbatem Luxoviensem ad diem XI Octobris iterum signat, qui jam XXIX Martii signaverat, utrobique eum Eustachium nominans, auctor Kalendarii Sanctorum Ordinis S. Benedicti, quod ex Ms. monasterii S. Salvatoris Ord. Cist. desumptum habebant decessores nostri et nos adhuc præ manibus habemus. Auctor ille secutus fuit Petrum de Natalibus, qui Eustachium, ut vocat, abbatem Luxoviensem V Idus Octobris in Christo quievisse scripsit [Lib. IX, cap. LII.] , ratus alium esse ab Eustasio IV Kalendas Aprilis defuncto, quem abbatem monasterii Limatiensis perperam dixerat [Lib. IV, cap. XI. Cfr. t. III Martii, p. 785.] . Ejusdem Sancti ad proxime sequentem diem XII Octobris, ut ibi inter Prætermissos notarunt Decessores nostri [T. VI Octobris, p. 2.] , item meminere Wionus et Maurolycus, qui eum Eustathium appellat. De S. Eustasio actum est in Opere nostro ad diem XXIX Martii.

S. Genardum, cujus nomine et patrocinio gaudet vicus prope Metulum seu Mellam in diœcesi Pictaviensi [Dictionn. univers. de la France, t. IV, p. 516, voce St-Génard.] , dubito an collocare hic etiam oporteat, an vero eumdem illum habere ac S. Vinardum seu Winardum, de quo in hoc tomo agitur [Pag. 666 et seqq.] . Ut quis eumdem esse existimet, facit unus idemque dies Genardo apud Pictones et Vinardo apud Lingonas deputatus, tum quoque Castellani ita sentientis auctoritas, cujus verba a Byeo nostro allegantur. Attamen auctor Martyrologii Parisiensis, qui post Castellanum scripsit, solummodo de memoria S. Vinardi prope Lingonas extante verba facit, omissis quæ de veneratione ejusdem in Pictaviensi diœcesi apud Castellanum legerat. Qua in re Martyrologium Parisiense sequitur D. de Saint-Allais ad XI Octobris [Martyrologe univers., p. 384.] , et in Indice universali Sanctorum quem ad calcem Martyrologii sui posuit, tamquam a Vinardo seu Guenardo distinctum perhibet, non indicato cultus die, Genardum patronum vici sui nominis in agro Pictaviensi [Dictionn. univers., p. 60.] . Eadem annuntiatio ac distinctio est in Martyrologio Gallicano adjecto quartæ editioni Historiæ Ecclesiæ Gallicanæ [Hist. de l'Église gallicane, t. XXVI: Martyrologe gallican, vocibus Génard, Guénard et Vinard.] . Observandum insuper est ex Vinardo seu Winardo facile effici pro gallicæ linguæ pronuntiatione Guinard vel Guénard, at non ita facile (nam rara saltem sunt exempla) Génard; prout vel ex ipso Indice universali Sanctorum Martyrologii Castellani deprehenditur, ubi plura nomina gallice a Gué vel Gui incipientia respondent nominibus incipientibus a Ve, Vi, We, Wi, sed non obtinet idem de syllabis initialibus Ge et Gi. Jam vero Sanctus, qui prope Nobiliacum in pago Pictaviensi XI Octobris colitur, non appellatur ibi Guénard, ut Castellanus habet, sed Génard, ut ex nomine vici jam dicti patet, latine autem Genardus, uti docemur a Saussayo et Castanæo. Ille enim e sacris Pictaviensis ecclesiæ monumentis, ex episcopi munere anno 1636 acceptis, ita ait [Martyrol. gallic., p. 1251.] : S. Genardus, cujus festum agitur XI Octobris: patrocinio autem dicata est ecclesia parœcialis in archiprioratu de Mella ab abbatia de Nobiliaco dependenti, in sacra terminatione præsulis Pictaviensis. Castanæus autem Pictavorum episcopus ad Litanias suas Pictonicas, postquam dixit S. Fazeolum jacere in S. Saviniani æde apud Metulum, illa de S. Genardo annotat, præfixo die XI Octobris [Apud Labbe, Nov. Biblioth. Mss., t. II, p. 731.] : Genardus in eadem S. Saviniani ecclesia quiescit, ejusque Nobiliacenses Litaniæ nomen habent. Prioratus cum parochiali ecclesia in diœcesi Pictavensi ipsius præfert titulum. Quæ duæ annuntiationes fugerunt Byeum, diligentissime licet, uti ipse de se profitetur, indagantem unde Castellanus suam de Sancto hoc prope Nobiliacum culto notitiam accepisset; nos vero serius in eas incidimus, quam ut, antequam voluminis hujus editio absolveretur, aliquid de hac re ex Gallia sciscitari possemus. Interim quærentibus nobis sese S. Genardus seu Gennardus obtulit, Génard aut Gennard, non autem Guénard, gallice dictus [Hist. des archevêques de Rouen, p. 154, 156 et 165; Abrégé de l'hist. de l'ordre de S. Benoit, t. II, p. 165 et 168.] , qui, ut in Gestis abbatum Fontanellensium legitur [Apud Dachéry, Spicil., t. II, p. 268, edit. in-fol., et Pertz, Script. t. II, p. 277.] , vicedominus ecclesiæ Rothomagensis et abbas cœnobii Flaviacensis extitit, et apud Fontanellam, ubi monachus fuerat, prope S. Ansbertum tumulari voluit [Gall. Christ. vet., t. IV, p. 379; Gall. Christ. nov., t. IX, col. 788, et t. XI, col. 163.] ; atque ipsum esse opinamur de quo additamentum codicis Blumiani apud Florentinium [Vet. Martyrol., pag. 1066.] : In Fontanella monasterio depositio Gennardi presbyteri et confessoris: ut proin mirari subeat quod de eo notatum nihil fuerit a nostris Decessoribus hoc additamentum Fontanellense inter Prætermissos ad diem XXIX Julii allegantibus [T. VII Julii, p. 2.] , ubi alium Gennardum se haud reperisse aiunt præter illum quem aemeris Castellanus inseruit cum titulo abbatis S. Ægidii in Septimania; quamquam nec apud Mabillonium, nec in Gallia Christiana, nec in Historia generali Septimaniæ ullum S. Ægidii abbatem invenimus qui Gennardus dictus fuisse referatur. Ut porro de S. Genardo Fontanellensi aliquid addamus, interfuit hic tamquam vicedominus synodo Rotomagensi [Bessin, Concil. Rotomag., part. I, p. 13.] et translationi S. Audoeni sub S. Ansberto episcopo, ut in nostro Opere [T. II Febr., p. 353. et t. IV Aug., p. 802.] et apud Mabillonium [Act. SS. Ord. Ben. t. II, p. 1057.] legere est. Brevem de eodem notitiam, decerptam ex documentis Fontanella acceptis, tradit Godescard ad diem XXII Julii post Vitam S. Wandregisili [Vies des Pères. etc., t. VI, p. 392, edit. Lugd. 1818, t. X, p. 399. edit. Lovan. 1830.] , perperam tamen gallico nomine Gennade eum designans. In ea notitia, præter illa quæ jam diximus, sequentia habentur: Genardum in aula Clotarii regis educatum, arctam jam tunc amicitiam cum S. Ansberto cancellario contraxisse; dein monasticam vitam Fontanellæ sub S. Wandregisilo fuisse amplexum; postmodum exulasse cum S. Ansberto archiepiscopo, et electum fuisse abbatem monasterii S. Geremari Flaviacensis; sed, deposito pedo abbatiali, rediisse tandem Fontanellam, ibique obiisse. Subjungit Godescard eum coli die VI Aprilis, et reliquias ejus servari Fontanellæ, indeque partem earum anno 1681 transmissam fuisse ad abbatiam Flaviacensem. Quod si ita est, consequitur huic Genardo locum inter Sanctos in Opere nostro competere; quem quum Decessores nostri hactenus ei non dederint, isthanc omissionem aliquo saltem modo hac Nota suppleverimus.

NOTA 51 ad pag. 490, lit. F.

S. Melanium episcopum Redonensem, non vero Æmilianum (ut Belinus, ac post eum Molanus, Martyrologium Romanum, Castellanus etc. scripserunt, quibus et Sollerius noster assentitur), hoc die in multis Usuardi auctariis annotari, argumento est quod in Kalendario veteris Breviarii abbatiæ ejusdem S. Melanii, quæ, testibus Claudio Roberto [Gall. Christ. p. 456.] et Sammarthanis [Gall. Christ. vet. t. III. p. 924.] , proprio Breviario utebatur, ad V idus Octobris assignatur Commemoratio s. Melanii, in cappis, ut videre est in nova editione Vitarum Sanctorum Britanniæ minoris, quæ Parisiis prodiit cura R. D. Tresvaux, canonici Parisiensis [Vies des Saints de Bretagne, par D. Lobineau, nouvelle édition par l'abbé Tresvaux, Paris, 1836, t. I, pag. XXXVI.] : quo in Kalendario præterea occurrit VIII idus Januarii Nativitas S. Melanii, in duplo, VIII idus Novembris Transitus S. Melanii, annualis, et idibus Novembris Octava S. Melanii, in cappis. Nec solum in prædicta sui nominis abbatia Sanctus præsul die XI Octobris colebatur, sed eodem die Officium ejus ritu simplici inscriptum reperimus Breviario Andegavensi anni 1624, ac commemoratio de eo facienda assignatur in Lexoviensi Kalendario, quod inter manuscriptos codices a Decessoribus nostris olim adhibitos extat. Qua vero occasione hic dies S. Melanio sacer esse cœperit, assequi non potuimus: fortassis in eum incidit, ut Majores nostri autumarunt [Supra, p. 490.] , aliqua reliquiarum ejus translatio sive ad propriam ecclesiam relatio. Tradit Paschalis Robinius, ut Bollandus notavit [T. I Januarii, p. 327.] , anno 853, quum Namnetas populati essent Normanni, S. Melanii corpus Bituricas fuisse deportatum; quod etiam referunt Albertus Legrand [Vies des Saints de la Bretagne-Armorique, Brest. 1837. p. 690.] ex Roberto Cœnali [De re Gallica, lib. II, perioche 6.] , et Petrus Lebaud ex veteribus monumentis [Hist. de Bretagne, chap. XVII, p. 124.] . Hanc tamen sacri pignoris ad Bituricas delationem silentio prætereunt Mabillon [Annal. Bened., t. V, lib. LXIII, num. 63, p. 24, edit. Luc.] , Lobineau [Vies des Saints de Bretagne, t. I, p. 129, edit. Paris. 1836.] et Tresvaux [L'église de Bretagne, Paris, 1839, p. 409 et 416.] : quin imo hic cum Mabillonio asserit monachos Redonenses ea tempestate, qua cœnobium eorum a Normannis eversum fuit, cum S. Melanii corpore ad castrum Turonensis agri Prulliacum confugisse. Sane Prulliaci, ubi circa annum 1001 ab Effredo domino Prulliaci et Rupepozeæ monasterium Benedictinum fundatum fuit [Mabillon, op. cit. t. IV, lib. LII, num. 14, p. 144.] , servabantur ineunte sæculo XIII S. Melanii exuviæ, ut perspicuum est ex Chronico Turonensi, a coævo canonico conscripto, ubi ad annum 1224 legitur [Apud continuat. Bouquet, Rerum Gallic. Script. t. XVIII, p. 305. Cfr. Lebaud, op. cit., chap. XXX, p. 224; Gall. Christ. antiq., t. I, p. 774; Morice, Mém. pour servir de preuves à l'hist. de Bretagne, t. I, col. 108;] : Dominica ante Ascensionem Domini apud Prulliacum castrum Turonensis diœcesis levatum est corpus Sancti Melanii episcopi Redonensis a Joanne (de Faya) Turonensi archiepiscopo et ab aliis vicinis episcopis, capsaque in argentea cum summa reverentia collocatum. Ejusmodi celebritatem anno 1231, adeoque ab alio Turonensi antitiste Juhello de Matefelone, peractam fuisse tradunt Albertus Legrand [Loc. cit.] ac Bertrandus Argentræus [Apud Bolland. loc. cit.] : quam etiam ex archivo Prulliacensi refert Joannes Maan, de eodem Juhello agens, sequentibus verbis [Sancta et metropol. Ecclesia Turon., part. I, p. 136.] : S. Melanii corpus Redonensis episcopi e Britannia olim evectum erexit Pruliaci ingenti cleri populique frequentia et miraculorum celebritate; et in præcipuam aram S. Petri (abbatia est Pruliacensis) sublime extulit anno 1231. Discernere plane non ausim utrum hic una eademque sacra actio indigitetur, quam historiographi chronologica aliqua confusione diversis annis diversisque archiepiscopis attribuerint; an vero, quod a locutionibus utrobique adhibitis non omnino videtur esse absonum, quos Joannes a Faya S. Melanio tribuerat honores, eosdem successor ejus Juhelles novis honoribus auxerit. Porro veritatem haud assecutus videtur Mabillonius, quando scripsit [Loc. cit.] : Illic (nempe Prulliaci) servatum sancti viri corpus usque ad pontificatum Julii de Matefelone, qui popularibus suis (quippe Britto Armoricanus erat) sacrum illud depositum restitui curavit. Nam, præterquam quod hoc assertum cum iis quæ modo de Juhello sive Julio citavimus, non bene componitur, aliunde discimus Hervæum II, qui Redonensi monasterio S. Melanii anno 1258 abbas præerat, reliquias aliquas Sancti tutelaris sui a monachis Prulliacensibus tunc petiisse et impetrasse [Lobineau, loc. cit. et Tresvaux, l'église de Bretagne, p. 410.] . Alias tamen reliquias S. Melanii jam pridem, nempe duobus ante sæculis, a Gervasio Remensi archiepiscopo Evenus abbas cœnobio suo, per id tempus feliciter restituto, obtinuerat, de quibus extat ipsius Gervasii ad Evenum epistola apud Bollandum [T. I Januarii, p. 333.] . Jam vero alteruter sacrorum pignorum ad pristinas sedes reditus occasio monachis Redonensibus esse potuit instituendæ ad diem XI Octobris festivitatis; quam exinde Martyrologiis insertam aliæ quædam ecclesiæ adoptarint. Quidquid sit, ex hactenus allatis satis patet perperam Æmiliani pro Melanii nomine aliquot fastis Sanctorum fuisse insertum; nec proinde causam fuisse Castellano cur pro civitate Redonis monasterium Rotonense (gallice Redon) substitueret. Id quod tamen Castellanus non fecit primus: siquidem ei, Martyrologium universale anno 1709 edenti, præiverant Cistercienses Galli; quorum in Kalendario seu Martyrologio, quod Parisiis anno 1699 ex mandato Joannis Petit abbatis generalis prodiit, ad V idus Octobris legitur: Rotone in Armoricis Sancti Æmiliani Confessoris. Cæterum, ut illud etiam hoc loco adjungamus, nihil uspiam reperimus unde argui queat fuisse aliquem S. Æmilianum Rotone specialiter cultum; sed ex documentis in Chartulario Rotonensis abbatiæ olim asservatis constat S. Convoionem, ejus fundatorem, ineunte sæculo nono, aliquas sancti venerabilisque Melanii confessoris reliquias in ea collocasse [Lobineau, op. cit., t. II, p. 265. Morice, op. cit., t. I, col 268.] .

NOTA 52 ad pag. 492, lit. F.
DE S. GAUDENTIO, ARCHIEPISCOPO GNESNENSI, PRAGÆ IN BOHEMIA CULTO.
COMMENTARIUS PRÆVIUS.
Rationes ob quas hic illustrantur S. Gaudentii acta.

Gaudentius, Archiepiscopus Genesnensis, Pragæ in Bohemia cultus (S.)

[Cultus ecclesiasticus Gaudentii] Gaudentii, veluti cultu ecclesiastico afficiendi, nomen nusquam in ecclesiæ Pragensis Officiis propriis Kalendariisque penes se extantibus occurrere, haud asseruissent Decessores nostri, si pervolvissent libellum, in eorum bibliotheca (ut nobis ex superstite catalogo liquet) extantem, cui titulus: Proprium Sanctorum per Bohemiam, Moraviam et Silesiam, adjunctis festis propriis domiciliorum Societatis Jesu. Vetero-Pragæ 1732. Etenim in ea hujus libelli parte quæ Proprium archidiœcesis Pragensis inscribitur, ad diem XXV Augusti notatur officio ritus dup. maj. celebranda Translatio SS. Viti, Adalberti, Gaudentii et quinque Fratrum Martyrum; atque illi officio duplex assignatur oratio, at, ut rubrica monet, utraque sub una conclusione dicenda: Deus, qui sanctam nobis hujus diei solemnitatem pro commemoratione Beatorum Viti et Adalberti Martyrum tuorum fecisti: concede, quæsumus, familiæ tuæ precibus, et da ut quorum hodie translationem celebramus, eorum meritis et intercessionibus adjuvemur. Deus, qui nos concedis Sanctorum Martyrum tuorum Gaudentii, et Benedicti, Matthæi, Joannis, Isaac et Christini allationem colere: da nobis in æterna beatitudine de eorum societate gaudere. Per Dominum nostrum, etc.: in lectionibus autem secundi Nocturni, quæ translationis historiam continent, Gaudentius itidem bis Sanctus nuncupatur. Hæc sane sufficientia sunt indicia cultus ecclesiastici Gaudentio, quamquam illi cæteroqui specialis dies festus in eo libello non addicitur, a Pragensibus attributi; cui accedunt alii, iique vetusti, sacri honores, quos Balbinus in disputatione de relatione corporis S. Adalberti Pragam, ab Henschenio recusa, hisce verbis indigitat [Epitom. rer. Bohem., lib. III, cap. IV, p. 176; et apud Henschen., t. III April., p. 204.] : Pragensis ecclesia (ut in Rubricis, quæ multorum sæculorum sustinuerunt ætatem, annotatur), quoties commemorationes S. Adalberti et S. Gaudentii occurrunt, illum jubent in templi medio, hunc ad altare SS. Cosmæ et Damiani, ubi lampas ejus ardebat, honorari ac invocari.

[2] [perperam a Decessoribus nostris negatus.] Miramur etiam quod, quoniam anno 1074 Gaudentius nondum fuerat per Apostolicum, ut loquitur Cosmas Pragensis, incanonizatus, adeoque adhuc Missa ejus ut pro defunctis celebrabatur, ideo Decessores nostri fidem detrahunt Balbino, homini Bohemo et Pragæ scribenti, quum affirmat [Miscell. hist. dec. I, lib. IV. § 18, p. 30.] Gaudentium decursu temporis pluribus cœpisse miraculis inclarescere, sic ut POST ALIQUOT ANNOS Sancti titulum omnis retro Gaudentio tribuerit antiquitas; et eo asseverante [Epitom. rer. Bohem. lib. III, cap. IV, p. 176.] anniversarium Gaudentii diem in altari SS. Cosmæ et Damiani ecclesiæ Pragensis XI Octobris celebrari, quod haud dubie de cultu ecclesiastico, nisi secum ipso pugnet, intelligi vult Balbinus et qui idem ex eo asserit Magnoaldus Ziegelbauer [Epitom. hist. mon. Brevnoviensis, cap. VII, p. 88. ubi tamen per sphalma typotheticum est 10 pro 11.] , iidem tamen nostri pro ambiguo habent an fortasse adhucdum illud anniversarium tamquam pro defuncto esset. Imo vero non amplius tale fuisse, manifestum evadit ex obsoletorum ejusmodi anniversariorum catalogo a Pessina contexto, ubi iis inseritur [Phosphor. rad. 7, p. 702.] X Octobris Memoria interfectorum fratrum S. Adalberti, et XII Octobris (puto legendum XI) Memoria Gaudentii Archiep. Gnezdn. fratris S. Adalb., utraque autem quum hoc ipso Memoriæ nomine, tum etiam distincto charactere typographico a cæteris ibidem enumeratis anniversariis discriminatur, ut cuique dictum catalogum inspicienti in oculos statim incurrit. Quod sane discrimen non sine consilio statuerit Pessina: nempe, ut opinor, quia et Gaudentium et quinque interfectos ipsius et S. Adalberti germanos (qui plane diversi sunt a quinque fratribus spiritualibus seu monachis, de quibus in Officio supra citato) cultu Sanctis aut Beatis proprio dudum affectos esse sciret. Nam quod ad quinque fratres Sobieborum, Spitimirum, Bohuslaum, Boreum et Czaslaum pertinet, anno 1216, ut memorat Balbinus [Miscell. hist., loc. cit. § 16, p. 27.] , B. Andreas episcopus Pragensis, vir sanctissimus, de summi Pontificis, cui carissimus erat, licentia, eorum sacra corpora, summa veneratione, totiusque cleri ac populi Pragensis supplicatione, Libicio Pragam transtulit, ac in esiaccle S. Georgii in arce Pragensi in ipsum altare velut Sanctos Martyres inclusit, quæ erat eorum temporum canonizatio, ut ostendit Cardinalis Baronius; et ea corpora illic suo tempore etiam videri Henschenio nostro [Henschen., t. cit., p. 178.] idem Balbinus testatus est, qui et ab uno horum Bohuslaum se vocari scripsit, et tam hujus quam aliorum ut Sanctorum nomina passim infantibus Bohemis imponi: festum quoque eorumdem notari in Bohemicis Kalendariis, et de ipsis officium recitandum præscribi in veteri Breviario monialium ad S. Georgium, quod tamen, inducto Romani Breviarii usu, cessaverit. De Gaudentii autem sanctitate non obscura est Pessinæ ipsius sententia, quam eo magis hoc loco in medium adducere cogimur, quod Decessores nostri illud quoque pronuntiare non dubitaverunt. Pessina, qui Sanctos omnes in Pragensi S. Viti ecclesia ob reliquias suas ibidem servatas cultu ecclesiastico affici quotannis solitos accuratissime in ecclesiæ Pragensis Phosphoro recenset, hisce ibidem Gaudentium nusquam annumerat. Enimvero Pessina, postquam primum de reliquiis imperialibus Pragœ olim asservatis, sed postmodum Norimbergam avectis, disseruit, ac secundo Carlsteinenses, ut vocantur, reliquias diligenter recensuit, tandem tertio ad cathedrales seu metropolitanas describendas progressus, memoratis SS. Clementis et Viti lipsanis, mox infit [Rad. 4, p. 430.] : Sacro postmodum Divi Wenceslai M. corpore Vetero-Boleslavia Pragam translato, anno 942 templum Divi Viti multum inclaruit; ac longe magis anno 1039 asportatis ex Polonia per Brzetislaum ducem SS. Adalberti, Gaudentii et quinque fratrum MM. Benedicti, Matthæi, Joannis, Isaac atque Christini corporibus; prout jam antea ducem eumdem Brzetislaum laudaverat [Rad. 2, p. 23.] quod cathedralem S. Viti ecclesiam novo et inæstimabili thesauro, nempe corporibus SS. Adalberti, Gaudentii et quinque Fratrum MM., quæ de templo Gnezdnensi prodigiose levaverat, … decoravit.

[3] [Titulus Sancti apud Martyrologos] S. Gaudentius jam bis in Opere nostro inter Prætermissos recensitus fuit, utrobique ex Kalendario Sanctorum Ord. S. Benedicti, sumpto ex Ms. codice monasterii S. Salvatoris Ord. Cisterc.: nempe ad diem V Januarii, ubi Kalendarii illius hæc est annuntiatio: Sancti Gaudentii archiepiscopi Pragensis (imo Gnesnensis), antea monachi monasterii S. Alexii Romæ, et discipuli S. Adelberti; et ad diem XXIV Augusti, ubi in eodem Kalendario memoratur Translatio S. Gaudentii monachi monasterii S. Alexii Romæ, et item translatio SS. Matthæi, Benedicti, Joannis, Isaac et Christini, monachorum S. Alexii Romæ, sociorum S. Adelberti archiepiscopi Pragensis, martyrium in Polonia passorum: quemadmodum et in Martyrologio ecclesiæ Pragensis vetustissimo, quod a pluribus sæculis, ut ait Balbinus, publice inter sacra prælegebatur, his verbis habetur [Epitom. rer. Bohem, lib. III, cap. V, p. 173; Vita Ven. Arnesti cap. XIII, p. 189.] : IX Calend. Septembris… Eodem die allatum est ad ecclesiam Pragensem corpus S. Adalberti Pragensis episcopi, cum corporibus quinque Fratrum Martyrum et Venerabilis Gaudentii episcopi Gnesnensis, fratris germani S. Adalberti, per Brzetislaum ducem Bohemiæ et S. Severum episcopum Pragensem. Similes annuntiationes S. Gaudentii occurrunt ad dictos duos dies in Kalendario Sanctorum Benedictinorum germanice exarato a monacho Donavertiensi [Kirchen Kalender, Donauwerd, 1786.] . Bucelinus in Menologio, Cherle in Martyrologio Benedictino germanico, Henricus Braun in Encomiis, Heredia in Vitis hispanicis Sanctorum sui Ordinis, Basilius Camaldulensis in Diario item germanico eum laudant die XXIX Maji. A Castellano inter Aemeros ponitur [Martyrol. univers. p. 915.] . Hodie denique ejus anniversariam memoriam signant, uti jam dixi, Balbinus et Ziegelbauer, sicut et Schœnleben a Decessoribus nostris allegatus.

[4] [aliosque sciptores.] Neque tantum hactenus adducti scriptores Sanctum vel Beatum Gaudentium dicunt, sed simili eum titulo decorant Bohemi, quoad comperire potui, passim omnes, uti Hagecius [Apud Boleluczky, Ros. Bohem., cap. XIV, p. 466.] et Dubravius [Hist. Bohem., lib. V. I, p. 52, ed. Hanov. 1602.] sæculo XVI ineunte, Pontanus in Bohemia pia anno 1607 conscripta [Lib. I, p. 3.] , Albertus Chanowsky, mortuus ante sæculi XVII medium, qui Gaudentium inter Patronos Bohemiæ domesticos collocat [Vestig. Bohem. piæ, cap. III, p. 35 et 44.] , Math. Ben. Boleluczky [In Ros. Bohem. sive Vita S. Adalb. sæpius.] , Georgius Crugerius [Sacr. Pulv. X Januar., p. 43. et XIII August., p. 122.] , etc.: quibus omnibus dudum præiverat Chronica episcoporum Pragensium [Script. rer. Bohem. Pragæ, 1784, t. II, p. 437.] in anno 1412 desinens. Accedunt Joannes Dlugoss sive Longinus [Hist. Polon., lib, II, col. 125, ed. Lips. 1711.] scriptor sæculi XV, Breviarium Warmiense anni 1516 [Apud Henschen., p. 177.] , Christophorus Varsevicius in libello anno 1601 Romæ edito, aliique inter Polonos; sicut et ab Hungaro nescio quo e Soc. Jesu Gaudentium inter Sanctos patrios nominari video [Act. SS. Ungariæ, semest. 1, p. 186, et append. p. 33.] . Adde ex regionibus a Bohemia remotioribus Arnoldum Wion [Lign. Vit. part. 2, lib. III, p. 145.] , Baronium et Pagium [Ad an. 999 et 1036, t. XVI, p. 394 et 621, ed. Luc.] , Mabillonium [Annal. Bened., t. IV, lib. LVIII, num. 4, p. 396, et Ind. gen. p. 719, edit. Luc.] , Felicem Nerinium [De templ. et cœnob. SS. Bonif. et Alex., C. IX, § 5, p. 111 et seqq.] , Mittarellium et Costadonium [Annal. Camaldul., t. I, Ind. rer. et nom., p. 509.] , ut hos tantum bonæ notæ scriptores, quos facile obvios habui, hic nuncupem, nec alios aliunde anquiram: quoniam id quod adversum Decessores nostros demonstrandum suscepi, ex iis quæ antea disputavi, satis liquere arbitror, S. Gaudentio locum in Opere nostro competere. Quum autem quæ is ad martyrium usque S. Adalberti gessit, cum Actis hujus Sancti ab Henschenio jam illustratis [T. III April., p. 174 et seqq.] intime connexa eisque inserta sint, ita ut hic prolixe repeti non debeant, optimum factu judicavi fore, si descripsero compendiosam de S. Gaudentio notitiam, quam alteri de S. Adalberto subjunxit Nerinius modo laudatus, in suis de templo et cœnobio SS. Bonifacii et Alexii historicis Monumentis, Romæ editis anno 1772 [Loc. cit.] , eique aliquas, ubi res feret, annotationes adjecero.

VITA S. GAUDENTII, AUCTORE FELICE NERINIO.

Gaudentius, Archiepiscopus Genesnensis, Pragæ in Bohemia cultus (S.)

[Gaudentius S. Adalberti frater et comes,] Magnæ Gaudentii a laudi tribuendum Beatum Aldalbertum fratrem b habuisse; at multo laudabilius fuisse illi non tam naturæ et sanguinis quam morum et vitæ similitudine conjunctissimum. Nam una cum ipso Romam veniens, monasticæ se disciplinæ tradidit, eamdem quam Adalbertus vitæ rationem suscipiens c sub abbate Leone, de quo supra diximus d. Fratres alios Adalberto duos fuisse legimus, qui et ipsi Romam quum venissent, atque illum eo in consilio hærere intellexissent, ut monachus fieri vellet, sibi revertendum existimarunt. “Duo ex fratribus, qui cum eo erant, jam dudum videntes quia (Adalbertus) se monachum facere vellet, non bene projecto clypeo, fugam dederunt. Solus vero Gaudentius exemplo constantis viri remanens cum Beato Viro, monachatum atque probabilem conversationem consequutus est; qui etiam sibi carne et spiritu duplex germanus, et ab infantia semper fidissimus comes adhæsit e.” Monastico igitur habitu indutus Alexiano in cœnobio Gaudentius, a latere Adalberti, quem diligebat plurimum, avelli numquam potuit; et non modo laborum, sed itinerum perpetuus illi socius et comes fuit f, etiam quum postremo in Bohemiam redux, sacra lipsana S. Martini Turonensis et S. Dionysii Parisiensis in Galliis veneratus, inde Praga declinans, Gnesnam g, Gedanum et in Prussiæ provinciam descendit, ubi labores suos illustri martyrio complevit.

[2] [non tamen consors martyrii,] Quinimmo Gaudentium una cum fratre martyrem occubuisse Annales Warmienses tradunt: “Ferro in viscera adacto contrucidatur eadem die qua a sacrificulis furenti impetu caput Adalberto amputatum est.” Sed multa nos inducunt ut nullam eis fidem adhibendam arbitremur. Primum inepta multa produnt, et anilium plenissima fabellarum h, inter quæ illud præcipuum, quod ad rem nostram pertinet, Adalbertum, postquam martyr jacuerat, abscissum caput suis ipsum manibus mirabiliter gestasse, et multa millia passuum confecisse, quoad in Poloniam pervenisset, ac in civitate quæ Gnesna dicitur, iterum commode placideque occubuisset. Hunc de Adalberto errorem (qui error a pictorum licentia, qui martyres caput suum amputatum gestantes pingere solent, omnino manavit in vulgus) quum Annalium Warmiensium scriptores enarrare non dubitaverint, neque digni sunt quibus de Gaudentii martyrio credatur, licet in Breviario Warmiensi edito anno Domini 1516 ex præconcepta opinione sic iterum narretur: “Sanctus quoque Gaudentius, prædicationis ipsius socius, pariter eodem fato et loco martyr Christi consecratur.” Accedit quod de Gaudentii martyrio nihil ab antiquis proditum est: legitur quidem in Actis ipsum fratris morti præsentem fuisse, et in vincula conjectum post celebrationem Missæ, qua sacra extrema Communione S. Adalbertus refectus est, antequam a satellitibus teterrimis confoderetur; sed de Gaudentii nece ne verbum quidem. Quare qui Adalberti fidissimus socius, qui ejus virtutis animique magnitudinis imitator egregius semper fuit, hunc et martyrium mortisque similitudinem optasse quidem, non obtinuisse existimare debemus: quod aperte his verbis declarat Cosmas Pragensis: “Gaudentius non solum carnali, sed etiam spirituali conjunctione frater S. Adalberti et comes individuus in omni labore et ærumna fuit; etsi cum eo non corpore martyrium, mentis tamen compassione tulit; nec enim fieri potuit ut gladius animam ejus non pertransiret, quum germanum suum romphæis paganorum concidere videret, et ipse pariter occidi optaret i.”

[3] [post ejus necem] Sed quod nullum dubitationi locum relinquit, illud est, quod ante posuimus, Gaudentium electum fuisse episcopum ecclesiæ Gnesnensis k, quæ in honorem S. Adalberti ibidem tumulati in sedem archiepiscopalem ab Ottone III erecta fuit l, ut legitur in Chronico Magdeburgensi, cujus fragmenta edidit Mabillonius: ex quibus habemus quod “imperator Otto III, auditis mirabilibus quæ per dilectum Sanctum Martyrem Adalbertum Deus fecit, orationis caussa eo pergere festinavit… Videns autem a longe civitatem Gnesnam desideratam, nudis pedibus suppliciter advenit … nec mora, fecit sibi archiepiscopatum … cujus diœcesi omnis hæc regio subjecta est, committens eumdem prædicti Martyris fratri, qui et Gaudentius etc.” vocabatur.

[4] [factus est archiepiscopus Gnesnensis.] Hac de caussa Gaudentius appellatus est Archiepiscopus S. Adalberti (scilicet archiepiscopus Gnesnensis ecclesiæ, ubi S. Adalbertus episcopus et martyr quiescebat); nam hoc titulo vocatum et subscriptum legimus mense Decembris die secunda A. D. 999 in placito Farfensi de cella Minionis, quod primus vulgavit Mabillonius Annalium Ord. S. Benedicti lib. LI, § 95, ubi inter alia hæc leguntur: “Quadam vero die dum resideret Domnus Otto imperator in palatio … et residentibus ibi cum Domno Leone archiepiscopo sanctæ Ravennatis ecclesiæ et Gaudentio archiepiscopo S. Adalberti, etc.” In subscriptionibus vero præ aliis ita legitur: “Ego Gaudentius archiepiscopus S. Adalberti martyris interfui et subscripsi.” Patet itaque post Adalberti martyrium Gaudentium constitutum esse episcopum Gnesnensis ecclesiæ m, in eaque mortuum et sepultum esse n, ut satis etiam comprobatur ex historia translationis sacrorum corporum Adalberti, Gaudentii et quinque Fratrum, quam late describit Cosmas Pragensis decanus initio libri 2 Chronici Bohemiæ o.

ANNOTATA.

a Ut latino Gaudentius, ita patrio idiomate Radim Sanctus noster appellatur, et utriusque nominis una eademque significatio est. Est enim Radim, seu pro dialectorum slavonicarum varietate Radzim aut Radzin (unde apud latine scribentes Radimus, Radinus, Radzimus, Radzinus, Rasinus), a radice rad, quæ gaudium vel lubitum significandi vim habet; ut me docet cl. Bartholomæus Kopitar [Glagol. Cloz., p. XXIX.] , ad eamdem radicem reducendo nomen fere simile Ratko, grammatice Radko, ut sit quasi Gaudentius, græce Χαιρέας. Erronea proinde est lectio Kadimo in prioribus Ditmari editionibus [Ut colligo ex citatione Baronii ad an. 999, num. 12, tom. XVI, p. 393, ed. Luc.] , etiam Leibnitiana [Script. rer. Brunsvic., t. I, p. 357.] , cui accuratam lectionem Radimo substitutam video in nova Pertziana editione [Monum. Germ. hist., Script. t. III, p. 781.] . Item corrigendum est nomen Stadin, male pro Radim positum in Anonymi Chronico Bohemico apud Menckenium [Script. rer. Germ., t. III, col. 1658.]

b Goldastus opinatus est [Comment. de Regn. Bohem., etc., lib. V, cap. IV, num. 5, p. 735, 736, ed. Schminckii.] Gaudentium non fuisse nisi spiritualem S. Adalberti fratrem; sed bene circa hoc Schminckius monet [Ibid. in not.] : Carnalem, ut ita dicam, non spiritualem solum, Adalberti fratrem fuisse Gaudentium, et quidem uterinum, contra Goldastum defendit Balbinus [Epitom. rer. Bohem., lib. II, cap. XIII, p. 149; Miscell. hist., dec. 1, lib. III, cap. XXII, § 4, p. 288.] : quod mihi etiam verosimillimum videtur, siquidem in Vita S. Adalberti de hoc Gaudentio sæpius dicitur quod fuerit “carne et spiritu duplex germanus” Adalberti. Imo auctor alterius Vitæ his omnino verbis eum designat [Cap. VI, num. 26 apud Henschen., p. 196.] : Gaudentius ex patre caro et frater suus.

c Monachus una cum S. Adalberto factus est Gaudentius Romæ in cœnobio S. Bonifacii, Martyris scilicet Romani, qui XIV Maji colitur; cui cœnobio accessit altera item appellatio a S. Alexio propter depositum ibi hujus Sancti Confessoris corpus [Cfr. Nerin. op. cit., cap. II et III, p. 8 et seqq.] : unde factum ut monasterio Brevnoviensi, a S. Adalberto ac Boleslao duce fundato, præter S. Benedictum duo quoque jam laudati Sancti tutelares assignati fuerint [Ziegelbauer, op. cit., cap. I, p. 6.] . Hæc comperta haud habens Trithemius, sciens tamen SS. Adalbertum et Gaudentium fuisse cœnobii S. Bonifacii monachos, existimavit [Annal. Hirsaug., t. I, ad an. 992 et 1002, p. 137 et 147.] eos ad Fuldense monasterium pertinuisse, cujus auctor parensque fuit illustrissimus Germaniæ Apostolus ac Martyr Bonifacius. Lapsus est præterea in alterum errorem, nempe Gaudentium fuisse Pragensem episcopum. Trithemii auctoritatem, quantum ad S. Gaudentium attinet, misso scilicet S. Adalberto, Schannatus inconsiderantersecutus fuit [Hist. Fuld., part. 1, cap. I, p. 6.] .

d De Leone abbate pluribus agit Nerinius cap. IX, § 3, pag. 91 et seqq.

e Sumpta sunt hæc ex Vita priore S. Adalberti apud Henschenium, cap. III, num. 16. Hujus Vitæ, quam ab ipso S. Gaudentio compositam esse recentes aliqui scriptores perperam fuere arbitrati, censet cl. Pertz auctorem fuisse Joannem Canaparium, de quo in eadem occurrit mentio cap. VI. num. 29; alteram vero Vitam, ab Henschenio item editam, S. Brunoni archiepiscopo, in Prussia anno 1008 martyrium passo (de quo Bollandus ad diem XIV Februarii), deberi pronuntiat. Videatur Præfatio ad utramque Vitam, inter Monumenta Germaniæ historica novis curis recusam [Script., t. IV, p. 574 et seqq.] .

f Fuit S. Gaudentius, ut passim alibi, sic et in Hungaria socius apostolicorum laborum S. Adalberti germani sui, de quibus consule Stiltingum in Commentario prævio de S. Stephano rege [T. I Sept., p. 481, 482, 485 et seqq.] . Item condito anno 993 Brzevnovio, atque propriis manibus una cum sancto fratre aliisque piis monachis ædificato, ut ait Ziegelbauer [Op. cit. cap. VII, p. 88.] , vitam in eo religiosam pie ac sancte eousque traduxit, quoad Divi germani hærendum lateri denuo fuit.

g Poloni scriptores plures, quorum opinio etiam Officiis ecclesiasticis inserta fuit [Offic. propr. Patronorum prov. Polon. ad dies XXVIII et XXX Aprilis; item Offic. propr. diœc. Olomuc., Vratislav., etc. ad XXIII Aprilis.] , asserunt Gnesnensi ecclesiæ præfuisse S. Adalbertum; quod tamen admitti nequit, nisi tantummodo quatenus Sanctus Pragensis præsul, dum Gnesnœ aliquamdiu substitit, munia episcopalia ibi exercuerit, ut dicit Henschenius in Commentario prævio [Num. 3, p. 174.] . Conferantur de hac re observationes Pagii in Critice Baronii [Ad an. 999, num. 16, t. XVI, p. 395.] et annotatio Andreæ Schotti Dantiscensis in sua Prussia Christiana [Pag. 54 et 55.] . Neque stare potest alia eorumdem Polonorum assertio [Dlugoss, Hist. Polon., t. I, lib. II, col. 118, edit. Lips. 1711; Cromerus, de Orig. et reb. gest. Polon., lib. III, p. 52, edit. poster.; J. Herburtus de Fulstin, Hist. Polon., lib. II, cap. III, p. 20; Mirac. S. Adalberti apud Pertz, Script., t. IV, p. 614.] , ac si S. Adalbertus, quando Gnesna in Prussiam abiit, Gaudentium pro se archiepiscopum illic reliquisset. Quippe ex Vitis S. Adalberti clarissime constat S. Gaudentium cum eo Gedanum atque inde longius profectum, eique in prædicando infidelibus evangelio cooperatorem, et in extremo agone socium, ac vix non gloriosi martyrii consortem fuisse. Sed de Gnesnensi S. Gaudentii archiepiscopatu plura inferius.

h Vide has narratiunculas compendio relatas ab Henschenio, qui iis in hunc modum præfatur [Num. 13, p. 177.] : Alia rursum Acta habemus, ex monumentis et annalibus Archivii Warmiensis in Prussia et ex majorum traditione collecta, et nobis a Mathia Sarbivio Vilna, atque aliunde ab alio submissa. In iis, quæ ad martyrium spectant, amplificantur mirabili figmento hic in pauciora verba contrahendo.

i Vinculis constricti erant a barbaris Gaudentius noster et alter socius, quando vulneribus confossus S. Adalbertus occubuit. Eo autem occiso, impii viri duos Fratres ejus immisericorditer ligatos secum portant, inquit S. Bruno in altera S. Adalberti Vita apud Henschenium [Cap. VII, num. 29, p. 198.] . Propter hanc ergo passionem fortiter pro Christi nomine toleratam, simul et propter mentis compassionem, ut ait Cosmas Pragensis a Nerinio hic allegatus, Martyr latiori quodam sensu S. Gaudentius dici potest; nec alio proculdubio sensu hac eum appellatione decorat ecclesia Pragensis in oratione jam supra a me allegata, ubi ait: Deus, qui nos concedis SS. Martyrum tuorum Gaudentii, et Benedicti, Matthæi, Joannis, Isaac atque Christini allationem colere, etc. Imo vero congruit hic titulus Gaudentio datus cum veteri loquendi usu ecclesiastico, secundum quem illi etiam martyres dicebantur qui fidei causa post confessionem aliquid in corpore passi essent, etiamsi ex illatis pœnis minime contigisset spiritum exhalare, ut observat Baronius [Annal. eccl. ad an. 371, num. 117, t. V, p. 352. Cfr. id. ad an. 253. num. 54, tom. II, p. 589; et ejusd. not. h ad Martyrol. Rom. II Januar.] , de S. Eusebio Vercellensi agens, quem pari de causa ut Martyrem veneramur [Cfr. Breviar. Rom. XVI Decemb.] . Porro, qui misere ligati fuerant S. Adalberti socii, vixque adeo mortem evaserant, postea tamen a Prussis, cum ethnici deos suos jam placatos crederent, liberi dimittuntur, redeuntque in Poloniam, ait Andreas Schottus [Op. cit. p. 69.] , qui et sequentem huic assertioni annotationem adjicit: Quamvis altum de hoc apud auctores silentium, facile tamen, cum Gaudentium archiepiscopum postea Gnesnensem fuisse sciamus, planissima id conclusione elicitur. Addimus etiam Boleslaum horum sociorum suasu corpus S. Adalberti a Prussis emisse, eosdemque tam charum pignus in Poloniam duxisse. Nam Glaber Radulphus inter Historicos Francorum Pithœanos in fol. editos scribit [Lib. I, hist., cap. IV, fol. 6; item apud Bouquet, Rer. Gall. Script., t. X, p. 7.] : “Denique discipuli ejus, accepto corpore Domini sui, illud secum ferentes in propriam sunt reversi patriam. Cujus etiam meritis usque in præsens largiuntur hominibus plura beneficia.” Fuit is scriptor sæculi XI.

k Cosmas Pragensis ad annum 999 illa scribit [Script. rer. Bohem., t. I, p. 66.] : Eodem anno Gaudentius, qui et Radim, frater S. Adalberti, ordinatus est episcopus ad titulum Gnezdensis ecclesiæ. Ad quæ annotat recens Cosmæ editor Rudolfus Kœpke [Pertz, Script., t. IX, p. 56.] : Jam in tabula anni 999 Gaudentii archiepiscopi mentio fit; Cfr. Wilmans Otto III, p. 113. Ac re quidem vera placitum de cella Minionis, mox a Nerinio allegandum, quod ex archivo Farfensi protulit Mabillonius [Annal. Bened., t. IV, lib. LI, num. 95, p. 119 – 121, edit. Luc.] , haud dubie anno 999 Romæ habitum fuit, ita ut ambigiprorsus nequeat quin S. Gaudentius episcopali charactere jam tum fuerit insignitus. Hinc insuper haud levi conjectura deduci posse autumo hanc dignitatem ei in ipsa Urbe Roma fuisse collatam; quo forsitan venerit missu Boleslai Polonorum ducis, tum ut hujus nomine cum Romano Pontifice et imperatore de episcopatibus in Polonia ordinandis ageret, de cujus rei cura laudatur Boleslaus in Chronica Polonorum [Lib. I, num. 11, apud Pertz. tom. cit., p. 432.] , tum ut nuntium Romam afferret martyrii S. Adalberti. ejusque canonizationem apostolicæ sedis auctoritate faciendam postularet. Etenim, Ditmaro teste [Lib. IV, num. 19, apud Pertz, Script., t. III, p. 776.] , imperator Romæ certus hac de re effectus est, ac tum quidem condignas Deo supplex retulit odas, quod suis temporibus talem sibi per palmam martyrii assumpsit famulum, postmodum vero, quum Gnesnam anno 1000 venit [Ibid., num. 28, p. 781.] , facto ibi altari, sanctas in eo honorifice condidit reliquias ejusdem martyris. Concedere autem licentiam ex synodali decreto ut supra corpus defuncti erigeretur altare, hoc ipsum erat, inquit Baronius [Annal. eccl. ad an. 1027, num. 13, t. XVI, p. 563.] , inter Sanctos annumerare, ut anniversaria memoria de eis agi posset. Itaque Gaudentius, jam episcopus ordinatus, destinatusque qui Polonicis ecclesiis metropolitico jure præforet, ac jam fratris suicanonizatione obtenta, sese aliquamdiu archiepiscopum Sancti Adalberti martyris dixerit (prout placito supra laudato subscripsit), antequam in ipsum ecclesiæ Gnesnensis thronum sublimaretur. Hunc autem adiit anno 1000, comitatus verosimiliter inde ab Italia imperatorem, qui, ut Ditmarus refert [Loc. cit., p. 780.] , auditis mirabilibus quæ per dilectum sibi martyrem Deus fecit Æthelbertum, orationis gratia eo pergere festinavit, comitibus inter alios Ziazone tunc patritio et Robberto oblacionario cum cardinalibus.

l Narrat Chronographus Saxo [Ad an. 996, apud Leibnit. Access. hist., t. I, p. 205 et 206. Chron. Magdeburg, apud Meibom. Rer. Germ., t. II, p. 280.] : Hanc ergo urbem (Gnesnam) devotus imperator, occurrente sibi loci episcopo, nudis pedibus intravit, et post lacrymosam ad Sanctum Adalbertum orationem, nova illum institutione, id est archiepiscopatus in eodem loco fundatione, sed non legitima honoravit. Nam tota hæc provincia unius Poznaniensis episcopi erat parochia, et ipsa cum omnibus futuro tempore illic fundandis episcopatibus, auctoritate primi Ottonis et Pontificum apostolicæ sedis, metropolitano Magdeburgensis episcopii fuerat subjecta. Hanc ergo sine utrorumque episcoporum consensu iste imperator in quinque dividens episcopatus, in ipsa urbe Gnesi Gaudentium beati Adelberti germanum consecrari fecit archiepiscopum, eique tres alios episcopos in tribus locis, videlicet Salz Colberch, Cracouwe, Wrotisla, ordinatos subjecit, Poznaniensem vero episcopum non assentientem priori juri et Magdeburgensis archiepiscopi subjectioni reliquit. Ditmarus eadem hunc in modum exponit [Loc. cit., num. 28, p. 781.] : Videns a longe urbem desideratam, nudis pedibus suppliciter advenit, et ab episcopo ejusdem (Posnaniensi) Ungero venerabiliter susceptus, ecclesiam introducitur, et ad Christi gratiam sibi impetrandam martyris Christi intercessio profusis lacrimis invitatur. Nec mora, fecit ibi archiepiscopatum, ut spero legitime, sine consensu tamen præfati præsulis, cujus diœcesi omnis hæc regio subjecta est; committens eumdem prædicti martyris fratri Radimo, eidemque subjiciens Reinbernum Salsæ Cholbergiensis ecclesiæ episcopum, Popponem Cracuaensem, Joannem Wrotislaensem, Ungero Posnaniensi excepto. Quæ eadem Annalista Saxo [Ad an. 1000, apud Eccard. Corp. Hist. t. I, col. 372, et apud Pertz, Script. t. VI, p. 644.] ex Ditmaro mutuatus fuit, præterquam quod post vocem præsulis addiderit: et sui metropolitani, et pro nomine Radimo substituerit: qui et Gaudentius. Vita autem S. Meinwerci [T. I Junii, p. 514.] ita habet: Ipso anno imperator tempore quadragesimali causa orationis ad S. Athelbertum Slaviam intravit, ibique, coadunata synodo, septem episcopia disposuit; et Gaudentium monachum, fratrem B. Athelberti archiepiscopi Pragæ, qui ante triennium a Prussis martyrizatus fuerat, in archiepiscopum ibidem constituit. Hinc observat Bollandus, de S. Gaudentio loquens [T. II Februar., p. 134.] : Hic primus Gnesnensis archiepiscopus factus, uti scribit qui tum vivebat Ditmarus lib. 4 Chronici, cum antea Gnesna sive (ut scribit) Gnesin, Ungero Posnaniensi episcopo subesset: quod Stephanus Damalevicius in Actis archiepiscoporum Gnesnensium, et Longinus ac Treterus in Posnaniensium epp. gestis vel non animadverterunt vel dissimularunt [Cfr. Ritter, Geschichte der Dioecese Breslau, th. I, kap. I, § 4, p. 31 et seqq.] . Quod vero ad legitimitatem erectionis novæ sedis Gnesnensis attinet, quam negat Chronographus Saxo, ac Ditmarus dubiam videtur habuisse, Baronius quidem his verbis suamsententiam aperit [Ad an. 999, num. 13, t. XVI, p. 393.] : Cum audis tot sacra munia exhibita ab imperatore, scias male ipsi ut auctori esse tributa quæ legatus a latere cum eo missus archidiaconus Cardinalis S. R. E. sua auctoritate facienda curavit… Verum an ista a Romano Pontifice probata fuerint, vehementer dubito; siquidem assertione Gregorii VII Romani Pontificis [Lib. III, epist. 73.] apparet usque ad sua tempora nondum fuisse institutam sedem archiepiscopalem in Polonia. Sed præter ea quæ ad dubitationem Baronii levandam ex Annotato nostro superiori erui possunt, en quid circa epistolam S. Gregorii VII, qua affirmatur episcopos Poloniæ non habere certum metropolitanæ sedis locum, et huc atque illuc pro sua ordinatione vagari, Baronio respondeat Pagius [In Critice ad an. 999, num. 8. p. 395.] : Ex Gregorii VII verbis illud tantum sequitur, quo tempore ipse litteras illas dedit, sedem metropolitanam vacasse propter gravissima quæ præcesserant bella aut alias rationes nobis ignotas [Cfr. Ritter, op. cit., kap. III, § 2, p. 58.] , non vero ante illum annum nullum in Poloniæ regno metropolitam institutum. Sedem enim Gnesnensem in profectione Polonica Ottonis III metropolim effectam, et S. Gaudentium archipræsulem renuntiatum, non video cum fundamento negari posse. Et idem Pagius auctoritate apostolica, licentia scilicet Silvestri Papæ II, hoc negotium omnino actum fuisse, palam fieri contendit Annalium Hildesheimensium diserto testimonio [Apud Leibnit. Script. rer. Brunsvic. t. I, p. 721; apud Pertz, Script., t. III, p. 92.] : Imperator Otto III causa orationis ad Sanctum Adalbertum episcopum et martyrem quadragesimæ tempore Sclaviam intravit. Ibique coadunata synodo, episcopia septem disposuit, et Gaudentium fratrem beati Adalberti in principali urbe Sclavorum Praga ordinari fecit archiepiscopum, licentia Romani Pontificis, causa petitionis Bolizlavonis Boëmiorum ducis, ob amorem potius et honorem sui venerandi fratris, digni pontificis et martyris. Ubi pro Boëmiorum legendum esse Polonorum et pro Praga legendum Gnesna, ethoc item apud Lambertum Aschafnaburgensem [Apud Pistor. Rer. Germ. Script. t. I, p. 316; apud Pertz, tom. cit., p. 391.] , Pagius suggerit [Loc. cit., num. 5, p. 394.] ; eo quod nec Lambertus nec Chronographus Hildesheimensis tam enormiter circa ea nomina errare potuerint, quum certum sit Pragam diu post utriusque scriptoris tempora, nimirum anno tantum 1344, archiepiscopali sede cohonestatam fuisse: ut proinde scioli transcriptores utrumque locum depravarint. Porro hæc nominum confusio ansam quoque præbuit hallucinandi cl. Georgio Waitz, Indicem rerum tom. III Scriptorum a Pertzio editorum conficienti: quippe Gaudentium nostrum eumdem esse existimavit ac Thiatdagum S. Adalberti in Pragensi episcopatu successorem.

m De gestis a S. Gaudentio, quo tempore Gnesnensem ecclesiam rexit, non admodum multa memorarunt historiographi. Quod tradunt plerique rerum Polonicarum scriptores et alii quidam, unctum ab eo et solemniter coronatum Boleslaum, præsente Ottone imperatore, quem asserunt anno 1000 regium nomen ac diadema huic Polonorum principi concessisse, id quidem a veritate alienum pronuntiant Baronius [Ad an. 1000, num. 14 et seqq., tom. cit., p. 405 et 406.] , Pagius [Ibid. num. 5.] , Struvius [Corp. Hist. Germ. period. 5, sect. 4, § 6, not. 42, p. 267.] , auctor operis Gallici de Chronologia recte stabilienda [Art de vérifier les dates, t. II, p. 68, edit. Paris, 1784.] , aliique plures. Ad diem autem XII Novembris, quo SS. Fratres quinquecoluntur, penitius examinandum remittimus quod de iis ad S. Gaudentium spectans narrat auctor anonymus Chronici Bohemici [Apud Mencken. Script. rer. Germ., t. III, col. 1649.] : Gaudentius frater germanus ex ordine (an ex patre?) S. Adalderti in archiepiscopum Gnesnensem eligitur. Cujus fama et amore ducti sex fratres, videlicet Benedictus, Matthæus, Joannes, Isaac, Christianus et Barnabas, qui cum fratre ipsius S. Adalberto de Roma venerant, cum consensu et voluntate Anastasii abbatis monasterii Brewnoviensis Poloniam ipsam gratia visitandi adeunt, et ad petitionem ejus ne desererent ipsum, eremum quamdam intrant. Cui narrationi consona scribit Dubravius [Hist. Bohem., lib. VI, p. 41.] : Occiso Adalberto, ad Gaudentium diverterunt cupidissimum illos penes se retinendi, nisi quod cupidius illi secretum sibi dari ostendique petebant. Evictus precibus Gaudentius, deduci illos in locum plane solum longeque ab hominibus semotum jubet. Videri interim possunt quæ J. B. Mittarelli et A. Costadoni de hisce disputant in Annalibus Camaldulensibus [T. I, lib. VII, num. 7 et seqq., pag. 246 et seqq.] .

n Ignoro quo indicio quave conjectura inductus fuerit Castellanus ut scriberet S. Gaudentium circaannum 1709 obivisse. [Martyrol. univers., p. 915.] . Equidem unum tantummodo auctorem præ manibus habeo qui de morte ipsius aliquid referat, Longinum videlicet sive Dlugossium. En illius verba [Hist. Polon., lib. II, col. 149 et 150.] : Gaudentius, qui et alio nomine Radzin nominabatur, germanus Beati Adalberti archiepiscopi Gnesnensis, cum annos septem in vitæ sanctimonia et pontificatu Gnesnensi exegisset, apud Gnesnam moritur et in Gnesnensi ecclesia sepelitur. Fertur hic moribundus in Gnesnensem civitatem ob multitudinem immanium scelerum quibus se inquinaverat, nec eo monente pœnitere voluerat, anathema protulisse. Nec in cassum transiit quod vir Dei prædixerat: a Bretislao enim Bohemiæ duce et suo exercitu,… Casimiro Poloniæ rege in Almania exulante, invasa, cladem ingentem pertulit, et nobilissima sua clenodia opesque plurimas quibus ad invidiam usque abundaverat, amisit. Huic Hippolytus genere Italus successit. Si huic testimonio fidere liceat, adeoque admittamus Gaudentium septennio Gnesnensi ecclesiæ præfuisse, obierit ergo circa annum 1004 secundum Longinum cæterosque qui jam inde ab anno 997 illam ei ecclesiam commissam fuisse volunt; sed pro aliorum scriptorum sententia mors ejus in annum 1006 vel 1007 protrahenda erit. Circa anathema autem ab eo pronuntiatum Longino consentit Chronica Polonorum sæculi duodecimi, in qua hæc de eo leguntur [Apud Pertz, Script., t. IX, p. 437.] : Eo tempore (anno 1039) Bohemi Gneznen et Poznan destruxerunt, Sanctique corpus Adalberti abstulerunt. Illi vero qui de manibus hostium evadebant, vel qui suorum seditionem devitabant, ultra fluvium Wysla in Mazoviam fugiebant, et tam diu civitates prædictæ in solitudine permanserunt quod in ecclesia Sancti Adalberti martyris Sanctique Petri apostoli sua feræ cubilia posuerunt. Quæ plaga creditur eo toti terræ communiter evenisse, quod Gaudentius, Sancti Adalberti frater et successor, occasione qua nescio, dicitur eam anathemate percussisse.

o Aliqua subdit Nerinius de controversia Bohemos inter et Polonos acriter agitata circa possessionem corporis S. Adalberti, quod utrique penes se esse gloriantur. Verum ea omittenda censui, quoniam satis superque hæc controversia apud nos exponitur ad diem XXIII Aprilis, ubi extat longa Balbini pro Pragensi ecclesia disputatio. Monuisse hic sufficiat Balbini sententiam egregie fulciri iis verbis quæ paulo ante e Chronica Polonorum, unius tantum a vastata per Bohemos Polonia sæculi intervallo scripta, jam recitavi: Bohemi Gneznen et Poznan destruxerunt, Sanctique corpus Adalberti abstulerunt. Neque repetam historiam festivæ sacrarum exuviarum ad urbem Pragam translationis; sed illud tamen observari velim, ordinem processionis ab Hagecio [Chron. Bohem., fol. 115, apud Boleluczky, Rosa Bohem., c. XIV, num. 11, p. 466.] , Balbino [Epitom. rer. Bohem., lib. III, cap. III, p. 168.] et aliis recentioribus, adeoque et in Officio ecclesiastico jam citato, paulo aliter atque auctius describi quam a Cosma Pragensi descriptus fuerat. Hic habet [Apud Henschen., p. 202.] : Dux ipse et episcopus humeris subnixi dulce pondus portant Martyris Christi Adalberti. Post simul abbates ferebant reliquias quinque Fratrum. Deinde archipresbyteri gaudent onere Gaudentii episcopi. Hagecius vero ait: Brzetislaus princeps, Severus episcopus, princeps abbatissa S. Georgii et Procopius Sazaviensis abbas, nunc regni Boemiæ patronus [Cfr. Acta SS. Julii. t. II, p. 136 et seqq.] , tulerunt primo loco sanctum corpus Adalberti. Post eum metropolitani (Pragenses) et Vetero-Boleslavienses quatuor archipresbyteri Beatum Gaudentium. Tertio sequebantur Helinandus Ostroviensis (Insulanum Balbinus vocat), Miroslaus Brzevnoviensis, Clemens Rupensis (Balbino Skalensis) abbates, et alii prælati, portantes corpora SS. quinque Fratrum. Crugerium, qui et a Cosma et ab Hagecio dissentit [Sacr. Pulv. ad XXIII August., p. 121 et seqq.] , haud moror, quum ipse fateatur se ex suo genio quædam admiscuisse, non historiam, sed pompam attinentia, ac exaggerantia speciose. Ad extremum lectores denuo remitto ad laudatam Balbini disputationem [Apud Henschen., p. 204, num. 7.] , ubi in medium adducitur narratio Cosmæ de S. Radim seu Gaudentio se albis vestibus ac splendido vultu anno 1074Cracoviæ cuidam captivo videndum exhibente, eumque e carcere liberante, ac de visionibus sæpe conspectis a custodibus ecclesiæ S. Viti Pragensis, dum visitarent candelam in sacello SS. Cosmæ et Damiani, ubi corpus Gaudentii quiescebat, noctu accendi solitam.

NOTA 53 ad pag. 493, lit. F.

A longiori quam de S. Mariano inter Prætermissos instituunt disquisitione [Supra, p. 493, 494 et 495.] abstinere potuissent Decessores nostri, atque adeo dubium, ut arbitror, deposuissent, si conjecissent oculos in libellum ab Armando Gerard canonico Sarlatensi anno 1664 ad Bollandum ejusque socios dono missum, quo continentur Vitæ Sanctorum Alverniæ et Velauniæ, gallice descriptæ a Jacobo Branche priore majore cœnobii B. V. Mariæ Piperacensis Ordinis Augustiniani [La vie des Saincts et Sainctes d'Auvergne et de Velay, par M. Jacques Branche, etc. Au Puy, 1652.] . Nimirum in eo reperissent [Pag. 476.] quotannis Evahoni ad diem X Octobris celebrari a populo translationem S. Mariani illius cujus ibi servabantur sacræ exuviæ, quique in Lemovicensi diœcesi festum obtinuit diem XIX Augusti, ad quem Sollerius de eo egit [T. III Augusti, p. 734.] , et in diœcesi Bituricensi (ut in Kalendario Breviarii anni 1734 hujus diœceseos ad XIX Augusti expressis notatur verbis) ab antiquo colitur die XIX Septembris, ad quem iterum de eo apud Majores nostros sermo est inter Prætermissos [T. VI Septembris, p. 2.] . Quod autem hic Sanctus a Ferrario signatur, non X, sed XI Octobris, id inde verisimiliter profluit quod prior ex hisce diebus in diœcesi Lemovicensi occupatur festo Translationis S. Martialis, prout hoc ipso in Tomo inter Prætermissos illius diei [Supra, p. 3.] necnon in Kalendariis ejusdem diœceseos videre est. Porro, ut hac occasione ad ea quæ a Decessoribus nostris olim de S. Mariano dicta fuere, aliqua addamus, laudatus Jacobus Branche ex Officio ab Evahonensibus recitari solito, sex transcripsit versus, qui ita sonant:

Hic eremi cultor totus,
Melle pastus, aqua potus,
Ovis vestitus vellere,
Abjecto rerum pondere,
Per quater undenos annos
Hic complevit dies suos.

Idem scriptor refert capsam reliquiariam Sancti retro majus altare stetisse, quatuor columnis lapideis innixam; et quæ in ea erant, reliquias in quatuor fuisse distributas parvis thecis, telisque amylo aut cera illitis circumdatas; caput vero reliquiario argenteo seorsim fuisse contentum, atque in sacrario collocatum, quo magna soleret populi multitudo precandi gratia confluere. Ex recentiori autem opere de Sanctis Lemovicensibus, quod adornavit R. D. Labiche de Reignefort, ecclesiæ illius canonicus theologalis [Six mois des vies des Saints du diocèse de Limoges et de tout le Limousin. Limoges, 1828.] , accipimus locum, ubi S. Marianus inventus fuit mortuus, credi silvam illam esse quæ hodie d'Entraigues appellatur, nomine derivato a vocibus latinis Inter aquas, sitam in territorio parochiæ S. Radegundis diœceseos Bituricensis, tribus ferme leucis ab Evahono oppido, quod hodiedum, ut olim, ad Lemovicensem diœcesim pertinet. Assignat cl. Labiche S. Mariano diem XIX Septembris [T. II, p. 19 et seqq.] , sequens videlicet Kalendarium Breviarii recentioris Lemovicensis, in quo Sanctus eo die occurrit, ut nos docet Ordo divini Officii recitandi anno 1832 editus, quem præ manibus habemus; dum antiquiori Breviario, annis 1625 et 1626 excuso, eum videmus inscriptum ad XIX Augusti: ita ut nunc Lemovicenses cum Bituricensibus circa diem cultus conveniant.

NOTA 54 ad pag. 535, lit. C.

Nigasius, M. in pago Vilcassino (S.)
Quirinus, M. in pago Vilcassino (S.)
Scubiculus seu Scuviculus, M. in pago Vilcassino (S.)
Pientia M. in pago Vilcassino (S.)

[Ex chronico Normanniæ detegitur confusio] Licet nec probare, nec improbare hanc congeriem conjecturarum de SS. Martyrum reliquiis libeat, juverit tamen nonnulla annotare de his quæ hic a Cornelio Byeo attinguntur. Imprimis ignotum Byeo Normanniæ Chronicum, a Davanneo citatum absque controversia Chronicum Normanniæ est, quod D. Bouquet [Recueil des Hist. de France, t. II, p. 320 et seq.] primus edere instituit, quodque post annum 1250 absolutum fuisse ostendit [Ibid. præf. num. 90, pag. LXXXIII.] . Eo enim loci [Pag. 343.] , ubi prælium Varavillanum describitur et Guilielmi Nothi de rege Franciæ Henrico primo victoria, additur paucos ex novissimo agmine Francos evasisse, quod cæderentur vel caperentur; dein inter captos recenset le conte de Roussy, le conte de Soissons, le viconte de Melun, le pallatin de Brie, etc.

[2] [vicecomitis Melodunensis cum comite Mellentino;] Inter hæc nomina animadvertendus est le viconte de Melun, quem Davanneus confudit cum comite Mellentino, licet in isthoc Normanniæ Chronico probe distinguantur, prout videre licet apud D. Bouquet, ubi [Ibid. pag. 329.] aliquot paginis ante legitur le conte Valleran de Meulant. Similem, licet inversum, admisit errorem Sebastianus Rouillard, qui in Historia Melodunensi, quam anno 1628 excudi voluit, Vallerannum seu Gallerannum primum, Mellentinum comitem, vicecomitem Melodunensem (de Melun) fecit, licet tunc temporis Ursio ejus filius vicecomitatum Melodunensem teneret [Cfr Anselme, Hist. Généalog., t. II, p. 221, Paris, 1730 et diploma Henrici I, pro Cœnobio Hasnoniensi ap. D. Bouquet, t. II, p. 599.] .

[3] [templum S. Nigasii, anno 1120 consecratum] Verum et alia castiganda in hac commentarii parte supersunt. Imprimis omnia, quæ de Gaufrido Carnotensi disseruntur, falso laborant supposito. Ecclesia scilicet illa, sub annum 1032 a Gallerano I erecta, consecrata non fuit a Gaufrido I Carnotensi episcopo, sed anno 1120 a Gaufrido II, ut recte habet Mabillonius in Annalibus ad annum 1101 [Lib. LXX, num. 9, t. V, p. 407.] , Gallia Christiana [T. VIII, col. 1135.] adeoque liber Art de vérifier les dates [T. II, p. 693.] .

[4] [sub Galleranno II, cujus decessores accuratius indicantur,] Juverit hic etiam attexere chronotaxim nonnullorum comitum Mellentinorum, secundum quam conjecturæ Byei exigantur. Gallerannus scilicet I mortuus est die VIII Octobris anni 1069 seu sequentis, ut ex ejus sepulcro anno 1590 detecto intellectum fuit. Successit ei filius natu maximus Hugo, qui comitatum tenuit usque ad annum saltem 1076, et qui, anno forte sequenti cuculla apud Beccenses suscepta, anno 1079 seu sequenti, die XV Octobris obiit. Successit ei soror sua Adelina, Rogerio de Bello-monte nupta; cui anno 1081 seu sequenti defunctæ successit filius Robertus III, qui, ut loquitur Willelmus Gemeticensis, plusquam 27 seu potius 37, annis comes Mellentis viguit. Gallerannus II, anno 1104 ex Roberto III natus anno 1118 patri defuncto successit; atque hic statim multa pietate S. Nigasium prosecutus est. Unde non tantum ecclesiam consecrandam anno 1120 curavit, verum etiam tot beneficiis prioratum istum auxit, ut a Beccensi Chronographo S. Nigasii Mellentensis ecclesiæ fundator appelletur. Quum vero hic anno 1123 in Angliæ regem, domus suæ benefactorem egregium, rebellasset, ab hoste interceptus est et decennium carcere detentus: quæ omnia perturbata et commixta occasionem dedisse videntur opinioni Davannei, Byei, Victoris Cotron, S. Nigasii prioratus Chronographi, necnon ex eo auctorum libri Art de vérifier les dates de captivitate Galleranni I, de ejus voto aliisque quæ apud Byeum nostrum leguntur.

[5] [videtur habuisse aliquot S. Nigasii reliquias ab anno 1032;] Unde si standum esset conjecturæ Byei, quod scilicet S. Nigasii reliquiæ in hanc ecclesiam illatæ sint tempore illius consecrationis, annus 1120 assignandus foret. Verum valde imbecille videbitur hujus sententiæ fundamentum, si quis animadverterit eam ecclesiam a S. Nigasio fuisse dictam ex quo primum anno 1032 erecta fuit, eo ipso scilicet tempore, quo SS. Martyrum exuviæ in agrum Rotomagensem relatæ sunt; unde valde verisimilem habemus narrationem Davannei, quantum spectat ad susceptionem aliquot reliquiarum, quas dicto anno S. Nigasii Mellentina ecclesia accepisset.

[6] [corpus vero accepit anno 1096;] Cæterum arbitror futurum non fuisse ut ita Byeus conjecturis indulsisset, si legisset saltem Chronicum Beccense, quod ipse Ms. appellat, et quod tamen integro sæculo jam ediderat ad calcem Lanfranci Operum Dacherius, lectionibus vero variantibus in Collectione Monumentorum ornarat Marteneus, et quod jam iterum in priori Lanfranci Operum tomo edidit anno 1844 Oxoniæ J. A. Giles. In eo scilicet legitur ad annum 1196: Confirmatæ sunt libertates sancti Nigasii de Mellento, anno regni sui decimo septimo. Quo quidem anno translata sunt corpora sanctorum Nigasii, Quirini, atque Bientiæ et Beati Gratiani martyris in ecclesiam sancti Nigasii de Mellento, octavo Calendas Junii. Ad quæ verba alludentes, scriptores libri Art de vérifier les dates referunt sub annum 1195 SS. Martyrum reliquias in nova capsa repositas fuisse; verum corpora in ecclesiam transferre et in nova capsa reponere non videntur locutiones synonymæ. Et ne quis Chronici Beccensis auctoritatem minoris faciat, placet annotare prioratum S. Nigasii tunc temporis a Beccensibus occupatum fuisse.

[7] [habentur et alibi aliæ reliquiæ.] Sed de his satis. Superest ut moneatur lector aliis etiam in locis præter indicatos a Byeo servari S. Nigasii reliquias. In Historia civitatis Rotomagi, anno 1721 tertium edita, mentio fit [Hist. de la ville de Rouen, part. III, pag. 131.] Condati, Aureliani, Rotomagi, Fiscanni et Rodonii seu Roneti (Rony, olim in diœcesi Carnotensi, non longe a Mellento). Quomodo vero Davanneus, toties in Commentario laudatus, die XIX Augusti anni 1632 templo cathedrali Rotomagensi os, (quod brachiine esset an cruris an etiam forsan aliud non recte sciebat,) concesserit, fusius narrat Pomerayus in Historia ecclesiæ cathedralis Rotomagensis [Hist. de l'église cathédr. de Rouen, pag. 85.] . Os istud tum inclusum fuit feretro S. Severi, donec alia conficeretur pyxis [Ibid. loc. cit.] .

NOTA 55 ad pag. 565, lit. F.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

[Mutinœ conservatur cranium S. Tarachi.] Conservatur Mutinœ in Italia cranium S. Tarachi, inclusum pyxide ex argento inaurato, quæ hanc habet formam: basis scilicet hexagona, sex aquilis argenteis in campis cæruleis et sex dracunculis ex argento inaurato ad angulos instructa, fert lancem, cui imponitur pium pignus, quamque circulus in formam coronæ confectus et encausto cæruleo ornatus circumdat. Huic circulo litteris gothicis hæc divisim inscribuntur:

✠ HOC OS EST CAPITIS SANTI THARACHI MILITIS ET MARTYRI

HOC OPUS FEC VANDIN ESTENSIS SIT FERI ALDRO EPISCOP' MUTINEN

ex quibus ultimis verbis intelligimus Aldobrandinum Estensem, qui ab anno 1352 ad 1378 Mutinensem tenuit cathedram curasse ut id opus fieret, et proin medio sæculo XIV sacras has exuvias Mutinæ exstitisse. Quo vero tempore istuc advenerint ignoratur omnino.

[2] [et celebratur SS. Martyrum festum.] Porro thecæ summitas aperta est, quo liceat fidelibus exuvias has venerari in ea ipsa parte qua S. Martyr carbonum tormentum passus est; hinc etiam fit ut tamquam patronus adversum capitis dolores colatur. Solemne item est ex antiquissima consuetudine, de qua loquitur S. Augustinus in libro XXII de Civitate Dei, cap. VIII, num. 10, flores capiti S. Tarachi circumponere eosque distribuere inter pios. Usque ad annum 1830 celebrabatur S. Tarachi festum cum Officio et Missa de communi in solo cathedrali templo; verum illo anno impetravit Ill. Ludovicus Reggianini, Mutinensis præsul, a Gregorio Papa XVI licentiam celebrandi SS. Tarachi et sociorum festum cum Missa et Officio proprio per totam diœcesim.

[3] [Cavedonus vindicat integritatem Actorum SS. Martyrum;] Occasione hujus concessionis edidit sequenti anno doctissimus Cavedoni Acta SS. Tarachi et Sociorum, prout Italice in Historia Ecclesiastica Orsi leguntur; verum addidit annotata quædam, quorum omnium longe præcellentissimum circa sinceritatem et puritatem horum Actorum versatur. Objecerat enim Tillemontius, Bueus aliique hæc Acta male feriati cujusdam hominis injurias tulisse manus; quod patere ex vocabulis ἔνδοξος Μητρόπολις, quoniam Theodosius II divisset Ciliciam duas in partes et Anazarbum constituisset metropolim Ciliciæ secundæ. Verum hæc manebit laus Cavedonum, quod animadverterit jam ab Augusti temporibus Tarsum præcellenter dictam fuisse metropolim; similiter vero Anazarbum a temporibus Caracallæ et deinceps appellatam fuisse ἔνδοξον Μητρόπολιν. Quod utrumque probat, remittendo lectorem ad opus numismaticum Eckel [T. III, p. 75 ct 42.] .

[4] [et quidem demonstratur ex veteribus nummis non tantum Tarsum] Ast quum Eckelii opus penes nos non sit, ejus defectum supplere cogor Frœlichii nostri Quatuor tentaminibus in re nummaria, atque ex his ostendere jam pridem ante Diocletiani tempora Anazarbum æque ac Tarsum Ciliciæ dictam fuisse illustrem metropolim. Quod ad Tarsum attinet, producit imprimis Frœlich nummum Maximini, cui inscriptum est [Pag. 318.] : ΑΥΤ. Κ. Γ. ΙΟΥ. ΟΥΗ. ΜΑΞΙΜΕΙΝΟC. Π. Π. id est Αὐτοκράτωρ Καῖσαρ Γαῖος Ιοὐλιος Οὐήρος Μαξιμεῖνος Πατήρ Πατριδος, latine: Imperator Cæsar Cajus Julius Verus Maximinus, Pater Patriæ. In postica vero parte legitur: ΤΑΡΣΟΥ. ΜΗΤΡΟΠΟΛ. Α Μ Κ Γ Β, Ταρσοῦ Μητροπόλεος, Tarsi Metropolis; litteras Α Μ Κ Γ Β adhucdum omittamus. Refert dein [Pag. 320.] alium ejusdem Maximini nummum, cujus posticæ partis inscriptio eadem omnino refert. Post refert [Pag. 323.] tertium Balbini cum eadem iterum inscriptione; exhibet et tres Gordiani [Pag. 336 et 337.] , solitam in postica parte habentes inscriptionem; item septimum Valeriani senioris non disparem [Pag. 352.] , et octavum demum Gallieni [Pag. 358.] , denuo et Tarsum Metropolim cum literis Α Μ Κ Γ Γ habentem; adeoque ex his nummis patet Tarsum metropolim Ciliciæ fuisse saltem ab anno 235 ad 267.

[5] [verum etiam Anazarbum sæculo III dictam fuisse Metropolim;] Sed et suos habet nummos Anazarbus, quibus constat eam eodem tempore Ciliciæ item fuisse metropolim. Profert imprimis nummum imperatoris Gordiani, cui inscribitur [Frœlich, pag. 326.] : ΑΥΤ. Κ. Μ. ΑΝΤΩΝΙΟC. ΓΟΡΔΙΑΝΟC, Imperator Cæsar Marcus Antonius Gordianus, et in postica parte ΑΝΑΖΑΡΒΟΥ. ΜΗΤΡΟΠΟΛ. ΕΤ. ΞC. Anazarbi Metropolis anno 260, quem annum cum quarto Gordiani convenire vult Frælich [Pag. 327 et 343.] . Exhibetur et alter ad Decium pertinens, cui inscribitur: ΑΥΤ… ΤΡΑΙΑΝ. ΔΕΚΙΟC CΕΒ. Αύτοκράτωρ Τραιανὸς Δέκιος Σεβαστός, Imperator Trajanus Decius Augustus; et in postica parte: ΑΝΑΖΑΡΒΟΥ. ΕΝΛΟΞΟΥ. ΜΗΤΡΟΠΟ. ΕΤ. ΙΕΡΟΥ. ΝΕΟΥ. ΠΡΩ. ΖΞC. Γ. Γ. id est Ἀναζάρβου Ἐνδόξου Μητροπόλεως Ἔτους Ἱεροῦ νέου πρώτου ζξς. Γράμματι γερουσίας, Anazarbi Illustris Metropolis. Anno sacro novo primo 267. Rescripto Senatus. Porro hunc annum cum primi Decii imperatoris concurrere manifestum facere conatur idem Frœlich [Pag. 343 et seq. Cfr Belley, Mem. de littér., t. XXX, p. 714, et Hier. a Bennettis Chronologia et Critica, t. VI, p. 221 et seqq. Non omnino convenit de initio æræ Anazarbenæ; de uno alterove anno lis est; item non convenit de significatu anni sacri novi. Cfr Frœlich. p. 343 et Vermiglioli, t. II, p. 86.] . Nummum ad Caracallæ tempus seu ad annum 214 nostræ Æræ pertinentem tangit etiam Mentelle in Dictionario Geographiæ antiquæ [V° Anazarbe.] ; quem illis similem fuisse colligitur ex Cavedono, testante Μητρόπολιν ἔνδοξον ibidem inscribi. Unde indubium fit Anazarbum hoc titulo condecoratam fuisse jam per priorem sæculi III mediam partem.

[6] [licet difficultates nonnullæ supersint.] Superest ut, quantum fieri potest, tollamus difficultatem hic latentem, scilicet duplicem metropolim uni fuisse provinciæ. Re quidem vera sunt et aliæ provinciæ, quibus multiplex erat metropolis, seu in quibus plures erant civitates, quæ sibi hunc adscribebant titulum propter præsidum sedem [Cfr Dictionn. de Trévoux, v° Métropolitain.] . Sed nolo primus esse qui adstruat eamdem fuisse conditionem Ciliciæ. Volunt porro nonnulli ab initio Romanos divisisse Ciliciam duas in partes, quarum altera prima, altera secunda diceretur; quam divisionem certis antiquisque constare documentis vellem; quæ enim afferuntur, Theodosio juniore posteriores sunt. Idem dixerim de asserto quod prima administraretur a viro consulari, altera a præside. Ego vero nil sapientius reperio quam quod ait Mantelle titulum Illustris Metropolis, Anazarbo datum, mere fuisse honorificum, nulliusque potestatis originem, sed ad id tantum valuisse ut reliquarum civitatum magistratibus præiret Anazarbenus, post Tarsensem tamen. Tarsum scilicet, S. Pauli patriam, re et titulo fuisse metropolim in dubium revocat nemo; cæterum complures antea exhibuimus nummos, quibus id aperte asseritur. Verum his ipsis in nummis intactas dimisimus litteras aliquot Α Μ Κ Γ Β, seu Α Μ Κ Γ Γ; quarum duæ ultimæ Γ Β, Γράμματι βουλῆς, ΓΓ Γράμματι γερουσίας, rescripto senatus, seu curiæ difficultatem facessunt nullam; ast idem non dixerim de litteris Α Μ Κ. Frœlich [Quatuor tentamina in re nummaria, pag. 316 et seqq.] non damnat, omnino sententiam quorumdam, ponentium Πρώτη Μόνη Κιλικίας, prima sola Ciliciæ metropolis; ei tamen præplacet hæc alia: Αμφοτερας Κιλικιας, utriusque Ciliciæ metropolis; per quam utrumque Ciliciam intelligit ipse Montanam et Campestrem, ut liquet ex his quæ inferius de alio nummo Tarsensi disserit [Pag. 451 et seqq.] . Verum ne quis arbitretur his solvi posse difficultatem de duplici metropoli, monendum est Tarsum et Anazarbum in Cilicia Campestri fuisse sitas. Insuper recedendum mihi omnino videtur ab utraque sententia a Frœlichio commendata, quoniam non tantum in nummis Tarsensibus, verum etiam Anazarbenis leguntur literæ Α Μ Κ, ut testis est nummus Mediceus, Anazarbi cusus, in cujus superiori parte leguntur [Hier. A. Bennettis, Chronologia et Critica, t. VI, p. 222 et seq.] literæ ΓΓ, γράμματι γερουστίας, in media BOC, 272, in infima Α Μ Κ, seorsim L seu Λ, λύκαβας annus; unde dicendum foret Anazarbum quoque dictam fuisse utriusque Ciliciæ metropolim; quod omnino ferendum non est. Malim itaque has siglas inexplicatas relinquere.

NOTA 56 ad pag. 569, lit. F.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

[De nomine et dignitate præsidis, sub quo S. Tarachus et socii passi sunt.] Consule Diocletiano et Maximiano iterum, XII Kal. Junii in Tarso metropoli Ciliciæ assidente Numeriano Maximo præside, Demetrius centurio dixit. Præter ea quæ animadvertit Buëus de Diocletiani et Maximiani consulatus tempore, et de XII Kal. Junii, tria alia hic annotanda videntur. Imprimis quod attinet ad Tarsum, metropolim Ciliciæ dictam, remittimus ad notam præcedentem, ubi rectam hanc esse appellationem ostendimus. Secundo præsidem latine vocari Numerianum Maximum, græce vero Φλαυίον, seu Φλαβίανον, Γαίον, Νουμερόν seu Νουμεριανὸν Μάξιμον non fugiet lectorem; sed hæc nomina græca scilicet Φλαυίον Γαίον Νουμεριανὸν Μάξιμον, servanda esse vel ex eo manifestum est, quod initio trium interrogationum absque notabili mutatione eadem semper scribuntur; deinde, ut ex Marino monet C. Cavedoni, fuere antiquiori etiam tempore viri nonnulli, qui triginta nomina haberent. Quod autem Maximus græce ἡγεμών vocetur, latine præses, alibi vero a SS. Martyribus eidem respondentibus et ab Athanasio corniculario ὑπατικὸς dicatur, quod idem sonat ac consularis, (licet in Actis latinis dictioni græcæ vox præses respondeat,) hinc nata est quæstio quodnam Maximi proprium esset munus. Scripsit comes Bartholomæus Burghesius ad Cavedonum a se repertum fuisse quod Ciliciæ præpositi olim dicerentur jam legati, jam proconsules, jam consulares et generice ἡγεμόνες; verum hinc nedum affundatur lumen, tenebræ adduntur tenebris. Attamen huc forsan faciunt quæ in Lexico Antiquitatum Romanarum ad vocabulum Consularis quarto loco disserit Samuel Petiscus, Consularis provinciæ, inquit, dicebatur etiam provinciæ rector, sive qui provinciam jure consulari administrabat. Non intelligitur consulari dignitate functus, sed infulis consularibus ornatus… Ego vero ab Augusto primum inventos fuisse puto. Cum enim provincias cum populo divideret, ex iis, quæ populo assignatæ sunt, aliæ fuere prætoriæ, aliæ proconsulares: ac duæ quidem proconsulares, quibus qui præerant, proconsules dicti sunt, Africa nempe et Asia: decem prætoriæ. Reliquas omnes sibi Cæsar retinuit, ac regendos suscepit: et in eas quidem modo consulares viros mittebat, modo prætorios, modo equites: consulares, qui mittebantur ex parte Cæsaris, legati consulares dicti sunt: qui prætorii, legati pro prætore. Græci πρεσβευτὰς ὑπατικοὺς, καὶ πρεστβευτὰς στρατηγικοὺς eos vocant. Quos ex equestri ordine ad regendas provincias mittebat, hi minutis provinciis præerant, præsidum nomine atque procuratorum… Cæsar etiam in suis provinciis prætorios plerumque jure consulari esse jubebat et sic consulares dicebantur, qui numquam consules fuissent. Sic Plinius Cæcilius legatus Augusti pro prætore in provincia Ponti consulari potestate dicitur in veteri inscriptione. Eamdem autem Numeriano Maximo in Cilicia utpote Augusto subdita conditionem fuisse, quæ in Ponto huic Plinio Cæcilio fuerit, quis porro ambigat? Tertio demum quod Demetrius centurio hic ubique quæstioni præest, monet Cavedonus morem fuisse Romanum ut centurio suppliciis adesset quod ex Matth. XXVIII, 54, ex Act. Apostol. XXII, 25 et ex Commentariis de Bello Afr. C. 28 adstruere contendit. Gerit hic insuper officium apparitoris.

NOTA 57 ad pag. 596, lit. F.

Sanctinus ep., Conf. Meldis in Gallia (S.)
Antoninus seu Antonius forte etiam ep. Conf. Meldis in Gallia (S.)

Ostendit Eckel ex nummo M. Antonii, in quo legitur CHORTIS SPECULATORUM latine dicendum speculatorem æque ac græce; præterea Sabatier aliique interpretes in Marci evangelium (VI, 27) notant in antiquioribus exemplaribus (sic dictæ) veteris Italæ legi speculatore, non autem spiculatore. Cæterum vox hæc verbalis a verbo speculari originem ducit, non ab substantivo spiculis, ut habet Bueus, quemadmodum et ex dictionibus græcis, eumdem sensum efferentibus, apud Petiscum in Lexico Antiquitatum v° speculator videre licet. Speculator autem hic miles est ad decollandum ordinatus, seu carnifex: quod munus olim administratum fuisse a militibus satis superque innotescit.

NOTA 58 ad pag. 570, lit. A.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

[Ostenditur missionem S. Tarachi fuisse gratiosam, non honestam.] Vix intelligitur quomodo elapsum sit Bueo honestam fuisse S. Tarachi missionem, vel ob senectutem, ut ait, vel quod præscriptum legibus militaribus tempus expleverat; quum ipsa verba contrarium indicent: Propterea, inquit S. Tarachus, quod Christianus sum renuntiavi militiæ. Maximus dixit: Non enim dignus eras, impie, militare. Tamen quomodo recessisti a militia? Tarachus dixit: Precatus sum Publionem principem et dimisit me. Jam vero alia missio justa est, alia injusta; justa autem duplex est: vel honesta, quæ emeritis stipendiis datur; causaria, quæ ob vitium, defectum, morbum. Injusta item duplex est: vel gratiosa, per gratiam aut per ambitum impetrata; vel ignominiosa, qua ob delictum, aut crimen militia quis solutus. Dicit itaque S. Tarachus missione gratiosa se a militia liberum; quod etiam magis manifestum est ex interrogatione tertia, in qua provocat ad decretum. Diocletiani, vetantis milites tormentis subjici, etiamsi non emeritis stipendiis suis videantur dimissi, exceptis iis scilicet, qui ignominiose sunt soluti. Porro Maximus, qui ægerrime ferebat sævitiam suam S. Tarachi constantia superari, et qui præstitutum sibi habebat a tormentis non cessare donec devicisset S. Martyrem, respondet quidem ignominiosam fuisse ejus missionem: Σὺ δὲ ἀσεβέστατος ὦν, ἀφέσεος ἀτιμου τετύχηκας, διὸ χειρόνως σε βασανισθῆναι κελεύω. Non quod reapse ignominiosa esset, sed quod hoc prætextu eludere vellet imperatoris decretum: adeoque disceptatio Maximum inter et S. Martyrem non de missione honesta erat et ignominiosa, sed de gratiosa et ignominiosa. Jam si quæritur quare missionem suam petiisset S. Tarachus, respondendum forte est id ab eo factum propter difficultatem vivendi christiane medios inter socios gentiles; de qua re legendus est Christianus Lupus [Dissert. de antiq. discipl. Christ. Militiæ, cap. III, t. XI opp. p. 100 et seqq.] .

NOTA 59 ad pag. 570, lit. A.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

Quum Demetrius, utpote centurio, minister esset præsidis in torquendis SS. Martyribus, hinc fieri videtur ut vocetur minister Satanæ; adeo ut allusio fiat ad sævum ejus ministerium, non vero ad consilium sacrificandi Diis, quod S. Taracho obtrudit; prout intellexit historicus Orsi, in versione italica vertens ὑπηρέτα τοῦ σατανᾶ, minister satanæ, per hæc verba: Consigliere di Satana.

NOTA 60 ad pag. 570, lit. A.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

[Ponitur S. Probus in nervo, non equuleo; item S. Andronicus.] Locus hic, recte ait Cavedonus, difficilis est tum in textu græco, tum in versione latina veteri; in qua legitur: Mittite illi ferrum, per quatuor loca nervorum hunc constringite; græce vero: βαλόντες αὐτῷ σίδερα εἰς τέσσαρα κεντήματα αὔτον διατείνατε. Ruinartius explicans: Id est, inquit, ambas manus et pedes in nervo constringite; aliter vero Orsi, interpretans a Maximo jussum fuisse ut pedes ad quartum usque foramen seu punctum (κεντήματα) nervi extenderentur. Probat hanc interpretationem Cavedonus propter hæc quæ de supplicio isto disserit Mamachius in Originibus et Antiquitatibus Christianis; verum pace eruditi viri dixerim, equuleum confundit cum nervo. Si enim ad litteram vertatur textus græcus, dabit fere sequentia: Imponite ei (ad manus et pedes) ferrea vincula, et extendite eum ad quatuor foramina nervi. Porro hæc omnia optime conveniunt nervo. Nervus enim modus erat custodiendi reos et constabat ex tabula lignea, quam græci dicebant ξὐλον et in qua quatuor erant foramina. Porro reus tabulæ huic imponebatur ad manus habens et ad pedes vincula ferrea seu etiam lignea in modum compedum confecta. His vinculis adhærebant nervi, quæ per foramina tabulæ traducebantur, adeo ut, qui ita alligaretur, manibus et pedibus ad animantium normam niteretur, seu, si magis ab invicem distarent foramina, extensis brachiis et cruribus pronus in tabula jaceret. Erat interdum in tabula quintum foramen, quo et ipsa constringeretur cervix; sed de hac hic sermo non est, sed inferius ad finem primi interrogatorii S. Andronici, ubi jubet Maximus: Δήσαντες αὐτοῦ τὸν τράχηλον καὶ τοὐς πόδας, φυλάττετε εἰς τὸ δεσμωτήριον· ubi versio latina adjicit ferro eum esse ligandum.

NOTA 61 ad pag. 570, lit. B.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

[Quis esset cornicularius.] Si ad leges fingendarum latinarum vocum magis animadversum fuisset, sane non immediate a cornu, sed a corniculis deductum fuisset vocabulum cornicularius, adeoque intellectum fuisset cornu scriptorium seu atramentarium originem non esse hujus nominis. Cornicula porro insignia erant galearum, in similitudinem cornuum ære vel ferro expressa, quæ in antiqua militia Romana, militibus honestioribus dabantur, beneficiariis ut plurimum centurionum et tribunorum. Hinc dicti cornicularii, quod nomen etiam post intermissum istud signum adhæsit iis qui tribunorum plebis acta, plebiscita jussaque scribebant et servabant, tum etiam iis qui præfecti prætorio aut præsidis sententias et decreta scribebant et publicabant, quin etiam iis cancellariis, quos extra cohortes secum in provincias præsides scribendi causa ducebant. Secundi aut tertii hujus generis fuisse Athanasium manifestum est.

NOTA 62 ad pag. 570, lit. B.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

[Flagellandi ritus exponitur ex Actis SS. Martyrum.] Torquete tibiam ejus fortiter, χαράξατε αὐτοῦ τὰς κνήμας εὐτονώτατα. Notat in hæc verba Bueus græce legi κνήμας tibias, non vero tibiam. Sed forsan non minoris fuerit momenti indicasse, quod demum tormenti genus S. Andronicus hic patiatur. Prima specie videri posset S. Martyr in equuleo positus, et ungulas seu pectines ferreos pati; verumtamen ex numero 20 manifestum est, eum in hac prima interrogatione non secus ac in secunda flagellis cædi; quod supplicium patiuntur etiam socii. Non est quod hic omnia explicentur vocabula; sed operæ pretium videtur animadvertere ex hac SS. Martyrum passione solvi posse versatissimam quæstionem de flagellandi veterum modo: Recolligamus verba: Num. 4 jubet Maximus ut Tarachus spolietur vestibus, et virgis (quod militaris erat) cædatur; num. 5 item jubet ut pallio spolietur Probus, cingatur, extendatur (περιζώσαντες τείνατε) et nervis crudis cædatur, dein num. 6 ut gyretur et super ventrem cædatur, adeo ut sanguine impleta sit terra; item num. 8 ut dispolietur Andronicus, cingatur et suspendatur (ἀναρτήσατε), et num. 9 ut scalpantur ejus suræ seu tibiæ (χαράξατε αὐτοῦ τὰς κνήμας εὐτονώτατα), et num. 10 ut vertatur et pungantur ejus latera, seu etiam ex num. 20, ipse venter. In secunda interrogatione non verberatur Tarachus; sed num. 17 jubetur Probus ligari, tendi, nervis crudis cædi, ejusque dorsum scindi seu aperiri, et num. 20 Andronicus tendi palis et nervis crudis cædi in dorso, ita ut totum corpus unum vulnus esset; dein converti et cædi in ventrem, ut priores plagæ excitentur et μέχρι τῶν μελῶν descendant. In tertia interrogatione num. 20 suspensus quidem fuit Tarachus, sed nequaquam verberatus, ut nec Probus, nec Andronicus. Porro attendenda sunt duo vocabula περιζώννυμι scilicet et ἀναρτάω; atqui prius nil aliud hic significat quam subligaculo quodam honestatis causa cæterum nudos, γύμνους, cingere, ut patet ex num. 31, ubi hæc in S. Probum verba profert Maximus: Δήσαντες αὐτὸν καὶ περιζώσαντες, ἐξ ἀκρῶν ποδῶν αὐτοῦ λαβόντες ἀναρτήσατε; adeo ut, ubi alibi recti suspenduntur, non intelligendum sit eos infra brachia seu ad axillas cinctos fuisse, sed subligaculo vestitos solis manibus fuisse ligatos, et fune suspensos. Quod ad vocabulum άναρτάω attinet, certe dum pedibus essent suspensi, vix videntur attigisse humum; quocirca dum alibi manibus suspensi dicuntur et extensi, non magis attigisse humum censendi sunt et certe contendere nemo potest eos flagellatos fuisse pronos. Instrumenta etiam consideranda sunt; scilicet pali quidem extendebantur seu suspendebantur immisso ex trochlea antario fune; virgæ (ῥάβδοι) pro viro militari, et pro aliis adhibebantur nervi crudi (νεῦροι ὠμοί), quæ et πλῆκτρα dicuntur num. 10. Actio vero dicitur τύπτειν, σχίζειν, χαράττειν, αἰκίζειν, κηντεῖν, quæ pleraque verba supponere videntur nervos calcaribus aut alia re pungente instructos fuisse. Flagellantur vero suræ, latera seu venter, et dorsus. De effectu vero non est quod disseram; dicuntur quippe corpora unum factum vulnus.

NOTA 63 ad pag. 570, lit. B.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

De notissimo hoc cruciatu operæ pretium non est aliquid adnotare, sed juverit monuisse Cavedono videri S. Andronicum non secus de hoc supplicio jocari ac si alluderet ad usum medicum frictionum; de quo Plinius XXVIII, 14, aliique tum græci, tum latini.

NOTA 64 ad pag. 572, lit. B.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

Felicius forte animadvertit Cavedonus hic S. Probum alludere ad usum Romanorum, qui servos suos litteris inustis distinguebant, ita ut S. Martyr adusti sui corporis loca totidem stigmata Domini duceret.

NOTA 65 ad pag. 574, lit. B.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

Cavedonus, remittens lectorem ad spicilegium suum numismaticum [Pag. 208.] , in quo demonstrat Jovem Nicephorum Mopsuestiæ, ubi tum pro tribunali sedebat Maximus, cultum fuisse, arbitratur, propterea suaderi S. Probo ut Jovi Invicto sacrificet; fatetur tamen ex cultu speciali, quo Diocletianus Jovem prosequebatur, aliam peti posse rationem.

NOTA 66 ad pag. 584, lit. A.

Tharacus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Probus, M. Anazarbi in Cilicia (S.)
Andronicus M. Anazarbi in Cilicia (S.)

In Nota 55 fuse ostendimus ex nummis titulum illustris metropolis jam sæculo III Anazarbo adhæsisse.

NOTA 67 ad pag. 585, lit. A.

Sanctinus ep., Conf. Meldis in Gallia (S.)
Antoninus seu Antonius forte etiam ep. Conf. Meldis in Gallia (S.)

Ὑμνήσαντες τὸν ἁγιώτατον ὗμνον. Quod hymnus iste tam accurate describitur, putat Cavedonus agi ibidem de cantu Gloria in excelsis, vel alio simili. Certe omnia verba antiquissimo illi hymno conveniunt.

NOTA 68 ad pag. 549, lit. C.

Nigasius, M. in pago Vilcassino (S.)
Quirinus, M. in pago Vilcassino (S.)
Scubiculus seu Scuviculus, M. in pago Vilcassino (S.)
Pientia M. in pago Vilcassino (S.)

[Duo SS. Sanctini, alter Meldensis, alter Verodunensis, admittendi videntur.] Licet Byeus sibi statuere videatur S. Sanctinum simul Meldensem fuisse episcopum ac Verodunensem, ex proposito tamen ab eo systemate sequeretur S. Sanctinum omnino non fuisse Meldensem episcopum, sed Meldas tantum fugisse propter barbarorum metum; quæ fuga insuper et metus a barbaris incussus meræ sunt conjecturæ. Videntur porro sequentia tenenda: primum, S. Sanctinum quemdam fuisse Verodunensem episcopum, quod pro fundamento habet traditionem hujus ecclesiæ; secundum, item S. Sanctinum quemdam Meldensem fuisse episcopum, quod simili innititur argumento; tertium, hic locum non fuisse translationi ab una cathedra ad aliam, quoniam similis res inaudita fere his temporibus in Occidente, supponi non debet sed probari; quartum, eumdem Sanctinum non uno eodemque tempore tenuisse sedem Meldensem et Verodunensem, seu potius qui Verodunensem teneret cathedram, eidem non jurisdictionem fuisse in agrum Meldensem, quoniam Meldenses non adjacent Verodunensibus, adeoque non ad eamdem provinciam seu ecclesiasticam seu civilem pertinebant; quintum, firmam esse animadversionem Duplessii de loco sepulturæ S. Sanctini Meldensis, utpote disciplinæ horum temporum consonam, infirmam vero illam alteram de cultu S. Sanctini Verodunensis, quoniam valde multi sancti episcopi illorum temporum non majorem seu etiam æqualem habent cultum, siquidem cultus Confessorum initio valde parcus fuit; sextum, documenta, quæ afferuntur, recentiora esse quam ut his confici possit aliquid adversus argumenta ex disciplina adducta; septimum monumenta, quæ historica dici merentur et in quibus de Reliquiis sermo fit, favere duplici Sanctino, non vero uni, adeoque distinguendos esse S. Sanctinum Verodunensem et S. Sanctinum Meldensem. Reliqua, quæ attinent ad chronologiam, gesta et similia, intacta relinquo, nolens tenebras addere tenebris.

NOTA 69 ad pag. 596, lit. E.

Sanctinus ep., Conf. Meldis in Gallia (S.)
Antoninus seu Antonius forte etiam ep. Conf. Meldis in Gallia (S.)

Cl. Antonius Binterim, parochus in Bilk in suburbio Dusseldorpiensi, in sua Historia Conciliorum Germaniæ [Pragmat. Gesch. der Deutschen Concilien, t. I, p. 348.] , novas movit quæstiones circa authenticitatem et sinceritatem Concilii Coloniensis anni 346, in quo refertur damnatus hæresis et depositus Coloniensis episcopus. Certe jam admirationem movere debet, quod duo episcopi Colonienses ejusdem aut fere ejusdem nominis exstiterint, quin ulla tabula ecclesiastica, aut traditio vulgaris duplicis episcopi mentionem faciat. Alterum etiam in diffindendo Euphrate Coloniensi incommodum occurrit: nempe Euphrasius seu Euphrates ille, qui post Concilium Sardicense Antiochiam missus fuit in paschate anni 348, jam senex erat, ut liquet ex testimonio meretricis in cubiculum ejus fraudulenter intromissæ, ut narrat S. Athanasius in Epistola ad Solitarios [Athan. oper. p. 226, edit. Paris, 1608.] : sed verisimile non videtur, quod Colonienses Euphrasio hæretico subrogaverint hominem senem, illa præsertim ætate, qua, ut ait Ammianus Marcellinus Lib. XXI. 16, catervæ antistitum jumentis publicis ultro citroque discurrerent per Synodos: ut adeo integrarum corporis virium deberet esse, qui tunc assumebatur episcopus.

[2] Miratur porro Byeus noster num. 38 accuratissime expressas notas chronologicas, indeque argumentum pro veritate Concilii Coloniensis deducit. Sed annus imprimis, per consules notatus, post Consulatum Amantii et Albini [Labbe, t. II Conc. p. 615.] , id est post annum Christi 345, satis vagus, præsertim si IV Idus, seu die XII Maji cogniti jam Coloniæ essent consules anni 346, nempe Constantius IV et Constans III Augusti. Quamvis autem dicat Pagius in Dissertatione hypatica part. III cap. II [Apparat. ad Annal. Baron. p. 112, édit. Luc. 1740.] liberum fuisse signare tabulas vel Consulibus ordinariis vel formula, post consulatum, id tamen, quoniam incertum vagatur, non valde commendat accurationem notarum chronologicarum. Neque sollicitioris diligentiæ specimen præbet notata dies IV Idus Maji, isto anno in dominicam incidens, quia, ut animadvertunt Pagius in Crit. Baron. ad an. 553 num. IX et Garnerius in Dissertat. de quinta Synodo generali cap. V § 2 [Theodoreti Oper. t. V, part. 1, p. 543, édit. Hallens. 1774.] , Concilia non die dominica, sed feria secunda ordinarie inchoabantur, ut plurimis monstrant allatis exemplis.

[3] Ad hæc quædam sphalmata in notas topographicas irripsisse, suspicari licet. Dicitur in Actis: Cum recitata fuisset epistola plebis Agrippinensium, sed et omnium castrorum Germaniæ Secundæ, de nomine Euphratæ, qui Christum Deum negavit. Quasi tunc quidem, anno 345, jam in duas dispertita provincias Germania fuisset, quod serius accidisse videtur. Primus enim, qui duplicis Germaniæ et duplicis Belgicæ mentionem fecit, est Rufus Festus in Breviario, quod Valenti imperatori post annum 368 obtulit [Cfr Pagii crit. ad ann. p. 374, § 9.] . In cosmographia Æthico tributa, quæque Concilio Coloniensi recentior videtur [Biogr. univers. V°. Ethicus et Vales. Not. Gall. præf. p. IV.] , numeratur Germania et Belgica tamquam provinciæ simplices [D. Bouquet. Rec. t. I, p. 101.] : adeoque hæc, licet non undequaque certa, sufficiunt tamen ad præjudicium creandum scriptori Actorum.

[4] Neque sæculum quartum magis sapit bis repetita vox Castra, pro oppidis inferioris ordinis, in quibus simplices presbyteri sacra curabant, usurpata. Isto quidem sensu Castrum loquendi modum medii ævi exhibet, ut ait Cangius hoc verbo; et licet infra opinio hæc refellatur, quatenus civitates episcopos, castra vero simplices presbyteros haberent, et fulciatur refutatio auctoritate Adriani Valesii in Notitia Galliarum, in eo tamen Valesius Cangio convenit, quod vox Castrum sæculo quarto non veniat nomine oppidi minoris, ut indicat Concilium Coloniense. Nam hæc habet Valesius [Notit. Gall. præf. p. XVIII.] : Castra vocavere Romani loca natura atque arte, vallo, fossa et aggere munita: qualia ferme militum in campis tendentium erant: subjungit porro Valesius historicos Francos, adeoque Concilio Coloniensi recentiores, consuevisse sola capita Gentium urbes aut oppida, nec non civitates, interdum etiam municipia vocitari; cæteras eis subjectas castrorum vel castellorum, nonnumquam et vicorum appellatione designare. Et observatu dignum est, quod quum veterum more S. Isidorus Castra dicat, ubi milites steterunt, Papias sæculi XI lexicographus addat, castrum vero singulariter oppidum. Quocirca verisimile non est vocem castrum pro oppido usurpatum sæculo IV, nec apud lexicographos hoc significatu reperitur.

[5] Titubant igitur Concilii acta in chronologicis et geographicis, sed omnino cespitant in historicis. Etenim variorum episcoporum istic occurrunt nomina, quæ in accuratioribus Ecclesiarum catalogis, illa saltem tempestate non comparent. Sic Simplicius legitur Augustodinensium episcopus [Labbe. t. II Conc. pag. 615.] : sed ea ipsa ætate sedem hanc occupabant Cassianus et dein Hegemonius [Gall. Christ. t. IV, p. 331.] , ita ut S. Simplicius qui vitam prorogavit usque ad annum 418 [Ibid. p. 335.] non potuerit interesse Concilio Coloniensi. Neque ad id vulnus sanandum dicere licet Augustodunensem episcopum huc venire pro Rauracensi in Helvetis, uti habet Vita S. Galli [Acta SS. t. VII Octob. p. 879, num. 114.] : nam et Justinianus Rauricorum præsens interfuisse legitur [Labbe, t. II Conc. p. 615.] . Quo ad porro spectat ad Lingonicæ episcopum, Desiderium, hic martyrium passus est Hunnis seu Alemannis Gallias, duce Croco, vastantibus: triplex autem istiusmodi vastationi epocha assignatur: prima circa medium sæculum III, ut refert Gregorius Turonensis lib. I cap. XXX; tertia Attila duce, medio sæculo quinto; utraque sæculo fere integro ab epocha Concilii Coloniensis distat, adeoque Desiderio, qui Concilio absens consensit, aptari non potest.

[6] Restat secunda vastatio, quæ anno 406 inceperit [Cfr Chron. Prosp. Aquit. ap. D. Bouquet, t. I, p. 627; Prosp. Tyron. Ibid. p. 637.] : adeoque, siquidem S. Desiderius Lingonensis statim a vastatione passus esset, tamen ab anno 346 ad 406 tribuendi essent sexaginta saltem anni episcopatui S. Desiderii, quod quam difficillime persuadere quisque sibi potest [Cfr Gall. Christ., t. IV, p. 510.] . Occurrit etiam præsens Coloniæ Dyscolius, Remorum episcopus, plane ignotus Flodoardo, qui lib. Hist. Remensis Ecclesiæ cap. 5 [Biblioth. max. Patt., t. XVII, p. 509.] texit catalogum episcoporum Remensium, et Dyscolium omittit; quamvis autem id argumentum negativum videatur, in eo tamen positivum est, quod omnes episcopos, qui sedem Remensem occuparunt, referre voluerit. Argumentum etiam roboratur litteris Ebbonis, quas authenticas monstrat ad diem XIV octobris Siardus Dyckius in Commentario prævio S. Donatiani § II [Act. SS. t. VI Octob. p. 491.] . Etenim istis litteris dicitur S. Donatianus septimus Remorum episcopus, quod si Dyscolium interpolemus, octavo loco veniet. Atque hæc sunt, quæ prohibent fidem dare actis Concilii Coloniensis, quæ primum nono sæculo innotuerunt.

NOTA 69 ad pag. 603, lit. A.

Sanctinus ep., Conf. Meldis in Gallia (S.)
Antoninus seu Antonius forte etiam ep. Conf. Meldis in Gallia (S.)

[De reliquiis SS. Sanctinorum Meldis et Veroduni.] Valeret sane hæc argumentatio, si Meldensis episcopus petiisset a Verodunensibus S. Sanctini reliquias ante Calvinianorum turbas: sed quum has petierit anno 1622, nescio quid inde consequatur. Etenim, si dicatur S. Sanctini reliquias in templo in cathedrali fuisse repositas, occurrit Duplessius narrans tantam anno 1562 in hac æde de rebus sacris stragem factam esse, ut, perfractis omnibus, sacras reliquias pedibus conculcarint hæretici; sin autem dicatur eas in S. Sanctini ecclesia fuisse servatas, adest idem historicus declarans in aliis ecclesiis etiam majorem fuisse stragem, adeo ut potiores tantum muri et columnæ starent, reliqua omnia sus deque versa. Quid ergo mirum, si sexaginta annis post Meldenses adierint Verodunenses, apud quos servari S. Sanctini reliquiæ dicebantur, quin etiam si crediderint historiunculam illam quæ apud Wasseburgium legitur? Plane fateor me valde parum moveri tum narratione illa Wasseburgii, tum etiam veteri illa, prout vocatur, inscriptione, in qua Wasseburgii narratio fundata est. Quis enim credat Richardum chartæ crediturum emptionem illam reliquiarum et reliqua quæ ibidem leguntur? Quid quod additur: Ubi etiam fulget EX TUNC multis miraculorum signis? Quam belle fulget ista locutio ex tunc in inscriptione facta dum ossa primum in S. Vitoni reconduntur! Prophetico scilicet calamo hæc scripsisse Richardum oportet, siquidem dum scripta finguntur, adhuc futura erant! Et tamen nil in his suspectæ fidei occurrere asseritur! Et præfertur scriptio illa instrumento Meldensi anni 1259, quo constat S. Sanctini reliquias etiam tum Meldis servatas fuisse, nedum anno 1044 Verodunensibus venditæ fuerint! Ex his omnibus denuo esto conclusio Verodunensibus suum fuisse S. Sanctinum, alium suum fuisse Meldensibus, penes utrosque patroni sui fuisse corpus, reliqua omnia fabulam sapere.

NOTA 70 ad pag. 611, lit. C.

Nectarius patriarcha Constantinopolitanus (S.)

[Auctoritas Menæorum, quæ pro Nectarii cultu allegat Byeus,] Qui post Byeum scripserunt hagiographi, omiserunt omnino de Nectario mentionem instituere tamquam de Sancto, qui cultu legitimo honoretur. Neque id mirum; unicus enim fons, unde hausta sunt omnia, quæ hic allegat Byeus, sequentes versus sunt, quos ex Magnis Menæis ad diem XI Octobris describo:

Τῆ αὐτῇ ἡμέρᾳ, Μνήμη τῶν Ἁγίων Πατριαρχῶν Κωνσταντινοπόλεως, Νεκταρίου, Ἀρσακίου, καὶ Σισινίου.

Στίχ. Ὁ Νεκταρίος οὐ τὸ τοῦ μύθου, λόγε,
      Ἀληθινὸν δὲ, σῆς τρυφῆς νέκταρ πίνει.
      Τὸν χριστὸν ἐν γῇ Ἀρσάκιος δοξάσας,
      Πρὸς αὐτὸν ἐλθὼν, ἀντεδοξάσθη πλέον.
      Ἀσινὲς ἦρον πνεῦμα τὸ Σισινἴου,
      Οὐ σινιασθὲν μηχαναῖς τῶν δαιμόνων.
Ταῖς αὐτῶν ἁγίαις πρεσβείαις ὁ θεος ἐλέησόν ἡμᾶς.

Id est latine: Eadem die memoria sanctorum patriarcharum Constantinopoleos, Nectarii, Arsacii et Sisinii.

Non fabulosum nectar hic Nectarius,
Sed gaudii verum tui, Verbum, bibit.
De te, Redemptor, gloriatus est Arsacius,
Jamque illum vicissim gloria mactat Deus.
Innoxium tulere spiritum Sisinii
Haud ventilati dæmonum fallaciis.

Per ipsorum sanctam intercessionem miserere nostri, Deus.

Jam vero Synaxarium Sirmondianum et Chiffletianum, quod laudat Byeus, nil aliud est quam collectio similium versuum, quæ in Menæis occurrunt; adeoque quum etiam plures capiat, ut testatur in præfatione Siberus, qui seorsim hos versus sub nomine Ecclesiæ Græcæ Martyrologio Metrico anno 1727 Lipsiæ edidit, videtur ipsis Menæis recentius. Quocirca, nisi apographa, extractus aliaque id genus totidem velimus vocare monumenta, omnia quæ hic profert Byeus ut Nectarii cultum adstruat, redeunt ad sola Menæa, ab erudito nullo, ut fatetur Morcelli, sine contemptu commemorata.

[2] [nec calendariorum, quæ producit Morcelli, hunc legitimum ostendi.] Verum tamen ipse Morcelli applaudit Byeo, quod Nectarium primus ex Occidentalibus inter Sanctos retulerit, et Byeo suppetias fert ope non tantum codicis cujusdam Barberini et Slavici, qui est apud Assemannum, sed maxime Calendarii sui Constantinopolitani, in quo ad XI Octobris pro prima memoria legitur eadem, quam supra edidimus, cum adjecto Attici nomine, et dein pro more indicatur caput ex Matt. Ὑμεῖς ἔστε τὸ φῶς κ. τ. λ. Contendit autem Morcelli Calendarium istud sæculo VIII confectum, post annum tamen 744; quod libenter dabo, licet validiora argumenta desiderari forsitan possent. Ast nequaquam manifestum fecit nil primogenio huic calendario postea fuisse insertum; quæ omnium fere talium librorum fortuna est. Insuper quando post commemoratas de Diptychis controversias concludit Morcelli pari, imo majori studio cautum Constantinopoli credendum esse, ne cui umquam cultus cœlestium proprius exhiberetur, quem eo indignum facta aut scripta testarentur, adversum se habet Arsacii nomen, quod cum Nectarii ibidem et eodem omnino titulo sociatur; quod quam male oleat intelliget lector ex dictis ad Prætermissos. Similia nonnulla alia omitto. Quæ quum ita sint, desiderabit forte lector ut, priusquam Nectarium inter Sanctos legitime cultos recenseat, indicentur sibi aliquot monumenta, Photio certe antiquiora, ex quibus constet Nectarii memoriam non introductam fuisse ut cohonestaretur ipsius Photii in patriarcham Constantinopolitanum electio; deinde ut non recurratur ad Calendaria, oratiunculam et versiculos, quæ tantum valent pro Arsacio, quantum pro Nectario. Donec vero id fiat, remanebit timor ne huc adducenda sint hæc ipsius Morcelli verba de studio Græcorum augendi per fas et nefas Sanctorum suorum numeri: Quippe cornicum, credo, oculos configere volebant, et Latinos, si possent, magnorum Martyrum et Confessorum numero obruere.

NOTA 71 ad pag. 618, lit. C.

Nectarius patriarcha Constantinopolitanus (S.)

[Nectarius præfuit beatificationi S. Pauli E. et M.;] Supersunt tamen aliquot gesta Nectarii, a veteribus servata et a Byeo omissa. Photius imprimis, recensens codicem CCLVII, seu Vitam et Certamen S. Pauli episcopi Constantinopolitani, finem versus sermonem instituit de prima synodo Constantinopolitana adversus Macedonium, atque ita pergit [Biblioth., p. 1427.] : Concilium creat Nectarium, senatorii quidem sanguinis, episcopum, moribus facillimis, ob quos maxime colebatur. Hæc autem synodus fidem in Nicæna publicatam confirmat; probat omnia imperator, et perferri curat magna cum reverentia reliquias S. Pauli confessoris: et episcopi, quotquot aderant una cum Nectario, longe extra Chalcedonem obviam procedunt, multoque cantu et comitatu suscipiunt, et per mediam urbem corpus ferentes, collocarunt in ecclesia S. Irenes nominis antiqui…, et totam noctem cantibus transigentes, mane iterum tota civitas æquali honore et gloria, in ecclesiam, quæ nunc ab illo cognominata est, omnibus episcopis et clero, et ipso præsente imperatore, sacro tumulo imponunt. Hanc autem translationem, quæ beatificationis seu canonizationis rationem habet, anno 381 die 2 Septembris actam fuisse ostendit Morcelli [Kalendar. Constantin., t. I, p. 124 et seqq.] ; cujus argumenta hic retractenda non sunt, quoniam eadem de re agendum erit ad diem VI Novembris, qua S. Pauli memoria agitur.

[2] [S. Olympiadem consecravit;] Inter Nectarii quoque laudes refertur quod maximi fecerit S. Olympiadem, de qua in opere nostro dicetur ad diem 17 Decembris, quamque ipse ecclesiæ suæ diaconissam instituerit, licet hæc vidua valde juvenis esset. Hac de re agunt inter veteres Palladius, Sozomenus et S. Joannes Chrysostomus; inter recentiores vide Tillemontium in Notitia de S. Olympiade [Mémoires, t. XI, p. 428.] . Plura de his dicturi ad dictam 17 Decembris, diutius hic non hærebimus. Notabimus tantum ei a Nectario manus impositas fuisse post annum 386, quoniam tunc solum marito suo orbata fuit [Ibid. pag. 420,] .

[3] [S. Anastasiam coluit;] Ex accusationibus, quas Joannes diaconus in synodo ad Quercum adversus S. Joannem Chrysostomum protulit, novimus Nectarii pietatem in S. Anastasiam Sirmiensem. Quarta enim criminatio, prout eam nobis servavit Photius ad codicem LIX [Biblioth. col. 54.] , hæc fert: Quod Chrysostomus marmora S. Anastasiæ, quæ Nectarius illi ecclesiæ marmoribus ornandæ reliquerat, vendidisset.

[4] [orationem de S. Theodoro M. scripsisse legitur;] Nectario etiam adscribitur oratio in honorem S. Theodori Martyris, quæ ex versione Perionii latine habetur inter homelias S. Joannis Chrysostomi in editione Parisiensi anni 1554, in tomo quinto Lipomanni et apud Surium ad diem IX Novembris [D. Cellier, Aut. eccles., t. VIII, p. 476.] . Græce vero exstat sæpius in Bibliotheca Cæsarea Vindobonensi [Lambecius, Comment., t. IV, col. 565, etc., edit. Kollarii. Cfr. Pasinus, Codic. Mss. Taurin., t. I, p. 165; et Fabricius, Bibliot. Græc. t. IX, p. 309, edit. 1804.] ; item in Coisliniana [Pag. 401, Cfr Pasinus, loc. cit.] , in Taurinensi sub num. LXX c. III, 13, et in aliis plurimis bibliothecis, quæ citantur in Annotationibus ad Fabricium [Bibliot. Gr. loc. cit.] . Habet autem titulum, quem satis fuerit latine referre: Nectarii archiepiscopi Constantinopolitani, qua de causa primo sabbato sancti jejunii memoria sancti et gloriosi martyris Theodori (Stratelati) et de jejunio et eleemosyna [Pasinus, loc. cit.] . Caveus [Script. eccles. hist. ad annum 381, pag. 177, edit. 1720.] , Oudinus [Comment. de Script., tom. I, col. 688.] , Ceillier [Loc. cit.] aliique dubitant an Nectarii sit hæc oratio, quod quædam continere videatur quæ recentius spirant ævum; verum quoniam hæc ipsa oratio edenda erit in Actis Sanctorum ad diem IX Novembris, examinari tum poterit an hæc novitas ea sit ut prævalere debeat adversus testimonium codicum Mss., qui eam omnes Nectario tribuunt. Non est quod dicam de sententia synodica de Agapio et Gabadio, cujus meminit Byeus et quam bibliographi inter Nectarii recensent opera. Hos itaque videsis.

[5] [utrique S. Gregorio amicus fuit.] Nectarii amicitiam coluisse videntur S. Gregorius Nazianzenus et homonymus Nyssenus: ille tres ad eum dedit epistolas, fiducia et veneratione plenas; hic ad Nectarii postulationem Pulcheriæ imperatoris Theodosii filiæ, anno 385 defunctæ, et paulo post imperatricis Flaccillæ orationem funebrem habuit; de quibus adire licet D. Ceillier [Aut. Ecclés., t. VIII, p. 473 et seq.] .

NOTA 72 ad pag, 621, lit. E.

Nectarius patriarcha Constantinopolitanus (S.)

[Luculente disseruit Zaccaria de pœnitentia sublata a Nectario;] Quum hunc de pœnitentia publica per Nectarium sublata scriberet locum Byeus, ad manus ejus nondum devenerant Dissertationes latinæ, quas Fulginiæ anno 1781, de rebus ad historiam atque antiquitates ecclesiæ pertinentibus Zaccaria edidit. Inter has nona, quæ Thesauro theologico etiam inserta est, tota est de hoc capite [Tom. II, pag. 26.] . Imprimis vindicat in ea Zaccaria Socratis et Sozomeni fidem; ostenditque pœnitentialis presbyteri munus anno 391 seu 392 sublatum fuisse a Nectario; hinc publicam pœnitentiam non pro occultis tantum, verum etiam pro publicis criminibus extinctam in ecclesia Græca, licet propterea non cessarint canonicæ pœnæ privatim imponendæ et obeundæ, et perseverarit in aliis ecclesiis mos privandi pœnitentes sacramentis; quem morem paulo post Constantinopoli etiam revixisse; demum ex Nectarii historia catholicum sacramentalis confessionis dogma nihil infirmari, plurimum etiam juvari.

[2] [subjiciuntur animadversiones aliquot eamdem in rem.] Arbitrarer ego hoc ultimum caput nonnihil illustrari etiam posse ex his quæ tum hoc loco tum alibi refert Sozomenus. Constanter enim habet duplicem fuisse absolutionem, alteram ante, alteram post actam pœnitentiam: Ille vero, inquit, (presbyter pœnitentialis) pro cujusque delicto, quid aut facere singulos aut luere oporteret, pœnæ loco indicens, ABSOLVEBAT CONFITENTES, a se ipsis pœnam criminum exacturos. Hæc ante impositam pænitentiam. Post peractam vero pœnitentiam, ubi præstitutus dies advenit, tamquam debito quodam persoluto, A POENA COMMISSI SCELERIS LIBERATUR, et reliquo ecclesiæ populo sociatur pœnitens. De qua re legendus Amort in opere de principiis doctrinæ Christianæ, ubi respondet ad septimam objectionem adversus pœnitentiæ sacramentum. Prior absolutio dicebatur pœnitentia, impositio pœnitentiæ, manuum impositio in pœnitentiam, etc. Posterior pax, reconciliatio, communio; de quo argumento plura habet Petavius in Annotatis ad alteram editionem Synesii. Prior item absolutio sacramentalis erat, posterior haberi potest tamquam complementum prioris, rationem habens indulgentiæ. Novi satis Morinum ejusque sequaces his illudere, dicentes in hac sententia posteriorem hanc absolutionem esse meram cæremoniunculam, dum tamen tanti fierit a Patribus. Verum enim vero meminisse deberent modi quo ecclesia in sacramentis aliisque ritibus sacris utatur, et quem præclare exposuit Bossuetus [Explication de la Messe, num. 45 et seqq. Opp., t. XXIV, p. 607, edit. 1817. Cfr Missa et Officium pro defunctis, maxime Offertorium.] . Insuper nil impedit quin dicatur posteriorem hanc absolutionem adæquatam fuisse, ita ut in culpam, licet jam remissam, et in pœnam caderet. His positis, (quæ ex vetustis libris ritualibus, historia et Patrum scriptis demonstrari posse videntur), satis intelligitur posteriorem tantum absolutionem et quæ eam præcedebat, publicam pœnitentiam a Nectario abrogatam fuisse; servatam vero absolutionem priorem. Atque his, ni fallor, subministratur clavis plurium orationum S. Joannis Chrysostomi. Loca, quibus prædicat a se publicam pœnitentiam non exigi, satis superque sunt nota: ea vero, quibus presbyterorum auxilium pœnitentibus adhibendum statuit, non indiscriminatim afferri queunt, ut notat Zaccaria; quoniam quæ ante Nectarii legem dixit minus urgent, ut satis manifestum est. Verum certo ad posterius tempus pertinent verba, qui ansam dederunt septimæ criminationi prolatæ adversus eum ab Isaacio episcopo Novatiano et quæ apud Photium [Blibioth. cod. LIX, col. 58.] ita sonat: Septimum, quod licentiam peccantibus præbeat, sic docens: “Si iterum peccasti, pœniteat iterum: et quoties peccaveris, veni ad me et ego te sanabo.” Hic autem agi de peccatis per presbyterum remittendis sole clarius fit ex his quæ disserit eadem de re Socrates [Hist. Eccles., lib. VI, cap. XXI, t. II, p. 339 et seqq.] . Neque his diutius immorari debemus, quoniam plura peti possunt ex paraprapho 40 Commentarii prævii de S. Joanne Chrysostomo [Act. SS. t. IV Sept., p. 552 et seqq.] . Atque in hoc annotato lineamenta potius dissertationis indicanda quam commentarium conscribendum nobis esse nemo non viderit.

NOTA 73 ad pag. 629, lit. E.

Sisinnius patriarcha Constantinopolitanus (S.)

Quæ de Nectarii cultu Nota 70 dicta fuerunt, repetenda forent de Sisinnio, quoniam utriusque eadem omnino conditio est. Pluribus itaque ostendendum non est sancti titulum Sisinnio parum convenire.

NOTA 74 ad pag. 630, lit F.

Placidia V. Veronæ in Italia (S.)

[Visitatio reliquiarum S. Placidiæ sæculo XVI.] In libro Visitationum ab Ill. et Rev. Aloysio Lipomanno anno 1553 habitarum legebantur sequentia, prout testis est Biancolini [Dei Vescovi governatori di Verona dissertazione due, p. 163.] : Et antequam describerentur per antedictum Reverendum Dominum Archipresbyterum fuit facta admonitio pro fide ipsarum reliquiarum ut non fiat alicui mirum, si pretiosum aliquod in hac ecclesia habeatur, ut ideo aliquis minus habeat fidei; nam cum habeatur in ipsa ecclesia corpus Beatæ Placidiæ Virginis filiæ q. Valentiniani imperatoris, que regrediens a Jerosolymis, quo devotionis causa accesserat, Veronæ mortua est, ut habet ejus historia. Et cum verisimile sit, eam, quæ fuerat imperatoris filia, facile secum potuisse deferre non pauca pretiosa, nihil mirum si illa ibi recondita sint, ubi et mortua et sepulta fuerit; et quamvis non cogantur ad credendum, sciendum est tamen nimis scrupulosum esse in sanctis reliquiis honorandis mirabile non esse, cum eo major sit honor Dei in sanctis reliquiis, quia etiam eas, quæ non vere essent reliquiæ, fideles populi amore Dei studio devotionis quandoque complectantur. Adeoque arbitrabatur Lipomannus Veronæ non tantum adesse corpus S. Placidiæ, Valentiniani filiæ, verum etiam verisimile, esse huic Sanctæ deberi ingentem partem thesauri S. Stephani. Non est quod hæc confutentur, quum satis ruant ex iis quæ disserit Bueus. Et quidem ad hunc ipsum locum, præiens Bueo, aperte scribit Blancolinus: Placidia, filia Valentiniani, uxor fuit Olibrii imperatoris; quum vero Placidia Veronensis mortua sit virgo, non est certe eadem ac illa, sed potius credendum eam ortu fuisse Veronensem; idemque jam antea in priori dissertatione [P. 18.] ex Ammiano Marcellino aliisque scriptoribus animadverterat. Non est quod addam in eodem Visitationum libro mentionem fieri ossium, quæ die 20 Februarii anni 1550 extraxerat archipresbyter.

NOTA 75 ad pag. 633, lit. C.

Eupilius ep. conf. Comi in Italia (S.)

[S. Eupelius non fuit Ultrajectinus.] Nemini puto placitura quæ hic ex Ferrario Tattus disserit de S. Eupelii patria, maxime quum Utechiam seu Utichiam confundere contendit cum Ultrajecto, quod variis quidem modis, ut apud Valesium in Notitia et apud scriptores de rebus Ultrajectinis videre est, scriptum fuit; sed numquam omnino absque littera R utpote radicali. Errat item Tattus, quum nulla Germaniæ loca nomine, ad Utichiam seu potius Nitecchiam accedente, vocata fuisse arbitretur. In parte enim altera tomi prodomi Chronici Gotwicensis [Lib. IV, num. 321 et seqq.] , occurrit Nitachowa seu Nitchowa, pagus ducatus Lotharingiæ Mosellanicæ; Nitagowe seu Nitachowa pagus ducatus Ripuariorum in majori Eiflia; Nitagewe, Nitigowe, Nitahgewe, etc. pagus ducatus Franciæ Novæ; Nithega, Niterga, pagus in diœcesi Paderbornensi. Sed unde tamen oriundus sit S. Eupilius, hinc parum manifestum fit; ita ut placeat cum recentiori Comensi historico cl. v. Cantu dicere, Deo soli innotescere S. Eupilii natalem locum.

NOTA 76 ad pag. 634, lit. E.

Eupilius ep. conf. Comi in Italia (S.)

[Indulgentiæ Urbano II male adscriptæ.] Ignoravit hæc seu saltem ignorare voluit Ruinartius in sua Urbani II Vita quæ inter Opera ejus posthuma legitur [Cfr p. 184.] . Porro priusquam quis admittat Urbanum II largitum fuisse indulgentias tam amplas, scilicet omnium peccatorum venialium remissionem et tertiæ partis capitalium, legat scriptores quos indicavimus ad diem XVI Octobris in Commentario de S. Bertrando Convenensi [P. 1163 et seqq.] . Certe quum sæculo XI decem dies indulgentiarum concederent pontifices fidelibus templa invisentibus, hi præclare secum actum arbitrabantur.

NOTA 77 ad pag. 637, lit. B.

Firminus ep. Uzetiensis in Occitania Inferiori (S.)

[S. Firminus natus est Narbone.] Sententia illa, qua S. Firminus in Trevidon seu Lesperou natus dicitur, supponit Sanctum ortum esse ex Tonantio Ferreolo quem dicunt tertium; de his dicetur postea. Adde non accurate asseri omnes quotquot tractarunt de hoc Sancto auctores subscribere Actis ferentibus S. Firminum natum esse in civitate Narbone; ultro enim in Gallia Christiana Nova occurrit: aut saltem in tractu Narbonensi; equidem arbitror presse adhærendum esse Actis, quum nil sit cur ab his discedatur.

NOTA 78 ad pag. 638, lit. A.

Firminus ep. Uzetiensis in Occitania Inferiori (S.)

Omnia, quæ hic de Ansberti familia et proin de genere S. Firmini adstruuntur, passim ab eruditissimo quoque fabulosa habentur. Conficta enim fuerunt ut Carolidarum genus connecteretur cum Merovingicis; adeoque dum hi regnum tenerent, ignota erant, et præterea passim pugnant cum certo chronologico ordine. Ut bene multos alios mittam, adeantur Benedictini monachi S. Vitoni in Historia Metensi [T. I, p. 354 et seqq. Cfr Pertz, Scriptt., t. II, p. 305.] ; ubi dilucide et breviter hæc agitantur. Porro ex his omnibus quæ hic explicat Fonsonus, admittendum tantum videtur S. Firminum nobili genere natum esse ex patre Ferreolo et matre Industria, prout habent Acta; abjiciendum vero omnino genus regium, necnon fratres Ansbertus, Deotarius, Gamardus et Aigulfus, sororesque Goda et Maria; ut enim nil dicam de defectu fidei, qua laborat genealogia S. Arnulphi Metensis, ex qua hæc deprompta fuere, quid, quæso, nomina ista francica commune habent cum nomine romano Firmino? quid, quod Tonantius romanus nomina ista imposuisset liberis suis? Verum sitne Tonantius Ferreolus III S. Firmini pater habendus, an vero alius quidam Ferreolus disquiretur inferius.

NOTA 79 ad pag. 639, lit. E.

Firminus ep. Uzetiensis in Occitania Inferiori (S.)

[Vita S. Firmini videtur authentica,] In hac ultima in S. Firminum annotatione duo præstanda videntur, quorum prius est inquirere in auctoritatem ejus Vitæ, a Duboucheto et a Fonsono editæ, deinde nonnulla a Fonsono omissa S. Firmini gesta supplere. Re quidem vera passim hæc Vita flocci fere fit a plerisque criticis; verum eos in hanc sententiam abivisse arbitror, quoniam obtrudebatur hæc scriptio tanquam documentum quo fulciretur commentitia Caroli Magni genealogia, adeoque præ minio pugnandi ardore conterere voluisse telum, dum satis fuisset illud avertere, ostendendo nil id ad propositam quæstionem pertinere.

[2] [ut ex signis intrinsecis et dilutione objectionum ostenditur.] Sufficiet paucis dixisse quæ me impellant ad authenticam hanc habendam scriptionem. Imprimis omnia in ea simpliciter valde et cum adjunctis suis accurate exponuntur, nullaque apparet declamatio aut fingendi voluntas; secundo, quæ narrantur de consecratione S. Ferreoli per episcopos Arelatensem, Avenionensem et Auraciensem non vero Narbonensem, scripta sint oportet, priusquam Narbonensis civitas a Gothorum dominio vindicata esset; quocirca, quum hic periculosissimus lateret scopulus, nec in eum inciderit scriptor, dicendus est hic non fictor, sed sincerus biographus, quin etiam S. Firmino coævus; tertio nil omnino est in hac Vita, quod cum veritate historica ullo modo pugnet, quod particulatim jam explicabimus, expendentes criticorum difficultates.

[3] [Familia S. Firmini,] Primo displicent eis, quæ de S. Firmini parentibus traduntur, quod nempe habitarent Narbone, et quod gentiles essent, quum tamen Ferreoli prædia haberent alibi et tantopere a S. Sidonio Apollinari laudentur; qui sane non ita egisset erga gentiles. Hæc ut discutiamus, inquirendum est ante omnia in certum S. Firmini stemma. Secundum Vitam suam patrem habuit Ferreolum, matrem vero Industriam, patruum autem Roricium, episcopum Uceciensem, qui ipsemet patrem habuit Ferreolum, virum, ut Roricii habet Vita, præfectorium; adeo ut, si per patruum intelligatur frater patris, S. Firmini avus dictus sit oportet Ferreolus; si vero patruus hic idem sit ac patruus major, prout loquebantur jurisconsulti, gallice grand-oncle paternel, tunc ignotus quidem esset S. Firmini avus, sed atavus dictus fuisset Ferreolus: et quidem Roricii senectus, Firmini vero tenerior ætas hanc posteriorem sententiam amplectendam suadent.

[4] [nonnullorum nomina et cognomina,] His positis, investigandum secundo est in vera nomina trium virorum, quos avum, patrem et filium dixerim, et qui vocantur sæpius Tonantius Ferreolus I, Tonantius Ferreolus II et Tonantius Ferreolus III, quem postremum Fonsonus, alios secutus, S. Firmini patrem facit. Porro primus nude appellatur a Sidonio Apollinari Ferreolus, secundus vocatur jam nude Tonantius, jam Tonantius Ferreolus, tertius demum nude Tonantius ab eodem Sidonio dicitur; porro hinc conficta est celeberrima Ferreolorum trias, dum tamen duo tantum ex his viris hoc nomen habuerint, et tertius, quem S. Firmini patrem dixere, vocaretur non Ferreolus, sed Tonantius. Error autem inde profluxit quod Ferreoli nomen habitum est gentilitium, Tonantii vero proprium, dum tamen, (ut ingenti exemplorum congerie ostenderunt Sirmondus in diatriba de hoc argumento ante Sidonii opera, et in epistola præmissa operibus Servati Lupi, et post eum Scipio Maffeius in Dissertatione de senatoris nominibus quæ tomo II Observationum litterariarum habetur, nec non Hieronymus de Prato in Sulpicii Severi Vita, ejus præmissa operibus,) certum omnino sit post eversam rempublicam sub imperatoribus, contra quam ante factum fuerat, usurpatum et Romæ et in provinciis, ut proprium cujusque nomen, quod ceteris præponi soleret, unde et prænomen dictum a Grammaticis, ultimo loco poneretur; deinde liberos tum nomina tum cognomina a parentibus, ut plurimum, cognatisque mutuatos, ita ut quod illis verum et peculiare nomen fuisset hi loco cognominis et vice versa haberent adeoque in specie animadvertit Sirmondus Tonantio nomen fuisse quod patri suo Tonantio Ferreolo fuerat cognomen. Ex quibus legibus et normis hæc tria statuenda sunt: avo fuisse nomen Ferreolum, ignotum vero cognomen, multoque magis gentilitium, seu familiæ, dum id tunc temporis secundum Maffeium et Hieronymum de Prato jam passim in nobilissimis domibus obsolesceret; patri vero fuisse cognomen Tonantium, nomen vero Ferreolum; filio demum nomen fuisse Tonantium, ex patris cognomine desumptum, nullum vero cognomen. Atqui hunc Tonantium nomine confudere cum patre S. Firmini, nomine Ferreolo. Plura alia similia addi possent; verum hæc sufficere videntur ut hallucinationis causa aperta sit.

[5] [et stemma S. Firmini proponitur.] Propterea tamen mens mihi non est negare S. Firminum ex hac domo patrem habuisse; verum hæc familia multo plures quam tres capiebat viros. Sidonius scilicet Apollinaris in epistola ad Tonantium Ferreolum meminit patris ejus patruorumque. Hi autem patrui, licet suo ævo insignes essent viri, jam prorsus ignoti sunt; pater vero nomine Ferreolus Galliarum præfecturam gessit et multis cumulatur laudibus a Sidonio. Tonantius autem Ferreolus, quem unam e filiabus Aviti imperatoris duxisse volunt, plures suscepit liberos, quos lectissimos æquævorum nobilium principes vocat Sidonius et quorum unum nomine designat Tonantium, aliquandiu post medium sæculum V natum, ut ostendit Cointius. Ob Vitam S. Firmini nomine designabo et alium filium, nempe Ferreolum, licet fieri etiam possit ut Tonantius Ferreolus patruus tantum fuerit; unde exsurgit sequens stemma:

[6] [Nil impedit quin parentes ejus gentiles fuerint et Narbone habitarint;] Post exhibitum id stemma, in quo apparet Papianilla filia Syagrii, viri certo defuncti cum fide Christiana, itemque alia fæmina filia Aviti imperatoris itidem Christiani, magis magisque sane adversus S. Firmini biographum urgebitur argumentum ex gentilitate, qua S. Firmini parentes laborasse adstruit, depromptum. Verum enim vero satis notum est sæculo IV, V et VI Christianos connubia iniisse cum gentilibus, eamque labem tantam sæpius fuisse, ut majoris mali vitandi gratia silendum sibi esse æstimarent præsules; adeoque susceptos ex his fæderibus liberos sæpenumero baptizatos non fuisse; sive quod pars gentilis nollet, sive quod clinicorum abusus prævaleret. Deinde licet plures habeamus Sidonii Apollinaris litteras quæ Ferreolorum et Tonantii laudes explicant, in his profecto ne verbum quidem ullum reperimus quo insinuetur eos Christianos fuisse, sed semper de rebus vanis omnino sermo est, eæque conscriptæ sunt modo multo leviori quam S. Basilii ad Libanium epistolæ. Adde tunc temporis multos ex patricio ordine fuisse viros, qui Christiani non essent, ita ut nonnulli velint plerosque senatores etiam tempore S. Gregorii M. pristinis superstitionibus adhuc addictos fuisse. Ex his omnibus fit ut mirandum non sit alios ex hac domo fuisse Christianos, alios ethnicos, sive ex animo sive præstolantes forsan mortis tempus ut sacro baptismate mundarentur. Quod autem S. Firminus etiamnum puer baptizatus fuit, gratia hæc singularis fuit, quam manifesto miratur ipse biographus (cfr num. 1), licet exempla similia in probatissimis historiis, maxime in SS. Martyrum Passionibus non desint; demum quod domum reliquit paternam, idem legimus de S. Teresia puerula, cum fraterculo suo ad ipsos etiam Mauros martyrii gratia profecta. Vix vero est cur tangamus, quæ de loco nativitatis arguuntur. Omnia enim huc reducuntur quod familia ista haberet duas villas splendidas valde, in agro Alvernensi et Ruthenensi sitas; verum quum æque certum sit eidem alias multas possessiones fuisse in Gallia Narbonensi, quid vetat quin parentes S. Firmini Narbone habitarint? Quis umquam cogitarit amplissimæ familiæ membra omnia in duabus villis sedem suam fixisse?

[7] [aut quin S. Firminus puer diaconus et juvenis presbyter ordinatus fuerit.] Secunda difficultas depromitur ex ætate, qua S. Firminus duodennis ordinatus fuit diaconus, et vicenarius presbyter. Hæc pugnare cum canonibus hujus ævi atque etiam sequentium temporum plane fatemur; sed fatendum simul est hæc recte convenire cum usu seu abusu illius ævi; de qua re, ut omittam exempla plura v. g. de S. Remigio, legi potest Ruinartius in præfatione ad S. Gregorium Turonensem, num. 24. Atque hic iterum quæro utrum sequioris ævi fictor scripturus fuisset talia, an vero potius omnia secundum canones digesturus.

[8] [Vox provincia pro diœcesi,] Tertia difficultas moveri posset, quod Roricius posuerit sub ditione sua beatum Firminum super omnes civitates provinciæ (Occitaniæ inferioris) et cætera loca, dum tamen Usetia nequaquam esset metropolis. Verum verba ista: Occitaniæ inferioris editorum sunt, non vero scriptoris. Quod autem dixit provinciam et inferius num. 6 iterum provinciæ vocabulum adhibet pro diœcesi; hoc et ab aliis factitatum fuisse videre est apud Cangium in Glossario.

[9] [nec angelophania in morte minuunt scriptoris fidem.] Quarta difficultas oritur ex angelophania, quæ num. 6 narratur. Equidem fateor nulla esse prodigia, de quorum veritate difficilius judicetur, quam visiones et similia, quoniam imaginandi vis atque interdum pessimorum hominum fraus facile pro actione supernaturali accipi possunt. Verum aliud est veram esse hanc visionem, aliud eam veram habitam fuisse a S. Firmino et fideliter eam relatam ab ejus biographo. Priorem quæstionem intactam relinquo; quod autem ad biographi sinceritatem attinet, nil hic occurrit quod eam suspectam reddat, quoniam omnia quæ narrat de apparitione Angelorum omnino conveniunt cum his, quæ tunc temporis a doctissimo quoque credebantur de præsentia peculiari Angelorum in hora mortis: de quo argumento videatur Navei Chronicum Apparitionum et Gestorum S. Michalis [Lib. V, cap X.] , et Binterim Memorabilia Ecclesiæ Catholicæ [Denkwürdigkeiten, t. III, part. 3 cap. IV, § 1.] . Cæterum si propterea abjicienda foret S. Firmini Vita, expungenda foret antea S. Martini et innumera alia laudatissima documenta.

[10] [Vita videtur sincerior quam lectiones Officii.] Cæterum lectiones Officii ecclesiastici, quas Commentario prævio Fonsonus inseruit et quæ ad verbum ex ipsa Vita deprompta fuere, in fine generalia quædam de miraculis habet; hæc omnino ab ipsa Vita absunt; et quidem recte, quum accuratio in referendis adjunctis veritatis nota, incuria vero fictionis sit. Superest ut quæ Fonsonus omisit S. Firmini gesta paucis annotemus.

[11] [Ex charta anni 896] Imprimis in instrumento, quod Ludovicus Provinciæ rex pro Amelio Ucetiensi episcopo anno 896 condidit et quod ex autographo Galliæ Christianæ scriptores [T. VI. col. 293.] ediderunt, leguntur sequentia: Igitur universis fidelibus sanctæ ecclesiæ nostrisque præsentibus et futuris notum fieri volumus, qualiter Amelius Ucetiæ civitatis venerabilis episcopus ad nostram accessit mansuetudinem clementer suggerens et humiliter poscens, quatenus S. Theodorito, cujus ecclesiæ Deo favente præest episcopus, res quasdam priscis temporibus attributas, sed quorumdam cupiditate sublatas, nostræ auctoritatis titulo Sancto restituere deberemus, Christique Martyri Theoderito: cujus petitioni libenter assensum præbentes … nostræ celsitudinis apices fieri sanximus, per quos juris nostri jure hereditario S. Theodorito Ucetiæ sedi largimur, et in posterum cunctis succedentibus Christo favente ad fruendum tribuimus, ecclesiam scilicet S. Baudilii a parte Aquiloni non longe ab eadem civitate a S. Firmino ejusdem civitatis pastore constructam, ubi et corpus ejus sanctissimum humatum veneratur, cum omnibus appenditiis ibidem pertinentibus, necnon et ecclesia in honore S. Juliani martyris sanctique Andreæ apostoli et S. Basilissæ virginis cum omnibus subjacentiis in media civitate Ucetiæ constructa opere miro, etc.

[12] [intelligitur S. Firminum plures exstruxisse ecclesias, in quarum una sepultus et cultus fuit usque ad sæculum XVI.] Ex quibus colligimus S. Firminum intra civitatis ambitum extruxisse ecclesiam SS. Juliani, Andreæ et Basilissæ; extra vero, ecclesiam S. Baudilii; secundo eum pro hujus ævi more in hac sepultum fuisse; eumque eodem in loco cultum fuisse sæculo IX; adeoque jacuerunt ibidem sacræ ejus exuviæ, donec, teste Gallia Christiana Nova, a furentibus Calvinistis in cineres redactæ fuerint. Apud eosdem [T. VI, col. 299.] legitur aliud diploma, ex præcepto Ludovici VII anno 1156 in gratiam Raimundi episcopi Uceticensis datum, ubi inter alia quæ recensentur hujus ecclesiæ bona, venit abbatia S. Firmini cum villa in qua sita est. In eodem instrumento mentio fit plurium aliarum abbatiarum, quas inter nominatur Abbatia S. Juliani, cujus abbas Wittardus interfuit concilio Portuensi anno 897; quocirca arbitrantur Benedictini, Occitaniæ historiographi, ecclesiam SS. Juliani, Andreæ et Basilissæ, a S. Firmino ædificatam, vere fuisse abbatiam. Abbatia vero S. Firmini in tenebris latet, et quidem in agro Usetiensi, quantum ex dictionario geographico Franciæ colligere possum, nulla villa S. Firmini nomen in agro Usetiensi habet; verumtamen, si quid per conjecturam proferre juvet, nonne hæc abbatia locum occupavit castri S. Firmini, prope Usetiam siti, et a duce Usetiensi anno 1575 capti et paulo post a Marescalco de Damville obsessi, prout tradunt Occitaniæ historici [T. V, p. 341 et 343.] ?

[13] [Referuntur atiquot carmina in laudem Firmini, ejusdem forte ac episc. Usetiensis;] Ad laudem demum S. Firmini referuntur hæc carmina, quæ Arator poeta italus in epistola præmissa versioni poeticæ Actuum Apostolorum ad Parthenium suum circa annum 544 conscripsit:

Sunt quia pontifices in relligione magistri;
      Gallia quos multos dat studiosa bonos:
Est ubi Firminus venerabilis ille sacerdos,
      Pascere qui populum dogmatis ore potest.
Hujus ad Italiæ tendit laudatio fines,
      Atque ultra patriam gloria nomen habet.

Verum hic eadem difficultas exsurgit, quæ impedivit quin S. Firmino certo tribueretur scriptio Vitæ S. Cæsarii, anno 542 defuncti. Nam quemadmodum fieri potuit ut aliquis ignotus Firminus episcopatum in Gallia tenuerit post annum 542 et S. Cæsarii Vitam scripserit seu correxerit, ita nil impedit quin et anno 544 Firminus venerabilis sacerdos in Gallia exstiterit et laudatus fuerit ab Aratore, quin tamen idem sit ac S. Firminus Usetiensis. Asserere quidem audemus Firminum laudatum ab Aratore eumdem esse ac scriptorem seu correctorem Vitæ S. Cæsarii, (in utroque enim opusculo Firmini et Parthenii nomina conjunguntur); concedimus item tunc temporis Firminum Usetiensem subjectum fuisse Arelatensi Metropolitano, Arelateque oriundum fuisse Parthenium; hæc et alia nonnulla damus, sed per hæc omnia suspicari quidem licet hunc Firminum nostrum esse Usetiensem episcopum, nequaquam vero affirmare.

[14] [item fabella quædam de S. Firmino.] His demum, non quod ad historiam pertinent, sed potius quod juvabunt forsan iconographos (ex fabulosis enim adjunctis repetuntur sæpius Sanctorum insignia) sequentia addimus, quæ Joannes Bonifacius Bagatta [De admirandis orbis christiani, p. 434.] ex Actis nescio quibus B. Firmini descripsit, et quæ a Bagatta mutuatus est Martinus Weissbacher [Legende der H H. Petriner, t. II. p. 232.] . In quibusdam Provinciæ partibus, ita ex Actis habet Bagatta, cum corpus B. Firmini Uscessiensis episcopi et natione Narbonensis, Uscessiam deferretur; bobus forte, qui rhedam trahebant, ad pascua solutis, unus eorum ab urso subito est devoratus. Quo comperto, Sanctus Ferreolus, qui et Firmini nepos et nobilis vecturæ procurator exstiterat, eidemque Firmino in episcopalem sedem statim successit, divina obtestatione ad se in incontinenti ursum ascivit. Qui et eadem accedens hora, se sponte jugo supposuit, et bovi perdito quasi vicarius ad trahendum, devotusque successit, et sic pluribus abinde milliaribus Firmino tam miraculose transvecto, ejusdem obsequiis celebriter ibidem et gloriose completis, accepta quasi a Ferreolo licentia, ursus indemnis ad montana secessit, qui et singulis postmodum quamdiu vixerat annis die solemnitatis S Firmini, ad ecclesiam eamdem ex consuetudine veniebat, et omnino bestiali feritate interim deposita, se populo, quasi mansuetum, palpabilem et tractabilem exhibebat, tamquam ob ausam pœnalem crimenque commissum, servire, pœnamque subire paratus. Unde et corium ejusdem usque hodie in ecclesia S. Firmini in veneratione reconditum habetur, et ob tanti memoriam transeuntibus et peregrinis ostendi solet.” Vix monendus est lector totam, hanc fabellam inde ortam videri, quod pellis ursina quædam in templo tamquam anathema oblata fuerit; quæ res, olim vulgaris valde, his omnibus comminiscendis locum dederit.

NOTA 80 ad pag. 644, lit. E.

Cannicus abbas Kill-kenniensis in Hibernia (S.)

Lanigan [An ecclesiastical history of Irland, cap. IX, § 11, num. 176, t. I, p. 491 et seqq.] statuit hunc Docum eumdem esse ac S. Cadocum, coævum SS. Davidi et Gildæ, medioque sæculo sexto florentem, et Lancarvanensem abbatem. Argumenta, quibus nititur, huc reducuntur: primo quod alius celeber abbas nomine Doci aut Cadoci non appareat hoc tempore in historia ecclesiastica aut monastica Hiberniæ; secundo quod duo nomina videntur duplex tantum forma ejusdem vocabuli; tertio quod chronologicus ordo, nedum obstet, potius conveniat.

NOTA 81 ad pag. 646, lit. E.

Cannicus abbas Kill-kenniensis in Hibernia (S.)

Quantis tenebris obvoluta jaceant Sanctorum Hibernorum gesta, fugit neminem. Nullus autem felicius inter medias has umbras incessisse fertur quam Joannes Lanigan, in superiori Nota citatus et Historiæ ecclesiasticæ Hiberniæ auctor. Quocirca, quum multa cura collectam S. Cannici Vitam in Historia illa [Ibid. cap. XII, § 6, t. II, p. 200 et seqq.] legere est, eamdem ex idiomate Anglico in Latinum vertere visum est, atque hic inserere; quo pacto licebit nobis multo brevioribus esse quam si omnia discrepantia annotaremus loca.

VITA S. CANNICI,
ex Historia ecclesiastica Joannis Lanigan deprompta.

Cannicus abbas Kill-kenniensis in Hibernia (S.)

ANNO 599.

In secunda classe Sanctorum Hiberniæ proxime post S. Columbam venit amicus ejus Cannicus, [Synopsis gestorum S. Cannici;] seu Cainecus, vulgo dictus St Kenny a. Natus erat in Kiennacta b ad Septemtrionem Hiberniæ. Pater ejus celeber erat poeta nomine Laidac Mocudalanius seu ex genere Dalan c, et mater dicebatur Melda d. Natus est Cainech seu Cannicus anno 516, e, et quum discretionis attigisset annos f, cupiens erudiri et vitam religiosam ducere, ivit in Britanniam et credidit se ductui venerabilis abbatis Doci g, quocum plures remansit annos studiis vacans et monasticæ obedientiæ leges servans. Omissa navigatione Romana, quæ aptis monumentis non nititur, annotamus eum postea versatum in schola Finniani Clouardiensis seu Cluain-Erardensis h. Postquam autem hanc reliquisset scholam, aliquot annos verbum Dei prædicasse in Septentrionalibus Hiberniæ partibus dicitur i; et si fides sit relatibus quibusdam, transiit in Britanniæ partem septentrionalem, ibique in regione Pictorum eremiticam duxit vitam k. Aliquandiu post processit Cannicus ad Hiberniæ regiones meridionales, scripsitque, dum per aliquod tempus in monasterio moraretur, exemplar quatuor Evangeliorum, quod diu sub nomine Glass-Kinnich, seu Cannici Catena servatum fuit l. Hinc venit in regionem quæ nunc superior Ussoria (Upper Ossory) appellatur; ubi, quum benigne receptus fuisset ab incolis, magnum Achadhboense seu Aghaboense monasterium fundavit m. Cujus fundationis tempus incognitum est, licet annum 577 certo præcesserit n. In hoc cœnobium transtulit postea habitationem sedemque suam de Saigir episcopus Ossoriensis o. Dicitur Cannicus et alia pia loca in regione illa fundasse patrocinio Colmanni Mac Feraidhe principis Ossoriensis p. Mutuas SS. Columbæ et Cannici visitationes et amicitiam jam antea attigimus q. Iisdem vinculis adhærebat sanctus abbas aliis coævis insignibus viris, puta Brendanis, Comgallo, Fintano Cluain-Erardensi r etc, et in senectute S. Pulcherio Laithmorensi. Donis supernaturalibus nonnumquam instructus fuit Cannicus s, et in scribendis libris versatus erat, adeo ut biographus et poeta fuisse videatur t. Demum postquam Aghaboensi monasterio qua abbas et qua presbyter præfuisset, obiit anno ætatis 84, æræque christianæ 599, die 11 mensis Octobris u.

ANNOTATA.

a De nomine disserit Byeus in Commentario, num. 1. Carpit Lanigan Smithium, quod in VitaS. Columbæ vocarit Sanctum nostrum Kenneth et quod dixerit nomen ejus inditum fuisse uni ex insulis Hebridis Inchkenneth; sed id nomen potius congruere arbitratur alicui e S. Columbæ monachis, v. g. S. Kinneth, facto aliquando abbati Durroghensi et anno 789 defuncto.

b Sancti patria Kiennactha, de qua etiam Byeus num. 9, ea est cujus baronatus de Kenaght in comitatu Roboreti (Londonderry) nunc pars est.

c De parentibus Sancti Cannici disserit Byeus num. 10. Teste Lanigan, Ware [Writers, lib. I, cap. XIII seu XV.] , et Burke in Officio S. Cannici ad XI Octobris vocant ejus patrem Lyadec, sed in Vita S. Corbmaci [Colganus, Act. SS. Hiberniæ, t. I, p. 752.] dicitur idem Lugad, apud Hamer [Chronicle, p. 124, ed. nov.] vero Lugaïd Lechteag. Adamnan [Vit. S. Columbæ, lib. III, cap. XVII ap. Colganum, t. II, p. 367.] cognomen Mocu-Dalon S. Cannico addit, quasi stirps ejus dicta fuisset Dalon.

d Vide de nomine matris Byeum num. 10. Lanigan vero id desumpsit ex cit. Ware loco.

e De anno nativitatis disserit Byeus num. 18. Usserius [Antiq. Britannic. eccles. in indice Chronol., p. 528.] et Burke in officio assignant annum 527; verum, ut annotat Lanigan, difficile conciliatur hæc assertio cum anno nativitatis S. Aidi, episcopi Killarensis; qui, quamvis junior esset S. Cannico, anno tamen 520 aut saltem non diu post natus censendussit. Quocirca ortus eit oportet S. Cannicus annis aliquot ante annum 520, adeoque nil impedit ut ejus nativitas in annum 516 referatur; nam, ut sæpius animadvertit Lanigan, Colganus et Quatuor Magistri anno integro in suis computis deficiunt.

f Harris [Writers, ad Cannicum.] et Burke in Officio assignant S. Cannico in Britanniam eunti annos tredecim; id parum convenire æstimat Lanigan cum dictis veteris biographi, quæ apud Byeum num. 11 leguntur.

g Vide Notam 80.

h Cfr. Byeus num. 12. Præter Vitam S. Finniani alia documenta invocat Lanigan, sed singillatim non recenset. De itinere Romano vide num. 2 Comment.

i Stabilit hæc Lanigan, quod S. Cannicus dicatur [Colganus, Act. SS. t. I, pag. 752.] non semel ad ostia fluminis Moy, in sinum Killala effluentis, versatus fuisse.

k Harris et Burke meminerunt eremiticæ vitæ S. Cannici apud Pictos. Adamnanus, qui sæpius ejus meminit, ne alludit quidem ad eam, videturque SS. Columbæ et Cannici mutuæ visitationi locum assignare inter Hebridas et Hiberniam [Cfr Lanigan, cap. XII, not. 72, et cap. XI, not. 147, t. II, p. 203 et 156.] Suspicor, addit Lanigan, ea, quæ de commoratione apud Pictos feruntur, deberi errori, quo verba de itinere in Britanniam intellecta fuerint justo nimis ad litteram; nam infrequens non erat apud veteres adeoque apud ipsum Adamnanum ut his verbis indicaretur iter in insulas Britanniæ adjacentes, non in ipsam Britanniam.

l Usserius [Antiq., p. 1065.] refert hæc ex Vita quadam S. Cannici. Locum vocat insulam Roscree, Burke vero fluminis insulam Roscreensem. Verum Roscree non insulam fuisse, sed notissimam in Momonia (Munster) civitatem animadvertit Lanigan. Quocirca Roscree, ubi tunc temporis non videtur fuisse cœnobium, substituendum arbitratur Lochree, lacum quemdam flumine Shenano (Shannon) effictum, et insulis, quibus non deerant monasteria, intersectum; seu etiam Stagnum Cree, de quo in Vita s. Cronani fit mentio, et quod idem forte est ac Monelabog, insulam Monaincha capiens. Liber vero seu Catena, quam ibidem S. Cannicus conscripsit, videtur fuisse Commentarius perpetuus in Euangelia, collectus ex SS. Patrum scriptis, a theologis Hibernis dein usitatus.

m De his loquitur Byeus num. 13.

n Ut ex Adamnano [Vit. S. Columbæ, lib. III, cap. XVII ap. Colganum, t. I. p. 367.] manifestum est, fundavit S. Cannicus hoc monasterium, priusquam S. Columbam in insula Hymba cum S. Brendano de Clonfert, anno 577 defuncto, visitaret. Hinc apparet Harris et Burke errare, quum hanc fundationem referunt ad tempus, quo Colmannus Mac Feredach seu Feraidhe Ossoriam gubernaret, quoniam principatum adipisci non potuit ante annum Domini 583, quo pater ejus Feredach occisus fuit [Cfr Lanigan, lib. XII, not. 49, t. II, p. 196.] .

o Ware et Harris, quin etiam Thomas de Burgo, præcellens Hiberniæ Dominicanæ scriptor et simul Ossoriensis episcopus [Hibernia Dominic., cap. IX, num. 1, not. i, p. 205.] , referunt hanc translationem ad annum 1052; sed multo serius eam collocandam arbitratur Lanigan, licet a se tempus assignari non posse fateatur. Verum præterivit eum documentum, quod citat Usserius [Antiquit., p. 495.] , et quo manifestum est sedem Ossoriensem ineunte sæculo XII apud Aghboo, seu Aghavoam in regione Ossoriæ fuisse, unde et Ossoriensis dicta sit. Monet tandem Thomas de Burgo [Hib. Dom. loc. cit.] eamdem sedem circa annum 1188 ab episcopo Felice O-Dultany Kilkenniam translatam fuisse, retento Ossoriensi nomine.

p Statuit Lanignan mortem hujus Colmanni adannnm 602. Precibus propter æternam salutem, et obsequiis ad rem omnem utilem adjuvit hunc principem S. Cannicus, acceptorum beneficiorum memor.

q De hac re agit Byeus num. 14 et 15 Commentarii prævii.

r In Actis S. Fintani cap. 7 refertur ejus disciplinam tam severam fuisse ut nec sibi nec monachis suis lactis usum permitteret. Accessit ad eum S. Cannicus cum aliis sanctis viris perfecitque ut S. Fintanus discipulis quidem suis lac indulgeret, sibi tamen nequaquam [Cfr Lanigan, cap. XII, not. 79, t. II, p. 201.] .

s Adamnanus exemplum refert donorum horum supernaturalium; quod et habes in Commentario prævio num. 14 et 15.

t Ware tribuit S. Cannico scriptionem Vitæ S. Columbæ et aliquot hymnorum in ejus honorem. Vide præterea quæ dicta sunt superius de Catena seu Commentario in Evangelia.

u Quatuor Magistri statuunt annum 598 mortualem S. Cannici; sed ut passim admonet Lanigan, intelligendus est annus 599, quum (ut dictum est) eorum chronotaxis uno anno ubique deficiat. Usserius eumdem admittit annum; et quum S. Cannicum anno 527 ortum statuerit, hinc deducit eum obiisse anno ætatis 72, licet fateatur in Vita quadam S. Cannici reperiri eum attigisse 84 annum. Ware differt ejus obitum ad annum Christi 600, ætatis vero 72; unde ejus nativitatem illiget oportet anno Christi 528. Cfr num. 18 Commentarii prævii. De S. Cannici cultu nonnulla memorabilia habet Thomas de Burgo, Hiberniæ Dominicanæ prælaudatus scriptor et dein Ossoriensis episcopus. Tria scilicet loca S. Cannici cultu celebriora sunt; quorum primus Aghaboe, male confusus a Byeo cum Kilkennia, a qua viginti milliaribus distat, exiguus vicus est Ossoriæ superioris [Hib. Domin., cap. IX, § 30, num. 1, p. 297.] . Pristinum monachorum templum et pars monasterii etiamnum subsistit, et ab anno 43 regni Elisabethæ penes Protestantes est. Plura videat lector apud Archdall [Monast. Hibern., p. 588.] , Carlisle [Topographical Dictionary of Irland, V° Agaboe.] , Samuelem Levis [Topograchical Dictionary of Irland, t. I. V° Agaboe.] etc. Secundus locus est Burgum S. Cannici, etiam Irish-town dictum, habens templum cathedrale sub patrocinio S. Cannici Deo sacrum, et nulli, ut loquitur Thomas de Burgo [Hibern. Domin. loc. cit.] , in regno Hiberniæ quoad magnificam et concinnam architecturam secundum [Cfr ejusdem descriptio in cit. op. Samuelis Levis. V° Kilkenny.] . Præterlabitur ei Eyri, vulgo Neori seu Nore fluviolus, ad cujus alteram ripam consurgit Cannicopolis, anglice Kilkenny, hibernice Chilehuinne, id est S. Cannici fanum; quæ etiam English-town dicitur, quia nonnisi post adventum Anglorum in Hiberniam constructa fuit, atque ita distinguitur a Burgo S. Cannici, Irish-town nuncupato [Hibern. Domin. loc. cit.] . Hujus grandioris civitatis descriptionem suppeditant Carlisle et Samuel in Dictionariis suis topographicis Hiberniæ [Vis Kilkenny et St Canice.] . Porro in Burgo S. Cannici necnon Aghaboæ celebrabantur olim quotannis frequentissimæ nundinæ die 11 Octobris; nunc vero die 22 ejusdem mensis (atque etiam pridie Aghaboæ) propter mutationem styli, seu inductionem calendari Gregoriani [Hib. Dom. c. IX. § 30, num. 1, p. 297 et c. IX, § 3, num. 1, p. 295.] ; festivitas tamen (et quidem rectissime) a die XI Octobris amota non fuit, ut passim ex dictis Thomæ de Burgo, Carlisle, Levis etc. liquet. Est insuper S. Cannicus patronus minus principalis diœcesis Ossoriensis, cujus primus patronus est S. Kiranus senior, die V Martii cultus [Ibid. p. 296.] . Insuper decreto S. R. C., dato die I Julii 1747 ad preces cleri regni Hiberniæ, concessit Benedictus XIV ut, purificatis quibusdam conditionibus, S. Cannici festum ab omnibus clericis Hibernis sub ritu duplici majori ageretur [Ibid. p. 23.] .

NOTA 82 ad pag. 649, lit. B.

Ethelburga V. abbatissa Berchingensis in Anglia (S.)

Non videtur tantus, ut loquitur Commentator, Anglicorum scriptorum consensus in assignanda epocha fundati monasterii Berkingensis. Certe Gulielm. Dugdale [Monast, Anglic. t. I, p. 436.] tres adnotat annos fundationis, nempe juxta Reynerum in Apostolatu Benedictino annum 630, quem merito rejicit; juxta Registrum Cherteseiense, annum 666; juxta Lelandum vero in Collectaneis, annum 675: neutram ex binis posterioribus reprobat epocham. Imo est quarta opinio, quam Alfordus in Annalibus Ecclesiæ Angliæ [Alford. Annal. ad an. 664. T. II, p. 322.] amplectitur, omnium probabilissima, quæ suadet initium Berkingentis cœnobii ante annum 664 contigisse. Nam conceptis verbis docet nos Venerabilis Beda sequentia: Lib. III Hist. Eccles. cap 27. Anno Dominicæ incarnationis sexcentesimo sexagesimo quarto factam esse eclipsim solis die tertio mensis Maji, hora circiter decima diei; quo etiam, ait, anno subita pestilentiæ lues … magnam hominum multitudinem stravit. Porro postquam varios enumeravit viros peste sublatos, devenit Beda ad monasterium Berkingense, in quo, inquit, plura virtutum sunt signa patrata, quæ et ad memoriam ædificationemque sequentium, ab his qui novere, descripta habentur a multis, e quibus et nos aliqua historiæ nostræ ecclesiasticæ inserere curavimus. Quum tempestas sæpe dictæ cladis, late cuncta depopulans, etiam partem monasterii hujus illam, qua viri tenebantur, invasisset, et passim quotidie raperentur ad Dominum, solicita mater congregationis, qua hora etiam eam monasterii partem, qua ancillarum Dei caterva a virorum erat secreta contubernio, eadem plaga tangeret, crebrius in conventu sororum perquirere cœpit, quo loci in monasterio corpora sua poni et cœmeterium fieri vellent, quum eas eodem, quo cæteros exterminio raptari contingeret. Quo ex textu discimus S. Ethelburgam jam præfectam fuisse monasterio Berkingensi, quando anno 664 pestis per Angliam sæviebat. Quoniam porro necdum cœmeterii locum elegerant, videntur moniales non ita diu monasterium incoluisse: adeoque facile mihi persuadeo initia Berkingensia ad annum 662 aut sequentem referenda esse.

[2] Ex allegato Bedæ textu videmus Berkingense monasterium fuisse duplex, nempe mulierum et virorum, distinctas et separatas domos incolentium. Procurabant autem viri, sive monachi sive canonici, res monialium tum sacras tum temporales: quod duplex ministerium clare indicat can. XI concilii anno 619 sub S. Isidoro celebrati [De Aguirre, Conc. Hisp., t. III, p. 349. Edit. Rom. 1753.] : De monasteriis Virginum, ut a monachis tueantur. Undecima actione consensu communi decrevimus, ut monasteria Virginum, in provincia Bætica condita, monachorum administratione ac præsidio gubernentur: tunc enim salubria Christo dicatis Virginibus providemus, quando eis patres episcopi tales eligimus, quorum non solum gubernaculis tueri, sed etiam doctrinis ædificari possint; ea tamen circa monachos disciplinæ cautela servata, ut remoti ab earum peculiaritate, nec usque ad vestibulum habeant accedendi familiare permissum: sed nec abbati nec ei, qui præficitur, extra eam, quæ præest, loqui virginibus aliquid, quod ad institutionem morum pertinet, licebit; nec cum sola, quæ præest, frequenter eis loqui oportet, sed, sub testimonio duarum aut trium sororum, ita ut rara sit accessio, et brevis omnino locutio. Absit enim, ut monachos (quod etiam dictu nefas est) Christi virginibus familiares esse velimus; sed juxta quod jussa Regularum vel canonum admonent, longe discretos atque sejunctos, eorum tantum easdem gubernaculis deputamus. Constituentes, ut unus monachorum probatissimus eligatur, cujus curæ sit prædia earum rustica vel urbana intendere, fabricas exstuere, vel siquid ad necessitatem monasterii providere, ut Christi famulæ pro animæ suæ tantum utilitate sollicitæ, solis divinis cultibus vivant, operibusquæ suis inserviant. Sane is, qui ab abbate præponitur, judicio sui episcopi comprobetur. Vestes autem illæ iisdem cœnobiis faciant, a quibus tuitionem exspectant, ab eisdem denuo, ut prædictum est, laborum fructus et procurationis suffragium recepturæ. Siqui autem monasteriorum hanc ordinationem aut contempserint, aut qualibet inertiæ dissolutione neglexerint, sciant quod eorum tepor atque superbia excommunicationis sit plectenda censura.

[3] Sanciverunt itaque Hispalenses patres, ut monachi monialibus res sacras administrarent et procurarent simul prædia earum tam rustica quam urbana: quod ut fieret, pronum erat juxta principale fœminarum monasterium exstruere pro viris religiosum contubernium, ubi et ipsi divinis officiis et monastica disciplina sese exercerent, remoti ab altero sexu. Tunc enim vigebant et in Hispania et in Anglia monasteria, qualia descripsimus, duplicia, sed etiam, mixta, in quibus promiscue degebant viri et fœminæ, monasterii formam prætendentes. Sic S. Fructuosus, Bracarensis episcopus, S. Isidoro coævus in Regula monastica communi cap. 1 [Holstein, Cod. Reg., t. I, p. 208.] : Solent, inquit, nonnulli ob metum gehennæ in suis sibi domibus monasteria componere, et cum uxoribus, filiis, servis atque vicinis, cum sacramenti conditione, in unum se copulari; et in suis sibi, ut diximus, villis et nomine Martyrum ecclesias consecrare et eas falso nomine monasteria nuncupare. Nos tamen hæc non dicimus monasteria, sed animarum perditionem et Ecclesiæ subversionem, Similem calamitatem, suo tempore in Anglia frequentissimam deplorat Ven. Beda in sua ad Egbertum Eboracensem epistola: Quum sint, ait, ipsi laici et nullius vitæ regularis vel usu non exerciti vel amore præditi, data regibus pecunia, emunt sibi sub prætextu monasteriorum construendorum territoria, in quibus suæ liberius vacent libidini, et hæc insuper in jus sibi hereditarium edictis regalibus faciunt adscribi, ipsas quoque literas privilegiorum suorum, quasi veraciter Deo dignas, pontificum, abbatum et potestatum sæculi obtinent subscriptione confirmari. Similem quoque pestem in Oriente grassatam fuisse liquet ex constitutione Justiniani imp. qui l. 44 C. de episc. et cler. (1. 3) jubet ut solæ per se mulieres, non commistæ viris, οὐκ ἀναμιγνυμένας ἀνδράσιν, habitent: si autem viri sint plures, mulieres in convenientem locum transferantur; sin plures inveniantur fœminæ, aut etiam pari numero, viros quidem transferri, fœminas autem in monasterio manere jubet. Porro cessarunt paulatim monasteria duplicia, secundum canones constituta, et moniales, uno alteroque conscientia suæ arbitro contentæ, rem temporalem monasterii per procuratores administrarunt.

NOTA 83 ad pag. 666, lit. A.

Juliana V. abbatissa Pauliacensis in Normannia (S.)

[Relequiarum thesaurus. Monstrolii] Cum ad diem XIX Octobris, in Actis scilicet Sancti Ethbini, tom. VIII prædicti mensis, latius acturi simus de præclarissimo Sacrarum Reliquiarum Thesauro, plura per sæcula Monstrolii in abbatia Sancti Salvii asservato; suffecerit hic meminisse quomodo, sub finem sæculi proxime elapsi, Gallico sæviente turbine, ossa sacra omnia, atque in specie venerandum Sanctæ Julianæ corpus, infandum per sacrilegium, flammis tradita, in foro Monstroliensi combusta fuerint. Ultimo scilicet mensis Septembris die anni 1793, proconsul (Andreas Dumont) missus in illas partes a gubernio, quod hac tempestate Galliam universam cæde et sanguine funestabat, Monstrolii jussit prætantissimam ecclesiæ abbatialis Sancti Salvii porticum deturpare, injectis funibus in statuas, quæ haud parvo numero ibidem cernebantur, quasque in terram detractas, a furente plebecula per urbis plateas et compita circumtrahi permisit, imo et auctor fuit.

[die ultimo Septembris 1793] Hæc matutino præfati diei tempore peracta sunt. A meridie fœdius perpetratum est facinus. Reliquiæ omnes sepositæ fuerant in sacrario abbatiæ Salvianæ: scilicet decem omnino corpora sancta in præfato monasterio ab immemoriali asservata, SS. Salvii, Ingoldi, Justini, Ethbini etc.; item alia tria ex abbatia sanctæ Austrebertæ olim allata; SS. Austrebertæ nempe, Tramechildis et Julianæ; insuper ingens copia reliquiarum minorum, ex variis abbatiis, conventibus et paræciis ibidem congestarum. Quæ omnia sicut et ingentem vim icuncularum lignearum, librorum ritualium etc. asportare jussit in forum (vulgo Place d'armes): cumque ex mente proconsulis istius, in acervum composita essent, ejusdem mandato, advocatur monialis ex Xenodochio (hôtel-Dieu), cogiturque, amantium more junctis brachiis, una procedere cum sacerdote, Vicario præfatæ urbis, qui civili, ut aiunt, constitutioni fidem præstiterat. Ambo itaque, faculam, manu tenentes, vix non emortui, ast terrore compulsi, spectante proconsule, ignem strui supposuerunt.

[combustus,] Addit hic Carolus Henneguier, Monstroliensis, vir optimus et eruditus, cui in acceptis hanc referimus narrationem: Sæpius hæc audivi a patre meo, qui præsens nefandi facinoris spectator aderat; et quamvis tum vix decimum tertium ætatis attigisset annum, tantopere hoc aspectu perculsus fuit, ut toto vitæ suæ tempore numquam menti ejus exciderit et pallor vultus et tremor, quo vix non exanimis reddebatur monialis, cum faculam virgultis, strui subjectis, admoveret; incondite vociferantibus, haud magno quidem numero, discolis, quos furor dementabat; cæteris omnibus mœrore et luctu oppressis.

Dum flagrabat venerandus ille antiquitatis thesaurus, theca, reliquias sancti Ethbini recondens, quam laminis argenteis prævie spoliaverant, dis juncta est; ex qua caput seu cranium elabens, volvi, multitudinem versus, cœpit: quod, ait rursus laudatus Carolus Henneguier, pater meus arripiens atque sub veste sua tegens, servare tamen non potuit; a milite scilicet coactus prædam suam dimittere.

[ut jam vix ex iis aliquid supersit.] Tot tantarumque Reliquiarum, in summa olim Monstrolii partim, partim aliis in locis, veneratione habitarum, aliud servatum est nihil, præter parva quædam reliquiaria, pleraque affabre facta, ad abbatiam sanctæ Austrebertæ spectantia, quæ moniales, dum monasterio ejicerentur, subduxerant, et deinde, converso rerum publicarum statu, restituerunt: item minora aliquot ossa fidelibus tradita ab iis, qui sacras thecas, antequam igni traderentur, ornatibus suis spoliabant, quæ quidem etiam, depulso turbine, ad ecclesiam parochialem relata fuere; haud pauca quoque ossa semiusta, cineribus erepta, atque in plures majores thecas promiscue congesta, hodiedum servantur in antiqua sancti Salvii ecclesia abbatiati, nunc parochiali Monstroliensi.

[Corpus S. Julianæ flammis traditum.] Ex his porro satis claret, quæ fuerit sors Reliquiarum sanctæ Julianæ. Forte inter ossa illa semiustulata partes aliquæ ad ejus corpus pertinent; ast quia promiscue cum cæteris rogo impositis combusta sunt, nullo umquam jam tempore, nisi per miraculum, discriminari ab invicem poterunt.

NOTA 84 ad pag. 684, lit. A.

Gummarus conf. Liræ in Brabantia (S.)

Quum omnia corporum ecclesiasticorum et laïcorum bona fisco, ut tunc vocabatur, nationali addicerentur, timuerunt Lyrani cives, ne corpus patroni sui, S. Gummari, profanaretur et destrueretur. Quapropter antequam collegiatæ suæ ecclesiæ auream argenteamve supellectilem rapacitati victorum surriperent, thesaurum, sibi longe pretiosiorem substrahendi consilium iniere et feliciter exsecutioni mandarunt. Totius rei gestæ seriem exhibet instrumentum, quo archiepiscopus Mechliniensis, Joannes Armandus de Roquelaure, sacra lipsana recognovit, et ritu consueto fidelium venerationi exponi eadem permisit. Istud itaque exhibemus, monentes tamen Lyram oppidum, olim pertinuisse ad diœcesim Antverpiensem, qua per concordatum anni 1801 abolita et exstincta, cessit archiepiscopatui Mechliniensi. Instrumentum est tenoris sequentis.

[2] Joannes Armandus de Roquelaure, miseratione divina et sanctæ sedis apostolicæ gratia archiepiscopus Mechliniensis, omnibus has visuris salutem in Domino. Notum facimus, quod die data præsentium coram nobis personaliter comparuerunt RR. adm. Domini Joannes Josephus Van den Eynde, capituli collegiatæ et parochialis ecclesiæ S. Gummari Lyræ quondam decanus, Carolus Dominicus De Reus, Adrianus Franciscus Baeyens et Jacobus Josephus de Neuf ejusdem capituli quondam canonici: DD. Jacobus Fraters et Joannes Berckmans, oppidi Lyrani quondam scabini et Ludovicus Carolus Stalpaert, J. V. L. capituli et oppidi quondam secretarius: declarantes se, præviis cognitione et licentia Vicarii generalis illustrissimi Domini episcopi Antverpiensis, die nona februarii anni millesimi septingentesimi nonagesimi septimi, præsentibus et ea, quæ sequuntur, ob temporis circumstantias requirentibus, DD. Guillielmo Josepho De Kinder et Jacobo Bernardo Van den Branden, præfatæ ecclesiæ tum temporis ædituis, nuper vita functis, ex theca argentea, altari S. Gummari in dicta ecclesia inclusa, levasse capsulam minorem quercicam, continentem Reliquias ejusdem S. Gummari, oppidi Lyrani patroni, ibidem ab ævis a fidelibus veneratas, habentem formam loculi funeralis, longitudinis circiter duorum pedum, altitudinis novem circiter pollicum, et latitudinis in fundo circiter sex pollicum, fascia serica coloris viridis, in forma zonæ, in longitudine ligamine duplici, et in latitudine ligaminibus quinque dictæ capsulæ circumvincta seu ligata, sigillo reverendissimi quondam Antverpiensis episcopi, Ambrosii Capello, in locis octo, item sigillo majori magistratus Lyrani binis in locis, sigillo capituli unico in loco, dictæ fasciæ seu zonæ applicatis, etiam in binis extremitatibus ejusdem sigillo minori magistratus et sigillo ædituorum ecclesiæ, cujus vero fasciæ aut zonæ sericæ unum ligamen in latitudine vetustate, ut patuit, erat disruptum, et aliud immediate sequens, ita fere etiam vetustate disruptum, ut duobus ad summum filis teneret et disrumpi minaretur, absque eo tamen, ut ulla quæpiam ex inde suspicio aut apparentia aperturæ aut fraudis exsurgeret, vel induci possibile foret, aliis superius designatis integris ligaminibus, et sigillis tam his quam duobus præfatis, disrupto et ruptionem minanti, applicatis, clausuram omnino et circumquaque firmantibus et assecurantibus.

[3] Quam quidem capsulam, ita visam et a declarantibus examinatam, prædictæ thecæ argenteæ tum immediate ab iis reimpositam, sed postmodum, circumstantiis magis magisque urgentibus, clam ex altari relevatam et subductam, hodie coram nobis in præsentia omnium comparentium detulit et ostendit prædictus Ludovicus Carolus Stalpaert, et postquam illa a comparentibus omnibus et singulis revisa et diligenter examinata fuisset, omnes unanimi voce affirmarunt et declararunt, vere et realiter esse eamdem capsulam, quam supradicta die nona februarii anni millesimi septingentesimi nonagesimi septimi ex capsa argentea in altari S. Gummari in sæpedicta ecclesia tum inclusa, levaverant, atque eam nunc vere et realiter esse per omnia in iisdem statu, conditione et exsistentia, prout eam dicta die viderunt, examinaverunt et recognoverunt, excepto quod ligamen, quod, ut ante dictum, rumpi minaretur, hodie etiam sit disruptum. — In quorum omnium fidem omnes declarantes hanc suam declarationem signaturis propriis muniverunt.

[4] Acta sunt hæc Lyræ in ædibus prædicti Ludovici Caroli Stalpaert, hac decima octava Vendemiaire anni reipublicæ Gallicæ undecimi, in Vigilia festi S. Gummari, decima Octobris anni millesimi octingentesimi secundi, præsentibus DD. Gaspare Gummaro Francisco Vertommen, urbis Maierio, Christiano Josepho Goyvaerts et Josepho Vander Linden, Maierio adjunctis, Henrico Bernardo Van den Branden et Michaele Guillielmo Josepho De Kinder, modernis ecclesiæ ædituis, qui etiam signaverunt. Erant signati: J. J. Van den Eynde, decan. capituli suppressi, Carolus de Reus, Canonicus Lyræ quondam, A. F. Baeyens, quondam canonicus, J. J. de Neuf, quondam canonicus Lyræ, Jacq. Gum. Fraters, J. Berckmans, Lud. Car. Stalpaert, G. G. F. Vertommen, maire, G. Joseph Van der Linden, adjt, H. B. Van den Branden et M. G. J. De Kinder.

[5] Attenta et examinata declaratione superius posita, viso etiam et examinato loculo seu feretro superius descripto, ejusque descriptionis, tam ratione structuræ, ligaminum et sigillorum quam cæterorum accidentium, ut omnia et singula in præcedenti declaratione sunt commemorata, veritate per nos recognita, recognitoque etiam nullam suspicionem aperturæ dicti loculi aut fraudis cujuslibet apparere aut detegi posse, visis lectisque insuper actis visitationis et approbationis præmemorati Illustrissimi D. Ambrosii Capello de data decima septima mensis Octobris anni millesimi sexcentesimi sexagesimi sexti, in copia authentica inscriptis et contentis in registro archivorum prædicti oppidi Lyrani, nobis per præfatum maierium suppeditato, quibus rite constat, dictum illustrissimum Dñum declarasse et decrevisse Reliquias, in sæpe dicto loculo seu feretro contentas, esse veras et legales S. Gummari Reliquias et pro talibus habendas ac venerandas esse: perpensis de cætero et attentis omnibus et singulis, quæ in similibus perpendenda sunt, in primis bina ligamina disrupta in eorum extremitatibus mediante cera hispanica rubra et sigilli nostri episcopalis appositione, loculo affiximus et applicuimus: circumducta et circumligata deinde nova fascia seu zona serica coloris viridis, nodum seu ligaturam ejusdem dicto sigillo nostro sigillavimus, adhibita in omnibus debita reverentia. Decernentes et declarantes, prout per præsentes decernimus et declaramus præmemoratum loculum seu feretrum solemniter ad supradictam ecclesiam S. Gummari reportandum, ibidemque in antiquo loco suo reponendum, atque ita Reliquias, in dicto loculo contentas, fidelium venerationi reddendas esse. In quorum omnium fidem præsentes litteras sigillo nostro et manus propriæ subsignatione munivimus loco et data in superiori declaratione expressis. Erat signatum: Joannes Armandus archiepiscopus Mechliniensis. Cum sigillo.

[6] In Hagiologio Butleriano, novis curis anno 1848 Bruxellis edito [Vies des Pères, martyrs, etc., d'Alban Butler, t. V, p. 416.] , dicitur S. Gummari Reliquias recognitas fuisse amno 1804, errore, crediderim, typothetæ: nam annus XI reipublicæ Gallicæ accurate a XXIII Septembris respondet anno vulgari 1802, qua ratione firmatur annus, a nobis exhibitus. Die autem IV Julii ejusdem anni Joannes Armandus de Roquelaure possessionem sedis archiepiscopalis Mechliniensis adierat [Collectio epist. pastoral. dioec, Mechl., t. I, p. 54.] .

[7] Recognitæ tali ratione Reliquiæ S. Gummari solemni pompa in ecclesiam, sub ejus invocatione exstructam, illatæ fuere: impositæque denuo in capsa argentea, quam cives Lyrani sua industria rapacitati malorum subtraxerant. Est autem hæc capsa longitudinis sex circiter pedum, ex solido argento conflata, artificiosissime cœlata, in cujus dextero latere sequens legitur inscriptio: D. Gummaro ejusque sacris ossibus hoc æternum gratæ pietatis monumentum suo labore, studio, industria, communi vero civium munificentia procuraverunt R. adm. D. Theodorus Cottel, S. R. E. protonotarius, collegialis et parochialis S. Gummari canonicus et thesaurarius etc. necnon Petrus van Antwerpen et Joannes de Kinder, ejusdem ecclesiæ æditui… Anno a partu virgineo millesimo sexcentesimo octogesimo secundo ferculum hoc exstructum fuit [Butler, t. V, p. 416, not. 8.]

NOTA 85 ad pag. 786, lit. B.

Bruno archiep. Coloniensis (S.)

[Ecclesia S. Pantaleonis.] Ad præsentem quod attinet sancti Pantaleonis ecclesiam, et Reliquias S. Brunonis in illa asservatas, hæc nobis rescripsit vir eruditissimus, R. D. Binterim, Pastor in Bilk, juxta Dusseldorpiam.

Suppresso, mense Augusto 1802, S. Pantaleonis monasterio, templum cultui divino addictum remansit, usque ad 3 Julii 1803, quo in parochialem ecclesiam erectum est, a S. Pantaleone dictam. Anno dein 1819, translato cultu catholico in vicinam ecclesiam, S. Pantaleonis templum, ut verbis utar R. D. Binterim, datum est protestanticis copiis militaribus; nunc in eo observatur cultus simultaneus pro catholicis et protestantibus militibus.

[Reliquiæ S. Brunonis archiepiscopi.] Sacra Lipsana non fuerunt loco mota, et hodie adhuc in eodem conservantur sepulcro. Ossa quidem imperatricis Theophaniæ, quæ posita erant juxta Reliquias S. Brunonis, aperto sepulcro, dicuntur fuisse quondam inspecta; ast nihil tale de S. Archiepiscopi exuviis innotuit, quæ grandi eoque marmoreo, clauduntur sub lapide, qui adhuc ad S. Pantaleonis visitur. Cæterum nulla speciali in veneratione, nostris diebus, S. Bruno ibidem habetur.

NOTA 86 ad pag. 806, lit. C.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

[Vita B. Saulin a Cardinate Gerdil conscripta,] Præter memoratos in Commentario prævio Vitæ B. Saulii scriptores, nominandi sunt P. Mazzenta et P. Petrus Grazioli, ex Barnabitarum familia. Posterior editus Romæ est ipso anno Beatificationis. Tandem hujus sæculi imitio, anno nempe 1805, in lucem prodiit B. Alexandri Saulii Vita, gallico idiomate conscripta ab eminentissimo notissimoque Cardinali Gerdil; edita primum typis romanis, postea pluries variis in locis et regionibus reimpressa. Dividitur in libros tres. Primus agit de Beati viri ortu, institutione domestica; de ejus ad Religionem vocatione, in eamque ingressu, de studiis, de muneribus et officiis, quibus functus in sua Congregatione est, usque dum promotus ad Sedem Aleriensem fuit. Secundus complectitur illa omnia, quæ præclare gessit per annos fere viginti, quibus præfatam tenuit sedem. Tertius denique, narrata ejus ab Aleriensi ad Ticinensem episcopatum translatione, exponit quæ in nova illa diœcesi, quam per unum gubernavit solum annum, susceperit perfeceritque. Tum describuntur postremus Viri Dei morbus, mors sancta, funera, et cultus ejus memoriæ exhibitus usque dum solemni ritu Beatorum catalogo fuerit adscriptus. Ad calcem subnectuntur miracula post mortem ejus intercessione patrata, sicut et Breve Beatificationis. Vitæ præmittitur dissertatio seu Oratio de divina Christi Religione, ubi hoc sibi præcipue demonstrandum auctor suscepit, hanc nempe solam, quæ sanctos efformat, vere dici posse ecclesiam Jesu Christi.

[2] [Quando hac edita fuerit,] Licet Vitam hanc multo, antequam e vivis excederet, tempore conscripserit Gerdilius, publici juris primum facta est anno 1805, tertio scilicet, postquam vir ille doctissimus, ætatis suæ anno 84, defunctus est die duodecima mensis Augusti 1802 [Biographie universelle, Verbo. Gerdil.] . Diserte id asserit editor operum Gerdilii [Opere edite ed inedite del Cardinale Giacinto Sigismondo Gerdil. In Roma 1807 et seqq. T. XX, prodiit an. 1821.] , in Monito ad lectorem tomo XX præfixo. Rationem quoque ibidem reddit adhibitæ in publicando opere moræ; quod scilicet nihil soleret Cardinalis in lucem dare usque dum sibi haberet persuasum omnia et singula accurata veritatique consona esse; additque in præsenti scriptione occurrere quædam, de quibus plane ei constiterit extremis tantum vitæ suæ annis.

[3] [et quanti sit facienda.] Cæterum Vita hæc, inquit laudatus editor, accuratissima est atque unctionis et sapientiæ plenissima. Et rursum paulo inferius: Vita illa per se sola evidenter efficeret quam prælara polleret Gerdilius pietate, doctrina et prudentia, in alio laudans quæ ipse paribus in adjunctis præstitisset. Tandem hic, sicut et in omnibus ejus scriptis judicii ingeniique elucet subtilitas, ut non minus excellat in scribenda historia quam in tractandis philosophicis theologicisque quæstionibus. Paucioribus quidem ast haud minus gravibus opus Gerdilii extollit verbis P. D. Franciscus Ludovicus Fontana, Sacro Collegio postea adscriptus, tunc vero procurator generalis clericorum regularium Congregationis S. Pauli seu Barnabitarum, in Encomio Cardinalis defuncti, recitato in academico eoque generali Arcadum Romanorum consessu, VI Januarii 1804 [Vide initio t. I Operum Gerdilii: Elogio letterario del Cardinale Gerdil recitato dal P. D. Francesco Luigi Fontana.] . Agens de Vita B. Saulii, quæ nondum prælo submissa tum erat, in illa reperies, inquit, tantum veri historici elucere summo in gradu dotes, quantum in Beato vere sancti splenduerunt virtutes.

[4] Nec quisquam hujusmodi dicta mirabitur, qui in mentem revocaverit verbum illud Clementis XIV in Consistorio XXVI Aprilis 1773, ubi Gerdilium sibi in pectore reservatum prænuntiabat: notus, inquit, orbi, vix notus Urbi, significans et quantam sibi scriptis suis comparasset doctrinæ famam, et quanta simul excelleret modestia [Rohrbacher, hist. univ. de l'Égliae, t.XXVII, p. 43. 'Leodii. 1849.] .

[5] Notum porro est Gerdilium sicut et B. Saulium nomen Congregationi S. Pauli seu Barnabitarum dedisse. Utrumque vero illi, per totum Vitæ suæ cursum, etiam cum ad summos ecclesiasticarum dignitatum honores evecti essent, addictissimos permansisse, ex universo Saulianæ Vitæ contextu clarissime elucet. Itaque auctor, quæcumque ad res præfatæ Congregationis pertinerent, apprime perspectas habuisse censendus est; testis quoque fuit processuum in ordine ad Beatificationem confectorum. Quæ omnia conjuncta cum præclarissimis ingenii dotibus, singularique pietate atque eximiæ doctrinæ et litteraturæ adjumentis ostendunt quanti hæc scriptio sit facienda, quamque mereatur fidem. Usus plurimum quoque est Gerdilius Memorialibus Congregationis Clericorum sancti Pauli a P. Barelli concinnatis [Memorie dell'Origine, fondazione, avanzamenti, successi ed nomini illustri in lettere e in santita della Congregazione de' cherici regolari di S. Paolo, chiamati volgarmente Barnabiti, descritte da D. Francesco Luigi Barelli da Nizza, cherico regolare della medesima Congregazione. In Bologna, 1703.] . Opus duobus voluminibus in fol. constat, in cujus tomo priori describitur ex professo beati Saulii Vita, toto scilicet libro sexto, a pagina 289 ad paginam 411. Non raro Barellium Gerdilius exscribit verba ejus Italica faciens Gallica.

[6] [Plura ex præfata Vita huic Auctario inserenda.] Hæc paulo latius deduximus, quod multa ex laudata vita inserenda huic Auctario erunt, ad uberiorem seu potius accuratiorem Actorum B. Saulii illustrationem. Qui enim vel levissime inspexerit Commentarium prævium, facile deprehendet Acta hujus Beati præcipitanter et haud satis studiose a prædecessoribus nostris fuisse digesta. Idque tanto magis quis mirabitur forte quod Fonsonus, qui illa concinnavit, non obscure declaret, opus Barellii sibi haud ignotum fuisse. Æquus tamen rerum æstimator rationem habebit temporum, quibus tomus Octobris quintus in lucem prodiit. Suppressa enim anno 1773 Societate Jesu, actum videbatur de Opere Bollandiano. Attamen multis superatis difficultatibus, hagiographicum institutum perstitit, translatum anno 1778 Antverpia Bruxellas ad Abbatiam Caudenbergensem. Deinde dissolutum sub Josepho II anno 1783, ac postea rursus constitutum transiit anno 1789 ad Abbatiam Tongerloensem. Has inter vicissitudines molestiasque elaboratus est tomus Octobris quintus, in lucem editus anno 1786. Hæc qui perpenderit, haud mirabitur aliqua in hac Operis parte desiderari; nec scriptorum id incuriæ, bene vero temporum iniquitati tribuet [Confer t. VII Octob. Proœmii, num. 49 ad 78.] .

[7] Quod vero ad Vitam a Gabutio conscriptam attinet, hæc quidem multis nominibus haud vulgari digna est laude; attamen virtutum potius dixeris encomium, quam rerum gestarum historiam. Plurima prætermittuntur; series chronologica vix ulla seu servatur, seu indicatur, ut qui Gabutii scriptionem evolverit, valde imperfectam Beati viri censendus sit habere notitiam. Nostras ergo partes duximus defectum supplere; atque tum ex Gerdilio, tum ex Barrelli, Ughelli aliisque, quæcumque a B. Saulio præclare gesta sunt, et a Gabutio omissa, hic adscribere. Atque ita in unum congestis sive quæ ille scripsit, sive quæ nos ex variis collegimus, in Opere nostro Acta, jam non truncata, sed integra, prout convenit, reperientur.

[8] [Monitum] Ne vero multiplicenter ad fastidium Notæ ad marginem indicandæ, satius duximus singulis Vitæ a Gabutio mutuatæ capitibus unicam adscribere Notam, atque sub hac in unum colligere quæcumque omissa vel prætermissa aut etiam minus recte dicta quovis capite animadverterimus. Ut tamen omnis vitetur confusio, quotiescumque novum tractandum veniet argumentum, numerum Gabutianæ scriptioni appositum designabimus, addentes, quantum fieri potuerit, verba, quibus proxime accedit nostra Notatio. Atque id semel hoc loco monuisse sufficiat.

NOTA 87 ad pag. 809, lit. D.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

Ad Gabutii caput I, num. 3. Itaque decimum XVII annum agens.

Infra videbimus communius ad annum ætatis XVI referri B. Saulii ingressum in Religionem.

Ibid. Deque seria Christi imitatione verba fecit.

[2] [Crux, quam gestans Saulius in publicum processit, asservatur Mediolani.] Perpetuo, ut habet Gerdilius, [Lib. I, cap. III.] crux illa Mediolani ad sancti Barnabæ conservata, hodieque magna ibidem habetur cum veneratione, quam et videre est in Dormitorio, ut vocant, tabulæ deauratæ affixam, hac cum inscriptione:

CRUCE. HAC. HUMERIS. IMPOSITA.
PRIUSQUAM. IN. CONGREGATIONEM. RECIPERETUR.
B. ALEXANDER. SAULIUS.
HINC. AD. FORUM. MERCATORUM. DIGRESSUS.
IBIQUE. DE. MUNDI. CONTEMPTU.
IN. MAGNA. CIVIUM. FREQUENTIA.
LUCULENTO. SERMONE. HABITO.
ÆTERNÆ. SALUTIS. ARGUMENTA.
PROPONEBAT.
ANNO. MDLI. ÆTATIS. SUÆ. XVI.
CONDITÆ. CONGREGATIONIS. XVIII.

Atque hinc probatur quod paulo ante monuimus, B. scilicet Saulium, anno ætatis suæ XVI Barnabitarum amplexum esse institutum. Et vero natus est, ut ipse etiam scribit Gabutius, XVa die Februarii anno 1535: decimum sextum itaque ætatis annum explevit eadem die XV Februarii anni 1551. Cum tamen mense Majo mox dicti anni, ad Probationem admissus fuerit Saulius, potuit absque errore dici annum agens XVII, inchoatum scilicet a tribus fere mensibus.

Ibid. n. 4. At vero illud quoque spectare vel audire jucundum etc.

[3] [Admissionem petens Saulius, examinatur a moderatoribus;] Quæ hoc et proxime sequenti numero reddit Gabutius, prolixius imo et paulo aliter tradit Gerdilius ex Actis capitularibus, in Archivis ad sancti Barnabæ Mediolanensis. Et primum quidem, quod ad tempus attinet, non cum jam novitius esset, hac contigerunt, sed cum in Congregationem admitti peteret Saulius. Audiamus Gerdilium [Lib. I, cap. II.] cui consonat Barelli [Memorie de' PP. Barnabiti, lib. VI, cap. II, p. 296 et seqq.] . Convenit Saulius adolescens moderatores domus sancti Barnabæ, quæ prima fuit illius Congregationis, unde et hæc Barnabitarum nomen accepit, cui tunc temporis universæ præerat P. Martha a Tarvisio. Diu multumque Patres ejus probarunt vocationem, ut constat ex Actis capitularibus hac de causa conscriptis, atque in Archivo ad sancti Barnabæ asservatis. Hic adscribit Gerdilius interrogationes responsionesque, ipsis, quibus positæ datæque fuerunt, verbis; quas tamen hoc loco subjiciendas haud existimamus, cum earum summa reddatur a Gabutio, hujus capitis num. 4 et 5.

[4] [ad tempus differtur.] Utut candide sapienterque respondisset B. Alexander propositis quæstionibus, tamen omnes, quotquot capitulo intererant, unanimi voce ejus adscriptionem differendam judicarunt, hac sane ratione ducti, quod juvenis admodum esset et præclarissima ex stirpe oriundus. Infracto se subjecit Saulius animo, atque magna cum constantia alia, quibus probandus erat, suscepit experimenta; frequenter PP. Barnabitas conveniens et fere continue inter eos degens. Atque illo contigit tempore, quod supra narravimus, ut crucem gestans in publicum prodierit. Post hæc nihil jam morandum rati superiores optimum adolescentem in suum cœtum ingenti cum lætitia admiserunt, atque tertio post mense, eum consueto ritu veste religiosa donarunt.

Ibid. num. 5. Tandem anno MDLIV, 3 Kal. Octobris solemnia religionis vota nuncupavit.

[5] [Ad professionem admittitur.] Addimus ex Gerdilio [Lib. I, cap. IV ad calcem.] : hac ratione tres in tirocinio exegit annos. Et licet primis temporibus nullus illi fixus haberetur terminus, atque nonnumquam usque ad duodecimum imo et quintum decimum protraheretur annum, tanta fuerat Saulius omnibus ædificationi, ut censeretur non ulterius differenda professio, ne populus christianus tanto diutius virtutum splendore, tantique zeli careret industria. In examine, quod fieri solet, de tironum defectibus, aliud invenerunt nihil, quod reprehenderent, toto illo triennio, nisi quod ardentius vacaret studiis, et quod quadam die verbum ex impatientia protulisset. Itaque XXIX Septembris, festo sancti Michaelis die, vota nuncupavit. Prævie hereditati patris sui renuntiaverat, censum sibi servans annuum sexaginta aureorum, in usus Congregationis impendendum.

NOTA 88 ad pag. 811, lit. E.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

Ad caput II n. 8 Ut cæteris edocendis aptus videretur.

Plura hic in Gabutio desiderantur, supplenda ex Gerdilio et Barelli.

[6] [B. Saulii in studiis progressus.] Tantos fecit Saulius progressus, ut secundo, nec integre percurso, studiorum anno theses ex philosophia et theologia omnino ducentas coram numerosa selectaque auditorum corona, summo cum plausu sustinuerit, quas adscripserat Petro Arigoni, Senatus Mediolanensis præsidi. Epistola dedicatoria acutum solidumque prodit ingenium, estque stylo exarata satis bene latino [Gerdil, lib. I, cap. V.] .

[sacros suscipit Ordines;] Subdiaconus ordinatus est mense Decembri 1654, quatuor recurrentibus temporibus; diaconus mense Junio anni sequentis, iisdem sacris feriis.

Illa tempestate vigebat adhuc disciplina in Concilio Viennensi anno 1311 sub Clemente V stabilita, qua licite conferebatur subdiaconatus anno decimo octavo; diaconatus anno vigesimo; præsbyteratus anno vigesimo secundo, prævie obtenta dispensatione ordinaria. Hac invocata moderatores B. Saulium, haud parum ex humilitate reluctantem, ordinandum curarunt Sabbato Sitientes, quod præcedit dominicam quintam quadragesimæ, octava nempe Aprilis 1556, cum a decima quinta die Februarii annum ingressus esset vigesimum secundum. [Duplex Gerdilii lapsus.] Hæc ita quidem Gerdilius [Ibid.] . Ast duplex hic viri cæteroquin doctissimi notandus est error. Prior quidem quod tradat ex disciplina Concilii Viennensis licite conferri præsbyteratum anno ætatis vigesimo secundo; imo vero ætatis vigesimo quinto, ut recte scribit Barellius. [Memorie de' PP. Barnabati, lib. VI, cap. III, t. I, p. p. 308, n. 4.] Fuerat, inquit, ille (Saulius), ætatis anno decimo nono inchoato ad subdiaconatum, completo ad diaconatum promotus, ita permittente Ecclesia, ex disciplina Concilii Viennensis anno 1311 celebrati sub Clemente V, quam postea reformavit synodus Tridentina sessione vigesima tertia. [De Ref., cap. XII.] Ast quia etiam ante Tridentinum, quamvis Subdiaconatus ætatis anno decimo octavo, Diaconatus decimo nono completo licite susciperetur, non poterat quisquam ordinari sacerdos nisi vigesimo quinto ætatis anno; fas non erat ad præsbyteratum promovere Alexandrum, qui vigesimum primum vix expleverat annum. Attamem ob excellentia Viri merita moderatores … dispensationem petierunt. Qua obtenta a Summo Pontifice Paulo IV, Ordinatus est Saulius Sabbato Sitientes. Alter Gerdilii error in eo constitit quod Sabbatum Sitientes (quo cum Barellio [Loc. cit.] recte asserit ordinatum Saulium) incidere dicat in diem VIII Aprilis 1556, quod utique falsum plane est. Illo enim anno celebratum Pascha est die V Aprilis. [Art de vérifier les dates. In Tabula chronologica,] Sabbatum autem Sitientes dictum proxime antecedit Dominicam Passionis seu Quadragesimæ quintam; inciditque proinde anno 1556 in diem XXI Martii. Notatu dignum quoque est Barellium [Ubi supra.] Ordinationem Saulii innectere præfato Sabbato, quin diem mensis designet. His positis narrationem nostram resumamus. Tanto cum fervore, tam uberi cum fletu primum obtulit sacrificium, ut adstantes omnes quam maxime commoti atque compuncti discederent. Exinde numquam prætermisit sacris quotidie, novo semper accensus ardore devotionis, operari. [Confer. Gerdil. Ibid. Barelli, lib. VI, cap. III, p. 308 et seqq.] Auctore Benedicto XIV [De servorum Dei Beatificatione, etc., lib. III, cap. XXVII, num. 3.] , in processibus causæ B. Alexandri Saulii … testes retulerunt, ab eo quotidie Missam fuisse celebratam, prævia pia dispositione et Sacramentali Confessione.

[7] [Concionatur ingenti cum fructu,] Continuo munus ei demandatum est verba ad populum faciendi, singulis diebus festis, post decantatas vesperas, in ecclesia S. Barnabæ. Ex mente et consuetudine Instituti sui, per modum concionis explanabat epistolas S. Pauli. Quanto cum fructu datam sibi impleverit provinciam, efficitur ex ingenti fidelium concursu, quorum non pauci melioris vel sanctioris vitæ propositum hauserunt. Huc refertur insignis conversio matronæ, nomine Martha Piantanida. Vidua hæce rat in primo ætatis flore, [Insignis conversio. Origo asceterii S. Praxedis, Mediolani.] secundas anhelans nuptias, ac propterea vanis sæculi ornatibus deditissima. Cum ad sancti Barnabæ venisset, verba faciente Saulio, concutitur, intelligens quam indecorum imo et turpe sit coram Christo, spinis coronato, tam splendido se sistere cum apparatu. Nec mora ingemiscens atque exclamans in mediam projicit ecclesiam vanos capitis sui ornatus. Domum redux, pretiosam divendit supellectilem, pretium in pauperes distribuit. Ast cum primum domo egrederetur, simplici modestoque in habitu, turbatur, erubescit, ac dæmone tentante, ter in limine subsistit, hæsitans quo se verteret. Tandem sui ipsius victrix progreditur. Quæ verebatur ludebria, brevi in admirationem vertuntur. Paulo post sociavit sibi pias aliquot puellas, quibuscum, sub ductu PP. Barnabitarum, christianæ vitæ sectatur perfectionem. Tandem cum sufficienter probatæ essent, velum omnes de manu S. Caroli receperunt. Atque hæc Origo est Asceterii Mediolanensis S. Praxedis, tanto in pretio a S. Præsule habitum, quodque deinceps non cessavit regularis disciplinæ florere fama [Gerdil, ibid, Barelli loco cit p. 310.] .

[8] Integro fere biennio concionibus operam dedit Saulius, ita tamen ut theologiæ studium minime intermitteret; religiosæ item disciplinæ sanctæque mortificationis amantissimus. Qua die pro concione dicendum ei erat, animum præparabat ardentiori precatione, atque speciali quodam humilitatis et caritatis exercitio. Verrebat ecclesiam, domesticos juvabat in laboribus maxime arduis, ægrotis inserviebat.

[9] [Ticinum mittitur. Ejus in hac urbe labores.] Anno 1557 clerici S. Pauli Ticinum se contulerunt. Hucusque perstiterant in proposito non diffundendi Institutum suum extra urbis Mediolanensis mænia. Ast votis Ticinensium obtemperandum rati, eo mittunt Saulium cum duobus sociis. Ille licet omnium ætate minus provectus, totum fere onus inchoatæ domus sustinuit, verbo et exemplo prælucens. Concionabatur, confessiones excipiebat, pueros rudiores docebat, infirmos visitabat, moribundos juvabat. Quibus caritatis officiis omnium sibi animos et existimationem brevi conciliaverat. Unde et datum ei fuit, juxta congregationis suæ spiritum, sacramentorum frequentiam et scholarum, ad doctrinæ christianæ institutionem, efficacissime promovere. Uberes præcipue fructus tulit ex academiæ Ticinensis alumnis, quorum non paucos a vita liberiori revocavit. Ipse quondam narravit cum studiosi numero decem ad eum accessissent, ut in scholis publicis traditas prælectiones privatim sub ejus ductu repeterent, noluisse se opus suscipere, nisi postquam facta confessione ad sacram mensam accessissent, quo, ut aiebat, omnia in nomine Domini fierent.

[10] [Institutum Scholarum Doctrinæ Christianæ. Illius origo.] Inter adolescentes, qui Saulio devotos se profitebantur, nominandus speciatim est Joffredus asinari ab Asti, ex stirpe Sanmarsanorum, linguæ græcæ jam tum apprime gnarus; hic postea Barnabitis adscriptus, assumpto nomine Gregorii, fuit S. Carolo Borromæo in paucis carus. Nec minus allaborabat Alexander stabiliendis scholis Doctrinæ Christianæ. Ad pium hoc opus adjutores habuit plures de clero sæculari viros. Hinc brevi tempore scholæ hujusmodi primum in civitate, dein in tota Ticinensi diæcesi, haud spernendo numero exurgebant. Aliis præerant PP. Barnabitæ; aliis, sed sub horum regimine, clerici sæculares. Institutus quoque fuit conventus generalis, ut, statuto tempore, singularum scholarum præsides inter se consultarent sive de novis abhibendis adjumentis, sive de tollendis abusibus. Episcopus Ticinensis, postea Cardinalis, Hippolytus Rossi (Rubeum e S. Secundi comitibus eum vocat Ughellus) [Italia sacra, t. 1, p. 1107. Edit. Venetiis, 1717. Ubi de Papiensibus seu Ticinensibus episcopis.] operi quam impensissime favens, præfatis patribus concessit ædes, ecclesiæ SS. Sixti et Modesti adjacentes, hac lege ut ibidem conventus generalis ageretur. Quæ quidem iustitutio, ait Gerdilius, hodiedum adhuc feliciter perseverat, Visitatorem generalem perpetuo habens de numero Barnabitarum [Vita B. Saulii, lib. cap. VI.] .

[11] [Disciplanæ regularis observantissimus erat Saulius.] Nec interea suos negligebat Vir Dei, inter quos varia gessit munera. Ecclesiam perfecit atque ornavit, bibliothecam plurimum auxit. In censum vitalitium sexaginta aureorum, sponte a patre suo oblatum, obtenta superiorum facultate consensit hac lege, ut integre expenderetur in studiorum emolumentum. Cunctis exemplar erat regularis obedientiæ. Adhuc conservatur Mediolani ad S. Barnabæ epistola, quo veniam petit a præposito congregationis Generali, quod ad alterum scripserit, non obtenta prius superioris Ticinensis licentia, additque id numquam antea a se commissum nec umquam in posterum committendum. Dum præerat, illud Christi continue ob oculos habebat qui major est in vobis, fiat sicut minor, et qui præcessor est sicut ministrator. Cum quadam die nunciaretur ante januas domus currum, frumento, quod illi a patre mittebatur, onustum substitisse, prohibuit advocare bajulos: ut quid, inquiens, non ipsi nos cœlestia beneficia in domum propriis humeris portaremus. [Luc 22, 26] Nec mora: oneri primus se submittit; quo viso, cæteri haud repugnanter operam quisque suam contulerunt.

[12] [Docet Phelosophiam et theologiam.] Visum deinde est moderatoribus ad collegium Ticinense mittere Congregationis suæ alumnos, quotquot studiis incumbendum habebant; unde et Alexandro docendi munus impositum est. Primum philosophicas, tunc etiam theologicas tradidit disciplinas. Multa hoc loco subjicit Gerdilius de ratione quam Beatus noster in docendo secutus est, quæ prætermittenda ducimus. Videsis lib. 1 cap. VII.

[13] [Alummorum consulit valetudini.] Magna cum sollicitudine consulebat Alexander alumnorum suorum valetudini. Ita juveni, optimæ spei, ast parum firmæ sanitatis, petiit ab abstinentia dispensationem, hac nixus divi Bernardi sententia, tanto magis indulgendum, quanto aptius quis prodat instrumentum divinæ gloriæ. Imo ipse, cum solus et philosophiam et theologiam tradendas haberet, superioribus suis significavit fieri non posse ut muneri satisfaceret ac reliquis simul interesset communibus exercitiis, proinde vel liberandum se esse ab onere docendi, vel solvendum ab obligatione chori, matutino saltem tempore. Nec profecto aliunde id in viro tam eximio procedebat, quam ex eo quod perspectum sibi haberet quanti sint momenti studia, ad Dei gloriam et proximi emolumentum suscepta.

[14] [Inanes fugit quæstiones;] Juxta monitum apostoli stultas et sine disciplina quæstiones devitabat. [2 Tim. 2, 23.] Hinc in consessu quodam rogatus quid putaret de Salomone, salvusne an reprobus esset? Paucis exposuit quas sibi habere videretur rationes dubitandi de ejus salute. Quumque ex adstantibus aliquis acerbe nec satis urbane exclamasset falsum illud esse, seque aliud prorsus sentire; cessit Saulius, id solum pacate reponens, optare se ex totis præcordiis rem, ut ille volebat, se habere.

[15] [favet publicis disputationibus.] Multum quoque favebat publicis disputationibus, quod ardentius se ad illas juvenes pararent, atque ex eis discerent in publicum prodire confidentius. Præterea æquum esse aiebat, ut, priusquam cæterorum quis suscipiat institutionem, doctrinæ suæ edat specimina.

[16] [Fructus quos in docendo tulit.] Uberrimam quoque Dominus laboribus Servi sui contulit gratiam. Ex schola enim ejus prodierunt viri in regulari observantia ferventes, prælati sapientia et zelo insignes, magistratus omni ex parte laudatissimi; qui omnes magistro suo permansere gratissimi atque addictissimi [Gerdil, lib. I, cap. VII ad finem.] . Ex quibus Gerdilii verbis liquido efficitur Saulium non solum ad suos sed etiam ad exteros prælectiones habuisse.

Ibid. eodem n. 8. Doctoris insignia consecutus est anno salutis MDLXIII. (Vita Gabutii, cap. II.).

[17] [Doctoris insignia consequitur.] Per id tempus, P. Antonius a Sapientibus de Augusta Prætoria conventualium Sancti Francisci generalis, Ticinum advenit. Uterque, hic quidem dare, Saulius vero ejus e manibus recipere, Doctoris insignia gestiebant. Quocirca properandum fuit, quod præfato P. Antonio haud longas fas esset trahere moras. Invaluerat consuetudo subjiciendi canditatos, prævie ad actum publicum, privato examini; ast exceptio facta est in favorem Saulii. In publica disputatione disserendum habuit primum de unitate Principii creantis juxta Magistrum sententiarum Petrum Lombardum; dein de Sacramentis in genere. Viri in universitate tam ætate quam doctrina venerandi in palæstram descenderunt, dum moris esset, juniores solos in hujusmodi actis cum promovendo disputare. Diem integrum solebant cæteri præparationi dare, Saulius medium tantum adhibuit. Nihilominus omnium plenissime satisfecit expectationi; nec solum ad doctoratus honores admissus unanimi suffragio est, ast insuper aggregatus simul fuit facultati theologicæ. Gesta hæc sunt 28 Maji anno 1563; deinde anno 1566 factus est ejusdem facultatis decanus.

[18] [Concionatorem ad saniorem reducit doctrinam.] Anno 1564, cum sacerdos quidam publice professus esset doctrinam in materia Sacramentorum quæ fidelibus offensioni esse poterat, de consilio prudentum, convenit Alexander concionatorem; ast frustra. Episcopo itaque exhibuit propositiones quatuor, doctrinæ concionatoris oppositas, paratum se dicens, coram præsule et facultate theologica cum contradictore congredi. Ast hic, non sibi fidens, cessit, petiitque ut Saulius episcopum placaret, quod libentissimo quidem servus Dei præstitit animo.

[19] [Examinator synodalis et simul Theologalis nominatur.] His aliisque similibus tantum apud Ticinensem præsulem auctus est gratia, ut hic eum et synodalem examinatorem et simul etiam theologalem esse voluerit. Quin anno 1565, eum in conferentiis, ut aiunt, clericorum explicandis conscientiæ casibus præfecit. Monuit hac de re Saulius Præpositum suum Generalem, addens statutum sibi esse procedere juxta methodum Savonarolæ, quod hæc ei et lucida et præcisa videretur, atque nixa sancti Thomæ doctrina.

[20] [Interest Synodo diœcesanæ Mediolanensi.] Cum Ticini ageret Saulius, sanctus Carolus Borromeus ad sedem archiepiscopalem Mediolani evectus fuerat, qui cum Romæ aliquandiu subsistere coactus esset, Vicarium suum designavit Nicolaum Ormanettum, prælatum haud vulgaris doctrinæ et meriti. Hic continuo synodum indixit diœcesanam, cui interesse voluit B. Saulium.

[21] [Post celebratum a S. Carolo concilium prociale, Ticinum redit Saulius.] Mox Mediolanum venit S. Carolus, primumque celebravit Idibus seu 15 Octobris 1565 concilium provinciale, cui, qua theologus adfuit quoque Alexander, ejusque aliquot redegit capitula. Tanti exinde Servum Dei S. Carolus fecit, ut optaret eum Mediolani jam tum retinere; at cedere oportuit precibus patris illius, Marchionis Dominici Saulii, qui, missis, quas gerebat, dignitatibus, Ticinum se receperat, ut ibidem deinceps, sub ductu filii sui, Deo unice vacaret. P. Bezozzi, pro tempore Barnabitarum Generalis, cui Marchio scripserat, respondit se in ejus ad urbem Ticinensem reditum consentire usque ad proximum Congregationis capitulum, ast nescire quid postea fieret. Duos itaque Saulius Ticini adhuc transegit annos, iisdem distentus laboribus, iisdem fungens muneribus.

Ibid. n 12 Annum ætatis agens XXXIII lectus est a Patribus præpositus congregationis.

[22] [Eligitur in Præpositum generalem.] Mense scilicet Aprili 1567, PP. Barnabitæ in unum convenerunt ad eligendum Generalem præpositum. Capitulo, qua deputatus collegii Ticinensis, interfuit B. Alexander; ac primum electus in præsidem conventus illius, mox Præpositus renunciatus est, anno ætatis, ut habet Gerdilius, XXXII, expleto nempe, inchoatoque XXXIII. Atque ita, sicut jam supra, concordant Gerdilius et Gabutius [Gerdil, lib. I, cap. IX, ab initio.] .

[23] [Modus regiminis.] Modus regiminis a B. Saulio adhibitus, generatim describitur apud Gabutium, cap. II, tum etiam in Annotatis ex Branda. Pauca tantum addenda hic sunt ex Gerdilio.

Constitutiones novitiis proprias composuit, et introduxit, quam olim, superiorum jussu, digesserat, studiorum rationem. Zelo domus Dei flagrans ardenti, sollicite curabat ea omnia, quæ ad sacras cæremonias spectant. Ditavit ornavitque ecclesiam S. Barnabæ; altare majus, quod nunc cernitur, erexit, ab ipso S. Carolo consecratum; in quo etiam collocatum fuit reliquiarium pretiosissimum, quod ab avunculo suo Pio IV acceptum, sanctus Cardinalis dono dederat B. Saulio; utque perpetuo tanti beneficii teneretur memoria, addita fuit sequens subscriptio

SACRUM
PII IV P. MAX.
AC D. CAROLI
DONUM.

[24] Post hæc agit Gerdilius de proposita per S. Carolum Humiliatorum cum Barnabitis unione; de qua Gabutius alte silet, forte quia repugnabat pio scriptori illorum probra commemorare. Cum tamen serio res hæc, ubi Saulius præerat, tractata fuerit, paucis est hic attingenda. Ducem sequemur Gerdilium [Lib. I, cap. X.] .

[25] [Humiliatorum a primævo spiritu defectio.] Humiliatorum Ordo, probatus ab Innocentio III, anno 1200 [Barelli, Memorie de' Barnabiti, lib. VI, cap. IV, p. 322.] , sæculo XVI a primæva disciplina turpiter defecerat. Præposituras habebat omnino nonaginta quatuor, redditusque annuos ad triginta millia aureorum, dum professi numerarentur ad summum centum sexaginta. Splendide dissoluteque vivebant præpositi; subditi, excusso regularis disciplinæ freno, crapulæ libidinique indulgebant. Hæc ex Gerdilio desumpta non ex omni parte conveniunt cum Hieronymo Tiraboschio nostro, qui peculiari studio res Humiliatorum prosecutus est in Opere, tribus comprehenso tomis in-4°, cujus titulum videsis ad imam paginam [Vetera Humiliatorum Monumenta, Annotationibus, ac Dissertationibus prodromis illustrata, quibus multa Sacræ, Civilis ac Litterariæ Medii Ævi Historiæ explicantur, auctore Hieronymo Tiraboschio Soc. Jesu. Mediolani, 1766.] . Tomus 1 Dissertationes prodromas continet de Humiliatorum Origine, Vicibus, Exitu. In specie Dissertatio VIII inscribitur de Humiliatorum Extinctione, ubi num. 3 sequentia occurrunt hic subjicienda. Pessimo itaque loco medio circiter XVI sæculo Humiliatorum res erant. Ex eorumdem domorum censu anno MDLXX instituto, quem præ manibus habemus, XCVII illæ erant. Ex his XXXIX Commendatæ erant, eorumque redditus XXXII fere aureorum millibus continebantur: in his LX Fratres a Commendatariis alebantur, plurimæ autem incolis carebant. Domus LXVIII reliquæ Præpositos ex Humiliatis habebant. Omnium simul redditus XXVI circiter aureorum millia. Ex his etiam pleræque incolis vacuæ: fratres omnino CII. Itaque CLXII Fratribus, Tironibus ipsis Laicisque, ut aiunt, supputatis, totus Ordo constabat. Redditus universi LX fere aureorum millia. Ex his videre est Gerdilium in recensendis Domibus et redditibus lapsum. Nec enim est, quo Tiraboschii asserta in dubium vocentur, quum instrumento nitantur authentico, quod præ manibus illi erat.

[26] Interim Ludovicus Bascapeus (quem Tiraboschius Aloysium a Basilica Petri latine vocat), Mediolani ex antiqua, eaque prœnobili stirpe oriundus, quamvis ætatis parum provectæ, nec proinde ita pridem Ordini adscriptus, cogitavit de resuscitando primævo spiritu in domo Cremonensi ad S. Jacobum, in qua degebat. Pluries hac de causa Mediolanum veniens, familiariter uti cœpit PP. Barnabitis, instititque apud venerabilem P. Morigiam, qui inter novæ Congregationis fundatores numerabatur, ut duos ex suis concederet, quos suscepti oneris adjutores haberet. Annuit Morigia. Paulatim cœperunt quidam ex Humilitatis Cremonensibus Bascapeo favere; plures in alias migrarunt præposituras; rursus alii, sanioris mentis, Cremonam venerunt, pauciores tamen, quam qui exierant numero. Ita regularis disciplina, ex parte saltem, restituta ibidem est, et domus Observantiæ nuncupata.

[27] [Mens S. Caroli eos uniendi cum Barnabatis.] Hic erat rerum status, cum D. Carolus, Humiliatorum Protector, acrius eorum reformationem urgere cæpit. Indicto Cremonæ capitulo, Bascapeum in generalem elegendum curavit, pluraque edidit decreta sapientiæ plena, ast obstinate a præpositis localibus repulsa. Incidit exinde Sancto præsuli cogitatio uniendi Humiliatos cum Barnabitis. Nec repugnabat Pius V, quin et manifeste consilio favit. Ast Saulius aliique graviores ex Congregatione viri verebantur ne ex unione immedicabile illi nasceretur detrimentum; atque, explicatis rationibus, S. Carolum consentientem habuere; qui proinde XXV Januarii 1570, suo in Urbe procuratori rescripsit, rem non ulterius urgendam, ob incommoda ex unione nascitura, tum quia Barnabitæ Humiliatos, numero longe superiores, in officio continere non valerent, tum quod exinde spiritus et procuratio recens natæ Congregationis haud leviter turbarentur. Tandem mense Februario anni 1570, [Ordinis extinctio.] Humiliatorum Ordo a Pio V extinctus est, ut habetur ex hujus Pontificis Constitutione: Quemadmodum sollicitus pater [Barelli, ubi supra. Magnum Bullarium Romanum, t. II, p. 349 et 350, edit. Luxemburg.] . Ludovico Bascapeo, generali, ut diximus, præposito, facultas facta est transeundi ad Barnabitas, servato Ordinis habitu. Multa cum laude virtutis inter eos hic vixit usque ad obitum suum anno 1591. Liceat adjicere verba Caroli a Basilica Petri (Bascapeus), quibus piissimi viri elogium absolvit [Vita S. Carroli Borromæi, lib. II, cap. IV.] : Is (Ludovicus Bascapeus) deinde post ea perpessa, quæ Antistitem præcipue, tum bonos Monachos omnes tali rerum conditione pati oportebat, extincto demum ordine, vestitu suo, in eorumdem Clericorum collegium S. Barnabæ Mediolani receptus, singulari modestiæ patientiæque documento vitæ suæ cursum confecit. Nam neque quod amplis fructibus ablatis, quadraginta aurei annui, quemadmodum ceteris reliqui essent (deinde tamen ad S. Caroli preces insigni Romana S. Agathæ Præfectura ornatum illum fuisse testatur Oltrocchius) [Not. in lib. II, cap. XXVII. Vit. S. Caroli, col. 207, not. c.] neque ob deletum Ordinem aliud umquam dixit, quam omnia recte justeque evenisse. Ita quæ invito ac repugnanti castigatio afflictioque exitio facile fuisset, pie ac sapienter accipienti saluti fuit, quemadmodum aliis quoque fuisse putamus [Tiraboschius, diss., VIII, num. XVI.] .

[28] [Incrementa Congregationis Clericorum S. Pauli.] Interea Cremonenses (quibus PP. Barnabitæ innotuerant, alii quidem in Præpositura Sancti Jacobi, alii quod confessarii essent Angelicarum S. Marthæ), ardebant eos intra urbis suæ mænia fixos habere. Sanctum Carolum convenerunt, qui utpote novæ Congregationis magnificus ac perpetuus benefactor, eorum votis annuit, et præfatam ad S. Jacobum præposituram clericis Sancti Pauli concessit. Simili modo et altera item Humiliatorum præpositura addicta eis fuit Modoetiæ (Monza) nobilis Longobardiæ oppidi, ubi solebat olim Italiæ regibus imponi Corona ferrea, qua hodie imperatores Austriæ solemniter Mediolani redimiuntur. Actum quoque eadem tempestate fuit de fundationibus Vercellensi, Casalensi atque Romana; quæ ad exitum ductæ primum fuere, cum jam Aleriensem teneret B. Alexander sedem.

[29] [Optat Saulius Congregationi suæ conferri ecclesiam Januæ a Sauliis nuncupatam; at frustra.] Stirps Sauliana, in varios ramos distincta, communi nomine tenebat patronatum insignis ecclesiæ collegiatæ, a Sauliis vel etiam a Cariniaco dictæ, in urbe sitæ Januensi. Optabat Alexander hanc suæ Congregationi conferri, pluriesque hac mente Januam petiit. Ast cum Assistentibus non satis æquæ viderentur conditiones, quibus gens Sauliana collationem innectebat; licet aliud ipse sentire videretur, ne suis contradiceret, rem urgere destitit. Rursus vero de illa actum est, quo tempore Saulius promovendus ad episcopatum erat; at tum prœcipue obstitit ejus parens Dominicus, ut efficitur ex epistola B. Alexandri, Januæ scripta, cum hac in Corsicam navigaturus transiret. Atque sexto post anno iterum Præpositum generalem monuit ut novos adhiberet conatus, qui similiter irriti ceciderunt.

[30] [Lis de ecclesia S. Barnabæ.] Canonicus, cujus, inquit Gerdilius [Lib. I, cap. x.] , ex caritate tacebo nomen (vocabatur Amicus Gritti [Barelli Memorie, pag. 319.] in commendam olim tenuerat præposituram S. Barnabæ, quam viginti duobus ante annis, Regularibus S. Pauli, cum eis præesset ven. P. Morigia, cesserat, reservato sibi, dum viveret, beneficii titulo et fructibus. Cessionem confirmavit Paulus III Bulla XXI Augusti 1545. Cum fratrem haberet præfatus canonicus, in sacris constitutum, statuit in hujus favorem revocare donationem, atque subreptitie Bullam impetravit pontificiam. Hinc orta lite, fortiter Saulius Congregationis suæ jura defendit, fraudemque revelavit. Ast quantum in tuenda justitia acer, tantum fuit erga adversarium caritate plenus. Cum enim isti ob subreptionem immineret proxima ruina, nihil non egit ut indulgentiam obtineret. Sanctus Carolus Saulio hac in causa adjutor fuit devotissimus, ut habetur ex epistolis ad Nicolaum Ormanettum, suum in Urbe procuratorem datis.

[31] [Fructus a Saulio in sacro ministerio relati.] Regimen Ordinis non impediebat. B. Saulium quo minus sacro vacaret ministerio, toto illo triennio quo præpositus illi fuit. Conciones stupendam adducebant pænitentium multitudinem, pauperum non secus ac divitum. Plures, temporis decursu in republica conspicuos, viros ad pietatem informavit, inter quos Alphonsus Vicecomes (Visconti) et Augustinus Cusani, uterque postea Cardinalis; item Nicolaus Sfondrati, ad summum pontificatum evectus, assumpto nomine Gregorii XIV; Prælatus quoque Cæsar Speziani, cujus Placita de re politica Muratorius edidit ad calcem Philosophiæ Moralis; tandem Joannes Franciscus Bonhomius Vercellenses inter episcopos clarissimus, qui gloriabatur Saulii quondam fuisse filius spiritualis; vir de re catholica universa optime meritus, a quo originem habuit Nuntiatura Apostolica ad Rhenanas provincias, vel ut loquitur Card. Pacca, in Tractu Rhenano (Tratto del Reno) quod quidem luculenter efficitur ex Pii VI ad Bellisomum verbis. Scilicet postquam meminisset Pontifex apostasiœ depositionisque Gebhardi Truchsesii, Archiepiscopi Coloniensis, ita prosequitur: hæc causa fuit cur non, ut antea, extraordinarius nuntius solum pro re nata ac temporum necessitate ad eas regiones legaretur … sed ab eo tempore decerneretur, ut in iis regionibus ordinarius nuntius, constituto sibi ibidem domicilio, resideret, qui sua præsentia aut mala præcaveret aut certe nulla interposita mora repararet. Primus qui in hunc modum ablegaretur, fuit Joannes Franciscus Bonhomo episcopus Vercellensis [Memorie storiche di Monsignor Bartolomeo Pacca Cardinale. p. 30, édit. Roman. MDCCCXXXII. Confer etiam Frederici Reiffenbergii historia Soc. Jesu ad Rhenum Inferiorem, t. I, lib. VIII. p. 214 et seqq. Edit. Coloniæ Agripp. 1764; item Ughellum Italia Sac., t. IV, col. 813, qui natum scribit Bonhomium anno 1536, mortuum an. 1587; quod utique non concordat cum Card. Pacca, qui loc. cit. asserit Nuntium in Germaniam venisse, eum jam esset prope octogenarius (quasi ottuagenario). Epithaphium, quod refert Ughellus, et inscriptum est Bonhomii sepulcro, diserte habet obiisse ætatis suæ LI, episc. 15. Cosonat his P. Aurelius Corbinelli in libro suo cui titulus : Vite de' Vescovi di Vercelli. In Milano, 1643, ubi paginis 110 et 112 natum dicit Bonhomium an. 1536 in festo S. Nicolai episc.; mortuum vero an. 1587.] .

[32] [Vaica dirigit Sacrarum Virginum asceteria.] Plura quoque direxit sacrarum virginum monasteria. Regularem restituit disciplinam ad S. Mariæ Ægyptiacæ. Confessiones quoque excepit Angelicarum sancti Pauli, quarum institutum, ecclesiæ Mediolanensi ornamento fuit clarissimo. Cæptum fuerat a Ludovica Torelli, e Comitibus a Guastalla, sub ductu ven. Patris Antonii Mariæ Zachariæ, primi clericorum sancti Pauli, vulgo Barnabitarum, fundatoris. Plurimam contulit Saulius D. Carolo operam ad reformandas, variis in asceteriis, moniales. S. Præsul clausuram, Angelicis Virginibus usitatam, ubique introductam percupiebat. Ast hinc horrenda in eum concitata est procella, adeo ut dux Albuquerquius, Mediolanensis ditionis gubernator, monendum virum Dei censeret, ut zelo præter modum ardenti temperaret. Consuluit itaque S. Carolus B. Saulium. Hic urgendam dixit præfatam clausuram, quoadusque moniales intemperantius resisterent; quod si remissius agerent, aliquid indulgendum; clausuram præscribendam quidem, ut non cum tanto rigore. Atque tandem res composita est.

[34] [Sanctum Carolum convenit Mantuæ.] Anno 1568 S. Carolus Mantuam evocatus fuerat ad tractandum negotium summi momenti. Cum ibidem moraretur statuit dies aliquot sacræ dare solitudini, quod, ut uberiori cum fructu susciperet, rogavit ut aliquis ex cætu Barnabitarum sibi submitteretur. Ipse accessit Alexander. Exinde ardentius perfectam anhelavit Vitam S. Archiepiscopus, vitæ interiori sanctæque abnegationi addictus. Quo plus pauperibus elargiri valeret, parcius etiam atque modestius quam antea domesticam ordinavit familiam. Singulo quoque semestri proposuit sibi certum sacris exercitiis impendere tempus.

[35] [Adest Synodo et Concilio provinciali.] Anno 1568 interfuit Saulius synodo diœcesanæ, sicut et concilio provinciali, quod ordine, sub S. Carolo, secundum fuit.

[Proximum vitæ periculum evadit S. Carolus.] Mense Octobri ejusdem anni 1568 atrox in S. Archipræsulem patratum est facinus. Cum in sacello palatii sui preces recitaret vespertinas, Humiliatus quidam, clanculo, et mutata veste, ingressus, fistulam in eum explodit ferream. Haud sine miraculo mortem evasit S. Præsul. Sequenti die, omnes civitatis ordines gratulatum ei venerunt. Aberat forte tum Saulius: ast, accepto nuntio, Mediolanum continuo properavit, ut et ipse de servata vita ei congratularetur; imo simul in mentem illi vocare non dubitavit, malum illud, Domino permittente, accidisse, quo impensius humilitati studeret, discerneretque, num, si lethali percussus plaga, eo fuisset in statu, ut libens coram supremo judice comparuisset. Gratus hujusmodi monita excepit præsul, et ad tempus Cariniaci ad Carthusianos se recepit.

[36] [Plura ad Vitam S. Caroli spectantia ex Saulio nota.] Exin confidentius cum Saulio egit S. Carolus, negotia quæque maxime momentosa ei subjiciens. Atque hinc factum est, ut plura, alias ignota mansura, ad vitam S. Archiepiscopi spectantia, innotuerint Ven. Carolo Bascapeo, ejus biographo, qui primum Barnabitis annumeratus, factus postea est Episcopus Novariensis.

NOTA 89 ad pag. 814, lit. D.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

Ad Gabutii cap. III. n. 18. Si lectus episcopus ad Aleriensem ecclesiam mitteretur.

[37] [Mens Pii V de promovendo B. Saulio ad sedem Aleriensem.] Qui in hanc mentem venerit S. Pius V, ut B. Alexandrum Aleriensi præficeret sedi, ita exponit Gerdilius [Lib. I, cap. XII.] . Statuerat sanctissimus ille Pontifex ex cunctis ordinibus viros seligere apprime probatos, quos per orbem universum dispergeret, ut lucem evangelicam longe lateque, ad longinquas etiam nationes, sedentes in umbra mortis, diffunderent. Mandavit itaque clericis S. Pauli ut sibi significarent, quos tali operi idoneos haberent. Alexander, utpote Congregationi præpositus, respondet Pontificis postulatis, qui lecto ejus nomine, recordatur subito viri, quem olim optime noverat, dum scilicet frequenter illius interesse solebat conferentiis ad S. Barnabæ. Eodem momento, sancti Pontificis memoriæ obversatur ecclesiæ Aleriensis status. Nec jam dubius hæret, quin ei Dominus agrum illum excolendum destinasset. Protinus jubet Cardinalem Alexandrinum S. Carolo rescribere ut ad ordinarias procedat informationes. Allata Mediolanum mandata pontifificia sunt XXIII Decembris 1569; quæ incontinenter sanctus Præsul Barnabitis significanda curavit.

[38] [Fustra tentant B. Barnabitæ Pontificis consilium mutare;] Vix cognovit B. Alexander quid sibi impenderet, cum vehementer tam ipse quam graviores Congregationis patres omnes commoti fuerint. Nec mora supplices S. Carolum conveniunt, deprecantes, ut pro sua in eos benevolentia, tantum malum avertat. Hic, tanto viso mœrore, Ormanetto, procuratori suo apud sanctam Sedem scripsit, ut eorum preces Sanctissimo Domino submitteret. Summam litterarum videsis in Annotatis ad caput III Gabutii littera d.

Nec interea omiserunt PP. Barnabitæ ad protectorem suum Cardinalem Joannem Antonium Serbelloni, supplices dare libellos. Ast res jam conclusa erat, ut habetur ex epistola præfati Cardinalis, quam in extenso adscribere opus est.

[39] [ut constat ex epistola cardinalis Serbellonii.] Placuit SS. Domino Nostro ecclesiam Aleriensem committere D. Saulio, præposito vestro. Quin imo, utpote perspectas sibi habens viri doctrinam et sanctitatem, non judicavit expectandas consuetas informationes; quare, motu proprio, nec ulli prævie communicato suo consilio, publice eum promovit, plaudente sacro senatu universo. Itaque cum litteræ vestræ ad nos pervenerunt, res jam confecta erat. Et vero, etiamsi licuisset, ausus ego vix fuissem tali electioni vel minimum obsistere, cum omni ex parte hæc congruat et meritis præpositi vestri, et necessitatibus illius ecclesiæ. Nihilominus SS. Domino mœrorem vestrum significavi, tum ut ostenderem quantum res Congregationis cordi habeam, tum etiam ut SS. Domino manifestius innotesceret quantum abhoreatis vos ab honoribus, quos alii tam ardenter solent expetere. Respondit SS. Dominus, quod prævidebam: notum sibi esse D. Alexandrum; ecclesiam Aleriensem indigere pastore haud minus strenuo quam vigilanti; sibi factam electionem indies magis magisque probari; nec aliud superesse nisi ut ex amino vos subjiciatis. Numquam defuturos, qui Ordini vestro laudabiliter præsint; D. Alexandrum jam satis diu Mediolani versatum, hanc vineam ita excultam, ut æquum sit alteram illam spectare, tanti operarii industria maximopere indigentem. Addidit etiam non esse vobis metuendam proximi aliqualem offensionem; nec utique repugnare ut qui mitra insignitus est, humilitatem exerceat et alios doceat; imo id ædificationi potius futurum si dignis honores conferantur ecclesiastici; hacque ratione futurum ut cæteri studeant virtutibus excellere. Tandem D. Alexandrum, cum a Domino, voce Vicarii sui designatus fuerit, submittere se debere, atque libens subire onus, grave quidem, ast alleviandum, si suscipiatur illa cum caritate, quæ pastorem decet. Ego vero, patres dilectissimi, sincero vobis gratulor corde, quod opera vestra virtutesque, pluribus jam nota, tale referant præmium, atque adeo collatum a Pontifice tam æquo tamque sancto; cui proinde vos committatis oportet, atque boni communis potius quam privati commodi amantes, auctores sitis præposito vestro, ut crucem hanc bono amplexetur animo. Romæ 25 februarii 1570. Ita Serbellonius Cardinalis, titulo sancti Georgii, Ordinis Clericorum regularium sancti Pauli seu Barnabitarum Protector.

[40] [Consecratur B. Saulius a S. Carolo Borromæo.] Interea temporis S. Carolus beatusque Saulius sese receperant Cariniacum, in monasterio Carthusianorum, ut meditationibus orationique vacarent; ubi ille nuntium accepit S. Pontifici Pio V fixum ratumque esse D. Alexandro sedem Aleriensem committere. Hic tum plane acquievit, aliud jam nihil spectans nisi ut, in sacra solitudine, ad consecrationem suam se præpararet, quæ XII Martii 1570 facta Mediolani est in ecclesia metropolitana a S. Carolo, assistentibus Hieronymo Ragazzono, Bergomensi episcopo, et Hippolito Rubeo (Rossi), Ticinensi. Qua peracta, S. Archiepiscopus Saulio, cujus nota ei erat pauperies, dono dedit omnem, qui consecrationi inservierat, ornatum sacrum.

[41] [Aleriam versus proficiscitur;] Continuo B. Alexander itineri se dedit, quo ad ecclesiam suam properaret, assumptis tribus ex Congregatione sua patribus, scilicet Vincentio Curtio Ticinensi, Thoma Gambaudio Ferrariensi et Francisco Staulio ex Astensi diœcesi, quos et laborum suorum haberet adjutores, et regularis observantiæ, quam perpetuo servavit, socios.

[42] [Ticini patrem invisit;] Ticino transiens, invisit patrem suum, venerabilem senem. Hic protinus osculatur manus, sacra unctione venerandas, filii sui, qui vicissim patrem reveritus, in genua procumbit, assurgere recusans donec ab eo esset benedictione donatus.

[43] [cogitur Januæ subsistere;] Exinde Januam, cui Corsica subjecta erat, petiit, ubi, sæviente mari aliquamdiu subsistere coactus est. Honoris Gratia Reipublicæ Ducem cæterosque magistratus ac viros primarios convenit, qui omnes haud obscure significabant quam grata sibi cecidisset ejus electio, spondentes etiam se ubicumque et quocumque modo possent ac valerent, ipsi auxilio et solatio futuros. Interim identidem pro concione dixit, speciatim duobus in asceteriis sacrarum Virginum, in quibus plures ipsi sanguine junctæ reperiebantur.

[44] [in Corsicam appellit.] Simul atque per æstum licuit, Janua solvit in Corsicam navigaturus. Vix a terris recesserat, cum certior fit de gravi genitoris sui periculo, simulque nuntiant vehementer illum optare filio suo extremum valedicere. Postquam aliquantisper se colligisset Alexander, ad suos conversus, fiat, inquit, voluntas Domini. Nos cœptam prosequamur viam. Et vero frustra regressus fuisset, cum ante nuntii reditum occubuisset æger. Tertio die appulerunt Liburnum, exinde Corsicam attigerunt exeunte mense Aprili. Cumque jam ad præfatam insulam accederent impetiti fuere a piratis Barbaricæ Oræ, qui maria illa infestabant, cunctisque persuasum fuit se periculum ope cœlesti, ob merita Servi Dei, evasisse.

Ibid. n. 21. Squalebat eo tempore diœcesis illa, tamquam sylva inculta (Gabutii, cap. III.)

[45] Teste Gerdilio [Lib. II, cap. I.] ab annis centum et amplius, nullus episcopus ibidem resederat; nec unus quidem inter clericos reperiebatur qui vel parum latine sciret.

[Monitam.] Cum post descriptum Aleriensis ecclesiæ sane miserrimum statum, Gabutius pro more suo, generalia tantum tradat, nec de ordine chronologico sit sollicitus, imo vix ulla in specie recenseat facta, opus erit hic supplere, servata temporis serie, quæ a B. Præsule gesta sunt ab exordio episcopatus sui usque ad seminarii erectionem, a qua Gabutius caput suum quartum auspicatur. Præmittemus sedis Aleriensis notitiam ex Ughelli [Italia Sacra, t. III, col. 501.] .

[46] [Notitia Aleriensis diœceseos.] Aleria, in Corsica perantiqua civitas, elapsisque temporibus potens, colonia quondam Romanorum, quam Sylla dictator excidit, cujusque alicubi meminerunt Plinius ac Ptolomæus. Super collem superbe fastigium extulerat, quam undequaque jucundissimus terræ tractus circumdabat; ejus modo tantummodo spectantur ruinæ. Cathedralis funditus excisa, contuentium videtur lachrymas posse excire. Narrat Antonius Petrus Philippinus Archidiaconus in historia Corsicæ lib. I, hanc civitatem cum aliis Corsicæ sacra christiana suscepisse temporibus Paschalis I. Pontificis, qui missis illuc aliquot sacerdotibus fidem christianam extendit, ac quinque ibidem episcopatus instituit, qui partim Pisanæ, partim Januensis ecclesiæ arbitrium præstolarentur. Constat tamen, quidquid Philippinus enarret, a Gregorio VII Urbanoque II Pontificibus, hanc Aleriensem ecclesiam, cum aliis duabus Archiepiscopo Pisano fuisse subjectas, atque hoc tempore etiam Pisarum Præsulem suum in illis exercere imperium. Duorum millium scutatorum redditibus hæc ecclesia gaudet, decemque et novem continet plebanias. Atque hoc ipsum est, quod de hujusmodi ecclesia enarrari posse videtur. Etenim defuerunt illi scriptores, qui, quæ digna erant, jacerent in commentarios. Itaque nisi regesta summorum Pontificum, librique Provisionum Prælatorum me juvissent scribentem, pauci, qui in Aleriensi sede fulserunt, emersissent ad lucem. Hæc Ughellus, quibus ex Additione secundæ subjecta editioni sequentia adscribenda sunt [Italia Sacra, tom. III, loc. cit. edit. Venet. 1717 – 22.] .

[47] Aleria urbs quondam celebris et regum Corsicæ antiqua sedes… Christiana sacra suscepisse pluribus sæculis ante Paschalem I ex eo patet evidenter, quod a D. Gregorii Magni temporibus proprios habuerit Pastores, eosque, ut asserunt nonnulli, archiepiscopali dignitate fulgentes, licet deinde urbe diruta archiepiscopalis titulus Bastiæ Præsuli sit attributus. Nunc jacet in ruinis, ejusque antiqua cathedralis D. Marcello sacra penitus excisa venerandæ antiquitatis solum præfert vestigia. Aleriensis autem Episcopus Curiæ residet, ubi peramplum satisque commodum exsurgit Episcopale Palatium, et pro cathedrali utitur Ecclesia D. Erasmo dicata, cui præter parochum, qui e Capitularium numero non existit, inserviunt XII Canonici, sex Præbendati, totidemque Distributionarii, qui scilicet præter distributiones nullum alium redditum percipiunt. Hos inter nulla est dignitas, quique electionis tempore, is etiam loco cæteris cedit: adest tamen utraque præbenda Theologalis nempe et Pœnitentialis. Tota Aleriensis diœcesis sexaginta circiter Parochiis coalescit, quarum quælibet suam habet laïcalem confraternitatem. In hæc 14 Religiosorum monasteria visuntur, et Clericorum Seminarium. Fructus hujus Episcopatus taxantur in libris Cameræ ad flor. 300, ascendunt autem ad 4000 scuta monetæ Romanæ. Ex sequentibus videbitur pleraque in Additione enumerata, a B. Saulio vel erecta, vel constituta fuisse, non quidem Curiæ (Corte) ut habet Italia Sacra, sed in oppido Cervione nuncupato. [Ingressus diœcesim,] His præmissis jam ad res ejus gestas ex ordine recensendas procedamus.

[48] Is itaque (ut in Gabutio) erat diœcesis Aleriensis status, cum eo B. Alexander ad finem Aprilis 1570 advenit. Obviam ei, ob rei novitatem, accurrerunt catervatim viri et mulieres, puerique, præcedentibus aliquot clericis. Protinus Bastiam se contulit, quo salutaret totius insulæ præfectum, consobrinum suum, cum quo plura de administranda diœcesi locutus est. Habetur ex quadam ejus epistola, 7 Maji data, serio jam tum eum cogitasse de visitanda ecclesia, ast abstenuisse donec recondita messis foret; crudele, ratus, pauperes suos ab agrorum labore avocare, cum aliunde non haberent unde subsisterent.

[49] [Curiam venit, inde ad locum Tallone dictum proficiscitur.] Relicta tamen Bastia, Curiam (quæ pagus est diœceseos Aleriensis, ubi deinde, ut infra reddemus, biennio resedit) petiit, ibique festa Pentecostes celebravit; inchoans, ad exemplum Apostolorum, mini sterium suum a fractione panis et verbo. Post hæc, quo facilius consuleret gregi, se contulit in locum dictum Tallone, duodecim milliaribus Aleria distantem, situ quidem amænum, ast parum salubrem, piraticisque infestum incursionibus. Antiquam ibidem pretio coëmit turrim, quam ligneis interpositis repagulis, in duodecim divisit cellulas, adeo angustas, ut vix lectum mensamque unaquæque caperet. Duas sibi reservavit, reliquas septem comitibus suis addixit.

[50] [Primi ejus labores,] Reparata ornataque loci illius ecclesia, brevi populum confluentem vidit, illectum scilicet sacrarum cæremoniarum splendore. Quotidie pro concione dicebat. Diebus festis pagos circumjacentes adibat, nec raro ad duodecim vel etiam quindecim, solo matitutino tempore, percurrebat milliaria, interdum equo utens, frequentius pedibus incedens. Pagum ingressus, incolas, qui numero pauci erant, in ecclesiam convocabat, sacris operabatur, verba faciebat, sacramenta administrabat. A meridie doctrinam explicabat christianam, et si quod superesset tempus, dissidia, his in terris frequentissima, componebat.

[51] [et in eis obeundis alacritas,] Tota in diœcesi nec urbs nec oppidum aliquod insignius videre erat. Asperæ viæ; diversoria, alimenta nulla. Atque hinc conjicere licet, quos in visitandis ecclesiis exantlandos inveniret labores. Hilari nihilominus semper vultu erat, suisque identidem repetebat comitibus: Macti animo sitis, filii; bibamus et hunc calicem, quoniam ipse Dominus nobis illum paravit. Cæterum hæc ei perpetua fuit tessera: Deo serviendum est ubi et prout ipsi placuerit.

[52] [Synodus prima diœcesana;] Ultima mensis Augusti die ejusdem anni 1570, primam celebravit synodum diæcesanam, ad quam convenerant sacerdotes omnino centum et quinquaginta, quos omnes et mensa et hospitio excepit, proprium etiam suum alteri cedens stratum. Cum ab immemoriali nihil jam tale hisce in regionibus esset visum, spectaculi novitas innumeram convocarat populi multitudem. Synodum auspicatus est B. Alexander a generali supplicatione totius cleri. Missam deinde celebravit de Spiritu Sancto. Tum causas exposuit convocationis. Triplex nempe scopus erat: exstirpare abusus, stabilire disciplinam, reformare mores. Plura etiam locutus est de Sacerdotii dignitate, unde et intulit quam gravem coram Domino contraherent culpam, qui vel negligerent populum sibi commissum, vel offensioni illi essent præpostera vivendi ratione. Multa quoque constituit, dirigendo instruendoque clero aptissima. Cœtum tandem dimisit, cunctos monitis firmans salutaribus, stipem erogans pauperioribus, quo facilius ad sua regrederentur, alios apud se retinens, ut efficacius ad meliora revocaret vel efformaret.

[53] [ejus fructus.] Nec unus fuit fructus cœptæ visitationis et celebratæ synodi; præcipuus tamen habendus est, introducta consuetudo tradendæ doctrinæ christianæ. Hunc in finem assumpsit Cathechismum S. Caroli, quem novis subjecit typis, adauctum monitis gregi suo speciatim accommodis. Hujus exemplaria ingenti distribuit numero; item in vulgus sparsit coronas, imagines sacras, numismata. Quo vero reliquis occurreret malis, indicem sibi fecit præcipuorum abusuum; notos habebat clericos turpiter viventes; pueros quoque, qui ad studia et pietatem aptiores invenirentur, designari sibi mandavit.

[54] [Singulis annis partem visitat diœceseos.] Tandem persuasum habens morum reformationem fere ex pastoris vigilantia pendere, statuit singulis annis partem diœceseos visitare; nec ullo umquam tempore tam sancto defuit proposito. Quo ipse properare non poterat, eo viros de clero mittebat fideles atque ferventes. Qua in re plurimam operam ei præstiterunt Patres Augustiani et Capucini.

NOTA 90 ad pag. 816, lit. F.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

Ad gabutii cap. IV. n. 26 (p. 816). Donec ad sacra ministeria apti redderentur.

[Monitum] Hoc rursus capite plura etiam, quam locis jam præteritis, addenda. Vix quidquam in specie tradit Gabutius de iis, quæ plurima, laude sane dignissima, gessit Saulius, viginti illis annis quibus Aleriensem gubernavit diœcesim. Nostri proinde muneris est, ejus defectum ita supplere, ut nihil omittatur, quod ad præclaram tanti Præsulis Vitam aliquomodo illustrandam faciat.

[55] [Bastæ sedem suam ad tempus figit Saulius.] Præter aëris intemperiem summamque incolarum vici, Tallone nuncupati, paupertatem, obstabat, quominus suum ibidem Alexander erigeret seminarium, quod in circuitu essent malevolorum turmæ, per regionem illam discurrentes; quos ob distantiam 50 fere milliarium a judicum civilium sede, nec coram tribunali sistere, nec vi coërcere licebat. Nec preterea alium in diœcesi sua videbat locum condendo seminario satis idoneum. Cum tamen apprime novisset quantæ hujusmodi institutio, statim ab administrationis suæ exordio, esset necessitatis, decrevit extra diœceseos suæ limites, ad tempus saltem, perfugium quærere; intelligens residendi legem in gregis ædificationem, non in ruinam, præsulibus impositam; unde si quando salus populi aliud requireret, de mente ecclesiæ esse, ut ubi littera occidit, spiritus vivificet. Quapropter Bastiam, totius insulæ metropolim, se contulit, ibique sedem suam ad tempus fixit, obtenta Pii V, adhuc superstitis, dispensatione, annuente Serenissima Januensi republica, in cujus ditione tunc Corsica erat, consentiente Joanne Baptista Centurione, nuperrime ad sedem Marianensem [Ughelli Italia Sacra, tom. IV, col. 1003.] , ad quam in spiritualibus spectabat Bastia, promoto.

[56] [Seminarii constitutio, administratio.] Protinus cogitavit de erigendo Seminario, cujus omnia ipse solvit expensa. Obtinuit quoque facultatem applicandi bonam partem fructuum Beneficii ad illius operis sustentationem. Alumni ab initio fuerunt numero duodecim, postea ad viginti quinque excreverunt, quibus docendis efformandisque ex Italia magistros accersivit. Sancta inter illos vigebat disciplina. Summo mane adibant episcopi sacellum, ubi, recitato officio B. Virginis, semihoram meditationi dabant. Diebus festis conveniebant, ut matutinum dicerent cum sancto Præsule suo, qui dein, statuta hora, solemniter celebrabat, clericis ad altare assistentibus. A meridie præses doctrinam christianam explanabat, cui B. Alexander ampliorem solebat addere explicationem. Frequenter intererat alumnorum exercitationibus, quos id præcipue monitos volebat, ex bonis clericis bonos fieri sacerdotes. Quantum valeret consilio et sapientia elucet ex statutis quæ seminario præscripsit, ante omnia pro oculis habens, ut sinceram juvenibus in præceptores inculcaret reverentiam. Cæterum schola Seminarii omnibus patebat, ad quam undequaque concurrebant, etiam sacerdotes, ætate jam provecti; his victum et vestitum præbebat Saulius, cum eos in suo Seminario non posset hospitio excipere. Atque exinde factum est ut brevi schola in varias classes dispertienda fuerit: grammaticam nempe, philosophiam, Casus conscientiæ; Theologiam scholasticam. Hac ratione Doctrina studiorumque beneficium in omnes diœceseos partes manavit, ita ut postea licuerit erigere seminaria variis in locis in quibus successive B. Præsul resedit [Gerdil, lib. II, cap. II.] .

[57] Atque hæc quidem suscepta anno episcopatus sui primo, Christi 1570, [Visitat diœcesim.] non sine ingenti defatigatione et valetudinis periculo. Nihilominus ineunte anno sequenti 1571, cœpit de novo lustrare diœcesim, licet religiosi tres, quos secum adduxerat, tanto labori impares, abscessissent, ut adeo administrationis onus ei totum incumberet. Ast hoc beato Viro gravissimum accidebat, quod percurrendo diœcesim, occulis usurparet miserum sui gregis statum: rerum sacrarum videbat profanationem, clericorum dissolutam vitam, laicorum probra, messem multam, operarios paucos vel nullos. Urgentioribus remedium afferebat malis; præsertim revocando præsbyteros simoniacos, vel manifeste incapaces, quibus alios substituebat. Ast non absque discrimine hæc executioni mandabantur.

[58] [Tumultus ex destitutione parochi.] Interdixerat Saulius parochum publice notatum incontinentiæ. Insurgunt incolæ, sacerdotemque ab episcopo missum ad sacra exercenda ministeria expellunt, sumptis quoque armis in campum descendunt. His in adjunctis cedendum tempori duxit, memor verborum sancti Augustini. [Ep. XXII, al. LXIV, ad Aurel. Ep. Carthag.] Non ergo aspere, quantum existimo, non duriter, non modo imperioso ista tolluntur: magis docendo, quam jubendo; magis monendo quam minando. Sic enim agendum est cum multitudine: severitas autem exercenda est in peccata paucorum. Ad preces itaque confugit; nec frustra: ita enim et furentes placavit, et ipsum reum pœnitentem supplicemque ad se adduxit.

[59] [Duplex aliud facinus horrendum.] Alias contulerat beneficium alteri ex duobus illud petentibus. Qui spe frustratus fuerat in tantum exarsit furorem, ut competitoris sui fratrem necarit atque ipse dein inter latrones se receperit.

Rursus duæ familiæ inveterato sese prosequentes odio, B. Præsulis interventu, conciliatæ tandem fuerant, pacemque, præstito coram judice juramento, firmarant. Nihilo secius, pars altera in alteram, nihil tale suspicantem, ruit fœdoque vindictam sumpsit homicidio.

[60] [Præclarissima inter hæc viri Dei sensa.] Propter hæc multi suadebant B. Alexandro, ut vineam adeo ingratam dimitteret. Quinimo ejus consanguineus Marcus Antonius Sauli sicut et Hieronymus Leonis [Confer Ughellum, Italia Sacr., tom. III, col. 520.] Sagonensis in Corsica episcopus operam spondebant suam obtinendæ translationi ad aliam sedem. Eadem quoque mens erat præposito Barnabitarum Generali. Astex Saulii ad hunc postremum responso, XIX Decembris anno 1571, discimus quæ ejus animo insiderent sensa: Sane, inquit, multa sunt in hac diœcesi toleranda sive ab incolis sive ab exteris. Malum tanto acerbius est, quod nullum satis præsens videam remedium. Attamen quieto sum animo, contentus sorte mea, paratusque portare quamvis aliam, mihi a Domino immissam, crucem. Si vel uno verbo liberandus essem tanto onere, [Joan. 1. 13.] nollem illud proferre. Omnia expecto non ex sanguinibus neque ex voluntate carnis, sed ex Deo, cujus ex beneplacito huc veni. Illud timeo solum, ne ex tepore noceam et mihi et misero illi populo. Cæterum quid refert vitam paulo amplius vel paulo minus protaxisse: sive enim vivimus, [Ad Rom. 14. 8.] Domino vivimus; sive morimur, Domino morimur [Gerdil, lib. II, cap. III.] .

[61] [Secundam celebrat Synodum.] Finita visitatione, indixerat in mensem octobrem (ut ex duabus ejus epistolis probatur) hujus anni 1571, secundam synodum, quam quidam censuerunt rejectam in quadragesimam proxime sequentem. Frequentissimi ad eam convenerunt; cognovitque Vir Dei summo cum gaudio, vix non omnes concubinarios meliora sectatos. Ast zelo simul et prudentia opus fuit in sanandis irregularitatibus ex pristina vita contractis. Tum quoque statuta sua synodalia publicavit. Opus præclarissimum, ait Gerdilius, [Ibid. ad calcem.] in tres distributum partes. Prima agit de Sacerdotum obligationibus; altera de sacramentorum administratione; tertia de ecclesiis harumque statu temporali.

[62] [Christianos, ex servitute reduces, paterno complectitur sinu.] Hac tempestate contigit celebris apud Echinadas insulas pugna navalis turcas inter et christianos, horumque insignis victoria, qua ultra viginti millia fidelium servitute liberati sunt. Hos inter haud pauci numero ex Corsica erant oriundi, qui in patriam redibant seminudi, exhausti laboribus, morbis et miseria. Quos omnes excipiens, paterno sinu complexus Alexander est, valetudine afflictos singulari fovens sollicitudine, cæteris victum vestitumque ministrans. Omnes dein instructos et consolatos, larga insuper addita eleemosyna, ad suos dimisit. Nec cessabant boni illi homines acceptum ubique deprædicare beneficium; unde et populi favor in B. Præsulem haud parum universam per Insulam auctus est.

[63] [Romam tendit,] Anno sequenti 1572 Romam se contulit Servus Dei, cupiens ad amussim antiquam servare disciplinam, vi cujus Italiæ insularumque adjacentium episcopi quovis triennio Urbem adire tenebantur, limina apostolorum visitaturi, reverentiam et obedientiam Sanctæ Sedi exhibituri. Priusquam mari se daret, curavit ut nautæ omnes, facta exomologesi, sacro reficerentur epulo, tum demum faustam futuram, inquiens, navigationem, ubi ratis peccatorum pondere non premeretur. Nec deinceps inter navigandum eos instruere cessabat. Defuncto, 1 Maji 1572, S. Pio V, in successorem electus, die ejusdem mensis decima tertia, fuerat Gregorius XIII. Reddita Pontifici diœceseos ratione, supplex petiit expeditionem Bullæ, a Pio V paratæ, qua probabatur in perpetuum cessio trecentorum aureorum in singulos annos facta seminario ex redditibus mensæ episcopalis. Annuit benignissime Gregorius, et insuper amplissimas ei concessit facultates atque indulgentias. [Gerdil, lib. II, cap. IV.]

[64] [ubi S. Carolum convenit, et arctissime se cum S. Philippo Nerio conjungit.] Romæ adhuc tum S. Carolus, quo conclavi adfuturus venerat, morabatur; nec facile dictu est, qua cum exultatione in mutuos ruerint amplexus. Hac præterea occasione Alexander arctissimo caritatis vinculo se ligavit cum S. Philippo Nerio, quod vitæ hujus scriptores passim celebrant perdurasse usque ad mortem B. Saulii. Frequenter hunc S. Philippus invitabat ut in suo oratorio ad sanctum Hieronymum pro concione diceret; tantoque eum in pretio habuit, ut quoties ageret, quod non raro etiam coram Summo Pontifice contingebat, de dotibus, quibus bonus pastor instructus sit oportet, numquam prætermitteret B. Saulium tamquam perfectissimum optimi præsulis proponere exemplar.

[65] [Tertia Synodus diœcesana.] In Corsicam redux, tertiam Bastiæ habuit diœcesanam synodum, haud minus quam priores numerosam. In hac publicavit Concilii Tridentini decreta, quibus omnes sese sincere submittentes, professionem fidei ad ejus normam ediderunt. Notant passim scriptores ab hac tempestate perpetuo in Corsica perdurasse maximam ergo sacrum hoc Concilium reverentiam, atque inconcussam ejus definitionibus fidem.

[66] [Sedem suam statuit Bastia transferre in Balaniam.] Ex hoc quoque diœcesano conventu perspectum habuit B. Alexander, præ cæteris diœceseos suæ partibus incultam remanere, extremam illius oram, quæ a Balania nomen habet. Statuit itaque Bastia eo sedem suam transferre, non sine incredibili incolarum præfatæ urbis mærore.

[67] [Ibidem seminarium condit, cathedralem erigit.] Est autem Balania, regio ad latus Corsicæ occidentale, quod transmontanum dicitur, inter fluvium Ostricone et urbem Calvi nomine, habetque in circuitu ad quadraginta milliaria. Ad residendum elegit vicum Argagliola (Algarolam vocat Barelli) [Memorie de' PP. Barnabiti, lib. VI, cap. V, pag. 348.] dictum. Ibique et Seminarium condidit, et ecclesiam parochialem reparatam ornatamque in Cathedralem erexit, in qua tres celebravit diœcesanas synodos, tribus annis, quos in districtu illo residens transegit.

[68] [Ad generalem Barnabitarum scribit, ut quosdam ex suis submittat.] Porro Balaniensis regio squalebat crassissima ignorantia, sicut et stolidis iisque turpibus superstitionibus, odiis præterea et vindictis, cum eo ad residendum Saulius vix non solus advenit mense Julio 1572. Quos enim secum habuerat, Patres Barnabitæ, alius post alium, tantos haud sustinere valentes labores, ad sua redierant. Quin et ipse ejus capellanus, cui quoquo die confiteri assueverat, per id tempus digressus erat in Italiam res suas domesticas curaturus. His in angustiis, tanta in solitudine, litteras dedit Vir sanctus ad Præpositum generalem, quibus impense viros ex Congregatione rogabat, qui auxilio ei essent; nec tum quidem obtinuit quidquam; tardius tantum ejus votis est satisfactum.

[69] [Instituit sodalitatem SS. Sacramenti.] Nihilominus manum strenue admovit operi. Præcipuum quo usus adjumento est ad tollendos abusus et inordinationes, institutio fuit Sodalitatis seu confraternitatis a SS. Sacramento nuncupatæ; quæ inaugurata apposite est festo Corporis Christi die, anno 1574, optatissimosque non solum pietatis, sed et conciliationis animorum inter se tulit fructus, unde et plurima, in hac regione usitatissima, extincta sunt odia.

[70] [Sacerdotem febre liberat.] Hac eadem tempestate innotescere cæpit virtus sanationum, Saulio cælitus immissa. Ardenti ex febri decumbebat, non sine præsenti vitæ discrimine, Joannes Baptista Monti, B. Alexandro cæremoniarum, ut aiunt, magister. Sæpius a S. Episcopo visitatus, die quadam præter solitum animatum se sentiebat fiducia. Tum Saulius manum capiti decumbentis imponens: Macte animo sis, inquit, febri liberaberis, atque simul eodem momento hæc Psalmi protulit verba: [Psal. 90. 15.] Clamabit ad me et ego exaudiam eum, cum ipso sum in tribulatione, eripiam eum et glorificabo eum. Illico melius habuit sacerdos, atque sub vesperam plane convaluerat. Postea Romæ dignitatem obtinuit in palatio Apostolico.

[71] [Sanationes aliæ.] Cum esset quadam die B. Præsul in pago cui nomen Savateggio, tugurium ingressus, ficus sibi a paupere illa familia oblatas, cum ipsis manducare cœpit. Quæ supererant distributæ sunt infirmis, quorum nonnulli dicuntur recuperasse valetudinem.

Rursus cum convenissent plures convenissent plures sacerdotes occasione alicujus anniversarii, ad prandium invitarunt B. Alexandrum. Quo peracto reliquias portandas curarunt infirmis, quorum denuo aliqui sanitati restituti sunt.

[72] [Virum apostatam convertit.] Eodem tempore in Balania vir apostata errorum virus spargebat. Saulius eum apprehendi jussit. Ast non contentus gregi prospexisse, illum quoque ad saniora reducendum suscepit. Qui, cum errorem agnovisset, publice in ecclesia reconciliatus est.

[73] [Occasione Jubilæi Romam peregrinatur;] Anno 1575 Romæ celebratum est Jubilœum a Gregorio XIII promulgatum, ad quod accurrisse fereuntur exteri ultra ter centum millia, Alexander, qui suos primum ad piam hanc suscipiendam peregrinationem hortatus erat, ipse quoque in Urbem secundo se contulit. Postquam Pontifici ecclesiæ suæ statum patefecisset, aliud jam spectavit nihil, quam ut pietati totum se daret. Solitarius vivebat, orationi piæque meditationi vacans. Frequenter conveniebat sanctum Philippum Nerium, in cujus oratorio ad sanctum Joannem Florentinorum bis terve, singulis hebdommadibus, pro concione dicebat. Aliquoties item dixit in Basilica Vaticana, diebus nempe, quibus Sanctissimum Sacramentum fidelium venerationi publice exponebatur [Gerdil, lib. II, cap. VI.] .

[74] [ubi interest supplicationi solemni, cui præibat ipse Summus Pontifex.] Ultima bacchanalium die Pontifex Gregorius solemnem indixerat ad septem Urbis ecclesias supplicationem, cui et ipse interesse voluerat, stipatus Cardinalium et Præsulum (quos inter Saulius) corona. Cum accederent ad sancti Laurentii extra muros, obviam habent alteram supplicationem institutam a sancto Philippo, hac mente ut avocaret fideles ab insaniis per memoratos dies tanto cum animarum damno usurpari solitis. Pontifex, salutato sancto Nerio, rogat an non sit, qui possit ad circumfusam multitudinem verba facere. Cui Philippus, Saulium indigitans, En, Pater beatissime, inquit, qui votis Sanctitatis tuæ plane satisfaciat. Rogatu ergo Pontificis concionem B. Alexander habuit, plena tum illius tum aliorum omnium cum satisfactione, atque exinde majori adhuc quam antea Gregorio est habitus in pretio. Quocirca suadebant amici ut aliam peteret sedem, ullum citra dubium concedendam. Ast non hæc erat Servo Dei mens.

[75] [Serio agitur de transferendo B. Saulium ad atiam sedem.] Et re quidem vera, actum jam fuerat anno 1573 de ejus ab Aleriensi ad Derthonensem (Tortone) sedem translatione; nec id Summo Pontifici displicere manifestum omnibus erat. Quod cum cognovisset Saulius, ad S. Carolum scripsit, ut ex eo disceret, quæ esset hac de re Domini voluntas. Nec tunc quidem ulterius est processum. Ast cum Romæ esset, rursus de translatione agi cœpum est; sed tum, sicut antea semper, Saulio persuasum erat se a Deo ad Corsicam excolendam fuisse vocatum; quod lucide efficitur ex ejus ad Barnabitarum Præpositum litteris. Interea temporis Theanensis Episcopus profitebatur gratissimum sibi futurum si liceret sedem suam Aleriensi Præsuli resignare; noveratque ex Cardinali Sfortia, cujus ope Pontificis mentem exquisierat, Gregorium facile consensurum, modo non nimium repugnaret B. Saulius. Hic itaque Sanctissimum Dominum convenit, quo ejus voluntatem cognosceret, moxque percepit Pontificem paratum quidem ad ei conferendam Theanensem ecclesiam; satius tamen ducere ad sedem eum promovere Metropoli Mediolanensi suffraganeam. Tum rursus exploratur mens Derthonensis Antistitis, num forte inducendus esset ad dimittendam ecclesiam suam. Ast B. Alexander intelligens negotium hoc humanis fere tractari consiliis, diserte Sancto Patri significavit optare se Aleriam redire. Consensit Papa; sed data ei facultate eligendi sibi coadjutorem, qua tamen, ut apparet, numquam usus est Saulius. Hæc habemus ex litteris Alphonsi Vicecomitis (Visconti) episcopi ad S. Carolum Borromæum [Ibidem.] .

[76] [Barnabitarum in Urbe prima domus. Illis favet S. Philippus Nerius.] Die prima Martii ejusdem anni 1575 Romam Patres Barnabitæ, commoraturi in ædibus, haud sane amplis, sed veteri sancti Blasii ecclesiæ, quæ eis concessa fuerat, contiguis. Atque hæc eorum prima fuit in Urbe sedes. Exin apud illos hospitium habere maluit Saulius, quam apud Prælatos Januenses, Romæ commorantes, et speciatim apud Marcum Antonium Sauli, consanguineum suum, qui postea factus Archiepiscopus Januensis imo et S. R. E. Cardinalis fuit. Statim ab eorum adventu, Barnabitas singulari benevolentia colere cœpit S. Philippus Nerius, ut efficitur ex Epistola B. Alexandri ad P. Generalem Omodeum. Nec hoc loco prœtermittendum aliud mutuæ existimationis Sanctum Nerium inter et clericos sancti Pauli: qui licet jam per plures Italiæ urbes dispersi essent, nondum tamen Congregatio in provincias distributa erat; ita quidem, ut quiscumque illi adscribi optaret, sistere se deberet Mediolani ad sancti Barnabæ. At vero præposito sancti Blasii concessa petenti facultas est admittendi novitios, hac nimirum posita lege, ut neminem suis adscriberet, nisi prævie probatum a sancto Philippo. Atque notat hic Gerdilius [Gerdil, lib. II, cap. VI.] B. Alexandrum continuo tres illis adduxisse canditatos, qui brevi tempore in curia Pontificis inclarescere cœperunt.

[77] [Roma discedit. Sedata tempestas.] Post hæc, humiliter salutato SS. Patre, mense. Aprili 1575 digressus Roma est. Votis generalis Præpositi ut Mediolano iter faceret, non annuit, licet invitus; verebatur enim diutius extra diœcesim versari. Inter navigandum, cum ad Ilvam (Elbe) insulam pervenissent, horrida ingruit tempestas. Desperabant jam vectores. Quieto animo Saulius sacro vacabat ministerio. Tum Cœsar Ferri, in seminario ejus lector, haud parum territus, rogavit ut protinus ad Deum pro omnium salute recurreret. Habita rursus ad adstantes exhortatione, factaque ferventi oratione, manu fluctibus benedixit; et ecce subito stetit procella, cunctis beneficium in acceptis referentibus sancti Præsulis precationi et meritis.

[78] [Gravi laborat morbo.] Vix in Balaniam regressus, diuturno eoque gravi afflictus est morbo. De quo hæc ipse scribit in epistola, data Algarolæ (Argagliola) XXVI Septembris 1575. Pluribus jam a septimanis nullas litteras dedi, quia et ego et omnes qui mecum sunt, adversa usi sumus valetudine. Duo elapsi sunt menses, ex quibus laboravi febri quartana admodum acri, ex qua maximopere debilitatum me sentio. Cancellarius, rei domesticæ curam gerens, occubuit; vicarius, collato ei beneficio, ut resideret abire coactus est. Cæteri omnes morbo afflicti fuerunt. Itaque solus remansi, ipse infirmus, multis oppressus curis, neminem habens qui solatio foret. Gratias egi et adhuc Domino ago, qui misericors in omnes, benedictus sit in adversa sicut in prospera valetudine. Ast paucis post diebus in extremum vitæ adductus discrimen est; ut aliquo temporis spatio sensibus destitueretur. Dum neminem apud se haberet sacerdotem satis idoneum in tanto periculo, ex improviso advenit Cæsar Contardi, Sagonensis episcopus, qui sacrum ei administravit viaticum. Paulo post adfuit etiam Joannes Baptista Centurionus, Marianensis præsul, qui apud eum moratus est, donec sublatum esset periculum. Atque ita habebat B. Vir V Novembris 1575.

[79] [Ad valetudinem reparandam, ad tempus in Italiam proficicistur.] Viribus fractus metuebat ne muneri suo deesset. Consultis sancto Philippo, et Patre Capucino, in quem magna ferebatur fiducia, Summum Pontificem, mediante Cardinali Alciato, rogavit, ut vel liceret sibi sedi renuntiare, vel saltem ad tempus in patria sua ad reficiendas vires morari. Quod posterius Pontifex benignissime indulsit ad quatuor menses, paratus tempus illud, quantum opus foret vel expediret, prorogare.

[80] [Ejus ibidem res gestæ.] Initio itaque anni sequentis 1576 discessit. Die vero secunda Februarii, Janua scripsit præposito generali Timotheo Facciardi, eum momens denuo agi de ecclesia, a Saulius sive a Cariniaco dicta, tradenda Congregationi, eique negotium illud serio commendat. Ast, ut jam supra innuimus, nihil conclusum fuit. Mediolanum advenit die præfati mensis decima octava; ibique inter antiquos suos degens sodales, amissas cœpit continuo recuperare vires. Mense Majo, ruri in Villa PP. Barnabitarum mansit usque ad diem decimum quintum. Tum Mediolanum rediit, salutaturus Patres tertii sub sancto Carolo concilii provincialis, per id tempus congregati. Tandem mense Junio ad ecclesiam suam in Algarola rediit, tribus comitatus PP. Barnabitis, inter quos erat D. Ambrosius Rotula (Rottoli), qui deinceps ei perpetuo adhœsit atque a consiliis fuit.

[81] [Solemnis supplicatio, occasione jubilœi.] Extenderat Pontifex Gregorius Jubilæum ad orbem Catholicum universum. Non omisit Saulius tanto uti beneficio in gregis sui bonum. Exorsus est solemni supplicatione, quam deinde imitatus S. Carolus est, ubi mense Octobri fæda Mediolani incubuit pestilentia. Scilicet quo efficacius populum ad pænitendum moveret, supplicationi præivit sacco coopertus, nudis pedibus, fune ad collum alligato. Juxta incedebant duo Patres capucini; pone sequebatur domestica familia, nudis item pedibus. Hoc modo processerunt ad ecclesiam ruralem, milliari uno ab Algarola dissitam. Ibi pro concione dixit, ingenti cum animorum motu. Tum sudore et pulvere sordidus, cruentis ex via pedibus, populum Algarolam reduxit, atque in templo impertita solemni benedictione dimisit.

[82] [Alia jubilæi exercitia.] Sequentibus diebus perrexit, stipatus clericis, visitare in vicinio ecclesia. Multas quoquo die transigebat in sacro tribunali horas; infirmos visitabat; domi exiepiebat peregrinos undequaque accurrentes, eorum pedes lavans, stipem eis erogans. Sub vesperam, ad æris campanæ pulsum, in ecclesia populus conveniebat, ad communem precationem, post quam, brevi habito alloquio, cætus solvebatur.

[83] [Residet in oppido Curia.] Exeunte anno 1576 Algarola transiit B. Prœsul Curiam (Corte) oppidum in centro fere diœceseos positum, in quo olim suum, ut vidimus, auspicatus erat ministerium. Cum enim careret proprie dicta Cathedrali, ratus est satius esse, variis residere in partibus diœceseos, prout ad majus gregis emolumentum convenire videretur.

[84] [Incolarum in mutuam ruentium necem compescit furorem.] Hoc in tractu non adhuc radicitus extinctæ erant factiones Nigrorum et Rubrorum, in Corsica ab mutuas interneciones notissimæ. Quadam die ecce in campum descendunt mortifero exagitati furore. Nuntius accurrit Saulio mensæ accumbenti. Illico exurgit, et crucem manu gestans properat ad locum pugnæ. Jam conseruntur manus. Ast viso beato Pastore suo, paulatim evanescit furor. Denique omnes utrimque in mutuos, sincero animo, ruunt amplexus, ac domum reconciliati inter se redeunt.

[85] [Altera similis reconciliatio.] Inveterata erat Corsis opinio necem nece expiandam. Ex hac duas familias in aciem descendisse audit Alexander. Subito accurrit, atque medios inter congredientes in genua provolvitur. Quo viso, arma projiciunt adversarii, atque, inita pace, discedunt.

[86] [Malevolum ad meliora reducit.] Nec minori animo jura ecclesiæ tuebatur. Virum quemdam auctoritate, qua valebat, abutentem in detrimentum gregis, benigne primum commonuit; at frustra. Tum, quamvis raro admodum ad hujusmodi recurrendum censeret remedia, excommunicationem interminatus est, quam et paulo post fulminare coactus, non tamen pervicacem vicit. Tandem ad Dominum ardentibus precibus confugit, atque exauditus est. Advenit enim reus contrito corde; quem Sanctus paterno suscipiens animo, salutari injuncta pænitentia, absolvit.

[87] [Sedem Figit in oppido Cervione.] Cum annis duobus Curiæ resedissit, alio sedem suam transferendam ratus, se contulit mense maio 1578 in oppidum Cervione, in tractu Capolorensi (Capoloro-Erronee vel mendose apud Gerdilium scribitur Campo-loro; quod, si idem sonet ac Campo de loro, in distructu jacet Adjaciensi, dum Caporolo in Bastiensi reperitur. Vide Distionnarium infra citatum) ibique obtenta summi Pontificis venia, tum sibi tum successoribus suis cathedram figere statuit, quod locus et situ commodus esset, et aeris temperie salubris, et agrorum feracitate incolarumque frequentia præstans. Ad trecentas numerabat oppidum familias. (Ex geographico Galliæ dictionnario, initio hujus sæculi incolæ recensentur 1008) [Dictionnaire universel, géographique, statistique, historique et politique de la France. Paris, an XIII (1804).] . Aderat etiam domus seu conventus PP. Recollectorum.

[88] [A fundamentis ecclesiam cathedralem alia que ædificia condit,] Hic itaque a fundamentis erexit ecclesiam cathedralem, sicut et episcopium seu palatium episcopale cum sacello, seminarium quoque viginti quinque capiendis alumnis aptum; præterea ædes plures canonicorum habitationi destinatas. In Palatio, ædificii partem exercendæ hospitalitati deputavit, tantopere ab Apostolo episcopis commendatæ. Addidit hortum, non tam suo quam successorum suorum commodo futurum.

[89] [quibus erigendis pauperes annonæ caritate pressos adhibet.] Annonæ caritas, quæ sequentibus annis Corsicam pressit, accelerandæ ædium extructioni plurimum inserviit. Cum enim famelici magno numero accurrerent, quos viribus valentes videbat, ad laborem statuto pretio conducebat, adhibita quandoque ingeniosæ caritatis industria. Sic cum vir robustus stipem rogaret, petiit ab eo Saulius, cur manuum labore victum sibi non compararet. Respondit mendicus se fame adeo extenuatum, ut labori impar esset. Tum Præsul ei panem simul et nummum exhibet, ut alterutrum pro libitu sumat; nummumque arripere paranti: Itane, inquit: non enimvero fame tu laboras. Operarios meos juva; et ego spondeo nec panem nec nummos umquam tibi defuturos.

[90] [Novis subjicit typis Instructionem Pastoralem.] Nec interea minus spirituali ædificio invigilabat. Hac de causa, inter alia multa in bonum gregis saluberrime suscepta, novis curavit edendam typis Instructionem pastoralem, de qua supra jam incidit sermo. Januæ in lucem prodiit, additis pluribus monitis, præcipue ad sacramentum pœnitentiæ rite tum suscipiendum tum administrandum spectantibus, ut videre est ex Præfatione novæ editioni præfixa. Plurimum extollit Gerdilius hanc Instructionem, quam Thesaurum luminum non dubitat vocare [Vita B. Saulii, lib. II, cap. VIII.] .

[91] [Populi penuriam sublevat mirifice.] Anno 1579 rursus Romam versus Alexander properavit. Mediolanum pervenerat, cum subito ei affertur nuntius ex improvisa calamitate desperatam esse messem. Continuo Januam redit, vendit rhedas, equos, mutuo accipit pecuniam, aliam obtinet a consanguineis et amicis; vim sibi comparat frumenti, leguminum aliorumque victualium. Quæ navi imposita secum in Corsicam advehit. Spes miseris renascitur ex conspectu optimi Pastoris, qui tanta cum prudentia, quæ secum adduxerat, alimenta distribuit, ut, additis subsidiis Liburno advectis, nemo in universa diœcesi rebus ad vitam necessariis caruerit.

[92] [Ingruente epidemia, preces publicas indicit.] Sequenti anno, ex Italia profecta Corsicam invasit epidemia. Ex duabus epistolis B. Præsulis, altera 3a Martii, altera 13a Septembris data, plurimos constat malo afflictos, nec paucos occubuisse. Tota ejus domestica familia, numero omnino novem, decumbebat. At ipse, utut languidus et viribus fractus, cœpit populum ad pœnitentiam hortari, quam primus, acrius sæviendo in proprium corpus exercuit. Trium dierum indixit jejunium; triplicem haberi mandavit solemnem supplicationem, cui princeps ibat, nigra indutus veste, nudisque incedens pedibus, manibus crucem gestans. Singula die pro concione dicens, cunctos ad placandum Numen ardentissime compellabat. Post hæc prostratus coram altari, decantatis Litaniis, sacris operabatur. Triduo toto expositum remansit venerabile Sacramentum et dominica insequenti facta communio generalis est.

Diu noctuque insuper visitabat infirmos. Quaque feria sexta fiebat supplicatio, cui unus tantum ex singulis familiis intererat; ac ita procedebant, ut ab invicem justo intervallo dissiti essent, ne scilicet ex contactu luem sibi mutuo communicarent. Qui domi remanserant, mane et vespere ad pulsum campanæ, formulam precatoriam, quam his in angustiis toti indixerat diæcesi, recitabant.

[93] [Pluribus sanitatem impetrat.] Lues seminarium quoque invaserat. Territos alumnos et jam prope desperantes confidere jussit, prænuntians, quod et eventus probavit, neminem ex eis malo succubiturum. Astolfo, famulo suo, jamjam animam agenti, peracto Sacro, dixit: Noli timere; salvus eris; qui eodem momento surrexit, ac paucis post diebus plane convaluit. Aliis plurimis sanitatem reddidit, manus eis imponens ac recitans hæc Evangelii verba: [Marc. 16 18.] Super ægros manus imponent et bene habebunt. Undequaque accurrebant viri et mulieres, petentes ab eo benedici, beatosque sese existimantes, si licuisset eum vel videre vel ejus vestem contingere. Exinde passim Angelus tutelaris audire cœpit.

[94] [Cessanteplaga, gratiarum indicit actiones.] Tandem plaga cessavit; statimque solemnes indixit gratiarum actiones, celebrarique voluit funebre officium pro iis qui malo occubuerant. Cæterum, quamvis Aleriensis diœcesis alias in Corsica magnitudine superaret, pauciores tamen quam cæteræ numerabat homines lue extinctos. Præterea nullus eorum, nisi exeuntium sacramentis munitus, decesserat. Quæ sane, non sine magna animi voluptate, didicit optimus Præsul; nec minori comperit cum solatio, haud spernendam ex plaga secutam morum emendationem.

[95] [Romam petit.] Pacatis in diœcesi rebus, anno 1581 Romam, quo ab itinere biennio ante avocatus fuerat, ire acceleravit. Aliud hic Gerdilius [Confer Gerdil, lib. II, cap. XI; item Barelli, Memorie de' PP. Barnabiti, lib. VI, cap. V, pag. 351 et seqq.] nihil addit, nisi quod XXX mensis Junii Mediolani Saulius moraretur. Unde concludere pronum est nihil eruditum scriptorem reperisse, quod speciali mentione dignum, ad secundam illam a B. Præsule susceptam, Romanam peregrinationem spectaret.

[96] [Pluries Januam venire cogitur.] Verosimile est Alexandrum, post suum Roma in Corsicam reditum, brevi rursus in Italiam appulisse. Commissum enim ei fuerat a senatu Januensi, ut componeret difficultates non modicas ex morte fratris ejus ab intestato defuncti ortas. Quare non semel Januam venire coactus fuit.

[97] Huc referri censet Gerdilius eventus nonnullos mirabiles, in actis Beatificationis memoratos absque certa temporis nota [Ibidem.] .

[Brocellam prænuntiat,] Quum iter faciens, Sextio (Sestio) appropinquaret navis, Saulius, dicendo horas intentus, subito assurgit, navarchumque conveniens, eum monet ut quam citissime ad terram appellat. Ille nihil periculi cernens, ægre mandatis paret. Ast vix navi excesserant, cum illico vehemens exoritur turbo, fulmine, tonitru ac grandine cuncta permiscens.

[Pluviam impetrat.] Alias ex diuturno pluviæ defectu gravissimum messi futuræ imminebat discrimen. Saulius triduanum indicit jejunium et supplicationem ad ecclesiam sancti Francisci extra oppidum Cervione sitam. Quo cum, nudis incedens pedibus, pervenisset, habita concione, ferventes coram altari fudit preces. Cœlum, quod sudum hucusque erat, obducitur nubibus, et mox in copiosam solvitur pluviam. Ex eo quod jusserat Saulius pro reditu afferri pallium, satis apparet, quam certam obtinendi, quod petebat, fiduciam habuerit; imo plures opinati sunt cælitus de eventu fuisse præmonitum. Confer Annotata in cap. V, Gabutii lit. h.

Subdit hic quoque Gerdilius B. Præsulem ingenti lapide impetitum fuisse a clerico, quem seminario ejicere coactus fuerat. Factum narratur in Annotatis ad Gabutii cap. VI. lit. e.

[98] [Catechismum edit.] Anno 1581, Ticini edendum curavit catechismum suum. Monumentum, ait Gerdilius [Ibid. ad calcem.] , pertiosissimum, zeli et doctrinæ testis. Tanti illum faciebat S. Franciscus Salesius, ut rogatus a suis novum pro diœcesi sua concinnare Catechismum, responderet: operam enim vero perderem; suffecerit Aleriensem in linguam nostram vertisse.

[99] [Frustra invitatur ad sedem Januensem.] Versus annum 1584 actum serio fuit ut Saulius daretur in coadjutorem Archiepiscopo Januensi, Cypriano Pallavicini, morbo senioque fatiscenti. Facta fuerat, inscio Alexandro, petitio Gregorio XIII, qui annuerat hac conditione, ut coadjutor dimidiam partem reddituum ecclesiæ Aleriensis, titulo pensionis, retineret. Rem didicerat Saulius, mediante Corsicæ gubernatore Cataneo Marini, ad quem litteras dedit XXX Maji 1584, postulans inducias, quibus Deum precaretur et ter saltem offerret sacrosanctum Sacrificium. Consuluit quoque S. Carolum et P. Bascapeum. Ille maluisset in coadjutorem Sedi Januensi dari Episcopum Marianensem, Joannem Baptistam Centurionum. Jam non dubius hæsit B. Alexander; oblatam recusavit promotionem, sequentibus ductus rationibus: primum quod ecclesiam suam teneret de manu sancti Pontificis Pii V, quam non demitteret umquam nisi de expressio Sanctæ Sedis mandato; tum quod vires sibi deessent ad novum suscipiendum onus; dein tantum aberat ut ambiret ecclesiam Januensem, ut nihil sibi gratius foret quam in sinum Congregationis suæ redire; addebat Januenses id quidem optare, ast repugnare archiepiscopum; denique partem reddituum reservari non posse, nisi cum ingenti pauperum Aleriensis diœceseos detrimento. Hac de causa Saulium Romam ivisse anno 1585, ex infra dicendis efficietur.

De mœrore Corsorum litterisque cleri ad Summum Pontificem, vide in Annotatis ad præsens Gabutii cap. IV. lit. k [Confer Gerdil, lib. II, cap. XI; item Barelli, Memorie de' PP. Barnabiti, lib. VI, cap. V, pag. 351 et seqq.] .

[100] [Nota in Gabutii chronologiam.] Observatu dignum, Gabutium, ubi præsenti capite nn. 30 et 31 agit de hoc negotio, nullam, prout fere continue illi mos est, adjicere notam chronologicam, remque hanc narrare antequam dicat de his, quæ Romœ contigerunt anno 1575. Unde pronum foret concludere pium scriptorem autumasse actum de coadjutore Januensi fuisse ante mox dictum annum. Quod si hæc Gabutii mens fuerit, aperto versatur in errore.

[101] [De tentata Algeriensium in Corsicam incursione.] Litteræ cardinalis Ossat, datœ 22 Octobris 1584, in quibus narratur piratarum Algeriensium in Corsicam tentata incursio, tempus figunt, quo res hæc, actis B. Saulii illata, gesta fuerit. Describitur in Annotatis ad cap. V Gabutii lit. e. In oppido Cervione tum degens Alexander monitus de eorum accessu fuit a gubernatore Corsicæ. Gabutius viginti duas memorat triremes; Gerdilius, ex cardinali Ossato, duodecim fuisse indicat. [Lib. II, cap. XI.]

[102] [Auget canonicorum præbendas.] Quo a Pontifice obtineret ne in coadjutorem daretur Archiepiscopo Januensi, Romam properarat anno 1585. Atque tum quoque petierat a Gregorio XIII, ut rata haberet capita quædam in gratiam ecclesiæ cathedralis et capituli. Jam enim Cathedralis et seminarium, sicut et ædes episcopo et canonicis destinatæ ad fastigium pervenerant. At sex tantum erant numero canonici antiquæ Aleriensis ecclesiæ, Sancto Marcello dicatæ, quibus in singulos annos decem tantum aurei reddebantur. Petiit ergo Alexander ut liceret ducentos quadraginta aureos a mensa episcopali ad capitulum transferre, dandos per modum Distributionum pro præsentia. Annuerat Pontifex, sed morte præventus (11 Aprilis 1585) rescriptum non ediderat. Sixtus V, electus 24 præfati mensis, rem perfecit, quinimo concessit, ut canonici, quibus ad tempus daretur beneficium cum cura animarum, quamvis non residentes, participes forent distributionum quotidianarum. Hæc constant ex Bulla, Kalendis Maji data anno 1585, quam in extenso habet Ughellus. [Italia Sacra, tom. III, column. 506 et seqq.]

[103] [Mensæ episcopalis status.] Supererant mensæ episcopali in singulos annos aurei mille ter centum, qui utique sufficientes erant. Cæterum fructus ex decimis proveniebant. Cum itaque multo pacatiores, ex B. Alexandri monitis et zelo, facti essent Corsi, consequens erat, ut ampliori agris impenso labore fructus ex decimis percipiendus accresceret.

[104] [Novos sex creat canonicatus.] Sex Canonicis jam existentibus totidem alios addidit B. Præsul. Quo autem sex novas illas constitueret præbendas, mensæ capitulari adjunxit aliquot beneficia simplicia, annuos ducentorum et quadraginta aureorum ferentia fructus; accepta rursus a Sixto V facultate, ut efficitur ex Bulla VIII Kalendas Novembris (25 Octobris) 1586, ab eodem Ughello recitata. [Ibidem, col. 508 et seqq.] In hoc etiam sollicite incumbebat ut viros omni ex parte dignos Capitulo suo deligeret. Thelogalem instituit P. Scipionem Raimondi, ex Ordine Prædicatorum. Capitulo ita constituto, numquam non B. Præsul choro intererat, statutis temporibus pontificalia peragens; ut omnia hac in cathedrali ad pietatem et populi ædificationem maxime facerent.

[105] [Jubilæum a Sixto V concessum.] Mense, suam secuto exaltationem, Sixtus V generale indixit jubilæum; quod Aleriensis Episcopus celebrandum curavit haud minori cum zelo, quam prius illud, de quo supra diximus.

[106] [PP. Franciscanorum reædificat conventum.] Eadem tempestate reædificanda suscepit ecclesiam et monasterium PP. Franciscanorum juxta oppidum Cervione sita. Quum opus lento procederet passu, dubitareque videretur Guardianus an umquam ad fastigium duceretur; perficiendum prænuntiavit Alexander antequam ille officio defungeretur. Rem probavit eventus, pluribus submissis subsidiis, quin unde illa venirent, umquam innotuerit; quæ proinde meritis Beati viri adscribenda nemo dubitavit.

[107] [Altera annonæ caritas,] Anno 1586 tanta incubuit annonæ caritas ut, qui nomine Januensis reipublicæ Corsicam administrabant, rescriberent messem non sufficere ad alendos populos per tres menses. In eumdem sensum scripsit Saulius ad uxorem sui fratris Blancam. Ex trecentis, ait, familiis quibus oppidum istud (Cervione scilicet) componitur, ad summum quinquiginta sunt, quibus annona sit usque ad exitum anni. Plerique jam nunc vescuntur ficis, uvis, castaneis. Quod si hæc deficiant, quo me vertam nescio. Atque hæc quidem ita scribebat; ast, sicut jam antea fecerat, annonam undequaque advehendam curavit; quæ prudenter distributa omnium necessitatibus, quantum satis erat, occurrit.

[108] [Ecclesiam ædificat Aleriæ.] Urbs Aleriensis, ex continuis bellis tum intestinis tum exteris, eo redacta erat, ut jam ibidem nihil præter arcem et tuguria aliquot circumsparsa videres. Ecclesia nulla, Oratorium nullum. Milites Arcis præsidiarii, non secus ac alii loci incolæ, quo diebus festis sacrum audirent, ad tertium quartumve lapidem progredi cogebantur. Ædificavit ergo Alexander oratorium, constituto aureorum quadraginta beneficio sacerdoti, qui Missam celebraret, doctrinam christianam explanaret, sacramenta administraret. Atque ita rursus providit, ut qui viribus valentes erant, sæviente penuria, non torperent desides.

[109] [Profugos quosdam piscatores paterne fovet.] Cymbæ numero sexaginta [Gerdil, lib. II, cap. XIII.] (septuaginta habet Gabutius), singulæ decem duodecimve ferentes viros, sancto Bonifacio solverant ad piscanda curalia. Promontorium Aureum (Capo dell' oro) prætergressæ impetuntur a piratis. Territi vectores, relictis cymbis, ad terram prosiliunt. Discurrentes primum per vicinos pagos, ad Capolorum (Capoloro) ubi Saulius tum morabatur, accedunt. Postquam curasset parari mensam, obviam eis procedit, ac prius in ecclesiam deductos, paratæ jubet accumbere mensæ. Vidisses bonos illos piscatores stupore attonitos, vix ausos attingere escas. Ast hilari vultu animos addit optimus Pater, eosque apud se retinet tota illa die noctuque sequenti, nec dimittit nisi præmisso Bastiam Thoma Georgio canonico, qui necessaria illis ad victum hospitiumque pararet; qui refert a Saulio, hac occasione, expensos fuisse farinæ medimnos omnino viginti tres, præter magnam casei vinique copiam. Confer Gabutium cap. VI, num. 59.

[110] [Furem convertit et sanitati restituit.] Ad hunc item annum 1586 refert (teste Gerdilio) [Ibidem, ad finem.] scriptor aliquis Vitæ B. Saulii, virum, nomine Bartholomæi Mucanzio, oratoriæ Sanctæ Crucis, quod aliquamdiu procuraverat, subtraxisse scutata centum; nec quisquam illa audebat repetere. Vir iste ex diuturno piscationis labore adeo obriguerat, ut non nisi fulcris innixus loco moveretur. Quondam obvius B. Præsuli factus: si vis, inquit, Bartholomæe, sanus fieri, restitue ablata. Commotus hac voce, nummos reddidit, ac dein Saulio peccata sua est confessus; acceptaque Eucharistia, brevi convaluit, ut omnes miraculum clamarent.

[111] [Iter Romanum.] Ineunte vere anni 1588 Romam ire parabat, juxta disciplinam, a Sixto V de novo confirmatam, qua, ut jam dictum est, quoquo triennio, Italiæ Insularumque vicinarum episcopi in urbem vocabantur. Ast viæ se dare prohibitus est ob adventum in Corsicam Visitatoris Apostolici. Tum rursus discessum aliquamdiu destulit, donec æstivi cessarent calores. Romam tandem delatus, pro more suo, ad sancti Blasii Barnabitarum divertit. Præpositus illa tempestate Congregationi erat P. Carolus Bascapeus, diversus a Ludovico Bascapeo, quem supra diximus, extincto Humiliatorum ordine, ad Barnabitas transiisse. Ille ergo (quia tunc adhuc Generalis Mediolani sedem suam habebat) Saulium rogavit, ut vice sua ac nomine, sancti Blasii domum visitaret.

[112] [In reditu plures invisit Italiæ Urbes-Quæ in singulis gesserit.] Urbe discessit XXV Octobris 1588. Laureto primum transiit, augustissimum Sanctuarium B. Mariæ Virginis, cujus a pueritia filius fuerat devotissimus, veneraturus. Aliquot dein dies moratus est Cesenæ, apud parentes Patris Rotulæ (Rottoli) confessarii sui. Hinc Venetias venit, ubi plurima sive vasa sive vestes aliaque sacra in ornatum suæ Cathedralis coemit, ad duo millia aureorum expendens. Divertit apud illius urbis Patriarcham, Joannem Trevisanium, venerabilem senem, qui tanti Virum Dei fecit, ut monitus ab eo, acriori utendum esse vigilantia in gregem, non modo non offensus sed gratus fuerit. Hinc Mediolanum digressus est, ubi degebat soror ejus Lucia Visconti, quæ propriis manibus varios confecit ornatus sacros, quibus non magis quam ædificiis a se erectis, apponi passus est insignia suæ gentis, nihil hæc ad pietatem facere dicens. Invisit quoque Archiepiscopum, sancti Caroli successorem; fassusque est se non sine intimo mæroris sensu palatium, tanto orbatum præsule, ingressum esse. Urgentibus de causis, Mediolani subsistere coactus est usque ad exitum Januarii anni sequentis 1589; ac primum redux in Corsicam fuit versus quadragesimam.

[113] [Alphonso Vicecomiti, pontificis Nuntio, pecuniam submittit.] Eodem currente anno, Cardinalis Augustinus Cusani Prælatum Alphonsum Vicecomitem (Visconti) Saulio (erat is utrique sanguine junctus) commendavit, enixe rogans ut illi aliquid pecuniæ, in bonum religionis impendendæ, submitteret. Fuerat nempe Alphonsus deputatus ad Imperatorem Rodolphum II a Pontifice Nuntius. Discimusque ex hujus epistola ad B. Saulium, avunculum suum, Praga, ubi tum degebat Imperator, missa XXV Julii, votis illum annuisse, pecuniamque, præfato adhibitam scopo, haud spernendos tulisse fructus.

[114] [Conclusio et monitum.] Atque hæc sunt præcipua a B. Saulio, dum Aleriensem tenuit sedem, gesta. Præclarissima sane, quæ virum produnt præstanti præditum ingenio, excelso donatum animo, eximia venerandum sanctitate. Agendum nunc est de ejus ad Ticinensem ecclesiam translatione, a qua Gerdilius librum suum tertium auspicatur. Longe pauciora hic Gabutio supplenda erunt; tum quod, integro vix expleto anno, beatus Vir novæ suæ sedi morte ereptus fuerit; tum quod paulo plura, confuse tamen nec ullo fere servato temporis ordine, Gabutius ad hunc locum notaverit. Pro more, a nobis hucusque servato, ejus verba, ad quæ proxime accedit nostra narratio indicamus.

Ibid. (cap. IV) n. 34. Romanus Pontifex … eum ad regendam Ticinensem ecclesiam revocavit anno MDXCI. VI Idus Maji.

[115] [Gregorius XIV B. Saulium ab Aleriensi ad Ticinensem transfert ecclesiam.] Anno 1590 id singulare accidit [Gerdil, Vita B. Alex. Saulii, lib. III, cap. I.] ut tres successive Pontifices Sedem Romanam tenuerint. Obiit Sixtus V XXVII Augusti, cui suffectus Urbanus VII dies tantum tredecim in Summo Pontificatu transegit. Electus tum fuit quinta Decembris, Cardinalis Nicolaus Sfondrati, dictus Gregorius XIV; B. Alexandri quondam discipulus, illique singulariter gratus, quod magnos sub ejus ductu in Christianæ virtutis via habuisset progressus. Itaque defuncto Romæ, XXVIII Aprilis 1591, Cardinali Hippolyto Rubeo (Rossi), Episcopo Ticinensi seu Papiensi, statuit Pontifex B. Saulium subrogare, nihil utique tale suspicantem, sicut et ei contigerat cum olim a Pio V Aleriensi datus est sedi. Hinc advenientibus Ticino legatis, qui Præsulem sibi peterent, respondit Gregorius se daturum ipsis Angelum in carne humana. Paucisque post diebus, in consistorio, cui præsentes aderant legati, Aleriensem Episcopum transtulit ad ecclesiam Ticinensem. A Gregorio XIV, ait Ughellus [Italia Sacra, t. I, col. 1009.] ad hanc (Ticinensem) ecclesiam translatus est anno 1591, die x mensis Maji. Rem didicit Saulius ex litteris Cardinalis Pauli Sfondrati, quibus quam promptissime in Urbem, de Pontificis mandato, evocabatur.

[116] [Mæror Aleriensium,] Quanto translatio hæc Ticinensibus gaudio, Aleriensibus tanto fuit mærori, quos consolari adnisus optimus Parens est pastorali epistola, paterni amoris plena. Numquam sibi in mentem venisse testatur aliam ambire sedem; nihil non se facturum spondet quo Summum Pontificem a proposito abducat. Recruduit mæror cum discedendi tempus adfuit. Lacrymis perfusi, usque ad littus longo eum agmine sequebantur, nequidquam tentante Alexandro, projectis etiam nummis, illos avertere seu retardare. Navem conscensurus populo valedixit, data benedictione. Nec ullus a littore discessit donec oculis erepta esset navis.

[117] [dum Romam proficiscitur B. Præsul.] Decimo quinto die in Urbem delatus, festa scilicet Corporis Christi luce, non obstante longa laboriosaque navigatione, Sacris ad sancti Petri interesse non omisit. Sequenti die S. Pontificem convenit, enixe eum precatus ut mentem mutaret. Ast Gregorius: nihil dubites, fili, novo te subdere oneri. A Domino vocari, certo scias. Sanctus ipse Spiritus hanc nobis indidit mentem.

Ex epistola Saulii ad P. Bascapeum, data XXIII Junii currentis anni 1591, constat frequenter eum cum Sanctissimo Patre egisse, eoque ante omnia spectasse, ut vacanti Aleriensi ecclesiæ optime provideretur. Post seriam deliberationem designatus fuit Antonius (Octavium vocat Ughellus) [Italia Sacra, t. III, col. 511.] Belmostus, Januensis, postea Cardinalis, Tituli sancti Blasii ad Annulum Barnabitarum [Gerdil, lib. III, cap. I.] .

[118] [Plures Judæos convertit.] Interea temporis contigit ut B. Præsul quodam die adesset concioni, quæ, ex voluntate Pontificum identidem haberi in Alma urbe solet ad judæos. Ex altiori loco dicebat ad populares quondam suos sacerdos, a judaismo conversus ad Christi fidem. Cum nihil efficeret, Cardinales, qui præsentes erant, Saulium rogarunt ut verba faceret. Nec frustra. Plures eum secuti protinus sunt ad S. Blasii, profitentes sincere se optare meliora sapere, id unum se rogare, ut conversis, quæ absque ullius injuria sibi comparaverant, retinere liceret; si secus fieret, ad omnimodam redigendo sinopiam. Obtenta Summi Pontificis facultate, votis eorum annuit, atque exinde eos ad Baptismi gratiam præparare non destitit.

[119] [Roma discedere properat.] Cupiebat Gregorius B. Præsulem Romæ permanere usque ad proximum autumnum; nec dubium est ea id mente proposuisse, ut manifesta suæ benevolentiæ signa daret viro, a quo vitæ spiritualis prima rudimenta didicerat, cuique præterea affinitatis vinculo conjunctus erat. Ast alia spectabat Saulius; tantumque effecit ut XXVIII Junii discesserit, dies non amplius quindecim Romæ moratus.

[120] [Januæ subsistit per aliquot dies. Varia disponit;] Septima Julii Januam appulit, ubi moram aliquam trahere coactus est, tum quod febri laboraret, tum quod eo loci varia tractanda negotia haberet. Cum Clerus Senatusque Ticinenses eum salutatum venissent, respondit quoniam Sanctitati suæ placuit aliam sibi deputare sedem, gratum sane sibi contigisse ut Ticinensi præficeretur. Tum cæpit de ordinanda domo et familia cogitare. Qua de re Roma jam scripserat ad P. Bascapeum, nihil se habere velle, quod fastum saperet; cum hujusmodi non decerent Episcopum, vitam regularem quondam professum. Orta quoque dissidia hæredes inter defuncti præsulis et Episcopatus æconomum, eidem mandavit Bascapeo ut rem componeret, etiamsi aliquale exinde oriretur damnum. Nihil enim magis nocere prælatis dicebat quam si vel levissime tenacitatis suspicentur; quod si obtineat, nec si signa faciant, dictis populos audientes habebunt.

[121] [item Mediolani.] Janua Mediolanum venit, in cujus suburbio, in villa ad Barnabitas spectante, cum eodem P. Bascapeo aliquot dies orationi dedit. Tum rursus inter se egerunt de ordinanda domo, quam non aulæ sæculari, sed cœtui regulari similem volebat. Plurimum ibidem se sollicitum ostendit de eligendo Vicario, quem virum esse debere dicebat pium, peritum et firmum. Ardebat exin quam primum Ticinum properare; distulit tamen adhuc, ex Ticinensium votis solemnem optatissimo præsuli suo cupientium disponere ingressum. Hæc tamen prætulisset ille in pauperes expendi.

[122] [Ticinum accedit.] Obviam itaque Mediotanum usque venerunt civitatis primores aliique de civium numero. Substitit primum in celebri Ticinensium Carthusianorum monasterio. Die, ingressum in urbem præcedente, pernoctavit in suburbio apud PP. Augustinianos; atque hic nuntium accepit de morte Gregorii XIV, XV Octobris vita functi. Noctem in oratione transegit, et sequenti die sanctum obtulit sacrificium pro anima defuncti.

[123] [Ingressus in Urbem. Mortem suam prænuntiat.] Die octobris decima nona (Vigesimam ponit Ughellus) [T. I, col. 1009.] anni millesimi quingentesimi nonagesimi primi ingenti cum pompa urbem ingressus est. Cum ad ecclesiam cathedralem propinquaret, insolito prorsus visus est modo se recolligere; in exstasim raptum dixisses. Ad se reversus exclamavit: quam vani sunt mortalium triumphi! Annus non præteribit, quum tanta hæc lætitiæ exultatio in funebrem vertetur luctum! Vox quidem illa audientes parum tunc movit; cum vero Saulius XI Octobris sequentis anni obierit, multis in mentem venit cœlitus Virum Dei de morte sua præmonitum fuisse

[124] [Binas scribit litteras pastotorales.] Mox post ingressum suum, binas dedit Litteras Pastorales; alteras civitati diœcesique Ticinensi inscriptas, alteras clero. Ex illis manifeste eruitur et spiritus quo ducebatur, et modus, quem in administrando sectabatur. Typis prodiere Ticinensibus anno 1591 in 4°. Ast, inquit Gerdilius, difficile putem hodiedum exemplar aliquod nancisci impressum: ego quidem aliud non vidi nisi manuscriptum. [Vita B. Saulii, lib. III, cap. III.] Utriusque Synopsim videre est apud laudatum scriptorem. Clero visitationem nuntiat, synodumque indicit.

[125] [Concionem habet de eleemosyna.] Prima Dominica, post suam in cathedram assensionem, pontificaliter celebravit et concionem ad populum habuit, misericordiam in pauperes omnibus enixe commendans. Teste Antonio Maria Spelta Ticinensi, annis 1590 et 1591 per totam Italiam grassabatur sæva penuria. In præfata concione, coram Deo et populo, spopondit solemniter se quam parcissime victurum, quo amplius in egenos erogare posset. Monuerat quoque se de eleemosyna dicturum, rogavitque viros in civitate primarios quatuor, qui oblatam a singulis in ecclesia post concionem, in mensa ad hoc parata, pecuniam exciperent. Exemplo præivit Vir sanctus, centum aureos suo nomine deponi curans. Nec spernenda collecta summa est; quæ continuo distributa fuit hospitiis, orphanis, infirmis, cæterisque vere pauperibus.

[126] [Ejus in pauperes incredibilis beneficentia.] Cæterum nusquam egenorum neglexit habere curam; quorum necessitatibus paterne invigilabat, opera utens virorum fidorum, atque per universam diæcesim dispersorum. Quum Balthasar Landini, vir pius et beneficus, quem idcirco B. Alexander solebat adhibere ad eleemosynas, quas secreto distribuebat, metueret, ne, quod frequentius accederet, importunus fieret: nullo modo, inquit Saulius eum amplexans; mihi tanto gratius feceris, quanto impensius pauperibus te devoveris. Cum idem Landinus ab eo impetrasset inopi cuidam verecundo duo scuta, quæ æconomus dare recusabat, nisi prius Episcopum convenisset, jussit hic non jam duo sed quatuor numerari. Altera vice idem æconomus tria præbere renuerat scuta monialibus sancti Francisci, capucinis nuncupatis; quod cum ægre ferret B. Præsul, respondit iste, illa die nihil pecuniæ se habuisse quod daret. Quam vero nunc habes, intulit illet Sex, inquit æconomus, ducatos. Nunc ergo omnes mitte ad moniales — Ast jam nihil supererit rebus domesticis comparandis — Nihil refert, ait Præsul; Dominus providebit. Cum quidam ejus consanguineus hortaretur ut unum saltem conclave aulæis obduceret: non exiget Dommus, ait, rationem an parietes vestierim, bene vero an pauperes. Et rursus, cum monerent ut aliquam pecuniam apud se retineret; respondit id sibi nec qua religioso convenire, utpote voto paupertatis ligato, vi cujus licitum quidem est expendere pecuniam in usus quotidianos, non vero depositam servare; nec qua Episcopo, qui numquam rectius bonis ecclesiasticis utitur, quam dum illa in pauperes distribuit.

[127] [Visitat diæcesim, incipiens a Cathedrali.] Initio Adventus visitare cœpit diœcesim inchoans a Cathedrali sua. Cum tenuiores justo comperiret Canonicorum præbendas, eas auxit, unitis hunc in finem beneficiis simplicibus numero quatuordecim, quo scilicet omnis negligentiæ tolleretur prætextus. Reformavit quoque, audito Capitulo, officium sancti Syri, civitatis Patroni, quod et Romæ approbandum curavit. Quotidie choro intererat. Festis Natalitiis, domo, ad primum æris campanæ pulsum, exiens, januas ecclesiæ clausas reperit. Genua flexit in solo, nive obducto, donec illæ aperirentur, nec ullam seu indignantis seu querentis protulit vocem. In id omnem intendit operam, ut capita Concilii Tridentini de Reformatione ad amussim in diœcesi servarentur. Frequenter adibat nosocomia et scholas, quas ut plurimum fundarat, in quibus Doctrina tradebatur Christiana, quam ipse pueris non raro explanabat.

[128] [Quem in correctione sequeretur modum.] Quam adhiberet normam in correctione facienda fraterna, elucet ex sequentibus ejus verbis: quando, inquit, accidunt episcopis corrigenda, plus agat benevolentia quam severitas; plus cohortatio quam comminatio; plus caritas quam potestas; cum nemo nostrum sine reprehensione aut sine peccato vivat. Nam si Dominus Petrum statim post primam correctionem judicasset, non tantum fructum ex eo percepisset.

[129] [Edit alteram Instructionem Pastoralem.] Mense Novembri, die XXVI Instructionem edidit de servanda fide orthodoxa, typis mandatam inter Statuta Ticinensis Diœceseos, in qua regulæ et adjumenta præscribuntur, ut fideles ab errore serventur immunes.

[130] [Neptem sua febri liberat.] Hippolyta de Brivio, neptis B. Alexandri, nupta primario viro Ticinensi, Petro Antonio Gonfalonieri, acuta laborabat febri, ut sensibus destitueretur. Illam, monitus a marito, invisit Saulius, die sancto Joanni sacro. Dum accederet, uxori dixit Petrus: ecce avunculus tuus, qui te salutatum venit. Ad hæc verba sensus colligit infirma. Confestim ei administrat Præsul exeuntium sacramenta. Denique illam signans: confide, inquit, filia in Dominum. Attamen animadvertens maritum ex his verbis nimium sperare de salute conjugis, medicos advocari jubet, quorum judicio melius quidem habebat ægra, sed nihilominus febri æstuabat. Tandem paulo post, præter solitum illam oppressam reperiens: bono, inquit Saulius, animo jam esto, filia: festo Purificatæ Virginis, lecto surges. Atque ita res habuit, ut solemniter testatus est Gonsalonierius.

[131] [Pastorales litteræ ad Sanctimoniales;] Mense februario anni 1592 tertias, seu potius quartas edidit litteras Pastorales, plenas salutaribus sapientissimisque de religiosa perfectione monitis et doctrina. Diriguntur ad civitatis ac diœceseos Sanctimoniales.

[alteræ litteræ de sacris cæremoniis;] Postrema ejusdem mensis die alias rursus dedit Litteras de veneratione locis sacris et sanctis cæremoniis adhibenda. Litteræ istæ insertæ fuerunt deinde ab Alexandri successoribus libro, cui titulus: Cæremoniæ Ecclesiasticæ, singulis annis in ecclesia prælegendæ.

[Instructio pro Ordinandis.] Indicem quoque composuit Sciendorum ab iis qui ad sacros promovendi sunt Ordines: opus tam examinatoribus quam ordinandis perutile; cujus bina misit P. Bascapeo exemplaria: non quod scriptum, inquit, istud tua dignum sapientia existemem; sed ut quidquid a me exaratum est tibi communicetur.

[132] [Inter concionandum sensibus abripitur.] Postremo, inquit Gerdilius [Lib. III, cap. V.] , Bacchanalium octiduo, assidue interfuit sacris cæremoniis in ecclesia Barnabitarum, quas ipse olim ibidem instituerat, preces nempe publicas, Adorationem SS. Sacramenti solemnem. Quotidie pro concione dicebat. Nec prætermittendum hic est quod assumptis in thema verbis Baruch: O Israel quam magna est domus Dei et ingens locus possessionis ejus protinus sensibus abreptus ac in extasim actus videretur, oculis in cœlum levatis, corpore stans immoto. [3 24.] Posthæc verba faciens, thesauros divino ex lumine haustos in populum effudit.

[133] [Ejus per quadragesimam exercitia.] Per Quadragesimam pro more suo jejunium, servavit severissimum, unica refectione contentus (non enim collationem adhibebat). Nec alio utebatur cibo, quam pulte orizæ, aqua decoctæ et modico sale conditæ. Præterquam quod choro et concioni interesset, ipse non raro per urbis ecclesias verba faciebat, aliorum defectu, sive valetudine sive alia quacumque ex causa impeditorum. Hebdommade Majori, illa præstitit in cathedrali sua, quæ per Bacchanalia in Barnabitarum ecclesia obeunda susceperat. Primo triduo, quo Adoratio, ut dici solet, quadraginta horarum habebatur, vix non perpetuo coram Sanctissimo erat, ab oratione haud desistens, nisi ut verba faceret ad sodalitia variosque civium Ordines, qui ad ecclesiam statutis conveniebant horis. Reliquis diebus, perstabat eodem modo coram Sacra Hostia in Sacello, prout assolet, asservata.

[134] [Manasteria visitat.] Elapsis festis paschalibus, per civitatem monasteria visitavit. Idque monendo, instando, supplicando effecit, ut in nonnullis deinceps regularem disciplinam perfecte restituerit.

[135] [Ingenti fluminis, divina ope, eripitur periculo.] Ineunte Junio ejusdem anni cœpit perlustrare diœcesim, juxta modum in Corsica adhibitum, plurimum laborans, parcissime vivens, nec passus cuipiam se oneri esse. Initium duxit ab oppidis Cairate et Sesto nuncupatis, quæ licet Mediolanensi inserta diœcesi, quoad spiritualia ad Ticinensem spectant. Sextio Papiam versus per Ticinum amnem rediens, ingenti periculo divinitus eripitur. Vide Gabutium num. 44. Retulit Nicolaus Boerius (Boeri) e domestica Saulii familia, qui præsens aderat, sibi nec in mentem venisse de periculo sollicitum esse; ratus non passurum Dominum, navem, qua vir tam sanctus vehebatur, quassari. Addit omnes salutem suam miraculi instar habuisse; nauclerumque diserte affirmasse certæ ruinæ objectos, nec integros nisi ob merita B. Præsulis evasisse. Redeunti tota civitas Ticinensis, quo nuntius de eventu jam pervenerat, obvia turmatim accurrit.

[136] [Urbes et vicos cis citraque Padum visitat.] Paulo post percurrit urbes vicosque cis citraque Padum disseminatas, sicut et fertilitate insignem provinciam Lumellinam. Licet viribus debilitatus, infirmaque utens valetudine, non destitit consuetis Visitationis vacare muniis et laboribus. Cumque moneretur ut sibi parceret, non negabat aliquid forte hac in parte præstandum; nec tamen præstabat.

[137] Ticinum rediit ad celebranda festa Assumptionis et Nativitatis B. M. V. in ecclesia cathedrali. Omni enim tempore, [Ticinum redit ad festa celebranda Assumptionis et Nativitatis B. M. V.] singulari tenerrimoque amore sanctissimam prosecutus est Dei Matrem. Duplici concione filios suos hortatus est, ut inconcussa fiducia magnaque cum devotione ad eam recurrerent. Atque postrema hæc fuere verba, quæ Ticini ad populum habuit. Die Assumptionis Octava Majus consecravit altare ecclesiæ sancti Michaelis.

[138] [Seni membrorum usum restituit.] Interruptam exinde resumpsit visitationem. In oppido Bassinianensi (Bassignano) Ordinationem habuit, feriis quatuor temporum. Haud procul inde jacet vicus Pietro di Marazzi dictus. Hic degebat vir quidam, nomine Franciscus Longhi, membrorum usu tum ex diuturno morbo, tum ex senio destitutus. Qui cum audisset de adventu Episcopi, jussit ad ecclesiam se deferri, firma spe nixus recuperandæ valetudinis: nec vana fuit expectatio. Accepta namque beati Præsulis benedictione, illico vires a tot jam annis amissas, recepit integras. Rem testatus juridice est vici parochus, Cæsar Clarius. Atque ultimum id fuit sanationis beneficium a Saulio, dum in vivis erat, cœlitus collatum.

[139] [Monitum.] Antequam Gabutius de sanctissima beati Præsulis morte tractet, duobus capitibus, quinto scilicet et sexto, præcipuas ejus laudat virtutes. Cum nihil, quod his addamus, occurrerit, sequentem notam capiti VII affiximus, ubi paulo latius, quam apud Gabutium, dicendum erit de extremo beati Viri morbo et obitu.

NOTA 91 ad pag. 827, lit. D.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

Ad Gabutii cap. VII, n. 71. Spiritum Deo reddidit, Quinto Idus Octobris, Dominico die, hora circiter sexta decima, anno salutis millesimo quingentesimo nonagesimo secundo, ætatis vero suæ duodesexagesimo.

[140] [Calotii visitationem auspicatur.] Ex Bassiniano, quod quidam tradunt esse antiquam Augustam Batienorum, [Gerdil, lib. III, cap. VI.] ultima Septembris die se contulit B. Alexander Calotium (Calozzo) quod oppidum est munitum provinciæ Astensis (Asti) feudum celebratissimæ Rubeorum (Roveri) familiæ. Comes Hercules Roverus, loci toparcha, studiis incumbebat Ticini, cum ibidem versaretur Saulius in inchoata, ut diximus suo loco, Barnabitarum domo. Herculi a confessionibus tum fuerat, et morbo laborantem paterne foverat. Advenienti itaque B. Præsuli obviam ille processit, enixe rogans ut apud se diverteret. Abnuit Episcopus, quod fixum ei esset inter visitandum parochorum contubernio uti. Primam Octobris diem impendit consuetis Visitationis ministeriis: concioni, catechismo, administrando Confirmationis sacramento, lustrandis ecclesiæ et altaribus, audiendisque eum convenientium sive querelis sive postulatis.

[141] [Ingruente morbo, defertur ad ædes comitis herculis Roveri.] Noctu laborare podagra cœpit ex pede dextro, non sine febri, ita ut sequenti die lecto exsurgere non valeret. Ne ergo molestus nimium foret parocho, urgente etiam Hercule Comite (Carolum vocat Gabutius; ast standum potius videtur Gerdilio et Barellio, [Gerdil ubi supra. Barelli, Memorie, lib. VI, cap. V, pag. 360.] qui uterque Herculem scribunt) in hujus ædes se transferri passus est. Ejus conjux, Carola, Andreæ Roveri Calotiensis comitis filia, matrona pientissima summo cum gaudio Sanctum excepit fovitque hospitio.

[142] [Invalescit morbus, multo cum cruciatu.] E lecto doloris ad Dominum sine mora clamavit, jubens largas eleemosynas distribui tum ecclesiis tum pauperibus Ticinensibus, precesque publicas indici. Medicus artis suæ haud gnarus, venam aperuit mandavitque ut copiosius quam solebat cibo uteretur. Licet invitus paruit tamen Saulius, non obstante mali, quod ex infausta illa præscriptione sentiebat, incremento. Alius accersitur medicus. Hic rectius quidem sed nihil felicius morbum aggressus est. Quarta Octobris die, quæ Dominica erat, sacram recepit ex devotione communionem. Interim febris ardentius urebat; atque præter podagræ cruciatum, ingentes persentiit toto corpore, quod undequaque intumuerat, dolores. Nihilominus in patientia possidebat animam, divinæ subditus voluntati, identidem exclamans: quis me liberabit de corpore mortis hujus? [Rom. 7. 24.]

[143] [Generalem instituit confessionem;] Aberat P. Rotula (Rottoli) ejus confessarius et comes individuus, adversa valetudine tunc prohibitus Calotium accedere. Ast P. Gregorius Asinari, ex Barnabitarum quoque familia, cum in sancti Marsani pago, unde nobilis Asinariorum stirps cognomen habet, casu tum degeret, non omisit ad sanctum Præsulem properare. Quem cum vidisset Saulius, eum tenerrime amplexatus: Deo gratias, exclamavit: Moriar saltem in sinu alterius ex fratribus meis. Vix effatus hæc erat, ecce ex improviso adest et ipse P. Rotula. Itaque B. Episcopus generalem totius vitæ, quam nulla umquam gravi macularat culpa [Gerdit, lib. III. cap. VI.] instituit confessionem.

[144] [condit testamentum;] Potestatem ei fecerat Gregorius XIII condendi testamentum. Plura donavit semper sibi carissimæ Barnabitarum congregationi, sicut et domesticæ suæ familiæ; tum etiam seminario Aleriensi et ecclesiæ Ticinensis pauperibus. Cum se inhumandum mandasset in ecclesia cathedrali, rogatus quo loco, respondit: non alia, quam ubi cæteri fideles condi solent et quidem promiscue cum illis. Confer Gabutium n. 73, ubi enucleatius de Legatis in testamento agit. Nec prætermittenda hoc loco sunt, quæ habet Benedictus XIV in hanc ipsam rem (de servorum Dei Beatificatione). Postquam enim dixisset [Lib. II, cap. XXVI, num, 3.] in causa Papiensi tunc Servi Dei, nunc B. Alexandri Saulii et in citata Patavina Cardinalis Barbadici revisa fuisse testamenta ab eis condita, inferius [Lib. III, cap. XXXV, num. 11.] addit: Memini in causa B. Alexandri Saulii ex Congregatione Clericorum Regularium S. Pauli Barnabitarum, ad Aleriensem, deinde ad Episcopatum Papiensem (seu Ticinensem) assumpti, dum Promotoris officio fungerer, duplicem, et quidem non modicam, excitatam fuisse difficultatem: alteram, quod, licet Regularis, testamentum condidisset, et hæc fuit de medio sublata per exhibitionem facultatis testandi ipsi concessæ a Summo Pontifice Gregorio XIII; alteram, quod non servasset modum in facultate præscriptum, et hæc quoque de medio sublata fuit a Postulatoribus, qui ostenderunt conditum ab eo fuisse testamentum ad causas pias, servatis ad amussim quoad substantiam et quoad modum præscriptis in Indulto Gregoriano.

[145] [viaticum accipit;] Sabbato, qui Octobris decimus erat dies, petiit instanter Viaticum, ad quod hora integra meditationi data, se præparavit, rursusque peccata confessus est P. Asinario. Tum per mediam ferme horam de excellentia divinæ Eucharistiæ disseruit. Fide tenerrimaque devotione plena erant ejus verba, adstantes, haud exiguo numero, ad lacrymas moventia et singultus.

[146] [famulis suis valedicit, et extrema donatur Unctione.] Versus noctis medium, rogatus a comite Hercule quo se haberet modo: expecto, inquit, donec veniat immutatio mea. Illuscescente die, extrema postulavit muniri Unctione. [Job. 14. 14.] Convocatis dein famulis ultimum benevolentis animi exhibuit testimonium; blande eos consolatus, letumque se mori professus, quod in obeundo munere pastorali id sibi contingeret, veniam ab eis petiit, si quando tristitia affecisset, vel alias offensioni fuisset, singulis monita dans saluberrima. Tandem impertita eis, inter fletus et gemitus, benedictione dimisit. Recepta dein Unctione sacra, recitari a P. Rotula voluit Animæ Commendationes; quibus respondebat, invocans Sanctissimum Jesu nomen; seque ipse signans in fronte et pectore.

[147] [Sanctissime moritur.] Gratias præterea agebat, quod mentis plene compos moreretur. Denique P. Rotulam rogavit, ut Dominicam prælegeret Passionem ex Evangelio sancti Joannis: qua ad mediam fere partem recitata, sustulit in cœlum oculos, atque leniter spirans, animum Creatori suo reddidit, undecina Octobris die anni millesimi quingentesimi nonagesimi secundi, ætatis suæ quinquagesimo octavo.

[148] [Corporis status.] Continuo vultus ejus, morbo fractus convaluit, et miro veluti splenduit decore; quod indicium adeptæ jam gloriæ interpretabantur. Protinus cœperunt singuli aliqua ex iis, quæ sancto Viro usui fuerant, sibi vindicare; et nominatim canonicus Bellingerius, Ticinensis ecclesiæ pœnitentiarius, retinuit librum de Imitatione Christi, quem B. Saulius secum ferebat, et qui sub pulvinari morientis repertus est.

[149] [Audita ejus morte, fit populi concursus.] Vulgata beati Viri morte, ingens illico fit concursus, ut januæ non solum arcis seu ædium comitis Roveri obserandæ fuerint, sed portæ etiam oppidi. Nihilominus ingressi plures sunt, manus ejus pedesque osculaturi. Paulo post, pontificali in ornatu, exponitur funus in præfatæ arcis conclavi, quo per vices conveniunt sacerdotes et clerici, officium defunctorum recitantes. Sequenti die, defertur ad oppidi ecclesiam, ubi stupendum inter populi concursum, justa funebria solvuntur.

[150] [Sacrum corpus deponitur in parochiali ecclesia Calotii;] Dessecto corpore, inventum est jecur tumidum et induratum, pulmo exulceratus. Viscera composita Calotii in parochiali ecclesia, ad quæ exinde fideles perpetuo confluxerunt, nec pauca patrata sunt miracula. Sacrum corpus delatum est usque ad Tanarum fluvium, atque inde cymbæ impositum, Papiam versus devectum. Addit Gerdilius cymbam impegisse in Molendinas, juxta Alexandriam, sed absque detrimento; Ticinum appulit XIV Octobris.

[151] [hinc Ticinum transfertur. Exequiæ.] Depositus primum beatus Præsul in ecclesia a S. Bartholomæo dicta, atque recognitus a Vicario et Archidiacono, præsentibus viris ex clero et civitate primariis; sub noctem sequentis diei delatus ad cathedralem est. Transiit pompa funebris sub porticu tum adhuc integra, ubi die ingressus sui in urbem, prænuntiaverat populi jubilationem, priusquam præteriret annus, in luctum esse vertendum. Elucescente die, quæ erat XVI Octobris, exequiæ celebratæ sunt, sub quibus P. Carli, ex Barnabitarum familia, orationem funebrem habuit, non sine ingenti lacrymarum imbre. Tumulatum corpus ibidem est in majori navi, ad imos gradus, quibus in Sanctuarium ascenditur. Primum sequens apposita est inscriptio

ALEXANDER SAULIUS EPISCOPUS PAPIENSIS
HIC JACET.

Ast brevi post alteram composuit P. Mazzenta, qui et Vitam illius scripsit. Quam vide apud Gabutium, in Annotatis ad cap. VII lit. c. Confer etiam ibid. nn. 72 – 75.

NOTA 92 ad pag. 832, lit. F.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

[Miracula post mortem patrata.] Ad Gabutii caput postremum, n. 100 ad calcem.

Sub Additamenti nomine, operi suo subjicit, ex P. Petro Grazioli, Barnabita, qui B. Saulii Vitam, quo tempore hic in numerum Beatorum relatus fuit, edidit, plura miracula, a S. Præsule post mortem patrata atque juridice declarata in processu Beatificationis. Hæc itaque hic ex gallico in latinum versa adscribenda sunt; suppressis tamen paucis aliquibus, quæ Gabutius habet, scilicet cap. VIII. nn. 82, 83; 86, 87, 88, 89, 95, 97, ubi Gerdilius habet, non ut Gabutius Daria de Regibus, sed di Leggi, item n. 99, quod secundo loco refertur de Antonia Succia.

[Ruricola ex paralysi convalescit.] I. Anno 1613 Stephanus Gesuala, agricola Calotiensis, tanto laborabat toto corpore cruciatu, ut jam septimo mense immotus lecto affixus jaceret. Quadam die, reptando potius quam incedendo ecclesiam petit. Quod videns Matrona Carola Rubea (Rovera) uxor toparchæ, eum hortata est ut in lapide, sub quo condita erant B. Saulii viscera, sese collocaret. Paruit ille, cœpitque coronam B. Virginis devote pervolvere. Dicta media ejus parte, a plantis usque ad renes convaluit; absoluta Corona, perfecte sanus ad suos rediit.

[Hulier a gangræna sanatur.] II. Anno 1619. Catharina, Hieronymi Farsinæ, civis Novariensis, uxor alteram tibiam gangræna fœde tabidam habebat, et præterea acri æstuabat febri. Frustra, integrum per annum, medicos adhibuerat. Desperata vocat confessarium suum, P. Leandrum Boniperti, ex Congregatione Barnabitarum. hic illi auctor est, ut ad B. Saulium confugiat, spondens, si sanitatem recuperet, oblaturam se ad ejus tumulum argenteam tibiam, ac curaturam ut sacrum in ejus honorem celebretur. Protinus sublatum est malum, et sequenti die votum solvit.

[Altera, abortum passa, concalescit.] III. Anno 1659. Margarita Cajetta Ticinensis, cum gravida esset, ex scala cadens abortum passa est. Accedente febri, summos inter dolores ad extremum redigitur. Jamque moribunda B. Præsulis veste (Rochetto) signatur, quod ipsa dein magna cum fiducia ad sinum sibi applicans, illico convaluit.

[Ischias depulsa.] IV. Anno 1672. Angela Camilla Bruni acutissima divexata ischiade, jam lecto exsurgere non valebat. Nocte quadam quum præter solitum cruciaretur et vix non desperaret, apparet ei B. Saulius in pontificali ornatu atque miro splendore coruscans: bene sperare jubet, preces aliquas ei dicendas præscribit, ac demum eam signans ex oculis sublatus disparet. Eodem momento mulier sanitati restituta est.

[Fr. laicus ex Barnabitis, ex febri morti jam proximus sanatur.] V. Mense Augusto anni 1674. Laurentius Maria Obez, Frater laicus in collegio PP. Barnabitarum Ticinensi septuaginta annos natus, ex febri, quam purpuream vocant, disperatus jacebat. Præsentibus patribus, recitantur animæ commendationes, ac tandem signatur moribundus B. Præsulis veste linea seu, ut dici solet, Rochetto. Nec mora sanus assurgit, ita ut medicus, chirurgus cæterique, quibus notus erat, eum deinceps mortuum resuscitatum vocarent. Atque hoc alterum ex duobus miraculis est a S. Congregatione, in Ordine ad Beatificationem, probatis.

[Aliud simile.] VI. Theresia Valle animam agens, eadem veste linea signata, protinus sanitatem recuperat.

[Canonicus pœnitentiarius a febre liberatus;] VII. Joannes Persiloni, Canonicus pœnitentiarius Cathedralis Ticinensis, anno 1676 perniciosa correptus febri, morti jam proximus obversabatur. Facta confessione generali, S. Eucharistiam, ob vomitum continuum, recipere non poterat; at quoties oculos haberet clausos, videbatur sibi videre aliquem ex Barnabitarum familia. Exin in spem erigitur recuperandæ valetudinis per intercessionem B. Saulii, rogatque signari memorata veste linea; illico obdormit, febris evanescit, ac sequenti die sanus et integer Sacrum celebrat in gratiarum actionem.

[Mulier item a tumore.] VIII. Anno 1678. Apollonia Capucci, medicum expectabat qui tumorem, quo laborabat, incideret. Magna interea cum fiducia tres suas mittit filias ut ad tumulum B. Alexandri orent: redeunt illæ, nihil matri suæ opitulatæ; secundo illas mittit, nec meliori cum successu; tertio tandem accedunt; et ecce eodem momento mater obdormiscit; cumque expergefieret, evanuerat tumor, ut medicus integram beneque valentem reperiret.

[Miles ex paralysi convalescit.] IX. Carolus Bertol inter equites optio (caporal) jam diu paralyticus, ardenti corripitur febri, qua quidem, Beati Rochetto signatus, liberatus fuit. Ast paralysi obnoxius remanens, ad tumulum deferri voluit, in quo, cum aliud non posset, jacuit prostratus, ferventi animo invocans B. Præsulem; nec frustra, subito enim soluta paralysis est. Surrexit, atque Cancellarium Episcopi conveniens, rem prout gesta erat, aperuit; nec posthac umquam id genus malo laboravit. Hoc alterum est miraculum a S. Congregatione probatum.

[Puellutæ manus læsa integra restituitur.] X. Apollonia de Bonis, annos nata duos cum dimidio manum apposuerat thecæ, cujus sublevatum erat operculum; quod subito lapsu in manum incidit. Avus perterritus præceps ad tumulum B. Præsulis accurrit, spondens argenteam se palmam oblaturum, si puellula sana foret. Domum rediens manum reperit integram.

[Civis Ticinensis, bis aquis immersus, salvus evadit.] XI. Anno 1613. Stephanus Campeggi civis Ticinensis, cymba per Padum vectus, ab inimico gladio in caput percutitur; nec utique illæsus abiisset, ni eodem momento conversus, ferrum illi eripere allaborasset. Ast inter hæc capite deorsum in flumen lapsus est: quem illico alter pedibus arripiens, aquis immersum tenuit, nec dimisit donec interemptum crederet. Eo loci, ut postea compertum est, aquæ ad altitudinem octo hexapedarum ascendebant. Ad Saulium, quo licebat modo, Stephanus confugiens, atque erectus, quasi innixus solo esset, adversoque incedens fluvio, pectore tenus fluctibus tantum immersus, ad cymbam pervenit. At rursus duplici in caput feritur ictu, nec hic stetisset adversarii furor, ni præceps alter in aquas sponte se dedisset, Saulio rursus se commendans. Denuo veluti solo innituit; aquis non ultra pectus ascendentibus, processit, atque ripam attigit salvus; ubi alligata ejus vulnera sunt; ipse vero gratias, duplici accepto beneficio, egit B. Præsuli.

[Juvenis a venenato morsu sanatus;] XII. Antonius Sancti, ex morsu ad oculum venetato, morti proximus decumbebat. Votum faciunt parentes B. Saulio, et eodem fere momento salvum recipiunt filium.

[puella a cæcitate,] XIII. Clara Boeri decennis puella, immedicabili laborabat cæcitate. Pater ejus bina B. Episcopo vovit Sacra, et illico cœcitas disparuit.

[alter ab hernia.] XIII. Paulus Hieronymus Sacchi, Bassinanensis, annos natus quinquaginta sex, hernia, incredibiles inter cruciatus, afflictabatur. Invocato B. Saulio, pluriesqae visitato ejus sepulcro sanus factus est.

[Mulier, ex puerperio paralytica, convalescit.] XIV. Antonia Arriani, ex vico haud procul Ticino, ex puerperio membrorum usu ex parte corporis sinistra, jacebat jam ab anno et amplius destituta. Spondet se adituram Beati tumulum, et Sacrum in ejus honorem celebrandum. Cum fratrem haberet sacerdotem, hic fidem datam solvendam suscepit; Ticinum venit, ad tumulum accessit, Missam celebravit. Nocte sequenti talem audiit Antonia vocem: evigila; sanata es. Et re quidem vera, paralysi soluta, fratri suo redeunti læta obviam processit.

[Medicus sanatur.] XV. Joannes Petrus de Treviis, medicus Novariensis, anno 1617, immedicabili ex morbo morti proximus decumbebat. Adfuit ei supra nominatus P. Leander Boniperti, hortatusque eum est, ut B. Alexandrum invocaret. Quo facto, hora qua febri correpiendus acrius erat, convaluit.

[Infans monstro similis editus, immutatur.] XVI. Angela Olivieri partu infantem edidit monstro quam homini similiorem. Pater ad Beatum confugit, votum ei vovens. Protinus forma immutatus infans est, atque ita permansit.

[Monialis morti proxima sanitatem recuperat.] XVII. Martha Ludovica Confalonieri, monialis ex familia S. Augustini, jam exhalabat animam. Mater ejus, Hippolyta nomine, promittit se iconem argenteam ad tumulum B. Episcopi allaturam. Eodem momento melius habuit filia, brevique viribus restituta est.

[Puer tabe,] XVIII. Joannes Baptista Tibaldi, puer decem et octo natus menses, tabe diffluebat. Mærens pater ad sepulcrum Saulii accessit, tabellamque, si exaudiretur, appensurum se promisit. Domum redux puerum dormientem invenit, qui mox evigilans bene valens surrexit; tamen rursus infirmatus est: pater enim votum solvere neglexit. Tum enimvero is fidem solvere non distulit; quo facto, filius convaluit.

[Monachus Hemicrania liberati.] XIX. P. D. Marcus Antonius Bellani, monachus Benedictinus Ticini ad S. Salvatoris, vix non amens factus erat ex diuturna intolerabilique hemicrania. Cum quadam die præter solitum cruciaretur, quo potuit modo sepulcrum petiit, ac fiducia plenus opem B. Alexandri imploravit. Nec frustra, stetit illico malum, nec deinceps afflictus illo umquam fuit.

[Infans reviviscit,] XX. Valeria Porziani, horrendos perpessa dolores, infantem edidit mortuum. Pater, B. Saulio devotissimus, ad eum recurrit; cumque perseveraret orans, nec tamen infans ullo signo vitam proderet, jamjam sepeliendus is erat. Ast ex improviso oculos aperit, respirat, movetur; paulo post, dato ei B. Præsulis nomine, baptizatur.

[fluxus sanguinis.] XXI. Andreas Torni, tertio jam decimo die sanguinis laborabat fluxu, nec ullo juvabatur adhibito remedio. Tumulum visitavit orans; atque in perpetuum liberatus est.

[Paralysis gradatim soluta.] XXII. Aurelia Del Re, quinquennnio paralytica, a medicis desperata jacebat. Audiens miracula B. Saulii, petiit ab eo ut saltem hoc sibi obtineret, ut, nullo juvante, lecto se movere posset. Quo impetrato, rogavit ut strato exurgere valeret, quod et obtinuit. Ast cum nec stare nec incidere absque fulcris posset, nova erecta fiducia, ad tumulum accesit, ardentes fundens preces, ut vires recuperaret integras; illico exaudita est, relictisque in testimonium fulcris, domum rediit.

[Mulier sanata.] XXIII. Hippolyta Catharina Papazzoni, conjux Petri Francisci Imberti, graviter decumbens, a medicis derelicta, morti obversabatur proxima. Votum B. Saulio vovit vir ejus. Exin melius habuit, atque paucis post diebus plene sanata est.

[Bos resuscitatus.] XXIV. Lucina seu Francisca Pozzi, rustica pauper, ex Valbona, haud procul Ticino, præter bovem, annis jam fractum læsumque, habebat nihil. Hunc, quadam die domum redux, mortuum reperit, culicibus jam undequaque impetitum. In genua procumbit mulier, invocatoque B. Saulio, Sacrum in ejus honorem dicendum promittit, si bos reviviscat. Nec mora, assurgit integer vegetusque, et, juvinilis tauri instar, ad prata properat.

[Mulier sana fit mente et corpore.] XXV. Anno 1624. Clara Biancha, maligna impetita febri, in frenesim acta, jamjam exhalabat animam. Apparuit ei B. Alexander; protinus mulier sana et corpore et mente exstitit.

[Altera mulieris sanatio;] XXVI. Antonia Borrona Obradora, in extremum adducta discrimen, Rochetto Beati signata, convalescit. Anno id contigit 1667.

[em viri.] XXVI. Valerius Gandinus, periculose decumbens, Beatum invocat, ejusque itidem signatur Rochetto; confestim viribus integer assurgit, stupentibus medicis.

[Adolescens adjutus.] XXVII. Carolus Franciscus Barca, ab infantia laborare cœpit strangurai. Cum ad annum ætatis decimum quartum pervenisset, censuerunt medici calculum per sectionem eximendum. Pridie adivit adolescens B. Saulii tumulum, enixe rogans ut forti constantique animo dolorem tolerare valeret. Optimo cum successu sectio facta est quidem; ast ingruente postea febri, ab ea ejusdem ope liberatus est.

[Religiosus ex febri convalescit.] XXVIII. P. D. Nicolaus Corrani, ex Barnabitarum familia, ad extrema redactus e maligna prorsus febri, visitaturum se spopondit Beati tumulum, ac brevi sanitati est redditus.

[Mulier parturiens adjuta.] XXIX. Mulier, Dominica nomine, triduo jam ingenti cum cruciatu parturiebat, non sine proximo mortis periculo. Signata reliquiis B. Præsulis, filium enixa est.

[Vir febri sanatus.] XXX. Anno 1651, Franciscus Persillonus, diu jam quotidiana ætuabat febri; quadam die, quum acrius illa corriperetur, B. Saulio se commendavit; repente convaluit, nec exinde quidquam ex ea passus est.

NOTA 93 ad pag. 833, lit. B.

Alexander Saulius ep. Ticinensis in ducatu Mediolanensi (B.)

[Veneratio post mortem Saulio exhibita.] Gerdilius, Vitæ B. Saulii lib. III cap. VIII, historiam texit cultus ejus memoriæ redditi, donec solemniter a Benedicto XIV, die XXIII Aprilis 1741 in numerum Beatorum relatus est. Multa etiam de eodem argumento disputat præfatus Pontifex in opere suo de Servorum Dei Beatificatione [Lib. II, cap. XXI, num. 2; item cap. XXVII, num. 14; et lib. III, cap. XXVII, num. 3 et alibi.] , sicut et Barelli in Memorialibus [Memorie de' PP. Barnabiti, lib. VI, cap. VII, t. I, p. 393 et seqq.] , Exhis quæ ad rem nostram faciunt, hic subjiciemus. Luctui ex ejus obitu oborto, successerunt signa venerationis haud dubia. Preces fundebantur super tumulum; non calcabatur lapis quo is coopertus erat; atque videre erat episcopum, clerum et fideles, dum supplicatio in ecclesia fiebat, utrimque recedentes, ubi ad gradus, quibus in Sanctuarium ascenditur, pervenerant, ne super sacrum depositum transirent. Ejus quoque Sanctitas testimonio confirmabatur virorum eximiæ dignitatis et sapientiæ, quorum memoria in benedictione est: Caroli inter alios Bascapei (de Basilica Petri) Novariensis episcopi et Cosmi Dosserii [Ughelli Italia Sacra, t. IV, col. 652.] (Gerdilius scribit Dossene) Derthonensis (Tortona) præsulis: uterque Barnabitarum secuti erant institutum, uterque B. Saulium, dum inter mortales degeret, noverant. Bascapeus diserte pronuntiabat se eum ut Sanctum habere; Dosserius non dubitabat beneficia per ejus intercessionem cœlitus collata, conferre cum miraculis ad invocationem S. Caroli Borromæi patratis. Eadem sentiebat ven. Petrus Georgius Odescalcus, Alexandrinus primum postea Viglevanensis seu Viglebanensis (Vigevano) episcopus, cujus Vitam Actis nostris inseruit Papebrochius, Propylæo Maji, ante Conatum critico-historicum. Ille quondam rogavit P. Bellarinum, virum ex Barnabitarum familia ab eminenti doctrina scriptisque libris longe notissimum, quid causæ esse ipse crederet, cur Deus, post S. Carolum, tantis fulgere vellet B. Saulium miraculis; qui respondit ita se existimare: Dominum ostendere voluisse, per S. Carolum, quemadmodum tam vitæ quam regiminis austeritate; per B. Saulium vero, quemadmodum mansuetudine morumque suavitate ad sanctitatem perveniatur. Refert Bellarinus Odescalcum probasse ejus sententiam et addidisse sibi id certum, Deum probare etiam voluisse quo loco haberet recens natam Congregationem, cui tantæ virtutis et meriti dederat alumnum. Octavius quoque Belmostus, qui proxime B. Alexandro in Aleriensi sede successerat, et postea Cardinalibus annumeratus fuit, pictam apud se ejus tenebat imaginem, nec ullum patiebatur transire diem quo eum non invocaret tum sibi tum gregi suo. Clerus Algarolensis elevare jussit ejus Cathedram; ornatus vero sacros, supellectilem, litteras, quas colligere licuit, Reliquiarum instar habuit. Postea Decius Justinianus, Ordinis Prædicatorum, Aleriensis item episcopus, anno 1621 luculentum exaravit testimonium de heroicis B. Alexandri virtutibus, qui zelo indefesso universam reformarat diœcesim, cujus fructus feliciter perseverant; addit memoriam illius per omnem Corsicam summa in veneratione esse, ejusque per invocationem patrari miracula. Testimonium in extenso vide apud Barellium [Loco cit., pag. 394 et duabus seqq.] .

[2] [Ejus cultus Calotii.] Calotii conclave, in quo vita functus erat, religiosissime custodiebatur, fuitque saluti puellæ adversus effrenem viri libidinem. Dudum jam conatus nequidquam erat illam seducere. Ast quadam die eam reperit in præfato conclavi, clausoque ostio, vi opprimere parat. At illa, invocato B. Præsule, vide, exclamat, quo locus simus: hic vir Sanctus spiritum Deo reddidit. Vide ne polluas locum hunc sanctum, ne cælestem in caput tuum concites vindictam. Perculsus juvenis meliora sapit, facinus horret, egreditur; et quod majus est, libidinis stimulis deinceps non fuit exagitatus. Nec prætermittendum Carolam, Comites Herculis toparchæ conjugem testatam esse, singulis annis ad diem XV Octobris in arce Calotiensi celebratum fuisse ejus festum cum prævio jejunio.

[3] [Augetur devotio ex miraculis quam imdire nititur Episcopus.] Anno 1610 aucta in Beatum est veneratio et fiducia ex miraculis haud paucis per ejus invocationem patratis. Itaque cancellis circumdatum est sepulcrum, ad quod undequaque ferebantur donaria. Ast Joannes Baptista Bilius, Ticinensis episcopus, quamvis Saulio imprimis devotus, ratus tolerandum haud esse cultum, a Sancta Sede nondum probatum, qua persuasione, qua auctoritate illum inhibere tentavit. Aufferri itaque donaria et votivas tabellas jussit. Cum nihil proficeret, imo vero populus accurreret ardentius, obserari ad tempus ecclesiæ cathedralis januas præcepit, ast haud feliciori cum eventu. Brævi vulvæ obductæ erant votivis tabellis, cereis aliisque id genus. Clausa permanserat Cathedralis a Dominica in Albis seu Quasimodo, usque ad Ascensionem Domini. Tunc enim vero, urgente capitulo, aperiendæ fuerunt: timendum enim erat, ne, furente populo, effringerentur valvæ. Exin infinitus factus ad sepulcrum concursus est. Supplicationes ex variis pagis accedebant densissimæ. In vulgus spargebantur Saulii effigies, aureola circumdatæ, atque Beati titulo inscriptæ, prout jam a populo dictus erat.

[4] [Sententia Bellarmini.] Atque ita factum est usque ad annum 1614, quo episcopus informationes ad Urbem mittendas curavit. Sacræ Rituum Congregationi præerat Ven. Cardinalis Bellarminus: cui cum exhiberetur effigies aureola donata: Ipse est, exclamavit; noveram: amicus mihi erat: vir vere sanctus: ipsi debetur hæc corona. Tum facta ad Paulum V relatione, Episcopi Ticinensis oratoribus declaravit, mentem Sanctissimi Patris non esse impedire cultum, illumque optare ut in acta referantur miracula quæ deinceps patrarentur, ne eorum memoria excideret. Addenda hic veniunt ex Ben. XIV [De Serv. dei Beatif., lib. II, cap. XXI, num. 1 et 2.] . Definito casu excepto ex permissione S. Congregationis Rituum, quem in eo consistere dicit, ut Congregatio, vi jurisdictionis sibi datæ per bullam Sixtinam, ex se permittat, ut alicui Servo Dei aliqua cultus publici species exhibeatur (quod tamen notat jam non fieri post Urbani VIII decreta); addit: Pertinere videtur ad casum exceptum ex Permissione S. Congregationis, quæ contigerunt in causa Servi Dei Alexandri Saulii, licet hæc postea processerit per viam non cultus… Venerabilis Dei Servus Cardinalis Bellarminus hortatus fuit, ne cultus in honorem Alexandri prædicti introductus interrumperetur; atque adeo ut continuaretur, monuit Quievit exin antistes; cultusque beati Saulii non solum per totam Longobardiam obtinuit, sed et montes transcendit, atque in Sabaudia, Gallia et Germania invaluit. Anno 1615 S. Franciscus Salesius B. Præsulem ex altiori loco laudavit, eximiam ejus celebrans sanctitatem; commemorans etiam eum S. Carolo Borromæo a confessionibus quondam fuisse, virtuteque miraculorum donatum, tum ante, tum post obitum.

[5] [Quid post edictum Urbani VII.] Anno 1625 editum est decretum Urbani VIII, inhibentis cultum reddi Servis Dei, nisi sint canonizati vel Beatificati. Hinc dubitatum an legitime deinceps Saulius coleretur. Theologos et canonistas consuluit Fabricius Landrianus, qui tum Ticinensem tenebat Sedem; omnes una voce responderunt, non comprehendi B. Alexandri cultum sub Urbani decreto, qui formaliter excipiebat cultum tolerantia sive Sanctæ Sedis sive Ordinariorum innixum. Id quoque testatus est anno 1645 alter Ticinensis Antistes, Joannes Baptista Sfondratus, addiditque devotionem erga B. Alexandrum ita late esse propagatam, tamque alte animis inhærere, ut non sine periculo sive tumultus sive offensionis parvulorum tolli posset. Denique delata causa S. Rituum Congregationi est, atque Beatificationis processus juridice instructus. Quo clariora hæc fiant, audiamus iterum Ben. XIV [De Serv. dei Beatif., cap. XVI, num. 4.] . Aliquando, inquit, dubitatum fuit, an in causa Beatificationis et Canonizationis, in qua Fidei Promotor ostenderit, non fuisse statim paritum decretis (Urbani VIII), vel post eorum promulgationem retentas adhuc in altaribus Imagines Servi Dei neque beatificati neque canonizati, vel votivas adhuc tabellas ad ejus sepulcrum appensas superfuisse, novumque post eadem decreta cultum publicum introductum; an, inquam, hac in causa imponenda sit pœna negationis audientiæ, ita ut non sit in posterum permittendus ad ulteriora progressus, licet Postulatores plene porro demonstrent, dictum cultum sublatum fuisse. Verum hodie quælibet cessat difficultas, tum quia pœna hæc non fuit absolute et simpliciter in decretis expressa, tum quia decretorum violatio eatenus impedimento est causæ progressui, quatenus de cultus amotione nulla exhibetur certitudo: hæc enim est natura pœnæ, quæ imponitur pro contumacia, non pro crimine, ut ea scilicet cesset, cessante contumacia… Re vera plurimæ sunt Beatificationis et Canonizationis causæ, in quibus non aliam ob rationem probatus fuit non cultus, progressusque ad ulteriora factus fuit, quamvis in eis decretorum de non cultu violatio præcessisset, nisi quia quo tempore facta fuit petitio approbationis sententiæ de eodem non cultu, ipsa jam decretorum violatio de medio sublata fuerat. Quapropter nunc stat pro regula, quod cultus præteritus, dummodo tempore lationis sententiæ non adsit, vel si quidem adsit, amoveatur tamen, antequam sententia ipsa super non cultu confirmetur, minime impediat approbationem ejusdem non cultus et subsequentem ad ulteriora progressum. Ejusmodi nempe fuerunt causæ Gebennen. S. Francisci Salesii… Papien. Servi Dei, nunc Beati Alexandri Saulii… In his quippe omnibus et compluribus aliis ideo approbatus fuit non cultus, quia cultus, qui adfuerat, ante judicium de non cultu de medio sublatus erat. Quæ cum adeo fidenter asserat Benedictus XIV, qui in causa B. Saulii præcipuas partes habuit, locus dubitandi non est, tempore opportuno ejus cultum interruptum fuisse. Atque ita interpretandus Gerdilius est; secus a vero aberrare dicendus erit.

[6] [Scriptorum ejus revisio.] Quod ad scriptorum ejus revisionem spectat, sequentia tradit idem Benedictus XIV [De Servorum dei Beatif., lib. II, cap. XXXIV, num. 1.] . Constat aliquando vel ex titulis vel Historicis opera fuisse a Dei Servis conscripta, quæ tamen reperiri non possunt. Porro in hoc rei eventu id S. Congregationi est exponendum; quæ, si opera sint extra Urbem, dare consuevit litteras Episcopis locorum, ut vel ipsi exquirant libros, de quibus agitur, vel perquiri faciant a suis Vicariis Generalibus, cæterisque personis in Ecclesiastica dignitate constitutis. Ita autem, ut cætera prætermittantur, factum fuit in causa Papien. Servi Dei nunc B. Alexandri Saulii, uti colligitur ex decreto edito die XV Maji 1694. Et alibi [Ibidem, cap. XXVII, nn. 12, 13 et 14.] . Denique cum debeant Revisores (quemadmodum et paulo antea monuimus) operum relationem scriptis mandare, ut id statuta ratione peragant, oportet, ut in ea exprimant Operis titulum, substantiam et divisionem, Auctoris consilium indicent, nec non propositiones, si quæ sint, censura dignas; difflcultates, si quas habent, excitent, nec omittant earum solutiones ac responsiones subjicere, si aptas judicaverint; et tandem suum proferant votum consultativum, relationem proprio charactere, proprioque nomine subscribendo, et omnia reverenter submittendo judicio Sacræ Congregationis, summique Pontificis.

Ex decreto quoque Sacræ Congregationis mox referendo debent illud Revisores in relatione operis exprimere, si typis impressum sit, Excusoris nomen et locum impressionis; nec non, sive impressum sit, sive manuscriptum, indicare debent numerum capitulorum ac paginarum. Cum enim aliquando Servi Dei plura conscripserint opera, et aliquorum quidem habeatur notitia, non autem aliorum; prudenter introductus mos fuit, ut prædicta omnia exprimantur, quo sciatur quænam sint opera, quæ revisa fuerunt, et an illa, quæ postea adinveniuntur, fuerint, necne, revisioni subjecta. Item cum plures sint unius operis editiones, quarum una aliquando ab alia differt, recte statutum fuit, ut non omittatur aut nomen excussoris aut locus impressionis, et hoc ipso semper in comperto sit, quænam sit editio, quæ fuit revisa. (Subsequitur decretum I Octobris 1661, quod vide loco cit. num. 13.)

Ante hujus decreti editionem fiebat quidem operum revisio; sed, cum eadem verbis generalibus exprimeretur, dubitatum fuit, utrum ipsa suffragare posset causis, quæ adhuc absolutæ non sunt, an potius ad novam revisionem procedendum esset… Semper tamen in sacram Congregationem recepta fuit opinio novam operum revisionem exigens; quamquam, quod attinet ad factum, non unus fuerit ejus modus, sed varius, juxta varias casuum differentias… In causa Papien. Servi Dei, nunc Beati Alexandri Saulii, in qua facta fuerat operum revisio sine indicatis explicationibus seu specificationibus usque ab anno 1657, et ideo ante sæpe memoratum decretum, deputatus fuit alius Revisor: tum ponderata ejus relatione omnia opera comprehendente, dictum fuit, quod progressus fieret ad ulteriora, quemadmodum habetur ex decreto in causa edito, die XII Septembris 1705.

[7] [Instant viri principes pro ejus Beatificatione.] Præter Imperatorem aliosque in Brevi Benedicti XIV nominatos, institit apud Summum Pontificem pro obtinenda Servi Dei Beatificatione Cardinalis Kollonitzius, Viennæ in Austria Archiepiscopus, datis ad Præfectum S. Congregationis Rituum, Cardinalem Sfondratum, litteris, quibus manifestat quam ardenti non solum ipse sed etiam fideles suæ diœceseos in B. Alexandrum, Corsicæ Apostolum, ferantur devotione; quare optat, ut quam primum Beatorum Albo adscribatur, tam ad fidelium ædificationem quam ad hæreticorum confusionem.

[8] [Beatis adscribitur.] Itaque Benedictus XIV, qui causam B. Saulii plurimum promoverat, ipso die suæ exaltationis generalem indixit Congregationem, quæ haberi solet antequam Beatificationis Decretum edatur. Notatu dignum est Benedictum ab illa indictione Pontificatum suum auspicatum esse. Denique die XXIII Aprilis 1741 Servus Dei in numerum Beatorum relatus est. Videatur Breve in Opere ad calcem.

INDEX HISTORICUS IN AUCTARIUM TOMI V OCTOBRIS.

A

† Adalbertus, archiep. Pragensis et Martyr 37 et seqq. passim.

Adelina Mellentina comitissa, nupta Rogerio de Bello-Monte 43 c

Æmilianus nomen Martyrologiis ad XI Octobris inscriptum pro nomine S. Melanii ep. Redonensis 35 f, 36 a – f

Aigulfus fabulosus S. Firmini frater 51 d

Alagon (Salvator) interest translationi S. Ludovici Bertrandi 34 a

Albuquerquius dux, S. Carolum monet ut minus acriter urgeat quarumdam monialium clausuram 64 d

Aldobrandinus Estensis, episc. Mutinensis, pius in S. Tarachum 44 a

Alexander VI Papa, a multis scriptoribus nimis male habitus 29 e f

† Alexander Saulius Barnabitis adscribitur 60 a b c d; solemnia religionis vota nuncupat 60 d; ordinatur 60 f, 61 a; vacat studiis et sacro ministerio Mediolani 61 b c; item Ticini 61 c d e f; Doctor creatur 62 b c; eligitur in præpositum generalem Congregationis 62 e f; sese opponit Barnabitarum cum Humiliatis unioni 63 a b c d; promovetur ad Sedem Aleriensem 64 et seqq. Residet primum Bastiæ 67; tum Algarolæ 68 d; dein Curiæ 70 b; tandem sedem figit in oppido Cervione, ubi a fundamentis erigit cathedralem, episcopium, seminarium, canonicorum ædes 70 et seqq. Transfertur ad Ticinensem ecclesiam 73 b; ubi, exacto vix anno, sanctissime moritur 75, 76; miraculis claret 77, 78; in Beatorum numerum refertur 78 et seqq.

Alguer (Paulus) scriba publicus Valentinus interest translationi S. Ludovici Bertrandi 33 a c e, 34 b

Ambrosius Traversarius difficultates multas in regimine experitur 12 b, 13 b. Ejus sepulcrum neglectum 18 d

Amelius episc. Usetiensis, obtinet diploma a Ludovico Cœco 53 b

† Anastasiæ Sirmiensis templum paratur Cp. 49 e

Andreas episcopus Pragensis transfert corpora interfectorum fratrum S. Adalberti 37 c d

† Ansbertus archiep. Rotomagensis, amicus S. Genardi 35 d e

Ansbertus, fabulosus S. Firmini frater 51 c

Antwerpen (Petrus van) ecclesiæ Lyranæ ædituus procurat capsam argenteam pro Reliquiis S. Gummari 58 e

† Aprunculus ep. Claromontanus 1 c

Aratoris versio poetica Actuum Apostolorum 53 d

Arigoni (Petrus) Senatus Mediolanensis Præses, cui B. Saulius theses suas ex Philosophia et Theologia dedicavit 60 e

† Arnulphi Metensis genealogia 51 d

Arrospide (Raphael de) interest translationi S. Francisci Borgiæ 31 f

Arsacius expungendus e fastis sacris 49 b

Asinarius ab Asti di Sanmarsano (Joffredus) Barnabita, linguæ græcæ peritus, S. Carolo Borromæo carus 61 d

Aymerici duo distinguendi sunt inter episc. Claromontanos 3. Aymericus prior, antea abbas Casæ Dei 3 c. Aymerici alterius piacula 3 d

B

Baluzius (Stephanus) refellitur 24 d e

Barelli, Memorialium Congregationis PP. Barnabitarum scriptor 59 d

Bascapeus (Carolus) seu a Basilica Petri, Vitam B. Caroli scripsit; primum Barnabita, dein episcopus Novariensis 64 e

Bascapeus (Ludovicus) alias dictus a Basilica Petri, Cremonensem Humiliatorum domum reformare tentat 63 b c; eligitur Generalis 63 c; transit ad Barnabitas 63 d e. Ejus mors sancta 63 e

Basilica Petri (a). Vide Bascapeus.

Basilius abbas S. Felicis Florentini, Camaldulensium Vicarius generalis, male administrat 12 c

† Baudilii ecclesia, constructa a S. Firmino Usetiensi 53 b c

Bellarinus, ex Barnabitarum familia, vir eruditus B. Saulium colit 78 f

Bellarmini Cardinalis testimonium de B. Saulii sanctitate; ejus cultum probat 79 c d

Bellido (Ignatius) presbyter interest translationi S. Ludovici Bertrandi 33 e

Belmostus (Antonius, aliis Octavius) B. Saulii in sede Aleriensi successor, postea S. R. E. Cardinalis 73 d 79 a

Bembus (Petrus), domui Urbinati et nonnullis Camaldulensibus amicus 9 e, 14 b

Benedictus XIV, qui ante Pontificatum suum causam promoverat, Saulium in Beatorum numerum retulit 80 e

† Benedictus, Matthæus, Joannes, Isaac et Christinus MM. monachi, dicti quinque Fratres 37 a e f, 41 e, 42 b c

Berckmans (Joannes) seabinus oppidi Lyrani, assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 57 e, 58 b

Beringerus ep. Basileensis, consecrat sacellum in Silva Nigra 7 a

Beringerus abbas S. Blasii 6 f

Bilius (Joannes Baptista) Ticinensis ep. cultum B. Saulio redditum impedire studet, obseratis ecclesiæ Cathedralis januis 79 b c

Binterim (Anton.) laudatur 47 d

† Bohuslaus M. cum Sobieboro. Vide † Sobieborus.

Boleslaus dux Poloniæ curat ibi ordinandos episcopatus 40 d, 41 c

Bolizlavo. Vide Boleslaus.

Bonhomius, episcopus Vercellensis, filium spiritualem se profitetur B. Saulii 64 b; Nuntius Apostolicus, et quidem primus, ad Rhenum 64 b; Ejus mors et ætas 64 e.

† Boreus M. cum Sobieboro. Vide † Sobieborus.

Borgia (Rodericus). Vide Alexander VI.

Branden (Henricus Bernardus van den) ædituus majoris ecclesiæ Lyranæ, assissit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 58 b

† Brendanus uterque amicus S. Cannico 54 d

Bretislaus. Vide Brzetislaus.

Briccius ep. Nannetensis interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

Brivio (Hippolyta de), B. Saulii neptis, ejus ope sanitati reddita 74 e f

† Bruno archiep. et Martyr in Prussia scripsisse videtur Vitam S. Adalberti ep. Prag. et Mart. 39 e

† Brunonis archiep. Colonien. Reliquiæ in ecclesia S. Pantaleonis 58 e f

Brzetislaus Bohemiæ dux corpora SS. Adalberti, Gaudentii et quinque Fratrum Gnesna Pragam affert 37 e f, 42 b c

C

† Cæsarii Vita a quo scripta aut correcta 53 d e

† Cainecus. Vide † Cannicus.

Canaparius (Joannes) monachus habetur auctor Vitæ S. Adalberti ep. Prag. et Mart. 39 e

† Cannici abbatis Aghaboënsis, Vita et Cultus 54, 55

Capello (Ambrosius) episcopus Antverpiensis Reliquias S. Gummari visitat 57 e, 58 b

Carli ex Barnabitarum familia orationem funebrem de B. Saulio habet inter ejus exequias 76 f

† Carolus Borromæus sacris virginibus asceterii S. Praxedis velum imponit 61 c; magni facit B. Saulium 62 d e; pretiosum ei dat reliquiarium 62 f; Mantuæ cum B. Saulio vacat sacræ solitudini, et ex ejus monitis ad perfectiora stimulatur 64 d; Frustra tentat mentem S. Pii V mutare de promovendo B. Saulio ad Sedem Aleriensem 65 a; ab eo consecratur B. Saulius 65 d

† Cassianus medio sæculo IV episcopus Augustodunensis 48 b

† Cassius socius S. Gereonis 20 e, 21 c; ejus caput 22 d

Castellanus. Vide Chastelain.

Cavedoni demonstrat Acta SS. Tarachi et Sociorum esse sincera 44 b

Centurionus (Joannes Baptista) Marianensis in Corsica episcopus 67 b, 69 f

Chastelain (Claudius) martyrologus emendatur 35 c f, 36 d

Christi nativitatis et mortis tempus 11 b c

† Christinus monachus M. cum Benedicto. Vide † Benedictus.

† Clara virgo invocatur pro sereno aëre obtinendo 25 a

† Clarus Tutelæ in Gallia cultus, distinguendus a S. Claro ep. Nannet. 24 d e

† Clarus episcopus Nannetensis. Ejus ætas, cultus, translationes, reliquiæ, miracula 23, 24, 25 a

Clementis VII pontificatus a B. Michaele prædicitur 15 d, 17 d

Clementis XIV de Gerdilio, ad cardinalatum promovendo, celebre effatum 59 c

Clemens abbas Skalensis vel Rupensis in Bohemia 42 c

Colganus anno uno deficit in chronologia 54 d

Colmannus Mac Feraidhe favet S. Cannico 54 d, 55 b

† Columba visitat S. Cannicum, 54 d. Ejus vita scripta a S. Cannico 54 c

† Comgallus, amicus S. Cannico 54 d

† Consortiæ V. reliquiæ transferuntur Cluniacum 2 a

† Constantinus imp. ubique templa exstruere dicitur 20 f

Contardi (Cæsar) Sagonensis episcopus B. Saulio viaticum ministrat 69 e

† Convoion fundator abbatiæ Rotonensis 46 e

Cosmographi Ravennatis ætas 19 e

Cotel (Theodorus) protonotarius apostolicus, canonicus et thesaurarius ecclesiæ Lyranæ, procurat capsam argenteam pro reliquiis S. Gummari 58 e

Cusani (Augustinus) cardinalis B. Saulii discipulus 64 b

† Czaslaus M. cum Sobieboro. Vide † Sobieborus.

D

Dalan, genus S. Cannici 54 b e

Delphinus (Petrus) generalis Camaldulensis laudatur, 11 d. Multa patitur incommoda a suis, donec munere suo spolietur 12 et seqq.

Demetrius centurio in passione S. Tarachi 45

Deotarius fabulosus S. Firmini frater 51 c

† Desiderius, episcopus Lingonensis, probabiliter anno 346 concilio Coloniensi consentire non potuit 48 b c

Diaz y Salazar (Raymundus) scriba publicus Valentinus recenset acta translationum S. Ludovici Bertrandi 22 d e f, 33, 34 a – e

Diocletianus vetat milites torqueri 45 f

Docus abbas in Hibernia idem ac S. Cadocus 54 a c

† Domninus M. colitur Candiaci et Magniloci 4 b

† Donatianus et Rogatianus MM. Nannetenses 23 c d e, 24 a

† Donatianus fuit septimus Rhemensis episcopus 48 c

Dyscolius inter episcopus Rhemenses non est annumerandus 48 c

E

Effredus dominus Prulliaci et Rupepozeæ, fundator abbatiæ Prulliacensis 36 b

Eleonora Elisabetha, vide Urbini ducissæ.

Eleonora Hippolyta, vide Urbini ducissæ.

† Ethelburga abbatissa monasterii Berkingensis 56 a

† Eugendus abbas die XI Octobris cultus 34 f

Evenus abbas S. Melanii Redonensis 36 d

† Evergisilus, episc. Coloniensis 21 d

† Eupelius, episc. Comensis, non fuit Ultrajectinus natione 51 a

Euphrases seu Euphrasius non est dicendus diversus ab Euphrata Coloniensi 22 d, 47 d

Euphratas Arianismi non videtur suspectus habendus 47 et seqq.

† Eustasius abbas Luxoviensis memoratus X et XI Octobris 34 f, 35 a

Eynde (Joannes Josephus van den) decanus capituli collegiatæ ecclesiæ Lyranæ recognoscit statum Reliquiarium S. Gummari 57 d, 58 b

F

Faya (Joannes de) archiep. Turonensis elevat corpus S. Melanii ep. Redon. Prulliaci 36 b

† Felix Claramontanam occupavit cathedram inter annum 656 et 664 5. Tradit S. Præjecto regimen Candidinensis monasterii 5 f. Presbyterum ordinavit S. Præjectum; quem tamen archidiaconum non adhibuit, sed Giroaldum 6. Sepultus fuit in suburbana S. Stephani seu S. Eutropii ecclesia 1 e. Ejus reliquiæ Cluniaci, sæculo XII huc translatæ, et ejus memoria Candiaci in honore fuerunt 1 et seqq.

Feraidhe, princeps Ossoriensis, 54 d, 55 b

Fernandez de Cordoba (Ludovicus Joachim) dux de Medinaceli transferendum curat corpus S. Francisci Borgiæ 30 f, 31

Fernandez de Cordoba (Ludovicus Thomas) dux de Medinaceli 32 a

† Ferreoli, episc. Usetiensis, stemma 52 c

Ferreolus ducit Papianillam 52 c. Fratres 52 c

Ferreolus (Tonantius) filiam Aviti ducit 52 c

Ferreolus pater S. Firmini 51, 52

Ferrer (Gaspar) interest translationi S. Ludovici Bertrandi 34 d

† Finnianus Cluain-Erardensis, magister S. Cannici 54 c

† Fintanus Cluain-Erardensis, amicus S. Cannico 54 d, 55 c

Firmini episc. Usetiensis ortus, Vita authentica, gesta, reliquiæ, etc. 51, 52, 53

Firmini episc. in Gallia laudes 53 d

Florentius socius S. Gereonis 20 e, 21 c

Floretta Florentina 17 d

Fontana (Franciscus Ludovicus) Barnabitarum Congregationi adscriptus, postea S. R. E. Cardinalis, laudavit Card. Gerdilium in Arcadum consessu 59 c d

Fortunius historiographus Camaldulensis, eloquens sed minus accuratus 7 e f

† Franciscus Borgia. Corpus ejus transfertur in ecclesiam S. Antonii a Prato Matriti 30 f, 31, 32 a

Franciscus Salesius B. Saulium pro concione laudat 79 d

Fraters (Jacobus) scabinus oppidi Lyrani, assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 57 e, 58 b

† Fratres quinque carnales S. Adalberti MM. Vide † Sobieborus.

† Fratres quinque spirituales S. Adalberti MM. Vide † Benedictus.

Frayle (Faustinus) nomine Congregationis SS. Sacramenti Matriti accipit corpus S. Francisci Borgiæ 31 e f

Fulco comes Andegavensis interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

G

Gabutius Vitam scripsit B. Saulii, Actis nostris insertam, in qua tamen plurima desiderantur 59 e f

Gallerannus I, Mellentinus comes 43

Gallerannus II, comes Mellentinus, pius in S. Nigasium, captus 43 c d

Galve (Salvator) prior FF. Prædicatorum Valentiæ recipit corpus S. Ludovici Bertrandi 34 a

Gamardus fabulosus S. Firmini frater 51 c

† Gaudentius archiep. Gnesnensis, S. Adalberti frater. Ejus cultus, memoria apud Martyrologos, gesta, translatio corporis 36 f, 37 et seqq.

Gaufridus I, episc. Carnotensis 43 b

Gaufridus II, episc. Carnotensis, consecrat ecclesiam Mellentinam 43 b

Gaufridus Fulconis comitis Andegavensis filius interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

Gazapo (Anicetus) nomine ducis de Medinaceli interest translationi S. Francisci Borgiæ 30 f, 31

Gazapo (Joannes Emmanuel) advocatus etc. Matriti 32 a

† Genardus abbas Flaviacensis Fontanellæ cultus; ejus reliquiæ ibid. et Flaviaci 35 d e f

† Genardus apud Pictavos cultus XI Octobris 35 a b c d

† Genesii Vita erroribus non vacat 5 a b. Episcopus Claromontanus fuit usque ad annum 656, vel 660 5 b

† Gennardus. Vide † Genardus.

Georgi (Thomas) Canonicus Aleriensis 72 e

Georgius (Hieronymus) Camaldulensis 14 b

Gerardus ep. Engolismensis legatus apostolicus transfert corpora SS. Albini et Clari Andegavis 24 b c

Gerdil (Hyacinthus Sigismundus) ex Barnabitarum familia, Vitam scripsit B. Saulii, ex qua plurima huic Auctario inserta 58 f, 59 a b c d e; Cardinalis creatus a Clem. XIV 59 c. Celebri encomio in Arcadum Roman. Academia laudatus a P. Francisc. Lud. Fontana 59. b. Gerdilii opera 59 b. Emendatur quoad ætatem et diem quibus ad Ordines Sacros promotus B. Saulius est 60 e f, 61 a; item castigatur in quibusdam assertis ad Humiliatos spectantibus 63 a b

† Geremari abbatia Flaviacensis (vulgo S. Germer de Flay) in Gallia 35 d e

Gervasius archiep. Remensis mittit reliquias S. Melanii ep. Redon. ad Evenum abbatem 36 d

Giselbertus, abbas Silvæ Nigræ, non videtur ecclesiasticum cultum umquam habuisse 6 f et seq. Exstruit nonnulla ædificia 7 a

Glanvilla (Gilbertus de) episcopus Roffensis 27 a b

Goda fabulosa S. Firmini soror 51 d

Goyvaerts (Christianus Josephus) adjunctus mayero Lyrano, assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 58 a b

† Grati reliquiæ Cabillone Aquas transferuntur 2 a

† Gratiani M. reliquiarum translatio 43 e

Grazioli (Petrus) Vitam B. Alexandri Saulii scripsit 58 f

† Gregorii papæ reliquiæ transferuntur Cluniacum 2 a

† Gregorii papæ IX ædes sacra Camalduli 9 b

Gregorius XIII Jubilæum Romæ indicit 68 f. Adest supplicationi solemni, sub qua ex improviso B. Saulium verba facere jubet 69 a; de transferendo B. Saulio cogitat ad aliam Sedem 69 b; optat B. Saulium in Coadjutorem dare Aëp. Januensi 71 d e; moritur 72 a — facultatem concedit B. Saulio condendi testamentum 76 b c

Gregorius XIV (Nicolaus Sfondrati) B. Saulium ab Aleriensi ad Ticinensem transfert Sedem 73 c d

Gritti (Amicus) canonicus Mediolanensis molestam B. Alexandro suscitat litem de ecclesia S. Barnabæ; sed causa cadit 64 a

Grota (Bartholomæus) capellanus Pauli III 15 d, 17 f

Guido ep. Cenomanensis interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

Guido Marchio septem cœnobia ædificat 14 e, 17 b

Guidonis liber geographicus 19 e

Guidobaldus I et II. Vide Urbini duces.

† Gummari Reliquiæ profanationi impiorum subducuntur 57 d e f, et solemniter in ejus ecclesiam reponuntur 58 d

Gundulphus ep. Roffensis monachos in suam ecclesiam inducit, et corpus S. Paulini cum B. Lanfranco elevat 25 f, 27 a

Guntharius archiep. Coloniensis 20 a

Gyroindus ep. Catalogo Claromontano male insertus 4 f

H

Hamelinus ep. Redonensis interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

Hegemonius successor Cassiani Augustodunensis medio sæculo IV 48 b

Helena dicitur ubique templa exstruere, adeoque S. Gereonis 20 f, 21 d e

Helinandus abbas Ostroviensis in Bohemia 42 c

Henricus I Angliæ rex feriam seu nundinas concedit monachis Roffensibus 25 f

Henricus II Angliæ rex confirmat donationes ecclesiæ S. Andreæ Roffensis 25 f, 26 a

Hermannus, archiep. Colon. 19 d

Hervæus II abbas S. Melanii Redonensis 36 d

Heru prima fæmina sanctimonialis in Nordhumbria 29 e

Hildebertus archiep. Turonensis interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

Hilduinus archiep. Coloniensis 20 a

Hippolytus archiepiscopus Gnesnensis 42 a

Hoevel (Van den) Joannes, peregrinatur in palæstina 21, 22

† Honorius archiep. Cantuariensis a S. Paulino archiep. Eborac. consecratus Lincolniæ 25 f

† Hugo Cluniacensis abbas veneratur S. Marcelli reliquias 2 c

Hugo comes Mellentinus 43 c

I

Industria mater S. Firmini 51, 52

† Innocentium duorum translatio 3 d

Innocentius conversus Camaldulensis 14 b

Joannes episcopus Wratislaviensis 41 a

Joannes, dux Cliviensis 19 d

† Joannes præpositus Bridlingtoniensis; ejus scripta 29 b c d

† Joannes monachus M. cum Benedicto. Vide † Benedictus.

† Isaac monachus M. cum Benedicto. Vide † Benedictus.

† Julianæ corpus combustum Monstrolii an. 1793 56 a

† Juliani ecclesia aut abbatia, constructa a S. Firmino Usetiensi 53 b c

Jupiter invictus colitur Mopsuestiæ 47 a

Justianianus episcopus Rauracorum in Helvetis medio sæculo IV 48 b

Justinianus Bergomas, Camaldulensis 14 b, 16 d, 18 c

Justiniani (Decii) Aleriensis episc. testimonium de B. Saulii sanctitate 79 a

Justinianus (Thomas seu Paulus) laudatur 11 e; turbas, inter Camaldulenses adversus generalem ortas, promovet 11 et seqq. Instituit ipse congregationem de Monte Coronæ 14 c

K

† Kenny. Vide † Cannicus.

Kinder (Gulielm. Josephus de), ædituus majoris ecclesiæ Lyranæ, assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 58 b

Kinder (Joannes de) ecclesiæ Lyranæ æditus procurat capsam argenteam pro Reliquiis S. Gummari 58 e

† Kiranus senior patronus Ossoriensis 55 e

Kolonitzius Viennensis in Austria, Aëp. et Cardinalis S. R. E. instat pro Beatificatione Servi Dei Alexandri Saulii 80 e

L

Laidac pater S. Cannici 54 b e

† Lambertus, episc. Leodiensis 22 f

Landinus (Balthasar), cujus opera multum utebatur B. Saulius in distribuendis eleëmosynis 74 c d

Landrianus (Fabricius) Ticinensis episc. cultum B. Saulii probat 79 d

† Lanfrancus archiep. Cantuar. elevat et exornat reliquias S. Paulini archiep. Eborac. 27 a b

Lanigan, historicus Hibernus 54 a

Leo X ante pontificatum immiscetur rebus Camaldulensibus 12 f, 13 a e; item post adeptum pontificatum 12 e; approbat Coronam Dominicam 10 a

Leo archiepiscopus Ravennas 39 a

Leo abbas SS. Bonifacii et Alexii Romæ 38 c, 39 e

† Leodegarii, ep. Augustodunensis, recentior Vita emendatur 5 e f

Leon (Vincentius) interest translationi S. Ludovici Bertrandi 34 b

† Leonardi Camaldulensis reliquiæ 9 b

Linden (Josephus Van der) adjunctus mayero Lyrano, assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 48 a b

Lipomannus (Aloysius), episc. Veronensis, visitat thesaurum ecclesiæ S. Stephani Veronensis 50 e

Lobineau (Alexius) Ord. S. Ben. scriptor refutatur 23 d e, 24 c d

Longhi (Franciscus), viso B. Saulio, sanatur 75 d

Lopez (Raymundus) interest translationi S. Ludovici Bertrandi 33 e

Ludovici VII regis Francorum diploma pro ecclesia Usetiensi 53 c

Ludovicus Provinciæ rex, dictus Cœcus, dat diploma in favorem ecclesiæ Usetiensis 53 b

† Ludovicus Bertrandus; corporis ejus translationes 32 d e f, 33, 34 a e

M

Magistri (quatuor), scriptores Annalium Hibernorum, anno deficiunt in chronologia 54 d

Malatasca nomen dæmonis 16 a

† Mallusius socius S. Gereonis 21 c

† Marcellinus papa 21 c

† Marcelli papæ reliquiæ Arvernis transferuntur Cluniacum 2 c

Marcellus (Christophorus), archiep. Corcyrensis, visitat Camaldulum 9 et seqq.

† Mariæ, Deiparæ, egregius cultor est Aymericus I, Claromontanus ep. 3 c

Maria fabulosa S. Firmini soror 51 d

† Marianus eremita in diœcesibus Bituricensi et Lemovicensi cultus 42 d e f, 43 a

Marques (Vincentius) Valentinus domi suæ custodit corpus S. Ludovici Bertrandi 32 e, 33 b

Matefelone (Juhellus seu Julius) archiep. Turonensis elevat corpus S. Melanii ep. Redonensis Prulliaci 36 b c

† Matthæus monachus M. cum Benedicto. Vide † Benedictus.

† Mauritius M. 21 c

Maximianus missus a Diocletiano in Gallias 21 a

Maximilianus Franciscus, Coloniensis archiepiscopus 22 d

Maximus præses Ciliciæ, torqueri jubet SS. Tarachum et socios 45 b

Mazzenta Vitam B. Saulii scripsit 58 f

Mediceus (Julianus) card. 17 d

Mediceus (Julius). Vide Clemens VII.

Medicei (Laurentii, seu Magnifici) ætas 8 e. Eidem pincernæ officium obiens, famulatur B. Michael 14 e, 17 b

† Melanius episcopus Redonensis. Ejus cultus, translationes, reliquiæ 35 f, 36 a b c d

Melda mater S. Cannici 54 b e

Mellentinorum (de Meulant) comitum chronologia 43

Melodunenses (de Melun) comites 43 a b

† Michaelis archangeli, cultus illustrior apud Camaldulenses 9 c

† Michaelis archangeli præsentia in morte 53 a

† Michaelis eremitæ Camaldulensis, cultus, ætas, biographi, vita sancta, institutio Coronæ Dominicæ, gesta cum Quirino et Justiniano 7 et seqq.

† Micheas propheta dicitur nudis pedibus ivisse, 15 f, 17 f

Miroslaus abbas Brevnoviensis in Bohemia 42 c

† Mommolenus ep. præpeditis linguis medetur 25 a

Monti (Joannes Baptista) B. Saulii precibus a febre sanatus 68 e

Mucanzio (Bartholomæus) a B. Saulio conversus 72 e

N

† Namacius ep. Claromontanus 1 c

Nectarius Cp. episc. non videtur frui cultu legitimo 48 f, 49. Pius in S. Paulum, ep. et M., in Olympiadem, in S. Anastasiam, in S. Theodorum M. 49. Commercium epistolare habet cum utroque S. Gregorio 50 a

Neuf (Jacobus Josephus de) canonicus Lyranus assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 57 e, 58 b

Newbold (Guilielmus de) præpositus Bridlingtoniensis 29 c

† Nigasii ecclesia Mellentina 43 b c. Reliquiæ 43 d f

Noguera (Vincentius Joachim) nomine regis Hispaniæ interest translationi S. Ludovici Bertrandi 33 f, 34 a

O

Odescalcus (Ven. Petrus Georgius) Alexandrinus, dein Viglevanensis episcopus præclare sentit de B. Saulii virtutibus 78 f

Olibrius imperator, maritus Placidiæ 50 f

† Olympias ordinatur a Nectario diaconissa 49 e

Ormanetus (Nicolaus) S. Caroli in Urbe procurator 64 a, 65 a

Ossat cardinalis. Ejus litteræ de tentata ab Algeriensibus piratis in Corsicam incursione 71 f

Otto III imperator colit S. Adalbertum, et fratrem ejus S. Gaudentium Gnesnensi ecclesiæ in archiepiscopalem erectæ præficit 39 a, 40 c d e f, 41 a b c d

P

Pacca (Bartholomæus) cardinalis lapsus videtur circa Bonhomii, episcopi Vercellensis, ætatem 64 e.

Pallavicinus (Cyprianus) archiep. Januensis, cui in coadjutorem dare B. Saulium optat Gregorius XIII 71 d e

Papianilla uxor Ferreoli 52 c

Parthenius Arelatensis 53 d e

† Paulinus archiep. Eboracensis et ep. Roffensis in Anglia. Ejus cultus antiquus et hodiernus 25 e f, 26 a. Extruxisse fertur ecclesias Lincolniæ 25 e f; Eboraci 26 b; Glastoniæ 26 c d e f; in Godmundham 27 d; in Southwell 27 d; in Almonbury 27 f. Ejus epitaphium 27 a

Pauli III pontificatus prædicitur a B. Michaele 15 d, 17 d

† Paulus ep. Cp. et M. transfertur solemniter 49 d

† Peregrinus Camaldulensis non instituit Coronam Dominicam 9 f

† Peregrini Camaldulensis reliquiarum infelix sors 7 c

† Petrus Gonzalez Telmus Ord. Præd. patronus navigantium 34 e f

† Petrus Mauritius seu Venerabilis, abbas Cluniacensis 2 f. Ejus gesta cum Aymerico, ep. Claromont. 2 et seqq.

† Philippus Nerius B. Saulio addictissimus 68 b, 69 a f; Barnabitis favet 69 c d

Piantanida (Martha) matrona, ad sanctiorem vitam a B. Saulio conversa, asceterium S. Praxedis instituit Mediolani 61 b c

† Pientiæ reliquiarum translatio 43 e

† Piniti memoria in Martyrologiis 18 d

Pinus, familia Florentina vel Senensis, ortu B. Michaelis honestata 8 b

Pitra (J. B.), O. S. B. et S. Leodegarii biographus emendatur 5 e f

† Pius V B. Alexandrum Saulium promovet ad sedem Aleriensem in Corsica 64 f; ejus mors 68 b

† Placidiæ V. Veronensis reliquiæ visitantur 50 e

Placidia filia Valentiniani imperatoris 50 e f

Poppo episcopus Cracoviensis 41 a

† Præjectus ep. Clarom. ordinatur presbyter ut ei tradatur regimen spirituale monasterii virorum Candidinensis 6 a. Colitur Cantobenni 6 d. Ejus vitæ chronotaxis 5

† Praxedis asceterii origo, Mediolani 61 b c

† Principini translatio 3 d

† Procopius abbas Sazaviensis in Bohemia 42 c

Proculus ep. Claromontanus 5 b

Pucius (Antonius) canonicus Florentinus 12 f

Puigdevall (Joseph Salvator) presbyter, curatus ecclesiæ S. Philippi Nerii Matriti, interest translationi S. Francisci Borgiæ 30 b et seqq.

† Pulcherius Laithmorensis, amicus S. Cannico 54 d

Q

Quintasius episcopus Calaritanus 18 e f † Quintianus ep. Claromontanus 1 c

† Quirini reliquiarum translatio 43 e

Quirinus (Vincentius seu Petrus) laudatur 11 e. Multarum turbarum adversus Petrum Delphinum, Camaldulensium generalem, promotor est 11 et seqq.

R

† Radim, Radzim vel Radzinus. Vide † Gaudentius.

Ragazzoni (Hieronymus) Bergomensis episc. in B. Saulii Consecratione S. Carolo Assistens 65 d

Raimondi (Scipio) ex familia Prædicatorum, Theologalis Alerien. 72 b

Raimundus episc. Usetiensis obtinet diploma a Ludovico VII 53 c

Rampinus (Christophorus) Angliarensis abbas 12 e

Reggianini (Ludovicus), episc. Mutinensis, pius in S. Tarachum 44 a

† Reginbertus colitur et transfertur in Silva Nigra 6 f

Reinbertus episcopus Salsæ Colbergensis 40 f

† Remigii episc. Remensis ordinatio, dum esset juvenis valde 52 f

Reus (Carolus Dominicus) canonicus Lyranus, assistit recognitioni Reliquiarum S. Gummari 57 d, 58 b

Robertus de Bello-Monte, comes Mellentinus 43 c

Roboreus (Franciscus Maria). Vide Urbini duces.

Roca y Pertusa (Antonius) vicarius capitularis Valentiæ in Hispania recognoscit et transfert corpus S. Ludovici Bertrandi 32 e f, 33, 34 a b

Roca y Pertusa (Salvator) marchio de Malfesit interest translationi S. Ludovici Bertrandi 34 b

† Rogatianus M. Vide † Donatianus.

Rogerius de Bello-Monte 43 c

Romoldus, ep. Constantiensis 7 a

Roquelaure (Joannes Armandus de) archiepiscopus Mechliniensis recognoscit et approbat Reliquias S. Gummari 57 d e f, 58 a b c d

Roricii, episc. Usetiensis, stemma 52 c

Rossi seu Rubeus (Hippolytus) Ticinensis episcopus et cardinalis impense Barnabitis favet 61 e; promovet Institutum Doctrinæ Christianæ 61 e. In B. Saulii Consecratione S. Carolo Assistens 65 d

Rotula (Ambrosius) ex Barnabitarum familia, B. Saulio a confessionibus, ejusque comes individuus 70 a

Roverus seu Rubeus (Hercules) comes, in cujus ædibus defunctus B. Saulius est 75 e f, 76 c d

S

Salavert (Antonius) marchio de Benemegis interest translationi S. Ludovici Bertrandi 34 b

Sancha (Marianus Garcia) juris doctor ac scriba publicus Matritensis recenset acta translationis S. Francisci Borgiæ 32 a

Sancha (Justus de) scriba publicus Matritensis interest translationi S. Francisci Borgiæ 31 d e f

Sanclementii opus de emendatione æræ vulgaris laudatur 11 b c

† Sanctinus Meldensis et Verodunensis diversi sunt 47 b c. Cultus, sepultura, etc. 47 b c, 48 d

Sapientibus (Antonius a) conventualium magister gen. doctoris insignia tradit B. Saulio 62 b c

Sarriz de Baranda (Petrus) nomine archiepiscopi Toletani electi interest translationi S. Francisci Borgiæ 30 f, 31

† Saturnina M. apud Atrebatum culta 19 f

Sauli (Dominicus) marchio, B. Alexandri parens 62 e, 65 d; moritur 65 e

Sauli (Marcus Antonius) archiep. Januensis et S. R. E. Cardinalis 69 c

† Sebastianus, patronus Candiaci et Magniloci 2 e

Serbelloni Cardinalis, Barnabitarum protector; ejus litteræ de mente S. Pii V, in promovendo B. Saulio ad Sedem Aleriensem 65 a b c

Serrano (Emmanuel) interest translationi S. Ludovici Bertrandi 33 e

† Servatius, episc. Tungrensis 22 f

† Severi reliquiæ Rotomagis 43 f

Severus episcopus Pragensis cum duce Brzetislao corpora SS. Adalberti, Gaudentii et quinque Fratrum Gnesna Pragam transfert 37 f, 42 b c

Sfondrati (Joannes Baptista) Ticinensis ep. cultum B. Saulii tuetur 79 e

Sfondrati (Nicolaus) postea Gregorius XIV, quem ad pietatem informavit B. Saulius 64 b

Sigelindis regina 20 b

Sigismundis rex 20 b

Sigler (Polycarpus) interest translationi S. Francisci Borgiæ 31 f

† Similianus episcopus Nannetensis 23 c d

† Simplicius episcopus Augustodunensis 48 b

Sisinnius, episc. Cp. non videtur cultu legitimo frui 50 e

Sixtus V B. Saulio concedit, ut capitulum numero et redditibus augeat 72 a b

† Sobieborus, Spitimirus, Bohuslaus, Boreus et Czaslaus MM. fratres SS. Adalberti et Gaudentii 37 c d

† Spitimirus M. cum Sobieboro. Vide † Sobieborus.

Stalpaert (Carolus Ludovicus) J. U. L. capituli et oppidi Lyrani secretarius, assistit recognitioni Reliquarum S. Gummari 57 e f, 58 a b

† Stephani, regis Hungarorum, insignia 22 c

Stephanus Venetus, Camaldulensis 15 b, 17 d

Suyskens (Constantinus) S. J. hagiographus scripsit de S. Ludovico Bertrando 32 b

† Syri, Ticinensis civitatis Patroni, officium a B. Saulio reformatum 74 d

T

† Tarachi cranium et cultus Mutinæ 43 e, 44 a. Acta sincera demonstrantur 44, 45

Tarvisio (Martha a) congregationis Barnabitarum præpositus generalis 60 c

Thebei milites 21 c

† Theodoritus M. cultus Usetiæ 51 b

† Theodorus Stratelatus M. oratione quadam laudatur 49 f

Theodosius II in duas provincias divisit Ciliciam 44 b

Thietdagus episcopus Pragensis 41 d

Tonantius, filius Tonantii Ferreoli 52 c

Torelli (Ludovica) Angelicarum Mediolani fundatrix 64 c

Trevisianus (Joannes) Venetiarum patriarcha a B. Saulio monitus 72 f

V

Valentinianus imperator 50 e

† Valentini, presb. et mart. reliquiæ Claromontio transferuntur Cluniacum 1 f

Valeriis (Samuel de) Camaldulensis laudatur 7 e. Minister B. Michaelis 15 et seqq.

Ventura Pini, pater B. Michaelis 8 b

Vertommen (Gaspar Gummarus Franciscus) mayerus Lyranus assistit recognitioni Reliquarium S. Gummari 58 a b

Vicecomes (Visconti) cardinalis B. Saulii discipulus 64 b

† Victoris reliquiæ Xanto Coloniam feruntur propter Normannos 20 a. Passio 20 e, 21 c

Villar (Emmanuel Maria) interest translationi S. Francisci Borgiæ 31 f

† Vinardus an idem ac Genardus 31 a b c

Ulgerius ep. Andegavensis interest translationi SS. Albini et Clari 24 c

Ungerus episcopus Posnaniensis 40 f, 41 a

Urbano II indulgentiæ falso adscriptæ 51 b

Urbini duces, Guidobaldus I, 13 b, 18 b. Franciscus Maria Roboreus 16 d, 18 b. Guidobaldus II 18 b

Urbini ducissæ, Eleonora Elisabetha 9 f, 13 b c d, 18 b. Eleonora Hippolyta Gonzaga 18 b

Ursio, comes Melodunensis 43 b

Usuardi auctaria Cluniacense, Candiacense et Magnolocense illustrantur 2

Uto seu Utto, abbas Silvæ Nigræ, transfert decessorum corpora 6 f

Wernerus, abbas S. Blasii 6 f

Wittardus, abbas S. Juliani Usetiensis 53 c

Z

Zabda, episc. Hierosolymitanus 21

INDEX TOPOGRAPHICUS.

A

Aghaboense monasterium et episcopium 54 c d, 55 b d e

† Albani ecclesia in Almonbury creditur a S. Paulino extructa 27 f

† Albini ecclesia Andegavi. Corpus S. Clari ep. Nannet. 23 b c, 24 b c

Alby. Vide Auldby.

Aleria civitas Corsica perantiqua; olim florens, a sæculis jam vix non penitus destructa. Sedes episcopalis 65 f, 66 a b c. Ejus capitulum auctum redditibus et canonicorum numero, Sixto V probante 72 a b. Oratorium ædificat B. Saulius 72 c d

† Alexii monasterium. Vide † Bonifacii et Alexii monasterium.

Algarola in Balania vicus, ubi aliquot annis Cathedram fixit B. Saulius 68 d

Almonbury, Almondbury (pro Albanbury) vicus Angliæ 27 f

In Americam inferendi Camaldulenses consilium initur 14 b

Anazarbus. Dicta fuit Metropolis sæc. III 44. Ejus æra 44 f. Nummi 44

† Andreæ ecclesia Roffæ in Anglia. Reliquiæ S. Paulini ep. 26 a, 27 a b

† Antonii a Prato ecclesia Matriti, olim Capuccinorum. In eam transferuntur reliquiæ S. Francisci Borgiæ 30 f, 31

Aragoniæ Corona 34 f

Argagliola. Vide Algarola.

Asciburgium (Asburg) in diœcesi Coloniensi 19 e

Asinarius Mons. Vide Senarius.

Auldby (i. e. vetus habitaculum) vicus Angliæ 27 c

Aurei Martyres, ecclesia Coloniæ 21

Aurelianum; reliquiæ S. Nigasii 43 e

B

Balaniæ regionis in Corsica descriptio 68 c d

Balnei regii incolæ (Bagnorea) fabricant Coronas Dominicas 10 d

Bastia, Corsicæ caput, ubi B. Saulius in principio episcopatus sui sedem habuit 67 a b

Belgica provincia in duas divisa non erat medio sæculo IV 47 f

Berkingum monasterium in Anglia fundatum videtur circa annum 662 56 a. Duplex fuit mulierum et virorum 56 a b

Bertuna. Vide Birten.

Berwick-in-Elmett locus Angliæ 28 a

Biertana, Biorzuna, etc. Vide Birten.

Birten, Beortuna, Bertuna etc. prope Xantum 19 c, 20 d

† Blasii, seu Silvæ Nigræ monasterium 6 f. Abbates Beringerus, Wernerus, Gislebertus, Gerbertus 6 f

† Bonifacii et Alexii monasterium Romæ. Degunt ibi SS. Adalbertus et Gaudentius 38 c, 39 d

Bonna, dicta Verona 20 c

Brevnoviense monasterium in Bohemia a S. Adalberto fundatum 39 e

Bridlington oppidum Angliæ. Prioratus canonicorum regularium 29 b

Britannia pro insulis adjacentibus 54 c, 55 a

Bürgel. Vide Rongum.

Buruncum. Vide Rongum.

C

Calotium, Astensis provinciæ oppidum munitum, Rubeorum (Roveri) feudum 75 e. Ibidem defunctus est B. Saulius 76 a b c d e; et cultus 79 a b

Camaldulum, monasterium in Etruria celeberrimum 7 et seqq. Ejus delineatio 18 d

Cambodunum. Vide Campodonum.

Campodonum, Campodunum an idem ac Cambodunum 27 e f, 28 a

Candiacum prioratus, Magnilocensis colonia, in diœcesi Lugdunensi 2 et 4

Candidinense monasterium non idem est ac Cantobennense 6 b

Candracum, loco Candiaci 4 a

Cantobennensis in Alvernia monasterii brevis historia 6 d

Cariniacum, Italiæ urbs; Carthusianorum monasterium 65 c. Collegiatam ecclesiam a Sauliis seu a Cariniaco dictam, Januæ, Barnabitis tradi cupit B. Saulius; ast incassum 63 f

Caroli Spellensis lacus prope Camaldulum 16 b

Castra Trajana prope Xanten 19 c

Castra Vetera. Vide Vetera.

Castra Ulpia prope Xanten 19 c

Cataracta vicus (saxonice Getriht vel Getereht tune, hodie Catterick) in Anglia 27 e

Cataractonium. Vide Cataracta.

Caudiacum. Vide Candiacum.

Caudenbergensis abbatia, Bruxellis, ad quam Operis Bollandiani scriptores Antverpia se contulerunt an. 1778 59 e

Cervione oppidum, Aleriensis diœceseos, in quo, ædificatis Cathedrali et episcopio, sedem fixit B. Saulius 70 c

Chilehuinne. Vide Killkennia.

Cilicia in duas provincias divisa a Theodosio II 44 b. Habet duas metropoles 44 e f. Præsides 45 b

Claromontii ecclesia S. Stephani, nunc dicta S. Eutropii suburbicarii, constructa ab uxore S. Namacii 1 e

Cluniacum. Ruinæ. 1 f. Huc transferuntur sæculo XII reliquiæ SS. Valentini pr. et Felicis ep. 2 et seqq. Ejus Martyrologium 2. Colit B. Gregorium papam, S. Consortiam V., S. Marcellum papam 2 a b

Colbergensis diœcesis facta suffraganea ecclesiæ Gnesnensis 40 f, 41 a

Coloniæ Agrippinæ non videtur celebratum Concilium anno 345 47 et seqq. Palæstra S. Gereonis 19 a. Templum ibidem 19 a, 21 b d e

Condatum. Reliquiæ S. Nigasii 45 e

† Cosmæ et Damiani sacellum in ecclesia S. Viti Pragæ. Cultus et reliquiæ S. Gaudentii 37 b, 42 d

Cracoviensis diœcesis facta suffraganea ecclesiæ Gnesnensis 40 f, 41 a

Curia, Aleriensis diœceseos oppidum, ubi primum moratus est B. Saulius ep. 66 c; eo rediit 70 b

D

Dane. Vide Don.

Derventio (vulgo Derwent) fluvius, item oppidum Romanorum in Anglia 27 c

Dewsborough. Vide Duisburgum.

† Dominici ecclesia et cœnobium FF. Prædicatorum Valentiæ in Hispania. Corpus S. Ludovici Bertrandi 32 c; inde transfertur 32 e; eodem refertur 32 f, 33, 34 a b; iterum aufertur 34 b c

Donck, olim prioratus, nunc parœcia in diœcesi Leodiensi cultu B. M. V. celeber 22 e

Don sive Dane amnis Angliæ. An ab eo nomen Campo Dono 28 a

Donafelda (aliis Doncaster, aliis Tanfield) in Anglia 27 f, 28 a

Doncaster, locus Angliæ 28 a

Doroventio. Vide Derventio.

Duisburgum (vulgo Dewsborough) locus Angliæ. Baptizat ibi S. Paulinus 26 c

Dunwich civitas olim episcopalis in Anglia 28 a

Dungo. Vide Donck.

E

Eboracum civitas Angliæ 26 b

Echinadas (apud) insulas pugna navalis 68 a

Elmete silva in Anglia 28 a

Englishtown. Vide Killkennia.

Entraigues (i. e. inter aquas) silva in diœcesi Bituricensi 42 f

Evahonum oppidum diœceseos Lemovicensis. Cultus et reliquiæ S. Mariani eremitæ 42 d e f

Eyri, fluvius Hiberniæ 55 e

F

Felixton. Vide Flixton.

Felixtow vicus Angliæ 28 b

† Firmini abbatia in agro Usetiensi 53 c

† Firmini castrum et vicus prope Usetiam 53 c d

Fiscannium. Reliquiæ S. Nigasii 44 e

Flaviacensis S. Geremari abbatia in Gallia. Reliquiæ S. Genardi abbatis 35 d e

Flixton locus Angliæ 28 b

Fons-Bonus, monasterium Camaldulo adjectum, 12 et seqq.

Fontanella abbatia Galliæ. Cultus et reliquiæ S. Genardi abbatis Flaviacensis 35 d e

Francorum oppidum seu Xanten 20 b

Fürstenberg prope Xanten 19 b

G

† Genardi vicus agri Pictaviensis in Gallia 35 a b c d

† Georgii ecclesia in arce Pragensi. Reliquiæ quinque fratrum S. Adalberti 37 d

Germania in duas provincias divisa non erat medio sæculo IV 46 f

Getereht. Vide Cataracta.

Getriht. Vide Cataracta.

Glastoniense monasterium in Anglia. Ecclesiam ibi instaurat S. Paulinus 26 c d e f

Gnesna Poloniæ civitas sede archiepiscopali ornata ab Ottone III 38 f, 39 a b f, 40 c d e f, 41 a b c d; vastata a Bohemis 41 f, 42 a b

Godmundingaham (alias Godmundham, Godmanham, Goodmanham) locus Angliæ. Ecclesiam ibi erexisse fertur S. Paulinus 27 d

H

Hartlepool oppidum Angliæ 29 e

Hasbania 22 f

Hertylpole. Vide Hartlepool.

Heruteu monasterium in Anglia 29 e

I

Iciodorum, vicus in Alvernia 5 d

Idle amnis Angliæ 27 c

Idleton vicus Angliæ 27 c

Irishtown. Vide Killkennia.

K

Kiennacta, regio in Hibernia 54 b e

Killkennia. Cultus S. Cannici 55 d

L

Limingense monasterium in Anglia 27 b

Lincolnia civitas Angliæ 25 e f

† Ludovici Bertrandi sacellum Valentiæ in Hispania 32 c d, 33 d

Lyræ in Brabantia Reliquiæ S. Gummari conservantur 57 d

M

Magnuslocus, monasterium in Alvernia 2 d, 4 a d

† Mariæ ecclesia in Southwell creditur a S. Paulino extructa 27 d e

† Melanii abbatia apud Redones in Gallia 35 f, 36 a. Reliquiæ S. Melanii 36 d

Meldenses ecclesiæ vastantur 48 d

Metulum seu Mella (vulgo Melle) oppidum diœcesis Pictaviensis in Gallia 35 a c

Modoetia (Monza) Longobardiæ oppidum ubi regibus imponebatur Corona ferrea 63 e

Mogiona, Modiona, Mojona, villa territorii liberi Camaldulensis 16 b, 18 b

Monstrolii abbatia S. Salvii. Porticus deturpata 56

Monza. Vide Modoetia.

Mopsuestiæ. Cultus Jovis invicti 47 a

Mutina. Cranium S. Tarachi 43 f

N

Narbona, patria S. Firmini 51 c, 52 e

Nannetes civitas Galliæ. Reliquiæ S. Clari ep. 23 b c, 24 e f

Neori, Nore. Vide Eyri.

Nigræ Silvæ monasterium. Vide † Blasii.

Nitecchia, Nitachowa, Nitagowe, Nithega etc., pagi Germaniæ 51 a

Nobiliacum (vulgo Nouaille) abbatia Galliæ 35 c

Novesium (Neuss seu Nuys) ad Rhenum 19 e

O

Ossoriensis. Vide Usoriensis.

P

† Pantaleonis ecclesia, hodie cultui simultaneo pro Catholicis et protestantibus militibus deputata 58 e

† Pauli ecclesia Lincolniæ in Anglia, antea S. Paulini dicta 25 e f

† Petri ecclesia Eboraci in Anglia a S. Paulino primum extructa 26 b

† Philippi Nerii ecclesia Matriti, olim Soc. Jesu 30 f

Polonia a Bohemis vastata 41 f, 42 a

Posnania Poloniæ civitas, suffraganea olim metropoleos Magdeburgensis 40 e f. Vastata a Bohemis 42 a

Praga Bohemiæ metropolis. Cultus S. Gaudentii Archiep. Gnesn. 37; translatio ejusdem et SS. Adalberti ac quinque monachorum MM. 37 a e f, 42 b c; translatio interfectorum fratrum S. Adalberti 37 c d

Prulliacum (vulgo Preuilly), castrum agri Turonensis in Gallia, abbatia et reliquiis S. Melanii ep. Redonensis insigne 36 b c

R

† Radegundis parochia diœceseos Bituricensis 42 f

Raguiniacum (vulgo Reguiny) Venetensis diœcesis parochia in Britannia minori. Reliquiæ S. Clari Nannet. qui ibi obiisse fertur 23 f, 24 f

Rodonium (Rony). Reliquiæ S. Nigasii 43 e

Roffa seu Rovecestra (vulgo Rochester) civitas Angliæ. Reliquiæ S. Paulini ep. 25 f, 26 a, 27 a b

Rongum seu Buruncum (Bürgel) in diœcesi Coloniensi 19 e

Ronetum. Vide Rodonium.

Rotomagum. Reliquiæ S. Nigasii 43 e

Rotonensis abbatia (vulgo Redon) in Britannia minori 36 d e. Reliquiæ S. Melanii ep. Redon. 36 e

Rovecestra. Vide Roffa.

S

Saigirensis episcopatus. Vide Usoriensis.

Sanctæ (Saintes, Sainte Renelle etc.) vicus in Brabantia 19 f

Sancti (Saint-lez-Marquion, arrond. d'Arras) 19 f

† Saviniani ecclesia apud Metulum in Gallia. Reliquiæ SS. Fazeoli et Genardi 35 c

Segoriga, Serinna (Woringen) in diœcesi Coloniensi 19 e

Selula in Alvernia 4 a

Senarius seu Asinarius mons, incunabulum Servorum B. M. V. 14 e, 17 a

Serinna. Vide Segoriga.

Silvæ Nigræ monasterium. Vide † Blasii.

Southwell. Vide Tiovulfingacestir.

Spellensis. Vide Caroli.

Stanford-Bridge locus Angliæ 27 c

† Stephani ecclesia parochialis Valentiæ in Hispania. Corpus S. Ludovici Bertrandi 34 b c d

Swala fluvius Angliæ 27 e

T

Tallone, Aleriensis diœceseos vicus, ubi moratus est aliquamdiu B. Saulius 66 d

Tanarus fluvius, quo corpus B. Saulii, non sine periculo, Ticinum devectum est 76 e

Tanfield locus Angliæ 28 a

Tarsus, metropolis Ciliciæ 44. Nummi 44

Tiovulfingacestir putatur esse Southwell oppidum Angliæ 27 d

Toloricensis pagus in Alvernia 4 a

Tongerloensis in Belgio abbatia, ad quam anno 1789 institutum hagiologicum translatum est 59 e

Traja. Vide Xanten.

Trebiana villa Medicea 14 e, 16 f, 17 a

Trent fluvius Angliæ 27 c

Trepiticum (Drüptstein) in diœcesi Coloniensi 19 e

Trevidon, villa Ferreolorum 51 b

Tricesimæ prope Xanten 19 c

Troja. Vide Xanten.

V

Varavillanum prælium 43 a

Varusberg. Vide Fürstenberg.

Verona, alterum nomen Bonnæ 20 c e

Veronensis ecclesiæ S. Stephani thesaurus reliquiarum 50 e

Verseberg. Vide Fuürstenberg.

Vetera prope Xanten 19 b

S. Victoris ecclesia, monasterium, reliquiæ, cultus etc. Xantis 19 et seqq,

† Viti ecclesia Pragæ. Cultus S. Gaudentii 37. Ejusdem et aliorum reliquiæ 37 d e f, 42 b c d

S. Vitoni monasterium recepit S. Sanctini reliquias 48 e

Usetium, civitas episc. 51, 52, 53

Usoriensis episcopatus; idem ac Saigirensis, Aghoboensis et S. Cannici 54 d, 55 b d

† Wandregisili. Vide Fontanella.

Woringen. Vide Segoriga.

Wratislaviensis diœcesis facta suffraganea ecclesiæ Gnesnensis 40 f, 41 a

Vürsteberg. Vide Fürstenberg.

X

Xanten, oppidum diœcesis Coloniensis, dictum civitas Trajanensis, Troja, Sancti etc. 19. Annales 20 a

INDEX MORALIS ET REALIS.

A

Altaris erectio super corpus defuncti erat canonizatio 37 d, 40 d

Angelorum præsentia in morte 53 a

Annonæ caritas Corsicam premit 70 d e, 72 c

Annus sacer novus 44 f

Apostata a B. Saulio conversus 68 f

Arcadum academia Romæ 59 c

B

Barnabitæ seu Clerici Regulares S. Pauli 59 b c d; quo primum tempore Ticinum venerint; eorumque ibidem labores et fructus 61 c d e f; eorum prima in Urbe domus 69 c d; impense illis favet S. Philippus Nerius 69 c d

C

Calcei seu Calepodia lignea B. Michaelis 15 f, 18 a d

Camaldulenses quæstiones anno 1460 habentur 8 f

Camaldulensium conditio ineunte sæculo XVI 12 b, 14 c, 17 d

Camaldulum dictum Hispanis Corona Dominica 9 d

Capellina dicta Italis Corona Dominica 9 d

Captivo apparet S. Gaudentius, eumque e carcere liberat 42 c d

Castrum medio sæculo IV non sumebatur pro oppido inferioris ordinis 48 a

Catena S. Cannici in quatuor Evangelia 54 c, 55 a

Clerici regulares S. Pauli. Vide Barnabitæ.

Cognominum ratio apud nobiliores sæc. V, VI 52 a b

Commendarum pestis 12 c, 13 a

Concilia fer. II, non vero die dominica sæc. IV inchoabantur 47 e

Concilium Tridentinum reformavit Concilium Viennense quoad Ordinandorum ætatem 60 f

Concilium Viennense. Ejus disciplina de Ordinandorum ætate 60 e f

Concionator a B. Saulio monitus, meliora sapit 62 c d

Controversia ferventissima inter viros pios 11 et seqq.

Cornicularii qui essent 46 c

Coronæ Dominicæ institutio, propagatio, indulgentiæ, sodalitia etc. 9 et seqq.

Corona ferrea olim Longobardorum regibus, nunc Austriæ imperatoribus imposita 63 e

Cruciferorum Hungarorum ordo militaris non videtur exstitisse 22 c

Crux, quam gestans B. Saulius in foro Mediolani ad multitudinem verba fecit, asservata in collegio S. Barnabæ 60 a

Cultus B. Saulio post mortem redditi historia 78 e f, 79 a b c d e f

Curalium piscatores in fugam acti, a B. Saulio paterne foventur 72 d e

D

Diaconi ne ordinentur ante annum ætatis 25, 5 e

Diaconi ordinantur pueri sæc. VI in Gallia 52 e

Doctrinæ Christianæ Institutum a Barnabitis cœptum Ticini 61 d e

E

Eleemosynam commendat B. Saulius in prima sua ad populum Ticinensem concione, non sine ingenti fructu 74 b c

Epidemia Corsicam invadit; B. Saulii elucet caritas 70 f, 71 a b

Episcopalia ne peragantur in aliena diœcesi absque licentia ordinarii 7 a

Episcopi ne consecrentur ante annum ætatis 30, 5 e

Equuleum diversum a nervo 46 b

Eremitarum Camaldulensium piæ occupationes 9 c

F

Feria. Vide Nundinæ.

Flagellandi modus describitur 46, d e f

Flores circumponuntur reliquiis et distribuuntur 44 a

Foramina nervi quid essent 46 b

G

Gloria in excelsis videtur cantatus inter sepelienda SS. Tarachi et sociorum corpora 47 b

Græcorum studium augendi numeri Sanctorum suorum 49 c

H

Historia, loco omnigenæ literaturæ 14 e, 16 f

Humiliatorum a primævo spiritu defectio. Eorum reformationem urget S. Carolus, quos et unire cupit cum Barnabitis 63 a b c d e — Ordinis extinctio 63 d. — Humiliatus Vitæ S. Caroli insidiatur 64 e

I

Jecur B. Saulii inventum post mortem est tumidum et induratum 76 e

Jejunium quam severe illud servaret B. Saulius 75 b

Inclusi. Vide Reclusi.

Indulgentiæ concessæ recitantibus Coronas Dominicas 10 c d e, 17 d

Indulgentiæ falso adscriptæ Urbano II 51 b

Pro infirmis capella particularis in monasterio S. Blasii 7 a

Jubilæum Romæ sub Gregorio XIII 68 f — in Corsica 78 a b; generale sub Sixto VI 72 b

Judæi plures concione B. Saulii, Romæ habita, convertuntur 73 e

L

Legendæ aureæ auctaria minus nota 21 b

Limina Apostolorum visitat B. Michael 8 e, 14 f

Linguis præpeditis medetur S. Mommolenus 25 a

Ludibria dæmonum 16 a

Lumina apparent in loco ubi quiescit S. Gaudentii corpus 42 d

M

Martyres quandoque dicti, qui, etsi non occisi, tamen passi fuerant pro fide Christi 40 a b

Martyrium vice Baptismi et Confirmationis 23 d e

Menæorum Græcorum infima auctoritas 49 a

Metropoles aliquando plures in eadem erant provincia propter variam præsidum sedem 44 e

Militiam deserunt aliquando Christiani milites 45 f

Miracula B. Saulii, post mortem patrata 77 a b c d e f, 78 a b c d e

Missæ sacrificium quotidie celebrari consulitur 9 c

Missio militaris multiplex 45 e

Monasteria duplicia quomodo regerentur 56 b c; quomodo cessarint 56 f. Monasteria mixta reprobata 56 d e. Monasteria puellarum nulla erant in diœcesi Claromontana ante medium sæc. VII 6 b. Monasteriis virorum præficitur presbyter sæcularis 6 a. Monasticam vitam amplectuntur docti et nobiles 7 a

Mortem suam prænuntiat B. Saulius, ubi primum solemni cum pompa Ticinum ingreditur 74 a

N

Nervus machina qua custodiuntur rei, diversus ab equuleo 46 b

Nigrorum et Rubrorum in Corsica factiones 70 b

Nomen mutatur Camalduli in assumptione vestis 8 f

Nomina Sanctorum quandoque occasionem dedere piis in eorum honorem praxibus 25 a

Nominum ratio apud nobiliores sæc. V et VI 52 a b

Normanni anno 864 Rhenanam plagam vastant 20 a

Novitiatus in principio apud Barnabitas ad decimum quintum annum aliquoties protractus 60 d

In Novitiis educandis error 11 e f

Nundinæ Roffæ in Anglia propter festum S. Paulini 25 f, 26 a; Jotri in Gallia occasione supplicationis cum reliquiis Sanctorum 28 c d; item in Hibernia propter festum S. Cannici tribus in locis 55 e

O

Oculorum morbis medentur reliquiæ S. Clari ep. Nannet. 24 f, 25 a

Ordo S. Gereonis militaris videtur numquam exstitisse 21 et 22. Honorificus sæc. XVIII institutus 22 d

P

Patrini. Vide Sponsores.

Picturæ in parietibus ecclesiæ S. Stephani Claromontanæ 1 e

Piorum gesta non omnia probanda 11 et seqq.

Pluvia impetrata 71 c d

Pluviæ obtinendæ gratia instituiter Valentiæ supplicatio cum reliquiis S. Ludovici Bertrandi 34 d

Pluvioso tempore Tutelenses invocant S. Clarum 25 a

Pœnitentia publica a Nectario sublata illustratur 50 a b c

Pœnitentiam vitæ præteritæ agit B. Michael 14 f

Prædictio B. Michaelis Camaldulensis non impletur 13 f

Prænominum ratio apud nobiliores sæc. V et VI, 52 a b

Præsidum provinciarum dignitas varia 45 c

Presbyteri ne ordinentur ante annum ætatis 30, 5 e

Presbyteri ordinantur juvenes sæc. VI in Gallia, 52 e

Procella a B. Saulio prænuntiata 71 c

Prophetiæ dono ornatus dicitur B. Michael 15. Errat tamen 14 a

Prophetiæ S. Joannis Bridlingtoniensis 29 c d

Provincia pro diœcesi 52 f

Pudicitia servata puellæ, Calotii in conclavi, ubi B. Saulius defunctus erat 79 a b

Quadragesimam (Per) S. Eparchius, ep. Claromontanus, degit in monasterio Cantobennensi, 6 e

R

Reclusi seu Inclusi Camaldulenses 13 f, 15 a, 17 b

Reliquiæ ad cornu Evangelii servantur 7 c. Vide Flores. Reliquiarum etiam non genuinarum cultus non est superstitiosus 50 f. Reliquiarum neglectus 18 d Reliquiarum præstantissimus thesaurus combustus Monstrolii an. 1793 56 f

Reliquiarium magni pretii, a S. Carolo Barnabitis datum, in eorumque ecclesia asservatum 62 f

S

Scripta B. Saulii in ordine ad Beatificationem examinata 79 f, 80 a b c d e

Seminarium Aleriensis diœceseos Bastiæ 67 b c; dein Algarolæ 68 d; tandem in oppido Cervione 70 d. Epidemia premitur 71 a

Sepeliuntur episcopi extra mœnia civitatum 1 f

Serenitas aëris petitur per intercessionem S. Clari M. et S. Claræ Virg. 25 a

Siglæ A M K in nummis Tarsensibus et Anazarbenis, 44 f, 45 a

Sodalitas Coronæ Dominicæ, 10 e f

Speculator (non Spiculator) carnificis munus implet 45 e

Sponsores baptismi nomine monasterii admittuntur monachi, 16 d, 18 b

Stigmata servorum, Domini etc. 47 a

Studium litterarum in aula Medicea 14 e

Supplicatio solemnis tempore Jubilæi a B. Saulio instituta 70 a f

T

Testamentum B. Saulii 76 b c

Tufa regiæ potestatis signum 28 b

V

Veneratio B. Saulio post mortem exhibita 78 e d 79 a b c d

Visiones veræ difficulter dignoscuntur 52 e

Ursi cujusdam in funere S. Firmini gesta fabulosa 35 f

PROTESTATIO AUCTORUM.

Quod auctores hujus voluminis protestati sunt in hoc Opere de Actis Sanctorum se servatas velle Urbani Papæ VIII constitutiones, neque suis aliorumve relatis commentariis aliud pondus tribui quam sit historiæ ab hominibus errori obnoxiis scriptæ, idem pro hoc Auctario denuo protestamur.

FACULTAS R. P. PROVINCIALIS SOCIETATIS JESU BELGICÆ.

Quum tres theologi Societatis nostræ legerint edique posse censuerint Auctarium ad tomum V Octobris Actorum Sanctorum, conscriptum a Josepho Van Hecke, Benjamino Bossue, Victore De Buck et Antonio Tinnebroek, ejusdem Societatis presbyteris theologis: ego infrascriptus Præpositus Provinciæ Belgicæ, potestate mihi facta ab Adm. R. P. N. Præposito Generali Joanne Roothaan, concedo facultatem dictum Auctarium imprimendi. In quorum fidem hasce manu propria subscriptas, consuetoque officii sigillo munitas, dedi Bruxellis 27 Januarii 1852.

C. FRANCKEVILLE S. J.

APPROBATIO ORDINARII.

Auctarium in tomum quintum Octobris Actorum Sanctorum imprimi permittimus. Mechliniæ 30 Januarii 1852.

P. CORTEN VIC GEN.

Einleitung Oktober VI