Einleitung Juli III

ACTA
SANCTORUM
JULII
Ex Latinis & Græcis, aliarumque gentium Monumentis, servata primigenia veterum Scriptorum phrasi,
COLLECTA, DIGESTA,
Commentariisque & Observationibus
ILLUSTRATA
A
JOANNE BAPT. SOLLERIO,
JOANNE PINIO,
GUILIELMO CUPERO
E SOCIETATE JESU PRESBYTERIS THEOLOGIS.
TOMUS III
Quo dies decimus, undecimus, duodecimus, decimus tertius & decimus quartus continentur.

ANTVERPIÆ.
Apud Jacobum du Moulin.

MDCCXXIII.

CAROLO VI
ROMANORUM IMPERATORI
AUGUSTISSIMO, POTENTISSIMO, INVICTISSIMO,
REGI
GERMANIÆ, HISPANIARUM, HUNGARIÆ, BOHEMIÆ, DALMATIÆ, CROATIÆ, SCLAVONIÆ &c.
ARCHIDUCI AUSTRIÆ,
DUCI
BURGUNDIÆ, BRABANTIÆ, STYRIÆ, CARINTHIÆ, CARNIOLÆ &c.
MARCHIONI MORAVIÆ.
COMITI
HABSBURGI, TYROLIS, GORITIÆ &c.
TURCARUM DOMITORI
DOMINO, DOMINO NOSTRO CLEMENTISSIMO

Tuis iterum felicibus auspiciis, Tuaque Cæsarea munificentia prodit hic tertius de Actis Sanctorum Julii tomus, AUGUSTISSIME IMPERATOR, REX CATHOLICE CLEMENTISSIME, non solum Augustissimo Sanguini jure debitus, sed peculiari titulo non alteri quam Tuæ sacræ Cæsareæ & Catholicæ Majestati consecrandus. Nimirum varios inter non infimæ notæ Sanctos, ex toto Catholico orbe, quinis, quot volumen complectitur, diebus celebratos, eum præ ceteris ostentat, qui ut inter Imperatores Romano-Germanicos præstantissimus, sanctissimus, gloriosissimus merito prædicatur, sic Tibi, ex pientissima Austriaca progenie imperanti, occasione non prensata sed oblata, non quæsita sed data; sic, inquam, soli nomini Tuo inscribendus est; & in Patronum, cujus præsidio fortunate regnes, & in ductorem, cujus auxilio hostes conteras, & in Christianarum omnium virtutum, quod imitere, exemplar perfectissimum. Henricum loquor, CÆSAR AUGUSTISSIME, Henricum illum nomino, pium, victorem, clementem, Cæsarum omnium Germanicorum immortale decus, quem satis laudasse sit, quod inter omnes solus hactenus similis factus gloriæ Sanctorum ea corona universos præcellat. Henricum (non semel appellare liceat) Longobardorum, Græcorum, Sclavorum aliarumque gentium barbararum, Imperio imminentium, domitorem, cui Josuanum illud rectissime quis olim accinuit, Fortis in bello … qui fuit magnus secundum nomen suum … expugnare insurgentes hostes, ut consequeretur hereditatem Imperio debitam: dum ea quæ a Magno Carolo cœpta erant, a proavo synonymo Aucupe feliciter promota, a cognatis Ottonibus necdum perfecta, ingenti ipse robore ac fortitudine, per arma justitiæ omnia bella consummavit imperialemque dignitatem, necdum per ea tempora summum potestatis apicem adeptam, gloria & honore, teste Biographo, amplificavit & ornavit: Henricum fidei Catholicæ columen, propagatorem & apostolum; maximum utique in salutem electorum Dei: Henricum Ecclesiæ propugnatorem acerrimum, ordinisque omnis ecclesiastici patrem, patronum, fautorem; virum vere gloriosum in generatione sua, hominem divitem in virtute, pulcritudinis studium habentem, pacificantem in domibus suis; sacris videlicet supremo Numini templis, quæ sua ipse omnia incredibili munificentia fecisse videbatur: idque adeo ut ejus ætatis poëta satis celebris prodigio simile canere non dubitaverit: Catholicas dedit ecclesias numero quasi mille; possitque idcirco de tanto Christiano heroë vere pronuntiari, quod de Josia dictum accepimus, In omni ore quasi mel indulcabitur ejus memoria, & ut musica in convivio vini. Talem porro in tota, quam late patet, per orbem Catholica Ecclesia, ab annis jam septingentis Viri sanctissimi memoriam perseverasse, omnium studiis, omnium ore, omnium calamis celebratissimam, omnium Principum admirationi ac imitationi propositam; indeque novis continuo accessionibus illustriorem redditam ejus venerationem, id vero est quod longiori de eo tractatione in hoc volumine deductum, probatum, demonstratum porrigimus. Talis autem Imperatoris imaginem, non levi multorum penicillo adumbratam, Tibi præcipue deberi, CÆSAR AUGUSTISSIME, nemo diffitebitur, qui virtutes Tuas, Imperatore Catholico dignissimas, cum Henricianis collatas, memoria repetierit, oculis ipse suis perspexerit, attentiori animo perpendere non detrectaverit. Age vero: Te in Henrico, IMPERATOR AUGUSTISSIME, Henricum in Te contueri non formidemus; dabit Sanctus, ut siquæ lineamenta ad omnimodam similitudinem necdum plene efformata sint, suo munere, suo patrocinio adæquentur. Veram Christianam heroicamque sanctitatem qui in solis anachoretarum tuguriis aut monachorum claustris sedem fixisse existimet, næ is profecto a rectis rerum perceptionibus longissime aberraverit. Sanctos omnes sequaces suos voluisse falli nesciam increatam, tametsi carne nostra obductam Veritatem, Euangelica docent eloquia, ut proinde hominum qualiumcumque ullam ab eo gradu conditionem excludi, vel cogitare nefas sit. Verum enim vero, ut suas singulis naturæ dotes, non omnes omnibus quadrare novimus; eo ferme pacto censendum, variam variis statibus definitam esse mensuram Sanctitatis, ut Regia & Cæsarea, a viliorum hominum scitis repetenda non sit: Magnos Constantinos, Magnos Carolos, magnos alios Reges ac Principes sanctos agnoscimus, quorum heroïcis vestigiis insistere, minoris sortis homines frustra conentur. Quæ cum in confesso sint omnia, veniam dabit æqualis Tibi cum Henriciana modestia, AUGUSTISSIME IMPERATOR, si paralleli dimensiones singulas pressius conferre aggrediar. Eas equidem in Henrico germanas Cæsareæ sanctitatis notas potissimum suspicere soleo; summam illam videlicet in Deum pietatem, ceteris omnibus virtutibus (quocumque demum nomine appellentur) stipatam quodammodo coronatamque. Tum quæ ad pietatem consequitur, eximiam religionem, Catholico cultu inviolabiliter commonstratam. Quibus qui indefessam juste ac paterne Imperium administrandi tutandique solicitudinem adjecerit, nihil opinor, ad Cæsareæ sanctitatis veram genuinamque imaginem desiderari patietur. Atque ut a prima exordiar, Te in Henrico depingi velim existimes, CÆSAR AUGUSTISSIME; quot ipsum lineis, tot Te coloribus repræsento. Nihil spirat, nihil loquitur Henrici Vita, nisi flagrantissimam illam pietatem, qua, me quidem judice, Imperio majorem se fecit Imperator integerrimus. De Te hæc verbis totidem dicta intellige. Plenæ sunt historiæ, pleni annales, plena chronica omnia iis argumentis, quæ Henricum ubique piissimum demonstrant, ubique fidei anchora inconcussum, spe firmum, caritate fervidum, ubique fortem, prudentem, justum, temperantem, ubique victorem sui, supra quam ferre soleat humana imbecillitas: continentia inimitabilem dicerem, nisi Te, castissima fide conjugali, imitatorem sui proximum, vel ipse attonitus demiraretur. Et harum quidem occultarum animi dotium, quæ Tecum communes ipsi fuere, Deum ferme solum testem & conscium habuit, verum quoties publicis Christianæ vitæ argumentis locus fuit, ea propalam exhibere minime erubuit, quibus religionis suæ apertissima documenta orbi patefaceret; dum per omnes Ecclesiæ festivitates & Christi Servatoris, & augustissimæ Matris, aliorumque Sanctorum solennia, quacumque Imperii parte degeret, ingenti apparatu ac celebritate, ad extremum usque spiritum constantissime recoluit. In orbis theatro loquor, AUGUSTISSIME IMPERATOR, testarique etiam audeo, æmulatorem Te in hac re Sancto haud inferiorem existere, dum pari zelo, studio, fervore Tuis omnibus, avita Austriaca pietate, adeo Te prælucentem conspexi, ut annuis quibusque celebritatibus ea sacellum Tuum Cæsareum religionis exempla exhibeat, quæ etiam piissimi quique imitentur: ut jam taceam Tuam illam in Deiparam Virginem singularem venerationem, qua Majorum Tuorum vestigia superans, unam illam, quam ipsi reliquam fecerant, Præsentatæ festivitatem non minori quam ceteras cultu & celebritate multo illustriorem reddidisti. Neque vero intactam præterierim principem illam religionis Tuæ palmaremque solicitudinem, qua redivivum Henricum, dictum Hungariæ apostolum, quotidie refers, insigni illo Catholicæ doctrinæ puritatem conservandi propagandique studio, dum veteres in Imperio hæreses comprimere, novis succrescentibus adversari non desinis, laudatissima ista & vere Henriciana in Romanæ Ecclesiæ supremum Caput veneratione, cujus oraculis dum obsequeris, Tuos quoque omnes obtemperare compellis; pulcra enimvero Sacerdotii & Imperii concordia, qua sola stante, hæreses omnes pullulantesque inde errores conteri, rescindi, eradicari necesse est. Viceris, CÆSAR CATHOLICISSIME, si Romanos ignes subsidiario ferro armisque istius sancti Regis, cujus diademate nuperrime redimitus es, potenter juvare perrexeris. Eadem religiosa pietas Henrico stimulos addidit, ut Christianæ fidei hostes, Imperium sæpissime infestantes, invictis armis retunderet, in Poloniam usque & in Bohemiam (Sclavorum ferme nomen ea ætas indiderat) victrices aquilas expandens; quod quam gloriose a Te præstitum sit, non est quod hic repetam, cum multiplices Tuas de nominis Christiani infensissimo hoste victorias alibi recensuerim. Nec vero minor Henrico gloria accessit, quod regni interiora componere, inquieta ingenia compescere, districtæ justitiæ clementiam adjungere noverit, quam quod externos hostes a finibus suis averterit. Te Te, IMPERATOR CLEMENTISSIME, in sancti Cæsaris gemina prærogativa præ oculis habuisse videtur Chronographus Saxo, id Henrico proprium faciens, ut subditos lenitate permulcere prædulci, districtione reos terrere, totaque industria patriam munire incomparabili sedulitate numquam destiterit. Ecquis autem, lenem juxta ac severam, in regnorum provinciarumque administratione industriam, ipsissimam illam Tuam esse non agnoscit? Jam quo commiserationis sensu miseros prosecutus sit, clamant tabulæ omnes, Burgundi meminere hactenus, Mosellani loquuntur, testati sunt gregarii milites ipsi, quos lue afflatos solatus est; nec Troianos umquam deficiet memoria teneritudinis, qua ipsos vel rebelles in gratiam admisit. Procul remota non accersam, ut alterum rursus in Te Henricum exprimam, ubi hoc ipso anno paterna Tua viscera experti sunt Budenses flammis prope absumpti, ubi tot alii, eodem flagello attriti, Te consolatorem sensere, ubi recentissime in Bohemos Cæsarei Tui affectus, tamquam benefici solis tot radios circumtulisti, ut regiam S. Wenceslai coronam suscepisse non alia gratia videare, quam ut misericordiam in afflictos, beneficentiam in pauperes, paterna in milites Tuos viscera, Tuam, ut verbo dicam, in omnes largitatem munifice profunderes; usque adeo ut æternum Tui desiderium Bohemis Tuis Te reliquisse, perspectissimum habeam, utpote a quibus avelli non potueris, nisi istic magnificentiæ juxta ac in emeritos milites pietatis Tuæ Cæsareæ perpetuum Tibi monumentum erigeres. Liceat postremum adjungere, non minimam Henrici laudum materiam, ab ea in subditos pietate repetendam, quod eorum bono, utilitati, opibus, fortunis vigilantissimam curam attulerit, favores illos in eos derivando, quibus humani commercii vinculo, vitæ commodis, ditionum nervo unaque securitati consuleretur. Diceres viam stravisse qua & Tu, PROVIDENTISSIME CÆSAR, ad benigni, propitii, munificique Principis lauream pertingeres, nempe qui Cæsaream illam subditis paterne favendi solicitudinem in postrema felicissimi regiminis Tui parte minime reponendam censueris, erectis jam nunc confirmatisque Societatibus, ut mercimonia quaquaversum exerceantur, quo dominationem Tuam leviorem sentiant subditi, dum ditiores gazas, tum Asiaticas tum Indicas Austriaci Tui, & Germani Mediterraneo, & Belgæ Oceano in terras Tuas, vicinis nequidquam obstrepentibus, accersunt invehuntque, Tua auctoritate, Tua potentia, Tuo muniti præsidio, quæ perpetua sibi fore confidenter augurantur. Nil modo reliquum est, nisi ut Tibi & Catholicis Principibus omnibus a sanctissimo Imperatore dictum existimes, quod ejus animo altissime semper insitum fuisse, docet tota Viri vitæ gestorumque series; quantum nempe discriminis æternitatem inter & modicum vitæ tempus intersit, ut a terrenis sordibus sursum evecta Christiana cogitatio, ad cælestes thesauros nonnumquam ascendat. At enim Sancti ipsius quam nostris verbis ea referri malumus, quæ pag. 759 num. 19 disertius exposita commemorantur. Sic Henricum propitiatorem eximium Tibi devinxeris, sic Henricum in Te totum expresseris, sic Henricum cum in Tua sacra Majestate perfectissime redditum contemplabimur; eo etiam optatissimo cælesti influxu cumulatum, qui noster magis quam Tuus dicendus erit, ut quem Belgæ nobiscum omnes ardentissimis modo votis & precibus postulant, Archiducem, paternarum virtutum æque ac ditionum heredem e cælo impetremus; Tibi vero, MÆCENAS MUNIFICENTISSIME, prosperam, felicem diuturnamque incolumitatem. Sic demississime vovent

SACRÆ CÆSARÆ AC CATHOLICÆ MAJESTATIS TUÆ

Clientes Devotissimi
JOAN. BAPT. SOLLERIUS
JOANNES PINIUS
GUILIELMUS CUPERUS
SOCIETATIS JESU.

SYNOPSIS TOMI TERTII DE ACTIS SANCTORUM JULII

[Praefatio]

Paulo tardius, ob varia interjecta impedimenta susceptamque nuper Hispanicam profectionem, prodit tomus hic de Actis Sanctorum Julii tertius, ab operis principio vigesimus octavus, dies quinque, post novem jam editos, complexus, a decimo nempe ac decimum quartum, in quibus præter varias anonymorum Martyrum classes, ducenti & undeseptuaginta Sancti propriis nominibus exprimuntur. Ex his vero, recepta jam pridem a Majoribus methodo, juxta triplicem in Ecclesia statum, Ecclesiasticum nempe, Monasticum & Secularem, viris primum compendio hic in pares classes, ordine regionum, distributis, feminas, cujuscumque status sint, in quartam classem collegimus. Has autem classes non ingrediuntur antiqui Fœderis Patres, tametsi Latinis Fastis alicubi inscripti, ut alias satis monuimus. In hoc volumine, ad diem XIII, soli duo prophetæ recurrunt Joël & Esdras, quorum elogia propriis locis subjiciuntur.

EX STATU ECCLESIASTICO.

In hac principe classe debetur primus locus Mnasoni Cyprio, antiquo Christi discipulo, & Silæ seu Silvano, Pauli Apostoli socio, cui & Apostoli appellatio tributa legitur. Neuter scitur fuisse episcopus; neuter in plures dividendus est. Mnason Cyprius, cum Jasone male confusus, in optimæ notæ Martyrologiis sub Nasonis nomine perperam annuntiatur. Non minor, imo magis ambigua de Phoca disputatio, ut Sinopensis episcopus, quem laudavit Asterius, ab aliis distinguatur; cujus gesta cum aliorum, forte synonymorum, commixta videntur; Acta vero Græca tam imperite coagmentata, ut nec ad rerum, nec temporum rationem exigi queant. De Heracla patriarcha Alexandrino non multa adjici potuere iis quæ de ipso dicta sunt in Tractatu chronologico ante tomum V Junii. Petri Cretensis & Josephi Thessalonicensis episcoporum clara quidem apud Græcos fama est, at de ipsorum gestis non nisi brevia compendia supersunt.

In Italia sanctissimi duo Romani Pontifices Anacletus & Pius I vix aliam materiam præbuere, quam quæ de eorum temporibus gestisque & pridem & sæpe agitata est, verosimiliter numquam exhaurienda, nedum concilianda. Latiorem campum expandisset Seraphicus Ecclesiæ Doctor Bonaventura, ex Ordine Minorum S. R. E. Cardinalis, si, quemadmodum ipse sanctissimi Patris sui Francisci, sic socii gesta ejus, paulo post obitum, in ordinem digeffissent. Actorum vices supplent orationes nonnullæ, cum aliquo Galesinii opusculo, quæ omnia binis aut ternis seculis antiquiora cuperemus. Aliunde collecta sunt quæ ad aliqualem vitæ seriem, meritissimamque tanti Sancti gloriam conducere poterant. Hermagoræ episcopo Aquileiensi, S. Marci Euangelistæ discipulo, socioque ejus Fortunato etiam defuit, qui gesta & martyrium describeret. De reliquiis disceptatur potissimum, uti & de sacris exuviis Martyrum Lucensium, duce Paulino episcopo, qui utrum a S. Petro primus isti ecclesiæ antistes destinatus fuerit, satis exploratum reddere non potuit Florentinius. Episcopos alios suggerit Italia, imprimisque Paternianum Fani & Bononiæ, cujus identitas vel diversitas discutienda fuit. Bergomatibus datur suus Joannes episcopus, Brixiensibus Optatianus, Frequentinis demum Marcianus, ætatis incertæ.

Gallis eo solo titulo tribui potest gloriosissimus martyr, episcopus Carthaginensis Eugenius, innumeras ærumnas a Wandalis perpessus, cum aliis ei adjungi solitis; eo, inquam, solo titulo, quod Albigæ in Occitania præcipuum cultum consecutus sit. Utrum gentes aliæ aut urbes eum Sanctum sibi recte vindicent, disquiritur. Acta æstimatissima sunt, utpote a Victore Vitensi accuratissime descripta. Hildulfus, ex episcopo Trevirensi Medii monasterii in Vosago abbas, ex hac classe excludendus non videtur. Egregia ejus gesta, insigni Commentario, operose illustravit Humbertus Bonhommius, ejusdem cœnobii aliquando abbas; quem ad nos transmissum, atque ad normam nostram subinde reductum, nostrum fecimus. Præter hos e Gallia sunt Pascharius seu Paschasius Nannetensis, Viventiolus Lugdunensis, Turianus seu Turiavus Dolensis in Armorica, & Menulfus in finibus Biturigum episcopi.

Nullos pro hoc tomo Sanctos præsules suppeditavit Germania, nisi si Hildulfum ipsis adscripseris, Trevirensem aliquando, uti diximus, antistitem. Ex inferiori ordine tribui ipsi potest S. Ketillus Wiburgensis in Dania ecclesiæ præpositus aut saltem canonicus; regularis, ut aiunt, sed ea opinor regula, quæ Canonicis omnibus, eo tempore adhucdum communis fuisse perhibetur.

In Belgio episcopus regionarius fuit Etto, Lætiis modo depositus, cujus Acta seculum sapiunt quo compilata sunt; variis difficultatibus intricata, quas satis promptum non sit dissolvere, nisi illorum pars maxima repudietur. Marchelmus sive Marcellinus presbyter, non ille supposititius, sed verus S. Gregorii Ultraj. discipulus, S. Lebuini socius, Daventriæ in Transisalania honorari solitus, huc etiam spectat, quemadmodum & S. Rumoldi discipulus Libertus martyr, ecclesiæ Mechliniensis præpositus seu abbas, ut tum vocabant, cujus Acta Rumoldianis immixta sunt ad primam diem Julii; hic de prisco ejus cultu, atque de componenda ætate sola investigatio.

EX STATU MONASTICO.

Status hujus speculum & exemplar, luctuoso licet seculo, Orienti effulsit Stephanus, in celebri S. Sabæ Laura monachus, cognomento thaumaturgus, communius Sabaïta dictus, cujus Acta, tametsi acephala, pretiosa sunt, numquam antehac aut Latine aut Græce edita, a discipulo Leontio sincera fide composita, quæ bibliothecæ Seguierianæ accepta referimus. An inter ceteros Græcos, seu martyres seu confessores, monachi aliqui fuerint, non usque adeo nobis perspicuum est. Neque vero Occidenti lumen suum monasticum deest Joannes Gualbertus, Ordinis Vallumbrosani conditor, orbi Catholico adeo notus, ut eum appellasse sufficiat. Acta nobis edere licuit, quæ Majores nostri, Mabillonius & alii frustra quæsiverant; nimirum a B. Andrea, Sancti ipsius discipulo scripta; quibus accessere ingenti numero miracula, ab Hieronymo Radiolensi, opere bene magno collecta, quæ omnia satis fuse deducta invenies. Sunt & alii abbates duo non ignobiles Petrus Perusinus & Leo Cavensis. Ex Gallia solus prodit Generosus apud Pictones: nam Hildulfum ad alium ordinem retulimus. Ansbaldus abbas Prumiensis Germaniæ debetur, uti & Udalricus in Brisgoia monachus. Hrosnata Bohemiæ & Ordini Præmonstratensi non modicum decorem addidit. Ad eamdem classem spectare videntur Placidus & Sigisbertus in Rhætia, utpote e S. Columbani familia; forte & Abundius martyr Cordubensis in Hispania, atque Drostanus in Scotia: Belgium certe vitæ sanctitate mirifice ornavit Vincentius Madelgarius, uxoris itidem Sanctæ conjux, & quadruplicis Sanctæ prolis eximius pater, fundatis duobus cœnobiis Altimontensi & Sonegiensi inclytus; quorum postremum, seculo decimo exeunte ad canonicos seculares transiit. Nec prætereundus fuit Pacificus Minorita, primus a S. Francisco totius Galliæ Provincialis destinatus, & Lensii in Artesia pridem honoratus.

EX STATU SECULARI.

Inter Græcos eminent Martyres XLV Nicopolitani, quorum dantur Acta Græco-Latina. Hisce adde Bianorem & Silvanum in Pisidia, Apollonium in Cappadocia; tum Martyroclem, Marcianum, Michaëlem Malinum, Mamantem, Serapionem, Onesimum thaumaturgum, Heraclium & alios, quorum Acta desiderantur. In Italia Romæ illustrissimi sunt septem fratres Martyres cum heroïde matre Felicitate, laudati a S. Gregorio magno. Hæc a S. Symphorosa distinguitur: de reliquiis porro non una quæstio examinatur. Nabor & Felix, quo apud Mediolanenses clariores fuere, eo spinosioris inter ipsos & Colonienses controversiæ capita dici possunt: nos odiosæ litis decisionem, argumentis ultro citroque propositis, aliorum arbitrio dirimendam reliquimus. Parem ferme difficultatem adstruunt Savinus & Cyprianus, Brixiæ in Italia, an potius in Francia martyrio coronati? Justus martyr nescitur quo pertineat: ast Uguzo ad Vallem Caverniæ in Insubribus, Rufinus & Avenantius ad Sarzanenses, Lithardus ad Cornuetanos spectant. Sabinus in agro Pictaviensi, Justus apud Bituricenses, Justus alter cum Amico, multarum discussionum occasio. Splendidissimum Germaniæ sidus Henricus Imperator scriptorem Vitæ nactus est Adelboldum Ultrajectensem episcopum, at cujus solum fragmentum habetur; thesauri instar futurum est reliquum, si alicunde refodiatur. Tam dolendam jacturam non resarcivit vulgatus Anonymus: ceterum conjugii immaculati integritas, aliæque præstantissimæ dotes Sancto vindicatæ, & quæ præterea ad vitæ ejus seriem & posthumam gloriam spectant, non levi conatu eruderanda & digerenda fuerunt. Insignem Sanctum porrigit Dania, regem suum Canutum martyrem, quem satis est nominasse. Justus confessor Trevirensis & Juvenianus magnus, Eystadii cultus, solo nomine noti sunt: de Andrea puero, a Judæis prope OEnipontum dire necato, plura monumenta reperta & elucidata. Belgium honestarunt Sidronius martyr, apud Messeniacenses, Basinus Trunchiniensis prope Gandavum; notiores longe cultu, quam veræ sint gestorum historiæ. Dentlinus infans, S. Madelgarii filius, cur Resæ in Clivia colatur, nullus satis certo hactenus tradidit.

EX SEXU FEMINEO.

In Oriente paulo notiores sunt Hæmorrhoissa Euangelica, Myrope, Sara & Cholinduch. Apud Italos Tuscana vidua Veronensis, Ordinis S. Joannis Hierosolymitani; cujus Vitam mirum est, accuratius descriptam non esse. Celebrior est Mildreda Anglicana, Tanetensis parthenonis antistita, e cujus Actis pars non minima melius rescinderetur; tolerabiliora, ferme de translatione narrantur. In Belgio autem celebratissimæ sunt binæ Amalbergæ, altera vidua, Emeberti Cameracensis episcopi, ac Reineldis & Gudilæ, sed non plurium Sanctorum fœcunda parens; altera virgo, in variis Belgii locis solenniter culta, verum non confundenda cum alia synonyma virgine, apud Susterenses in Geldria, paulo minus celebri. Ragenuflæ Aiicuriensis in Gallo-brabantia veneratio, constanti cultu in nobilium parentum sede hodiedum perseverat.

Atque hi sunt præcipui Sancti, quorum Acta in hoc tomo illustrantur; quo autem die quibusve paginis reperienda sint singula, docet Index alphabeticus eorumdem toti volumini præfixus. Cetera in subjunctis aliis Indicibus quærenda sunt.

Præmittitur nostri Conradi Janningi elogium, auctore Petro Boschio. S. J. T., cujus Tractatus de Patriarchis Antiochenis, jam prælo paratus, occuparet frontem voluminis, nisi major hujus moles præscriptos terminos excessisset.

FACULTAS R. P. PROVINCIALIS
SOCIETATIS JESU FLANDROBELGICÆ, ET SUMMA PRIVILEGII CÆSAREI.

Cum Edictis Philippi II Hispaniarum Regis, deinde Serenissimorum Archiducum Alberti & Isabellæ Belgii Principum, rursumque Philippi III, ac novissime Caroli II Regum, confirmatis 2 Decembris 1692, & 19 Junii 1694, Provincialibus Societatis Jesu, per Flandrobelgicam pro tempore futuris, potestas facta sit eligendi Typographos & Bibliopolas, qui, ad quorumcumque exclusionem, soli imprimere ac reimprimere possint libros & opera quælibet, rite approbata, curantibusque ejusdem Societatis Patribus edita aut porro edenda, sub consueto suæ Majestatis Privilegio, non aliter impetrando, quam in scriptis obtenta & præexhibita licentia prædicti Provincialis; idque sub gravibus pœnis, in contraventores aut aliter impressa importantes statutis, ut latius in ipsis patentibus litteris apparet. Cum etiam sua Cæsarea Majestas idem valere voluerit in ditionibus, S. R. Imperio subjectis;

Ego infrascriptus, Societatis Jesu per Flandrobelgicam Præpositus Provincialis, potestate ad hoc mihi facta ab Adm. R. P. N. Præposito Generali Michaële Angelo Tamburino, concedo Jacobo du Moulin facultatem sic imprimendi, & per se aliosque vendendi infrascriptum opus, ex more nostræ Societatis (quod hisce attestor) recognitum & approbatum; videlicet; Tomum tertium de Actis Sanctorum Julii, collectis & illustratis per Joannem Bapt. Sollerium, Joannem Pinium, Guilielmum Cuperum, Societatis nostræ Presbyteros Theologos. In quorum fidem hasce, manu propria subscriptas, consuetoque nostri officii sigillo munitas, dedi Antverpiæ XXX Decembris MDCCXXIII.

ALOYSIUS SPAEN.

SUMMA PRIVILEGII REGII.

Cæsareæ & Regiæ Catholicæ Majestatis diplomate sancitum est, ne quis, præter voluntatem Joannis Bapt. Sollerii e Societate Jesu, ejusve ad illustranda Sanctorum Acta Adjutorum & Successorum, ullo modo imprimat vel recudi faciat, ex parte vel in totum, Tomos eorumdem, de argumento illo, vel jam editos vel porro edendos; aut alibi excusos excudendosve invehat, venalesve habeat: qui secus faxit, confiscatione exemplarium, & aliis gravibus pœnis mulctabitur; ut latius patet ex litteris, Bruxellæ datis.

Signat���������LOYENS.
Et ego Joannes Bapt. Sollerius Societatis Jesu, permitto Jacobo du Moulin, ut Tomum Tertium de Actis Sanctorum Julii, meo permissu ab ipso impressum, publicet. Datum Antverpiæ pridie Kal. Januarii MDCCXXIII.

APPROBATIO ORDINARII.

Tomus hic tertius de Actis Sanctorum Julii, totius operis octavus & vigesimus, a PP. Joanne Bapt. Sollerio, Joanne Pinio & Guilielmo Cupero, Societatis JESU presbyteris Theologis, solitis studio & diligentia, ad Dei ejusque Cælitum gloriam, elaboratus est, nihil continens quod fidei aut bonis moribus repugnet; ut proinde utiliter in lucem proditurus sit. Ita censeo. Antverpiæ III Kalendas Januarii MDCCXXIII.

F. G. ULLENS
Can. Schol. Offic. & Lib. Censor Antverpiæ.

PROTESTATIO AUCTORUM.

Quod identidem protestati sunt decessores nostri, in hoc de Actis Sanctorum Opere, se servatas velle Urbani Papæ VIII Constitutiones; neque suis, aliorumve huc relatis Commentariis aliud pondus tribui, quam sit historiæ, ab hominibus errori obnoxiis scriptæ: idem ante hunc Tertium Tomum Julii denuo protestamur.

ELOGIUM R. P. CONRADI JANNINGI HAGIOGRAPHI SOCIETATIS JESU ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΤΟΥ,
Auctore Petro Boschio ejusdem Societatis presbytero.

AUCTORE P. B.

§ I. P. Janningi natales, educatio, studia tum in seculo, tum in Societate, accessus ad Museum Hagiographicum.

Annus hic Museo nostro fatalis fuit, dum nobis eripuit P. Conradum Janningum; virum de Sanctis omnibus, quorum Acta per annos facile quadraginta vel ipse magnam partem edidit, [P. Conradi Janningi obitus anno 1723.] vel a majoribus edita defendit, vel a posteris edenda comparavit, optime meritum: ut gratissimum, credo, facturus sim non illis modo, sed & tibi, Lector hagiophile, si quidquid in hac parte gessit, atque adeo vitam ejus omnem, aut summa potius vitæ capita, pro instituto ab Hagiographis hactenus more, quam fieri poterit brevissime, delibavero. Palam certe hinc fiet, & quantum diuturnis ejus laboribus tribuamus ipsi, & quantum illis ab universa republica litteraria debeatur.

[2] Natus erat P. Conradus Groningæ, urbe nobili, [natales ejus, & educatio;] quæ uni de septem fœderati Belgii provinciis, cujus ipsa caput est, nomen dedit, parentibus inter mercatores spectatis Arnoldo Janninck ac Balduina Tinga, anno superioris seculi quinquagesimo, decimo sexto Kalendas Decembres. Quam vero pie educatus fuerit, nihil opus est dicere; quando utrumque parentem habuit Romano-Catholicum; quod quidem nomen in provinciis illis vix usquam sine integerrima vita consistit. Et vero quidni domus illa religiosissime fuerit instituta, e qua liberi quinque prodierint, quorum tres peculiaribus votis divino cultui se manciparunt? Conradi enim exemplum, sorores duæ secutæ sunt. Accedebat huc etiam cura singularis & affectio, quam ad nepotis hujus sui rectam educationem afferebat avunculus, ecclesiæ, nescio cujus, Catholicorum Groningæ Pastor.

[3] Is porro cum jam id ætatis esse adolescentem videret, [humaniora studia, ingressus in Societatem Jesu;] ut humanioribus litteris dare posset operam, eo animum ejus cœpit impellere, quo sponte inclinatum pridem adverterat. Destinatur ergo ad studia litteraria Conradus summa cum sua tum parentum voluntate; qui tamen, ut erant avitæ religionis ac virtutis in paucis tenaces, committere noluerunt, ut academiam domesticam frequentaret, nequid forte de utravis in filio suo vel magistrorum hæresis, vel nota sodalium heterodoxorum licentia societasque detererent. Tandem de Meppa cogitatum, oppido non obscuro Westphaliæ ac ditionis Monasteriensis, ubi sub disciplina Societatis Jesu studiorum illorum fundamenta jaceret, quibus postmodum Antverpiæ in numerosiori gymnasio nostro gloriosam coronidem imposuit, primas ibi fere inter plurimos, non secus ac Meppæ, sibi solitus vindicare. Ordinis interea nostri desiderium una cum litteris ac pietate non hauserat modo, sed etiam prodiderat aliquoties; nec vero ulla in Præposito Provinciali mora fuit, quin candidatum ad Instituti nostri rationem tum natura quodammodo, tum industria factum, admitteret continuo; modo ut parentes annuerent. Et faciles illos quidem Janningus noster offendit; at non item avunculum illum, de quo jam facta est mentio; quique nullum non movit lapidem, ut clero seculari nepotem adjungeret. Restitit hic tamen & pervicit; atque in Societatem receptus, Mechliniam ad Tirocinium ceteris aliquanto serius advolavit, octavo Kalendas Decembres anno Christi MDCLXX.

[4] [quid in ea gesserit, ante Hagiographiam.] Ibi demum quanto studio ad virtutes viro religioso dignas Conradus incubuerit, id argumento esse potest, quod etiam minutiora quædam, istic fere tantum præscribi ac servari solita, ad ultimam usque ætatem constantissime retinuerit. Biennio inter hæc elapso, nuncupatisque religiosis de more votis, Antverpiam mittitur, philosophorum placitis imbuendus, quæ altero post anno solenni publicoque certamine propugnavit. Inde porro Mechliniam redire jussus, lectissimam ac frequentem ibi tum temporis juventutem pietatis simul & grammaticæ præceptis informandam accepit. Quartum jam annum id agebat, cum sub autumnum anni MDCLXXVIII vapores pestiferi dira contagione Belgium afflarent, atque imprimis Antverpiam; ubi tum egregie sese prodidit probavitque civibus per domos pene singulas misere morientibus nostrorum caritas; quam frequentia sacerdotum fratrumque ad ægros comitantium funera decorarunt. Neque vero Hagiographi nostri suam hic desiderari passi sunt operam, ne ipse quidem, quamquam octogenario jam proximus, Henschenius. Hic tamen de se minus, quam de Papebrochio suo, in quo spem omnem continuandi tam vasti operis nostri habebat repositam, solicitus, id effecit ut ex hac acie Lovanium secedere juberetur; sapienti quidem, at sero tamen consilio: jam enim contractum intra viscera morbum gerebat, cum discederet. Lovanium vix attigerat, quando eum tristis nuntius consecutus est, mortem immaturam afferens P. Danielis Cardoni, de quo legi plura possunt ante tomum secundum Maii pag. XXXIII. Redegerat hæc victima caritatis labores iterum nostros, ad quos a biennio sublevandos accesserat, ad solos Henschenium ac Papebrochium, quorum hic etiam Lovanii jam vix medicis spem vitæ ullam faciebat; convaluit tamen aliquanto post, ope, ut pie creditum est, S. Francisci Xaverii; ut adeo sub anni sequentis Februarium incolumis rediret Antverpiam. Tum vero Henschenius & acceptæ in Cardono cladis, & vix satis depulsi a Papebrochio periculi, & suæ demum senectutis memor, prospicere voluit in posterum, sociosque operi suo promovendo asserendoque conquirere. Eos inter primus occurrit Janningus noster, Græcis tum litteris Mechliniæ tradendis occupatus, quem ob egregias dotes potissimum delegit ex omnibus; tametsi nec sacerdos adhuc esset, nec Theologiam edoctus.

§ II. Janningi labores Antverpiæ; Theologia Romæ audita; Sacerdotium; itinera per Italiam, eorumque emolumenta; reditus in Belgium.

Antverpiam ut accessit anno MDCLXXIX, mense circiter Martio, statim operi accinctus est; [Fit Hagiographus an. 1679;] & principio quidem, tetrico in pulvere nec admodum decoro versatus, corrigendis typis, maxime græcis, concinnandis indicibus, rebusque ejusmodi obscuris aliis & fastidio plenis tam multam operam ac facilem dedit; ut anno sequenti dimidius Majus tria in volumina sectus prodiret in lucem; quem deinde Papebrochius, una cum Janningo (nam Henschenius ætatem gravem obtenderat) accitus Paderbornam detulit, Reverendissimo ac Celsissimo Principi Ferdinando Furstenbergio, Episcopo Paderbornensi ac Monasteriensi, mæcenati suo, repræsentandum. Reversus e Germania Conradus in Actis græcis S. Symeonis Stylitæ Junioris, ac matris ejus S. Marthæ, itemque S. Andreæ Sali, latine vertendis, atque eruditione, quanta tum quidem poterat, illustrandis totus fuit. Occupant illa in mense Maio tomi quinti ac sexti partem satis notabilem; habebat vero ea jam prælo parata, priusquam ad studia Theologica mitteretur, tametsi priora anno MDCLXXXV, eo procul agente; postrema vero anno demum MDCLXXXVIII, sint edita.

[6] [mittitur Romam ad audiendam Theologiam 1681,] Cum jam annos duos propemodum cum dimidio in Hagiographiæ, ut ita dicam, tirocinio, sub magistrorum in ea versatissimorum, Henschenii ac Papebrochii, disciplina posuisset, essetque in eo (ut Papebrochii verbis utar) insigniter probatus, ac Musei nostri statum omnem & rationes ita perspectas haberet, ut intelligeret facile, quidquid ad supellectilem ejus litterariam vel utilibus, vel necessariis monumentis augendam quoquo pacto facere posset; visum est Henschenio exorare superiores, ut ne in Belgio Janningus, sed Romæ potius Theologiam audiret; aliusque interea sibi ac Papebrochio e junioribus sacerdotibus moderatorum arbitrio idoneus legeretur adjutor. Utrumque concessum est: Romam Janningus Antverpia discessit anno MDCLXXXI, V Kalend. Septembres; sub idemque tempus Lovanio Antverpiam Hagiographis suppetias venit Franciscus Baertius.

[7] [magno Musei nostri bono.] Multa sibi quidem Henschenius ac Papebrochius jam tum, cum de mittendo Romam juniori illo socio cogitarent, itineris ejus & commorationis in Italia in rem suam ac Sanctorum emolumenta spoponderant; sed multo tamen inferiora, quam postea perceperunt; imo quam percepit Papebrochius & qui eum secuti sunt ac porro consequentur: nam Henschenius ante diem extremum obiit, quam e Belgicis finibus ille propemodum in Gallicos pedem extulisset. Enimvero minime otiosa erat Janningi Romam adeuntis peregrinatio; etenim ne fortuito, ut in urbem quamque ventum esset, ad visenda quælibet vagari posset, descripta gerebat secum ac designata omnia, quæ ex itinere sive in Gallia, sive in Italia examinare, requirere, transcribere ac Museo nostro submittere jussus erat. Hanc ego instructionem inter schedas ejus adhuc reperi, Papebrochii manu exaratam; quam & aliæ subinde atque aliæ secutæ sunt, cum jam Romæ consisteret, quo advenerat XVIII Kal. Decembres, paucis post diebus, quam exercitationibus istic Theologicis initium dari solet.

[8] Fovebat interim Janningus conceptum in Belgio desiderium vitam omnem ac studia Sanctorum obsequio devovendi; [Sacerdotium ejus ac tertia Probatio.] quod quidem ut bene verteret, sacerdotio initiatus V Kal. Novemb. anno MDCLXXXIV, diem illum ad celebrandas primitias optatissimum nactus est, qui Kalendas ipsis Novembribus Sanctorum omnium cultui sacer instabat. Anno deinde, qui supererat, Theologiæ quarto feliciter decurso, Florentiam destinatus est, ut ex instituto Societatis nostræ, primos illos vitæ religiosæ spiritus, qui per assidua studia, crebraque negotia debilitari non raro solent, Deo ac sibi unice vacando instauraret. Itaque jucundissima hæc ei sors accidebat, tum quod ad sancta ejusmodi exercitia suopte ingenio propendebat plurimum, tum quod ea Florentiæ potissimum jubebatur obire: ubi bibliothecæ essent vetustis codicibus locupletes, in quas excurrere non numquam per otium liceret, atque ingentem inde messem in horreum nostrum Antverpiense congerere. Et vero ne spes illum sua in loco falleret, fecit im primis, clarum carumque eruditis omnibus nomen, Antonius Magliabechius, quo viro nemo laboribus Hagiographicis commodare magis poterat, nemo commodabat libentius, ut adeo Janningum humanitate sua utilissima, officiisque propemodum obrueret; scribit hoc ipse ad Papebrochium die Natali Domini anno MDCLXXXV his verbis: D. Magliabechius septimana superiori tota se mihi totum impendit, conducendo ad præcipuas quasque bibliothecas, ac reducendo domum confusissimum ob nimiam ipsius humanitatem. Quanto autem id operæ pretio factum sit, longum est dicere; satis erit ipsum, qui maxime sensit, testem infra Papebrochium adducere.

[9] Solent nostri in sacro illo recessu, qui studia absoluta consequitur, [excursio in regnum Neapolit. & reditus in Belgium.] annum fere integrum collocare; sed perspectam nimis habebant Superiores Conradi nostri in solida quaque virtute constantiam, animique assiduam cum Deo conjunctionem, quam oris habitusque prodebat serenitas ac modestia sui semper ac per omnia similis; quam ut ei totum illud tertiæ probationis (sic enim dicitur) spatium indulgendum putarent. Romam igitur quinto circiter post mense quam inde Florentiam abierat, revocatus, facultatem obtinet, quam pridem exoptaverat Papebrochius, excurrendi in regnum Neapolitanum, indeque porro, quacumque visum esset, in Belgium redeundi. Ea ipse, ut liberaliter erat concessa, haud minus sane liberaliter usus est; ut Neapolim usque totam pene lustrarit Italiam, numquam vestigia relegens, sed alio semper, quam quo venerat, itinere revertens; atque id cavens unice ne quidquam præteriret, quod ad Sanctorum Acta posset aliquid, quantulum id cumque demum esset, conferre; quæ cura illum Venetiis toto fere mense detinuit. Atque hujus quidem rei testis est libellus, quem sibi scribebat in via, centum facile paginas complexus, in quem congesta habemus ea tantum, quorum alia monumenta non invenerat; ne memoria penitus exciderent. Ita Domum tandem rediit affecto admodum anno MDCLXXXVI ad Papebrochium suum & tot ante submissis identidem Sanctorum thesauris, & tot modo secum allatis, & ipsius latoris conspectu, & suo atque Henschenii tam salubri consilio, quo socium illum in Italiam mittendum ante curassent, mirifice exultantem. Quin etiam continere se deinde non potuit, quin hæc Janningi merita posterorum memoriæ, Tomo VII Maii in Vita R. P. Godefridi Henschenii num. 33, hoc elogio commendaret: Sane vix possim explicare verbis, quantæ per hos annos quatuor (imo fere quinque, quibus in Italia Janningus egerat) utilitates ex illo consilio nobis emerserint, & quantæ porro extituræ prævideantur.

§ III. Iter in Bohemiam & Austriam, ejusque fructus.

[Destinatur in Austriam;] Opportunus hoc etiam ex capite Janningi adventus fuit, quod jam exercere præla cœperant tomus sextus ac septimus Maii; qui cum simul ambo vulgandi essent, Papebrochium & Baertium oppido fatigabant; donec utrumque novus hospes oneris parte magna levavit. Tenuit hic labor annum totum MDCLXXXVII, cum sequentis mensibus aliquot. Tomum septimum dedicatum volebant Serenissimo ac Reverendissimo Principi Maximiliano Henrico, Archiepiscopo Coloniensi, S. R. I. Electori &c.; cui proinde æquum judicabant, ut ab aliquo ex Hagiographis coram offerretur in manus. Illud porro consilium alterius occasio fuit: nam ut mercatorum avaritiam lucra jam percepta non satiant, sed ad majora tentanda proritant; Ita Papebrochii nostri insatiabilem sacrarum divitiarum aviditatem allatæ nuper tam feliciter ex Italia gazæ acuerant potius, quam restinxerant. Quid ni, inquit, si Coloniam vel Bonnam eundum est, eadem opera procedatur ulterius, atque adeo Germania, tot antiquis instructa bibliothecis, spectetur universa? Dictum factum. Janningo hæc sparta committitur, & comes additur Baertius: nam licet hic ætate tantillum & suscepto religionis instituto præcederet; ille tamen erat in opere prior, Italice Germaniceque peritior, & itineribus pridem sacrisque spoliis conquirendis assuetus.

[11] Discessum est exeunte Aprili anno MDCLXXXVIII. [lustrat Germaniæ bibliothecas,] Vix Coloniam advenerant, cum intelligunt Serenissimum Principem Archiepiscopum, Bonnæ periculose decumbere: eo igitur sese cum inscripto illi opere sine mora proripiunt, quod quam gratum ægrotanti etiam gravissime Principi acciderit, & præsenti munificentia, & amplis, si convalesceret, promissis testatum esse voluit. Ita feliciter ea itineris parte, quæ totius expeditionis occasio fuerat, perfuncti, ulteriorem in Germaniam penetrant; sed tam sedula ad rem suam attentione, ut siquam ad urbem accederent, non id notarent modo, quod ibi de Sanctorum Actis, reliquiis, cultu, translationibus, inscriptionibus ceterisque monumentis nancisci poterant; sed in vicinos etiam pagos nonnumquam atque abbatias excurrerent, cum vel minima promovendæ Sanctorum gloriæ spes invitabat. Volupe mihi sane fuit ea omnia cum in litteris, tum in libello, seu, ut vocant, itinerario a Janningo per loca diesque singulos consignata percurrere; tanta in iis eruditio, tanta accuratio est. Divitiæ longe maximæ Aschaffenburgi repertæ, scriptorum, inquam R. P. Joannis Gamans, immensa congeries: unde seligere non pauca per superiores licuit, quæ ad Sanctos, undecumque collecta, pertinebant; sed ea (proh dolor!) cum Aschaffenburgo Francofurtum aliquanto post nostrorum discessum veherentur, invidus Mœnus lethæis undis æternaque, uti subinde renuntiatum est, oblivione demersit.

[12] Pari sagacitate pervestigata Pragam usque Bohemia est. [uti & Bohemiæ,] Et Pragam quidem tenuere VIII Kal. Julias; ibique diebus aliquot substitere, emolumento suo minime pœnitendo. Nam præter Martyrologium membranaceum Danico-Franciscanum, de quo videri potest Usuardinum nostrum, & quo Janningum donavit R. P. Cristelius Præpositus Domus Professæ, olim illi Romæ cognitus; itemque præter ingentia volumina de rebus Bohemicis ab ipso Auctore R. P. Bohuslao Balbino Hagiographis dono data, cum in usum eorum quovis pretio digna sint; præter hæc, inquam, aliaque domestica beneficia, alia illis oblata sunt ab externis: quarto enim die ex quo in urbem advenerant, non modo faciles ad Celsissimum Principem Archiepiscopum aditus sed & facultatem ab illo obtinuere ipsius manuscripta quædam examinandi, & commendationem apud RR. Admodum DD. Ecclesiæ metropolitanæ Canonicos, ad eorum & tabularium, seu, ut dici solet, archivum, & bibliothecam, quæ ne Balbino quidem umquam patuerat, non ingrediendam dumtaxat, verum etiam perscrutandam. Itaque dum alia istic annotant, alia describunt, dies, ut modo dicebam, aliquot abierunt. Non nihil etiam temporis sibi nobilis Abbatia Strahoviensis ac S. Norberti monumenta, non nihil alia per urbem amplissimam templa, sacris ditata pignoribus, vindicarunt. Sed hæc mihi cum Janningo persequi singula non licet.

[13] [& maximo fructu Cæsaream Vindobonensem,] Minora hæc tamen fuerunt omnia præ iis quæ Viennæ retecta sunt. Venerant eo itinere sex dierum continuo, fracti admodum & insomnes; nam & via difficilis, & perincommoda fuerant hospitia; in quibus pro lecto pavimentum esset, raro stramine sparsum. Ubi primum in augustissimam bibliothecam Cæsaream medio circiter Julio intromissi volvere cœperunt codices, attoniti hærebant ambo, nec satis certi quid agerent: statuebant enim, si quæ e re sua essent, describere omnia in loco vellent, menses bene multos exactum iri. Ac de latinis quidem instrumentis minor erat solicitudo, quam de græcis: cum adjutrices ad illa manus conduci facile possent; non item ad hæc. Simul ergo tum inter se, tum per epistolam cum Papebrochio de autumno atque hieme istic transigenda deliberant, simul ita scriptioni se totos impendunt; ut Baertius tentatam aliquoties in itinere valetudinem, indefesso labore non parum affecerit. Donec misertus utriusque Augustissimus Imperator post menses circiter duos copiam fecit, Codices græcos, qui, ut erant præcipui, ita plurimum operæ ac temporis exigebant, secum asportandi, describendos in Belgio, ac subinde Viennam, uti factum est, remittendos. Ita factum, ut non modo reditum maturare, verum etiam excutere ante illum varia per Austriam non sine magno rerum incremento monasteria licuerit: fuerant enim pleraque, ut notat Janningus, a bello Suevico immunia; passa quidem expilationes Turcarum, sed qui ditiori inhiantes prædæ, obsoletos altoque obsitos pulvere codices facile contempserant.

[14] [benigne ab Imperatore susceptus.] Confectis ex sententia negotiis litterariis, aliud sibi Janningus, priusquam Vienna discederet, audendum putavit. Sumptuosa nimirum operum nostrorum moles ut munificentia nasci atque adolescere cœperat aliena; sic nostris porro viribus sustentari non poterat; neque ea jam erant Belgii tempora, quæ spem ullam facerent cujuscumque subsidii. Obierant quoque mortem non subditorum bono magis, quam nostro præmaturam Serenissimi ac Reverendissimi Principes, qui dum viverent, & non nulla contulerant, & sperare jusserant omnia. Erat quidem qui securos nos esse juberet; modo solum vertere, & Christianissimi Regis auspiciis continuare in Gallia Sanctorum Acta vellemus: sed ab eo consilio rationes tum temporis absterrebant gravissimæ. Maluit ergo Papebrochius ad aulam Hispanicam sese vertere, ac benignissimum Regis Catholici explorare animum: & sane rem brevi tam opportune promoverat, ut jam de prospero successu dubitari non posset; cum Janningus, probe conscius, quo loco apud Augustissimum Imperatorem haberentur Acta Sanctorum, antevertendum sibi Papebrochii conatum putavit; & vero antevertit: tam promptam enim offendit Augustissimæ piissimæque Majestatis voluntatem, ad suscipiendam operis nostri clientelam; ut Viennæ etiamnum consistens ad Papebrochium scriberet, ne apud aulam Hispanicam porro quidquam urgeret. Præsagisse jam tum Janningum Sanctorum instinctu diceres, quæ futura deinceps erant: nam Catholici quidem Regis larga, ut assolet, esse poterat gratia; diuturna esse non poterat, sive ob insecutam brevi, ut mox dicturi sumus, Sacræ Inquisitionis Toletanæ procellam; sive ob mutatam in Belgio dominationem; qua id demum factum est, ut in uno Principe & Regem nacti simus Catholicum, & Magni Leopoldi æmulum erga susceptos olim clientes Imperatorem semper Augustum. Atque hæc expeditionis Austriacæ ac brevissimi temporis emolumenta fuere præcipua; quæ dum hisce laboribus insudabimus, nec Augustissimi Mæcenatis, nec Janningi, qui eum nobis paravit, immemores nos umquam arguent.

§ IV. Quid egerit Janningus ex Austria redux; & nova ejus expeditio Romana; tum quis eam consecutus eventus.

Vienna excesserat cum suo Baertio Janningus X Kal. Octob.; suadebatque adeo cæli autumnalis intemperies iter accelerare in Belgium; [Reditus ex Austria in Belgium;] sed nihil hoc illos ab instituta peregrinandi ratione dimovit. Itaque per Austriam & Bavariam ac deinde per Sueviam & Lotharingiam redeuntes, quidquid celebriorum abbatiarum non longe aberat, discussere; & siquid in promptu erat, abstulere secum; sin longiores exigebat moras, id viros religiosos per Sanctorum gloriam flagitabant, ut ne postea descriptum mittere ad se Antverpiam negligerent; quod non nulli pro singulari sua humanitate cumulatissime præstiterunt. Atque hoc pacto medius propemodum December abierat, cum durissima quæque tum ab aëris injuria, tum a viarum asperitate periculisque perpessi quidem, sed incolumes tamen, atque opimis tot sacrarum bibliothecarum onusti spoliis, in lætissimos uterque Papebrochii amplexus venerunt, optata deinde cum eo, uti sperabant, Musei nostri tranquillitate partisque commodis ad elaborandum Junium gavisuri.

[16] [scripta apologetica pro Actis Sanctorum.] Sed enim quietis esse per adversarios, imo amicos nostros, non diu licuit. Nam eos quidem jam per annos viginti patienter ferre tacendo didicerant; dum obscuris illi nominibus libellisque pugnabant, sibi magis suoque nomini infesti, quam nostro; verum anno demum MDCXCIII, cum bellum acrius, aperto serioque marte, moveri cœptum est, præsentissimam, nisi occursum esset in tempore, laboribus nostris universis perniciem allaturum, tum vero Conradi ardor, quantus in conquirendis hactenus Sanctorum Actis, tantus porro in defendendis eluxit. Primus ille arma, quæ ne tum quidem Papebrochius, vir pacis amantissimus, stringenda sibi putabat, eduxit; non ante reconditurus, quam pristinam suis ac majorum studiis gloriam, utilitatemque vindicasset. Scripsit ergo Apologiam triplicem, quam tomo primo Junii præfixam videre est; & ita scripsit, ut propulsare adversarium vellet, non lædere; & ita scripsit, ut edendo proxime Junio operam non subduceret; ac proinde strenuos illos Hierosolymorum instauratores imitatus, Una manu sua faciebat opus, & altera tenebat gladium.[2 Esdræ. 4. ℣.16.]

[17] [Censuræ Toletana est novi itineris Romani occasio,] Tantillis opusculis immanes aliorum conatus contusos abunde testabantur, qui legerant, eruditi; auctoresque erant, ne quid sacris nostris lucubrationibus detractum temporis ulteriori ac minime necessaria velitatione absumeremus; quando, ecce, dissipatam pridem ab Excellentissimo D. Didaco Sarmiento Valladares, Inquisitore tunc Generali, in Hispania procellam intempestivus fortissimi ejusdem integerrimique judicis obitus excitavit, quæ quam præcipiti, tam horrendo fragore detonans, in grandia quatuordecim operum nostrorum volumina, incogitantibus nobis, dirum fulmen intorsit, ipso illo, quo primum Junii tomum emiseramus in lucem, anno MDCXCV. Enimvero mirari hic licuit constantem ac mitem animum Papebrochii: perculsis enim omnibus infortunio alieno, solus ipse, cum primum inaudiit, placide subrisit suo; promptus, ut aiebat, quæ ut homo peccasse ostenderetur, pro ea, quam germanis Societatis Jesu filiis propriam esse voluisset S. Ignatius, submissione atque obedientia corrigere: sin ostenderetur nihil; non eam videri causam suam, cujus æquitatem facile probare, attonito licet orbi, non posset. Quod quidem postremum superiorum hortatu, tam prompte, tam accurate, tam erudite, tantaque modestia præstitit, ut nullo umquam alio facinore laudem ampliorem sit consecutus. Interea qui Hispana procuderant fulmina, moliri etiam Romana sunt ausi. Ea res, ut intellecta primum est, Janningum denuo in Italiam compulit, motus accusatorum omnes observaturum; quod utinam in Hispania fieri potuisset!

[18] Ut Romam duobus fere mensibus attigit V Kal. Nov. anno MDCXCVII, [tam utiliter quam necessario suscepti;] sensit illico, quam necessarius istic esset; adeo jam apud plurimos adversa nobis præjudicia invaluerant; quippe quæ & multi suggererent, & refelleret nemo. Quare ipse circumcursare ad omnes continuo cœpit, quos ad res nostras, tot oneratas calumniis, conferre aliquid sive secundum illas, sive contra pronuntiando suadendove, posse existimabat. Purpuratorum inter eos Patrum (nam ceteros prætereo) nemo unus, opinor, tum Romæ fuit, apud quem causam nostram tum voce, tum scripto, tum utroque non egerit solertissime; apud ipsum imprimis, qui tunc Ecclesiæ præerat, Sanctissimum Dominum Nostrum Innocentium XII, a quo perbenigne acceptus est. Tantum vero hac sua tam sedula industria mense uno profecit, ut eodem anno, XVII Kal. Jan. Eminentiss. Cardinalis Norisius, in labores nostros (quod & in libris suis dudum, & datis ad Papebrochium MDCXCIII litteris prolixe testatus erat) mirifice semper propensus, asserere Janningo non dubitaverit, ne apicem quidem unum, qui quidem ad Acta Sanctorum eorumque illustrationem pertineret, umquam prohibitum iri Romæ: id se jam collegisse statutum esse in ultima Congregatione, ubi tertius tomus Maii tertium relatus fuisset. Similia innuebant eodem die Eminentissimus Barberinus, ac biduo post Eminentissimi itidem Cardinales Petruccius atque Albanus, postea Clemens XI Pontifex re ac nomine Maximus; qui idem illi ineunte proxime Januario repetebat, hortatus eum, ne porro solicitus esset; sibi modo curam de Actis Sanctorum omnem relinqueret. Nihilo de se aliisque pluribus inferiora deinde asseverabant Cardinales, Acciaolus, Carpegna, &c. Et vero quod addixerant, præstitere; quando ad hunc usque diem in tam vasta tot voluminum mole, post tot tamque potentium delatorum conamina, post tam assiduas tot annorum discussiones, post Hispanicum denique præjudicium, omnino nihil, quod Acta proprie Sanctorum spectet, Romana censura notaverit.

[19] [licet Romæ abrogata Censura Hispanica positive non fuerit.] Gaudebat merito tam prompta rerum suarum conversione Janningus; sed in ea nequaquam sibi acquiescendum ducebat; parum id esse ratus, quod sua libris nostris Romæ, totoque adeo orbe Christiano, fama constaret; dum vel in uno regno Catholico infamia quam quæ maxime, puta hæreseos aliaque ejusmodi, stigmata circumferrent. Id ergo operam dedit, ut ea quacumque demum ratione inducerentur. Quam in rem urgere S. Officium non destitit, ut siquam in operibus nostris hæresim comperisset, eam notare ne gravaretur; sin offendisset nullam; id aliquo saltem indicio positivo, ut aiunt, orbi patefaceret. Saxum hoc volvit ad annum usque MDCC; quando tandem persuasit Cardinalis Norisius, id nec Romæ sperandum umquam, nec in Hispania necessarium esse, imo vero, inquiebat, inutile: Cum enim constet (verba sunt Eminentissimi) libros post censuram Hispanicam Romæ examinatos fuisse, & nihil simile contra illos statutum fuisse; quivis judicare poterit, illis non contineri, quæ Hispanica Inquisitio tam graviter damnat. Atque hæc ipsa causa est, cur sancitura non sit Roma positivi quidpiam ad justificationem vestram. Imo si quid etiam tale statueretur… Tum illa subdit, quæ pro ea, qua Janningum dignabatur familiaritate ac fiducia, dissimulanda non putabat; sed quæ ego, ne quid offendam uspiam, libenter omitto. Permovit hæc tam candida denuntiatio, ut cœptis desistere, ac proficisci tandem Roma statueret, ubi nec timore jam amplius ullo, nec spe detineretur. Cum discederet ineunte Junio, anno MDCC, tum vero apparebat, quantam sui existimationem in omnium, Eminentissimorum præsertim Ecclesiæ Catholicæ Principum, animis spectatus toto fere triennio Conradus excitavisset: adeo singulari valedicentem honore tamque profusa benevolentiæ atque officiorum suorum testificatione prosecuti sunt, quod & pluribus deinde datis ad eum epistolis, quarum hic integrum adhuc fascem reperio, comprobarunt.

[20] [Janningus Roma per Austriam rediens Mæcenatem obtinet Imperatorem.] Erit fortassis, cui jejuna hæc narratio, nimisque contracta videatur. At ego me talem hic fateor affectasse ex industria; tametsi nusquam potuerim esse prolixior; cum accuratissime suis quæque diebus ab ipso Janningo notata invenerim omnia, quæ toto hoc tempore qua voce qua stylo gesta ab eo sunt; eaque tanta mole & copia; ut, si enarrare opus esset singula, res & in volumen ingens abiret, & iis placeret parum, quos ego quia diligo imprimis ac veneror, usque adeo merito nolim offendi; ut etiam ab hac qualicumque rerum illarum memoria abstinuissem; nisi religio esset, præcipua Viri merita, dum ejus elogium adornare jubeor, ingrato silentio præterire. Sed redeo ad institutum. Conradus ab Urbe non sine nova Actorum codicumque vetustorum sarcina digressus, iter inde denuo in Austriam direxit: sed more peregrinandi suo; ut in eam scilicet curam semper intenderet, ne quid negligeret uspiam, unde aliqua ad Bibliothecam nostram fieri posset accessio. Viennæ id maximo Hagiographorum cum honore, tum emolumento confecit, quod ante decennium feliciter inchoaverat; Sacram, inquam, ac Cæsaream Majestatem eo adduxit, ut non jam præteritis dumtaxat, sed etiam stabilitis in posterum ac perpetuis beneficiis Augustissimæ Familiæ nos habere vellet æternum obstrictissimos. Tot rebus tam præclare gestis, Antverpiam demum elabente propemodum anno seculari advenit.

§ V. Janningus, abrogata Sacræ Inquisitionis Toletanæ censura veteri, novum ejusdem decretum obtinet, operi nostro perhonorificum.

Vix domum redierat P. Conradus, cum defuncto nuper Pontifici Maximo suffectum intelligit SS. D. N. Clementem XI, [Electo novo Pontifice, operi nostro favente,] antea Joannem Franciscum S. R. E. Cardinalem Albanum, quo neminem Romæ aut privatim faciliorem aut acriorem publice causæ nostræ patronum expertus erat. Gratulatus id nobis est continuo Eminentissimus Coloredus datis ad Janningum, VII Idus Jan. MDCCI, humanissimis litteris; nam Vestris quoque studiis, inquit, magnum profecto accessurum lumen confido; & qui olim pars fuit in translatione e græco in latinum, nunc judex opportunissimus evadet. Menologium præter alia quædam intelligit Basilianum, cujus mensem Aprilem ac Maium elegantissime versum dudum acceperamus hoc titulo: Acta Sanctorum ex Græco Menologio Cryptæ Ferratæ, Interprete Joanne Francisco Albano Urbinate Philosophiæ ac juris utriusque consulto, ætatis suæ anno decimo octavo. Plura vide in Actis nostris Comm. Prævio in S. Marcum Euangelist. die 25 Aprilis § 1, num. 5 & alibi. Hæc de Judice opportunissimo, mirum in modum placebant, præsertim Papebrochio, certum jam sibi Romæ judicium pollicenti, quod frustra non semel invocasset; quando, ecce, pendentem ea spe optimum Senem tam violenta febris invasit; ut mortem in horas pene singulas certissimam intentaret. Quid ageret eo rerum articulo Vir Catholicus? Ejuraret hæresim, qua damnatus erat? At eam nec ipse in scriptis suis assequi potuerat, nec interpellati toties ab eo judices exhibebant. Instrumentum ergo novum conficit, quod habes tom. 6 Junii, ubi de Vita & Virtutibus ejus; cap. 10, quo concipi fortius non poterat ad maturandam non quidem jam vivo, ut augurabatur, sibi, sed vel mortuo sententiam Pontificiam, qua vel propositiones in libris nostris hæreticas indicaret ipse, vel per Inquisitionem Hispaniæ indicandas mandaret.

[22] [tertio Romam cogitat; sed sistitur.] Sed ne hæc quidem morientis, ut tum putabatur, Viri vox exaudita. Itaque Janningus, urgente fiducia, quam de Summo Pontifice, suo nuper in omnibus Achille, conceperat, iter in Urbem jam tertio meditatur, quo de negotio Hispaniensi supremi in Ecclesia Judicis auctoritate decerni tandem aliquid aperte curet. Consulere tamen ante per litteras visum est Eminentiss. Cardinalem Coloredum, qui hæc inter alia rescripsit Pridie Kalendas Februarias MDCCV: Examen Tomorum vestrorum, quod præpropera quadam urgebatur sollicitudine, modo tantisper subsistit, ac tardiori deinceps perget itinere. Ceterum, quæ olim ab Inquisitione Hispanicæ prodierunt censuræ, non ab aliis, quam ipsius regionis auspiciis poterunt revocari; nec multum, quantum ad hoc, adventus vester prodesset; sed magis innitendum, ut ipsamet (S. illa Inquisitio) rationum vestrarum momenta perpendat, factumque honestiori, quo poterit modo, aut retractet, aut declaret. Sensit inde P. Conradus, quam etiam sub hoc Pontifice vera essent, quæ sub ejus olim decessore Cardinalis Norisius, ut modo narravimus, futura prædixerat; quod & aliis subinde litteris confirmatum est. Quare anno MDCCV omissa demum spe Romana, de modo agendi cum ipsa iterum Sacra Inquisitione Hispanica deliberari cœptum. Nec mora in Janningo fuit, quin continuo in Hispaniam ipse contenderet; inhibuit tamen aliquamdiu justissimis de causis, quas Matrito rescripserat, consultus hac de re, R. P. Balthazar Rubius.

[23] [Eventus examinis operum nostrorum Romæ.] Lubet hic tamen, priusquam negotia Toletana prosequar, paucis attexere, quem tandem finem sortita sint Romæ apud Congregationem Indicis tam diuturna tomorum nostrorum, ut Acta Sanctorum continent, examina Hæc sunt, quæ certissimo Auctore, sed qui se nominari vetuit, ex Urbe accepimus VII Kal. Julii MDCCVII: 1. Ad eum usque diem decretum in eos omnino nihil quidquam esse in illa Congregatione. 2. Jam remissos ab illa esse Tomos nostros, ac restitutos accusatoribus …, ad quos pertinebant, & a quibus eos Congregatio commodatos habuerat. Ac proinde finitam esse causam. 3. Siquando contingeret eam denuo suscitari, ne rem quidem minimam statutum iri, nisi cum singulari ac magna benignitate & cautela in favorem (sic verba sonant Italica) ejusdem Operis. Hæc ille. Neque ulterius Romæ res illa agitata; nisi quod anno hujus seculi octavo & nono pronum se Sanctissimus Dominus ostenderit, ad causam nostram per se in Hispania promovendam, non decreto quidem ullo suo, at commendatione apud supremum Inquisitorem; sed voluntatem illam optimam suborta inter utramque curiam dissidia ad propria negotia distraxerunt.

[24] Interea (ut redeam, unde digressus sum) dum maturum expeditioni Hispanicæ tempus expectatur, [Agit cum ipsa Inquisitione per procuratorem P. Josephum Cassani,] commodum accidit, ut Romæ tunc essent, qui ad Generalem Societatis Jesu Præpositum deligendum convenerant ex provinciis, atque inter eos R. P. Isaacus de Bruyn, Provinciæ Flandro-Belgicæ tum Præpositus; is enim ad P. Papebrochium, XVII Kal. Aprilis MDCCVI, in hunc modum scribebat: Quo tempore hic Romæ sum, deliberavi multis .. an nihil possem efficere apud Romanum Pontificem contra Censuram Toletanam circa libros R. V., quando incidi in P. Joannem Marin, electorem provinciæ Toletanæ & Professorem primarium; (editis operibus Theologicis jam tum clarum, nunc Serenissimo Asturiarum Principi a sacris Confessionibus) qui dicit, esse Matriti in Collegio Imperiali P. Josephum Cassani, Professorem & Qualificatorem Supremæ Inquisitionis …, qui defensionem librorum R. V. libenter susciperet, & putat, se exemptionem a Censura procuraturum, modo loqui posset; quod non potest, quamdiu debita auctoritate, seu procuratione instructus non est. Quare Rogo R. V. ut instrumentum procurationis, quo ipsum suum Agentem instituat, statim Matritum mittat, eique negotium commendet. … In mora periculum est; quia Supremus Inquisitor curam demandavit Patri Cassani, conficiendi Catalogum omnium librorum a Suprema Inquisitione damnatorum, in quem convenit non referri libros R. V. Nimis enimvero aperte divinam hic providentiam agnoscebat, qui Papebrochii causam æque ac suam sustinebat unice Janningus, quam ut imperata differret. Confectum ergo instrumentum procurationis authenticum, & ad P. Josephum Cassani destinatum est, Idibus Aprilis ejusdem anni.

[25] Arduum erat sane, si quod umquam fuit negotium; [qui causam nostram libenter susceperat,] imo vero multorum judicio temerarium: is enim defendendus erat, quem tota execrabatur Hispania; defendendus, inquam, hic erat in ipsa Hispania, contra adversarios & plurimos & potentes, contra gravissimi Tribunalis severissimam, eamque incredibili solennitate promulgatam quaqua vastissima S. Inquisitionis auctoritas per orbem utrumque porrigitur, sententiam; apud ipsam denique & per ipsam contra se Inquisitionem. Sed nimirum quanta res hæc erat, tantum ad eam Pater Cassani alacritatis, laboris, industriæ, constantiæ attulit; quibus equidem virtutibus dubitem, an parem huic Viro reperire sit uspiam; sive cognatas illas habeat, sive Cælitum ope in hac sua causa collatas. Ego me obstupuisse fateor identidem, cum eas epistolas relegerem, quibus ipse rerum a se gestarum gerendarumque rationem Janningo reddere consueverat; quasque ad Viri tanti memoriam accurate collectas servamus.

[26] [& ursit ita per libellum supplicem, & apologiam S. Inquisitioni oblatam;] Vix causam susceperat, cum a S. Fidei Tribunali exemplar obtinuit authenticum propositionum Danielis Papebrochii, quas censura notaverat; tum operis nostri vindicias tam in Hispania pridem a pluribus conscriptas, quam ab Auctoribus ipsis excusas in Belgio corrasit: unde suum ipse, ut appellat, defensorium verbis ac stylo curiæ, quem probe callebat, accommodatum, tanta sedulitate elaboravit; ut noctes diesque meditando committeret, gravesque capiti dolores, ac, robusto licet, pectori debilitatem accerseret. Deproperandum enim omnino hoc negotium fuit, aut in Indicem proscriptorum operum, cujus editionem vehementer urgebat supremus cum suo senatu Inquisitor, libri nostri referendi. Cum parata tandem haberet omnia, implorato RR. PP. Præpositi Provincialis, Rectoris, & qui tum Regi ac Reginæ conscientiam moderabantur patrocinio, itum ab omnibus una ad Illustrissimum S. Inquisitionis Præsidem, postulatumque suppliciter, ut ne judicem in hac re, sed patronum agere vellet. Renuebat initio: verum ego, inquit P. Cassani, ab ipso solum petii; ut meum libellum supplicem audiret. Consensit ipse; auditoque in tantam raptus est admirationem; ut extemplo in alium virum mutatus, non jus dicere vellet; sed causam dirigere optaret, ut felici progressu felicem consequamur exitum. Fortissima sane libellus ille argumenta continebat, quibus hoc unum Papebrochio concedi flagitabat Auctor, quod ipsi ex strictissima (verba sunt ipsa) rigidissimaque justitia distributiva competit: nam Gratiam, inquit, benignitatem aut indulgentiam petere meum non est; justitiam, eamque strictam expostulo. Idem subinde libellus una cum Defensorio Sacro Tribunali juridice oblatus, XI Kal. Febr. MDCCVII, tantum valuit, quantum P. Cassani aut suæ aut hominum quorumvis industriæ tribui posse negat.

[27] Erant libri nostri atque eorum quod jam diximus Defensorium apud Qualificatores septemdecim, [ut brevi novum decretum pararetur;] Theologos omnes, & in historia ecclesiastica magnam partem versatos: quorum tam assidua fuit in discutiendis, quæ proposita fuerant, capitibus opera; ut minime dubitaret P. Josephus, quin causam essemus ante mensem Augustum proximum obtenturi. Et vero ante elapsum ejusdem anni Novembrem hæc ad Papebrochium scribebat idem Pater: Sciat R. V., nos nullam in Theologis Qualificatoribus, nullamque in judicibus difficultatem invenire. Ne apex quidem nobis objicitur. Quæ salvanda sunt, salva diu extant; quæ expurganda videntur, expurgari debent, & in hoc concordes sumus: hæc enim extra Propylæum duo aut tria loca sunt, & quæ nullam merentur Theologicam censuram… In Propylæo … tantum corrigentur quædam Conclavium historiæ. Jam tum ergo absolutioni matura erant omnia, & quidem ea solennitate gravitateque perpensa, ut parem in S. Tribunali umquam alias vel vidisse se, vel audivisse senex quidam ejus minister, Cassano teste, negaverit.

[28] Sed nostra nimirum Actorumque Sanctorum intererat, [quod anno demum 1715 prodiit ab Eminentissimo Card. Giudice;] ut quæ uno paucorum mensium judicio damnata essent, non nisi post iterata per annos multos examina absolverentur. Nam quæcumque demum tam lentæ sententiæ causa fuerit (quod silere consulto hic volui) eadem & innocentiæ nostræ, & ampliori gloriæ mirum in modum consuluit. Quamquam utrique cautum abunde fuisset, si uno saltem anno citius lata sententia superstitem adhuc Papebrochium recreare potuisset; sed & hic ante mortem habuit, unde sentiret haud dubiam appropinquare in Hispania redemptionem suam, tametsi obitum ejus toto amplius anno secuta est. Nam illustre Decretum, quod nonnulli probro sibi futurum timuerant, gloriæ sibi merito vertendum putavit, qui edidit exeunte anno MDCCXV Eminentissimus S. R. E. Cardinalis, idemque supremus per Hispaniarum regna Inquisitor, D. Franciscus Giudice; neque edidit solum; verum etiam toto mense Januario affixum templorum valvis hærere toto regno voluit, ac promulgari palam in omnibus cathedralibus aliisque majoris notæ ecclesiis, tam inusitato hactenus exemplo, ut exclamet in suis ad Janningum litteris P. Cassani: Video ego, & dum video, vix credo. Quam vero libenter id fecerit Eminentissimus Præsul, neminem nostrum, ne ipsum quidem Janningum tam procul positum latere voluit; dum non unas ad eum litteras dare dignatus est. Habe illas, Lector, quibus ornare præsidem studiorum nostrorum debita per epistolam gratiarum actione perfunctum vir tantus voluit; neque enim indigne feret, opinor, nos eas tanti facere, ut legi ab omnibus cupiamus. Sic habent, quantum quidem lepores Italicos latino rudique calamo adumbrare mihi licuit:

[29] [qui illud, utpote justissimum, libenter condidit, urgente Janningo,] Admodum Reverende Pater: sua illa tam grati animi significatione eam in me voluptatem renovat R. V., quam tum percepi, cum licuit mihi tam præstantibus P. Papebrochii operibus jus illud tribuere, quod merito suo exigebant. Gaudeo equidem, cum quod restituere illa potui publicæ omnium utilitati; tum quod factum istud meum R. V. tam jucundum accidit. Neque vero immerito recreavit eam, ut quæ tantopere laboraverit ad sustinendam eorum dignitatem. Atque utinam novæ mihi sese occasiones offerant, in quibus testificari R. V. queam, & quanta sit ejus apud me existimatio, & quantum desiderium illi commodandi meum, quo & felicitatem ei perpetuam apprecatus, sum ac maneo obsequiis ejus ex animo addictissimus &c. Matriti 9 Martii 1716.

[30] [& omnium maxime P. Josepho Cassani.] Habet hic Janningus suorum in causa Toletana laborum testem ac præconem nimis illustrem, quam ut alios requirat: nec enim vacat gesta mihi minutatim omnia recensere, quæ possim. De Patre autem Cassani quid dicam, qui novem & amplius annos continuos cælum, ut dici solet, ac terram commovere non destitit, quo rem hanc ad optatum aliquando finem perduceret? Certe si multa narravero, non feret ejus, etiamnum superstitis, modestia; sin aliqua tantum delibavero; vereor, ut justitiæ faciam satis: quare ne quam ego in partem delinquam, alios pro me testes appello, atque in primis R. P. Petrum Blazquez, Provinciæ Toletanæ Præpositum, qui in litteris, ad Janningum MDCCXI de Patre Josepho scribens, Qui in hoc negotio, inquit, promovendo insudavit, &, ut ita dicam, ad effusionem usque sanguinis sese fatigavit. R. P. Gabriel Bermudez, tum Collegii Imperialis Rector, deinde Provincialis, ac nuper ad aures confitenti Regi Catholico præbendas adhibitus, hæc Janningo scribebat MDCCXV statim ab evulgato Decreto: Hic (Eminentiss. Præses) fecit; P. Josephus Cassani promovit; multi quidem optarunt, laboraverunt multi; sed P. Cassani plus omnibus; incredibile, quo studio, quo ardore, quibus laboribus, passibus, patientia, sudore. Deessem mihi & meo muneri, si hæc ad Rev. Vestram non deferrem. Quid plura? Paucis omnia complectitur aliorum elogia epistola ejusdem, quem dixi, R. P. Petri Blazquezii super eadem re data MDCCXV exeunte, ubi asserit, P. Josephum Cassani superiorem esse laude omni, dignissimumque, ut illius nomen vel ab universa Societate celebretur. Celebrabimus certe nos, tametsi alia nulla ejus essent tum privata, tum publica apud Societatem Jesu merita; quæ tamen alia sunt & multa & maxima. Dum enim stabit opus hoc nostrum, legetur in eo memorabile illud S. Inquisitionis Decretum (tom. VII Junii pag. 34) non modo ut palam fiat, quantum ei deferendum putemus; sed etiam ad Eminentissimi Judicis, qui condidit, eorumque qui promoverunt, Cassani imprimis ac Janningi; majorum denique nostrorum, in quorum gratiam prodiit, gloriam gratique animi nostri memoriam sempiternam.

§ VI. P. Janningi labores Apostolici & litterarii.

Quis non miretur animum Janningi nostri tot curis, tamque edacibus occupatum, tot inter dimicationes, [Multos pro confessione pœnitentes habuit,] tot inter itinera longasque peregre moras atque intricatissima semper negotia potuisse ad scribendum appelli? At enim id multo etiam magis obstupescas, si labores ejus insuper Apostolicos noveris. Erant in augustissimo olim hoc templo nostro stupenda non pauca, quæ attonitos in sui admiratione hospites defigere consueverant; at illud longe maximum, & post flammas, quæ cetera sustulere, residuum, incredibilis hominum ad sacra Exomologeseos tribunalia festis profestisque diebus identidem recurrentium confluxus. Horum unum P. Conradus sub annum Christi MDCLXXXVII occupare jussus, ita brevi obsideri cœpit, ut nemo magis. Neque vero id mirum videri debet; quando in ipso vultu gestuque corporis modestiam, nescio quam, simplicissimam certe constantissimamque & gravi quadam dulcedine dulcique gravitate mirifice temperatam præ se ferebat, qua vel intuentes ad sese alliceret; ut autem quisque accesserat, maxime si perfectioris vitæ desiderio gustuque ducebatur, ita porro divelli a Janningo non poterat, tantam in eo consiliorum luminumque cælestium copiam repererat. Jam vero ejusmodi hominum tantum est Antverpiæ (absit verbo invidia) quantum alibi nuspiam; itaque familias ad se facile pertraxit integras.

[32] Notum vero iis esse puto; quibus Antverpiensium pietas utcumque perspecta est, [uti & pueros instruendos cum studiorum detrimento:] quantum res hæc una per se facessere negotii debeat; cum opportune importune officii, consilii, solatii causa accedentes arcere non liceat; & ad ægros excurrendum sit sæpissime, nec raro apud moribundos pervigilandæ noctes, & plures quidem aliquando apud eosdem continuæ. Mitto alia id genus plurima, quæ non minus ab illo munere secerni difficile est, quam cum nostris hisce studiis componi. Senserat per annos jam multos Papebrochius, non sine ingenti Operis nostri detrimento adjutorem tam sedulum iis obrui curis, quæ in alium quemvis exonerari facile possent: quod adeo ut deinde fieret, ipse apud Præpositum Generalem accurasse creditus est, solatio quidem & suo & Janningi magno; at longe majori civium plurimorum mœrore; plurimorum, inquam: nam omnes ne sic quidem amoliri potuerat. Accedebat ad hæc juventutis erudiendæ studium singulare, quod tradendis publice per annos facile viginti quinque Christianæ doctrinæ elementis hac in urbe constanter exercuit; donec, moriente Papebrochio, gravioribus, quam ante, curis implicitus, abstinere tandem hoc etiam caritatis officio cogeretur.

[33] [Scripsit tamen accurate multa,] Scripsit interea tamen, & multa scripsit Janningus: quemadmodum a tomo quinto Maii usque ad secundum Julii videre est. Quæ de Græcis latina fecit plurima, mihi quidem nihilo minus exacta quam elegantia videntur. In ceteris ita versatus est, ut quamcumque materiam tractandam suscepisset, eam non ante dimitteret, quam exhausta funditus esset. Quin imo tanta rerum non numquam monumentorumque copia undequaque petita delectatus est, ut eorum ordinem ac symmetriam sus deque habuisse videatur; & est certe, ubi aliquid hac in parte desideres; verum id aliunde rerum, ut dixi, multitudine ac varietate abunde compensat. Prolixus tamen haudquaquam fuit; nedum in scribendo præceps; sed lente, si quisquam, festinus; imo in meditandis versandisque argumentis suis quorumdam judicio nimius; ut merito mireris tam multa tam lente tot inter negotia conscribi ab illo potuisse: sed nempe tarditatem, ut pene dixerim, sedulitas compensabat, & quæ in historicis pendere ab hac utraque solet, eruditio atque accuratio singularis.

[34] [& apud eruditos in pretio fuit.] Hanc in hoc viro suspexere, quotquot aliquam pridem inter eruditos laudem adepti sunt, Mabillonius, Magliabechius, Em. Norisius, Schelstratius, Muratorius, Saxius, Lucentius, Galeardus, aliique permulti, quorum hic non modo officiosissimæ litteræ, sed non nullorum etiam pretiosa Museo nostro dona servantur. Et de Eminentiss. Norisio quidem jam satis memini superius. Mabillonius ut primum hominem vidit agnovitque Parisiis, continere se non potuit, quin suavissimo eum complexu stringeret. Quanti illum fecerit Magliabechius, modo etiam insinuatum est; operæ pretium tamen est audire; quibus eum verbis compellare sit solitus, si quando ad eum, quod sæpe factum, scriberet: sic orditur epistolam suam die VI Decembr. MDCXCVIII: Reverendissime & Doctissime Pater, Domine, Domine mi, ac Patrone colendissime; Litteræ omnes Reverendissimæ P. V. gratiores mihi semper accidunt, quam si datæ ad me essent a Principe quantumvis illustri &c. Schelstratius ac Saxius tanti ejus litteras faciebant, ut operibus suis non sine elogio inserendas duxerint; hic in Appendice ad Dissert. Apol. pro vindic. Mediol. SS. Corp. Gervasii & Protasii antiq. possess. Addit. 1; ille Antiq. Eccles. Chron. Diss. 3, cap. 2. Plus aliquid faciendum sibi putavit doctissimus Ludovicus Antonius Muratorius: is enim cum lucubrationes suas illustribus passim viris inscribat, Disquisitionem suam in Inditem Sanctorum Martyrum, quorum corpora S. Gregorii Magni temporibus Romæ quiescebant, jam tum ab anno Christi MDCXCVIII dicatam esse voluit Clarissimo P. Conrado Janningo e Soc. Jesu; Adi-sis, lector, tomum ejus secundum Anecdotorum pag. 193; ubi alia invenies, quæ mihi longum est, huc afferre præconia. Mitto alios, etiam (quod mirere) Heterodoxos complures: malim enim suis hominem virtutibus, quam alienis laudibus ornatum videri.

§ VII. Privatæ ejusdem virtutes ac pia exercitia.

Quicumque ea perpenderit animo, quæ de P. Conrado narrata sunt hactenus, is virum sibi finget, [Cura salutis ac perfectionis propriæ;] opinor, ita laboribus curisque publicis immersum, ut privatis ac suis attendere vix potuerit. Verum tantum abest, ut partes Instituti nostri longe præcipuas ipse in postremis duxerit; ut sibi potius unice vacasse totus, ac subcisivam dumtaxat rebus extra se positis commodasse operam videatur. Et quamquam ceterarum artium rudis, eam tamen & calluerit optime, & præ omnibus, quos ego quidem noverim, solertissime semper exercuerit, qua virtutes illas atque opera aliorum oculis caute subduceret, quibus ad eximiam vitæ integritatem; intimamque cum Deo conjunctionem viam sibi muniebat; dissimulare tamen ita non potuit, quin ea saltem assecuti simus, quæ facilem ac certam de reliquis omnibus conjecturam offerant.

[36] Ac primo quidem, quantum universe ad vitam quam religiosissime ducendam afficeretur, [studium & usus lectionis spiritualis;] inde palam fecit; quod selecta pleraque de hoc argumento opuscula sibi compararet; præsertim; quæ paucis multa proponerent; eaque ad accendendam potius voluntatem; quam ad pascendum curiose intellectum elaborata. Libellos etiam illos & multos habebat & magno in pretio, qui virtutes omnes earumque exercitia ita per annum universum tribuunt, ut suis quæque mensibus, hebdomadis, diebus, horisque, quantum quidem stata quædam, quam præ oculis habent Auctores, vivendi ratio patitur, assignata sint. Lucubrationes porro istas non modo, ut solent alii fere, volvebat sedulo; sed ita, ut faceret suas: nam quæ sibi ac muneri suo congruere arbitrabatur maxime, ea scripto inde excerpebat, sibi deinceps pro legibus futura, ad quas vitam suam atque actiones omnes exigeret.

[37] [ex qua sibi normam vivendi concinnat,] Hæc scripta ut accuratam vitæ ejus actionumque singularum, atque adeo cogitationum, affectuumque rationem exhibent; ita ad insignem ejus pietatem ac religionem commendandam nihil illis uberius afferri posset aut luculentius, nisi tantæ molis essent, ut ea hic inserere mihi nequaquam liceat. Miraretur in iis lector ordinatissimam operum ejus omnium seriem ab uno vespere ductam ad alterum; tum quid in singulis, ut sint numeris omnibus absoluta, servandum sibi, quid cavendum præscribat. Huic ordini junctus est alius, diebus septem distinctus; dies autem singuli in quinque capita divisi; quorum primum Sanctos exhibet, quos sibi die illo patronos deligit; alterum beneficia quædam divina complectitur, quorum sibi imperat memoriam; tertium stimulos quosdam sacros ad ea, quæ sibi præstituerat, alacri animo peragenda suppeditat; quartum virtutem suggerit præcipue exercendam; quintum denique proponit fines, quo cetera omnia dirigantur: eos porro quoque die in quaternos fere aut quinos partitur, additis totidem ardentissimorum affectuum formulis, quibus per horas minimum singulas indulgendum sibi esse statuerat.

[38] [eamque, dum vivit; servat constantissime.] Accedit horum omnium examen, bis quotidie juxta morem Societatis obeundum; sed a Janningo non divinis tantum & Religionis nostræ communibus, sed & suis illis privatis, ut ita dicam, legibus ac statutis accommodatum. Nequid vero aciem ejus aut memoriam fugeret, universa rationum a sese exigendarum capita in sexaginta circiter interrogationes, totidem versibus, quos rhythmicos vocant, expressas, digesserat: erat enim hoc genus metri non minus illi jucundum, quam facile; ut alia, quæ sibi pepigit, istiusmodi sacra carmina bene multa testantur. Quam vero propositorum illorum omnium tenax fuerit optimus Pater, mirantur omnes, qui per annos plures cum eo convixerunt: nam quæ hic scripta jam legunt, quatenus quidem aliorum oculis objici poterant, notata olim in eo fuisse constanter omnia fatentur. Mihi vero id adeo mirum non est, ut qui ex ipsis schedis colligam, illas quotidianis diu manibus versatas fuisse: sunt enim obsoletæ penitus, & usu assiduo prope obliteratæ; cum in libris chartisque tractandis nemo quisquam esset Janningo nitidior. Mitto de alio insuper examine, quod quia ad singularia vel vitia insectanda, vel virtutes acquirendas pertinet, particulare dici solet; mitto, inquam, de illo multa narrare, quod non nisi unum ejus libellum forte sim assecutus, sed & illum ad dies singulos exactissime pertusum; unde de reliquis, quos ipse forsitan flammis commiserit, prona est conjectura.

[39] Quis vero in tanto virtutum omnium studio, [Præcipuæ ejus virtutes:] virtutem ullam defuisse P. Janningo credat? Eminebant ante alias fides, spes, charitas, justitia, temperantia, fortitudo in adversis, amor, cultus & imitatio B. Virginis Mariæ Matris Dei, ut ipse scribit, & suæ; sunt enim septem illæ, quas in singulos hebdomadæ dies sibi præcipue excolendas distribuit. Eas muniebat augebatque sacrificiis, precibus, meditatione, lectione sacra, quibus statas ex more Societatis horas impendebat; quamquam & reliqua diei tempora toties, ut jam monui, piissimis affectibus consueverit interrumpere, ut merito dici potuerit orare semper & non deficere.[Luc. 18. v.1] Licet vero præsentem ubique se Deo sisteret; majorem tamen expromebat ardorem, si quando ad eum sub Eucharistica specie salutandum accederet; quod utrumque quam familiare ei fuerit, ex schedis conjicio, quibus ad eam rem usus est; cum & laceræ sint & digitorum sudore præ ceteris obsitæ. Divinum vero sacrificium tanto apparatu celebrabat quotidie, ut libellum ad opus illud augustissimum pro dignitate tractandum peculiarem sibi scripserit & satis prolixum, sed spiritu divino plenum.

[40] Jam cum ascendere ad Deum animus non possit, [Mortificatio;] nisi quantum se ab hujus vitæ illecebris commodisque sejunxerit; quod mortificationis, ut vulgo dicitur, officium est; facile quisque statuet, quam insigniter exercitum eum fuisse in hac parte necesse sit, qui tam assiduis, ne dicam continuis, supplicantis fidei, spei, charitatis motibus, tamquam pennis columbæ Davidicæ subnixus, volabat & requiescebat in cælo. Duæ sunt virtutis hujus partes; alteræ in macerando corpore, alteræ in pravis cupiditatibus compescendis versantur: quod ad primas attinet, non est mihi, fateor, usquequaque exploratum, quid Janningus egerit; hoc unum constat, reperta esse in scriniis ejus arma plurima vexando corpori destinata. At paullo mihi aliisque notius est, quam absolutum in effrænes mentis corporisque motus imperium exercuerit. Hominem dixisses prorsus ἄπαθον; ita constanter & dicta sua & operationes omnes rationi subdebat, rationem vero ipsam divinis humanisque legibus. Memini certe ego, cum recens ad hæc studia vocatus, ipsum de recta in iis servanda ratione consulerem, ex ejus ipsius ore hæc inter alia audire me; Conscius mihi non sum equidem, ex quo ad Museum accessi, umquam a pluteo pedem unum dimovisse me, nisi justa id ratio exigeret. Mirabar sane tum rem ipsam, tum quod eam ipse prædicaret, qui de se alioqui meminisse numquam quidquam assueverat.

[41] [& conversatio.] Hinc tam rara ejus ac brevis ad externos, etiam quorum confessiones excipiebat, excursio; ut siquando eum videre contingeret, id maximi beneficii loco reponerent: & vero magnum erat: quando ad neminem umquam accedebat, quin eum sanctissimis moribus & colloquiis ad omnem virtutem inflammaret: fuit enim modestia morum per omnem vitam plane singulari, nihil in eis fractum, nihil leve, dissolutum nihil. Vultus idem semper, serenus quidem, ut erat animus; at numquam effuse lætus. Verborum usque adeo parcus fuit, ut vitio sibi daret; utpote cujus emendationem non semel a sese in schedis exigit. Iræ ac tristitiæ dominabatur imprimis: & quidem si justa erat causa, silebat in loco; donec de re cum Deo vel per meditationem vel ad aras contulisset; tum vero quod agendum sibi arbitrabatur, id agebat ita, ut nemo quidem moderatius, nemo tamen fortius. Sed næ ego finem numquam fecero, si persequi voluero singula: sufficiunt sane, quæ dicta sunt, ut cetera conjectentur.

§ VIII. Postremus Janningi morbus, patientia, obitus.

Manebat ea tandem sors patrem Conradum, quæ emeritis fere hactenus Hagiographis nostris obtigerat, [Hemiplexia corripitur an. 1719;] qui fatiscente laboribus assiduis corpore, extrema vitæ tempora in valetudinario exegere; ut sint, qui hoc eis pro igne piaculari destinatum esse velint; ne quid hinc migrantes eorum animas a Sanctorum consortio remoretur, quorum unice obsequio vitam omnem insumpserint. Quod ego quidem de Janningo minime dubitarim asserere; tanta in eo tamque diuturna, quæ sane opus perfectum habet, patientia fuit. Delatus eo est ipso illo die, quo loco simul ac vita cessit P. Franciscus Baertius, VI Kalend. Novemb. MDCCXIX, hemiplexiæ morbo, dum in prandio mensæ accumberet, repente correptus; nec membrorum tantummodo captus usu, verum etiam rationis; idque per hebdomadas omnino tres continuas. Cumque interea nihil de morum ejus habitusque gravitate decederet, opportuna pictori fuit occasio, ejus effigiem quam simillimam otiose exprimendi; id quod ille sui compos fieri ægre permisisset.

[43] Restitutis exinde tum animi tum corporis utcumque viribus, [& convalescit; sed impar officio, sibi deinceps ac Deo vacat:] fidere cœpit baculo, ac per domum repere potius quam incedere; paulatim etiam ad aras atque ad Museum redire; sed hebescente brevi memoria, nec jam amplius calamum regentibus digitis, labore tandem pluteoque abstinuit; solo imposterum valetudinario, sacrisque, quos sibi, ut dixi, elaboraverat libellis schedisque ac Rosario, ut vocant, Mariano contentus: nam cetera suis hactenus usibus concessa prorsus abdicabat. In iis porro volvendis meditandisque quod reliquum fuit vitæ totum abiit. Atque hoc quidem ne sine ordine aut temere faceret, exercitia illa sua pietatis in stata tempora ita tribuebat; ut si eadem diei hora accederem, eadem semper lectitantem offenderem; sin alia venirem, alia meditaretur. Ita conjunctissime cum Deo vivebat, Eucharistico per dies pene singulos epulo refectus; imo quia nulla, dum hic vivitur, satis arcta cum illo conjunctio est, dissolvi cupiebat identidem & esse cum Christo; donec anno demum MDCCXXII, tamquam imminentis jam proxime mortis, nescio quo argumento, præsagus, me, qui plane aliter sentirem, non semel monuit; & hoc, inquit, mihi crede, & me dixisse memineris, cum videbis; prope abest cum hinc migrabo. Cum hæc diceret, mirificam vultu consolationem, qua delibutus erat animus, præferebat: ut satis proderet, eam demum esse summam votorum suorum.

[44] [iterum & sæpius eodem morbo corripitur an. 1722;] Et quamquam tum quidem nihil esset, unde aliquid sinistri portendi posse videretur, non omnino tamen sua Senem optimum fefellit opinio: neque enim diu post, ineunte circiter Novembri, quæ totum jam triennium intermiserant symptomata convulsionesque apoplecticæ, ingruere tam frequentia cœperunt, ut aliis vix secta vena depulsis, rursum alia succederent; ac tandem post mensem unum ita virum obruerent, ut mox ad æternitatem consuetis Ecclesiæ præsidiis rite munitus, prope jam medicorum judicio pro deposito haberetur. Accessere singultus lethales ceteraque præsentissimæ mortis indicia, in quibus ad momenta singula credebatur a circumfusis patribus sine ullo dubio aut mora expiraturus. Suspensos ita nos omnes habuit a sero vespere ad mediam usque noctem; ut negarent Sacerdotes e nostris qui aderant seniores, visum umquam a se quemquam fuisse, qui vel robusto corpore tam cruda certamina sustinere tam diu potuisset. Sed magis obstupuimus, cum sub horam noctis duodecimam ea paulatim interquiescere, atque in placidum, ut apparebat, somnum resolvi animadvertimus. Postridie sorbere aliquid cœpit ac deinde leviculos cibos admittere, convalescere denique, saltem ad medium usque Januarium anni MDCCXXIII, quando iterum similes angustias non absimili miraculo elusit.

[45] [moritur 13 Aug. 1723] Ceterum non sic eripi potuit e mortis faucibus, quin convulsi tam atrociter nervi fractæque vires officium deinceps suum negarent. Itaque si moveri loco necesse erat, alieno adminiculo utendum fuit: sed oneri levi par erat bajulus unicus: tametsi etenim justam viri staturam corpus æquabat, habitius tamen illud & numquam fuerat, & modo tot malis exhaustum vix ossibus hærebat: ut adeo frater unus, nec admodum validus, vestibus onustum impeditumque facile de lectulo aut sella quocumque circumferret, non sublatum in humeros, aut medium complexus; sed, quod mirantes quotidie vidimus, instar pueri sedentem in ulnis. Et vel sic affectus gaudebat solita, quæ diximus, statis temporibus persolvere se posse Deo, Virgini matri, Sanctis omnibus pietatis officia; quod præstare non desiit usque ad Nonas Julias ejusdem anni MDCCXXIII; tum enim supremam luctam sustinuit potius, quam sensit: primo enim impetu voce simul ac mente privatus, hoc tantum distabat a mortuo, quod spiraret; atque illo in statu, quod incredibile videri potest, usque ad sequentis Augusti Idus perseveravit, vix umquam interea satis certis præsentis animi datis indiciis; tum demum sub horam septimam vespertinam, innocentissimum alioqui, ac tot insuper purgatum incommodis spiritum, commendantibus rite nobis, in manus creatoris placidissime reddidit, anno ætatis 73, ab ingressu in Societatem Jesu 53, a solenni quatuor votorum Professione 36, ab accessu ad Hagiographiam, subducto quinquennio quod studiis Theologicis ac tertiæ Probationi cessit, 40.

[46] Jam quanto nostrorum luctu sublatus sit P. Conradus, [domesticis externisque lugentibus.] assistentium morienti lacrymæ testatæ; illius in primis qui illi constantem per tot annos operam in valetudinario commodaverat, sibi quidem, ut ajebat, semper jucundissimam; quod nihil ægroto illo suo aut facilius vidisset umquam aut patientius. Nec vero illæ tantum virtutes, sed & ceteræ per omnem retro vitam spectatæ has fere accedentibus identidem ad moribundi lectulum exprimebant voces: Moriatur anima mea morte justi hujus. Haud minor externorum qui virum noverant, luctus emicuit & æstimatio; quippe qui satis nequaquam facturos sese piis adeo manibus putaverunt, si privatis eos tantummodo juvarent meritis, nisi illis etiam publica, uti in templo nostro fieri curarunt, accinentibus musicis justa persolverent. Hæc sunt fere quæ de optimo studiorum nostrorum Præside dicenda habui; quibus & illud addo, quod de viris vitæ sanctimonia conspicuis vulgo ac vere pronuntiatur; minima eorum esse merita, quæ patent hominibus; majorum enim Deum solum Superosque testes admittunt, quibus placere unice student.

INDEX SANCTORUM AD TOMUM III JULII.

A

Abundius martyr Cordubæ in Hispania. Ex Marlliis & S. Eulogii Memoriali 240

Amalberga vidua Laubiis & Binchii in Belgio. Comment. § 1. Sanctæ nomen varie inflexum; natales illustrissimi 63. § 2. Amalbergæ conjugium, ætas & liberi 64. § 3. Amalbergæ cultus, professio & Acta 66. § 4. Witgerus S. Amalbergæ maritus quis fuerit, & an Sanctis annumerandus 67. Vita quæ legitur a Laubiensibus & Binchiensibus, desumpta ex Ms. Binchiensi 69

Amalberga virgo Tamisiæ & alibi in Belgio. Comm. § 1. Synonymarum sanctarum Belgicarum diversitas 72. § 2. Vetustus S. Amalbergæ cultus ex B. Radbodi episc. Ultrajectini elogio & Martyrologiis 73. § 3. Recentiora S. Amalbergæ elogia 75. § 4. Peculiaris Sanctæ cultus Gandavi in monte Blandinio 76. § 5. Cultus Tamisiæ & Maternæ in Flandria 78. § 6. Historia translati sacri corporis; ejus apud Gandenses veneratio, & per Calvinianos interitus 81. § 7. Sanctæ Acta eorumque scriptores 83. § 8. Mabillonii & Cointii contra Legendam argumenta 85. § 9. Qua potissimum ratione explicari posse videantur 86. Tomellus seu sermo D. Radbodi sanctæ Trajectensis ecclesiæ episcopi, de vita & meritis paradoxæ virginis Christi Amalbergæ. Ex codice S. Pauli in Sonia collato &c. 88. Vita auctore fortasse Theodorico abbate Trudonopolitano. Ex dicto codice Soniensi S. Pauli 90. Cap. 1. S. Amalbergæ illustris origo, pia infantia miraculis clara; S. Willibrordi monitu ad B. Landradam Belisiam deducta, a Pippino agnoscitur & ad filii sui Caroli nuptias postulatur. 91. Cap. 2. Inutiles Caroli conatus in prosequenda Virgine; saniora Pippini consilia; Hunrodi proditio; post Pippini obitum in amorem S. Amalbergæ per suos magis, sed frustra incenditur Carolus, 93. Cap. 3. Fuga Virginis cum fratre Rodino; Paschæ festivitas cum pastoribus celebrata; furis per lupum punitio; panis & vini miraculosa ubertas; abigitur turba dæmonum, variaque alia prodigia perpetrantur, 95. Cap. 4. Carolus Virginem denuo insequens, brachium ei luxat, sed a Domino sanatur. Secessus Rodini in montem Cassinum. Sanctorum visitatio; Carolo restituta sanitas, alia Virginis miracula, virtutes & felicissimus obitus 99. Inventio, elevatio & translatio sacri corporis Tamisia Gandavum &c. Ex eodem codice 103. Miracula Ex cod. Tamisiensi. Pars 1, 105: altera 107; tertia vero 109

Anacletus Papa & M. Comm. De Anacleti a Cleto diversitate, antiquo cultu, gestis & reliquiis 479

Andreas miles & socii martyres. Ex Menæis 303

Andreas puer a Judæis trucidatus, prope OEnipontum in Comitatu Tirolensi. Comm. hist. § 1. Notitiæ ad hunc Beatum ejusque cultum spectantes unde acceptæ 462, § 2. Andreæ martyrium illustrationibus interspersum 464. § 3. Andreæ cultus ad nostra usque tempora successive continuatus; supplicationes; status reliquiarum modernus, miraculum; anathemata 467. Appendix. Recentiora quædam miracula, ab abbate Wilthinensi huc missa 469

Ansbaldus conf. abbas Prumiensis. Sylloge hist. De cultu, ætate & gestis 308

Antiochus & septem socii MM. Alexandriæ. Ex Hieron. 649

Apollonius M. in Cappadocia. Ex Menæis 35

Aquila & Hilarius MM. Ex Synax. 650

B

Basinus martyr Trunchinii in Flandria. Comm. De cultu, reliquiis, adventu & Actis 699. Acta. Ex Ms. monasterii Trunchiniensis 701

Bianor & Silvanus MM. in Pisidia. Ex Fastis Græcis 34

Bonaventura S. R. E. Cardinalis, episcopus Albanensis, Ecclesiæ Doctor, ex Ord. S. Francisci, Lugduni in Gallia. Comm. § 1. Sancti nomen, cultus, reliquiæ, ætas, annus & dies obitus 811. § 2. Judicia variorum Scriptorum de S. Bonaventuræ doctrina 813. § 3. Gestorum Sancti chronotaxis usque ad susceptum totius Ordinis generale ministerium 815. § 4. Vitæ sequela a suscepto generalatu ad obitum 817. § 5. Gesta post obitum S. Bonaventuræ usque ad canonizationem & hæc tempora 819. § 6. Scriptores qui de S. Bonaventura egerunt, & quænam hic edantur 822. Octaviani a Martinis Sinuessani U. J. Doctoris, de vita & miraculis S. Bonaventuræ Oratio, qua postulatur a Sixto IV summo Pontifice, in Divorum referri numerum 824. S. D. N. Sixti PP. IV diploma quo S. Bonaventura episcopus Cardinalis Albanensis in Divorum refertur numerum 830. S. D. N. Sixti PP. V decretales litteræ, quibus S. Bonaventura … inter Doctores Ecclesiæ annumeratur, festum 14 Julii, sub ritu duplici celebrari mandatur, cum indulgentiarum elargitione 833. Vita auctore Petro Galesinio, Protonotario apostolico ad Sixtum V. Pont. Max. ex editione Henrici Sedulii. Auctoris proloquium 838. Cap. 1. Nomen, patria, parentes, annus nativitatis, ordo Seraphicus, & res seculi: corporis habitus & animi virtutes 840. Cap. 2. Ingressus in Ordinem ex voto matris, vitæ innocentia & aliæ virtutes, orationis & contemplationis studium 843. Cap. 3. Eruditio & doctrina mirabilis, ejusque & in aliis progressus in studio Parisiensi 845. Cap. 4. Sancti gesta tempore quo fuit Ordinis Minister generalis 848. Cap. 5. Præstans doctrina in expositionibus utriusque Testamenti, & multiplex exponendi ratio 851. Cap. 6. Dotes eximii Ecclesiæ Doctoris, præclaris actionibus non parum illustratæ 853. Cap. 7. Gesta in Concilio Lugdunensi, obitus & miracula 855. Cap. 8. Doctrinæ post obitum commendatio, Canonizatio, & quæ Canonizationem consecuta sunt 857. Cap. 9. De iis quæ ob ejus sanctitatem, & doctrinam eximiam Sixtus V Pontifex egit 858

C

Canutus Rex & martyr, Ottoniæ in Fionia Daniæ. Comment. § 1. Sancti genus, præclara indoles, pietas, cultus, elogia in Fastis recentioribus & in Breviario Sleswicensi, ac novissime in Romano 118. § 2. Singulare Sancti elogium scriptum, uti apparet, ab aliquo qui primæ sacri corporis elevationi interfuit, 121. § 3. Acta ab aliis postmodum scripta, quo hic ordine recenseantur. 123. § 4. S. Canuti & fratrum regum Daniæ chronologia 125. Historia vitæ et passionis auctore Ælnotho monacho Cantuariensi. Ex Ms. Thosano collato cum editione Meursii. Prologus ad Nicolaum regem 127. Cap. 1. Præmittuntur varia de recepta serius a gentibus Aquilonaribus fide Christiana, de victoriis & gestis Suenonis, S. Canuti parentis & Haraldi fratris, 129. Cap. 2. S. Canuti præclaræ virtutes, misericordia in pauperes, cura justitiæ & cultus divini, rigida pœnitentia &c. Expeditio in Angliam, fratris Olavi proditione interversa 131. Cap. 3. Multa in Ecclesiæ bonum sancita, ministrorum nimius rigor, improborum seditio, sancti Regis secessus, direpta ac spoliata curia, tumultuantium varia scelera 134. Cap. 4. Fuga S. Canuti in Fioniam, Piperonis aulici nefanda proditio, furentium impetus in basilicam S. Albani, in qua Rex lancea perfossus pro justitia martyr occumbit 137. Cap. 5. Parricidarum in Benedictum, Sancti fratrem crudelitas, Dania divinitus multis plagis afflicta, Adela absterrita ab auferendo sacro corpore, quod pluribus signis clarescens, solenniter elevatur, & in theca venerationi exponitur 140. Vita alia auctore Saxone Grammatico 143

Cholinduch martyr Hierapoli, ut videtur, in Syria. Syll. hist. § 1. Cultus, sexus, distinctio, cognatio, elogia ex Synax. Græcis 509. § 2. Alia quædam ejus elogia. Acta Sanctæ ex purioribus fontibus 511

Cindeus presb. & M. Sidæ in Pamphilia. Ex Marlio Rom. & Græcis Synaxariis 186

Cyrus Carthagin. episc. Ex Marlio Rom. 648

D

Dentlinus puer confessor Resæ in Clivia, Syll. de cultu 689

Divus, Cornius & Laventius MM. Cæsareæ Capp. Ex Marlliis 295

Drostanus conf. in Scotia. Ex monumentis Scoticis 198

E

Etto ep. conf. Lætiis in Belgio. Comm. § 1. Cultus ex Marlliis, elogia, lectiones 48. § 2. Officium proprium, Sancti invocatio; confraternitas 50. § 3. Festivitas annua, tumba, miracula, locus ubi quievit olim corpus, abbatiæ Lætiensi subjectus, ac possessionibus ditatus; corpus inde absportari vetitum 53. § 4. Corpus Sancti primo Montes Hannoniæ, inde Lætias translatum & honorifice reconditum 55. § 5. Reliquiæ; tempus mortis, episcopatus; manuscriptum quod hic damus 57. Vita. Ex pervetusto Ms. monasterii Marchianensis &c. Cap. 1. Qua occasione & quibuscum S. Etto in Franciam ex Hibernia profectus sit; iter Romanum; reditus in Galliam 59. Cap. 2. S. Etto loco solitario moliendo intentus, non impune contemnitur; familiaritas cum aliis Sanctis; muto loquela reddita; virtutes; obitus 61

Eugenius ep. Carthaginensis Albigæ in Occitania; item socii ejus in persecutione Wandalica plurimum passi. Comm. § 1. Eugenii cultus & elogia 487. § 2. Acta, eorumque scriptores 488. § 3. Eugenii episcopatus & exsilium 490. § 4. Ejus mors & scripta 491. § 5. Adventus in Galliam & sepultura 493. Acta auctore Victore Vitensi. Ex Surio cum aliis collato. Cap. 1. Hunerici simulata conniventia, & barbara in suos crudelitas 495. Cap. 2. Variæ visiones & dira in Catholicos persecutio 497. Cap. 3. Hunericus per epistolam Catholicos episcopos ad disputandum de fide convocat. S. Eugenii responsum & miraculum. Disputatio cum Arianis 500. Cap. 4. Arianorum calumniæ & fraudes 502. Cap. 5. Immania tyranni tormenta & Catholicorum constantia. Cap. 6. Libertas Muritæ diaconi; multorum exsilium; puerorum in fide constantia, & Ariani episcopi impia sævities 505. Cap. 7. Violentia Arianorum episcoporum; feminæ Catholicæ zelus, & patheticus auctoris epilogus 506

Eutychius M. Alexandrinus. Ex Hieron. 187

F

Felicitas cum septem filiis Romæ 5. Comment. § 1. Antiquissima SS. Martyrum in sacris tabulis memoria; cultus; S. Felicitas distincta a S. Symphorosa. Versiculi trium ex his Martyribus nomen præferentes 5. § 2. SS. Petrus Chrysologus & Gregorius Magnus SS. Martyrum præcones; eorum reliquiæ 7. § 3. Tempus mortis, locus sepulturæ; Acta sincera & spuria, quæ hic dantur 10. Passio auctore anonymo. Ex codice Ms. pergameneo, majoris formæ abbatiæ Valcellensis collato cum tribus aliis impressis 12. Acta Apocrypha collata cum alio Ms. 12. Cap. 1. S. Felicitas spreto decreto, ab Antonino contra Christianos edito, accusatur una cum filiis, & frustra ad idolorum cultum allicitur 14. Cap. 2. Publius consul S. Felicitati ac filiis ejus frustra conatur persuadere cultum deorum 16. Cap. 3. Vario mortis genere septem filii Martyres occiduntur; S. Felicitas capite plectitur; corpora a volucribus intacta; eorum sepultura ac translatio 17. Anacleta de septem Martyribus. Cap. 1. Translatio S. Alexandri martyris, unius, ut volunt, e VII S. Felicitatis filiis, in abbatiam Ottenburanam, Ord. S. Benedicti in Suevia, desumpta ex codicibus nostris Mss. 19. Cap. 2. De pallio S. Alexandri martyris ex Mss. 21. Cap. 3. Alia S. Alexandri translatio; unius e septem fratribus, an alterius, in Westfaliam 22. Cap. 4. Oratio in laudem septem fratrum, auctore anonymo, forte monacho Ottenburano, collata cum alio Ms. 26

G

Generosus abb. conf. Enixione apud Pictones in Gallia. Notitia ex Actis S. Paterni ep. Abrincensis 47

H

Hæmorrhoissa Euangelica Cæsareæ Philippi in Phœnicia. Comm. historicus. § 1. Cæsareæ Philippi notitia; Sanctæ cultus ac nomen; elogium, confusio; statua Christo erecta 273. § 2. Alia ejus elogia; veritas statuæ ab Hæmorrhoissa erectæ stabilita 275. § 3. Præcipua statuæ adjuncta; quo sit delata; a quo sublata 277

Henricus Imperator Bambergæ in Germania. Comm. § 1. Sancti genus, nomen & agnomen 711. § 2. Sancti ætas, annus & dies obitus, cultus, elogia 713. § 3. Canonizatio, elevatio sacri corporis, & translationes 715. § 4. Reliquiæ Bambergenses, sacra cimelia, mausoleum Henricianum, Officia ecclesiastica & antiqua Missa 718. § 5. Reliquiæ alio translatæ, præsertim Romam, ad templum Domus professæ Societatis Jesu, 721. § 6. Scriptores Vitæ, aliique de S Henrico agentes 723. § 7. Vita S. Henrici Dilingæ vulgata 1648, 725. § 8. S. Henrici cum S. Virgine Cunegunde servata in conjugio castimonia 727. § 9. Ex Litaniis Bambergensibus incassum suggillata 730. § 10. Præcipua S. Henrici gesta ad temporum ordinem revocata: a regni principio ad fundatam ecclesiam Bambergensem 732. §. 11. Episcopatus Bambergensis a SS. Henrico & Cunegunde fundatus 734. § 12. Prosecutio a constabilita ecclesia Bambergensi, ad susceptam Romæ imperii coronam a Benedicto PP. VIII 736. § 13. S. Henrici Romæ coronatio, & quæ eam secuta sunt, usque ad adventum Benedicti PP. VIII in Germaniam 739. § 14. Reliquum vitæ S. Henrici, usque ad felicem exitum 1024, 742. Adelboldi episc. Ultrajectensis de rebus gestis Henrici Imperatoris fragmentum. Ex editione Jacobi Gretseri 744. Annus Christi 1002 Henrici primus 745. An. 1003, Henrici 2, 749. An. 1004, Henrici 3. 751. Vita auctore anonymo edita in Surio. Ex Jac. Gretseri Divis Bambergensibus Cap. 1. Henrici in Imperium successio, Wolfgangi apparitio, munificentia in ecclesias, victoria de Slavis, & restauratio episcopatus Merseburgensis 754. Cap. 2. Fundatio eccl. Bambergensis, synodi ad eam spectantes, ejusque a summo Pontifice approbatio 757. Cap. 3. Brunonis in sanctum fratrem odium, S. Cunegundis innocentia, Sancti sanatio in monte Casino, & causa claudicationis 760. Cap. 4. Adventus Benedicti PP. VIII in Germaniam, Sancti peregrinatio Cluniacum, ejus pro Ecclesia & imperio gesta, obitus, & de eodem mira visio 762. Miracula. Pars 1. 764. Pars altera 766. Appendix Eorum quæ ad superiorem Vitam, ad recentiora sancti beneficia, Mantum, Crucem aliaque cimelia, ad hodiernam solennitatem, ad renovata Officia, ad templa & sacella erecta spectant. Cap. 1. De diplomatibus ex data Vita huc rejectis 769. Diploma Bened. VIII. ad S. Henricum 770. Aliud ejusdem ad Eberardum episcopum. 771. Diplomata duo Leonis IX 773. Diploma Henrici III 775. Cap. 2. De recentiori per Sanctum eccl. Bamberg. patrocinio. ibid. Cap. 3. De Manto, in eccl. Imperiali asservato 782. Cap. 4. De celeberrima Cruce aliisque cimeliis 784. Cap. 5. De hodierna Sancti gloria in solennitate octiduana festive celebrari solita, in Officio pietatis, templisque & sacellis Sancto erectis, per quinque paragraphos a pag. 787

Heraclas Patriarcha Alexandrinus. Sylloge De gestis & cultu 645

Heraclius martyr. Apud Græcos 649

Hermagoras episc. & Fortunatus MM. Aquileiæ in Italia. Comm. Cultus, hymnus, elogium; unusne an duo Fortunati Aquileiæ? Acta; translatio Martyrum 249. Acta. Ex Ms. S. Maximini cum aliis collata, ab auctore incerto conscripta. Cap. 1. A S. Hermagora Aquileiensium episcopo fides propagata; pœnarum contemptus 251. Cap. 2. Sanctus immaniter cruciatur; Pontianum ad fidem convertit, uti & Gregorium, liberato a dæmone ejus filio; successor S. Fortunatus: cæca illuminata; Sanctorum martyrium 254. Translatio. Ex Petro Calo, Ord. Prædicatorum 255

Hildulfus conf. primum Archiep. Trevirensis, deinde abbas Mediani monasterii in Vosago: item discipuli ejus Spinulus, Joannes & Benignus. Comm. R. A. P. D. Humberti Belhommei ejusdem monasterii abbatis. Præfatio editoris 205. § 1. De triplici S. Hildulfi Vita 208. § 2. De nomine, genere & patria S. Hildulfi 209. § 3. De ætate S. Hildulfi in tres partes divisus a pag. 211. § 4. De archiepiscopatu S. Hildulfi 216. § 5. De monasterio S. Hildulfi 218. § 6. De cultu S. Hildulfi. Vita prima. Ex primigeniis Actis deprompta, cujus principium est. Incipiunt quædam de vita viri Dei Hildulfi Treverensis Archiepiscopi 221. Vita Secunda. Descripta ex Ms. Ultrajectino cura Heriberti Rosweydi, cum titulo Vita S. Hildulfi Trevir. Archiepiscopi 227. Vita tertia. Ex Ms. Medianensi, cum Eptern. & Paderborn. Mss. collato, descripta per brevia 24 capita, a pag. 228 usque ad pag. 238.

Hrosnata martyr Ord. Præmonstratensis, in cœnobio Teplensi in Bohemia. Comm. § 1. Cœnobii Teplensis conspectus; Beati nomen, cognatio, cultus, testamentum 793. § 2. Testamentum confirmatum, privilegium impetratum; munus in Ordine; fundationes; parentes ac sorores; Hrosnata hic ab alio distinguendus; an Ottocari frater? 796. § 3. Vitæ scriptores; in nostram, quam damus, observationes; ejusdem auctor; B. Hrosnatæ interfectores 799. § 4. Vita ad calculos chronologicos exacta; dedicatio ecclesiæ Teplensis: rex Premislaus 801. Vita ab auctore synchrono religioso, ut videtur, Teplensi scripta; a Sigismundo Kohel, deinde ab Auberto Miræo edita ad Chronicon Præmonstratense a pag. 270, collata cum ea, quam vulgavit Balbinus in Syntagmate hist. a pag. 66. Cap. 1. Genus; propositum perfectioris vitæ; votum adeundi Hierosolymam; iter Romanum; fundatio monasterii Teplensis; templi dedicatio 804. Cap. 2. Fundat monasterium Chotiessowiense: Romam redit, ubi privilegia impetrat; institutum Præmonstratense; Regis Bohemiæ favores; miraculose a Deo servatur 807. Cap. 3. Mortis præsagium, captivitatis ærumnæ; mors, sepultura, apparitio, miraculum, annua memoria 809

I

Januarius & tres socii MM. in Africa. Ex Marlliis 31

Januarius & Pelagia, Nicopoli in Armenia. Ex Marlliis 188

Joannes martyr episc. Bergomensis in Italia. Syll. hist. § 1. S. Joannis cultus; elogia; labores apostolici. § 2. Vitæ compendium; inventio ac translatio corporis 201 § 3. Duratio episcopatus; tempus martyrii 203

Joannes Gualbertus abbas, Ord. Vallumbrosani fundator, Passiniani in Etruria. Comm. § 1. Sancti patria, nomen & stemma 311. § 2. Clementia Sancti erga hostem; prodigiosa Crucifixi inclinatio, & ejus descriptio 313. § 3. Quinam auctores Joannis Gualberti Vitam scripserint, & quorumnam scripta a nobis sint edenda 315. § 4. De monasterio S. Miniatis, quod S. Joannes Gualbertus ingressus est, & quare illud deseruerit 317. § 5. Ordinis Vallumbrosani institutio, incrementum, privilegia & laudes 319. § 6. Joannis Gualberti scripta & preces 322. § 7. Gesta Joannis contra Simoniacos 327. § 8. Quid sentiendum sit de miraculo, quod Gregorio VII, S. Joannem Gualbertum reprehendere volenti, contigisse narratur 329. § 9. De serie chronologica vitæ Joannis Gualberti referuntur variæ opiniones, & manifesti errores refelluntur 331. § 10. An admissa Mabilloniana aliorumque sententia, circa seriem chronologicam Joannis Gualberti, potuerit idem Sanctus cum Romualdo agere in eremo Camaldulensi 334. § 11. Canonizatio Joannis Gualberti 336. § 12. Cultus, reliquiæ & gloria posthuma 340. Vita. Auctore B. Andrea abb. Strumensi. Ex Ms. Vallumbrosano nuper eruto. Cap. 1. Natales, ingressus in monasterium; Simoniaci abbatis derelictio, & in Vallem Umbrosam adventus 343. Cap. 2. Varios discipulos pietate illustres adsciscit, novosque rigide exercet, a quibus ob eximiam virtutem, abbatis officium acceptare cogitur 345. Cap. 3. Factus abbas exacte regulas observari jubet, & discipulorum numero auctus, varia monasteria ædificat, & pia opera exercet 347. Cap. 4. Varia miracula, quæ in vita patravit 350. Cap. 5.Alia ejusdem miracula 352. Cap. 6. Cordis arcana cognoscit, aliaque præbet sanctitatis argumenta 354. Cap. 7. Alios excitat ad exstirpandam Simoniacam hæresim 356. Cap. 8. Epistola cleri & populi Florentini ad Alexandrum PP. data, qua prodigiosa ignis probatio contra Simoniacos facta exponitur 358. Cap. 9. Zelus ejus pro Catholica fide ac fraterna caritate; pia mors & sepultura; varia monasteria post obitum ejus ædificata 361. Cap. 10. Varia miracula maxime post obitum ejus patrata 363. Vita altera. Auctore B. Attone abbate Vallumb. postea episc. Pistoriensi. Ex editis apud Mabillonium 365. Cap. 1. Sancti patria, condonatio offensæ, conversio, monastica vita 366. Cap. 2. Recusata abbatis dignitate, Simoniacos persequitur, ob quam causam deserto monasterio, socios novi instituti congregat 367. Cap. 3 Ab Itta abbatissa prædiis donatus, & a suis abbas electus, rigide disciplinam monasticam observari curat 368. Cap. 4. Leoni Papæ & suis mirabiliter cibum obtinet, & multa alia patrat miracula 370. Cap. 5. Caritas erga ægrotos & pauperes & varia ejus miracula 372. Cap. 6. Arcana cognoscit, ægros sanat, multos instruit 374. Cap. 7. Simoniaci varias contra eum persecutiones & turbas concitant 375. Cap. 8. Epistola cleri & populi Florentini, qua Simoniacorum clades narratur 376. Cap. 9. Post spiritale auxilium Mediolanensibus præstitum, & dictatam de fraterna caritate epistolam, pie moritur 379. Cap. 10. Exsequiæ, successores, & quædam miracula 380. Miracula Auctore Hieronymo Radiolensi, monacho Vallumbrosano. Ex bibliotheca Medicæa 382. Lib. 1 1, in partes divisus a pag. 383. Lib. 2. Proœmium ad eumdem pag. 424. Pars 1, 2, 3, 4 usque ad pag. 439. Lib. 3 a pag. 440. Sequuntur tres partes usque ad 453. Appendix de translatione Crucifixi, qui Sancto caput inclinavit. Ex libro Ms. actorum Congreg. Vallis Umbrosæ 453

Joseph episc. conf. Ex tab. Græcis & hist. ecclesiastica 710

Justina & Zeno MM. Tergesti in Istria. Ex Ferrario 483

Justus conf. Cambone in Biturigibus. Elog. Hist. Ex Vitis Sanctorum Bituricen. in Biblioth. Ms. Labbei 647

Justus conf. Trevirensis. Ex Molano & Officiis 650

Justus martyr Constantinopoli. Ex Synax. & Romano 651

Juvenianus magnus conf. Eystadii. Not. de cultu 485

K

Ketillus confessor Wiburgi in Dania. Sylloge. De cultu, gestis, ætate & professione 241

L

Leo confessor abb. monasterii Cavensis in Italia. Comm. Sancti cultus, elogia, tempus regiminis, Vita ejusque auctor; monasterium Cavense 458. Vita edita apud Surium & Mabillonium, cum aliis collata: auctore Anonymo subæquali 460

Leo Confessor. Ex tabulis Græcis 189

Leontius M. cum 34 aliis; Alexandriæ. Ex Hieron. 33

Libertus M. Trudonopoli & Mechliniæ in Belgio. Comm. hist. § 1. De cultu S. Liberto pridem exhibito 704. §. 2. Martyrii S. Liberti verosimilior epocha 707

Lithardus conf. Cornueti ad mare Tyrrhenum. Ex Ferrario 310

M

Mamas martyr Cpoli. Ex Menæis 303

Marchelmus presb. confess. Daventriæ in Transisalania Belgii. Syll. De cultu, ætate & gestis 702

Marcianus episc. Frequenti in Samnio. Comm. De cultu, veteri Officio & Actis incertis 653. Vita desumpta ex vetustiss. Ms. codice ecclesiæ Frequentinæ 654

Marcianus M. Iconii in Cappadocia. Cultus ex Marlio Romano & Synaxariis Græcis 185

Marcianus, Domnus & plures socii MM. Tomi in Ponto. Ex Hieron. 32

Marianus & Januarius in Africa. Ex Hieron. 188

Martyres duodecim milites. Ex Hieron. 34

Martyres XLV Nicopoli in Armenia. Comm. 35. Acta Græcolatina, ex cod. Vaticano. Cap. 1. Vulgato a Licinio edicto contra Christianos, sistuntur coram Duce Lysia sancti Martyres. 37. Cap. 2. Sancti lapidibus percussi & in carcerem conjecti variis exemplis a Leontio confirmantur 39. Cap. 3. Sancti frustra ad cultum deorum incitantur; in deos & tyrannum invehitur S. Leontius; clam a muliere potantur 41. Cap. 4. Orantibus apparet angelus; convertuntur duo carceris custodes; damnantur sancti Martyres ad ignem; aqua e rupe elicita; translatio & cultus reliquiarum 44

Martyrocles martyr. Ex Fastis Græcis 188

Maximus & alii novem MM. Antiochiæ. Ex Hieron. 33

Menulfus episc. in finibus Bituricensium in Gallia. Comm. de cultu, episcopatu, ætate & Actis 305. Acta. Ex Labbei bibliotheca Mss. Item ex Breviario Bituricensi 307

Michaël Malinus Confessor. Ex Fastis Græcis 303

Mildreda V. abb. Cantuariæ in Anglia. Comm. § 1. Sanctæ cœnobium in Taneti insula, ejusque fundationis occasio 512. § 2. Sanctæ cultus ex Marlliis, elogia & reliquiæ 514. § 3. Natalis, ætas, Acta, lectiones, translatio & miracula 515. Vita. Ex Legenda Joannis Capgravii 517. Hist. translationis a Guilielmo Thorn monacho Cantuariensi. Ex edit. an. 1652. Miracula. Ex Sanctæ Officio & Thornio 522

Milio & decem alii MM. Nicopoli in Armenia. Ex Hieron. 34

Mnason Cyprius antiquus Christi discipulus. Sylloge historico-critica 248

Myrope M. in Insula Chio. Ex Synax. Græcis 482

N

Nabor & Felix MM. Mediolani & Coloniæ. Comm. § 1. Horum Martyrum ab aliis synonymis diversitas & vetustissima in Martyrologiis memoria 280. § 2. Antiquus Mediolani SS. Naboris & Felicis cultus 281. § 3. De cultu eorumdem Sanctorum Coloniæ Agrippinæ 283. § 4. Referuntur testimonia scriptorum Mediolanensium pro possessione Coloniensi. 285. § 5. Alia pro eadem possessione argumenta 286. § 6. Auctoritates pro possessione Mediolanensium 287. § 7. Acta passionis apud Mombritium & in Mss. nostris non omnino conformia, nec satis sincera 289. Passio. Ex cod. Ms. cœnobii Bodecensis, collata cum alio, in paucis mutilo. Acta paulo ampliora, ex editione Mombritii 292

O

Onesimus thaumaturgus. Ex Synax. 648

Optatianus episcopus Brixiensis 652

P

Pacificus Confessor Ord. Minorum, Lensii in Artesia. Comm. De loco sepulturæ, obscuriori Beati cultu, memoria in Martyrologiis recentioribus, & incerto mortis anno 170. Elogium. Ex Vita S. Francisci cap. 4 apud Surium: item eæ Francisco Gonzaga. 173

Papias & Donatus MM. Afri. Ex Marlliis 649

Paschasius episc. Nannetensis in Britannia Armorica. Syll. De cultu, ætate, gestis & Officio ecclesiastico 70

Paternianus episc. Conf. Fani in Italia. Comm. Cultus, elogium, notitia locorum, Vita Ms. quæ hic datur 295. Vita. Ex Ms. S. Maximini cum aliis collato. Auctore incerto. Cap. 1. Præmonstratus Sancto locus solitarius; dæmonis technæ; discipulorum diffidentia; Sancti in Deum fiducia miraculo insigni comprobata 297. Cap. 2. Episcopus; miracula; virtutes; mors præscita & sancte obita 299. Fama posthuma. Ex Vita Italica Nolfii & aliis 301

Paternianus episc. Conf., alius an idem cum Fanensi? Bononiæ in Italia. Sylloge hist. Sancti cultus, episcopatus; an idem hic Sanctus cum Paterniano Fanensi 302

Paulinus episc. & socii varii MM. Lucæ in Etruria. Comm. § 1. Sanctorum cultus; Paulini patria, ætas, elogium; an S. Petri discipulus? 258. § 2. Sancti elogium; inventio corporis; præsens status reliquiarum 260. § 3. Erecta a Lucensibus in honorem Sancti ecclesia; reclusa arca; constructa nova basilica; sarcophagus; fama posthuma 262. § 4. Fama Sancti posthuma novis accessionibus amplificata; Officium proprium; postrema sepulturæ inspectio anno 1680, 264. § 5. Acta; auctor translationis, ætas Legendæ 266. Acta. Ex cod. Ms. collato cum impressis. Cap. 1. Labores apostolici S. Paulini, a S. Petro Apostolo Lucam missi: fustibus cæditur cum sociis propter Christum 268. Cap. 2. Bestiæ, ad quas damnatur Sanctus, mansuefactæ; mors ab angelo prædicta & constanter obita 270. Miracula. Ex Ms. & editis Florentini 271

Petrus abbas in monte Caprario prope Perusiam. Comm. Publicus Sancti cultus; Vita quæ hic datur; ætas qua vixit; qua occasione ad perfectiorem vitam conversus; monasterium cui præfuit, 112. Vita. Ex archivio monasterii S. Petri de Perusia, cum Mss. aliis & editis collata. Cap. 1. Natales; ecclesiæ restauratio miraculo approbata; iter Romanum; dignitas abbatialis, suis subditis ac popularibus utilis 115. Cap. 2. Miracula a Sancto patrata, sanctus obitus 116

Petrus episc. Cretensis. Apud Græcos 650

Phocas martyr & episc. Sinope in Ponto. Comm. § 1. Intricatæ quæstioni enodandæ præmittuntur varii Sancti, nomine Phocæ appellati 629. § 2. Triplex Phocas verosimillime distinguendus 630. § 3. Cultus, reliquiæ & miracula Phocæ Sinopensis episcopi 632. § 4. Gesta S. Phocæ ante episcopatum; martyrii genus & tempus 635. § 5. Examinatis Latinis apographis, de Græcis S. Phocæ Actis fertur judicium 637. Martyrium auctore Anonymo. Ex Ms. Græco Biblioth. Vatican. Prologus 639. Cap. 1. Disputatio Phocæ cum Africano præfecto 640. Cap. 2. Phocæ colloquium cum Trajano imperatore, miracula, tormenta & mors 642

Pius PP. I Romæ. Sylloge de cultu, ætate & gestis 178

Placidus martyr & Sigisbertus conf. in territorio Curiensi in Rhætia. Sylloge. Ex Breviario Curiensi & Ferrario. 238

Primitivus martyr Romæ. Ex Hieron. 294

Proclus & Hilarion MM. Ex Synax. Græc. & Marlio Rom. 279

Prodocia, Veronica & Speciosa VV. Antiochiæ. Ex Hieron. 187

Prophetæ Joël & Esdras, in Palæstina. Sylloge. De cultu ex Marlliis: elogia ex Equilino 475

R

Ragenufla virgo Aiicuriæ in Gallo-Brabantia Belgii. Comm. § 1. Sanctæ natales, genus ætas, cultus 691. § 2. Reliquiæ S. Ragenuflæ, miracula, fons ejus, collegium canonicorum inde Lovanium translatum, Acta quæ hic dantur 693. Vita. Ex Hagiologio Brabantino, collata cum Ms. Corsendoncano. Prologus. Cap. 1. Ragenuflæ illustre genus, singulares a teneris virtutes, aversio a nuptiis, & inde gravis cum parentibus lucta 696. Cap. 2. Fuga in silvas, sancta istic exercitia, angelica consolatio, piissimus obitus, procurata a parentibus sepultura, templi exstructio & miracula 697

Rufina & Secunda VV. MM. Comm. Memoria in sacris tabulis, publica veneratio, Acta 28. Passio. Ex Ms. S. Maximini Treviris, coll. cum aliis 30

Rufinus & Avenantius Sarzani in Italia. Ex Ferrario 651

S

Sabinus Confessor in territorio Pictaviensi. Ex Usuardo 189

Sara Virg. abb. Sceti in Libya. Not. ex tab. Græcis & Vitis Patrum 484

Savinus & Cyprianus, Brixiæ in Italia, an Antiniaci in Gallia? Comm. Cultus; Acta suspecta; an Brixiæ an Antiniaco asserendi 190. Acta suspecta ex lect. Mss. ad S. Catharinæ Brixiæ Cap. 1. Sanctorum in fide constantia ac tormenta 193 Cap. 2. Idolum prostratum; frustra tentata novis tormentis Martyrum constantia 194. Cap. 3. Liberatio e carcere; profectio in Galliam; mortuus vitæ redditus; cæci illuminati; plurimorum conversio; martyrium 196

Septem fratres MM. filii S. Felicitatis. Vide Felicitas.

Serapion, Trophimus & octo alii MM. Alexandrini. Ex Hieron. 481

Serapion M. Ex Synax. Græcis & Marlio Romano 481

Sidronius martyr Messeniaci in Belgio. Comm. Cultus Sancti; Sidronius Messeniacensis ac Senonensis, idemne an diversus? Passio ad trutinam revocata; apographum ejus quod hic datur; brevis notitia Monasterii Messeniacensis 180. Passio ex Ms. Messeniacensi. S. Sidronius plures ad Christum convertit; immaniter cruciatus, capite truncatur; mulier ad ejus sepulcrum illuminatur 182

Silas sive Silvanus apostolus, S. Pauli socius in Macedonia. Sylloge hist. De cultu, gestis & obitu 476

Stephanus, Leontius & alii quadraginta martyres Romani ex Hieron. 187

Stephanus Sabaïta thaumaturgus monachus; in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam. Comm. § 1. Brevis Lauræ notitia; Sancti cultus; distinctio 524. § 2. Consanguineus S. Joannis Damasceni; ingressus in Lauram; annus ac dies mortis 526. § 3. Vitæ chronotaxis; Acta quæ hic dantur, eorum auctor; Annotata; versio 528. Vita acephala auctore Leontio Sancti discipulo. Ex veteri Ms. Græco Petri Sequierii Cancellarii Franciæ, interprete Petro Boschio. Cap. 1. Moritur abbas Martyrius, S. Stephani sanctitas miraculis declaratur 531. Cap. 2. Benedictione sola ostium reserat; inter latrones inconspicuus ambulat. Heliæ Patriarchæ reditum ad suam sedem, Christophoro mortem in Perside prædicit 535. Cap. 3. Energumenam & infirmam sanat; in eremo cognoscit quid agatur in Laura 539. Cap. 4. Succurrit periclitantibus discipulis, & cum invisibili anachoreta colloquitur 544. Cap. 5. Theodoro & Basilio episcopatum ambientibus, arcanum desiderium, ejusque eventum manifestat 549. Cap. 6. Absentia videt; futura prædicit, secreta cordium cognoscit 554. Cap. 7. Varia S. Stephani miracula 561. Cap. 8. Monachum fornicarium corrigit, sanctimoniali periclitanti succurrit 566. Cap. 9. Variis corporum aut animarum necessitatibus opitulatur; abditas pecunias sibi divinitus revelatas ostendit; absentis peccatum intelligit ex cælesti visione, ejusque pœnam deprecatur, & auctorem hortatur ad pœnitentiam 572. Cap. 10. Leontius Vitæ auctor, fit discipulus S. Stephani, ab eoque liberatur animi morbis & corporis 578. Cap. 11. Absentia, occulta, futura exponit, & cum secreto anachoreta colloquitur; cujus deinde formam & vitam breviter explicat 585. Cap. 12. Absenti apparet, discipulorum tentationes occultas & errata recenset & corripit, 591. Cap. 13. Spiritu sancto afflatus discipulos hortatur ad compunctionem atque ad attentionem ac fervorem in oratione & psalmodia 598. Cap. 14. Officia in proximum; summa exhortationum ejus, & commiseratio maxima, etiam erga bruta animantia, atque adeo insecta vilissima 602. Cap. 15. Visio S. Stephani de gloria S. Theoctisto parata; curatio infirmi; visio discipuli de gloria S. Stephano destinata; apparitio angelorum; prædictio mortis; atque ipsa denique piissima S. Stephani mors, & vitæ periocha chronologica 607. Epilogus 612

T

Turianus seu Turiavus episcopus Dolensis in Britannia Armorica. Comm. Nomen, cultus, ætas, tempus translationis & Acta 614. Vita. Ex Ms. Vallis Lucentis & Cartusiæ Divionensis; a Chiffletio eruta & cum Pontiniacensi collata 617. Vita eadem a monacho Pratensi verbosius extensa, quæ ex Vincentio Barrali Surio inserta est 619. Miracula Parisiis patrata 624

Tuscana vidua, Ordinis S. Joannis Hierosolymitani, Veronæ in Italia. Comm. Cultus in Fastis recentior, ætas incerta; Acta serius scripta, hymni & alia venerationis argumenta 860 Vita auctore Celso Maphæo Veronensi, Canonico regulari Lateranensis Congregationis. Ex editione Augustini Valerii 861

V

Vincentius Conf. alias Madelgarius Sonegiis in Hannonia Belgii. Comm. § 1. Sancti nomen, ortus, patria, conversatio, ætas & obitus 659. § 2. Sancti cultus in sacris Fastis, elogia, reliquiæ 660. § 3. Idem cultus magis propagatus ab. Epp. Cameracensibus; reliquiæ solenniter circumferri solitæ; festivitas ad totam diœcesim extensa, & Officium Sonegiis proprium 664. § 4. Legendæ de S. Vincentio scriptæ crassioribus mendis expurgatæ, & ejus miracula Sonegiis accepta 666. Vita auctore anonymo. Ex duobus veteribus Mss. Præfatio 668. Cap. 1. Vincentii ortus, militia, conjugium 669. Cap. 2. Provincia ei a Rege commissa, sancti filii & filiæ 670. Cap. 3. Altimontensis monasterii admiranda initia, & Sancti ad meliorem vitam conversio 672. Cap. 4. Singulares virtutes in cœnobio, secessus Sonegias & pius obitus 675. Miracula. Ex codice Ms. Valcellensi. Præfatio 678. Miracula recentiora. Ex Ms. Sonegiensi, collato cum editione Gallica Fortii. 683

Viventiolus episc. Conf. Lugduni in Gallia. Sylloge. De cultu, gestis & ætate 303

Udalricus Confessor Ord. S. Benedicti, in monasterio Cellensi Brisgoiæ in Germania. Comm. § 1. Monasterii Cellensis conspectus, vicissitudo, primordia 149. § 2. Sancti obitus, cultus, ætas, consanguinitas; præclare gesta, miraculum 151. § 3. S. Udalrici scripta, auctor Vitæ, tempus quo ea fuit conscripta; exemplar Vitæ quod hic datur 153. Vita auctore Anonymo monacho Cellensi. Prologus auctoris; ex editis a Mabillonio ad aliud Ms. collatis 154. Cap. 1. Natalibus Sancti conjuncta educatio integerrima, & vel in ipsa aula incorrupta 155. Cap. 2. Mulierem a calumnia liberat, visit loca sacra; gentilium furorem evadit; Romam proficiscitur; monasticum amplectitur institutum 156. Cap. 3. Vita monastica, sacerdotium; patientia stimulis carnis & calumniis probata 158. Cap. 4. Patientia in infirmitate oculi; secessus in locum solitarium; hydropica & dæmoniacus sospitati; calumniator ad frugem reductus 161. Cap. 5. Obloquia quia satagebat Burchardum episcopum corrigere; constructum utriusque sexus monasterium; sanatio puellæ a cancro 163. Cap. 6. Præclaræ viri Sancti virtutes 165. Cap. 7. Patrata a Sancto miracula 167. Cap. 8. Infanti impetrat gressum; cæcitate affligitur, obitus; apparitio & miracula istum consecuta 169

Uguzo martyr, in valle Cavarnia apud Insubres. Ex Ferrario 310

INDEX CHRONOLOGICUS

ANTE CHRISTUM NATUM.

Joël & Esdras Prophetæ Veteris Testamenti 475

SECULO I.

Sec. I. Huc certo spectat Hæmorrhoissa Euangelica 273

S. Paulo fidus socius fuit Silas sive Silvanus 476

Illustris fuit Mnason Cyprius Christi discipulus 248

Eodem spectat Hermagoras cum socio Fortunato 249

Item Paulinus Lucensis cum variis sociis 258

Anno 95 Verosimilius martyrium subiit Anacletus PP. 479

SECULO II.

Anno 157 Ad cælum migrasse videtur Pius PP. I 179

Sec. II Martyrium fecisse videntur Proclus & Hilarion 279

Item septem fratres Martyres cum Felicitate eorum matre 5

Atque sub initium martyrio affectus videtur S. Phocas Sinopensis episcopus 629

SECULO III.

Anno 246 Mortuus est Heraclas Patriar. Alexandr. 645

257 Passæ Romæ Rufina & Secunda 28

Sec. III Venit Justus in Galliam cum S. Ursino 647

SECULO IV.

Anno 303 vel 304 Martyres Mediolani Nabor & Felix 280

Circiter 319 Passi XLV MM. Nicopoli in Armenia 35

Sec. IV Adscribendus videtur Paternianus Fanensis 295

SECULO V.

Anno 481 Consignanda Eugenii Carthaginensis ordinatio 490

SECULO VI.

Anno 505 Exsul esse desiit illustris Confessor Eugenius episcopus Carthaginensis cum sociis multa passus 487

Sec. VI Floruisse videtur Sabinus Pictaviensis 189

600 Celebrisfuisse dicitur in Scotia S. Drostanus 198

SECULO VII.

Anno 650 Floruit S. Ragenufla Aiicuriensis 692

653 Verosimiliter seculo renuntiavit Madelgarius 658

661 Utrum velum susceperit S. Aldegundis, & quæ ad ejus & Waldetrudis, ætatem spectant ibid.

677 , non serius vitam finiit 659

683 Obiisse videtur Joannes Bergomensis Ep. M. 200

Sec. VII Floruit in Belgio Etto episcopus 48

Item S. Amalberga vidua 63

700 Celebris fuit in Anglia Mildreda Menstrei parthenonis in Tanetensi insula abbatissa 515

SECULO VIII.

Anno 707 Figenda epocha mortis S. Hildulfi 215

742 Verosimillime mortuus est S. Willibrordus 87 f: & eodem, non 747, natus est Carolus Magnus 88 d

722 Obiisse creditur Amalberga virgo Tamisiensis 72

794 Extinctus est Sabaïtarum Thaumaturgus Stephanus 527

Sec. VIII Verosimiliter translatum corpus S. Alexandri Martyris Uttenburram in Sueviam 19 b

Idem attigisse videtur Pascharius ep. Nannetensis 70

Atque eodem verosimiliter obiit episcopus Turianus 614

SECULO IX.

Anno 835 Non serius martyrium passus est S. Libertus 709

854 Cordubæ martyrium subiit Abundius 240

870 a Carolo Calvo expeditum diploma de Temseca monachis Blandiniensibus concessa; & translatum Gandavum S. Amalbergæ corpus 73 & 81

878 aut circiter translatum corpus S. Turiani 616 e

886 Vivere desiit Ansbaldus abbas Prumiensis 308

Sec. IX & X Translatum & transpositum corpus Hildulfi 220

SECULO X.

Anno 917 vel 918 Mortuus B. Radbodus Ultraj. episcopus 74

972 Natus est S. Henricus Imperator 713

985 Natum aliqui volunt Joannem Gualbertum, alii serius 331 & seqq.

SECULO XI.

Anno 1002 Ottoni III successit S. Henricus 732

1003 Conversionem Joan. Gualberti adscribunt, alii differunt 331 & seqq.

1003 Inventiæ reliquiæ S. Hermagoræ & socc. 256

1006 Munifice conditus est a S. Henrico episcopatus Bambergensis 735

1007 Mortuus est Petrus abbas Perusinus 113 b

1014 Imperii coronam suscepit S. Henricus 739

1019 In Germaniam venit Benedictus PP. VIII 742

1024 Vitam sanctissime finivit Imp. Henricus 713

1027 Obiit Adelboldus episc. Ultraj. scriptor Vitæ S. Henrici 724

1030 Transfertur Cantuariam corpus S. Mildredæ 521

1062 Fundatum cœnobium Messeniacense cum sacerdotum collegio; quorum privilegia postmodum confirmata 180

1070 Corpora Sanctorum XXV Hasnonium deportata 664

1073 Vivendi finem fecit Joannes Gualbertus 334 & alibi

1074 Obiit Sueno S. Canuti pater 125

1079 Obiit Leo abbas Cavensis in agro Salernitano 460

1086 a Subditis martyrio affectus est S. Canutus 118

1093 Moritur S. Udalricus Cellensis in Brisgoia monachus Cluniacensis 152

SECULO XII.

Anno 1102 Solennis corporis S. Canuti elevatio & fratrum ejus in regnum successio 127 a

1107 Obiit Theodoricus abb. Trudonopolitanus, variarum Legendarum compilator 84 d

1139 In scrinio novo depositæ S. Hildulfi reliquiæ 220

1145 Henricum Imp. Sanctis adscripsit Eugenius PP. III 716

1147 Sacrum S. Henrici corpus publico cultui solenniter expositum ibid.

1151 Obiisse videtur S. Ketillus Wiburgensis præpositus 241

1164 Censentur Coloniam advecta sacra corpora SS. Martyrum Naboris & Felicis 285 & seqq.

1193 Sacris Fastis adscriptus Joan. Gualbertus a Cælestino PP. III 338

1197 Moritur Henricus Pragensium episcopus B. Hrosnatæ eximius fautor 796 f

Eod. Fundatur a B. Hrosnata cœnobium Teplense 802

SECULO XIII.

Anno 1217 Accidit B. Hrosnatæ martyrium 803

1221 Natus supponitur S. Bonaventura, 812, cujus vitæ totam chronotaxim habes a pag. 816

1230 Aut circiter mortuus est Pacificus Ord. Minoritarum primus Franciæ Provincialis a S. Francisco statutus 170

1250 Concessæ sunt Viennensibus in Gallia indulgentiæ ratione corporis S. Phocæ ep. Sinopensis 633

1261 Inventæ reliquiæ S. Paulini & socc. Lucæ 261

Eod. Cultus Vincentii Sonegiensis solennior redditus 664

1262 In feretro novo depositum corpus S. Mildredæ 519

1290 Inventum corpus S. Joannis episc. Bergomensis & martyris, ac sequenti translatum 203

SECULO XIV.

Anno 1331 Instituitur apud Gandenses solennius S. Amalbergæ virg. Tamisiensis festum 82

1343 Translatæ dicuntur reliquiæ S. Tuscanæ Veronensis 861

1369 Reclusa est Lucæ arca Pauliniana 268

1380 Facta inspectio reliquiarum S. Henrici Imp. 716

SECULO XV.

Anno 1404 Translatum S. Eugenii corpus in Cathedralem Albiensem 494

1434 Transfertur corpus S. Bonaventuræ, & nonnullæ partes integræ reperiuntur 819

1454 Aiicuriense Canonic. collegium Lovanium translatum 695

1462 Crudeliter a Judæis necatus Andreas puer 462

1474 Scripta primum a Celso Maphæo Vita S. Tuscanæ Veron. 861

1475 Cœptum agi de Canonizatione S. Bonaventuræ 820

1482 In numerum Sanctorum relatus est S. Bonaventura 833

SECULO XVI.

Anno 1513 In monumentum novum translatæ reliquiæ S. Henrici 717

1529 S. Turiani reliquiæ Parisiis Lerinum translatæ 116 f

1555 a Paulo PP. IV concessa facultas transferendi reliquias S. Ettonis, & quæ ad eam secuta sunt 56 & 57

1562 Dispersæ sunt ab Iconomachis Calvinianis S. Bonaventuræ reliquiæ, in Ararim projectæ 821

1571 Dicuntur a S. Carolo Borromæo repertæ Mediolani Naboris & Felicis corpora 288

1576 Vulgata est Vita S. Tuscanæ ab Augustino Valerio 861

1578 Fœda Calvinianorum in Blandinio monasterio S. Petri Gandavi reliquiarum violatio & dispersio 83

1587 S. Bonaventura SS. Ecclesiæ Doctoribus adscriptus 837

SECULO XVII.

Anno 1604 Abrogata per diœcesim Camerac. S. Vincentii festivitas 665

1612 Translatæ reliquiæ aliquæ S. Tuscanæ Jebetum in patriam 862

1623 Inventæ sunt plurimæ reliquiæ in templo Hertfeldensi 485

1631 Exaltatæ Mechliniæ S. Lamberti reliquiæ 707

1637 Vallumbrosanum cœnobium magnifice exstructum 320 a

1658 Restauratum ornatumque S. Henrici monumenta 791

1671 Solennissime Florentiam translatus est celebris crucifixus S. Joannis Gualberti 453

NOTITIA FIGURARUM
Ornantium hunc Tomum.

Effigies Cæsarea.

Imago P. Conradi Janningi.

S. Ettonis repræsentatio. Ex recentiori imagine pag. 52

Item S. Amalbergæ virginis Tamisiensis. Etiam recentior 80

Syngrapha S. Joannis Gualberti. Accepta ex Valle Umbrosa 326

S. Joannis ectypon. Etiam inde missum 341

Insula Tanetensis cum monasterio S. Mildredæ. Ex Monastico Anglicano 512

Binæ lipsanothecæ S. Vincentii Sonegiensis. Inde acceptæ 663

Puteus & reliquiarium S. Ragenuflæ. Ex recentiori delineatione 694

Corona S. Henrici. Ex delineatione Bambergensi 718

Mausoleum SS. Henrici & Cunegundis 720

S. Henrici lipsanotheca Romana. Ex delineatione inde missa 722

Duo S. Henrici sigilla. Ex diplomatibus 769 & 770

Ejus Mantum duplici imagine 782 & 783

Item Crux cum aliis sacris cimeliis in folio expanso 785

Sigillum Pontificium Sixti V. Ex Bulla apud Sedulium 838

Juli III: 10. Juli