Ökumenisches Heiligenlexikon

Anhang Juli VII

APPENDIX
Addendorum mutandorum & corrigendorum
AD OMNES SEPTEM TOMOS DE ACTIS SANCTORUM JULII.

TOMO I. DIE PRIMA.

DE B. BARTHOLOMÆO VICENTINO.

Bartholomæus Episcopus Confessor, Ordinis Prædicatorum, Vicentiæ in Italia (B.)

Quam multa incerta, dubia & implexa de beato isto Viro a posterioris ævi scriptoribus male combinata sint, ex nostro Commentario a pag. 280 plane intelligitur, idemque pluribus confirmat eruditissimus Echardus in sua Bibliotheca scriptorum Ordinis Prædicat. tom. 1, a pag. 254, ubi quod ex Marzario admittit, de Bragantina seu Bregantina familia, aliunde probatum cupio. De Nemonico, Nemoncio, Nemosia, sive Lemoncia, pro Limissa plura disputat, ad ea explicanda quæ Papebrochius non repererat, tom. VII Maii pag. 704; neque ego satis distincta inveneram, ut proinde ad ejus normam corrigi facile patiar, quæ de ea urbe a nobis dicta sunt. Circa reliquas Beati dignitates, perstat Commentarius, ex quo mentem nostram iterum explicuimus in Responsione Gallica ad Observationes aliquas P. Matthæi Texte, quam ne hic referre cogamur, satis erit verbo indicare, nos a P. Matthæi titularibus placitis tantum abhorrere, quantum ad Echardum libenter accedim.

EODEM TOMO ET DIE.

DE SANCTIS FELICE ET MODERATO.

Moderatus Mart. Autissiodori in Gallia (S.)
Felix Mart. Autissiodori in Gallia (S.)

Pag. 288 litt. C, corrigendum monuit R. D. Le Beuf canonicus & succentor eccl. Autissiodorensis, alibi a nobis laudatus, quod mihi suggesserat de D. Bargede, tamquam archidiacono; cum merus laicus fuerit, sub titulo assessoris.

Eadem pag. litt. F, corrigi voluit quod scripserat de Mailly le chateau, esse diœceseos Augustodunensis, cum ad Autissiodorensem pertineat: quodque ibi de S. Moderati reliquiis dicitur, melius expungetur.

Id demum adjecit, verosimilius sibi videri, utriusque Sancti reliquias, quæ ad S. Germani depositæ olim fuerant, multarum aliarum sortem subjisse, quod anno 1567 cum ceteris commixtæ fuerint.

Alia epistola latina ad me data MDCCXVIII pluscula de iisdem Sanctis coacervavit, non quæ ad ætatem, gesta aut martyrium spectarent, de quibus jam satis diximus nihil memoriæ proditum esse, sed quæ ipsorum cultum paulo amplius illustrant, atque a confusione non parum vendicant: Volueram, inquit, quæsitum vestrum de S. Moderato quibusdam annotationibus novis illustrare. Eapropter aliquibus epistolis rector ecclesiæ S. Moderati ad Coram, vexandus mihi fuit, sed ex ejus responsis res non omnino eliquata prodit. Dicam tamen hac de re quod fortassis gratum vobis erit. Certissimum est primo, omnia Kalendaria S. Germani Autissiod., diem V Septembris vacuum repræsentare. In iis nulla mentio SS. Felicis & Moderati; verum ad diem I Julii habetur memoria de S. Moderato martyre, in aliquibus vero ad XVI Junii nomen S. Felicis martyris, quæ quidem memoria pro S. Moderato his terminis concipitur; “Octava S. Joannis VIII Lect.; Moderati martyris IV Lect.” Ita in Kalendario Missalis XII seculi, & in Kalendariis Breviariorum Mss., licet in textu eorumdem Breviariorum, nulla sit lectio propria, sed tantum oratio sequens: “Deus qui nos beati Moderati martyris tui concedis natalitio perfrui, ejus nos tribue meritis adjuvari.”

Pergit R. D. Le Beuf: Quoad S. Felicem; ejus memoria non apparet in Missali XII seculi ejusdem ecclesiæ, neque in Proprio Sanctorum, nec in Kalendario. Ejus tamen nomen legitur in Kalendario unius Breviarii Ms. XIII seculi, & in Kalendario unius Hymnarii ejusdem seculi, XVI Junii post nomina SS. Cyrici & Julittæ & ante nomina SS. Ferreoli & Ferrutii. Ex his videre est, cultum S. Felicis, quisquis ille sit, serius incepisse apud S. Germanum; cultum vero S. Moderati in eadem ecclesia multis seculis antiquiorem esse. Hericus revera IX seculo meminit non tantum ecclesiæ S. Moderati, translationis corporis ejus, sed & cultus ejus apud S. Germanum, jam ævo suo antiquioris: at de S. Felice altum servat silentium, quin imo de eo silent omnes fere auctores qui de basilica S. Germani & ejus reliquiis scripserunt.

Tria igitur ex Herico discimus de S. Moderato, 1o, ipsum fuisse puerum; 2o martyrem; 3o habuisse ecclesiam propriam, ubi jam colebatur, & ex qua in basilicam S. Germani Autissiodorensis delatum sit corpus ejus. De pueritia Sancti vix dubitare quis possit, cum Hericus ejus tumulum viderit, suo tempore ad latus sepulcri S. Germani collocatum. Circa martyrium quidem, nec tempus, nec modum, nec locum asserit; sed martyrem fuisse clare indicat, neque aliter scripsisse putandus est, quam tunc communiter credebatur. Ego vero ecclesiam ex qua ante tempora Herici facta fuerat translatio, semper existimavi cum Violæo nostro fuisse in illo pagulo ad amnem Coram, septem ab hinc leucis posito, qui Sancti Moderati nomen præfert in titulis XII seculi & posterioribus. Alia consimilis nominis ecclesia, siqua exstitit, omnino ignota fuit supradicto Georgio Viole, Ludovico Noël canonico, & aliis Autissiodorensibus topographis.

Hæc præmitto ut sentiatis in quem stuporem inciderim, cum in prima responsione rectoris ecclesiæ S. Moderati ad Coram, legi, sanctum ecclesiæ patronum esse quidem sanctum Moderatum, verum talem Sanctum, ut confessorem coli, utpote qui ex opinione vulgi, circa fontem vicinum eremiticam vitam duxerit, hujus vero festum unicum celebrari XVI Maii, & omnia legi & cantari de communi; neque ullas reliquias corporis ejus, aut tumuli, vel libros aut Kalendaria illic conservari. Institi ego, fultus auctoritate Herici; subodoransque aliquem ex parte populi errorem, scire volui, an non aliqua alia ibidem exstaret ecclesia sub invocatione cujusdam S. Mauri. Respondit rector, superesse ab alia parte fluvii in sua parochia, vetustissimæ ecclesiæ rudera, in qua multi reperti fuerant sarcophagi lapidei, ac vulgo a senioribus pagi vocitatam fuisse La chapelle ou l'eglise de saint Meu: locum vero hactenus appellari Naailly. Addidit, imaginem dicti Sancti in quadam tabella supra majus altare ecclesiæ vici S. Moderati etiam nunc depictam videri, a parte Epistolæ, juxta imaginem S. Moderati, in qua repræsentatur ad modum juvenis, tunicella induti, dum S. Moderatus ab alia parte cernitur depictus ut eremita vel annosus senex: nomen latinum S. Meu se prorsus ignorare; nullum festum de eo celebrari, nec ullis titulis aut documentis se tantas posse tenebras illustrare.

Hoc responso satis edoctus, non hæsitavi, quin assererem, ecclesiam de saint Meu, illam esse debere ecclesiam S. Mauri, quæ jam sexto labente seculo, existebat in diœcesi Autissiodorensi sub nomine Cellæ Mauri, eoque magis quod vocabulum Cella locum designat ab eremita aliquo pridem habitatum. Item in charta quadam XII seculi inveni concessionem ecclesiæ Naaliaci & ecclesiæ S. Moderati factam cœnobio Molismensi, quod duas ecclesias designat, imo & duos pagulos aquis Coræ divisos. Rursus, fatentur antiqui de loco S. Moderati, se quondam audivisse de Naaliaco, quod fuisset parochia, sed postea ex Naaliaco & sancto Moderato unicam fuisse conflatam. Ex quibus momentis ansam erroris me suspicor detexisse, videlicet cultus S. Mauri translatione in ecclesiam S. Moderati, post destructam Naaliaci ecclesiam. Inde enim factum est, ut uterque Sanctus in tabellis depictus sit, unus ut eremita, alter ut juvenis, quod occasionem præbuit populis, sæpe unius nomen pro nomine alterius usurpandi, & ideam eremitæ a Mauro ad Moderatum, ideam vero juvenis a Moderato ad Maurum per inscitiam traducendi.

Hactenus Cl. Viri observationes & conjecturæ; ex quibus verosimillime consequi ostendit, quod die XVI Maii, qua colitur Sanctus quidam senior eremita, sub nomine S. Moderati in ecclesia S. Moderati, coli deberet S. Maurus eremita, quia ecclesiam Naaliaci suo nomine dicatam habuit: die vero 1 Julii S. Moderatus puer martyr in ipso sui nominis viculo & ipsiusmet nominis ecclesia. Aliis, quas præterea addit, conjecturis supersedendum putavimus, quod hæc ad tollendam confusionem, de qua agebamus, abunde sufficiant. De S. Felice tam multa non habuit quæ disputaret, ceterum ejus cultum, saltem a seculo XIII solidissime probavit ex variis plurium ecclesiarum Kalendariis in quibus partim cum Cyrico & Julitta, Ferreolo ac Ferrutio conjungitur, referturque proinde, ut suo loco diximus, ad XVI Junii. Atque hæc de sanctis Felice & Moderato dicta sint satis.

EODEM TOMO, DIE II JULII.

DE S. JUVENALE PATRIARCHA HIEROSOLYMITANO COMMENTARIUS HISTORICUS.

Juvenalis Patriarcha Hierosolymitanus (S.)

AUCTORE P. B.

§ I. Sancti cultus, & elogia.

[Prætermissus hic fuit 2 Julii;] Hujus Patriarchæ memoriam nullis umquam Fastis Occidentalis Ecclesia celebravit. Eminentissimus contra Annalium conditor ad annum 454 num. 21 eamdem acriter insectatur his verbis: Vides igitur, in Juvenale nihil optimo dignum episcopo reperiri; & secundum parœmiam illam, in bello cervum, in pace se præstitisse leonem: qui malis artibus, mentitisque scriptis &c. Nihilo mitius tractatur apud recentiores non Catholicos modo, sed & heterodoxos. Papebrochius noster ante tomum III Maii in Historia chronologica patriarcharum Hierosolymitanorum etsi, num. 100, Baronii, ut in Juvenalem plus justo iniqui, severitatem incusat; nihil affert tamen aut innuit, unde cultum Juvenalis aut sanctitatem eruas. Hinc factum existimo, ut ad diem 2 Julii fuerit inter Prætermissos relatus: neque enim sola Menologii Sirletiani, & hoc nixa Ferrarii atque Castellani auctoritas sufficere videbatur ad sanctimoniam viri, tam atro passim calculo notati, tuto comprobandam. Nescio vero, quo casu acciderit, ut alia tunc temporis monumenta memoriæ serius occurrerint: nam si de Fastis Orientalibus cogitatum tunc fuisset, patuisset profecto, aut huic jure suo locum inter Sanctos deberi; aut aliis, qui jam habent in opere nostro, sexcentis non deberi. Quotum enim quemque eorum tot celebrant ecclesiastica monumenta, quot Juvenalem hunc nostrum?

[2] [nunc autem probatur ejus cultus ex Menæis magnis, &c:] Festum ejus in Oriente duplex est: alterum die XVI Julii commune cum patribus, qui anno Christi 451 in Chalcedonensi concilio rem Catholicam defenderunt; de quo vide dicta mensis hujus tomo IV, pag. 120: alterum proprium, ejusque nomine consignatum, die mensis ejusdem secundo; quo notatur in Menæis Græcorum excusis, Μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἰουβεναλίου, πατριάρχου Ἱεροσολύμων, Memoria sancti patris nostri Juvenalii, Hierosolymorum patriarchæ. Eodem prorsus die ac modo refertur apud Maximum Cytheræum; in Synaxario Ruthenorum peculiari diœceseos Kioviensis, teste Georgio nostro David, a quo illud Latine versum accepimus; & in Martyrologio Arabico-Ægyptio, quod ad usus nostros interpretatus est Gratia Simonius, sæpe propterea in hoc opere memoratus. Alibi vero ad eumdem diem ac mensem eadem commemoratio exornata legitur elogiis, quæ hic non pigebit adscribere.

[3] [item ex Menologiis Slavo-Russico, Sirletiano, Mediolanensi, Taurinensibus;] Menologium Slavo-Russicum sic habet: Item sancti patris nostri Juvenalis, patriarchæ Hierosolymitani, qui tertius consecrator Hierosolymis fuit post Cyrillum. Sedebat annis XXXVIII; obiit anno CDLIV sub Marciano & Pulcheria. De chronologia ejus agemus infra. Menologium Cardinalis Sirleti solum hoc die Juvenalem annuntiat in hæc verba: Die 2 (Julii.) Natalis beati patris nostri Juvenalis, archiepiscopi Hierosolymitani. Hic fuit, Theodosio minore imperatore, tertius post Cyrillum Hierosolymarum episcopus, recta fide & pietate insignis; qui cum Hierosolymitanam ecclesiam triginta sex annos rexisset, in pace requievit. Menæa Mss. bibliothecæ Mediolanensis Ambrosianæ, consonantibus, ut adscripsit Henschenius noster, binis exemplaribus Mss., quæ cum Ambrosiano textu Taurini contulit, ita sonant: Μνήμη τοῦ πατρὸς ἡμῶν Ἰουβεναλίου, πατριάρχου Ἱεροσολύμων ἐπὶ Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, εὑρεθέντος ἐν τῇ συνόδῳ τῇ Χαλκηδόνῃ· ὃς τῇ συνόδῳ συνηγορήσας, καὶ τὸν εὐσεβέστατον βασιλέα Μαρκιανὸν τῇ συνέσει καταθέλξας, καὶ ἐν τῇ ἰδίᾳ παροικίᾳ γενόμενος, καὶ καλῶς τὸ ἑαυτοῦ ποίμνιον ποιμάνας, πρὸς Θεὸν μεθίσταται. Hoc est: Commemoratio P. N. Juvenalii, patriarchæ Hierosol. sub Theodosio juniore; qui interfuit Chalcedonensi synodo; quam cum defendisset, & imperatorem religiosissimum Marcianum prudentia sua recreasset, atque ad propriam reversus diœcesim, recte pavisset ovile sibi creditum, ad Deum migravit.

[4] Diffusiora sunt hoc loco Synaxarium Ms. membraneum P. Sirmondi, [ex Synaxario Ms. P. Sirmondi] eique consona Menæa Mss. P. Chiffletii, cum ita Sanctum hunc laudant: Μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἰουβεναλίου, πατριάρχου Ἱεροσολύμων

Μνήμεν γεραίρω τὴν Ἰουβεναλίου, Οὗ μνῆμα Θεῖον ἡ Παλαιστίνη φέρει.

Οὗτος ἦν ἐν χρόνοις Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, ἀρχιερατεύσας μετὰ Κύριλλον τρίτος Ἱεροσολύμων, καὶ φθάσας ἕως τῆς βασιλείας Μαρκιανοῦ καὶ Λέοντος· παρὼν καὶ τῇ ἐν Ἐφέσῳ συνόδῳ μετὰ τῶν διακοσίων πατέρων, διαλάμψας ἐν τοῖς δόγμασι μετὰ Κυρίλλου, τοῦ ἀοιδίμου πάπα Ἀλεξανδρείας, καὶ τιμηθεὶς παρὰ τοῦ βασιλέως Μαρκιανοῦ διὰ τὴν σοφίαν. Καὶ ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, ἐν τῇ Εὐθυμιακῇ ἱστορίᾳ, ἐν τρίτῳ λόγῳ, κεφαλαίῳ τεσσαρακοστῷ εὑρήσεις. Κτίσας δὲ τὰς Βλαχέρνας ὁ βασιλεὺς Μαρκιανὸς σὺν Πουλχερίᾳ, Ἰουβενάλιον ἠρώτα, εἰ περὶ τοῦ σώματος τῆς Θεομήτορος εἶδε, ποῦ ἐτέθῆ. Ὁ δὲ εἶπεν, ἀπὸ γραφῆς μὲν μὴ εἰδέναι· ἀρχαῖος δὲ λόγος καὶ ἀληθὴς φέρεται, ὅτι μετὰ τὸ κηδευθῆναι ὑπὸ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἠκούετότε ἀγγελικὴ ὑμνωδία ἕως τριῶν ἡμερῶν· μετὰ δὲ τρίτην ἡμέραν, ἑνὸς τῶν μαθητῶν ἀπολειφθέντος ἠνοίχθη τὸ τάφος καὶ τὸ λείψανον οὐχ εὑρέθη, εἰ μὴ ἐντάφια μόνον. Καὶ παρεκάλεσε τὸν Πατριάρχην ὁ βασιλεὺς· Κᾂν τὴν σορὸν μεθὰ τῶν ἐνταφίων βούλω σε * πέμψαι. Ὃ δὴ καὶ γέγονεν. Ὁ δὲ ἅγιος Ἰουβενάλιος ἐπισκοπήσας ἔτη λη᾽, ἐν εἰρήνῃ ἀνεπαύσατο. Hoc est:

[5] Memoria S. P. N. Juvenalii, patriarchæ Hierosolymorum. [& Menæis Mss. P. Chiffletii;]

Juvenalii celebro memoriam, sacrum
Cujus sepulcrum est in Palæstina situm.

Hic erat temporibus Theodosii junioris. Hierosolymorum archiepiscopatum gessit post Cyrillum tertius; pervenitque usque ad imperium Marciani & Leonis. Interfuit & synodo Ephesinæ cum ducentis patribus, doctrina præfulgens una cum Cyrillo, celeberrimo patriarcha Alexandrino; & ab imperatore Marciano propter sapientiam honoratus. Atque hæc ita se habere, invenies in Historia Euthymiaca, libro tertio, capite quadragesimo. Exstructis autem Blachernis, imperator Marcianus cum Pulcheria Juvenalium rogavit de corpore Deiparæ, sciretne, ubi positum esset. Respondit ille, se id quidem e scripto non didicisse; antiqua tamen & vera tradi fama, quod, postquam sepultum illud fuisset a sanctis Apostolis, audita etiam fuerit per triduum angelorum hymnodia: post tertium vero diem, uno discipulorum absente, apertum fuerit sepulcrum, nec inventæ reliquiæ, præter solas fascias sepulcrales. Et oravit Patriarcham imperator, [dicens:] Vel sepulcrum cum fasciis desidero huc ut mittas. Quod & factum est. Sanctus autem Juvenalius, cum annos XXXVIII sedisset, requievit in pace.

[6] [ex Menologio Basilii imperatoris;] Ab hoc postremo elogio illud parum differt, quod ad eumdem diem ei recitatur in Menologio Basilii imperatoris; ut vide Julii nostri tom. 1 pag. 687, ubi textus est Græcus, quem Latine sic vertimus: Et memoria S. P. N. Juvenalii. Sanctus pater noster Juvenalius præfuit quidem, imperante Theodosio juniore, tertius post sanctissimum Cyrillum factus Hierosolymorum patriarcha: adstitit vero & Ephesino ducentorum sanctorum patrum concilio, una cum celeberrimo Alexandriæ patriarcha Cyrillo, sermone doctrinaque conspicuus. Pertigit autem usque ad quartam synodum, Chalcedone celebratam sub imperio Marciani, qui ecclesiam in Blachernis erexit, & a quo rogatus, ubi conditum esset corpus immaculatum Dei Matris, ut illud per submissos recipere atque in ecclesia jam dicta posset deponere; respondit, id se quidem scriptum non reperisse, sed ex antiquo didicisse sermone, illud sursum assumptum esse, solis fasciis sepulcralibus in monumento relictis. Tunc mittens imperator accepit eas & in Balchernis deposuit. Sanctus vero Juvenalius ad propriam reversus ecclesiam, obdormivit in pace.

[7] [quorum omnium consensus gravissimus est.] Habes hic ergo vel ex sola supellectile nostra tabulas duodecim ecclesiasticas, omnes inter se diversas, quibus hujus Patriarchæ, nominatim expressi, cultus anniversarius per Orientem, Ægyptum, Septemtrionem comprobatur; præter alias haudquaquam pauciores, quæ illum absque nomine venerantur, tamquam unum ex sanctis patribus, qui concilium Chalcedonense, imo & Ephesinum celebrarunt. Quis audeat, obsecro, tot abjicere testimonia; maxime cum singula singulorum non sint hominum, aut privata; sed ecclesiarum, & publica? Fateor equidem hæc instrumenta non ita ubivis pura esse omnia, quin eorum aliqua veris quandoque Sanctis viros minime sanctos admisceant; sed hoc & raro accidit, & non tanto consensu; & assignari potest causa, cur fiat. Nimirum ecclesiarum Orientalium diuturnæ factiones, errores, & schismata, nonnullos eorum primipilos apud infectas asseclarum ecclesias ita commendarunt, ut ab his, tamquam ecclesiastici juris veritatisque acerrimi vindices, in Sanctorum album intrusi sint. At hæc ratio nullo prorsus modo ad Juvenalem pertinet; quippe qui & schismatis Græci primordia tot seculis antecesserit, & in Romanæ Sedis communione observantiaque & vixerit semper & sit mortuus. Ex quo id etiam sequitur, ut cultus ejus in Oriente censeri debeat antiquissimus; cum neque per schismaticos sit introductus, neque ulla vel causa sciatur vel occasio, ob quam a Catholicis non nisi diu demum post obitum Sancti videri possit suscitatus.

[8] [Elogia S. Juvenalis privata apud Nicephorum, Theophanem,] Sed nec a publicis elogiis privata dissentiunt: a Nicophoro enim Calisto lib. 2, cap. 23 appellatur: Ἰουβενάλιος τῶν Ἱεροσολύμων ἐπίσκοπος, μέγας δὲ καὶ θεοφόρος οὗτος. Juvenalius Hierosolymorum episcopus, magnus ille, divinoque afflatus numine Vir. Sanctus Theophanes, seculo IX non admodum provecto defunctus, in Chronographia sua, Parisiis edita, pag. 96, hujus obitum consignat his verbis: Τούτῳ τῷ ἔτει Ἰουβενάλιος ὁ ἁγιώτατος ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων ἐτελεύτησεν: Hoc anno Juvenalius SANCTISSIMUS episcopus Hierosolymorum mortuus est. Scio, epitheton ejusmodi, præsertim in Actis conciliorum, non esse argumentum Sanctitatis eorum, quibus ratione dignitatis episcopalis promiscue tribuitur; verum & hoc scio, neminem reperisse me in toto Theophanis opere, cui Sancti, nedum Sanctissimi titulum adscribat, nisi quos vere sanctos fuisse moribus & vitæ integritate agnoscit Ecclesia; cum tamen ad singulas propemodum paginas episcopos, patriarchas, aut Pontifices Romanos commemoret. Non est hic ergo dignitatis ille titulus, sed virtutis & meriti, & quidem eminentis. Mirari proinde desinat Tillemontius tom. 15, pag. 207, Sanctum nuncupari a Bollando Juvenalem, quem sanctus Theophanes tot ante seculis Sanctissimum appellaverit.

[9] Sed neotericus, inquis, Nicephorus est, nec satis etiam antiquus Theophanes. [Basilium Seleuciensem,] Quasi vero aliter de Juvenale, etiamnum superstite, æquales ejus senserint! Audi Basilium episcopum Seleuciensem in Laudatione S. Stephani, quam cum aliis opusculis Parisiis anno 1656 Combefisius Græce & Latine vulgavit, ita pronuntiantem: Condignam illius (S. Stephani protomartyris) memoriæ atque laborum illustriumque certaminum ecclesiam exstruente, qui nunc gloriosum ac spectabilem Jacobi thronum Juvenalis episcopus ornat; viro scilicet, in quo doctrina, mores, vita, puritas, claritas, ac pietas Jacobi sospites sunt; ut qui illius religionis imago accurata existat. Nescio, quo argumento Tillemontius loco citato hæc dicta suspicetur fuisse coram ipso Juvenale: nihil enim occurrit in tota Laudatione, ubi id innuatur. Sed enim sive præsentem, sive absentem; ita apud coætaneos eum laudare Basilius non potuit, quin & impudentis mendacii & adulationis impiæ reum se palam apud omnes facere voluerit, si tot elogia cum illa opinione pugnassent, quam de notissimo tum Juvenale boni quique conceperant; atque adeo si talis hic eorum judicio fuisset, qualem auctores moderni faciunt. Hoc autem de antistite orthodoxo & celebri, ut fuit Basilius iste, absurdum est fingere.

[10] Imperator quoque Marcianus, apud Labbeum Conciliorum tomo 4, [Marcianum imperatorem.] cum ad monachos Alexandrinos col. 851, tum ad synodum in Palæstina congregatam de Theodosii, pseudopatriarchæ Hierosolymitani, tyrannide scribens, non dubitavit affirmare, quod cruentas istius parricidæ manus effugere potuisset Juvenalis, præ omnibus quæsitus ad necem, id & fidei ejus constantiæ, & peculiari erga illum sanctissimæ Trinitatis favori protectionique manifeste tribuendum esse: Juvenalem quidem, inquit loco priore, sanctissimum episcopum & sancta Trinitas, &, ut res ipsa ostendit, fidei constantia servavit. Loco autem posteriore: Nam (Theodosius) impietati suæ laxans habenas, invadit sedem ter beati apostoli Jacobi; ratus, se eam tuto non habiturum, nisi eum, qui juxta sanctos canones in ea pridem collocatus est, sanctissimum episcopum Juvenalem de medio tolleret. Quare immisit, qui eum interficerent. Cum autem prædicto Viro potitus non esset propter ejus fidei stabilitatem, & sanctæ Trinitatis opem ac favorem in eum, &c. Quis, obsecro, sanctissimæ Trinitati peculiariter carum asserat, quem non simul credat virum esse integerrimum? Quis vero etiam talem non credat, etsi alia deessent omnia, quem sibi importune supplicem toties ac pro persequentibus se & calumniantibus orantem viderit? Vide infra num. 21. Nihil hic addo de singularibus sanctissimi Euthymii ac discipulorum ejus erga hunc Patriarcham, & hujus vicissim erga illos benevolentia, familiaritate, officiis; quamquam enim non levia sunt hæc sanctimoniæ ejus indicia; tamen alia jam prolata, evidentioraque sufficiunt.

[Annotata]

* forte βουλεύσαι ut satageret

§ II. Sylloge gestorum ejus.

[S. Juvenalis sit episcopus Hierosol: circa an. Christi 418:] Acta S. Juvenalis seorsum fuisse scripta, non scimus: itaque ex variis monumentis petenda sunt. Præcipua corrasit Papebrochius in laudata Chronologia patriarcharum Hierosolymitanorum a pag. XXII; quia tamen aliqua prætermisit, juvat hic ejus historiam, quanta fieri poterit brevitate retexere. Ac primo quidem quid ante episcopatum Hierosolymitanum egerit, ignoratur: nam quod in Geographia sacra Caroli a S. Paulo, postremo edita, pag. 304, dicitur Ephesinam antea rexisse ecclesiam, error est; ut patebit, si locum Euagrii, ad margines ibi citatum, inspexeris lib. 1, cap. 10; ubi de ecclesia Ephesina non agitur, sed de synodo; cui certum est interfuisse Juvenalem Porro neque hoc satis constat, quo anno consecratus fuerit Hierosolymorum episcopus. Papebrochius id factum putat anno Christi 418; neque vidimus quidquam hactenus, quod ab hac sententia cogat recedere; uti neque Tillemontius vidit tom. 15, pag. 867. Primum hunc fuisse sedis istius patriarcham, idem cum aliis censet Tillemontius ibidem, pag. 198; alii tertium numerant post S. Cyrillum; ut asserit Papebrochius in Chronologia, pag. XVIII, num. 82: his accedunt supra Menologium Slavo-Russicum num. 3, Synaxarium Sirmondi ac Menæa Chiffletii num. 4, & Menologium Basilii imp. num. 6. Certe S. Cyrillum diu ante tempora Juvenalis acriter de primatu, seu jure metropolitico, cum Acacio Cæsariensi contendisse, tradunt Theodoretus lib. 2, cap. 26, & Sozomenus lib. 4, cap. 25: in hujus vero sententia perstitisse Joannem, Cyrilli successorem, non obscure significat S. Hieronymus in epistolis ad Pammachium & Theophilum adversus eumdem Joannem. De his plura inferius.

[12] [episcopum consecrat, & ecclesiam S. Euthymii, transfert reliquias S. Stephani:] Rogatu S. Euthymii Petrum Saracenis conversis in Palæstina Parembolarum episcopum Juvenalis consecravit aliquanto ante, quam ecclesiam lauræ S. Euthymii dedicaret; ut apparet ex hujus sancti abbatis Vita, tam ea, quam dedimus die XX Januarii, pag. 307, quam alia sinceriore (quam & nos modo Græcam habemus ex codice Vaticano) a monachis Benedictinis edita Parisiis anno 1688, pag. 29; ubi & jam tum appellatur Juvenalius Hierosolymorum patriarcha. Ecclesiam vero jam dictam dedicavit, ut ibidem dicitur pag. 31, Mense Maio, die VII, Indictione XI; hoc est, anno Christi 428 vel sequenti. Comites tum secum adduxerat Passarionem, tunc chorepiscopum & monachorum archimandritam, & Hesychium presbyterum & ecclesiæ magistrum, insignia luminaria, universoque orbi fulgentia, quos una cum Patriarcha magnus Euthymius videre non potuit, quin spiritu exsultaret. Eadem occasione Domitianum ac Domnum, ejusdem Sancti discipulos, ordinavit diaconos, ibidem pag. 32. Eodem anno cum a Theodosio imperatore submissam sibi & vim magnam pecuniarum in pauperes distribuendarum, & crucem auream lapillisque pretiosis distinctam, ut in sacro eam Calvariæ loco defigeret, accepisset; hæc dona vicario munere compensaturus, dexteræ manus Martyrum principis Stephani reliquias per sanctum Passarionem obtulit: de quarum receptione mirabili vide, qui hæc narrat, Theophanem pag. 74. Dixi eodem anno: quia post dedicationem ecclesiæ S. Euthymii sanctus Passario nondum septem mensium tempore expleto e vita excessit, juxta Cyrillum in Vita S. Euthymii puriore, pag. 32. Duas ergo translationes confundens Baronius, hanc non recte distulit in annum Christi 439. Sed hæc alias.

[13] Anno Christi 430 epistolam ad eum de hæresi Nestorii dedit S. Cælestinus Papa I tertio Idus Augusti; [interest concilio Ephesino an. 431;] nec multo post etiam S. Cyrillus Alexandrinus: utramque refert Labbe Conciliorum tom. 3; priorem col. 376, alteram vero col. 385. Deinde, indicta jam synodo Ephesina, antequam discederet, duos e discipulis S. Euthymii, Stephanum scilicet & Cosmam, ecclesiæ sanctæ Resurrectionis diaconos rogatus ordinavit; ut narrat Cyrillus monachus in Vita memorata pag. 41. Ephesum vero se contulit anno Christi 431, non ut episcopus tantummodo Hierosolymitanus, verum etiam ut episcoporum, qui profecti cum eo sunt, Palæstinorum (quorum unus erat Petrus ille, de quo ante meminimus) archiepiscopus proprius * & metropolita, ut ibidem Cyrillus affirmat, nec obscure etiam Nicephorus lib. 14, cap. 34. Ephesum, teste Socrate lib. 7, cap. 34, quinto post Pentecosten die adventavit. In sacrosancta synodo secundum a Cyrillo Alexandrino locum obtinuit, ut liquet Actione prima apud Labbeum tom. 3, col. 445: non numquam etiam primum, ut ibidem colliges ex subscriptionibus col. 654 & 767. Ipse quoque concilio initium dedit, ibidem col. 466; ipse ab universa synodo delectus cum aliis sex episcopis, imperatorem legatus adivit, col. 783: unde facile conjicias, quod fuerit patrum omnium de hoc Viro judicium. Latine doctum fuisse, palam sit ex Actione secunda, col. 611. Ex Actione quarta col. 642 accusatur a quibusdam, quasi sedem ibi Antiochenam Hierosolymitanæ subditam esse contenderit, tum ex petitione prima schismaticorum, col. 728, quasi antea non suos ordinaverit, & in Phœnicem secundam & Arabiam protendere sua jura studuerit; denique ex epistola S. Leonis Papæ ad Maximum Antiochenum, quam idem Labbeus exhibet tom. 4, col. 883, quasi in eadem hac synodo ad obtinendum Palæstinæ provinciæ principatum crediderit se posse sufficere, & insolentes ausus per commentitia scripta firmare. Verum hæc postea discutiemus.

[14] Ceterum quam strenue in eodem concilio adversus Nestorium egerit, [ubi rem strenue gessit:] indicat odium asseclarum ejus antistitum Orientalium, quo non tantummodo S. Cyrillum Alexandrinum, sed & Juvenalem cum sex aliis episcopatu dejectum pronuntiaverunt in conciliabulis Tarsensi, & Antiocheno; excommunicatum vero in Anazarbico: quæ omnia post synodum Ephesinam, eodem anno Christi 431, coacta fuere; ut vide apud Baluzium in supplemento ad collectionem conciliorum Labbeanam. col. 939. Post reditum Ephesinum usque ad annum Christi 449 quid gesserit, ignoramus, præter id, quod narratur a Cyrillo monacho in Vita S. Euthymii pag. 42: Ceterum archiepiscopus Juvenalis Stephanum Melitenensem Jamniæ (in Palæstina prima) episcopum ordinavit, Cosmamque Cappadocem presbyterum ordinatum, staurophylacem, id est, Crucis custodem constituit. Iidem ambo hi sunt, quos ante synodum diaconos ordinaverat, ut numero superiore dictum est.

[15] Interim quod per ea tempora non satis distinguerentur rationes personæ & naturæ, [non ita in conciliabulo Ephesino an. 449,] ex damnatione hæreseos Nestorianæ, quæ duas statuebat in Christo personas, nata est opposita Eutychetis negantis duas in Christo naturas. Hanc sub finem anni 448 damnavit in synodo quadam Constantinopolitana S. Flavianus ibidem antistes. At Eutyches causam suam ad generale concilium deferri postulans, usque adeo, ut illud quamprimum indiceretur, institit apud Theodosium imperatorem, donec obtinuit. Indictum est ad Kalendas Augustas anni 449 in metropolim Ephesinam. Primatus in ea per litteras Theodosii (quas vide Conciliorum tom. 4, col. 109) Dioscoro Alexandrino assignatus, & quidem soli: nam quod ibidem, col. III Dioscorus ait, synodi auctoritatem ex æquo tribus datam esse, sibi scilicet, Juvenali, & Thalassio; id ex ipsis Theodosii litteris falsum apparet: licet enim duos posteriores nominatim exprimat, & ad Juvenalem quoque ejusdem tenoris litteras seorsum dederit, nihil his tamen conferre videtur amplius, quam aliis, quos iisdem adjungit per hanc phrasim satis late patentem: Et omnis talis fervens amator & æmulator orthodoxæ fidei. Horum ergo auctoritas quantacumque hic fuit, subdita Dioscoro fuit; in quem proinde non immerito potissima semper hujus latrocinii redundavit invidia; etsi partem ejus illi tulere non minimam, qui sive imperitia sua dumtaxat, sive ejus (imo & Eutychetis) insuper dolis metuve capti, nimis sese faciles præbuere, tum ad illi statim assentiendum, tum ad reliquos eodem auctoritate sua atque exemplo inducendos; quos inter nemo diffitebitur, fuisse Juvenalem.

[16] [ubi pœnam incurrit summo Pontifici reservatam:] Hoc modo ipsi partim adscribitur, quod Eusebio Dorylæensi, fortissimo Eutychetis adversario, ingressus in synodum permissus non fuerit, tom. 4 conciliorum, col. 145; quod ipsum Eutychetem absolvens, orthodoxum pronuntiaverit, ibidem col. 256; quod idem præstiterit monachis Eutychianis, ibid. col. 282; quod S. Flaviani episcopi Constantinopolitani, & Eusebii Dorylæensis damnationem depositionemque consignaverit, ibidem col. 305; quod in eodem conciliabulo episcopis tergiversantibus ipse cum Dioscoro puras chartas, incusso terrore, subscribendas obtruserit, ibidem col. 114. Hæc fere sunt, quibus & nomini suo maculas illevit pœnitentia sola delendas; & ab Ecclesiæ Diptychis fuit erasus; ut est apud S. Leonem Magnum epist. 40 ad Anatolium; neque vero sic expunctus fuit, ut plures alii, qui in eadem ista synodo succubuerant, quosque absolvi facilius permisit Leo; sed ita, ut causam ejus soli sibi Sedes Apostolica reservaverit: De his autem, inquit S. Leo epist. 65 ad Anatolium, qui in hac causa gravius peccavere, & ob hoc superiorem sibi locum in eadem infelici synodo vindicarunt, ut humiliorum fratrum simplicitatem arrogantiæ suæ præjudiciis aggravarent: si forte resipiscunt, & a facti sui defensione cessantes, in condemnationem proprii convertuntur erroris; horum si satisfactio talis accedit, quæ non refutanda videatur; maturioribus Apostolicæ Sedis consiliis reservetur; ut, examinatis omnibus atque perpensis, de ipsis eorum actionibus quid constitui debeat, æstimetur, &c. Inter eos vero, qui in hac causa gravius peccavere, censeri etiam Juvenalem, ex epistola 60 ad Anatolium fit admodum verisimile.

[17] [sed hanc maculam eluit in concilio Chalcedonensi anno 451] Multo tamen hunc levius ibi peccasse, quam Dioscorum, ostendit anno 451 Chalcedonense concilium Actione prima; ad quam non solum admissus fuit, sed & ordinem suum ac locum occupavit (tom. 4 Conciliorum col. 80) & retinuit; cum ab ipso statim principio jussu S. Leonis Magni per legatos expresso, & gloriosissimorum judicum & amplissimi senatus suum Dioscorus deserere coactus fuerit, & pro reo se gerere. Rogatus deinde Juvenalis, ut ceteri, quid de sancti Flaviani doctrina sentiret, ibidem col. 177, dixit: Consona beatæ memoriæ Cyrilli & sanctissimus episcopus Flavianus dixit. Et exurgens cum episcopis Palæstinis, transiit in alteram partem (adversantium Dioscoro scilicet & latrocinio Ephesino.) Et clamaverunt orientales, & qui cum ipsis, reverendissimi episcopi: Deus bene adduxit te, Orthodoxe; bene venisti. In fine autem Actionis primæ cum judices & senatus censuissent, si & imperatori sic videretur, episcopatu exuendum esse Dioscorum, & cum eo Juvenalem Hierosolymorum, Thalassium Cæsareæ Cappadociæ, Eusebium Ancyræ, Eustathium Beryti, & Basilium Seleuciæ Isauriæ episcopos, qui principatum pseudosynodi Ephesinæ tenuerant; Illyriciani reverendissimi episcopi dixerunt: Omnes erravimus; omnes veniam mereamur. Orientales, & qui cum ipsis, reverendissimi episcopi dixerunt: Multos annos senatui. Sanctus Deus, sanctus fortis, sanctus immortalis, Miserere nobis… Dioscorum Christus deposuit; homicidam Christus deposuit; hæc justa sententia. Quibus verbis non obscure significant, omnes misericordia dignos esse, præter solum Dioscorum.

[18] Interim nec Juvenali, nec aliis modo dictis episcopis (si forte Eustathium semel excipias) per ministros imperatorios licuisse videtur interesse Actionibus secundæ, [S. Flaviani doctrinam probando; S. Leonis epistolæ subscribendo, damnando Dioscorum.] tertiæ, & partim quartæ, tametsi jam subscripsissent & depositioni damnationique Dioscori col. 458, & Epistolæ S. Leonis Papæ ad Flavianum col. 510. Sed enim quam invita id synodo fieret, ostendunt clamores ad calcem Actionis secundæ col. 369; ubi reverendissimi episcopi clamaverunt: Pro patribus (Juvenale & aliis supra; non tamen Dioscoro) petimus; patres synodo reddite: consentaneos Leoni synodo; patres synodo. Has voces imperatori; has preces catholico; has preces Augustæ. Omnes peccavimus; omnibus indulgeatur. &c. Iterum Actione quarta, col. 507, omnes reverendissimi episcopi clamaverunt: … Patres ad synodum; concredentes ad synodum; qui subscripserunt, ad synodum; … ipsi etiam quinqui (supra nominati) episcopi fidei subscripserunt: sicut Leo, sic sapiunt. &c. Cessere tum judices, ipseque imperator: & intromissus in synodum cum reliquis quatuor Juvenalis, lætissima antistitum omnium acclamatione susceptus est, col. 510.

[19] Quinimo Actione quinta cum placuisset, ex tota synodo quosdam episcopos designari, [Decretum fidei condit. Confirmantur ejus sedi tres Palæstinæ.] qui expetitum ab imperatore decretum fidei conderent, delectus ad id cum primis Juvenalis fuit, col. 560; seseque illi deinceps cum synodo universa subscripsit col. 581. Actio septima in Maximi Antiocheni & Juvenalis nostri causam unice insumpta est. Contenderant illi nempe jam antea de certis episcopatuum suorum limitibus, & Sacras, hoc est, imperatoria rescripta, pro se quisque obtinuerant; sed quibus nequaquam dirempta lis esset. Occasione igitur usi ambo conventus Chalcedonensis, Marciano imperatori controversiam suam commendant: Marcianus eos ad judices suos remittit, quos assistere jusserat concilio. Coram his in certa quædam capita episcopus uterque consensit, ut sedes quidem Antiochensis habeat duas Phœnicias & Arabiam; sedes autem Hierosolymorum habeat tres Palæstinas. Hæc judicibus videbantur ex consensu juste disposita; sed tamen ad synodum referenda, quatenus, inquiunt, & ex nostro decreto, & ex vestra sententia, quæ fuerint placita, confirmentur. Vix proposita res patribus fuerat, cum a pluribus laudata, ab omnibus, etiam Apostolicæ Sedis vicariis, probata est, & singulorum subscriptione firmata; rescissis, quæ datæ prius de hoc negotio ad dissidentes utrimque fuerant, litteris imperatoriis. Reliqua porro, quæ deinceps usque ad finem concilii communi cum aliis patribus judicio definivit, cum ad institutum nostrum necessaria non sint, hic non persequor: ipsa, cujus intererit, adeat Acta concilii.

[20] [Eodem tempore interrogatur ab imperatore de corpore ac tumulo Deiparæ.] Ejusdem concilii occasione accersitus ad imperatorem cum episcopis Palæstinis patriarcha Juvenalis, rogatusque de corpore ac sepulcro Virginis Deiparæ, ea respondisse dicitur & fecisse, quæ paragrapho superiore num. 4 & 6 ex Synaxario Sirmondi, Chiffletii Menæis, & Menologio Basilii Porphyrogeniti succincte narrata sunt; fusius autem apud Nicephorum Callistum lib. 2, cap. 23, ac lib. 15, cap. 143 & S. Joannem Damascenum sub finem Orationis secundæ, alias tertiæ, de B. Mariæ Assumptione; ubi omnia describit ipsis verbis Historiæ, quam citat, Euthymiacæ: de qua re non est hujus loci multa disserere. Consulat, cui visum fuerit, eruditam super ea Dissertationem Lambecii, quam secundis curis limatam inseruit Commentariis de bibliotheca Cæsarea Vindobonensi, lib. 8, a pag. 132; ibi locum hunc pluribus illustratum inveniet, præsertim a pag. 163.

[21] [Ejectus e sede per Theodosium monachum, injurias eximia caritate compensat:] Sub finem anni 451 Hierosolymam reversus Chalcedone Juvenalis, agitatam seditione terribili Palæstinam invenit, auctore Theodosio monacho, supra quam dici potest, turbulento & crudeli. Is odio Chalcedonensis concilii, cui & ipse cum turba monachorum sui per omnia similium interfuerat, monasteria primum, deinde etiam urbes, atque imprimis Hierosolymam, usque adeo concitavit; ut, Euagrio teste lib. 2, cap. 5, ipsum denique Juvenalem sit ausus aggredi, & compellere, si posset, ut sententiam suam retractaret, ac damnaret anathemate. At cum ejus fidem atque constantiam labefacere frustra tentasset, sedem invasit; quam ne recuperare aliquando Juvenalis posset, occlusit urbem, ipsumque in ea conquiri jussit ad necem: sed & hoc frustra: nam, ut supra ex Marciani imperatoris epistola, quæ scelera Theodosii multa recenset, observatum est, Juvenalem sanctissimum episcopum & sancta Trinitas, &, ut res ipsa ostendit, fidei constantia servavit. Elapsus vero una cum Domno, patriarcha nuper Antiocheno, in eremum, ut ait Theophanes pag. 92, secessit; & forte ad S. Euthymium, suis partibus, quidquid moliretur cœnobiorum pene omnium seductor Theodosius, constanter addictissimum, ac Domni & ante obtentas & post amissas infulas Antiochenas archimandritam: inde porro Constantinopolim, ut asserit Euagrius lib. 2, cap. 5, profectus est; ubi anno 452 Christianæ caritatis exemplum dedit insigne, dum ut meritas ab hostibus ac sicariis suis, monachis, inquam, Theodosianis, pœnas averteret, Marciani Pulcheriæque tot irritatam flagitiis clementiam precibus multis exorando permovit ad veniam: cujus rei testes ipsos habemus conjuges augustissimos, Marcianum tom. 4 Conciliorum col. 861, & Pulcheriam col. 873.

[22] [restituitur anno 453 per Marcianum imp.,] Cum vero pestis illa, inquit loco citato de Theodosio Theophanes, viginti menses continuos (hoc est a mense Decembri anni 451 usque ad Augustum anni 453) Hierosolymitanam occupasset sedem, Marcianus, re comperta, ipsum comprehendi jussit: at ille fuga Sinæum in montem se recepit. Ipso vero una cum sacrilege ordinatis eliminato, Juvenalius in sedem sibi propriam est restitutus; non jam (ut addit S. Leo Magnus in epistola 99 ad Marcianum) resultante populo, ut cum a concilio Chalcedonensi redierat; sed desiderante. Nec diu distulit, quin trium Palæstinarum antistites in synodum cogeret, ad ruinas Theodosiani furoris instaurandas. Ad hanc synodum litteras dedit Marcianus imperator, quas exhibet Labbeus Conciliorum tom. 4, col. 778; dedit & ipsa synodus ad archimandritas & monachos Palæstinos, ibidem col. 889. Quod vero ait jam assinatus Euagrius, post hunc adventum Juvenalis multa tristia atque acerba contigisse; cum ex utraque parte fierent, quæcumque furor ipsis suggerebat; fallor, si referri non debeat ante adventum ejus, quando de vi sibi illata Theodosiani apud imperatorem conquesti sunt, & hic eis, exoratus a Juvenale tum adhuc apud se commorante, rescripsit, ea nec jussu suo accidisse, &, ne porro acciderent, prospexisse jam sese. Tametsi diffitendum non sit, etiam post adventum Juvenalis, & imperatoris edictum, atque adeo utroque invito & obnitente, committi talia potuisse; cum hæreticæ seditionis incendia reprimi quidem subito; sed opprimi simul atque exstingui non soleant.

[23] Restituto Juvenale quantopere lætatus fuerit S. Leo Papa, [cui gratias ob id agit S. Leo PP. Eudociæ imperatricis conversio.] prodit ipse tum epistola proxime citata ad Marcianum, tum epist. 100 ad Julianum episcopum Coënsem, datis die IX Januarii anno 454, tum epist. 110 qua ipsi Juvenali respondet ejusdem anni die IV Septembris: quas quidem epistolas legere nemo poterit, quin fateatur, aliter tum longe de hoc Episcopo sensisse Pontificem, quam moderna passim ferat opinio. Auxit vero postea, imo complevit Patriarchæ nostri triumphum S. Euthymius, cum Eudociam, Theodosii junioris viduam, a Theodosianis, quibus implicata dudum ac perniciose fuerat, partibus avulsam, ad expetendam Juvenalis communionem ita perpulit; ut sanctam urbem confestim petierit, & Archiepiscopo per Cosmam & Anastasium presbyteros conjuncta, Catholicæ Ecclesiæ communicaverit; plurimosque laicos & monachos, quos Theodosius deceperat (& illa foverat impensissime) suo exemplo in Catholicam communionem reduxerit, ut est in Vita S. Euthymii, pag. 66. Hoc autem contigisse videtur sub finem anni 455, vel initia sequentis potius, ut observat Tillemontius tom. 15, nota 66 in S. Leonem: quo fere etiam tempore duos jam dicti Cosmæ staurophylacis fratres & S. Euthymii discipulos ab eadem Augusta commendatos, magnæ Resurrectionis presbyteros, ut ibidem dicitur, Juvenalis ordinavit.

[24] Hæc præcipue sunt, quæ, servata temporum serie, [cetera ad Juvenalem spectantia.] de Viro hoc sancto digerenda putavimus: nam epistolas duas anno 457 ad illum destinatas, alteram a Leone Imperatore, habes tom. 4 Conciliorum col. 889 & 890; alteram a S. Leone Papa, legere est inter hujus opera; ubi numeratur 119. Obitum vero ejus anno 458 recte consignavit Papebrochius in Historia chronologica patriarcharum Hierosolymitanorum pag. XXIII. Dies obitus ac mensis idem esse potest, quem supra observatum in Fastis ostendimus, secundus Julii; si, ut potuit, Anastasius ei statim successerit: nam initium Julii, quo hic in Vita S. Euthymii suffectus illi narratur, facile ultra primum & secundum diem intelligi potest extensum. Quod asserit Basilius episcopus Seleuciensis in Laudatione S. Stephani, hujus protomartyris ecclesiam in ipso martyrii loco exstruxisse Juvenalem; item hunc celebrare cœpisse (festo peculiari) gloriosum ac salutarem Domini Natalem, nescio ad quos episcopatus ejus annos referri debeat.

[Annotata]

* τοῦ ἑαυτῶν ἀρχιεπισκόπου

§ III. Accusationes adversus ipsum, & vindiciæ.

[Diluuntur accusationes] Tametsi criminaturos non fuisse Juvenalem auctores orthodoxos & pios existimem, si ea ipsis videre licuisset omnia, quæ de publico ejus cultu supra paragrapho primo corrasimus, testimonia; sintque hæc ipsa sanctitatis ejus adversus obtrectationes quaslibet satis apud viros cordatos luculenta defensio; quia tamen impacta illi sigillatim crimina gravissimæ videri possunt auctoritatis obtentu firmari; otiosum non erit singula discutere. Hoc ut fiat commodius, universa reduximus ad capita duo; ambitionem videlicet ejus, & latrocinium Ephesinum: nam eo redeunt, quæcumque objiciuntur; & sunt utraque sane episcopo (ne dicam Sancto) perquam indigna, nisi vindicentur; eo præsertim in loco, quem summus Pontifex Christus virtutum quidem suarum omnium exemplis, sed humilitatis tamen imprimis & mansuetudinis consecravit.

[26] [de ambitione ejus inexplebili,] Ad primum quod attinet, insatiabilem ejus aiunt fuisse dominandi cupiditatem, quam ostenderit I. cum adversus Nicæni concilii canonem septimum antistitum omnium Hierosolymitanorum primus jus metropoliticum sibi cœpit arrogare, episcopos in Palæstina consecrando, ut Petrum illum, de quo diximus num. 12; & antea dudum alios, apud Labbeum Conciliorum tom. 3, col. 728. II. Cum in concilio Ephesino jus illud sibi patrum suffragiis stabilire conatus est, idque per inanem gloriæ cupidinem, teste S. Cyrillo Alexandrino epist. ad Gennadium presbyterum & archimandritam, perque ausus insolentes, ut loquitur S. Leo epist. 92 ad Maximum Antiochenum, & per commentitia scripta. III. Cum in eodem concilio Actione 3, col. 642 dicere non erubuit, ipsum patriarcham Antiochenum ecclesiæ Hierosolymitanæ obedire & apud ipsam judicari oportere: id quod in pseudosynodo Ephesina subinde etiam affectasse videtur, ubi secundus a Dioscoro, Domnum Antiochenum antecessit, ibidem Actione 1, col. 318. IV. Cum a sacrosancta synodo Ephesina redux in Palæstinam, nihil de priori usurpatione remisit, mox Stephanum ordinando episcopum Jamniensem, ut supra num. 14 notatum est. V. Cum rursus in concilio Chalcedonensi post multas contentiones tantum effecit; ut sibi tres tandem Palæstinæ cesserint, & quidem synodi totius calculo confirmatæ; ut vide supra num. 19. VI. Cum huic synodicæ confirmationi tamquam legitimæ & absolutæ semper adhæsit, etiam postquam illam S. Leo cassavit; ut asserit Christianus Lupus in Appendice ad synod. Chalcedon. Action. 7, versus finem; eodem referens hæc verba Liberati Carthaginensis: cap. 13. Licet Sedes Apostolica nunc usque contradicat, quod a synodo firmatum est, imperatoris patrocinio permanet quodammodo.

[27] [qua primus invaserit jus metropoliticum;] Responderi potest ad I. Ante Juvenalem jus illud sibi arrogasse tres ejus decessores, juxta paragraphum priorem num. 11; & inter eos quidem anno 381 synodi Constantinopolitanæ ad sanctum Damasum Pontificem Relatio (Conciliorum tom. 2, col. 965) sanctum Cyrillum palam agnoscit metropolitam; ut fatetur Lupus loco citato ante medium; ubi etiam addit: Atque ita & ejus successor Joannes perrexit se in dignitate ista ostentare. Non igitur primus hoc fecit Juvenalis. Sed neque adversari censebatur notissimo tum canoni Nicæno, cum episcopos objectos ordinaret: Petrum enim episcopum consecravit, rogante Euthymio, cujus & sanctitas & sapientia pro miraculo erant. Hiccine sacrosanctum canonem violari sivisset, atque adeo rogasset? Hunc accusas tamen, nisi Juvenalem excuses. Episcopi alii, cum se ipsi fateantur a pientissimo Hierosolymitanorum episcopo olim ordinatos, si contra istum canonem consecratos fuisse se dicerent, profecto episcopos esse se negarent: sic enim habet ejus Nicænæ synodi canon sextus: Illud autem est omnino manifestum, quod si quis absque metropolitani sententia factus sit episcopus, eum magna synodus definivit non esse episcopum. Non hoc ergo queruntur, qui & episcopos haberi se quam maxime volunt, & velle non possunt, nisi in ordinatione sua violatum non fuisse septimum canonem agnoscant. Quidni igitur Juvenalis, cum hæc faceret, uti se crediderit jure suo, non a se temere primum usurpato, sed a decessoribus per manus accepto? Certe etiam Cyrillus monachus in Vita S. Euthymii pag. 70 cum omnes episcopatus ejus annos enumerans, eos ait in patriarchatu, ἐν τῇ πατριαρχίᾳ, fuisse decursos, manifeste indicat, episcopatum Hierosolymitanum jam tum fuisse diu patriarchicum, cum ad illum Juvenalis assumptus est.

[28] Ad II responderi potest; prudentissimum fuisse Viri sancti consilium, [qua illud in synodo Ephesina conatus inique sit stabilire;] cum jurium suorum possessionem, bona utique fide saltem usque a S. Cyrillo cœptam, & passim agnitam quidem; sed a quibusdam tamen (maxime quibus fraudi videbatur esse & incommodo) controversam incusatamque, conatus est œcumenicæ synodi judicio defendere. Recte, inquis; nisi conatus id fuisset per inanem gloriam, malamque fidem seu scripta commentitia. Nimirum ita censuit ex animo S. Cyrillus patriarcha Alexandrinus, & in Ephesino concilio S. Cælestini Papæ vicarius ac præses; & quia sic censuit, sic Romam scripsit. Idem quoque postea loco in objectione citato censuit S. Leo; sed ex sola illa S. Cyrilli epistola, quam cum pro se adducat, manifeste ostendit, judicium illud suum absolutum non esse, sed posita tantum Cyrillianæ relationis veritate subnixum; quodque adeo subsistere nollet, nisi & illa subsisteret. Quis vero relationem hanc dicat tam veram, quam sinceram fuisse? Quis hominum fines & interna consilia potest introspicere? Quis nescit, quam in simili judicio de intentione gestisque sanctissimis S. Joannis Chrysostomi temere, inclementer, obstinate, & tamen sincere Cyrillus idem deliquerit? Quidni ergo idem hic potuerit accidere; & quod Juvenalis (ut antea Chrysostomus) zelum credebat esse & justitiam, Cyrillus ambitionem interpretari; aut quæ scripta legitima putabat esse Juvenalis, ea Cyrillus commentitia, hoc est apocrypha, judicare? Sane aliter de Juvenalis intentione, instrumentis, & causa sensisse videntur Ephesini patres alii, quam Cyrillus: conjicitur id primum ex eo, quod horum in hac re judicium synodalibus Actis Cyrillus non inseruerit: secundo, quod idem adversus Juvenalem Romanam Sedem interpellarit, ac, teste ibidem Leone, solicita prece multum poposcerit, ut nulla illicitis conatibus præberetur assensio. Cur, amabo; nisi ut patrum faventem Juvenali sententiam, quam Ephesi non potuerat impedire, suspenderet Romæ? Tertio, quod Juvenalem, soluta jam synodo, in pristinæ possessionis usu perseverantem non modo toleraverit Cyrillus ipse, cum eo constanter & palam communicando; sed etiam amicum Gennadium archimandritam, quod illam tolerantiam damnasset, arguerit, non majorem, opinor, Juvenali facturus gratiam, si causam ejus synodus œcumenica non probasset, quam S. Chrysostomo, quem reprobaverat paucorum iniquissima synodus, & æquior numerosiorque restituerat. Unius ergo Cyrilli judicio judicium opponimus Ephesinæ synodi; imo & Chalcedonensis, de qua mox.

[29] [qua & Antiocheno patriarcha voluerit esse superior:] Respondeo ad III. Locum ex Ephesinis Actis objectum, valde corruptum esse; ideoque a veteri scholiaste, διὰ τὸ κακοσύντακτον καὶ ἀνακόλουθον, propter constructionem & sensum male cohærentem, ad marginem ita restitui: Ἰουβενάλιος … εἶπεν· Ἐχρῆν μὲν Ἰωάννην .. ἐπίσκοπον Ἀντιοχείας, ἐνθυμούμενον … σύνοδον ταύτην, καὶ τὸν Ἀποστολικὸν θρόνον συνεδρεύοντα ἡμῖν τῆς μεγάλης Ῥώμης, σὺν τῷ ἀποστολικῷ τῆς Ἱεροσολύμων ἐκλησίας εὐθέως, εἰς ἀπολογίαν τῶν ἐπαγομένων αὐτῷ δραμεῖν, ὑπακοῦσαι, καὶ τιμῆσαι, παρ᾽ ᾧ μάλιστα ἔθος (δηλαδὴ τῷ τῆς Ῥώμης) αὐτὸν τῶν Ἀντιοχέων θρόνον … δικάσεσθαι. Hoc est: Juvenalius dixit: Oportebat quidem Joannem, episcopum Antiochiæ, consideratis hac synodo & Apostolico, qui nobiscum considet, magnæ Romæ throno, ad hunc una cum Apostolico ecclesiæ Hierosolymitanæ concurrere, seseque de objectis purgare, huic obedire, hunc venerari, apud quem (thronum nempe Romanum) præsertim mos est thronum Antiochensium judicari. Vides, hic a Juvenale Antiochensem ecclesiam non suæ subjici, sed Romanæ. Et hunc quidem sensum adjuncta prorsus exigunt: agitur enim de contumacia, qua Joannes, non a Juvenale seorsum, sed ab universa synodo per Cyrillum, Cælestini Pontificis loco ei præsidentem, comparere jussus, noluerat. Jam vero, quod in latrocinali synodo ante Domnum Antiochenum sederit Juvenalis, id hujus arrogantiæ adscribi non debet, sed imperatoris Theodosii mandato, vel tyrannidi potius Dioscori, qui Domno ibi decreverat æque ac Flaviano non modo locum suum non dare, verum etiam episcopatum prorsus (uti fecit) eripere. Adde, loco citato in quibusdam exemplaribus Mss. Domnum Juvenali præpositum legi, juxta Labbeum ibidem in margine, & Baluzium in Supplemento Labbei Unde nec Synodus Chalcedonensis tom. 4, col. 115 queritur de injuria hic Domno facta, sed Flaviano.

[30] [qua patriarchatum suum Chalcedone tandem confirmari fecerit;] Ad IV respondeo, hoc ipsum esse argumentum non ambitus iniqui, sed justæ, sua saltem opinione, possessionis; quam vel inde conjicias placuisse patribus Ephesinis. Ad V respondeo, nihil ibi quoque vel inanis gloriæ vel sinistræ cupiditatis apparere: jus suum proposuit Maximo Antiocheno; hic suum opposuit: convenit tandem certis pactis inter ambos: rem deinde imperatori aperiunt: is remittit ad judices, qui omnia ex mutuo consensu juste disposita pronuntiant, referuntque ad synodum œcumenicam, tum Chalcedone collectam, patrum sexcentorum & amplius discutienda judicio. Probantur omnium omnino suffragiis Actione 7: primus subscribit ipse Maximus Antiochenus: applaudit cum ceteris per vicarium suum Glycon Cæsareæ Palæstinæ episcopus: quidam Deo gratias agunt in eo quod duorum patrum contentio amicabili placito terminata est, & quidem aperte divina dispensatione jubente: nemo ambitionem odoratus est, nemo commentitia questus instrumenta; nemo canones objecit Nicænos: magnificentissimi quoque & gloriosissimi judices, post episcoporum omnium assensum exclamantes, dixerunt: Et hoc opus fuit sanctæ Trinitatis. Quis vero hos omnes dixerit vel ignorasse quæ patres olim Nicæni statuissent, vel cognita tam solenni concordique decreto, cujuscumque demum spe atque obtentu boni, violasse? Quod si æqua Juvenalis causa tot judicibus visa tum fuit; quidni ipsimet pridem antea fuerit? Quidni ergo eam, uti talem, optimo fine, studio maximo, ea denique, quam episcopus quisque debet ecclesiæ suæ, fide constantiaque, absque ulla arrogantis animi nota, persequi potuerit, atque adeo debuerit?

[31] Ad VI denique, nego, Apostolicam Sedem isti confirmationi contradixisse; [tenueritque deinceps, obnitente Apostolica Sede,] nego cassatam illam a Leone Magno fuisse; nego hoc Leonem, illud Liberatum asserere. Et de Liberato quidem certa res est, solosque requirit oculos, quibus locum citatum inspicias: non enim aut hoc decretum, aut Juvenalem, aut ecclesiam Hierosolymitanam ullo prorsus modo attingit; sed ecclesiam Constantinopolitanam, sed Anatolium, sed ejusdem Synodi canonem vigesimum octavum, cui legati Apostolici neque assistere condendo voluerant, neque condito subscribere. S. Leo si de confirmatione illa meminit uspiam, id videri potest fecisse potissimum in epistola ad Maximum Antiochenum data IV Idus Junii anno 453; quando ex reversis pridem Chalcedone legatis suis, quæ ibi gesta fuissent, intime didicerat omnia: at in ea nego, quidquam sigillatim & absolute a sancto Pontifice aboleri. Cum enim non satis distincte questus apud eum fuisset Maximus, violata nunc esse, quæ Nicænis olim regulis stabilita in perpetuum fuerant, Antiochensis ecclesiæ privilegia; rescribit Leo: Tanta apud me est Nicænorum canonum reverentia, ut ea, quæ sunt a sanctis patribus constituta, nec permiserim, nec patiar aliqua novitate violari… Unde cum aliquid pro Antiochenæ ecclesiæ privilegiis dilectio tua agendum esse crediderit, propriis litteris studear explicare; ut nos consultationi tuæ ABSOLUTE & congrue respondere possimus. Nunc autem ad omnia GENERALITER pronuntiare sufficiat, quod si quid a quoquam contra Nicænorum canonum statuta in quacumque synodo vel tentatum est, vel ad tempus extortum, nihil præjudicii potest inviolabilibus inferre decretis, & facilius erit quarumlibet consensionum pacta dissolvi, quam prædictorum canonum regulas ex ulla parte corrumpi.

[32] Ex quibus patet primo, nihil in hac epistola sigillatim a Leone, [& confirmationis decreto] nihil absolute decidi, sed generaliter dumtaxat & hypothetice, Si quid contra Nicænorum canonum statuta &c. Patet secundo, cum certissime confirmationem Juvenalis dudum antea novisset Leo, ei visam tum hanc non fuisse statutis Nicænis contrariam: alioqui potuisset hanc saltem ac debuisset absolute irritam cassamque pronuntiare; sicut irritum pridem absolute pronuntiaverat ejusdem synodi Chalcedonensis canonem 28, qui ecclesiæ Constantinopolitanæ honorem secundæ sedis tribuendo, locum Alexandrinæ atque Antiochensi ecclesiis per Nicænos canones assignatum eripuerat, uti & aliis non paucis αὐτοκεφαλίαν. Patet tertio, neque posterius umquam censuisse Leonem, in confirmatione jam dicta Nicænis placitis vim allatam fuisse: hæc enim spondet se passurum non esse aliqua novitate violari; cum interea post hanc tam disertam sponsionem verbum de confirmatis Juvenali Chalcedone Palæstinis nullum fecerit, ne apud ipsum quidem Juvenalem, cui binas deinde litteras dedit, in quarum prioribus cum alia sibi displicentia minime dissimulet, hoc tamen caput nequaquam attingit: non ergo improbavit; non ergo credidit Nicænis legibus adversari; non ergo irritavit: imo vero tacendo approbavit: non enim hic tacere potuit, nisi vel probando, vel connivendo. At enim si connivendo tacuisse dixeris, Leonem reum per ipsum agis Leonem: Ad meum, inquit epist. 78 ad Marcianum augustum, tendit reatum, si paternarum regulæ sanctionum, quæ in synodo Nicæna … sunt conditæ, me (quod absit) connivente, violentur.

[33] [S. Leonis Magni auctoritate rescisse.] Et quæ, obsecro, fuisset illa sanctissimi fortissimique Pontificis vel æquitas in agendo, vel in scribendo sinceritas; si Juvenalem iniquo decreto gaudentem tam inusitata conniventia passus esset eodem tempore; quo ad extorquendum Anatolio canonem ejusdem synodi vigesimum octavum tot gravissimis ac toties iteratis epistolis ad Marcianum, ad Pulcheriam, ad episcopos Orientis omnes, ad ipsum imprimis Anatolium, imperium universum, universam, donec voti compos est factus, commovit Ecclesiam; idque solo, ut ubique inculcat, Nicænæ auctoritatis, cui nullam aliam sive pactorum solennium, sive quantæcumque postea synodi dictitabat opponi posse, propugnandæ studio: quæ, inquam, æquitas illa fuisset, quæ sinceritas; si Juvenalis confirmatione eamdem auctoritatem convelli judicasset? Sensit hujus argumenti vim infensus cum ceteris Juvenali Thomassinus, frustraque conatus eludere, huc tandem delabitur, Disciplinæ eccles. part. 1, lib. 1, cap. 12, num. 15: Rursus id observari par est: quæ fecere Hierosolymitani episcopi, ut sedis apostolicæ sibi restitueretur honor, quo (post eversam olim urbem) exciderant, ea non solum venia, sed etiam laude digna fuisse, si ecclesiæ suæ rebus magis, quam suis, studebant ex animo. Nimirum hoc ipsum est quod volumus; si modo cadere pattatur in S. Juvenalem. Nunc alterum accusationum caput, ex latrocinio Ephesino ductum expendamus.

[34] [Item diluuntur accusationes petitæ ex latrocinio Ephesino;] Peccasse hic Juvenalem, & quidem graviter, ultro fassi jam sumus § 2, num. 16. Sed & Sancti plures alii maximique peccavere non leviter: neque adeo hinc sequitur, ut ex horum catalogo sit expungendus. Sed interest tamen sciri, tantane fuerit hic ejus culpa, quantam aliqui faciunt; tum an venia dignus non fuerit, sed episcopatu potius exuendus: accusatur enim 1, a Theodoro episcopo Claudiopolis Conciliorum tom. 4, col. 113, quasi hæreticus ibi fuerit; quod firmare videtur S. Leo epist. 86 ad Julianum Coësem de Juvenale scribens, quod contra ipsorum locorum sanctorum testimonia, quibus totus mundus instruitur, ab Incarnationis Dominicæ veritate (Ephesi) desciverit; & ad ipsum Juvenalem epist. 110, Beatæ enim, inquit, memoriæ Flaviani condemnatio, & impiissimi Eutychis receptio, quid nisi Domini nostri Jesu Christi secundum carnem negatio fuit? Accusatur II, ab ipso Dioscoro conciliorum tom. 4, col. III quasi æqualem ibi secum potestatem habuerit; neque ipsi proinde minus, quæcumque istic gesta dicantur, sint adscribenda, quam sibi: imo & Theodorus Claudiopolitanus ibidem col. 113 de Dioscoro, Juvenale, & multitudine seditiosorum pronuntiat absque discrimine: In sanguine nostro ludebant hæretici isti. Accusatur III, quasi tam superbus post hæc manserit, ut errores suos numquam agnoverit, numquam eorum (ut alii fecere) veniam postulaverit. Ita fere Tillemontius in S. Leone, art. III; ubi & asserit, illum saltem exauctoratione dignum fuisse.

[35] [de hæresi,] Respondeo ad I, aliud esse a veritate desciscere, & Christum secundum carnem negare; aliud, id per hæresim facere, seu id faciendo hæreticum esse. Hæreticus non est, qui non est pertinax, qui judicium suum Ecclesiæ submittit & summo ejus Pontifici; quod semper fecisse Juvenalem, patebit ex numero sequente. Cum Eutychis absolutioni, cum depositioni S. Flaviani subscripsit, primum id fecit invitus, ut ibidem dicetur; deinde, antequam utriusvis causam Ecclesia Catholica decidisset: nam nec S. Leonis epistolam synodicam, supprimente nequiter Dioscoro, legerat (ut colliges ex Conciliorum tom. 4, col. 122) neque ejusdem aliam de hoc argumento ad Flavianum; cui deinde lectæ subscripsit, & quidem satis diu ante Chalcedonense concilium; ut erui videtur ex epistola S. Leonis 70 ad Anatolium: postremo utrumque ita præstitit, ut in ipsis subscribendi formulis ostendat, sequi se voluisse ac tueri doctrinam Ecclesiæ in synodis Nicæna & Ephesina propositam. Vide ambas subscriptiones ejus Concil. tom. 4, col. 256 & 305. Sic autem eum ex animo sensisse, ut scripsit, testatur S. Leo epist. 65 ad Anatolium, ubi veri nominis hanc synodum negat fuisse, in qua malevolentiam suam Dioscorus, IMPERITIAM autem Juvenalis ostendit. In epistola quoque 110 ad ipsum Juvenalem duo se doluisse significat, timiditatem ejus in hac synodo nimiam, qua resistendi hæreticis constantiam perdidisset; & mysterii, quod ab Eutyche subverti non perspexisset, inscitiam, quam sic exaggerat: Quamvis enim nulli sacerdotum liceat nescire, quod prædicat; inexcusabilior tamen est omnibus imperitis quilibet Jerosolymis habitans Christianus. Imperitia vero, quantumvis inexcusabilis, si malitia desit & obstinatio, consistere non potest cum hæresi; ut vulgo notum est: itaque hanc negat, qui accusat illam.

[36] Respondeo ad II, falsum esse, quod loco citato Dioscorus affirmat, [de fraude, violentia &c.] juxta paragraphum præcedentem num. 15. Deinde ex ipsa ejus querela patet contrarium: queritur enim ibi, quod illum patres solum, quasi solus omnia gesserit, accusent: faciebant hoc ergo patres; atque adeo solum ipsum auctorem præ ceteris agnoscebant malorum: sicut & ipsi soli locum inter judices non dedere, sed separatum, ut reo. Quis autem id eos fecisse dixit inique; nisi Dioscorus? Quod ergo Juvenalem & alios episcopus Claudiopolitanus conspirasse per omnia cum Dioscoro dicit, id illum eo putasse credibile est, quod adesse tyranno compulsi, ne nutu quidem ausi essent, quæ spectabant, arguere. Facinus indignum, fateor; sed quod & metus armorum & impediendi sceleris desperatio tantum imminuit; ut, qui læsus ibi maxime fuerat, Eusebius Dorylæensis unum in Chalcedonensi concilio, col. 393, Dioscorum petens, negaverit, a quoquam alio se læsum fuisse; cum neutiquam ignoraret, depositioni suæ alios subscripsisse quam plurimos. Quos ille excusat, nos cur accusabimus? Consonat Julianus episcopus Hypæpensis, ibidem col. 424, & solum omnibus opponens Dioscorum, Ipse, inquit, primus prosecutus est injustum judicium, & omnes cum necessitate secuti sunt. Omnes judices Ephesini latrocinii, præter solum Dioscorum, hæc, ibidem, vicariorum Apostolicorum verba spectant: Sed illis quidem Apostolica Sedes veniam præstitit de iis, quæ ibi non voluntarie ab eis gesta sunt; qui & hactenus permanserunt obedientes sanctissimo Archiepiscopo Leoni, & omni sancto & universali concilio: hujus gratia & in sua communione eos, sicut confideles, suscepit. Hic autem (Dioscorus) & hactenus permansit glorians &c. Quæ verba quanto gaudio deinde S. Leonem compleverint, prodit ipse epist. 82. Idem denique sanctissimus Pontifex epist. 93 ad Theodoritum ita de Dioscoro scribit: Dum trahit plurimos & impellit ad erroris assensum, multiplici animam suam vulnere sauciavit; solus ultra omnes, & per omnes, & pro omnibus reus, qui causa reatus omnibus fuit.

[37] Respondeo ad III, atrocissimam hanc esse calumniam. [de superbia, ob quam fuerit meritus deponi.] Quid? Errores non agnovit suos; cum omnes ac singulos coram sexcentis & ultra patribus publica subscriptione retractavit? Cum Eutychetem, quem delusus ante absolverat, condemnavit? Cum Flaviani doctrinam, quam ante rejecerat, rescisso judicio, pronuntiavit Catholicam, &c? Sed veniam non petiit. Nugæ. Hanc scilicet sibi Leo tam solicite reservasset, juxta num. 16; ut non petenti & superbe quod ammodo spernenti obtruderet? Quid ergo est illud epist. 110 ad Juvenalem: Gaudeo, te cælestem expetisse medicinam? Quid illud in Chalcedonensi synodo toties ejus, si non ore, saltem nomine repetitum: Omnes peccavimus; omnes veniam postulamus: Omnes peccavimus; omnibus indulgeatur? Adi supra num. 17 & 18. Ex his porro omnibus manifestum est, Juvenalem, quidquid ante notam Ecclesiæ definitionem imperite timideque, hoc est, non malitia, sed humana fragilitate, peccaverat, luculente postea compensasse tum in ipso concilio jam dicto; tum paullo post illud, quando Hierosolymam reversus, & ejusdem, sed jam notæ damnatæque sectæ solicitationibus, terroribus, armis appetitus, ea constantia restitit, ut & sedem amiserit, & martyrii, etsi non palmam, certe meritum tulisse videatur. Nimirum, ad exemplum S. Petri, præteritæ timiditatis & inconstantiæ pudore ac pœnitentia timere jam nihil, præter ipsum timorem inconstantiamque, didicerat. Et hunc privatus auctor episcopatu censebit indignum fuisse ac merito deturbandum? Immitem enimvero censuram, imo temerariam! Accusat enim non Juvenalem tantummodo, sed & Chalcedonense concilium universum, cujus suffragio dignus est habitus, cui non modo episcopatum, verum & jus in tres Palæstinas patriarchicum confirmaret: accusat S. Leonem, ut qui ejus post gloriosum exsilium restitutione tantopere exsultaverit: accusat denique ecclesias omnes, quæ, ut paragrapho primo vidimus, Juvenalem non solum ut dignum antistitem, sed etiam ut sanctum cultu supplice venerantur.

TOMO II JULII, DIE VI.

[Errata]

Godeleva Virgo Martyr, Ghistellæ in Flandria (S.)

Ad paginam 389, post num. 140, de S. Godelevæ reliquiis Belliolanis adde sequentia instrumenta: Infrascriptus canonicus cathedralis ecclesiæ S. Donatiani Brugensis attestor, me hac XVI die mensis Junii anni Domini MDCXL dono dedisse & per præsentes dare, ad requisitionem & instantiam D. Gabrielis Jacquemyn presbyteri, R. adm. P. Fratri Gregorio Bergensi, Ord. S. Francisci Capucinorum presbytero ac concionatori particulam reliquiarum sanctæ Virginis & Martyris Ghistellensis, serico rubro involutam, & huic pyxidi inclusam, ac sigillo meo munitam, quam inter alias reliquias a Rmo. Domino meo Dionysio episcopo Brugensi V. M. accepi donatione inter vivos, testorque illam ab eodem Rmo. veram & certam semper habitam, nam illam, dum viveret, meæ custodiæ, ut capellano fidebat. Actum Brugis die & anno ut supra. Et erat signatum, Jacobus van Blootacker cum appensione parvi ejus sigilli.

Vicarii generales episcopatus Iprensis vacantis, universis has visuris, lecturis, seu legi audituris, salutem in Domino. Permittimus ut reliquiæ, huic pyxidi inclusæ, publico cultui exponantur. In quorum fidem, has per Secretarium signari & vicariatus nostri signo communiri fecimus. Datum Ipris in Vicariatu mensis Julii die IV anni MDCXL. Et inferius erat subsignatum; de mandato DD. vicariorum, L. Blommaert secret.

Ego infrascriptus testor sub juramento, me has reliquias sanctæ Godelevæ virginis & martyris, de quibus hæc agit attestatio, & DD. Vicariorum permissio, ut publice cultui exponantur, ex pyxide, ubi inclusæ erant, sumptas, propria manu, imposuisse imagini ejusdem V. & M. ex ligno deaurato in sacello S. Mariæ Magdalenæ quiescenti hic Bellioli XXIV Julii anni MDCXL. Subsignatum F. Gregorius Bergensis concionator capucinus.

AD APPENDICEM DIEI VI Pag. 447 DE BEATO HUGONE PEREGRINO.

Hugo Peregrinus, Conf. in Nanvigne Diocesis Autissiodorensis in Gallia (S.)

Multa de hoc B. Hugone, quemadmodum supra de SS. Felice & Moderato, satis operose indagavit Cl. D. Le Beuf canonicus ac succentor eccl. Autissiodorensis, videbarque dum ejus observationes cum Latina Beati Vita primum acciperem, multa consecutus quæ jam dictis lucis aliquid afferrent; verum concepta spe plane frustratus sum, nam discussis accuratissime omnibus, neque de ætate, neque de gestis plus quidquam repertum est, quam a nobis in dicta appendice jam pridem datum sit. Latinas istas lectiones septem quæ Vitam talem qualem continent, legi ac relegi sæpius, ut vel hilum extunderem quod narrationi jam datæ superaddi posset, at præter verbosissimam orationem, non huic magis quam aliis Sanctis convenientem, nihil prorsus occurrit, quod ætatem aut gesta vel per umbram illustret. Minus etiam placet, quod beatum hunc Hugonem cum synonymo archiepiscopo Rhemensi, e ducibus Veromanduis confuderit D. Ludovicus Noël in eamque sententiam pertraxerit Marlotium in historia Rhemensi tomo 1 pag. 610 & 611. Neque lucis quidquam affudit R. D. de Champs Verziacensis archipresbyter in epistola a D. Le Beuf data, ex qua id corrigendum quod ex Bargedæo dixeramus num. 6, Sepulcrum ejus elevatum esse a terra ad latus circa altare majus, nam archipresbyter ille loci parochus, fatetur, a quadraginta & amplius annis frustra quæsitum fuisse sacrum corpus, licet terra ad multos pedes effossa fuerit. Altare B. Hugoni: in ecclesia dedicatum memorat, fierique de ipso Officium VI Julii, eo tutius, inquit, quod plures sub Hugonis nomine Sancti reperiantur, ac si de suo dubitaret; ut facile, intelligas, de communi Confessoris recitari omnia, proculque abesse jam rejectas a nobis lectiones. Verbo dictum sit, de Beato illo constantem cultum superesse; at præterea nihil præter populares traditiones quæ seculo XV, ut notat Le Beuf, a verboso aliquo sciolo exornatæ fuerint.

AD DIEM VII JULII.

DE S. WOLFILAICO.

Wulfilaicus Diaconus confessor, Ivodii in ducatu Luxemburgensi (S.)

Postquam jam edita erant quæ de hoc Sancto dedimus, dicto jam tomo secundo a pag. 478 ex S. Gregorio Turonensi atque ex Vita S. Magnerici, misit ad nos Luxemburgo XXIX Octobris 1720 noster P. Stephanus Petit Annotationes aliquot sive elucidationes Mss in Vitam S. Wolfilaici stylitæ, abbatis Ordinis S. Benedicti, olim, forte a seculo, compilatas, opera & studio R. P. D. Jacobi de Vaulx, religiosi Aureæ Vallis, simul cum rudi imagine stylitam aliquem referente, sic delineata ut eam hic exhibere ausus non fuerim, non magis quam annotationes ipsas, pro Ordine Benedictino frustra decertantes, tum vero morales potissimum aut topographicas, ex quibus certe historici nihil, saltem satis solidi elicere mihi licuerit. Miracula quæ annotatione V, ex altero S. Gregorii capite, Vitam subsequente describit, in Acta non retuleram, quod ea omnia S. Martino ferme potius quam S. Wolfilaico tribui videantur. Verbo dicam, tota ea scriptio nihil me magnopere docuit, quod hic typis dignum censere potuerim. Id notavi ex epistola Ampl. abbatis Caroli data an. 1688 ad Papebrochium, sub S. Wolfilaici nomine & cultu exstare ecclesiam parochialem, sub patronatu & in vicinia cœnobii, seu deserti, ut ipse vocat, Aureæ Vallis. Hic paucis noto, corrigenda ea quæ tom. VI Julii pag. 171, num. 16 lin. 4 dicta sunt, nempe; Interim quidquid ad illum spectat, expendi poterit ad dictum diem XXI Octobris, ubi legendum, quod de eo hoc die omnia abunde expensa sint.

AD X JULII.

DE RELIQUIIS S. ALEXANDRI M., FILII S. FELICITATIS.

Januarius Martyr Romæ (S.)
Felix Martyr Romæ (S.)
Philippus Martyr Romæ (S.)
Silvanus Martyr Romæ (S.)
Alexander Martyr Romæ (S.)
Vitalis Martyr Romæ (S.)
Martialis Martyr Romæ (S.)
Felicitas eorum mater Martyr Romæ (S.)

BHL Number: 0284

Quamquam eo die multa disputata sint de gloriosæ matris sanctorumque filiorum reliquiis, accessit postmodum notitia alia a V. C. Joanne Friderico Schannat nobis suggesta in Vindemia litteraria altera § X pag. 73, ubi narrationem producit, quam exstitisse ait, ad calcem Ms. codicis bibl. Moguntinæ, ex quo præcedens opusculum desumpserat, nempe, uti scriptum erat, Vitam B. Lamberti, monasterii Novi operis, juxta Hallas Saxonicas primi præpositi. Quo titulo Beatus dici possit Lambertus iste, ad IX Februarii, quo obiit, posteris nostris examinandum relinquo. Neque vero de reliquiarum identitate lubet contendere; componat lector dictam narrationem cum nostro Commentario, dispiciatque quid verosimilius statuendum sit. Titulus est; Translatio reliquiarum S. Alexandri martyris, ad idem Novi operis monasterium juxta Hallas. Sic porro habet instrumentum:

[Qua occasione Otto imp. reliquias obtinuerit] Anno Incarnationis Dominicæ DCCCCLXII accersitus a Joanne Sanctæ Romanæ Sedis Antistite Otto Augustus, pro divinis restaurandis negotiis Romam venit, ibique coronam imperialem de altari S. Petri Apostolorum principis accipere meruit, & exinde more suorum prædecessorum Rempublicam, quam variis fœdatam erroribus reperit, misericorditer restauravit; habitoque colloquio in monte sancti Leonis, viduis & orphanis omnibusque ad se venientibus injuste oppressis legem dedit: quibus omnibus rite peractis, ad Saxoniam repedare statuit. Peragratis igitur locis quam plurimis tandem Pennam, ad quam multa Sanctorum translata exstiterant corpora, applicuit, ibique episcopus & comes de Marsi sibi occurrerunt & obsides de illa provincia imperatori adduxerunt, quos advenientes imperator cum misericordia recepit, omnia enim ad votum, posita de hoste reipublicæ victoria, successerant. Sedentibus autem illis & de multis rebus sermones texentibus, interrogavit imperator episcopum, si aliqua sanctorum corpora in sua requiescerent ecclesia? Respondit episcopus quare interrogatis domine? Respondit imperator, quia desiderium habeo alicujus Sancti corpus obtentum mecum transferre. Respondit episcopus, multos Sanctos in episcopio nostro scimus, sed de quo desiderium habeatis ignoramus: si placuerit dignitati vestræ, veniat aliquis mecum ex vestris fidelibus, & si invenerit quod majestas vestra desiderat, cum gratia Dei accipiat: statimque imperator misit Dodonem presbyterum capellanum regium cum episcopo.

Dodo venerabilis presbyter, illic diligenter perscrutatis Sanctorum reliquiis, [quas Magdeburgum detulerit,] invenit sanctam Felicitatem martyrem cum suis septem Filiis jacentem, qua visa, agnovit sibi deesse brachium quod imperatori antea Romæ fuerat datum, quod quidem brachium qualiter obtinuerit, breviter restat referendum. Cum enim Otto imperator, recepta imperiali corona, per diversas Romanæ urbis ecclesias causa devotionis pergeret, secundum temporis revolutionem aderat festivitas S. martyris Clementis, unde & imperator ad audiendum Missarum solemnia ad ipsius ecclesiam perrexit, ibique Papam obvium sibi habuit. Divinis autem peractis officiis, Papa imperatori brachium sanctæ Felicitatis dedit, quod de eadem ecclesia Adeldagus venerabilis Hamaburgensis episcopus receptum imperatori usque ad S. Petrum perductum præsentavit. Redeundo autem ad narrationis nostræ seriem, dictus Dodo presbyter, agnitis sanctissimorum martyrum S. Felicitatis Filiorumque ejus reliquiis, magno repletus gaudio, eam de sepulcro una cum corporibus sanctorum Alexandri & Felicis filiorum ejus levatam, Pennam adduxit. Has reliquias cum quampluribus aliis idem piissimus Otto Magdeburgh solenniter adduxit atque cum eisdem ecclesiam metropolitanam ibidem V Kalendas Martii encæniavit.

Transcursis autem non paucis annorum curriculis, Adelgotus sanctæ Magdeburgensis ecclesiæ præsul devotissimus, [unde corpus S. Alexandri] divinum ampliare disponens famulatum, Hallense monasterium, ad Novum-Opus vocitatum, fundare cœpit, sed immatura morte præoccupatus, successori suo Ruodgero, consimilis devotionis fervore accenso, idipsum perficiendum reliquit. Eo igitur tempore, anno videlicet Dominicæ Incarnationis MCXXIII, Indict. II, decimo sexto Kalend. Januarii translata sunt ossa S. Alexandri martyris filii Felicitatis, & brachium S. Sergii martyris cum multis aliis reliquiis per dictum Ruodgerum antistitem ad dictum Hallense monasterium, reconditæque sunt hujusmodi reliquiæ B. Alexandri pariter cum costa matris ejus videlicet sanctæ Felicitatis, in sarcophago arte inclusoria mirifice fabricato, quod in ecclesia Novi Operis impræsentiarum cernitur.

Acta sunt hæc anno Incarnationis Dominicæ MCXLVI temporibus Cælestini Papæ II, [ad Novi operis monasterium pervenerit.] & Lucii II, qui Ecclesiæ Romanæ præsulatum diebus & mensibus paucis gubernaverant, quibus successit Eugenius III discipulus S. Bernardi abbatis Clarævallensis, qui una cum apostolicis Cælestino & Lucio, ecclesiæ Novi-Operis larga Spiritualium donorum munia largitus est, regnante victoriosissimo Romanorum rege Conrado, aurigante currum Magdeburgensis ecclesiæ Frederico archiepiscopo, cujus tempore ossa majora exceptis minoribus beatissimi Alexandri recondita sunt, caput integrum duobus dentibus adhærentibus excepto mento, pectus, brachia, scapulæ, spina dorsi, adhærentibus costis, femora, crura, quæ impræsentiarum venerantur in monasterio Novi-Operis, fideli populi Christiani frequentia ad laudem, gloriam, & honorem sanctæ & individuæ Trinitatis. Amen.

AD XI JULII.

DE S. AMABILI VIRGINE, ROTHOMAGI IN PARTHENONE S. AMANDI.

Amabilis virgo, Rothomagi in Parthenone S. Amandi (S.)

Hujus Sanctæ notitiam acceptam refero sæpius jam laudato D. Le Beuf, in epistola superius non semel citata. Porro de dicto parthenone agit Franciscus Pommeraye in appendice ad historiam celebris abbatiæ S. Audoëni, eidem tomo annexa pag. 61, ubi Calvinistarum iconomachorum strages, latrocinia & abominationes enumerans domui isti religiosæ illatas, sic pergit auctor num. 6, cujus verba ex Gallico Latina facio: Quod vero luctuosam stragem non parum auxit; id fuit potissimum, quod sacræ reliquiæ, ibidem depositæ, combustæ fuerint; atque alias inter sacra ossa S. Amabilis virginis, quæ eo loci singulari semper fuerant in veneratione, quamvis celebritatis origo non magis cognita sit, quam natales aut gesta Sanctæ, cujus memoria non nisi antiqua traditione conservata fuerit, quæque constantem quodammodo in legem apud sanctimoniales istas transierit. Non ita pridem imago ejus spectabatur in S. Amandi, uti hodiedum asservata est, depicta instar filiæ regis, quemadmodum credita est regum Anglorum sanguine progenita. Festivitas ejus recolebatur XI Julii, ut ex vetustis Breviariis Mss. manifestum est, invocabaturque in Litaniis quæ a pluribus seculis in ea abbatia canebantur. Ceterum tametsi id cœnobium pretiosis suis reliquiis spoliatum fuerit, nihilominus perseveravit in eam Sanctam veneratio, pluribus ad ejus patrocinium etiam hodie recurrentibus, quod non raro sibi valde propitium experiuntur.

DE S. LÆTO PUERO M. PRUVINI IN BRIEGIO SEU BRIA GALLIÆ DOM. II JULII.
Sylloge de Cultu & Actis.

Lætus Puerus M. Pruvini in Briegio seu Bria Galliæ (S.)

[Ex missis serius notitiis] Ultimo loco hic subnectitur sanctus Puer martyr, jam præteritus atque imposterum omnino prætereundus, utpote in classicis aliisve Martyrologiis nusquam signatus, nisi notitias aliquas submisissent Pruviniensis ecclesiæ canonici, quas anno 1724 ad nos promoveri curavit, numquam absque elogio nobis nominandus noster Joannes Harduinus, acceptas tunc primum per R. D. Bellate canonicum regularem Ord. S. Augustini, nescio cujus studio collectas, certe tam inordinatas ac dissolutas, ut quid demum ex iis colligi possit, vix intelligas. DeS. Læto (Gall. Lie) meminerat quidem Castellanus, sed ad diem VII Junii, ut jam retrogradi integrum amplius non esset. Quid porro ad eum diem seligendum ipsum moverit, nec conjectura assequi licet; eumdem vero ipsum Sanctum ab eo indigitari, quo de hic loquimur, manifestissimum reddit ejus annuntiatio his verbis concepta: Sabinis (a Savins) inter Pruvinum (Provins) & Sigiacum (Sigy) sancti Læti pueri, mira pulcritudine præditi, trucidati autem quod turpi desiderio unius & suis consanguineis consentire renuisset. Hinc factum, opinor, ut ipsum in indice Martyrem castitatis appellarit.

[2] Hoc quidem recte, nam pro castitate vitam posuit, siquid certi in ejus Legenda referatur: [adjicitur martyr castitatis] quod vero de uno ex consanguineis asserit Castellanus, quasi is puerum ad enorme crimen allicere conatus sit, id Actis qualibuscumque ad nos transmissis, conforme non est; in quibus nempe expressissime dicitur, ea causa puerum crudeliter mactatum ac tandem capite plexum, quod socios seu familiares, puta cognatos, ut volunt, abominanda patrantes corripere non desineret. Ut ut est; nam singula istiusmodi Actorum adjuncta scrupulosius discutienda, nedum admittenda censeo; vere Lætus noster castitatis martyr nuncupandus videtur. Id autem ex collectaneis ad nos missis, præcipue constat, coli sanctum Puerum ut vere martyrem in picturis aliisque sacris monumentis, apud Sabinenses & Pruvinenses, præsertim a textoribus festivitatem ejus peculiari solennitate celebrantibus, non secunda Julii, quo die martyrio coronatum fert loci traditio, verum Dominica secunda Julii, ut nullus sit dies determinatus ad quem S. Lætus referri possit, quæ ratio nos impulit, ut hic ultimo loco adderemus, quæ de ipso accepta diximus,

[3] At enim ne variis traditionibus colligendis aut combinandis, [cum brevi narratione cædis] diu frustra immoremur, dabimus hic primum quæ brevi compendio historice de ipso narrantur in hunc modum: Lætus in Pruvinensi territorio natus, ibidem gladio impiorum cæsus, martyrii palmam promeruit. In fide Christiana a parentibus diligenter eruditus, pietate ac suavitate morum, adhuc puer effulsit. Cum autem quidam ejus familiares blasphema verba in Deum jactare soliti, rem alias detestabilem facerent; Lætus divino zelo accensus, sæpe pravos eorum mores & infidelitatem libera voce redarguit. Sed hujusmodi monita graviter ferentes, ipsius mortem nefarii illi moliuntur. In valle igitur natali pago vicina, cum iis aliquando occurrisset, vix truculentas eorum manus evasit, & fugiens, diversis latebris paulisper ab iis sese occuluit. At repertus est tandem in proximo colle, super arbore quadam infidens, eumque assecutus persecutor detrudit, & sub eadem arbore caput ejus abscidit. Sic Lætus noster, suo perfusus sanguine, post extremam orationem factam, positis genibus gloriose occubuit.

[4] Mox autem, quam pretiosa fuisset in conspectu Domini mors beati Martyris, [& miræ sepulturæ.] ingenti miraculo ac cælesti testimonio comprobatum est: nam luce ineffabili splendescente, beati Læti cadaver se erexit (quod etiam de sancto Dionysio memotatur) suisque manibus a corpore truncatum caput, ductu angelico vectitavit ad ecclesiam eidem Dionysio dicatam. Porro illud contigisse die secunda Julii, circa annum MCLXIX vulgaris fert traditio. Anno autem MCC die Maii XVII Henricus quidam episcopus cum S. Jacobi Pruvinensis abbate, a Sede Apostolica delegatus, sacrum beati Martyris corpus solenni pompa sublatum, in pretioso feretro reclusit, illudque etiamnum magna populi veneratione asservatur in sacello quod ibidem dictus præsul, sub nomine sancti Læti exstructum, consecravit: ubi multa Deus edidit miracula, prout fuse in ipsius historia narratur.

[5] Elogii istius pars prior facile admitti potest, quin & illud ex collectaneis adjungi: [Cultus apud suos] Lætus in pago territorii Pruvinensis, quod Sabini castrum vocant, honestis juxta ac piis parentibus ortus, licet obscuro genere fuit; artem quippe textoriam in paterna domo exercuisse creditur, ac tafidem puer quatuordecim annorum illustrem martyrii coronam consecutus est. Utrum pater Perrinus dictus sit, mater vero Egæa, non video, unde eruerit collector noster, non magis quam quod impii persecutores consobrini ejus fuerint, Achini nominati, seculo XII adhuc pagani: neque item quod arbor, cui puer Sanctus insederat, copiosum sanguinem effuderit, cujus supersint vestigia &c. Adde quæ in altera historiæ parte dicuntur de vectitatione capitis ad S. Dionysii ecclesiam, martyri Puero triumphanti ultro apertam. Fusior illa historia, tum de gestis tum de miraculis, non citanda, sed huc mittenda erat. Placet clausula his verbis concepta: Capsa B. Læti, auro cælata, in cujus circuitu passio ejusdem variis figuris exprimitur, pone majus altare conspicitur nunc, in publicum omnium conspectum proposita ab aliquot annis.

[6] [& Officium.] Concludo quæ ad cultum spectant collecta ex Officio proprio, uti notatur, desumpta in hunc modum: Omnipotens sempiterne Deus, qui beatum Lætum martyrium sub arbore subire voluisti, concede propitius, ut nos pia devotione in hoc loco congregati, ejus meritis, arboris sanctæ crucis fructus colligere, & sub arbore illius, quem desideramus, in hac vita sedere mereamur, ut tandem ad cælestis vitæ gaudia vere læti pervenire possimus. Per Dominum. Quodnam Officium proprium hic designet collector, perspectum non habeo, nisi supra datum elogium lectionum vices suppleat. Accedat demum pars instrumenti quo anno MCDLV Ludovicus de Meloduno, Senonensis archiepiscopus omnibus & singulis confratribus & consororibus confratriæ seu confraternitatis S. Læti martyris, in domo Dei Pruvinensis fundatæ, quadraginta dies de injunctis sibi pœnitentiis misericorditer in Domino relaxasse dicitur. Utrum etiam hodie supersit sacellum in ipso martyrii loco constructum, cujus vestigia aliqua relicta etiamnum appareant, in chartis meis satis explicatum non invenio; neque aliud superest memoria dignum quod hisce adjiciendum censeam.

AD DIEM DECIMAM SEPTIMAM JULII.

DE S. MARCELLINA VIRGINE.

Marcellina virgo, Mediolani in Insubria (S.)

EX IMPRESSIS.

[Additur nova notitia] Anno 1725 Acta S. Marcellinæ Commentario meo illustraveram, eumque jam tomo IV Julii a pag. 231 inserueram, quando duo viri eruditi, videlicet Joseph Septimius a Laude & Alanus de Maculanis, eodem anno 1725 Mediolani de tumulo S. Marcellinæ virginis ediderunt Dissertationem historicam, quæ post editionem memorati tomi nostri ad manus meas pervenit. Duo auctores illi in ea Dissertatione meritis laudibus extollunt pietatem ac munificentiam eminentissimi Cardinalis Benedicti Odescalci, archiepiscopi Mediolanensis, qui collabentem Ambrosianam basilicam venuste restauravit. Præterea in eodem opere suo multa afferunt ad confirmandum verum locum tumuli, de quo numquam dubitavi, ut in præfato commentario meo licet videre.

[2] [de tumulo S. Marcellinæ,] Cum tamen curiosa quædam tradant de reliquiis ejusdem Sanctæ, non ita pridem accurate examinatis, quæ antea rescire non potui, ea huic mensis Julii supplemento inserenda esse existimavi. Itaque laudati scriptores illi § 3 Dissertationis suæ de his sacris exuviis habent sequentia: Qua regione imum Ambrosianum sacellum orientem excipit solem, prominebat Marcellinæ sepulcrum e pavimento in altitudinem circa unciarum triginta, in latitudinem vero unciarum viginti a pariete, ut fatetur Puricellus, per Ambrosium antiquitus, cum basilicam istam construeret, circumjecto modice distans, quem tamen ex parte superiores nostri evertere, ut, curvato in arcum muro, parvula patefieret fenestra, quam jam innuimus in ampliorem nuperrime formam extensam.

[3] Nihil autem erat videre, nisi cæmentitium opus in triangularem figuram assurgens, [qui una cum inscriptionibus] cujus posteriori in superficie, ut ex supracitata visitatione anni noni, seculi ultimo elapsi, hæc inscriptio ferme vetustate exesa legebatur: Hic jacet corpus S. Marcellinæ. Puricellus circa annum trigesimum sextum notati seculi, paulo longiorem aliam exscripsit; Hic jacet S. Marcellina, soror S. Ambrosii. Nos autem hanc aliam vidimus: Hic jacet corpus S. Marcellinæ virginis, sororis S. Ambrosii. Cum nempe a subterranei aëris edacitate diu se tueri nequiret lateribus calx superinducta, eidemque commissi characteres, qui tumuli custodiendi onus susceperant, una simul cum arenato, epigraphas semper restituere studuerunt, mutatis additisque perpaucis verbis, quæ absconditi dignitatem thesauri clariori locutione testarentur. In apice illitus nigro colore hic alius titulus & Puricello & nobis in conspectu fuit: Virgo Marcellina, divi Ambrosii soror, et a divo Simpliciano hic sepulta.

[4] Qua deinde idem sepulcrum in occidentem obvertebatur, [& picturis quibusdam] a sanctorum Ambrosii, Protasii & Gervasii tumulo decem circiter passus procul positum excipiebat, sextantis mensura superinductum altare, eidem Virgini nuncupatum, cujus in fronte impressa triplex objiciebatur imago. Medium quæ locum tenebat, lilium manu gerens procul dubio ejusdem Heroinæ castissimos referebat vultus. Aliæ in utroque latere effictæ duorum speciem virorum exhibebant, quorum dexteræ liber inserebatur. Haud tamen arguere potuimus (culpane temporum an pictorum, ignotum manet) cuinam inservirent exemplari. Cetera sive penicillo distributa, sive muralis artis labore compacta, adeo squallentia, tabida, corrupta, ut non nisi ab inimica vetustate acceptas injurias explicarent.

[5] Diruta de eminentissimi Principis nostri mandato ara, [examinatus est anno 1722,] XVI Cal. Octobres anni MDCCXXII, in Vesperis, confractoque integumento cæmentitio, quo includebatur, arca ante oculos fuit ex vulgari & negligenter præparato lapide (vulgo sariccio) longitudinis unciarum viginti quatuor, latitudinis quatuordecim, altitudinis vero quatuordecim cum dimidia, emensa simul altitudine gravissimi operculi ejusdem materiæ, habentis intus & foris triangularem formam. Nulla super eamdem nota, nullus titulus, nullum, quo munitetur, signum. Intererant huic operæ nomine secularis collegii D. Præpositus Reyna vicecomes, D. Canonicus Vandonus, & nomine collegii regularis Don Innocentius Gradignanus & Don Alanus de Maculanis, ambo in hoc Ambrosiano cœnobio sacræ theologiæ magistri, qui omnes, ut, undique funibus circumvolutis, tota arcæ moles statim firmeque colligaretur, curavere, appositis etiam utriusque partis sigillis, donec eadem vectibus multoque conatu ac diligentia in Canonicorum sacrarium translata, ut erat in votis utriusque capituli, res integra, quemadmodum sequenti mane evenit, ad purpuratum Præsulem deferretur.

[6] Ut primum die decima septima nocturnæ tenebræ terris obductæ fuerunt, [& in quo sacrum ejus corpus] ipsemet de felicissimo exitu minime dubitans Princeps eminentissimus in rem præsentem se contulit. Inhærebant ejusdem vestigiis D. Gaspar Reyna vicecomes præpositus hujus basilicæ, & DD. Canonici Dominicus Madernus & Ambrosius Rozzonus. Cum his adfuere pariter D. Severinus a Porta hujus monasterii & dictæ basilicæ Ambrosianæ abbas, ac supra nominati duo sacræ theologiæ magistri, D. Johannes Maria Macinagus S. T. D. cæremoniarum magister in templo metropolitano, honorarias vices apostolici notarii hac occasione sustinuit. Nec officium suum desiderari passus est R. D. Paulus Bonomius in componendis coordinandisque SS. corporum ossibus peritissimus. Testes demum habuimus nobiles DD. Don Johannem a Porta, & Don Antonium Corbellam.

[7] [repertum,] Invocato itaque S. Spiritus auxilio, per duos fabros haud modico nisu sublatum fuit magni ponderis integumentum, occurritque primo aspectu sacra Marcellinæ calva, ceteraque subinde ossa & exspectatissimi cineres, quorum major portio quasi in unum collecta, visa est in ea parte arcæ, in quam primitus concessum fuit impatientem moræ oculorum aciem defigere: ut enim & hodie penes aliquas religiosas familias moris est, & ut eruimus ex mensura ejusdem arcæ, quæ respondere nequit emortuo adultæ ætatis corpori in longum protenso, cum depositum fuerit virginale cadaver in modum sedentis, hinc superiora ejusdem membra, annorum cursu dirupta compagine, subsedere quasi in unum cumulum, cui superstabat venerabile caput.

[8] [& in alias lipsanothecas, translatum est.] Effluentibus præ gaudio lacrymis, thure cremato debitas Deo grates egere ac præsentes coluere exuvias simul cum eminentissimo Pastore, quotquot ibi ejusdem vel fruebantur consortio vel dignitati serviebant. Nec æra tacuere campana: nocte enim quamvis intempesta, utraque templi turris totam urbem nostræ ac communis felicitatis pleno festivoque sonitu admonuit, multis sibi facile persuadentibus, id contigisse cælitus, ut quo die urbs nostra Satyri votiva solennia peregerat, inclytæ sororis lipsana, mercedem magnam nimis, assequi amplectique meruerit. Excepta inde una cum cineribus ossa partim credidere capsulis, partim lineis pannis collegere, omniaque statim vestiario condita & sigillo Præsulis nostri munita fuerunt, clave penes eumdem servata, donec ad diligentius singularum partium judicium ex anatomicorum sententia deveniretur.

[9] [Anno Christi 1723] Examen istud longe accuratissimum contigit Idibus Septembribus anno MDCCXXIII in supra jam memorato canonicorum sacrario. Assidebant D. Gaspar Reyna vicecomes præpositus, Septimius a Laude archipresbyter, & Dominicus Madernus canonicus capituli secularis, roccheto & superpellicio, ut in choro moris est tempore æstivo, induti, quos opportuna ad hoc auctoritate munierat purpuratus Hierarcha. Implebat cancellarii munus S. T. D. Decius Ferrarius, canonicus S. Mariæ Pedonis, unaque aderat supradictus R. D. Bonomius, qui sacra ossa ex novissimis arculis reciperet, subjiceretque peritorum disquisitioni, quorum duo in hoc negotio excellentiores a majori nosocomio hujus civitatis accersiti sunt, scilicet Paulus Antonius Raymundus de Carnellis, & Abundius Defendens Briuscus, ambo chirurgiæ doctores.

[10] Testes fuere nobiles DD. abbas Don Johannes Baptista Frisianus, & comes Don Antonius Varisius de Rosate. [coram multis testibus] Circumstabant DD. Carolus Franciscus Marianus, Johannes Antonius Carpanus & Ambrosius Rozzonus ex canonicis hujus basilicæ, de capitulo autem monachorum Don Innocentius Gradignanus, Don Alanus de Maculanis sacræ theologiæ magistri, Don Petrus Paulus Burronus tunc pro Priore, nunc visitator secundus, & Don Laurentius de Georgiis moralis theologiæ lector. Prælecto per dictum D. canonicum Ferrarium diplomate delegationis, nec non interminatione ab Eminentissimo expedita gravioris anathematis ipso facto incurrendi a quolibet ex præsentibus, qui ausus fuisset vel minimam harum reliquiarum portionem sibi usurpare, exploratum fuit ab iis, quibus, ut supra innuimus, hæc provincia demandata erat, num integra adhuc signa forent seræ vestiarii impressa post primam visitationem sigillo Antistitis nostri.

[11] Cum igitur nihil vitii compertum fuisset, clave per eumdem Eminentissimum commissa D. Canonico Ferrario, [cum magna cantela] apertum fuit repositorium, quod insignem hanc Gemmam servabat. In fronte sacrarii capax mensa, quæ excipiendæ Missarum conventualium supellectili deservit, hac occasione sustinens in argenteis candelabris accensas ceras, supra consuetum tapete lineo induebatur. Altera pariter medium occupabat prægrandis tabula consulto apposita, holoserico Damasceno aureis tæniis descripto, obtecta, cui superinducta erat purissima ex lino mappa, quæ tamen coëunte ad invicem, ope subtilissimi glutinis, multiplici candida papyro obducebatur, ut attentius, si quis ex imponendis lipsanis decidisset minusculus etiam pulvis, religiosa avaritia colligeretur.

[12] Statim ac in priori mensa collocavimus refertas cælesti thesauro capsulas, [ac pietate] præmissa recitatione Antiphonæ de virgine & orationis propriæ de hac Heroïde, eas supplici thure nobilis D. Præpositus Reyna vicecomes adolevit. Transtulimus deinde in aliam mensam, in qua, reverentia, qua par erat, dictus D. Bonomius singula castissimi corporis ossa distribuit recto ordine, quo humanum plasma efformatur, singula anatomicorum oculis & inquisitioni subjiciens, ac suo peculiari distinguens vocabulo, antequam congruenti sedi aptaret. Hoc modo quamlibet partem propriis accommodatam locis, iterum solertissima acie scrutati sunt periti; iterum uniuscujusque nomen pronuntiarunt, nec non ex earumdem minutissimo cautoque examine, expensa qualitate, quantitate, & comparatione, declaravere, esse unius dumtaxat & ejusdem corporis ossa, respectu etiam feminei sexus, brevis staturæ.

[13] Haud dissimili exinde lege hæc in una tantum, de industria præparata, [discussa sunt singula sacri cadaveris ossa,] ex ligno capsa, tribus circiter cubitis oblonga, interius candido bombycino panno undique obtecta, ac strata gossypio, deposuimus, adoravimus iterato thure, occlusimus ferrea clave, ac circumvolutas ex albenti serico vittas quinque in locis archiepiscopali stemmate obsignavimus. Cineres etiam, ceterasque exiles particulas collegimus in arcula unius circiter cubiti, quam circumdedere similes vittæ, eodem munitæ sigillo, totumque subinde thesaurum commisimus conditorio, quod plura alia Sanctorum lipsana tuetur. Quæcumque vero in hac secunda visitatione recognita fuere, examinata, ac suo quæque nomine, vernacula lingua ab anatomicis enuntiata, hic a nobis Latino idiomate fideliter recensentur.

[14] [quæ hic enumerantur] Calva, seu caput integrum. Mandibula inferior intacta. Viginti octo dentes; scilicet quatuordecim ordinis superioris, & totidem inferioris. Tres vertebræ colli. Duæ claviculæ. Duo ossa posteriora humerorum. Duæ scapulæ. Os sternum. Costæ integræ sexdecim, & in partes fractæ octo. Duodecim vertebræ, seu spondyli dorsi. Duo ossa adjutoria brachiorum, sive ossa majora. Unum focile majus, altero deficiente. Duo focilia minora. Os sacrum prorsus inviolatum, cujus vertebræ desunt. Os pubis. Duo ilia seu ischia. Duo ossa coxendicum. Unum scutum genu; aliud desideratur. Duæ tibiæ, & duo focilia crurum. Duo tali. Diversa ossa, quæ constituunt carpum & metacarpum manuum, cum pluribus articulis. Diversa etiam ossa tarsi & metatarsi pedum cum pluribus pariter articulis.

[15] [præter minores particulas] Varia alia minuscula fragmenta osseæ compaginis, in quæ etiam imminutæ creduntur vertebræ, & ossa non inventa. Notabilis portio cinerum ac pulveris, in qua discernuntur plures particulæ tum ossium, tum ligni, quæ levi digitorum attritu in pulvisculum attenuantur. Hæc tamen frustula lignea argumento quidem esse possunt, suppositam fuisse humando corpori subtilem aliquam & in brevi mensura sectam tabulam, non autem ex assibus formata jam quievisse in capsa, dum in lapideum tumulum induceretur: in majorem enim procul dubio pulveris & fragminum copiam hæc materia abire debuisset.

[16] [cum pulvere ligneo mixtas,] Quæsivimus demum ab anatomicis, an habita examinis ratio nos certos reddere posset, femineum vere esse hoc corpus; qui fassi sunt, non adeo facili judicio rem hanc posse statui: in nonnullis enim ossibus sane indicium aliquod natura insculpsit. Sic claviculæ magis curvantur in masculis, ut expeditiora ad motum sint brachia, minus in feminis gratia venustatis. Os ilion latius patet, spinaque muliebris dorsi magis in latera protenditur, ut concepto fœtu tumens uterus innitatur securius. Pariter os pubis ampliori in iisdem forma disponitur, quam in maribus, ut puerperii promptius nisibus obsequatur. Ast minuta nimium & vel acutiores oculos fallentia signa quis certo assequi poterit? Quis sententiam suam imperterritus proferet, ubi vix levibus causa agitur conjecturis, eruendis præsertim ex artubus a sceleto expeditis, ac tredecim plus quam seculorum vitio & senio saltem aliqualiter attenuatis? Adeo ut mirum videatur, ac non sine divinæ providentiæ beneficio evenisse, ut fere omnes illibati hujus corporis partes infractæ inviolatæque in subterraneo humidoque hypogæo conservari potuerint.

[17] [& alia circa certitudinem istius tumuli omittuntur.] Laudati auctores paragrapho sequenti inter alia agunt de quæstione, in qua disceptatur, utrum S. Marcellina Romæ, an Mediolani obierit. Nos in prædicto commentario nostro num. 9 de controversia illa breviter meminimus, & licet ea lis hactenus certo decidi non possit, tamen ibidem potiores judicavimus rationes Mediolanensium, qui plerumque contendunt, hanc sanctam Virginem in urbe sua mortuam esse. Denique iidem duo scriptores reliquis paragraphis probant antiquitatem ac certitudinem veri sepulcri, quod nos ultro & libenter admisimus. Quare diutius his immorari non oportet, nec opus est alia transcribere, præsertim cum hic tomus jam in satis magnam molem excreverit.

AD XX JULII.

DE S. MARINO PRESBYTERO CONFES. AUTISSIODORI IN GALLIA.

Marinus Presbyter Confes. Autissiodori in Gallia (S.)

Forte Sec. VII.

Hunc Castellanus in indice Martyrologii sui universalis diaconum vocat, addita expressa nota omissionis, uti etiam revera in additionibus ejus prætermissus est æque ac in Saussayo, neque in ullis solitis nostris fontibus inventa usquam ejus memoria. Catalogus Sanctorum Autissiodorensium Ms. ipsum audet vocare Sanctum, at dubia manebat ejus sanctitas, nisi subinde accessisset Kalendarium novum ecclesiæ Autissiodorensis, in quo hoc die distincte colitur, tamquam mortuus seculo VII, nempe si verum est, eo usque vitam produxisse S. Desiderium episcopum, de quo Hericus in S. Germani miraculis scribit, quod basilicam SS. martyrum Gervasii & Protasii, per manus Marini Diaconi construi jusserit, suisque dotaverit rebus: quodque idem Marinus in eadem ecclesia requiescat. Addit autem Catalogus, S. Marinum a præfato sancto episcopo suo Desiderio ad sacerdotium promotum esse; porro basilicam de qua dictum est, redactam hodie in prioratum cœnobio Molismensi subditum.

Ad XXV Julii

VINDICIÆ BREVES
PRO HISPANICA S. JACOBI PRÆDICATIONE
CONTRA R. P. MICHAELEM A SANCTA MARIA, SACRÆ THEOLOGIÆ MAGISTRUM, EX ORDINE FF. EREMITARUM S. AUGUSTINI.

Jacobus major, Apostolus, Martyr, Compostellæ in Hispania (S.)

AUCTORE G. C.

§ I. Resuscitatæ hujus controversiæ origo, progressus, ac materia explicantur.

Post Liturgiam Mozarabicam, præcedenti tomo VI Julii præfixam, curioso lectori indicavi, qua occasione ex illustrissimo ac excellentissimo D. Didaco de Mendoça Corte Real audiverim, [Ex litteris R. D. Emmanuelis Pereira da Sylva Leal narratur,] quæstionem de adventu S. Jacobi in Hispaniam inter ipsos Lusitanos & Hispanos agitari cœpisse. Deinde ex litteris doctissimi D. Emmanuëlis Pereira da Sylva Leal ampliorem hujus controversiæ notitiam nactus sum, quam eruditis lectoribus libenter communicabo. Itaque clarissimus ille juris utriusque Doctor, qui etiam lucubrationibus historicis in orbe litterario notus est, Ulyssippone ad me die XVIII Junii anno 1729 post alia humanitatis officia de hac re sic scripsit: Quæstio de adventu S. Jacobi Apostoli in has regiones, magna animotum contentione agitata fuit apud nos, confestim post erectam institutamque a serenissimo potentissimoque Rege nostro Academiam, alumnis ejus in utramque sententiam divisis; & cum videam te cupidum sciendi, quidquid apud eruditissimos commilitones meos circa illam huc usque actum, ab initio repetenda res est, & breviter omnia, quæ ad illam pertinent, enarranda.

[2] Simul ac Academiæ socii in unum convenere, illico unicuique peculiare munus ministeriumque excellentissimi censores destinarunt, [quomodo inter Lusitanos] inter quos P. Michaeli de sancta Maria Ordinis eremitarum S. Augustini, viro non vulgari eruditione prædito, obtigit non exigua sane provincia, scribendi scilicet de disciplina & ritibus nostrarum regionum peculiaribus; & P. Hieronymo Contador de Argote, viro pariter sapientissimo, clerico regulari Theatino, parandi commentaria & monumenta in nostra lingua vernacula, ex quibus postea Latina historia primatialis ecclesiæ Bracarensis formanda est. Primus suorum studiorum progressus coram Academia exponens, disciplinæ rituumque ecclesiasticorum institutionem in nostris provinciis, sicut & fidei promulgationem, Paulo gentium Apostolo ejusque discipulis vendicavit, absolute negans, S. Jacobum ad illas pervenisse. Secundus e contrario Bracarensem ecclesiam institutam fundatamque a magno tonitrui Filio asseruit, dum in Gallæcia totaque Hispania verbum Dei disseminavit. Hinc natæ duæ dissertationes, una Latina P. Michaëlis, altera Lusitana P. Hieronymi pro tuendo utroque asserto.

[3] [ac Hispanos] Dein laudatus D. Emmanuel recenset quosdam Castellanos & Aragones, qui ad defendendam S. Jacobi prædicationem in Hispania varias lucubrationes typis vulgarunt. Inter alios mihi notus R. D. Joannes de Ferretas, vir eruditus, tunc Matriti edidit Latine Dissertationem apologeticam, qua adventum S. Jacobi in Hispaniam contra argumenta R. P. Michaëlis tuetur. Ceteri autem Jacobei adventus vindices eamdem R. P. Michaelis Dissertationem Latinam vernaculo idiomate passim impugnarunt. Porro de istis Hispanorum lucubrationibus judicium ferre nequeo: jam enim ab anno & amplius frustra Matritum scripsi, ut Hispanica & Latina hujus controversiæ opuscula oblato pretio obtinerem; sed ne responsum quidem ullum recepi, licet aliunde certo sciam, litteras meas eo pervenisse. At parum interest, me iis opusculis carere, cum sine eorum ope adversarius sat facile refutari possit. Nunc narrationem nostram prosequamur.

[4] [agitari cœperit quæstio,] His omnibus adversariis R. P. Michaë acriter respondit edita Dissertatione Lusitanica, cui titulus est Voz da verdade, id est vox veritatis, & qua priorem suam opinionem confirmare conatur. Cum ita utrimque ferveret disputatio, R. P. Michaël e vivis excessit, ut eximius D. Pereira da Sylva Leal testatur in iisdem litteris, ubi simul prudentissimum Academiæ Regiæ consilium exponit his verbis: Anno MDCCXXVIII in fine Aprilis obiit P. Michaël; & ne quæstio tanti momenti indecisa remaneret, Academiæ censores collegæ suo reverendissimo P. Emmanueli Caëtano de Sousa, clerico pariter regulari injunxerunt illam ad examen revocare, sensum suum circa ipsam aperire, & quid sibi probabilius videretur, dissertatione Latina exponere. Id impigre præstitit idem censor, ac socius Academicus laboriosissimus duobus magnæ molis voluminibus in folio, in quibus, ut audio, quidquid pro sententia, S. Jacobi prædicationem asserente, cumulari potest, affatim invenitur congestum. Primus tomus jam typis excusus est; secundus jam pene absolutus, breviter typis mandabitur: eos, simul ac in publicum prodierint, ad te transmittam, sicut omnia jam relata commentaria transmisi. Denique ibidem eruditissimus iste Academiæ Regiæ socius meminit de suis lucubrationibus, quas deinde cum duplici R. P. Michaëlis Dissertatione liberaliter ad me transmisit.

[5] Sic anno 1728 sese ea disceptatio habebat, dum ego eodem tempore harum omnium rerum ignarus, [cui me ipsum inscius immiscui] ad diem XXV Julii occurrentia S. Jacobi Majoris Acta more nostro illustravi, adventum illius in Hispaniam asserui, atque ita insciens me huic liti immiscui. Absoluto commentario meo, venit ad Museum nostrum Antverpiense ex Batavia redux excellentissimus D. Didacus Mendoça Corte Real, qui me de hac ignota Lusitanorum Hispanorumque concertatione certiorem reddidit, ut tomo præcedente monui, & cui promisi candidam sententiæ meæ retractationem vel aliquam adversarii refutationem, si Dissertationes R. P. Michaëlis tempestive ad nos mitterentur, antequam tomus VI Julii in lucem prodiret. Sed illæ una cum aliis Academiæ Regiæ operibus post editum tomum nostrum serius (nescio quo casu) ad manus meas pervenerunt.

[6] Interim misi in Lusitaniam duplex commentarii mei exemplar, [de adventu S. Jacobi in Hispaniam,] quod defensoribus Jacobeæ prædicationis non displicuisse intelligo ex altera epistola eximii D. Emmanuelis Pereira da Sylva Leal, qui eodem anno 1729, die XX Octobris ad me post alia sinceri affectus indicia sic scribit: Reverendus Pater D. Emmanuel Caëtanus de Suosa ingentis molis commentarium de adventu S. Jacobi ad has provincias, in duos tomos distributum, usque ad finem decurrentis anni vel sequentis initium, Deo dante, evulgabit. Illud confestim tibi transmittam: in eo namque invenies, quidquid fere scripsisti in tuo; & certe P. Suosam pluries audivi, post illud a me sibi traditum & perlectum, magni facientem, quod in omnibus sententiam tuam, suæ, typis jam mandatæ, consonam repererit. Id ipsum etiam intelligo ex impresso Academiæ Regiæ congressu, qui mense Aprili anni 1730 habitus est, ubi R. P. Emmænuel Caëtanus de Sousa accuratam studiorum suorum rationem reddit, & commentarium meum nimiis laudibus extollit. Quid tamen de illo adversarii prædicationis Jacobeæ judicent, ignoro, ac parum curo.

[7] Tandem post elapsos aliquot menses ab edito tomo VI Julii cum aliis litterariis Academiæ Regiæ monumentis accepi duas R. P. Michaëlis Dissertationes, [quem R. P. Michael a sancta Maria impugnavit duplici dissertatione,] quarum prima Latine, altera Lusitanice scripta est. Prior hunc titulum habet: Dissertatio historica de primo, potius unico, Euangelii prædicatore in Lusitania nostra, totaque Hispania. His verbis indicare voluit, solum S. Paulum Apostolum in Hispania prædicasse, ut ex decursu operis patet. Alteri præfigitur magnificentior & clarior titulus, quem ex lingua Lusitanica sic Latinum reddo: Vox veritatis, quæ prolata ore antiquissimorum & sanctissimorum Pontificum Romanorum, sanctorum & vetustissimorum Patrum Ecclesiæ, Martyrologiorum utriusque ecclesiæ, Latinæ & Græcæ, recentiorum, sed sapientissimorum theologorum ac interpretum, partim expresse, partim per evidentia ratiocinia clamat, quod non fuerit Apostolus Jacobus Major, sed S. Paulus, Apostolus major Jacobo, & unus e duobus principibus Apostolorum, qui Hispaniam primis Euangelii radiis illustravit. Proponit ac tuetur duas istas veritates contra recentissimos earum impugnatores F. Michaë a sancta Maria ex Ordine eremitarum S. Augustini, Magister sacræ theologiæ, socius Academiæ Regiæ, quæ historiam sacram & profanam Lusitaniæ examinat, designatus ad scribendum de disciplina ecclesiastica & ritibus, & ad dissolvenda dubia theologica, quæ in aliis negotiis academicis occurrunt.

[8] [in cujus titulo plura promittit, quam in decursu probet.] Lecto hoc solo titulo, facile quispiam crederet, plane de opinione nostra actum esse: si enim summi Pontifices Romani, antiquissimi Ecclesiæ Patres, Martyrologi Latini & Græci, sapientissimi theologi ac sacræ Scripturæ interpretes una voce clamant, sanctum Apostolum Paulum, excluso S. Jacobo Majore, in Hispania primos Euangelii radios sparsisse, nihil aliud nobis restat, nisi sententiam nostram retractare. Si magnificis librorum titulis terrerer, is certe metum mihi incussisset. Sed post pervolutam & attente expensam utramque Dissertationem comperi, quod promissor ille nihil tanto hiatu dignum protulerit. Quare non dubito, quin R. P. Emmanuel Caëtanus de Suosa, qui has Dissertationes ex professo refellit, in Latina majoris molis apologia solide ostenderit, reliquum R. P. Michaëlis opus huic splendido titulo non respondere.

[9] [Duæ rationes,] At quid opus est tua brevi responsione, inqui et nonnemo, si R. P. Emmanuel Caëtanus de Suosa Dissertationes R. P. Michaëlis Latino ingentis molis commentario refutaverit? Equidem fateor, responsionem meam non esse necessariam; attamen duæ potissimum rationes me impulerunt, ut saltem breviter responderem. Prima est, quod excellentissimo D. Didaco Mendoça Corte Real palinodiam aut apologiam promiserim, sicut tomo prucedente monui, si sat temporis superesset, ut tomo VI Julii sententiam mutarem, vel argumenta R. P. Michaëlis dissolverem. Ne quis igitur silentium meum pro tacita retractatione forsan accipiat, opinionem R. P. Michaëlis paucis refellendam esse existimavi. Altera ratio est, quod in lectione primæ Dissertationis observaverim, chronologiam nostram ab adversario non intelligi, quamvis eam contemptim rejiciat, & imperite impugnet; quemadmodum infra demonstrabo, postquam hic nonnulla præmonuero.

[10] [quæ me Belgam impulerunt,] Imprimis R. P. Michaël in Dissertatione Latina cap. 1 populares suos de cæco erga patriam amore accusat his verbis: Secunda, eaque nobilis opinio, docet, sanctum Jacobum, Zebedæi filium, & Joannis Theologi germanum fratrem, primum ante Paulum, & quemcumque alium Euangelii disseminatorem obiisse Hispaniam, eamque euangelica luce lustrasse. Hanc indubiam esse volunt omnes fere Hispani scriptores: cum tamen patriæ studium interdum non tam de investiganda veritate, quam de ornanda patria immodice laboret, suspicari quis haud temere poterit, tot, tamque strenuas Hispanorum in hanc curam vigilias patriæ potius, quam veritatis amore impensas. Similia in Dissertatione Lusitanica & alibi sæpius repetit. Sed id de me suspicari non poterat, qui Antverpiæ in Belgio natus atque educatus sum, & cujus nihil interest, sive S. Paulus Apostolus, sive S. Jacobus Major, sive neuter, sive uterque Hispaniam prima Euangelicæ veritatis luce illuminaverit. Omitto alios exteros, qui prædicationem S. Jacobi in Hispania passim admittunt, & quorum aliquos in Commentario meo part. 2 § 10 assignavi.

[11] Quod autem ait de Hispanis, qui hanc sententiam nostram indubiam esse volunt, [ut Hispanicam S. Jacobi prædicationem, tamquam probabiliorem] nihil spectat ad me, qui prædicationem S. Jacobi in Hispania, non ut omnino certam, sed tamquam verisimiliorem defendo. Neque consentio iis sententiæ nostræ defensoribus, quos adversarius in Dissertatione Lusitanica § 15 acriter refedit, & qui adventum S. Pauli in Hispaniam negant, ut prædicationem S. Jacobi in eadem provincia facilius tueantur: nam in Commentario meo de Actis S. Jacobi Majoris ad diem XXV Julii probavi, recte intellectam utriusque istius Apostoli prædicationem in Hispania inter se non pugnare. Nolo etiam contendere de quibusdam recentioribus, quos R. P. Michaël inter suos commilitones perperam numerat: nam si recentiores utriusque partis fautores computandi sint, adversarios numero longe superamus, quod ipsosmet non negaturos esse opinor.

[12] At eruditum lectorem præmonitum velim circa veteres Ecclesiæ Patres, [contra conclusiones,] aliosque auctores, quos adversarius pro sua opinione tam confidenter allegat. Nemo sibi persuadeat, prædicationem S. Jacobi in Hispania ab his antiquis scriptoribus explicite negari, etiamsi fallax Dissertationis Lusitanicæ titulus id innuere videatur; sed prudens lector sciat, hanc prædicationis Jacobeæ negationem ex silentio veterum aut ambiguis illorum textibus per varia ratiocinia (an ea legitima sint, mox videbimus) ab ipso R. P. Michaële dumtaxat inferri. Hoc ipsemet adversarius fateri cogitur, dum cap. 1 Dissertationis Latinæ opinionem suam ita proponit. Tertia denique sententia asserit, sanctum Jacobum Apostolum prædictum numquam in Hispaniam contendisse, proindeque inibi Euangelium numquam disseminasse, primumque statuit fidei præconem Paulum Apostolum, Doctoremque gentium, per quem lux veritatis Hispaniæ affulsit.

[13] Hujus asserti, non modo prout sanctum Paulum Hispaniæ apostolum asseverat, [quas R. P. Michaël ex SS. Patribus perperam deducit,] sed etiam quatenus negat Jacobi profectionem in nostram Hispaniam, auctores & patroni sunt antiquissimi & sanctissimi Ecclesiæ Patres, Hippolytus martyr, Traseas & Apollonius quoque martyres, Athanasius, Cyrillus Hierosolymitanus, Epiphanius, Chrysostomus, Hieronymus, Gregorius Papa I, venerabilis Beda, Gregorius Papa VII, Ado Viennensis, Isidorus, necnon Clemens Alexandrinus, Theodoretus, Nicetas Paphlago, Menologium Græcorum, Martyrologium Romanum, Hieronymus Seripandus eremita Augustinianus, S. R. E. presbyter Cardinalis, & sacri concilii Tridentini præses, in epistolam ad Romanos cap. 15: quos præclarissimos quidem non ideo defensoribus hujus sententiæ accensendos esse judico, quia ipsi prædicationem Hispanicam sancto Jacobo expresse, & conceptis, ut aiunt, verbis abjudicent, sed quia Paulinam sic asserunt, ut Jacobeam ab eis exclusam consequenter, nec obscure nec inefficaciter, probari possit, quæ omnia in sequentibus ostendenda sunt.

[14] Ex his patet, speciosam illam antiquorum Patrum seriem, [breviter defenderem.] & totam ipsorum in hac quæstione auctoritatem niti consequentiis, quas R. P. Michaël ex eorum verbis, sensui suo accommodatis, deducit. Libenter singulas adversarii ratiocinationes discuterem, & non difficulter illegitimam illarum sequelam detegerem; sed cum pluribus Sanctis sim debitor, diutius mihi hærere hic non licet in vindicanda Hispanica prædicatione S. Jacobi Majoris, cujus Acta ad diem XXV Julii satis fuse conatus sum illustrare. Præterea nolo falcem mittere in alienam messem, quandoquidem R. P. Emmanuel Caëtanus de Sousa copiosas Jacobeæ prædicationis vindicias jam paravit, ut supra indicavi. Quare Hispanis ulteriorem Patroni sui defendendi curam relinquo, & ob rationes supradictas tantummodo præcipua adversarii argumenta obiter diluam, ne videlicet priorem meam sententiam videar tacite retractasse, & ne forte quispiam exemplo R. P. Michaëlis systema nostrum chronologicum de morte Christi sub duobus Geminis consulibus male intelligat, aut interpretetur.

§ II. Argumentum de tempore divisionis Apostolorum frustra nobis ab adversario objicitur.

[R. P. Michaël ex chronologia nostra,] Adversarius in Dissertatione Latina cap. 2 § 2 ex variis antiquissimorum Patrum testimoniis probat, divisionem Apostolorum anno duodecimo ab Ascensione Christi factam esse, & tunc Apostolos in suas provincias discessisse. In hac re R. P. Michaël nobis amicam præstat operam, cum eamdem sententiam jam dudum secuti fuerimus, & non ita pridem iterum operose stabiliverimus ad diem XV Julii, qua divisio Apostolorum in variis Martyrologiis celebratur. At hic amicus adversarius ex ea traditione, quam nos libenter amplectimur, perperam concludit, S. Jacobum Majorem eodem anno duodecimo post Ascensionem Christi ab Herode occisum esse, adeoque numquam potuisse in Hispaniam proficisci. Nihilominus existimat, hanc suam conclusionem adeo certam esse, ut majores nostros, qui antecedens admittebant, & tamen consequentiam negabant, de manifesto errore & evidenti contradictione audacter accusarit. Sed quam temere & infeliciter id fecerit, jam videamus.

[16] [ac ipsis Henschenii verbis,] Primo R. P. Michaël in præfata Dissertatione Latina cap. 2 § 3 citat Godefridum Henschenium & Danielem Papebrochium, eosque in Diatriba præliminari ad tomum 1 Aprilis pag. XII num. 19 & 20 ita scribentes inducit: Facta porro est divisio Apostolorum anno æræ vulgatæ quadragesimo, cum laberetur tunc post ascensionem Christi annus duodecimus, quod jam statutæ chronologiæ (quæ nempe mortem Christi collocat sub duobus Geminis consulibus anno 29 æræ vulgaris, ut antea ibidem probatur) magnam addit confirmationem. Discessit tunc S. Petrus, Apostolorum Princeps ad principem orbis urbem Romanam, ibique primam Ecclesiæ universæ cathedram collocavit; in qua testimonio omnium, ut infra ad ejus elogium dicetur, sedit annos quinque & viginti, scilicet usque ad annum LXV, quo eum martyrio coronatum infra demonstramus. Tunc etiam S. Jacobus Apostolus, filius Zebedæi, & frater Joannis euangelistæ, potuit discessisse in Hispanias, ut communis Hispanorum traditio habet; ac potuit tam ipse, quam S. Petrus, ob occurrentes causas circa annum XLIII reversus fuisse Hierosolymam, quando Herodes Agrippa, ut affligeret quosdam de Ecclesia, occidit Jacobum, fratrem Joannis, gladio: videns autem quia placeret Judæis, apprehendit & Petrum, volens post pascha producere populo. Hæc anno XLIII contigisse, infra in elogio S. Petri probamus. Cumque sic potuerit S. Jacobus ad tertium usque annum in Hispaniis substitisse, fit ut etiam in hac parte, quæ aliis tam difficulter probatur, non laboremus. Laudo candorem adversarii, quo allegat ipsa Majorum nostrorum verba, ex quibus postmodum erroris convincetur.

[17] Interim hallucinatur, dum etiam Danieli Papebrochio attribuit hanc Diatribam, [quæ perperam Papebrochio tribuit,] quam solus Godefridus Henschenius composuit, ut ex initialibus nominis ac cognominis litteris G. H., ad marginem positis, colligere potuisset: nam ille nondum eo tempore admittebat opinionem Henschenianam de morte Christi sub duobus Geminis consulibus, eo quod tunc necdum intelligeret, quomodo obscuratio solis, quæ in Passione Domini contigit, & quæ a Phlegonte notata est, posset ad annum 29 referri. Hinc Papebrochius tomo V Junii pag. 404 in Anamnesi sua fatetur, quod inter alia perperam existimaverit, duodecim annos Apollonii, quibus ante divisionem Apostoli manserint Hierosolymis, sive (ut Henschenius benigne interpretatur) in Syria, non esse magni faciendos; sed potius tenendos duos, quos ille solus scripserit, alii vero eum transcribentes auxerint perperam ad duodecim. Deinde ibidem certiora edoctus, & de veritate chronologiæ Henschenianæ convictus, priorem suam opinionem candide retractat his verbis: Interim fateor ego in Henschenii magistri mei sententia non vacillaturum me fuisse, si magnam illam solis obscurationem, a Phlegonte notatam, ad annum XXIX reduci posse tunc credidissem. Papebrochius itaque tomo 1 Aprilis nondum admiserat traditionem Apollonii de duodecim annis, quos Apostoli ante divisionem in Syria transegerint, etiamsi adversarius illum tunc pro hac opinione alleget. Sed facilius ei hunc errorem condonabo, quam alios, quos occasione hujus textus Henscheniani postea committit, & de quibus jam disserendum est.

[18] Imprimis R. P. Michaël proxime citato cap. 2 Dissertationis suæ Latinæ § 3 post relata Henschenii verba sic scribit: [& quibus adversarii chronologiæ nostræ dumtaxat urgeri possunt,] Hæc illi auctores pro possibilitate adventus sancti Jacobi in Hispaniam. At in primis fatentur, hunc adventum aliis valde difficulter probari. Id etiamnum fatemur, & ideo tomo IV Julii pag. 10 & sequentibus rejecimus varias opiniones, quæ divisionem Apostolorum ante vel post duodecim istos annos collocant, & consequenter ab antiquissima traditione sine sufficienti causa recedunt. Propterea ad diem XXV Julii in Commentario meo de Actis S. Jacobi Majoris part. 2 § XI num. 432 iterum sic scripsi: Non diffiteor, veneranda Clementis Alexandrini & Apollonii auctoritate, quam tomo IV Julii pag. 12 & 13 defendimus, urgeri posse Hispanos, quos miror nondum amplexos esse systema de morte Christi sub duobus Geminis, quod Henschenius noster in Diatriba præliminari ante tomum 1 Aprilis solide stabilivit, & Schelstratius, Pagius, aliique eruditi nonnulli jam in scriptis suis sequuntur. Porro hanc curam relinquo Hispanis: nobis enim hic laborandum non est, cum in nostra sententia istis difficultatibus nos facile expediamus.

[19] Nunc audiamus præcipuum adversarii ratiocinium, quo sententiam nostram ita impugnat: [cæce nos impugnat,] Deinde, inquit, cum immediate antea admiserint traditionem Apollonii, in eaque legerint Domini præceptum de mansione Apostolorum intra fines Judaïcæ gentis duodecim annos, non video, qua veritatis specie, & qua cohærentia dicant, potuisse sanctum Jacobum tribus annis ante finitos vel inceptos illos duodecim in Hispania prædicare. Sic argumentor: Ergo non solum potuit, sed & de facto sanctus Jacobus transgressus est illud Christi præceptum. Patet consequentia; quia præceptum erat, ne discederent ab illis finibus intra duodecim annos; at isti dicunt, tribus annis ante duodecimum annum Jacobum discessisse in regionem longinquam: ergo & potuit, & re ipsa transgressus est Jacobus præceptum Domini; quam vero absurda sit consequentia, quæ ex ipsorum doctrina sequitur, nemo non videt. Quantam chronologiæ nostræ ignorantiam R. P. Michael (vir ceteroquin doctus & in studiis theologicis cum laude versatus) in hac argumentatione prodat, jam ostendemus.

[20] [ut ex iterata] Eruditus ille sacræ theologiæ magister, tricis chronologicis minime assuetus, hoc loco pugnat cum umbris, quas sibi adversari imaginatur: numquam enim Henschenius asseruit, S. Jacobum tribus annis in Hispania prædicasse ANTE finitos vel inceptos illos duodecim annos, quos Christus juxta antiquam traditionem mansioni Apostolorum in Syria præscripserat. Nullus nostrum dixit, S. Jacobum discessisse in Hispaniam tribus annis ANTE duodecimum annum, usque ad quem Christus Apostolos intra fines Judaïcæ gentis remanere jusserat. Imo Henschenius diserte affirmat, divisionem Apostolorum factam esse anno æræ vulgatæ quadragesimo, cum laberetur tunc post Ascensionem Christi annus duodecimus. Igitur S. Jacobus juxta Henschenium non discessit in Hispaniam tribus annis ANTE duodecimum annum, ut fingit adversarius, sed potius post duodecimum annum inchoatum, seu ipso anno post Ascensionem duodecimo, qui cum quadragesimo æræ vulgaris anno concurrit. Hæc ipsa Henschenii verba adversarius citat, & tamen andabatarum more claram ejus sententiam cæcis ictibus frustra impetit. Ne quis exemplo tam illustris viri chronologiam nostram incaute aut præcipitanter oppugnet, eam hic breviter explicabimus, & majoris claritatis causa annos illius supputabimus.

[21] [ac dilucida opinionis nostræ expositione] Primo Henschenius ostendit, Christum pro redemptione generis humani incarnatum esse die XXV Martii in utero virgineo sanctissimæ Mariæ, & XXV Decembris natum, D. Lælio Balbo & C. Antistio Vetere consulibus, & quinque integris annis æram vulgarem prævenit, quia Christus juxta communiorem sententiam triginta tres annos & menses tres in hac vita mansit. Deinde cum antiquis Patribus statuit, illum sub Rubellio Gemino & Rufo Gemino, quorum consulatus in annum 29 vulgaris æræ incidit, die XXV Martii, feria sexta in Parasceue cruci affixum esse, die XXVII victorem a mortuis resurrexisse, & post quadraginta dies, videntibus discipulis, ad cælos ascendisse. Si jam ab Ascensione Christi, quæ juxta hanc chronotaxim anno 29 vulgaris æræ contigit, numeremus duodecim annos, quibus Apostoli juxta præceptum Domini in Syria manserunt, ingrediemur annum vulgaris æræ quadragesimum, ante cujus medium fluebat duodecimus istius præcepti annus, ut computanti apparebit.

[22] [demonstratur,] Quid ergo impedit, quo minus Apostoli illo anno duodecimo, seu vulgaris æræ quadragesimo in provincias sibi destinatas abierint, & tunc etiam S. Jacobus in Hispaniam discesserit? Cum vero Herodes S. Jacobum anno XLIII vel XLIV dumtaxat occiderit, post divisionem Apostolorum tres aut quatuor anni superfuerunt, quibus sanctus iste Apostolus in Hispania prædicare, & Hierosolymam redire potuit, ut in Commentario de Actis S. Jacobi part. 1 § 3 fusius probavi. Quid igitur huc facit inepta adversarii argumentatio de transgressione præcepti, quod S. Jacobus & alii Apostoli in nostro systemate chronologico exacte observarunt, cum intra fines Judaïcæ gentis duodecim annis incompletis manserint, & tantum anno post Ascensionem Christi duodecimo, seu vulgaris æræ quadragesimo per orbem terrarum dispersi fuerint? Quænam est absurda consequentia, quæ ex hac doctrina sequitur, & quam ab omnibus videri, adversarius temere affirmat? At potius quanta sit rerum chronologicarum ignorantia in tali oppugnatore, nemo non videt. Si chronologia nostra ipsi displicebat, fundamentum illius, seu mortem Christi sub duobus Geminis consulibus collocatam, & anno vulgaris æræ vigesimo nono affixam, evertere debuisset.

[22] Ceterum ne quis hic importune contendat, duodecim antiquæ traditionis annos, [cui ipse adversarius inconsiderate favet.] commorationi Apostolorum in Syria præscriptos, complete numerandos esse, legat ea, quibus collega meus Boschius in Tractatu de patriarchis Antiochenis ante tomum IV Julii pag. 5 probavit, duodecim illos annos incomplete computari posse, & ubi textum Apollonii ac Clementis Alexandrini juxta mentem Henschenii recte exposuit. Saltem in hac re nullum nobis negotium facessere potest adversarius, qui chronologicis aliorum argumentis constrictus, in Dissertatione Lusitanica seu Voce veritatis § 10 respondet, duodecim illos Apollonii annos inchoandos esse a tempore, quo Christus cœpit prædicare. Si verum est hoc ipsius effugium, in nostro systemate chronologico non tantum duodecim illos annos numerare possumus utrimque omnino completos, sed etiam prædicationi Jacobeæ in Hispania longiorem moram adscribere. At cum R. P. Michaël solus, ni fallar, ad hanc responsionem confugerit, & una hirundo non faciat ver, ut habet proverbium, hoc loco dumtaxat ex concessis vel ad hominem, ut vulgo aiunt, argumentor, & postea novam hanc opinionem impugnabo.

[23] Adversarius systema nostrum chronologicum de quo hic pauca dixi, [R. P. Michaël nos appellat divinaculos,] fuse deductum ac antiquis testimoniis probatum præ oculis habuit in Diatriba Henscheniana ante tomum 1 Aprilis, quam ipsemet citat, & nihilominus loco proxime citato contra nos cæco impetu sic argumentari pergit: Cum autem viderent, se urgeri posse, quia Jacobus duodecimo illo anno Hierosolymis & erat, & occisus est, recurrunt ad divinationes omnibus ejus sententiæ defensoribus communes; nempe propter occurrentes, inquiunt, causas potuit Jacobus post tres commorationis suæ annos ex Hispania Hierosolymam redire; quæ fuerint, aut esse potuerint causæ istæ, non indicant hi divinaculi; quas vero socii alii excogitarunt, supra ex Augustino expugnatæ sunt. De sententia S. Augustini, quam hic & alibi defensoribus prædicationis Jacobeæ in Hispania frequenter objicit, postea ipsum conveniemus. Porro reliqua argumenta, quæ hoc loco contra nos addit, ex eadem chronologiæ nostræ ignorantia procedunt, & ex supradictis explodi possunt.

[24] Imprimis falsum est, S. Jacobum Hierosolymis fuisse & ab Herode occisum esse duodecimo illo anno, [quia incertam alicujus rei causam assignam us;] nosque ex ea parte urgeri posse: nam in Commentario ad Acta S. Jacobi part. 1 § 3 & alibi expresse diximus, martyrium sancti istius Apostoli anno 43 vel 44 affigendum esse, adeoque id tribus ut minimum annis post annum illum duodecimum contigisse. Quomodo ergo hinc urgeri possumus? Quod autem subjungit de divinationibus seu conjecturis, ad quas hic recurrimus, nihil ad chronologiam aut rem pertinet. Etsi enim probabilem reditus Jacobei causam afferremus, opinio nostra corruit, si S. Jacobus duodecimo post Ascensionem anno occisus fuerit, cum veterem Apollonii & Clementis Alexandrini traditionem de duodecim annis, intra fines Judæorum transactis, admittamus. Igitur iste martyrii Jacobei annus ab adversario erat probandus, & consequenter fundamentum opinionis nostræ evertendum.

[25] [sed in quæstionibus dubiis] Præterea an non licet historicis ac sacræ Scripturæ interpretibus conjecturas proponere, dum certas quarumdam actionum causas ignorant? Nonne præstat generales alicujus rei gestæ rationes indicare, silente præsertim tota antiquitate, quam peculiares sine ullo fundamento assignare? Vereor, ne ipsi sancti Patres ex talibus adversarii principiis appellandi sint divinaculi, dum incertas alicujus eventus causas allegant. Quicumque hanc R. P. Michaëlis censuram approbant, & a nobis indubitatam Jacobei discessus ex Hispania causam exigunt, hos rogatos volumus, ut nobis etiam dicant, cur S. Paulus tam cito Athenis discesserit, cum ibi saltem aliquos ad fidem convertisset, & quidam Athenienses post auditam ipsius prædicationem in Areopago dicerent, se illum de hac re iterum audituros, ut cap. 17 Act. ℣ 32 narratur. Cur S. Paulus non diutius remansit in illa celebri ac docta civitate, cujus exemplo & auctoritate gentes vicinarum regionum ad veritatem agnoscendam facilius induci potuissent? Quare etiam Apostolus apud philosophos Athenienses, viros minime rudes aut barbaros, prædicatione sua tunc tam parum profecit? Si in genere occurrentes causas aut alias conjecturas afferant, propria sua sententia cognomen divinaculorum non effugient.

[26] [malumus cum S. Chrysostomo] Audiant interim S. Joannem Chrysostomum, qui homilia 39 in Acta Apostolorum has quæstiones discussit, ac ibidem primo se ipsum ista interrogat: Curnam Paulus, cum sic persuaserit, ut & Athenienses dixerint: Audiemus te iterum super hac re; cumque pericula non essent, festinat relinquere Athenienses? Tunc huic quæstioni ita respondet: Fortassis sciebat, se non magnum lucrum facturum; & alioquin etiam a spiritu in Corinthum ducebatur: .. Athenienses enim, quamvis novæ doctrinæ amatores essent, attamen non attendebant; neque enim hoc curabant, sed ut semper haberent novi aliquid, quod fabularentur, studebant. Nisi enim hic mos illorum fuisset, non dixissent: Novorum dæmoniorum annuntiator videtur hic esse. Sed hæc erant illis admodum obscura. Attamen persuasit Dionysio Areopagitæ & aliis quibusdam: nam illi forsan, utpote vitæ moderatioris, citius acceperunt sermonem, alii vero non item. Itaque Paulus visus est sibi jam sufficienter jactasse pietatis semina.

[27] [conjecturas proponere,] Si nos, mutatis rerum circumstantiis, similes conjecturas faceremus de discessu S. Jacobi ex Hispania ad urbem Hierosolymitanam, haud dubie ad adversario ejusque defensoribus divinaculi vocaremur. At spero fore ut S. Chrysostomus divinaculis non annumeretur, etiamsi hic bis formulam dubitandi fortassis & forte adhibeat. Si R. P. Michaëlis sectatores admittant hanc S. Chrysostomi interpretationem, videant, quomodo eam conciliaturi sint cum verbis S. Augustini stricte intellectis quæ adversarius infra Hispanis opponit, & de quibus paragrapho sequente agemus. Quod si hæc S. Chrysostomi explicatio illis non placeat, ipsi meliorem ac certiorem Paulini discessus causam edisserant: nam si tantum conjecturas attulerint, inter divinaculos numerabuntur.

[28] Nos interea istud divinaculorum cognomen nihil curamus, [quam exemplo adversarii pro certa venditare sententiam,] & malumus cum S. Chrysostomo, aliisque viris doctis interdum timide conjecturas proponere, quam temere dubia pro certis venditare exemplo adversarii, qui cap. 2 § 3 sic confidenter scribit: Juxta sanctos Patres, Apostolorum divulsio a Judæa, & a se invicem, facta non est ex præcepto Domini, nisi eo anno decimo secundo *; sed initio ejus anni duodecimi Jacobus ab Herode fuit occisus, UT OMNES DOCENT: plexus namque capite est ineunte anno secundo Claudii imperatoris, qui duodecimus annus erat ab Ascensione juxta veram chronologiam, OMNIBUS HISTORICIS PROBATAM: ergo Jacobus morte præpeditus nec in Hispaniam venit, nec venire potuit. Hoc loco R. P. Michaël iterum juxta erroneam suam hypothesin argumentatur, & in crassa chronologiæ nostræ ignoratione perseverat, ut ex supradictis colligi potest. At quomodo adversarius tam certo asserere potuit S. Jacobum ab Herode occisum fuisse ineunte anno duodecimo post Ascensionem Christi, ut omnes docent, quandoquidem Cornelius noster a Lapide in Commentariis ad Acta Apostolorum cap. 12 refert sex opiniones, quæ martyrio S. Jacobi Majoris diversos annos assignant? Qua fronte tam asseveranter pronuntiat de certo Jacobei martyrii anno, acsi omnes auctores illum probarent, cum tamen maxime de eo disceptent?

[29] Etiam non intelligo, quomodo adversarius tam confidenter affirmet, [cui plures eruditi contradicunt.] S. Jacobum capite plexum esse, ineunte anno secundo Claudii Imperatoris, eumque annum cum duodecimo post Ascensionem Christi concurrere juxta veram chronologiam, omnibus historicis probatam: certe enim noverat, aut nosse debuerat, annum secundum Claudii imperatoris cum anno duodecimo post Ascensionem Christi non componi ab Henschenio, illisque omnibus auctoribus, qui mortem Christi consulatui duorum Geminorum & consequenter anno vigesimo nono vulgaris æræ affigunt. Inter alios consulere potuisset eruditissimum Schelstratium (hunc ipsemet in Dissertatione Lusitanica pag. 86 insignem scriptorem appellat) qui in Antiquitate Ecclesiæ illustrata, tomo 1, integra Dissertatione prima chronologiam Henschenianam variis testimoniis ac argumentis confirmat. Legere potuisset tomum secundum ejusdem operis, ubi laudatus auctor Dissert. 1 in Annalibus prædicationis Apostolicæ, martyrium S. Jacobi Majoris & captivitatem S. Petri anno decimo quinto post mortem Christi, & tertio Claudii imperatoris consignat. Qua igitur confidentia R. P. Michaël jactat, sese secundum Claudii imperatoris annum ineuntem connectere cum duodecimo anno post Ascensionem Christi juxta veram chronologiam, OMNIBUS historicis probatam, nisi sola sua auctoritate ex historicorum catalogo expungat Antonium Capellum, Henschenium cum sociis, eminentissimum Norisium, utrumque Pagium, Emmanuelem Schelstratium, Honoratum a sancta Maria, aliosque omnes eruditos, qui mortem Christi sub duobus Geminis consulibus collocandam censent?

[30] Interim adversarius opinioni suæ mordicus adhæret, [Adversarius falso nos accusat,] & cap. 3 Dissertationis Latinæ § 3 de chronologia nostra, quam non intelligit, cæce & contemptim ita pronuntiat: De Bollandianis nihil est curandum, quia, ut supra vidimus, admittunt hanc Apollonii traditionem, & illa non obstante, gloriantur a se inventam viam, qua firmetur traditio Hispanorum de prædicatione Jacobi in Hispania; quia nempe potuit in Hispaniam ire ANTE finitos illos duodecim annos: at hæc via longe ante hos auctores & inventa fuerat, & trita ab scriptoribus Hispanis. Quod si ad diem XXIX Junii contrarium dicunt, sibi contradicunt; adeoque de illis, ut dixi, curandum non est. In paucis hisce lineis occurrunt varia falsa & absona, quæ jam singillatim ac breviter sunt detegenda.

[31] [quasi gloriemur de inventa novæ chronologiæ via,] Etiamsi antiquam Apollonii traditionem admittamus, & simul Hispanicam S. Jacobi prædicationem tueamur, eamque cum probabiliore chronologia facile conciliemus, nusquam tamen gloriamur, hanc viam a nobis primo inventam esse, quemadmodum adversarius hoc loco perperam fingit. Potius ultro fatemur, sanctos Ecclesiæ Patres, aliosque antiquissimos scriptores nobis hanc viam præmonstrasse. Certe Henschenius post enumeratos veteres hujus viæ duces, in jam sæpe laudata Diatriba ante tomum 1 Aprilis pag. V etiam recentiorem, qui sibi præluxit, memorat his verbis: Eamdem sententiam nuper asseruit, ut certiorem & constantem Ecclesiæ Catholicæ traditionem, Antonius Capellus, Franciscanus conventualis. Nemini itaque R. P. Michael persuadebit, nos de prima hujus viæ inventione gloriari, nisi simul probaverit, nos mente captos esse. Quod si forte velit, nos alicubi dixisse, quod Henschenius, hanc viam ingressus, nonnulla historiæ & chronologiæ conciliandæ subsidia detexerit, ac dissolverit aliquas difficultates chronologicas, quas alii nondum clare explicuerant, quænam hæc gloriatio est? Præterquam quod facile sit inventis aliquid addere, meminerit adversarius comparationis suæ, quam in Dissertatione Lusitanica pag. 158 cum gravissimis theologis instituit de pygmæo, qui humeris gigantis insidens longius prospicit, quam ipse gigas. Si quis dicat, pygmæum plura, quam gigantem, vidisse, an propterea gloriatur, aut illum præfert giganti, sine cujus ope vix quidquam vidisset? Hanc comparationem suam R. P. Michaël applicet Henschenio, qui gigantæis aliorum humeris impositus detegere potuit aliqua, quæ illi non viderunt, aut penitus introspicere noluerunt.

[32] [cum interim ipsi libenter fateamur,] Jam sæpius & pene ad nauseam explicuimus, quomodo prædicatio S. Jacobi in Hispania commode cum chronotaxi nostra componi possit. Nihilominus videmur surdo canere, aut cæco lumen præferre: nam adversarius antiquum obtinet, & hoc loco iterum crassam chronologiæ nostræ inscitiam prodit, dum ibidem asserit, traditionem Hispanorum de adventu S. Jacobi in Hispaniam a nobis firmari; quia nempe potuit in Hispaniam ire ANTE finitos illos duodecim annos. At quoties igitur dictum oportet, nos non affirmare, quod sanctus iste Apostolus ante, sed post duodecim Apollonii annos in Hispaniam profectus fuerit? Jam toties diximus, divisionem Apostolorum factam esse anno post Ascensionem Christi duodecimo seu vulgaris æræ quadragesimo, ut me crebrius eadem repetere tædeat. Digitis suis computare poterat adversarius duodecim Apollonii annos, iisque incomplete numeratis ab anno vulgaris æræ vigesimo nono, pervenisset ad annum ejusdem æræ quadragesimum, quo divisi sunt Apostoli, & quo consequenter juxta nostram sententiam S. Jacobus in Hispaniam discessit. Cum autem S. Jacobus secundum nostram chronotaxim anno 43 vel 44 vulgaris æræ occisus fuerit, ex hoc computo facile collegisset, sufficiens tempus superesse, quo sanctus Apostolus ilic in Hispania prædicare; ac Hierosolymam, ubi martyrio coronatus est, reverti potuerit.

[33] At hæc via, inquit, longe ante hos auctores & inventa fuerat, [illam ab antiquis tritam esse,] & trita ab scriptoribus Hispanis. Viam hic nostram intelligit, quæ discessum S. Jacobi statuit quidem ante illos duodecim annos ductos ab æra Mortis Christi vulgari; sed non ante illos, si ducantur a consulatu Geminorum. Imprimis igitur respondeo, viam illam tanto minus ab adversario contemnendam fuisse, quanto magis ab aliis trita fuerat. Præterea scire cupio, an antiquos vel recentiores Hispanos designet, dum viam illam ab Hispanis scriptoribus tritam affirmat. Si antiquos intelligat, manibus pedibusque in sententiam ipsius descendimus: non enim ignoramus, Idatium & Paulum Orosium, veteres Hispanos, huic viæ institisse, & mortem Christi sub Geminis consulibus collocasse. Quod si recentiores Hispanos significare velit, eos nobis assignari cupimus, & miramur, quod adversarius illos tam operose urgeat traditione Apollonii, si illam nobiscum admittant. Ceterum non tam contemptim ab ipso rejicienda erat illa via, quam Tertullianus, Severus Sulpitius, S. Augustibus, Victorius Aquitanus, Prosper, & alii veteres auctores triverant, ut ex Diatriba Henscheniana discere potuisset. Si vero scriptores isti nondum ei sufficiebant, consulere poterat Schelstratium tomo 1 Antiq. Eccles. dissert. 1, & Honoratum a sancta Maria in Reflexionibus Gallicis tomo 3 lib. 5 dissert. 1, ubi plures antiqui sententiæ nostræ patroni recensentur.

[34] Denique R. P. Michaël innuit, nos ad diem XXIX Junii in Commentario ad Acta SS. Petri & Pauli contraria docuisse iis; [& acsi nobis ipsis contradicamus,] quæ Henschenius in Diatriba sua stabiliverat. Quod si ad diem XXIX Junii, ait, contrarium dicunt, sibi contradicunt, adeoque de illis, ut dixi, curandum non est. At si adversarius non cæcutiebat, hic oculis suis fidere debuisset, & legere ea, quæ Henschenius, Papebrochius & Janningus ibidem scripserunt. In Commentario illo, § 2 invenisset hæc Henschenii verba: Fundamentum hujus dissertationis jactum est in tractatu præliminari ad tomum primum Actorum Aprilis. Tunc ibidem chronologiam suam, quam in Diatriba ante tomum 1 Aprilis probaverat, breviter repetit, & quibusdam punctis historicis confirmat. Deinde § 3 ejusdem Commentarii vidisset candidam Papebrochii Anamnesim, qua priorem suam opinionem revocat, & chronotaxi Henschenianæ subscribit, ut jam supra indicavimus:

[35] Postea § IV ibidem comperisset, Janningum vestigiis Henschenii fideliter insistere, [quæ singula refutantur.] & legisset sequentia illius verba: Sublato igitur post passionem suam in cælum Christo, anno vulgaris æræ XXIX, consulibus duobus Geminis, Petrus gerere supremum Pontificatum cœpit. Anno sequenti XXX exorta fuit persecutio in discipulos; & Saulus, in Paulum tunc conversus, post tres annos venit Hierosolymam videre Petrum, videlicet anno XXXIII. Scripsit apud Eusebium lib. 5 cap. 18 Apollonius, sub annum CLXXXV martyrio coronatus, tamquam ex veterum traditione, Christum præcepisse Apostolis suis, ne intra duodecim annos a sua Passione discederent Hierosolymis; sumpta civitate primaria pro tota regione Palæstinæ, vicinaque Syria, sic ut per intervalla recurrerent Hierosolymam. Duodecimus porro annus a Passione Domini, in nostra sententia est quadragesimus vulgaris æræ. Illo igitur anno divisi dispersique fuerint Apostoli. Quid ad comprobandam Henschenii chronologiam accuratius dici potuit? Adversario itaque aut ejus defensoribus incumbit ostendere, ubinam Bollandiani ad diem XXIX Junii Henschenio aut sibi ipsis contradixerint.

[Annotata]

* id est duodecimo

§ III. Præcipuum adversarii argumentum refellitur ac enervatur.

[Præter alios scrupulos hic omissos,] Si sequi vellem exemplum R. P. Michaelis, de nova ipsius opinione possem dicere, eam non esse curandam, sicut ille de male intellecta Bollandianorum chronologia superius pronuntiavit. Potiori autem jure id facerem, quia ad diem XXV Julii in Actis S. Jacobi jam pleraque ipsius argumenta dissolvi, & aliquot effugia ei præclusi. Ne tamen videar hoc modo injuriam collegis meis illatam ulcisci, & contemptui contemptum rependere, nolo omnia adversarii argumenta tacitus præterire. Attamen non volo etiam singulos ipsius scrupulos, seu potius leviores errores redarguere. Sic R. P. Michaël in Appendice Dissertationis suæ Lusitanicæ pag. 158 perperam accusat Hispanos, quasi Beato, presbytero Libaniensi, temere titulum sancti tribuerint, ut opinioni suæ pondus adderent. Si adversarius legisset ea, quæ Henschenius noster tomo III Februarii pag. 146 & sequentibus ad diem XIX ejusdem mensis de hoc S. Beato edidit, tali scrupulo non laborasset, & falsam istam accusationem adversariis suis non impegisset. Neglectis etiam quibusdam minoris momenti ratiunculis & sophismatibus, præcipua R. P. Michaëlis ratiocinia breviter convellere conabor, R. P. Emmanueli Caëtano de Sousa pleniorem omnium argumentorum refutationem relicturus.

[37] [frustra adversarius Hispanis objicit verba S. Augustini,] Adversarius totis viribus impugnat popularem & incertam quorumdam Hispanorum traditionem, juxta quam nonnulli asserunt, paucos Hispaniæ incolas ab Apostolo Jacobo ad Christianam fidem adductos fuisse. Primo illis infœcundæ prædicationis assertoribus cap. 2 Dissertationis Latinæ § 1 opponit verba S. Augustini, qui apud nos tomo 2 editionis Lovaniensis pag. 6 in epistola ad Volusianum post alia de Apostolis sic scribit: Numero exigui per mundum disseminantur, populos facilitate mirabili convertunt, inter inimicos augentur, persecutionibus crescunt, per afflictionum angustias usque ad terrarum extrema dilatantur. Tum R. P. Michaël post hunc S. Augustini textum, quasi jam parta victoria, gloriabundus interrogat: Vides Augustinum defensoribus istis Jacobeæ prædicationis inefficacis resistentem, contradicentem, repugnantem?

[38] [quæ accommode explicari possunt;] At illi defensores præter alia, quæ ad eam facilitatem respective explicandam sufficerent, rotunde respondere possunt, ista S. Augustini verba accomode accipienda esse, ita ut Apostoli populos plerumque facilitate mirabili converterint, etiamsi id non semper & ubique contigerit. Sic certe exponendus est ipse sacræ Scripturæ textus, dum dicuntur Apostoli omnibus gentibus aut universæ creaturæ, quæ sub cælo est, & sine ulla exceptione ubique Euangelium prædicasse: nam interpretes consentiunt, has similesque sacræ Scripturæ expressiones stricte intelligendas non esse, sicut R. P. Michaël cap. 3 Dissert. Latinæ § 3 ultro fatetur. Quamvis autem Apostoli plurimas gentes ad fidem Christianam mirabiliter converterint, & præcipuas mundi regiones peragraverint; non tamen ubique eumdem prædicationis suæ fructum retulerunt, ut S. Chrysostomus homilia 75 alias 76 in Matthæum indicat his verbis: Ubique prædicatum est, sed non omnes crediderunt, neque receptum est ubique. Unde in eadem homilia dicit, quod gentes integræ prædicationi Apostolorum restiterint.

[39] Quinimo ipse S. Paulus aliquo modo innuit, prædicationem suam non semper & ubique optatum successum habuisse, [imo exiguus fructus, quem S. Jacobus in Hispania fecisse traditur,] dum epist. 2 ad Thessalonicenses cap. 3 ℣ 1 & 2 ita scribit: De cetero, fratres, orate pro nobis, ut sermo Dei currat, & clarificetur, sicut & apud vos: & ut liberemur ab importunis & malis hominibus: non enim omnium est fides. Cornelius a Lapide ad hunc Apostoli textum post alia sic notat: Nihil horum hic intendit Apostolus; tantum enim dat causam cur aliqui sint importuni & mali, quia scilicet non omnium est fides, non omnes habent fidem, non omnes credunt; sed multi, audita etiam prædicatione fidei, nolunt credere, voluntque persistere in sua infidelitate, ac consequenter in pristina sua malitia & vitæ improbitate: … fides enim & lex Christiana res excelsa, ardua, & heroïca est, ad quam nemo pertingit, nisi suas concupiscentias generose superet, & heroïce se ipsum vincat, ut mores Christianos assumat; & hoc significat hæc sententia: NON OMNIUM EST FIDES, scilicet quod fides non est hominum animalium & carnalium, sed eorum tantum, qui quasi heroës ad rem tam arduam connituntur, & gratiæ Dei cooperantur, vitamque spiritualem, imo angelicam sectari contendunt. Adde Apostolum non loqui hic de hæreticis, qui semel fidem Christi susceperunt, sed postea ab ea apostatarunt; sed de infidelibus, judaizantibus & paganis, qui numquam Christi fidem susceperant, sed illam impedire & evertere omnibus modis nitebantur, qualis fuit Alexander Ærarius, ut fatetur ipse Paulus 2 Timoth. 4 ℣ 14. Ita Chrysostomus, Theophylactus & alii.

[40] Hæc Cornelii nostri interpretatio confirmatur ex S. Chrysostomo, [ex interpretatione S. Chrysostomi] qui illa Apostoli verba; Datus est mihi stimulus carnis, angelus satanæ, qui me colaphizet, hom. 26 in epistolam 2 ad Corinthios cap. 12 sic exponit: Quænam ergo horum verborum sententia est? Postquam, quisnam tandem iste stimulus, & quis angelus satanæ sit, aperuerimus, tum demum hoc etiam exponemus. Nonnulli ergo, eum dolorem quemdam capitis, quem diabolus ipsi conflavisset, intelligere censuerunt. Absit autem, ut ita sit: neque enim Pauli corpus diaboli manibus ac potestati addictum fuit; quippe cum diabolus ipse vel Pauli dumtaxat jussis atque imperiis cederet, eique Paulus & leges, & certos terminos præscriberet, cum fornicatorem illum in carnis interitum ipsi traderet, nec eos ille transire ausus fuerit. Quid igitur his verbis sibi vult? Satan Hebræorum lingua adversarium sonat, ac Scriptura tertio Regum libro adversarios hoc nomine appellavit: nam de Salomone verba faciens ait; Non erat satan in diebus ipsius (hoc est adversarius) qui bellum ipsi inferret, aut molestiam exhiberet. Quod ergo ait, hanc habet sententiam: Deus prædicationem læte ac feliciter progredi non permisit, quo animos nostros demitteret, verum adversarios in nos impetum facere passus est: hoc enim ad deprimendum fastum vim habebat, non item ad illum capitis dolorem propulsandum. Quocirca per angelum satanæ Alexandrum Ærarium, Hymenæum, Philetum, ac denique omnes, qui fidei doctrinæ adversabantur, atque cum ipso contendebant, ac bellum gerebant, eumque in vincula conjiciebant, cædebant ac raptabant, intelligit; quod videlicet ea, quæ satanæ erant, perpetrarent. Doctissimus Theodoretus, Cyri episcopus, similem hujus Paulinæ locutionis interpretationem reddit.

[41] [ex Atheniensi S. Pauli prædicatione,] Videtur etiam S. Paulus in superstitiosa civitate Atheniensi paucos ad fidem convertisse, quia post eruditam ipsius prædicationem in Actibus Apostolorum cap. 17 a ℣ 32 legimus sequentia: Cum audissent autem resurrectionem mortuorum, quidam quidem irridebant; quidam vero dixerunt; audiemus te de hoc iterum. Sic Paulus exivit de medio eorum. Quidam vero viri adhærentes ei crediderunt, in quibus & Dionysius Areopagita, & mulier nomine Damaris, & alii cum eis. Si hoc loco multi fuissent conversi, haud dubie scriptor Actuum id more suo expressisset. Adde, quod S. Chrysostomus supra § 2 num. 26 verosimilem hujus parvæ messis causam expresserit, etsi postmodum ecclesia Atheniensis florentissima fuerit, ut Origenes lib. 3 contra Celsum testatur. Si igitur S. Paulus propter majorem cujusdam gentis superstitionem, superbiam, luxuriam, aliaque inveterata vitia interdum minus profecerit, quid obest, quo minus id etiam aliis Apostolis acciderit? Sane hodierni Christianæ fidei prædicatores, qui in Oriente & Occidente inter infideles versantur, quotidiana experientia discunt, propter corruptos mores unam nationem præ altera difficilius ac rarius ad euangelicam veritatem amplectendam adduci.

[42] [paucitate Christianorum Cæsareæ in Ponio,] Præterea Hispani illi, qui prædicationi S. Jacobi exiguum fructum tribuunt, opinionem suam probare possent exemplo, quod adversarius quotannis ad diem XVII Novembris in Breviario Romano præ oculis habebat, ubi de S. Gregorio Thaumaturgo, episcopo Neocæsariensi, leguntur sequentia: Migraturus e vita cum quæsisset, quot in civitate Neocæsariensi reliqui essent infideles, responsumque esset, tantum esse septemdecim; Deo gratias agens, Totidem, inquit, erant fideles, cum cepi episcopatum. Hoc loco R. P. Michaël non potest recusare testimonium Breviarii Romani, cum hæc narratio desumpta sit ex Actis S. Gregorii Thaumaturgi, quæ S. Gregorius Nyssenus posteritati reliquit, & in quibus circa finem plane similia referuntur. Antea vero sanctus ille ejusdem vitæ scriptor narraverat, quomodo Phædimus, antistes Amasenus, Gregorium Thaumaturgum ad episcopatum promovere voluerit, illam ei civitatem destinans atque attribuens, quam contigerat ad illa ipsa usque tempora adeo simulacrorum errori deditam esse, ut cum infiniti essent, qui ipsam urbem & regionem circumjacentem incolerent, non plures, quam septemdecim invenirentur, qui sermonem fidei recepissent.

[43] [ubi tamen S. Petrus Apostolus] Eruditus adversarius non ignorabat, Neocæsaream esse urbem Cappadociæ in Ponto Polemoniaco sitam (unde nonnulli eam simpliciter in Ponto collocant) in qua S. Gregorius Thaumaturgus initio episcopatus sui tantum septemdecim Christianos invenit. Haud dubie etiam noverat, ipsum Apostolorum principem Petrum incolis Ponti, Cappadociæ & conterminarum regionum Euangelium annuntiasse, ut Eusebius, Hieronymus, aliique tradunt, & confirmatur ex prima S. Petri epistola, quam cap. 1 ℣ 1 electis advenis dispersionis Ponti, Galatiæ, Cappadociæ, Asiæ, & Bithyniæ inscribit. Sanctus Augustinus lib. 22 contra Faustum Manichæum cap. 89 asserit, hanc S. Petri epistolam ad gentes istarum provinciarum scriptam esse; Estius autem cum aliis probabiliter existimat, illam ab Apostolo Petro ad conversos harum regionum incolas, tum qui ex Judæis, tum qui ex ethnicis, Christiani facti erant, directam fuisse:

[44] Hispani ex his antecedentibus non improbabiliter concludent, [fidem prædicaverat,] S. Petrum saltem in Cappadocia non magnum prædicationis suæ fructum retulisse, quandoquidem post ducentos fere annos, a prædicatione S. Petri elapsos, Neocæsareæ, quæ erat una ex præcipuis istarum regionum urbibus, tam pauci Christianæ religionis cultores reperiebantur. Adversarius aut illius defensores non dicant, numerum Christianorum illic persecutionibus diminutum esse: Hispani enim respondebunt, sanguinem martyrum antiquitus fuisse semen Christianorum, & Ecclesiam inter persecutiones maxime excrevisse, ut ex objecto S. Augustini textu eruitur, & innumeris aliorum Patrum testimoniis confirmari posset. Neque proficient dicendo, S. Petrum tantummodo obiter eas regiones percurrisse, atque ideo tam paucos ibi ad fidem Christianam conversos esse: nam S. Paulus non minori celeritate varias urbes ac provincias prædicando pertransiit, & Hispanis id etiam asserere licebit de prædicatione S. Jacobi in Hispania, cui certum temporis spatium assignare non possunt. Saltem ea responsio nihil officit mihi, qui dumtaxat contendo, S. Jacobum venisse in Hispaniam, sive uno, sive duobus annis in ea prædicaverit. At, inquies, R. P. Michaël in Dissertatione Latina cap. 2 § 1 hæc effugia Hispanis præclusit, ubi eos aggreditur hoc ratiocinio: Rejiciuntur insuper adversarii, quia, ut recte Estius supra, certe non videtur, Jacobum profecturum ex instinctu Spiritus sancti (sicut ex eodem instinctu Apostoli alii in suas singuli provincias abierunt) in Hispaniam, ubi præsciebat, nullum ab Apostolo fructum faciendum esse, & Apostolum sine fructu Hierosolymam rediturum: nulla enim ratio hujus disparis dispositionis assignari cum fundamento potest.

[45] Imprimis Hispani huic ratiocinio opponere possent exemplum S. Pauli, [ex diversis gentium moribus,] qui Athenis cum exiguo animarum lucro prædicavit, quamvis alibi plurimos ad fidem adduxerit. Addere possent parvam prædicationis messem, quam S. Petrus in Ponto & Cappadocia collegit. Denique probabilem hujus discrepantiæ causam refundere possent in diversam indolem nationum, quæ propter pervicaciorem superstitionem, luxuriam, superbiam, aliave flagitia ab euangelico jugo magis abhorrebant. Quod si adversarius his responsionibus non acquiescat, Hispani ex illo quærent, cur non tantum ex diversis gentibus, sed ex sola natione Judaïca interdum multi, interdum pauci ad fidem Christianam conversi fuerint. Sic Petrus unica concione convertit tria circiter Judæorum millia, ut Act. 2 ℣ 41 legimus: Qui ergo receperunt sermonem ejus, baptizati sunt, & appositæ sunt in die illa animæ circiter tria millia. At Judæi, prædicante S. Stephano, ut Act. 7 ℣ 56 & sequentibus narratur, impetum fecerunt UNANIMITER in eum. Et lapidabant Stephanum invocantem & dicentem: Domine Jesu suscipe spiritum meum. Hispani igitur non immerito adversarium rogabunt, ut rationem hujus disparis dispositionis cum fundamento assignet.

[46] Porro Hispani totum R. P. Michaëlis & Estii ratiocinium evertere possunt argumento, [ac denique ex ipsa S. Augustini sententia] quod S. Augustinus tomo 7 editionis Lovaniensis pag. 163 sive lib. 1 cap. 8 contra Cresconium Grammaticum aliosque Donatistas ita profert: Videte, quid de ipso Domino Jesu Christo, ejusque servis prophetis & apostolis sentiatis: nempe enim Dominus ipse, Filius Dei, numquid cum solis discipulis vel turbis, qui in eum crediderunt, an non etiam cum inimicis tentantibus, obtrectantibus, maledicentibus habuit de veritate sermonem? Numquid eum etiam cum una muliere de quæstione orationis contra opinionem vel hæresini Samaritanorum piguit disputare? Sed illam, inquis, credituram esse præsciebat. Quid toties adversus Judæos, Pharisæos, Sadducæos, non solum minime credituros, verum etiam maxime contradicturos & persecuturos coram in os eorum quam multa locutus est? Nonne ab eis ultro cum voluit, quod voluit, inquisivit, ut eorum illos responsione convinceret? Nonne illis dolose tentando quærentibus, cum redarguti obmutescerent, sine ulla ambiguitate respondit? Quod cum faceret, nullus ex his legitur ad eum sequendum fuisse conversus. Et utique noverat, quia præscius erat, nihil ad eorum salutem, cum hæc ad eos vel in eos, vel adversus eos diceret, profuturum. Sed nos fortasse suo firmavit exemplo, qui futuram fidem perfidiamve hominum prænoscere non valemus; ne si quando nimium duris nimiumque perversis sine fructu salutis eorum locuti fuerimus, deficiamus & desistamus ab instantia prædicandi, cum inaniter piguerit laborare.

[47] [probabiliter propugnari posset,] Quid, quod etiam ipsum diabolum, quem jam non solum Deus, sed ne homines quidem dubitare possunt, nullo modo ad justitiam conversum iri, Filius Dei tamen insidiose tentantem & de Scripturis sanctis quæstionum laqueos opponentem, de Scripturis sanctis respondendo convicit; nec judicavit indignum cum satana Christus de divinis eloquiis habere colloquium: quid utique prævidens, nisi quod Judæis & diabolo nihil proderat, credituris gentibus profuturum? Prophetas etiam legimus missos ad homines tam inobedientes, ut Deus ipse, qui prophetas mittebat, de his, ad quos mittebat, prædiceret, quod verbis eorum obtemperaturi non essent. Omitto, quod prophetico spiritu, quo futura cernebant, etiam hoc utique nosse potuissent, quod eorum verba contempturi fuerant, quibus ea tamen vehementi instantia non tacebant. Deinde sanctus Doctor sententiam suam confirmat ex Actibus Apostolorum, variisque exemplis ostendit, infructuosa hujusmodi colloquia non tantum habita fuisse ab ipso Domino Jesu Christo, qui se imitandum discipulis præbuit, sed etiam ab ejus servis ac imitatoribus, atque inter alia memorat supradictam concionem S. Pauli, qui in Areopago Atheniensi coram philosophis Epicureis & Stoïcis de fide Christiana disseruit. Quomodo igitur S. Augustinus cum seipso & S. Chrysostomo conciliabitur, nisi verba illius, supra Hispanis ab adversario objecta, juxta interpretationem nostram accommode intelligantur?

[48] [quamvis ea Hispanorum traditio] Hactenus exercitii gratia, ut in scholis dici solet, argumentatus sum ex principiis istorum auctorum, qui S. Jacobo exiguum prædicationis fructum in Hispania adscribunt. Nunc strictum adversarii mucronem a me plane averto, & R. P. Michaëli omnem lædendi spem præcido. Certe opinio illa, qua nonnulli sibi persuadent, S. Jacobum in Hispania vix ullam sementis suæ messem collegisse, non est antiqua & constans omnium Hispanorum traditio: nam excellentissimus D. Joannes Fernandez de Velasco in Vindiciis Hispaniarum tutelaribus, quas pro adventu S. Jacobi contra eminentissimum Baronium Hispanice edidit, quasque Erycius Puteanus Latinitate donavit, apud interpretem suum pag. 6 de hac opinione sic scribit: Tametsi, quod ad prædicationis effectum attinet & sparsi Euangelii proventum, quorumdam auctorum opinio est, novem dumtaxat homines aliquos a gentili errore revocatos; revera tamen, ut Callixtus Pontifex refert, plurimi fuere. Deinde post allatas aliquot sententiæ suæ rationes concludit, plures quam septem aut duodecim (hunc numerum alii exprimunt) ab Apostolo Jacobo in Hispania ad fidem Christi adductos fuisse, & contrariam quorumdam auctorum expressionem pag. 7 sic explicat: Itaque scriptores, qui septenarium sive duodenarium numerum referunt, de præcipuis Apostoli discipulis intelligendi & sectatoribus: hi enim viventis quocumque vestigia secuti, mox in munus etiam exstincti succedentes, Hispaniam repetierunt, facti a Petro episcopi, & velut ad relictum Euangelii opus missi, ut religionis colligerent satam a Magistro messem.

[49] Ex his apparet, Hispanicam S. Jacobi prædicationem solide propugnari posse, etsi singularis illa quorumdam traditio solido fundamento non nitatur. [sit incerta ac inconstans] Quare miror, adversarium in Dissertatione Latina cap. 2 § 1 tam operose argumentari contra incertam illam traditionem, de qua ipsemet ibidem sic scribit: Hæc a nullo antiquo patre aut scriptore tradita, nullo fide digno monumento reperta, a recentibus his pro contentione, non pro veritate, excogitata convincuntur & conficta. Cur igitur tanto conatu hanc fabulam impugnat? Cur toties argumentum suum ex Augustino repetit, acsi omnes Jacobeæ prædicationis assertores hoc unico argumento contrivisset? Breviter ab Hispanis exigere debuisset, ut antiquitatem & concordiam hujus traditionis probarent.

[50] Hæc importuna R. P. Michaëlis confidentia me movit, ut superius nimis fuse ostenderim, prædicationi S. Jacobi in Hispania nihil officere illam popularem quorumdam Hispanorum traditionem, [nec a defensoribus Jacobeæ prædicationis necessario admittenda] quam adversarius tanto molimine impugnat: illa enim stante, objectus S. Augustini textus facile explicatur, & aliud adversarii ratiocinium ex ipsis Augustini verbis refellitur, ut ex supradictis liquet. Ea autem corruente, corruit præcipuum R. P. Michaelis argumentum, quod contra Hispanos tam acriter urget, & interim inconcussa stat Hispanica S. Jacobi prædicatio, quam cum excellentissimo D. Joanne Fernandez de Velasco contra discrepantem quorumdam auctorum opinionem tuemur. Cum itaque Hispani hujus traditionis defensores ac oppugnatores de adventu S. Jacobi in Hispaniam inter se consentiant, mihi non magis laborandum est de ea populari traditione, quam de alia, qua varii littorales Hispaniæ populi primum S. Jacobi appulsum sibi vindicant, & de incerta primi hospitii prærogativa inter se disceptant, ut in Actis S. Jacobi part. 2 § XI num. 433 & sequentibus dixi: talibus enim dissidiis nullum detrimentum infertur opinioni nostræ, quia omnes illi concertatores ad asserendam Hispanicam S. Jacobi prædicationem unanimiter conspirant. Sic præciso præcipui argumenti nervo, ad alia quædam R. P. Michaëlis ratiocinia discutienda progredior.

§ IV. Alia quædam R. P. Michaëlis argumenta obiter diluuntur.

Adversarius cap. 2. Dissertationis Latinæ § 1 hanc præfigit thesim: Divisio Apostolorum ex Hierosolymis in remotas gentium provincias facta non est, nisi postquam gloriosus Jacobus Major martyrio coronatus in cælum evolavit. [R. P. Michaël falso existimat, divisionem Apostolorum factam esse] Si S. Jacobus ab Herode occisus fuerit, antequam Apostoli per varias orbis partes dispergerentur, manifeste sequitur, eum in Hispania non prædicasse. Quare R. P. Michaël hanc propositionem suam primo probare nititur antiqua Apollonii traditione de jam sæpe memoratis duodecim annis, quibus Christus Apostolos in urbe Hierosolymitana aut vicinis regionibus commorari jusserat, priusquam ad remotas gentes abirent. Recte ibidem ostendit, hos duodecim commorationis annos ab Alphonso Salmerone nostro, & aliis quibusdam Jacobeæ prædicationis assertoribus admitti. Ceterum ipsi viderint, quomodo hos duodecim annos cum sua sententia ac chronologia concilient: nam traditio illa, quam libenter amplectimur, nobis nullum facessit negotium, ut § 2 satis superque demonstravimus.

[52] [postquam S. Jacobus martyrio affectus erat,] Cum hic igitur frustra hærendum non sit, pergamus ad alteram adversarii probationem, qua thesim suam confirmare conatur in hunc modum: Probatur secundo eadem conclusio ex Act. Apostolorum cap. XII, ubi refertur, Petrum e vinculis ab angelo solutum, eodemque angelo ducente, in domum Joannis Marci pervenisse, & ipsius domus familiæ vix præ gaudio & admiratione credenti modum evasionis suæ e carcere per angelum narrasse, & quia inde statim abiit in alium locum, prius eidem familiæ dixisse nuntiate Jacobo et fratribus hæc; sed fratres isti erant eo tempore, quo Jacobus Major occisus est, & Petrus de carcere liberatus. At quia satis prævidebat, subsumptam hujus syllogismi propositionem ad adversariis suis libere negandam esse, probat eamdem verbis Tirini nostri, qui voce fratribus apostolos significari existimavit. Deinde R. P. Michaël ad illam Tirini interpretationem confirmandam congerit frivolas quasdam ratiunculas, quæ nos hic morari non debent, ut eas vel levi oculo percurrentibus apparebit.

[53] [ut ex Bartholomæo Petro Lintrensi] Ne igitur hoc loco tempus inutiliter teram, rotunde nego minorem propositi syllogismi: nam in Actibus Apostolorum & Epistolis Pauli per vocem fratres plerumque Christiani vel alii ab Apostolis diversi intelliguntur. Imo cap. XI Act. ℣ 1 fratres & Apostoli sic expresse distinguuntur. Audierunt autem Apostoli & fratres qui erant in Judæa; quoniam & gentes receperunt verbum Dei. Sic etiam S. Paulus in epistola prima ad Corinthios cap. 15 ℣ 5 & 6 de apparitione Christi post resurrectionem suam scribit hoc modo: Visus est Cephæ, & post hoc undecim. Deinde visus est plus quam quingentis fratribus simul: ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt. Unde Bartholomæus Petrus Lintrensis, Duacenus sacræ theologiæ doctor, in Commentariis ad Actus Apostolorum cap. 12 ℣ 17 hæc verba Nuntiate Jacob, & fratribus diserte explicat de solo Jacobo Minore, Hierosolymitanæ ecclesiæ episcopo, & fidelibus seu Christianis Jerosolymæ degentibus.

[54] [& nostro Cornelio a Lapide ostenditur] Quinimo eximius iste Actuum interpres ex hoc ipso textu, quem adversarius nobis opponit, longe probabilius colligit, reliquos Apostolos ante illam Herodis persecutionem toto orbe dispersos fuisse, & de hac re ibidem ita disserit: Cur hic nulla fit mentio aliorum Apostolorum? Hæc reticentia signum est, nullum aliorum Apostolorum tunc fuisse Jerosolymæ… An igitur ante hoc tempus contigerat illa celebris, quæ commemoratur, Apostolorum divisio? Ita videtur: nam alioqui omnino apparet, quod rex Herodes ad gratificandum Judæis non solum Petrum, sed & alios Apostolos studuisset tollere e medio, si eo usque hæsissent Jerosolymæ. Cornelius noster a Lapide cum Duaceno isto sacræ theologiæ professore consentit, tametsi aliam opinionis suæ rationem afferat, quando ad hæc verba Nuntiate Jacobo cap. 12 Act. ℣ 17 notat sequentia: Minori videlicet Jacobo (nam Major jam erat occisus ℣ I) qui erat episcopus Hierosolymorum. Unde videtur, quod ceteri Apostoli jam abierant in suas provincias, ut dixi initio capitis: alioqui enim eis pariter suam liberationem nuntiari jussisset Petrus. Itaque adversarius jure conqueri non potest ob negatum syllogisini sui subsumptum, cum uni Tirino duos interpretes opposuerim, haud dubie plures inventurus, si mihi eos pervolvere luberet aut vacaret. Nunc ad alia objecta pergamus.

[55] In Actis S. Jacobi ad diem XXV Julii part. 2 § 12 exposui variis modis verba S. Pauli, [Cum ex truncatis S. Chrysostomi verbis] quæ in epistola ad Romanos cap. 15 ℣ 20 exprimuntur hoc modo: Sic autem præsticavi Euangelium hoc, non ubi nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum ædificarem. Hic autem Apostoli textus recte intellectus prædicationi Jacobeæ in Hispania nequaquam officit. Nihilominus R. P. Michaël cap. 4. Dissertationis Latinæ § 2 putat, se novam opinionis suæ demonstrationem reperisse in S. Chrysostomo, qui juxta ipsum in Homilia 29 ad caput 15 epistolæ ad Romanos hæc Apostoli verba sic exponit: Sed neque ad eos abiit (scilicet Apostolus Paulus) qui prius fuerant edocti; usque adeo scilicet abstinuit, quo minus alienis se discipulis ingereret, gloriæque gratia, quod faciebat, faceret; ut & studio eos MAXIME voluerit docere, qui nondum audierant de Christo: non enim dicit; ubi nondum crediderant, sed ubi nondum nominatus est Christus: id quod plus est.

[57] Possem lectores ad memoratum commentarium meum de Actis S. Jacobi part. 2 § 12 remittere, ubi similes objectiones dissolvi. [adversarius male argumentetur,] Attamen hic obiter respondebo, ne quis decipiatur mutilato S. Chrysostomi textu, ex quo adversarius ibidem sic confidenter argumentatur: Et quis rogo, non videt, sanctum Chrysostomum, qui sæpe alias docet, Paulum in Hispania prædicavisse, prædicationem in ea sancti Jacobi hic apertissime inficiari? Primo namque ait: Paulus AD ILLOS NON ABIIT, QUI PRIUS FUERANT EDOCTI; sed Paulus abiit ad Hispanos: ergo Hispani ab alio prius non fuerant edocti. Sed hoc & sequentia ipsius ratiocinia ultro corruunt, si integer S. Chrysostomi textus attente expendatur, ut jam breviter demonstrabo.

[57] Imprimis hic majorem in adversario fidelitatem requiro; [integer S. Chrysostomi textus datur,] quia immediate præcedentia & cum aliis connexa S. Chrysostomi verba studiose videtur suppressisse: nam Sanctus ille orator de his Apostoli verbis Ita vero certans euangelizare, ubi non est nominatus Christus hom. 19 ad cap. 5 sic disserit: Vide rursus aliam hyperbolen, quod non solum tot populis Euangelium prædicavit ac persuasit, sed quod neque ad eos abiit, qui prius fuerant edocti &c. Cur R. P. Michaël hanc hyperbolen omisit? Nempe merito verebatur, ne adversarii ipsius cum S. Chrysostomo dicerent, Apostolum hoc loco hyperbolice locutum esse. Præterea Chrysostomus in ipso textu nobis objecto satis declarat, S. Paulum non semper prædicasse, ubi Christus non erat nominatus, quando ibidem expresse dicit, quod Apostolus voluerit eos MAXIME (id est præcipue vel plerumque) docere, qui nondum audierant de Christo. Itaque hunc S. Pauli locum rursus interpretor, sicut eminentissimus Hugo de sancto Charo in supradicto Commentario meo num. 439 eumdem explicuit his verbis: Prædicavit, ubi Christus non erat nominatus, MAXIME, licet etiam aliis.

[58] [& argumentum in ipsum adversarium retorquetur.] Jam vero proximum R. P. Michaëlis syllogismum, mutata unica voce, quæ vim argumenti non minuit, sic in ipsum retorqueo: Paulus ad illos non abiit, qui prius fuerant edocti; sed Paulus abiit ad Romanos; ergo Romani ab alio Apostolo prius non fuerant edocti. Major ab adversario ponitur & admittitur; Minor est certissima; consequentia autem videtur legitima, etsi consequens sit falsum. Denique tota argumentatio habet eamdem formam, in qua adversarius suam instituit. Quoscumque R. P. Michaëlis discipulos aut sectatores provoco, ut hunc nodum plane dissolvant. Forte pervicaciores quidam imitabuntur exemplum sui magistri, qui simili fere argumento pressus vana quæsivit effugia, & post alia frivola responsa confugit ad quamdam interpretationem divi Thomæ, qui Lect. 3 ad caput 15 epistolæ ad Romanos dicit, quod Paulus non intenderit ad docendos Romanos principaliter ire, quia reputabat eis sufficere doctrinam Petri, qui primus inter Apostolos Romanis fidem prædicavit. Deinde Angelicus doctor subdit, quod Apostolus tamen intenderit aliquam moram apud Romanos trahere, & postea eorum auxilio in Hispaniam proficisci.

[59] [Præterca ex divo Thoma,] Quandoquidem R. P. Michaël in hac causa ad S. Thomam appellat, libenter cum ipso ibimus ad hunc judicem, qui Lect. 2 ad caput 15 ejusdem epistolæ ad Romanos, superius controversa S. Pauli verba Ne super alienum fundamentum ædificarem, sic explicat: Potest autem alienum fundamentum dupliciter intelligi; uno modo doctrina hæretica, quæ est aliena a veræ fidei fundamento, & sic hoc, quod dicit, Ne, ponitur causaliter: ea enim intentione Apostolus voluit prædicare illis, qui nomen Christi non audierant, ne, si præventi essent a doctrina pseudo-apostolorum, difficilius esset eos ad veritatem reducere… Alio modo per alienum fundamentum potest intelligi doctrina veræ fidei ab aliis prædicata, & sic potest sumi ly Ne consecutive: non enim vitavit Apostolus prædicare illis, quibus ante fuerat ab aliis prædicatum, sicut ipsis Romanis specialiter prædicavit, quos prius Petrus instruxerat: sed eo prædicante illis, qui nihil de Christo audierant, consecutum est, ut non ædificaret super alienum fundamentum, sed ipse jaceret prima fidei fundamenta. Diceres, Adversarium hæc verba studiose subticuisse, ne nobis solutionem argumenti sui ultro suppeditaret.

[60] [quem sibi faventem existimat,] Etiamsi altera S. Thomæ interpretatio nihil R. P. Michaëli prosit, tamen ex ea novos spiritus sumit, & post citata Angelici doctoris verba nos animose aggreditur hoc modo: Hinc liquet, argumentum adversariorum esse contra ipsos; quia Paulus Romam non ivit eo fine, ut Romanis prædicaret, quia Petrus Romanis prius prædicaverat; sed primo ut a Romanis in Hispaniam deduceretur; secundo ut cum Romanis conversis consolaretur. Ex his redarguitur pars adversa sic: Quia Petrus Romæ jam prædicaverat, Paulus Romam non tetendit, ut ibi prædicaret; sed Paulus in Hispaniam tetendit, ut in ea prædicaret: ergo Jacobus in Hispania non prædicaverat.

[61] [& ex ipsis S. Pauli verbis probatur,] Verum præcipua illa profectionis Hispanicæ intentio non impediebat Apostolum, quo minus alios simul fines præ oculis haberet, & Romanos in transitu aliquantisper instrueret, ut ipsemet ad eos scribens cap. I ℣ 11 & sequentibus ita indicat: Desidero enim videre vos, ut aliquid impertiar vobis gratiæ spiritualis ad confirmandos vos… Nolo autem vos ignorare, fratres, quia sæpe proposui venire ad vos (& prohibitus sum usque adhuc) ut aliquem fructum habeam & in vobis, sicut & in ceteris gentibus… Ita (quod in me) promptum est & vobis, qui Romæ estis, euangelizare. Ut alia consectaria omittam, ex his S. Pauli verbis saltem sequitur, quod ipse desideraverit interdum super alienum fundamentum ædificare, & aliquando ob justas causas alienis discipulis se ingerere, nisi urgentioribus Euangelii negotiis in Oriente detentus fuisset. Cur ergo adversarius argumentatur ex duabus Apostoli intentionibus, & alias sibi contrarias omittit?

[62] Præterea advertendum est, quod S. Paulus hoc loco non dicat, [hunc Apostolum aliquando fidem Christi prædicasse,] se hactenus Romam non venisse, ne super alienum fundamentum seu præviam Petri doctrinam ædificaret; sed innuit, se non potuisse citius Romam ire, quia usque adhuc prohibitus erat propter majorem prædicandi necessitatem in iis regionibus, in quibus plerumque Christus nondum fuerat annuntiatus, ut ipsemet satis declarat, quando in eadem epistola ad Romanos cap. 15 ℣ 19 scribit, quod euangelium Christi ab Jerusalem per circuitum usque ad Illyricum prædicaverit, ac deinde ℣ 20 & sequentibus ita pergit: Sic autem prædicavi Euangelium hoc, non ubi nominatus erat Christus, ne super alienum fundamentum ædificarem; sed sicut scriptum est: Quibus non est annuntiatum de eo videbunt, & qui non audierunt, intelligent. Propter quod & impediebar plurimum venire ad vos, & prohibitus sum usque adhuc. Nunc vero ulterius locum non habens in his regionibus, cupiditatem autem habens veniendi ad vos ex multis jam præcedentibus annis; cum in Hispaniam proficisci cœpero, spero, quod præteriens videam vos, & a vobis deducar illuc, si vobis primum ex parte fruitus fuero. Franciscus Macedo ex his Apostoli verbis recte colligit, quod S. Paulus tamdiu iter Italicum & Hispanicum distulerit, quia S. Petrus Romæ & S. Jacobus in Hispania prædicaverant, ut in commentario de Actis S. Jacobi part. 2 § 12 num. 441 & 442 retulimus.

[63] Sed quid diutius de intentione Apostoli disputamus, cum ipsa illius opera loquantur? [ubi antea alii eamdem annuntiaverant.] Certo enim scimus, quod Paulus Romæ per duos annos Judæis & gentilibus Christum prædicaverit, ut constat ex Actibus Apostolorum, ubi cap. 28 ℣ 30 & 31 legimus sequentia: Mansit autem biennio toto in suo conducto; & suscipiebat omnes, qui ingrediebantur ad eum, prædicans regnum Dei, & docens, quæ sunt de Domino Jesu Christo cum omni fiducia sine prohibitione. An igitur S. Paulus numquam super alienum fundamentum ædificavit? An semper prædicavit, ubi Christus non erat nominatus? Si id Romæ ab ipso factum est, cur in Hispania fieri non potuit? Quid R. P. Michaël huic argumento responsurus fuisset, ignoro. Possem hic addere Antiochiam Syriæ, Galatiam, Asiam, aliasque urbes & provincias, in quibus S. Paulus Euangelium prædicavit, licet in iis Christus antea fuisset annuntiatus; sed ex dictis abunde liquet, supradicta Apostoli verba, quæ opinioni nostræ objiciuntur, non tam stricte intelligi posse, quam adversarii contendunt.

[64] In Actis S. Jacobi part. 2 § 6 prædicationem hujus Apostoli in Hispania confirmavi ex vetustissimo Officio Gothico, quod ecclesia Hispanica ab immemorabili tempore celebravit; in eo autem præter alia legitur hymnus, [Adversarius imperite carpit veterem hymnographum,] ex quo excerpseram sequentes versiculos, qui opinionem nostram stabiliunt.

Magni deinde filii tonitrui
Adepti fulgent prece matris inclytæ,
Utrique vitæ culminis insignia,
Regens Joannes dextra solus Asiam,
Et leva Frater positus Hispaniam.

Si R. P. Michaël eruditioni suæ consulere volebat, debuisset hoc antiquum Jacobeæ prædicationis testimonium intactum relinquere, aut solidioribus argumentis impugnare: nam adeo frivolæ sunt ratiunculæ, quibus illud impetit, ut refutationem non mereantur. Attamen patienter audiamus unum alterumve illius ratiocinium, ne videamur ipsum prorsus contemnere, & ut juxta parœmiam, hic ex ungue leonem cognoscamus.

[65] [eo quod sarti S. Joannis tribuerit Asiam,] Postquam adversarius cap. 4 Dissertationis suæ Latinæ § 3 ineptas quasdam de latere sinistro cavillationes proposuisset, ibidem contra auctorem hujus hymni sic vitilitigare pergit: Præterea falsum est, quod solus Joannes Asiam rexerit: in Asia namque vastissima omnium orbis parte (si Americam excipias) etiam alii Apostoli prædicarunt: Thomas enim in India plures convertit; Philippus vero totam fere Scythiam: ergo non solus Joannes Asiam rexit. Sed an bonus ille vir non noverat, hic ab hymnographo indicari Asiam minorem, quæ in partitione provinciarum S. Joanni obtigit, & quæ plerumque in Actibus Apostolorum ac epistolis S. Pauli sola voce Asia sine epitheto designatur. Hæc Asia minor, ut pars a suo toto, ab Asia latissime sumpta distinguitur, & nec Indiam nec Scythiam comprehendit.

[66] [quod nomen sæpissime Asiam minorem designat,] Si propter hanc expressionem carpendus sit hymnographus noster, etiam reprehensionem merebitur S. Hieronymus (Eusebium, S. Gregorium Magnum, aliosque veteres brevitatis causa prætermitto) qui in libro de Scriptoribus ecclesiasticis cap. 9 in elogio S. Joannis inter alia de illo sic scribit: Sub Nerva principe redit Ephesum, ibique usque ad Traianum principem perseverans totas Asiæ fundavit rexitque ecclesias. Ipse autem Joannes satis clare indicat, has ecclesias in Asia minori sitas esse, dum in Apocalysi cap. I ℣ II eas ita enumerat: Mitte septem ecclesiis, quæ sunt in Asia, Epheso, & Smyrnæ, & Pergamo, & Thyatiræ, & Sardis, & Philadelphiæ & Laodiciæ. Quinimo videntur hoc adversarii ratiocinio tacite reprehendi S. Lucas in Actibus Apostolorum, S. Paulus in suis epistolis, ac S. Joannes in Apocalypsi, eo quod agentes de Asia minori eam sine distinctione tantum Asiam appellent. Profecto R. P. Michaël magis honori suo consuluisset, si ab hac crisi abstinuisset.

[67] [& eumdem explodit, quia Joannem a dextra Jacobi collocat,] Jam videamus, an felicius succedat alterum ipsius ratiocinium, quod loco proxime citato contra eumdem hymnographum ita sarcastice instituit: Tandem quæro, inquit, quo jure egregius iste hymni concinnator Jacobum in sinistra (etiam præscindendo ab eo, quod in malam partem accipiatur) loco certe minus nobili, minusque digno ponat, cum e contra in Euangelio quoties de his duobus Apostolis fit mentio sub propriis nominibus, Jacobus Joanni præponatur. Tum post inutilem de majori alterutrius sanctitate disputatiunculam ita concludit: Quare politus ille vates pro suo arbitratu Joannem a dextris, Jacobum a sinistris, sedere fecit. Tandem etiam vitiosum sacri poëtæ metrum carpit, ut huic hymno omnem fidem abroget. At si propter vitia metri aut grammaticæ liceat negare antiquitatem quorumdam monumentorum quæ sæpius ab imperitis amanuensibus transcripta sunt, facile auctoribus suis abjudicabuntur plura opera, quæ tamen eruditi venerantur. Hoc certe est nodum in scirpo quærere, de quo R. P. Michaël alibi adversarios suos perperam accusat. Verum jam quæstioni ab ipso propositæ directe respondeamus.

[68] Hæc altera adversarii argumentatio variis modis refutari posset; [cum tamen S. Chrysostomus illum digniorem existimet.] sed ne inutiliter tempus perdamus, pro nobis abunde, ut spero, ei satisfaciet S. Chrysostomus, qui in Catena Græcorum Patrum ad Matthæum, a Balthasare Corderio & Petro Possino collecta, tomo 1 pag. 134 de ordine Apostolorum observat sequentia: Præponit vero Petrum & Andream ceteris, quod ii primi omnium vocati essent. Deinde Jacobum quoque Joanni præponit, non dignitatis prærogativa, sed simpliciter ordine ætatis. Alteruter interpres has voces ordine ætatis ex sensu supplevit, sicut etiam diverso charactere indicavit. Certe hanc fuisse mentem S. Chrysostomi patet ex Homilia 32 alias 33 in Matthæum, ubi in novissima edititione Montefalconianæ tomo 7 pag. 363 ad hæc verba Euangelistæ Matthæi cap. 10 ℣ 3 Jacobus Zebedæi, & Joannes frater ejus circa nominum ordinem sic notari jubet: Viden, quomodo non secundum dignitatem ponat? Mihi namque videtur non aliis modo, sed & fratre quoque suo, Joannem esse majorem. Non erat igitur tantopere explodendus ille hymnographus, qui forte in S. Chrysostomo, aut aliis sanctis Patribus legerat, Joannem dignitate fratri suo Jacobo antecedere, atque ideo illum a dextris collocarit.

[69] Tandem adversarius contra solem loquitur, quando cap. 5 ejusdem Dissertationis Latinæ § 2 asserit, [R. P. Michaël temere asserit,] quod traditio de Hispanica S. Jacobi prædicatione nihil aliud sit, quam quædam vox & fama post seculum nonum orta & usquequaque sparsa a Castellanis occasione sumpta ex reliquiis sancti Jacobi in Gallæcia sepultis, & ex Hierosolyma illuc asportatis non multo antea; cui famæ, cujus proprium est facta æque atque infecta canere, post seculum decimum subscripsere scriptores quidam sine aliquo examine aut indagatione. Quinimo infra addit sequentia: Certum quoque est, post octo secula in Gallæciam translatum ejus (videlicet S. Jacobi Apostoli) corpus fuisse. Si certum est, corpus S. Jacobi Majoris post octo secula in Gallæciam translatum fuisse, cur tam seram translationem nullis testimoniis confirmavit?

[70] Nihilominus hoc debili fundamento nititur adversarius, [reliquias S. Jacobi post octo secula in Gallæciam fuisse translatas,] quando post alias falsas hypotheses cap. 4 Dissertationis Latinæ § 2 adventum S. Jacobi in Hispaniam ita oppugnat: Tempore, quo Hieronymus hæc scripsit, nondum beati Jacobi sacræ reliquiæ in Hispaniam fuerant delatæ sed adhuc erant in Judæa; ergo si quisque Apostolorum in provincia Euangelii a se prædicati tunc requiescebat, non Hispania, sed Judæa fuerat provincia, in qua beatus Jacobus Euangelium juxta sanctum Hieronymum prædicavit. Variis modis hoc ratiocinium possem refellere, si mihi hic diutius hærere luberet. Sed R. P. Hieronymus Contador de Argote, clericus Regularis & academiæ Regiæ socius in Dissertatione sua Lusitanica solidis rationibus demonstrat, corpus S. Jacobi ante tempora S. Hieronymi in Hispaniam translatum fuisse. Ne igitur operose actum agamus, nunc istam improbabilem hypothesin, qua totum adversarii argumentum sustentatur, breviter evertemus.

[71] Qua verisimilitudinis specie R. P. Michaël affirmat, corpus hujus Apostoli post octo secula ex Oriente in Hispaniam translatum esse, quandoquidem Mauri ineunte seculo octavo Hispaniam invaserunt? An Christiani Orientales eo tempore hunc sacrum thesaurum misissent ad tam longinquam regionem, [cui assertioni unicum dilemma opponimus.] in qua furori aut ludibrio infidelium Maurorum periculose exponeretur? Tillemontius saltem magis caute divinavit, corpus S. Jacobi seculo septimo Hierosolymis in Hispaniam missum fuisse, ut Saracenorum, tunc Palæstinam devastantium, furori subduceretur. At in gratiam R. P. Michaëlis hic repeto dilemna, quod tunc Tillemontio opposui in Actis S. Jacobi part. 1 § 4 num. 43, ubi sic argumentabar: Si reliquiæ S. Jacobi Majoris usque ad seculum VII fuerint in Palæstina, vel fuerunt ibi notæ vel ignotæ. Si fuerint notæ, mirum est, Eusebium, Hieronymum, aliosque scriptores, dum de hoc S. Jacobo loquuntur, numquam de iis meminisse, præsertim cum aliorum Sanctorum reliquias & sepulcra in Terra sancta non raro assignent. Si vero fuerint ignotæ, quomodo Saracenorum persecutioni subduci, & in Hispaniam seculo VII transferri potuerunt? Hoc dilemma ab utriusque adversarii sectatoribus dissolvi cupio. Præterea R. P. Michaël, qui asserit, reliquias illas seculo nono translatas esse, fidem abrogare debet antiquissimis Martyrologis, aliisque sanctis viris, qui ante seculum IX, seu ante repertas S. Jacobi reliquias, prædicationi Jacobeæ Hispaniam assignarunt. Jam videamus, quo modo adversarius frustra conatus fuerit hæc veneranda antiquitatis testimonia eludere aut negare.

§ V Aliquot effugia adversario occluduntur.

[Adversarius imprudenter affirmat, Hispanicam S. Jacobi prædicationem] Frustra se expedire nititur R. P. Michaël ineluctabili S. Hieronymi auctoritate, qua constrictus tenetur, ut paragrapho sequente singillatim ostendam. Frustra etiam tentat eludere testimonium S. Isidori Hispalensis, qui in libro De ortu & obitu Patrum, Hispanicam S. Jacobi prædicationem bis affirmat: nam adversarius in Dissertatione Latina cap. 4 § 3 hunc librum, quem nonnulli S. Isidoro abjudicant, tamquam genuinum hujus Sancti fœtum agnoscit, & ideo gratis ibidem asserit, utrumque istud testimonium huic operi ab aliquo vel sciolo, vel adversæ sententiæ studioso additum & insertum fuisse. Tota autem hujus accusationis probatio perperam eruitur ex ipso S. Isidoro, qui in eodem opere dicit, S. Paulum in Hispania prædicasse: hinc enim adversarius more suo infert, S. Jacobum numquam in Hispaniam venisse. Sed in Actis S. Jacobi & supra jam toties probavimus, illam utriusque Apostoli prædicationem inter se conciliari posse, ut hoc loco eadem repetere tædeat. Quare potius discutiamus alterum R. P. Michaëlis argumentum, quod circa eamdem materiam secundis curis, quæ meliores esse solent, in-Voce veritatis § 13 pag. 100 excogitavit. Ut autem vis & solutio istius argumenti clare intelligantur, res paulo altius repetenda est.

[73] [intrusam esse operibus S. Isidori Hispalensis] Gregorius VII Papa anno Christi 1074 ad Alphonsum Castellæ & Sancium Aragoniæ reges dedit epistolam, in qua eos hortatur, ut Hispani in celebrando Officio ecclesiastico recipiant ordinem Romanæ ecclesiæ, sicut cetera regna Occidentis & Septemtrionis, & in eo Officii ecclesiastici ordine servando sequantur Ecclesiam Romanam, a qua sciebant, se suscepisse religionis exordium. Hanc Romani Pontificis epistolam in Actis S. Jacobi part. 2 § 14 exhibuimus, & ibidem ostendimus, eam Hispanicæ S. Jacobi prædicationi nullo modo obesse: Gregorius enim ab Hispanis tantummodo exigit debitam obedientiam, & ideo inter alia ad eos hæc scribit: Quapropter, ut filios carissimos, vos adhortor & moneo, ut vos sicut bonæ soboles, etsi post diuturnas scissuras, demum tamen, ut matrem revera vestram, Romanam Ecclesiam recognoscatis. Id autem facere debebat Hispania, sicut cetera regna Occidentis & Septemtrionis, quæ omnia ab Ecclesia Romana susceperant religionis exordium, quiscumque demum in iis Euangelium prædicasset.

[74] Attamen adversarius ex illa Romani Pontificis epistola infert, [post tempora S. Gregorii VII Papæ,] Hispanicam S. Jacobi prædicationem post tempora Gregorii VII seu annum 1074 operibus S. Isidori ab aliquo insertam esse, & in Voce veritatis pag. 100 id Lusitanice probare conatur in hunc fere modum: Cum S. Isidorus inter clarissimos Ecclesiæ scriptores numeretur, & per antonomasiam fuerit doctor Hispaniæ, memorati duo reges, eorumve subditi, & sapientissimus Papa Gregorius non ignorassent prædicationem S. Jacobi in Hispania, si illa eo tempore in scriptis S. Isidori legebatur. Imo juxta adversarium reges illi eorumque subditi non tacuissent; sed potius respondissent, Pontificem in ea re falli, & sese habere firmam traditionem, testimonio egregii doctoris Isidori confirmatam, quod non ab Apostolo Paulo, sed a Jacobo Majore, exordium religionis suscepissent. Ita ille magis acute, quam vere argumentatur: nam præterquam quod talis Hispanorum responsio nihil ad rem pertinuisset, ut ex supradictis colligi potest, totum hoc adversarii ratiocinium a veritate aberrat, quemadmodum jam demonstrabo ex antiquis quibusdam S. Isidori codicibus, in quibus Hispanica S. Jacobi prædicatio refertur.

[75] Saltem laudo candorem R. P. Michaëlis, quia loco proxime citato in margine notat, [cum tamen testimonium istud de adventu S. Jacobi in Hispaniam] ab illustrissimo Petro de Marca antiquum S. Isidori codicem De ortu & obitu patrum citari, in quo Hispanica S. Jacobi prædicatio legatur. Nihil vero nos movere debet, quod adversarius ibidem confidenter addat, Gregorium VII Papam ac duos supradictos reges codice illo antiquiores esse. Laudo, inquam, hunc adversarii candorem, etiamsi laudare non possim ejus astutiam, qua verosimillimam istius codicis ætatem subticuit, quam tamen illustrissimus Petrus de Marca in epistola ad Henricum Valesium data, & a nobis tomo V Junii a pag. 544 cum animadversionibus recusa, sic diserte expresserat: His adjungendum putavi testimonium vetustissimi codicis manuscripti ex bibliotheca S. Germani Parisiensis, in quo ille tractatus Isidori ante OCTINGENTOS ANNOS adscriptus una cum aliis ejusdem auctoris libris continetur… Nec dissimulandum est, in eodem codice legi Hispaniam Jacobo Apostolo datam, eumque, Hispanis fidem prædicasse: quæ vetusti codicis auctoritas a quibusdam conceptam suspicionem eximere debet vitiatæ forsan loco in illo lectionis in prioribus editionibus ab aliquo Hispanarum partium studioso.

[76] Cur, obsecro, R. P. Michaël octingentos annos istius codicis san-Germanensis suppressit? [In Parisiensi Ms. S. Isidori codice,] Nempe perspicax ille sacræ theologiæ magister satis videbat, supradictam suam argumentationem judicio illustrissimi Petri de Marca prorsus corruere: si enim iste S. Isidori codex, in quo Hispanica S. Jacobi prædicatio exprimebatur, tunc octingentos scriptionis annos habebat, manifeste sequebatur, illum ante tempora Gregorii VII, seu annum Christi 1074 exstitisse, adeoque prædicationem S. Jacobi in Hispania post tempora Gregorii VII non fuisse ei insertam, quod adversarius contendebat. Certe majorem sinceritatis laudem mereretur, si opinionem de tanta codicis illius antiquitate candide retulisset, eamque postea rotunde negasset. Sed tunc ego etiam aperte respondissem, me in hac materia pluris facere unicam assertionem illustrissimi Petri de Marca, qui in antiquis hujusmodi monumentis dignoscendis exercitatissimus erat, quam centum negationes R. P. Michaëlis, qui codicem istum numquam viderat.

[77] [& altero Musei nostri, qui sunt Gregorio VII seu anno 1074 antiquiores.] Confirmationis gratia hisce adjungo veterem Musei nostri codicem, signatum ✠ Ms. 117, de quo in Actis S. Jacobi num. 384 mentionem feci, & in quo post aliud ibidem relatum Jacobeæ prædicationis in Hispania testimonium, leguntur sequentia: Hii fuerunt Christi discipuli, prædicatores fidei, & doctores gentium, qui dum omnes unum essent, singuli tamen eorum propriis ceterisque * locis in mundum ad prædicandum sortes proprias acceperunt. Petrus namque Romam accepit; Andreas Achaiam, Jacobus Spaniam, Thomas Indiam; Johannes Asiam, Mattheus Machedoniam; Philippus Galiam; Bartholomeus Licaoniam; Simon Zelotes Egiptum; Mathias Judeam; Jacobus frater Domini Hierusasalem; Judas Mesopotaniam. Paulo autem cum ceteris Apostolis nulla sors propria traditur, qui ab omnibus gentibus magister & prædicator eligitur: nam sicut Petro & reliquis circumcisionis apostolatus est datus, ita Paulo preputii in gentibus. Hæc fideliter, nulla mutata littera, transcripsi ex membraneo nostro S. Isidori codice, qui cum san-Germanensi certare potest de antiquitate, & de quo certissime pronuntio, quod ætatem S. Gregorii VII Pontificis longe superet, ut ex oculata codicis nostri inspectione omnes eruditi & veterum characterum periti mecum judicabunt. Sic igitur adversario præclusus est exitus, quo oppositum sibi S. Isidori testimonium effugere conabatur.

[78] [R. P. Michaël nulla verisimilitudinis specie nobis persuadere nititur,] In Actis S. Jacobi part. 2 § 8 retulimus verba S. Juliani præsulis Toletani, qui seculo septimo floruit, & Jacobeam prædicationem in Hispania litteris mandavit. Sed adversarius unica responsione hoc testimonium explodit, & more suo confidenter dicit, istud S. Juliani opusculum esse supposititium, aut Hispanicam S. Jacobi prædicationem ei ab impostore aliquo intextam fuisse, etiamsi illud ex bibliotheca Bavarica prodierit. At hoc modo R. P. Michaël quamlibet veterum monumentorum auctoritatem facile eludet: si enim ipsi opponatur Martyrologium Autissiodorense, quod ante octingentos annos in Gallia Hispanicam S. Jacobi prædicationem asseruit, tantummodo respondere debet, istud Martyrologium confictum aut interpolatum esse. Eadem facilitate negabit testimonium Martyrologii Blumiani, quod anno Christi 772 in Germania exaratum est, ut videre licet in iisdem S. Jacobi Actis part. 2 § 9, ubi de utroque illo Martyrologio plura diximus.

[79] [testimonium S. Juliani de Hispanica S. Jacobi prædicatione ab impostoribus confictum esse,] Itaque adversarius sine ullo fundamento & contra omnem veri speciem, non tantum in Hispania, sed etiam in aliis regionibus sibi fingere cogitur impostores, qui antiquis codicibus Hispanicam S. Jacobi prædicationem perfide inseruerint. Quid, obsecro, Gallos aut Germanos movere poterat, ut in gratiam Hispanorum similia confingerent? Præterea oportet omnes illos diversarum regionum impostores conspirasse ad fingendam Hispanicam S. Jacobi prædicationem, quæ nihil ad ipsos attinebat. Quid improbabilius aut ineptius excogitari potest? Nihilominus R. P. Michaël ad absonas ejusmodi assertiones debet recurrere, ut opinionemsuam tueatur. Sed an serio putabat, has exoticas suas imaginationes ab eruditis viris approbandas esse?

[80] Non minus infeliciter adversarius tentavit evadere auctoritatem S. Beati, [& falso dicit, S. Beatum, Freculphum, Notkerum] aliorumque auctorum subæqualium, qui in scriptis suis de Hispanica S. Jacobi prædicatione meminerunt: mihi enim amplam redarguendi materiam præbet, dum in Dissertatione Latina cap. 5 § 4 de scriptoribus illis sic loquitur: Opponunt secundo auctoritatem Beati presbyteri Libaniensis, Treculphi (voluit dicere Freculphi, Lexoviensis in Gallia episcopi) Notcheri &c. Tum post recitatam quamdam ex S. Augustino sententiam, quæ nihil ad rem facit, huic oppositioni sic respondet: At auctores hi post seculum decimum, & plures alii recentiores simpliciter & sine ullo probationis genere de hac prædicatione locuti sunt. Nunc omnes hujus responsi hallucinationes singillatim sunt detegendæ.

[81] Imprimis R. P. Michaël fallit aut fallitur, dum ad oppositos sibi auctores respondet, [post seculum decimum floruisse] illos post seculum decimum de Hispanica S. Jacobi prædicatione locutos esse: nam S. Beatus, presbyter Libaniensis, seculo octavo scripsit, ut ex opere nostro ad diem XIX Februarii, tomo III istius mensis pag. 146 & sequentibus discere potuisset. Freculphus vero circa medium seculi noni obiit, ut eminentissimus Bellarminus in libro de Scriptoribus ecclesiasticis & alii bibliographi passim tradunt. Denique B. Notkerus, cognomento Balbulus, ante finem seculi noni Martyrologium suum absolvit, ut apud nos tomo 1 Aprilis pag. 577 poterat videre. Adde, quod ab adversario hic omittantur auctor Martyrologii Gellonensis & Walafridus Strabo, qui ante medium seculi noni floruerunt, & Hispanicam S. Jacobi prædicationem diserte affirmarunt. Qua igitur fronte asserere potuit, omnes hos auctores post seculum decimum de Jacobea prædicatione locutos fuisse?

[82] Quasi R. P. Michaëli non sufficeret, hac responsione tam turpiter errasse, [& ex aliorum opinione adventum S. Jacobi in Hispaniam retulisse.] ibidem in margine alterum errorem sic addit: Multi ex his auctoribus non affirmant, sed referunt, eam prædicationem sancti Jacobi affirmari ab aliis, ut patet de Treculpho (lege Freculpho, ut supra monui) qui ait: Dicitur, quod sanctus Jacobus &c. Quis non putaret, saltem aliquos ex his auctoribus, cum multi ab adversario appellentur, sic de Hispanica S. Jacobi prædicatione ex aliorum fide locutos esse? At omnes supradicti auctores, si solum Notkerum excipias, sine ulla restrictione aut ambiguitate Hispanicam S. Jacobi prædicationem absolute affirmant. Quomodo igitur, inquies, R. P. Michaël verba Freculphi citavit? Fateor, me id ignorare: nam Freculphum pervolvens nihil simile inveni; quin potius tomulo 2 Chronicorum lib. 2 cap. 4 legi, quod Freculphus illo loco bis Hispanicam S. Jacobi prædicationem affirmate asseruerit. Quare adversarium hic de fraude suspectum habebimus, donec ejus defensores ostenderint, citata ab ipso verba in Freculpho inveniri. Hinc hactenus sequitur, quod multi illi auctores redigantur ad unicum Notkerum, cujus mentem in Actis Jacobeis part. 2 § 10 explicuimus.

[83] Præterea adversarius eodem cap. 5. § 4 ad evertendam S. Beati auctoritatem in margine notat sequentia: [Non minus infeliciter auctoritatem S. Beati] Beatus, presbyter Libaniensis, & alii sicut de B. Jacobo in Hispania, sic de B. Philippo in Gallia dicit prædicasse; quod cum sit aperte falsum, patet, hos auctores sibi inexplorata scripsisse. At non tam facile Gallicam S. Philippi prædicationem accusasset de aperta falsitate, si legisset epistolam, quam illustrissimus Petrus de Marca ad Henricum Valesium scripsit, & quam Papebrochius noster tomo V Junii a pag. 544 cum animadversionibus suis iterum edidit: nam varia doctissimi istius præsulis argumenta Papebrochium ita moverunt, ut non diffiteretur, S. Philippum obiter in Gallia Euangelium annuntiasse, quemadmodum in Actis S. Jacobi part. 2 § 8 rursus monui. Itaque enervanda erant testimonia, quæ illustrissimus Petrus de Marca pro Gallica S. Philippi prædicatione attulerat, priusquam adversarius illam tam contemptim rejiceret, & ea de causa S. Beato aliisque fidem abrogaret.

[84] [variis modis] Videtur ipse R. P. Michaël huic effugio diffidere, & propterea in Dissertatione sua Lusitanica § 14 pag. 106 fatetur, Gallicam S. Philippi prædicationem non tam improbabilem esse, quam sit Hispanica S. Jacobi, quia S. Philippus saltem Hierosolyma discessit ad prædicandum gentibus, adeoque Gallia potuit pars istius prædicationis fuisse. Proinde postmodum excogitavit alias quasdam responsiones, quibus istud S. Beati testimonium convellere conatur. Hinc in Voce veritatis pag. 158 & sequente dicit, scripta hujus viri pii (nimis scrupulose a titulo Sancti abstinet, ut supra § 3 obiter observavi) tempore Antonii Possevini nostri nondum fuisse typis vulgata. Cum autem postmodum prælo subjecta fuerint, & Hispani curam editionis habuerint, sine ullo scrupulo audacter concludit, quod non temere judicari possit, Hispanicam S. Jacobi prædicationem isti editioni fraudulenter ab aliquo fuisse insertam.

[85] [eludere conætur,] Verum hoc loco adversarius nimis temere procedit: prius enim legere debuerat Nicolaum Antonium tomo 1 Bibliothecæ Hispanicæ, qui lib. 6 cap. 2 num. 41 Commentarios in Apocalypsin S. Beato vindicat, ac variis locis manuscriptos haberi demonstrat. Præterea R. D. Joannes de Ferreras, primarius regiæ Matritensis bibliothecæ custos, in priori sua Dissertatione Latina de adventu S. Jacobi in Hispaniam num. 23 testatur, idem opus Ms. Matriti in bibliotheca regia conservari, & sub finem illius notari, quod Facundus æra 1085 id est anno Christi 1047 istud exscripserit. Quinimo ipse eruditissimus D. Joannes de Ferreras anno 1721, si recte recordor, mihi istud testimomonium in eodem S. Beati opere Matriti ostendit. Quapropter debuisset adversarius per se aut amicos consulere istud Ms. Matritense, aut alia a Nicolao Antonio assignata, antequam adeo temerarium judicium proferret.

[86] [& hunc aliosque antiquos testes rejicit, quia simili phrasi utuntur,] Denique R. P. Michaël testimonia S. Isidori, S. Juliani, venerabilis Bedæ, & S. Beati de adventu S. Jacobi in Hispaniam unico spiritu difflare tentat. Unde in Voce veritatis pag. 180 notari jubet, Hispanicam S. Jacobi prædicationem apud ipsos iisdem pene verbis exprimi, quod est, inquit, manifestum fictionis indicium, & ex quo liquet, similes illas expressiones in opera eorum perfide intrusas esse. His scriptoribus addere poterat Freculphum, Lexoviensem in Gallia episcopum, post cujus verba, in Actis Jacobeis part. 2 § 10 allata, de illa similitudine sic judicavimus: Videtur Freculphus hic præ oculis habuisse aliquem Isidori Hispalensis codicem, quia non tantum illius verba, sed etiam opinionem de auctore epistolæ Catholicæ exscripsit. Idem de aliis dici posset, nisi S. Julianus & S. Beatus in suis expressionibus ab Isidoro & inter se discreparent, sicut facile videbit, qui in Actis Jacobeis part. 2 § 7 & sequentibus testimonia eorum inter se conferre voluerit.

[87] Imo licet hæc testimonia sibi similia essent, tantummodo sequeretur, unum auctorem ex altero sua transcripsisse, & juniores scriptores verbis antiquiorum sententiam suam confirmasse: [quo argumento suspectas reddit de interpolatione epistolas S. Petri & S. Judæ,] si enim illa verborum similitudo sit manifestum fictionis indicium, ut adversarius generaliter asserit, vereor, ne tali ratiocinio epistola secunda S. Petri, vel epistola Catholica S. Judæ, reddatur suspecta de interpolatione, & consequenter sacra illarum auctoritas in dubium revocetur, quia non tantum similes phrases, sed interdum eadem verba, in diversis istis epistolis leguntur. Cum itaque hoc argumentum R. P. Michaëlis nimium probet, juxta commune philosophorum axioma, nihil probat. Quare ipsemet sine dubio magis caute stricteque in hac materia locutus esset, si prævidisset, ex universali suo principio tam absurda consectaria deduci posse.

[88] Miror, adversarium in parum discrepantibus istorum auctorum testimoniis dijudicandis non meminisse Estii sui, [quæ simili stylo, & subinde iisdem verbis scriptæ sunt, ut Estius] qui in præfatione ad epistolam B. Judæ de simili duorum Apostolorum stylo scripserat his verbis: Convenit argumentum hujus epistolæ cum iis, quæ B. Petrus scribit in secunda epistola, præsertim capite secundo & initio tertii: nam quæ hic scribuntur adeo cum illis similia sunt, ut hujus auctor S. Judas ea non solum legisse videatur, verum etiam, partim contrahendo, partim extendendo, partim iisdem vocibus & sententiis utendo, imitatus fuisse. Hoc certe loco laudabiliter secutus fuisset exemplum carissimi sui Estii, quem alibi toties laudat, & de S. Juliano, ac S. Beato, aliisque scriptoribus simile judicium tulisset. Saltem ab ipso breviter indicanda fuerat hæc Estii opinio, ne quis ex memorata styli ac verborum similitudine, quam nimis generaliter manifestum fictionis indicium vocaverat, perperam de epistolis S. Petri & S. Judæ, similibusque sacræ Scripturæ textibus argumentari posset.

[89] Similem explicationem invenire poterat apud nostrum Cornelium a Lapide, [& Cornelius a Lapide demonstrarunt.] qui in proœmio ad epistolam Judæ de eadem materia sic judicat: Nota, hanc epistolam valde similem esse epistolæ secundæ S. Petri cap. 2, adeoque multas cum eo easdem vel pene easdem habere sententias. Quare vel S. Petrus illas sumpsit ex S. Juda, ut ejus dicta confirmaret, uti vult Salmeron; vel certe Judas illas accepit ex S. Petro, ut volunt Baronius anno Christi LXVIII, Adamus Sasbout &c... Porro ut videas S. Petri & S. Judæ harmoniam & consonantiam, accipe easdem utriusque sententias per parallela digestas. Tum Cornelius in Commentariis suis ad epistolas canonicas pag. 570 & sequente subdit parallelum, in quo ex una parte sententiæ S. Petri, & ex altera similes S. Judæ expressiones repræsentantur. Si sectatores R. P. Michaëlis hæc attente expenderint, ob aliqualem styli & verborum similitudinem non facile tradent universales criticæ regulas, ex quibus tam periculosa consectaria deducantur. Nunc superest, ut adversario quoddam alterius generis effugium in chronologia præcludamus.

[90] Jam supra vidimus, quanto ardore R. P. Michaël defenderit duodecim illos annos, [R. P. Michaël ab adversario ad angustias redactus,] quibus Apostoli intra fines Judaicæ gentis manere jussi sunt, ut antiqua traditio testatur. Præterea adversarius asserit, Christum post triginta tres ætatis suæ annos cruci affixum fuisse, & Apostolos per totum terrarum orbem dispersos esse anno Claudii imperatoris secundo, quem cum quadragesimo secundo Christi anno componit. Hinc R. D. Joannes de Ferreras ad hominem argumentatur, & recte contendit, ab adversario non inveniri duodecim istos annos, quibus Apostoli post resurrectionem Christi intra fines Judaïcos permanserint: nam juxta chronologiam adversarii ab anno trigesimo quarto, quo Christus crucifixus est, usque ad divisionem Apostolorum seu annum Christi quadragesimum secundum necdum novem anni effluxerant, ut calculum annorum subducenti apparebit.

[91] [novum quærit effugium chronologicum,] Duro huic nodo R. P. Michaël novum cuneum adhibendum censuit, & in Voce veritatis § 10 pag. 74 Lusitanice respondet, R. D. Joannem de Ferreras falso supponere, quod duodecim illi anni a morte Christi computandi sint, & ibidem confidenter affirmat, duodecim istos annos ab anno trigesimo primo, quo Christus prædicare cœpit, ex antiqua traditione numerandos esse. Nova enimvero & hactenus omnibus eruditis ignota antiquæ istius traditionis interpretatio! Sed parum referret, eam hactenus inauditam esse, nisi etiam foret falsa, ut mox demonstrabimus. Nihilominus R. P. Michaël loco proxime citato dicit, hanc explicationem suam maxime conformem esse Euangelio Matthæi, ubi cap. 10 ℣ 5 leguntur sequentia. Hos duodecim misit Jesus; præcipiens eis, dicens: In viam gentium ne abieritis, & in civitates Samaritanorum ne intraveritis. Itaque ex his verbis colligit, tunc præceptum de duodecim annis cœpisse.

[92] [quod cum sacra Scriptura non videtur posse conciliari,] Sed dum adversarius ad summas augustias redactus hoc effugium excogitavit, & sic ab una difficultate se expedire conatus est, in alteram multo majorem incidit: si enim tunc Christus Apostolis præceperit, ne intra duodecim annos ad gentes abirent, aut civitates Samaritanorum intrarent; quomodo servarunt hoc præceptum Apostoli illi, qui non diu post martyrium S. Stephani, Saulo Ecclesiam persequente, Samaritanis Euangelium prædicarunt? Quoslibet R. P. Michaëlis defensores rogatos volo, ut hanc novam ipsius opinionem concilient cum Actibus Apostolorum, ubi cap. 8 ℣ 14 & 25 hæc narrantur: Cum autem audissent Apostoli, qui erant Jerosolymis, quod recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum & Joannem… Et illi quidem testificati & locuti verbum Domini, redibant Jerosolymam, & multis regionibus Samaritanorum euangelizabant.

[93] [dum nos interim distinguentes duplex Christi præceptum] Nos in sententia nostra supradictum Matthæi textum cum proxime citatis Actibus Apostolorum facile conciliamus, quia cum plerisque sacræ Scripturæ interpretibus distinguimus duo Christi præcepta, quorum primo Apostolis prohibuit, ne ante gloriosam suam resurrectionem gentibus aut Samaritanis Euangelium prædicarent. Alterum vero dedit post gloriosam suam resurrectionem, & tunc Apostolis præcepit, ut Hierosolyma discederent ad remotas nationes, ac docerent omnes, postquam videlicet adhuc duodecim annis mansissent intra regiones Judaïcas, & præcipue Judæos ad fidem amplectendam patienter invitassent, quemadmodum habet antiqua Apollonii & Clementis Alexandrini traditio, quam R. P. Michaël tam impense tuetur.

[94] [cum Cornelio a Lapide,] Hinc Cornelius a Lapide in Commentariis suis ad caput 10 Matthæi ℣ 5, de hoc priore Christi præcepto sic disserit: Primum est hoc Christi præceptum, quod ipse Apostolos mittens prædicatum, eis assignat scilicet, ne gentes & Samaritanos adeant, sed Judæos; cujus vera ratio erat, quod Christus volebat primo suum adventum & Euangelium prædicari Judæis: hi enim erant filii regni, ac filii Abraham, Isaac, Jacob, David &c., quibus a Deo promissus erat Messias, id est Christus: alioqui enim Judæi contra Christum & Apostolos excipere potuissent ac dicere: Tu non es verus Messias, quia euangelizas gentibus & Samaritis. Messias enim nobis Judæis a prophetis promissus est, non gentibus. Hoc præceptum fuit temporarium dumtaxat; duravit enim solum toto tempore vitæ Christi: nam post passionem & resurrectionem suam Christus misit Apostolos euangelizare gentibus per totum orbem.

[95] Videtur etiam S. Hieronymus distinxisse hæc duo præcepta, [& S. Hieronymo,] quando in Commentariis ad cap. 10 Matthæi, in novissima editione Parisiensi tomo 4 part. 1 col. 35 sic scribit: In viam gentium ne abieritis, et in civitates samaritanorum ne intraveritis; sed potius ite ad oves, quæ perierunt domus Israel. Non est contrarius locus iste ei præcepto, quod postea dicitur: Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti; quia hoc ante resurrectionem, illud post resurrectionem præceptum est. Et oportebat primum adventum Christi nuntiare Judæis, ne justam haberent excusationem, dicentes, ideo se Dominum rejecisse, quia ad gentes & Samaritanos Apostolos miserit.

[96] Ex dictis defensores R. P. Michaëlis vident, memoratum Matthæi textum frustra ab ipso citari, [chronologiam nostram facile tuemur.] ut probet, duodecim illos Apollonii annos ab anno trigesimo primo Christi sive ab exordio prædicationis ejus computandos esse. Deinde facile concludent, hanc ejus opinionem novam esse, quam eruditi viri hactenus ignoraverint, eique propterea aptari posse verba, quæ ipse ex Proœmio S. Hieronymi de Scriptoribus ecclesiasticis desumpsit, & cap. 4 Dissertationis Latinæ § 2 contra adversarios suos ita profert: Ego quid acturus, qui nullum prævium sequens, pessimum, ut dicitur, magistrum memet ipsum habeo. Ceterum non præclusi adversario hoc effugium, quia opinioni nostræ incommodat: si enim hanc novam illius sententiam admitterem, S. Jacobo in Hispania longiorem moram tribuere possem, ut ex supradictis § 2 liquet. Neque systema ipsius impugno, quia novum est; sed istud rejicio, quia falsum esse existimo. Nunc ad aliam, eamque ultimam luctationem progrediamur.

[Annotata]

* forte certisque

§ VI. Adversarius constringitur ineluctabili auctoritate S. Hieronymi, quam frustra tentat eludere.

In gratiam R. P. Michaëlis hic breviter repetendum est argumentum, quod in Actis S. Jacobi part. 2 § 5 contra adversarios sententiæ nostræ protuli ex S. Hieronymo, [Adversarius auctoritate S. Hieronymi constrictus,] qui in Commentariis ad caput 34 Isaïæ post alia de Apostolis affirmat, quod spiritus congregaverit eos, dederitque eis sortes atque diviserit, ut alius ad Indos, alius ad Hispanias, alius ad Illyricum, alius ad Græciam pergeret, & unusquisque in euangelii sui atque doctrinæ provincia requiesceret. Ex his Hieronymi verbis cum eminentissimo Aguirrio deduxi, unum ex Apostolis in Hispania prædicasse, eumque diversum esse ab illo, qui Euangelium in Illyrico annuntiavit. Cum autem antiqua traditio, variis testimoniis suffulta, prædicationem Hispanicam S. Jacobo Majori attribuat, tandem probabilius conclusi, hic ab Hieronymo S. Jacobum, tamquam determinatum Hispaniæ apostolum, implicite designari.

[98] [inter alia frivola effugia] Adversarius in Dissertatione sua Latina cap. 4 § 2 miris modis sese torquet, ut auctoritatem S. Hieronymi explicet aut infringat. Quamvis autem ibidem confidenter jactet, sibi plures argumenti nostri solutiones ad manum esse, variasque etiam offerat; pleræque tamen adeo violentæ sunt ac miseræ, ut vix responsum mereantur: nam duabus primis responsionibus suis probare nititur, quod S. Hieronymus vel sibimetipsi contradixerit, vel illa expressione alius ad Hispanias, alius ad Illyricum, tacite indicaverit unicum & eumdem Apostolum Paulum, qui in Illyrico & Hispania Euangelium annuntiarit. Quinimo contendit, eamdem horum verborum explicationem dandam esse ab illis omnibus, qui prædicationem S. Pauli in Hispania admittunt. At profecto R. P. Michaël vel ejus sectatores diu laborabunt, antequam viro cordato, & linguæ Latinæ utcumque perito persuadeant, nomine partitivo alius atque alius unicum & eumdem hominem significari. Porro ex infra dicendis patebit, ad hanc exoticam expositionem nobis recurrendum non esse.

[99] [respondet, unam vocem S. Doctori pro altera excidisse,] Interea patienter audiamus alias adversarii responsiones, inter quas ab ipso tertia solutio appellatur illa, quæ jam sequitur: Si adversarii, inquit, legissent Hieronymum epistola tertia ad Augustinum, & est septuagesima quinta inter Augustinianas in nova editione monachorum sancti Benedicti, hæc non dicerent. Ibi namque sanctus doctor simpliciter, ut ait, & ingenue fatetur, se rerum, quas in mente coacervaverat, multitudine obrutum, eas amanuensi suo dictasse, nec ordinis, nec verborum interdum, nec sensuum memorem. Nihil ergo mirum, quod verbulum illud ALIUS & ALIUS Hieronymo exciderit non attendenti, proindeque neque intendenti diversitatem Apostolorum, in Illyrico & Hispania prædicantium. Quærunt ergo adversarii, ut in proverbio est, nodum in scirpo.

[100] [quo responsionis genere quælibet S. Augustini] Sed si responsio ista nomen solutionis mereatur, facile solvemus quælibet nobis opponenda sanctorum Patrum testimonia: semper enim respondere possumus, polygraphos illos viros, obrutus multitudine & diversitate rerum, quas in mente coacervaverant, forte unum pro altero scripsisse aut amanuensibus dictasse. Sic S. Augustinus lib. 2 Retractationum cap. 12 errorem suum fatetur his verbis: In primo ergo libro in eo quod positum est, Dominum seorsum duobus discipulis suam retulisse passionem, mendositas codicis nos fefellit: nam DUODECIM scriptum est, non DUOBUS. Sic etiam sanctus Doctor eodem libro cap. 62 alterum errorem corrigit hoc modo: Nomen hominis, qui hoc facere solebat, quasi certum posui, cum sit incertum, quia memoria me fefellit. Hoc autem Soranus medicinæ artis magister scripsit, regem Cyprium facere solere, sed nomen ejus proprium non expressit. Plura hujusmodi afferri possent.

[101] [aliorumque Patrum testimonia eludi poterunt:] Unde Hispani simili responsione superius sibi oppositam S. Augustini auctoritatem eludere potuissent: dum enim sanctus Doctor asserit, populos facilitate mirabili ab Apostolis conversos esse, respondere poterant, istud nomen facilitate Augustino excidisse non attendenti, & forsan charitate mirabili legendum esse. Certe eodem fundamento, id est nullo, Hispani illi dicerent, ab Augustino vocem contrariam facilitate pro difficultate scriptam esse, quo R. P. Michaël contendit, ab Hieronymo vocem alius pro idem amanuensi dictatam fuisse. Neque adversarius hinc evasisset respondendo, magnum in hac re discrimen esse inter S. Augustinum & S. Hieronymum, cum ille scripserit duos Retractationum libros, quibus ambiguas suas sententias clarius explicuit, vel erroneas ingenue revocavit: nam ipsemet R. P. Michaël in Dissertatione sua Lusitanica seu Voce veritatis § 14 pag. 106 affirmat, quod viri docti ac pii recte demonstrarint, S. Basilium, S. Chrysostomum, S. Augustinum, aliosque in quibusdam scriptis suis errasse. Si igitur exemplo adversarii sic argumenta dissolvere liceat, nullo negotio quælibet contraria istorum Patrum testimonia eludemus.

[102] Cum R. P. Michaël satis præsentiret, hoc suum responsum, seu potius effugium; ab eruditis explodendum esse, [quare videns, hac via se non proficere, aliud argumentum nobis opponit,] voluit ei alteram responsionem addere, & simul fatalem nobis ictum ibidem minatus est hoc modo: Sit quarta solutio, & simul validissimum in adversarios argumentum ex hoc ipso Hieronymi loco sic. Hieronymus hic ait: Alius (Apostolus) in Hispania, prædicavit scilicet: ergo unicus Apostolus prædicavit in Hispania. Patet consequentia; quia Hieronymus non dicit ALII, sed ALIUS in numero singulari. Atqui juxta Hieronymum Paulus prædicavit in Hispania: ergo unus Paulus; ergo ex Apostolis solus Paulus prædicavit in Hispania: ergo juxta Hieronymum Jacobus in Hispania nullatenus prædicavit. Adversarius putavit, se hic ex principio Grammatico deduxisse demonstrationem historicam, quæ vix certitudini mathematicæ cedat. At illam nunc paucis examinemus.

[103] Ne lectorem hic longiore disputatione detineam, iisdem fere verbis, & in simili prorsus forma validissimum istud argumentum (sic adversario sophisma suum appellare placuit) contra ipsum R. P. Michaëlem ita retorqueo: [quod in adversarium eadem forma retorquetur,] Hieronymus hic ait; Alius (Apostolus) in India, prædicavit scilicet: ergo unicus Apostolus prædicavit in India. Patet consequentia; quia Hieronymus non dicit ALII, sed ALIUS in numero singulari. Atqui juxta Hieronymum Thomas prædicavit in India: ergo unus Thomas; ergo ex Apostolis solus Thomas prædicavit in India: ergo juxta Hieronymum Bartholomæus in India nullatenus prædicavit. En simillimum ratiocinium, & tamen falsum: nam ipsemet Hieronymus in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum, aliique veteres auctores ex antiqua traditione referunt, Bartholomæum in India prædicasse.

[104] Nescio, quid defensores R. P. Michaëlis ad hanc retorsionem responsuri sint: nequeunt enim negare prædicationem S. Thomæ in India, [ex testimonio S. Hieronymi,] quam S. Hieronymus in epistola ad Marcellam de quinque quæstionibus novi Testamenti tomo 4 novissimæ editionis Parisiensis part. 1, col. 167 sic exprimit: Divina quippe natura … in omnibus locis versabatur; cum Thoma in India, cum Petro Romæ, cum Paulo in Illyrico, cum Tito in Creta, cum Andrea in Achaia, cum singulis Apostolis & apostolicis viris in singulis cunctisque regionibus. Neque possunt recusare testimonium, de Indica S. Bartholomæi prædicatione, quod idem sanctus Doctor in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum cap. 36, tomo 4 ejusdem editionis Parisiensis part. 2 col. 112 profert his verbis: Pantænus Stoicæ sectæ philosophus … tantæ prudentiæ & eruditionis, tam in Scripturis divinis, quam in seculari litteratura fuit, ut in Indiam quoque rogatus ab illius gentis legatis, a Demetrio Alexandriæ episcopo mitteretur; ubi reperit, Bartholomæum de duodecim Apostolis adventum Domini Jesu juxta Matthæi Euangelium prædicasse, quod Hebraïcis litteris scriptum, revertens Alexandriam, secum detulit. Legi etiam potest Eusebius lib. 5 Hist. eccles. cap. 10, ubi eamdem Bartholomæi prædicationem fusius ex veteri traditione narrat.

[105] [& quod ipsemet postea destruit,] Pluribus hoc loco urgere possem R. P. Michaëlem, nisi ipsemet hoc suum validissimum in adversarios argumentum postea destrueret, quando in Voce veritatis pag. 147 contendit, nomine partitivo alius interdum eleganter multos significari. Id autem probat ex Sallustio, qui in Bello Catilinario cap. 6 narrat, quomodo Aborigines Troianis immixti fuerint, & dispari genere, dissimili lingua, alius alio more viventes, … facile coaluerint. Hinc infert vocem alius aliquando usurpari pro alii, & nomen istud singulare vim pluralis numeri habere. Denique ex eo concludit, apud Hieronymum nomine alius multos Apostolos, & eosdem in diversis provinciis, adeoque Paulum in Græcia, Illyrico, ac Hispania indicari potuisse.

[106] [dum sibi subsidium accersit] Ex hoc adversarii ratiocinio imprimis patet, quod ipsemet hoc loco diruat suam argumentationem, quam antea operose construxerat, & quam tanti faciebat, ut eam pro validissimo in adversarios suos telo haberet. Deinde non video, qua ratione R. P. Michaël ex citatis Sallustii verbis concludat, ab Hieronymo cosdem Apostolos in diversis provinciis designari: Sallustius enim nomine partitivo alius non significat eamdem nationem, quæ in variis urbibus commorabatur; sed contra clare distinguit duos populos, qui dissimili idiomate & diversis moribus in eadem urbe Romana antiquitus vivebant. Etiamsi ergo gratis supponamus, S. Hieronymum simili loquendi modo usum fuisse, tantummodo sequeretur, tali expressione ab ipso indicari plures Apostolos, qui in eadem regione Euangelium annuntiarint.

[107] [ex phrasi Sallustiana,] Præterea magnum est discrimen inter phrasim Sallustii & S. Hieronymi, quia Sallustius participio pluralis numeri viventes & verbo coaluerint satis ostendit, se hic de pluribus agere. Dum etiam apud Virgilium legimus pars in frusta secant, & apud Livium pars in juveniles lusus versi, pars vescentes sub umbra, ex addito numero plurali statim intelligimus, illos de multis loqui, eosque magis attendere ad vocis significationem, quam ad ipsam vocem singularis numeri, cum qua verbum aut adjectivum solet in numero concordare, ut Grammaticis notum est. Hieronymus autem nullo signo innuit, per vocem alius plures a se denotari: ubique etenim in numero singulari scribit, Apostolos ad prædicandum Euangelium ita dispersos fuisse, ut alius ad Indos, alius ad Hispanias, alius ad Illyricum, alius ad Græciam pergeret, & unusquisque in Euangelii sui atque doctrinæ provincia requiesceret.

[108] [quæ nihil opinioni ejus prodesse ostenditur.] Circa istam constructionum disparitatem plura observari possent; sed ne similibus Grammaticæ minutiis cum tædio inhæreamus, liberaliter adversario concedemus, ab Hieronymo per vocem alius plures Apostolos significari potuisse. Si defensores R. P. Michaëlis inde inferant, alios Apostolos in India, alios in Illyrico, alios in Græcia semen euangelicum dispersisse, eodem jure ego inde concludam, etiam alios Apostolos, videlicet Jacobum & Paulum, in Hispaniis prædicasse. At tunc delere cogentur titulum, quem R. P. Michaël Dissertationi suæ Latinæ ita præfixit: Dissertatio historica de primo, potius unico, Euangelii prædicatore in Lusitania nostra, totaque Hispania. Quod si contendant, in hoc eodem Hieronymi testimonio per vocem alius modo plures Apostolos, modo unicum designari, nemini frivolam illam exceptionem persuadebunt, & eruditorum ludibrio sese exponent.

[109] Forsan hac occasione curiosus quispiam me interrogabit, [Etsi Græcia Asiatica prædicationi S. Joannis,] quis ex Apostolis ad Græciam, quis ad Illyricum perrexerit. Quandoquidem S. Hieronymus in supradicto testimonio dicit, quod spiritus congregaverit Apostolos, dederitque eis sortes atque diviserit, satis manifeste indicat, se hoc loco agere de præcipuis regionibus, quæ Apostolis sorte obtigerunt. Quapropter ex mente ejusdem sancti Doctoris respondeo, Græciam Asiaticam S. Joanni obtigisse, eumque Ephesi in Ionia, quæ est Asiæ minoris provincia, diu commoratum esse, ut sancti Patres & antiqui scriptores passim testantur. Ne autem videar Ioniam gratis in Græcia collocare, audi eumdem S. Hieronymum, qui in Commentariis ad Isaiam lib. 18 cap. 66, sive tomo 3 novissimæ editionis Parisiensis col. 507 de hac re sic scribit: Græci autem, qui sermone Hebraïco appellantur Javan, Ionas significant; unde & Græci Iones, & mare Ionium. Sanctus Doctor in Commentariis ad caput 3 Sophoniæ prophetæ, sive tomo proxime citato eamdem explicationem suam repetit his verbis: Sciendum, quod alii e contrario asserant, pro COLUMBA ibi posse intelligi ἑλλάδα id est Græciam, ut sit sensus: a facie gladii Jona id est, a facie gladii Græciæ, Jona enim tam columbam, quam Græciam significat. Unde & usque hodie Græci Iones, & mare appellatur Ionium, & apud Hebræos permanet eorum vetus vocabulum.

[110] Ad alteram quæstionem respondeo, Illyricum late sumptum sancto Andreæ præcipue assignatum fuisse: [& Illyricum late sumptum S. Andreæ tribui possit,] nam teste Hieronymo S. Andreas in Achaia, & juxta Gregorium Nazianzenum oratione 25 in Epiro Christum prædicavit. Græci vero in suis Menæis ad diem XXX Novembris præter alias vicinas gentes, quas S. Andreas Euangelica doctrina imbuit, sorti ejusdem Apostoli attribuunt populos, qui Thraciam & Macedoniam incolunt, quique ad Istrum usque extenduntur, Thessaliam quoque & Græciam seu Helladen, & gentes ad Achaiam usque procurrentes. Jam vero regiones illæ ad Illyricum late dictum pertinent, ut constat ex Sexto Rufo Festo, qui in Breviario rerum gestarum populi Romani omnes Illyrici provincias ita enumerat: Habet Illyricus decem & septem provincias; Noricorum duas, Pannoniarum duas, Valeriam, Suaviam, Dalmatiam, Mœsiam, Daciarum duas; & in diœcesi Macedoniæ provinciæ sunt septem, Macedonia, Thessalia, Achaia, Epiri duæ, Prævalis, Creta. Hinc sequitur, S. Andream præsertim prædicasse in Illyrico Orientali, cujus provincias & urbes Carolus a sancto Paulo in Geographia sacra a pag. 184 distincte recenset. Propterea tamen non nego, in Illyrico aliisque multis regionibus prædicasse S. Paulum, qui effusus est super faciem universæ terræ, ut S. Hieronymus de illo affirmat. Jam ad alia R. P. Michaëlis effugia examinanda revertamur.

[111] Cum adversarius satis videret, se violentis suis explicationibus nihil proficere, ac honorifice elabi non posse, [tamen nullo fundamento Hispania assignaretur S. Mathiæ] aliam evadendi viam excogitavit. Quare tandem genuinum testimonii Hieronymiani sensum admittit, & nihilominus ibidem Hispanicam S. Jacobi prædicationem sic negare pergit: Nam dato, inquit, & non concesso, quod Hieronymus voluerit per li ALIUS IN Illyrico, alius in Hispania diversos Apostolos indicare, non sequitur illum ALIUM, qui prædicavit in Hispania, fuisse Jacobum Zebedæi: cum enim de quolibet Apostolo vere dici possit alius Apostolus, nulla est major ratio, cur illud ALIUS potius determinetur ad Jacobum, quam ad alium Apostolum, verbi gratia Mathiam: nam & hic alius Apostolus est. Tunc post futiles quasdam ratiunculas ac falsas hypotheses, quas hic refellere piget, ex his sic concludit: Unde ex Hieronymi auctoritate, cui adversarii maxime fidunt, etiam intellecta, ut ipsi volunt, solum sequitur, Jacobum in Hispaniam (melius dixisset in Hispania) numquam prædicasse.

[112] [ut ridicule contendit adversarius,] Henschenius noster die XXIV Februarii Acta S. Mathiæ collegit, & in Commentario prævio § 2 varias de prædicatione ejus opiniones retulit: nam Isidorus & Freculphus Judæam, Nicetas Paphlago aliique Græci Æthiopiam, denique nonnulli Pontum Euxinum & Macedoniam apostolicis ipsius laboribus assignant. Sed hactenus nemini in mentem venit, nisi soli R. P. Michaëli, Hispaniam prædicationi S. Mathiæ attribuere. Quo igitur fundamento adversarius hanc Hispanicam S. Mathiæ prædicationem viris eruditis obtrudere ausus est, cum nullus veterum aut recentiorum illam somniaverit? Interim ipsemet fatetur, opinionem de Hispanica S. Jacobi prædicatione apud incolas & exteros post seculum nonum invaluisse. Qua ergo confidentia hic asserit, non esse majorem rationem, cur in testimonio Hieronymiano vox illa alius ad Jacobum, quam ad Mathiam referatur? Si S. Paulo in prædicatione Hispanica alium Apostolum, a Jacobo distinctum, juxta mentem S. Hieronymi superaddere volebat, saltem minus improbabiliter assignasset S. Petrum, qui etiam erat alius Apostolus, & cujus profectionem in Hispaniam Metaphrastes & Galesinius affirmant, ut apud Gasparem Sanctium Tractatu IV de prædicatione sanctorum Apostolorum Petri & Pauli in Hispania cap. 2 videre est.

[113] [etiam temere cæcos appellans eos, qui S. Paulo certam sortem denegant,] Sed quia R. P. Michaël prævidebat, sese Hispanicam S. Petri prædicationem (multo minus ea sancto Mathiæ tribui potest) non facile criticis persuasurum esse, verosimiliter ab illa commemoranda abstinuit, & statim ad priorem suam opinionem stabiliendam relabitur. Unde ibidem rursus contendit, solum S. Paulum ex Apostolis in Hispania prædicasse, & defensoribus Jacobeæ prædicationis insultat hoc modo: Ceterum adversarii quidam non timentes, se a recte sentientibus judicandos esse contentiosissimos, dicunt, ut ut a fide dignis audivi, Hieronymum cum dixit, Spiritum sanctum Apostolis sortes seu provincias ad prædicandum divisisse, minime comprehendere Paulum voluisse, quia huic non aliqua determinata regio sortito obtigit; sed doctor gentium cum esset, effusus est super faciem universæ terræ: Hieronymus autem loquitur (inquiunt) de assignatione determinatarum provinciarum, quæ singulæ singulis Apostolis datæ sunt: ergo illud alius in Hispania de Paulo intelligi nequit. Tunc primo nobis applicat verba S. Augustini, quæ sanctus Doctor lib. 2 contra Gaudentium cap. 5 sic pronuntiat: Puto, quod non in carne, sed in ipsa mente cæcantur, qui contendunt latere, quod cernitur. Deinde instituit ratiocinium, quod non magis rem conficit, quam mox recitata S. Augustini sententia, & quod partim ex supradictis refelli, partim rotunde negari potest.

[114] Si in ipsa mente cæcantur illi, qui determinatam sortem S. Paulo non attribuunt, haud dubie cæci fuerunt S. Isidorus, S. Beatus, & Freculphus, qui posterior phrasin præcedentium imitatus, post enumeratas singulorum Apostolorum sortes tomulo 2 Chronicorum lib. 2 cap. 4 ita diserte concludit: [cum tamen S. Isidorus & S. Beatus,] Paulo autem cum ceteris Apostolis nulla sors propria traditur, quia in omnibus gentibus magister & prædicator eligitur. Propter hæc clara trium veterum scriptorum testimonia suspicor, clausulam S. Juliani Toletani antistitis, quam adversarius in Voce veritatis pag. 107 secutus exemplum Natalis Alexandri nobis pro carmine Leonino frustra obtrudit, ut in Actis S. Jacobi part. 2 § 8 a num. 393 ostendi, post assignatas Apostolis suas provincias sic emendatius legendam esse: Quisque sua sorte Christum sparsit; sine sorte vero per Paulum toto dispergitur orbe.

[115] Quidquid sit de hac mea corrigendæ lectionis suspicione, [aliique veteres prædicationi istius Apostoli totum mundum assignent;] quam eruditis codicum Mss. investigatoribus examinandam dumtaxat propono, ex multis sanctorum Patrum locutionibus colligo, ipsos nullam propriam prædicationis sortem S. Paulo tribuisse: nam S. Gregorius Magnus Papa Romanus hom. 17 in Euangelia depingens extremum judicium, in quo Apostoli cum populis a se conversis comparebunt, inter alios de prædicatione S. Pauli sic loquitur: Ibi Petrus cum Judea conversa, quam post se traxit, apparebit; ibi Paulus conversum, ut ita dicam, mundum ducens; ibi Andreas post se Achaiam, ibi Joannes Asiam, Thomas Indiam in conspectu sui Judicis conversam ducet. Hinc antiquus scriptor, quem Villalpandus noster sub nomine S. Remigii Rhemensis edidit, in caput 1 epistolæ ad Romanos de S. Paulo ita scribit: Cum reliqui Apostoli singulis in locis prædicassent, verbi gratia Andreas Achaiam, Thomas Indiam, Matthæus Æthiopiam, ille omnibus gentibus & omnibus regnis prædicator exstitit. Hinc etiam Apostolus ille a Chrysostomo passim magister aut prædicator orbis appellatur. Denique ex variis S. Hieronymi phrasibus similia deduci possunt.

[116] Quod si forte quis ex sectatoribus R. P. Michaëlis respondeat, [quam prædicationis latitudinem dum adversarii explicabunt] Patres illos hic hyperbole usos esse, saltem id nemo asserere poterit de Actibus Apostolorum, epistolis Pauli, aliisque antiquis scriptoribus, quando historice narrant, S. Paulum in Cypro, Pamphilia, Pisidia, Lycaonia, Syria, Arabia, Galatia, Phrygia, Macedonia, Asia, Græcia, Achaia, Illyrico, Italia & Hispania Christianam doctrinam promulgasse. Jam ab adversariis discere cupio, an S. Paulus omnes illas regiones pro sorte sua acceperit. Si affirmant, quænam igitur fuit sors Petri, Andreæ, Joannis, & Philippi, quibus variæ ex illis provinciis obtigerunt? Si cum adversario dicant, Hispaniam fuisse sortem S. Pauli, cur id potius de Hispania, quam de aliis provinciis jam enumeratis asserunt? Quapropter rotunde illam adversariorum assertionem negabimus, cum nullus ex sanctis Patribus Hispaniam S. Paulo pro sorte assignet, quamvis plures ex iis tradant, ipsum in Hispania prædicasse. Quod si ex Hispanica S. Pauli prædicatione inferant, sortito illam provinciam ei obtigisse, idem dici poterit de omnibus supradictis regionibus, in quibus S. Paulus Christum annuntiavit, atque ita mox proposita difficultas recurrit.

[117] His responsionibus præcluditur effugium R. P. Michaëli, qui loco proxime citato vim argumenti nostri frustra eludere nititur his verbis: Quod vero Apostolus (nempe Paulus, de quo hic sermo est) etiam in aliis pluribus regionibus prædicaverit, [cum R. P. Michaële de ampliore hujus Apostoli sorte,] hinc solum sequitur, sortem Paulo datam fuisse latiorem seu ampliorem, quam sortes singulis aliis Apostolis datæ; at Hispaniam Paulo sorte datam constat ex unanimi consensu sanctorum Patrum (adversarius hic prodit temerariam confidentiam, cum nullus sanctorum Patrum de Paulina illa sorte meminerit;) ex quo potius sequitur, Hispaniam non Jacobo, sed Paulo sortito obtigisse: nam Hieronymus non eamdem easdemque provincias duplici Apostolo divisas asserit, sed aliam vel alias huic, aliam alii.

[118] [magis se constringent.] At R. P. Michaël hic in fine nobis imprudenter suppeditat arma, quibus ipsemet vulneretur: si enim S. Hieronymus in hoc testimonio non eamdem easdemve provincias duplici Apostolo divisas asserit, sed aliam vel alias huic, aliam alii, quomodo adversarius in Voce veritatis pag. 147 potuit S. Paulo Græciam, Illyricum, & Hispaniam pro sorte propria assignare, cum illæ regiones etiam aliis Apostolis sortito obtigerint, ut sancti Patres ac antiqui scriptores testantur? Si hoc loco Hieronymus non eamdem easdemve provincias duplici Apostolo divisas asserit, quomodo idem sanctus Doctor supra num. 104 laudatus S. Bartholomæo & S. Thomæ Indicam prædicationem adscribit? Denique ex hac adversarii clausula sequitur, ut Hieronymus totam illam Apostolorum divisionem restrinxerit ad duos Apostolos, quorum unus ad Indiam, alter ad Græciam, Illyricum, & Hispaniam perrexit. Quis autem hanc consequentiam admittet, si attente textum Hieronymi expenderit? Ex his concludo, sanctum Doctorem hic dumtaxat generaliter egisse de præcipuis ac vastis regionibus, quæ Apostolis distributæ sunt, sive in iis unus sive plures Apostoli Euangelium prædicaverint.

[119] [Denique adversarius pressus textu Euangelico,] Nunc superest, ut R. P. Michaëlem urgeamus altero S. Hieronymi testimonio, cujus fundamentum habemus in Euangelio Matthæi, qui cap. 4 ℣ 18 sequentibus de vocatione quorumdam Apostolorum ita scribit: Ambulans autem Jesus juxta mare Galilææ (hoc apud Lucam cap. 5 ℣ 1 stagnum Genesareth, & apud Joannem cap. 6 ℣ 1 mare Tiberiadis appellatur) vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus, & Andream fratrem ejus, mittentes rete in mare, (erant enim piscatores) & ait illis: Venite post me, & faciam vos fieri piscatores hominum. At illi continuo, relictis retibus, secuti sunt eum. Et procedens inde, vidit alios duos fratres, Jacobum Zebedæi & Joannem fratrem ejus in navi cum Zebedæo patre eorum, reficientes retia sua, & vocavit eos. Illi autem statim, relictis retibus & patre, secuti sunt eum. Marcus cap. 1 ℣ 16 & sequentibus similia eodem fere modo narrat.

[120] [cum verbis S Hieronymi conjuncto,] Evidenter ad hæc Euangelistarum verba allusit S. Hieronymus, dum in Commentariis ad caput 42 Isaiæ, tomo 3 editionis supradictæ col. 319 sic scripsit: Apostolos enim videns Jesus in littore juxta mare Genezareth reficientes retia sua, vocavit & misit in magnum mare, ut de piscatoribus piscium faceret hominum piscatores, qui de Jerusalem usque ad Illyricum & Hispanias Euangelium prædicarunt; capientes in brevi tempore ipsam quoque Romanæ urbis potentiam. Cum Apostoli illi, quos Christus vocavit reficientes retia sua, fuerint S. Jacobus & S. Joannes, inde in Actis Jacobeis part. 2 § 5 cum eminentissimo Aguirrio intuli, unum ex his duobus Apostolis judicio S. Hieronymi iu Hispania prædicasse, ac tandem S. Jacobo Hispanicam prædicationem probabilissime adscripsi, quia illam nemo S. Joanni assignaverit.

[121] Constrictus hoc argumento R. P. Michael nodum istum solvere aut scindere conatur tali responsione: [miris modis se torquet, ut cam auctoritatem effugiat;] Si discursus hic aliquid valet, sequitur, quod, sicut adversarii ex hoc Hieronymi loco inferunt, prædicasse Jacobum in Hispania, ita inferre debuisse (lege debuerint vel debuissent, ut syntaxis exigit) Joannem prædicasse de Hierusalem usque ad Illyricum; sed hæc Joannis prædicatio falso ex Hieronymo inferretur: ergo & illa Jacobi. Patet, quia auctores isti volunt, illud qui de Hierusalem usque &c. referre ac significare prædicationem filiorum Zebedæi: ergo si Hispania ab istis Jacobo assignatur; pars altera, nempe de Hierusalem usque ad Illyricum Joanni debuit assignari, quod tamen falsissimum est. Igitur doctor eloquentissimus, ut sæpe alias solet, per synecdochen hic locutus [est,] sumens partem pro toto, id est dicens de Jacobo & Joanne, quod de aliis tantum Apostolis verum habet.

[122] At unde adversarius tam certo noverat, consectarium illud de Illyrica S. Joannis prædicatione, [sed ei omne effugium occluditur,] quod ex proxime citatis S. Hieronymi verbis deduci potest, falsissimum esse, ut supra confidenter affirmat? Prius solidis rationibus probandum erat, quod S. Joannes de Hierusalem usque ad Illyricum prædicare non potuerit: nam falsitas hujus prædicationis non recte eruitur ex solo aliorum scriptorum silentio, cum saltem juxta testimonia veterum auctorum Apostolus ille ab urbe Hierosolymitana semel atque iterum usque ad civitatem Ephesinam pervenerit, & plerasque ipsius expeditiones apostolicas ignoremus, ut apud Tillemontium in Actis S. Joannis tomo 1 Monument. eccles. pag. 335 & sequentibus videre est. Nec refert, quod S. Paulus quoque ab Jerusalem per circuitum usque ad Illyricum doctrinam euangelicam annuntiaverit, quia Paulus etiam Ephesi in Asia minore, & in Achaia, aliisque regionibus eamdem docuit, ubi tamen postea S. Joannes, S. Andreas, & alii Apostoli Christum prædicarunt.

[123] Quandoquidem S. Joannes ad Parthos aliasque remotas gentes discessit, [& quanto magis se expedire conatur,] ut in Actis Jacobeis part. 2 § 5 num. 355 retuli, certe nullo modo est improbabile, illum Epheso ad viciniores Illyrici provincias aliquando navigasse. Huic opinioni aliquod fundamentum præbet Eusebius in editione Valesiana lib. 3 cap. 23, ubi ex Clemente Alexandrino recitat sequentia: Cum post obitum tyranni ex insula Patmo Ephesum rediisset Joannes, ad finitimas quoque provincias rogatus se contulit, partim ut episcopos constitueret, partim ut ecclesias integras disponeret ac formaret, partim etiam ut homines, sibi a divino Spiritu indicatos, in clerum quemdam seu sortem Domini seponeret. Propter has congruentias & supradictum S. Hieronymi testimonium nobis fit verosimile, S. Joannem inter alias apostolicas excursiones, quas haud dubie tempore diuturnioris suæ vitæ sæpius fecit, nonnumquam ad Illyricum excurrisse. Nimis ergo temere adversarius asseruit, Illyricam S. Joannis prædicationem ex hoc posteriori S. Hieronymi testimonio falsissime inferri.

[124] [tanto arctius variis ratiociniis] In hac sententia non est recurrendum ad synecdochen: nihilominus R. P. Michaëli gratis ac liberaliter demus, S. Hieronymum synecdoche ufum fuisse. At numquam audivi, quod illa rhetoricæ figura possit excedere inviolabiles veritatis terminos, aut sese extendere ultra limites, quos expressæ rerum circumstantiæ ei præfigunt. Quare notari velim, S. Hieronymum hic agere de illis Apostolis, quos Christus de piscatoribus piscium fecit hominum piscatores, & quos juxta stagnum seu mare Genesareth retibus suis occupatos invenit. Atqui ex Euangelio Matthæi & Marci scimus, Petrum, Andream, Jacobum & Joannem hos piscatores fuisse. Ergo S. Hieronymus id nullo modo intellexit de Paulo, qui nec piscator fuit, nec ita ad apostolatum vocatus est.

[125] [constringitur.] Itaque expressio S. Hieronymi, quæ adjunctis verbis reficientes retia sua ad Jacobum & Joannem restringi videtur, tantummodo per synecdochen extendi potest ad quatuor illos piscatores, quod facile concedemus: nam in ea hypothesi satis commode intelligimus, quomodo quatuor isti Apostoli Euangelium prædicaverint de Jerusalem usque ad Illyricum & Hispanias; capientes in brevi tempore ipsam quoque Romanæ urbis potentiam; cum Andreas in Illyrico, & Jacobus in Hispania doctrinam Christi annuntiaverint. Petrus vero Romæ docuit, & nil solicitus de magna imperatoris potestate, multos ex primoribus Romanis ad fidem Christianam convertit, atque ita quodammodo cepit in brevi tempore ipsam quoque Romanæ urbis potentiam, quæ etiam juxta priorem nostram sententiam mystico quodam sensu capta est a Joanne, ut in Actis S. Jacobi part. 2 § 5 num. 354 explicui. Libenter diutius cum hoc illustri adversario digladiarer; sed jam me alio vocant Cælites mensis Augusti, quibus potius, quam genio meo, obtemperandum est. Quapropter R. P. Emmanueli Caëtano de Sousa & Hispanis ulteriores S. Jacobi vindicias relinquo.

INDEX HISTORICUS IN SEPTIMUM TOMUM JULII.

Achardus abbas monasterii S. Germani Autissiodorensis 289 b

Achilles (Paulus) S. J. Rector collegii Panormitani ope S. Ignatii sagas fugat 812 b c d

Adam primus abbas monasterii beatæ Mariæ de Lanchenhemio Ordinis Cisterciensis 169 c

Adelaïs filia Ludovici Pii imperatoris ex priori conjuge Ermengarde 275 d

Adelgadus præsul Hamburgensis 865 b

Adelelinus vel Adelerinus abbas S. Lupi Trecensis 52 a b

Adelgotus præsul Magdeburgensis 865 b

Adelwoldus vel Æthelwoldus episcopus Wintoniensis in Anglia 317 a b 318 f

Adornus (Franciscus) S. J. spiritualia S. Ignatii exercitia tradidit S. Carolo Borromæo 787 d

Adulfus vel Aldulfus episcopus Roffensis 159 d f

Adwinus vel Altwinus episcopus Lichfeldensis in Anglia 159 d f

Ægidius vel Gil (Petrus) S. J. variis quæstionibus Nicolai Lancicii respondet 432 e 433

Ægidius episcopus Mutinensis laudat Societatem Jesu 504 a b

Ælfredus rex Angliæ 315 d 317 e f

Ælius Cesetianus Romanæ urbis præfectus 20 d e f 22 e

Ælius Dionysius Romanæ urbis præfectus 22 e f

Ælwardus abbas Glastoniensis in Anglia 316 f

Aëtius cum Attila confligit 64 d 77 e

Afflitto (Hannibal d') archiepiscopus Rhegiensis in Calabria obivit spiritualia S. Ignatii Exercitia 787 f

Agatimbrus præsul Metensis 305 a b

Agazzari (Alfonsus) S. J. vice-præpositus domus professæ Romanæ 604 c

Agricola forte altero nomine Julius, præfectus Galliarum 203 e f

Aguilleres (Consalvus) Brugis S. Ignatium hospitio excepit 439 b

† Albani martyris tumulum in Anglia veneratur S. Germanus Autissiodorensis 213 d 214 b c

Albergatus (Nicolaus) S. R. E. Cardinalis 335 c

Albertus dux Bavariæ varias litteras dedit ad S. Ignatium 501 & 502. Fundavit collegium Ingolstadiense & Monachiense Societatis Jesu 733 f

Alboïnus rex Longobardorum 51 c

Alcantara (Jacobus de) ex Ordine Franciscano confessarius S. Ignatii de Loyola 431 c

Adlbertus abbas Feltwertensis in Frisia 167 d

† Aldricus episcopus Senonensis 127 c

Alexander III Papa S. Helenam Suecam in numerum Sanctorum retulit 329 c e

Alexander VII Papa, dictus antea Fabius Chisius 179 a. Obeuntibus spiritualia S. Ignatii Exercitia concedit indulgentias 786 e

Alexander Cisterciensis abbas, ordine nonus post S. Bernardum 3 b

Alfonsus rex Castellæ 88 f

Almardus, Alnardus vel Alinardus episcopus Lugdunensis a Menardo Sanctus appellatur 3 a

† Alodius episcopus Autissiodorensis 158 e f An sit idem cum Alogio vel Alodio archimandrita? 211 a 255 e 280 b

Alpinus episcopus Cathalaunicæ civitatis 70 e 81 f

Altinck (Joannes) abbas Feltwertensis in Frisia 167 f

Altovita (Antonius) archiepiscopus Florentinus 504 f

Alvarez (Gabriel) S. J. Rector collegii Majoricensis 851 b

† Amator episcopus Autissiodorensis 193 e f 195 b

† Ambrosius episcopus Mediolanensis 157 f

Amicus (Jacobus Antonius) S. J. anno 1728 jam moribundus intercessione S. Ignatii prodigiose sanatur 824 e f

Amigant (Andreas de) Manresæ S. Ignatium hospitio excepit 784 b

† Anastasius presbyter, multa a Monothelitis passus est 85 f 86

Andoilette (Petrus) abbas S. Lupi Trecensis 52 e

Andreas episcopus Pragensis 128 f 129 a

Angelo (Balduinus de) S. J. vacillans in sua vocatione, in ea confirmatur familiari exemplo, quod S. Ignatius de se narrabat 565 a b c

† Anianus episcopus Aurelianensis 82 c, 83 b, 200 c, 257 b

† Anthimi Acta fuerunt conjuncta cum Actis SS. Simplicii, Faustini, & Beatricis 35 e f, 36 a

Antonelli (Joannes Baptista) clam abstulit aliquas B. Joannis Columbini reliquias 343 e f

Antoninus Pius imperator quamdiu regnarit? 26 d

Antonius (Nicolaus) scriptor Hispanus corrigitur 410 f

† Apollinaris Sidonius, episcopus Arvernorum, scribit S. Lupo Trecensi 54 b c d

Aquaviva (Claudius) Præpositus Generalis Societatis Jesu 473 c

Aquaviva (Rodolphus) S. J. ab infidelibus occisus in Salsettana regione 697 c

Araozius (Antonius) obitis spiritualibus S. Ignatii exercitiis, Societati Jesu adscriptus 424 b Fuit præpositus provincialis in Hispania 427 c

Arbieu (Michael de) S. J. scripsit de nobili stirpe S. Ignatii Loyolæ 411 d e

Arbizu (Joannes Baptista) S. J. contexuit historiam Ms. collegii Cæsaraugustani 834 e f

Arbizu (Lupercus de) fundavit collegium Manresanum Societatis Jesu 785 a b

Archintus (Philippus) Pontificis Romani in Urbe vicarius spiritualia S. Ignatii Exercitia approbavit 426 f, 427 a

Arcones (Andreas Lucas de) S. J. Hispanice edidit Vitam S. Ignatii 598 c

Ardaricus rex Gepidarum 77 e, 79 f

Aresius (Paulus) ex Ordine Theatinorum ad episcopatum Derthonensem assumptus 450 b

Argaïzius (Gregorius) ex Ordine S. Benedicti refellitur 422 d e f, 444 c

Arias (Alvarus) S. J. asserit, S. Ignatium divinitus cognovisse Societatem Jesu a se fundandam 475 a b

Aringhus (Paulus illustravit Romam subterraneam 130 e

Arnaldus archiepiscopus Narbonensis 129 c

Arnulfus abbas Arulensis 136 e f

Arzius (Hieronymus) amicus S. Ignatii gratum ejus animum expertus est 535 a

Aspertus archiepiscopus Mediolanensis 29 a

Asserius episcopus Scireburnensis in Anglia 315 b d

Asta mater S. Olavi martyris 90 e

Astridis, regis Sueciæ filia, ab Olavo, sancto Norvegiæ rege, uxor accipitur 99 b c

Attila dux Hunnorum urbi Trecensi extrema minitatur 64 d

† Auctor episcopus Metensis 79 f

Augerius (Edmundus) S. J. testatur de prophetico S. Ignatii spiritu 585 c d

Aunarius episcopus Autissiodorensis 222 c, 280 c

Autissiodorenses aliquot episcopi sanctitate insignes 280 & 281 e

Auxiliaris præfectus Galliarum, & Urbis, aut præfectus prætorio per Italiam 197 c

† Aventinus presbyter & discipulus S. Lupi Trecensis episcopi 82 a

Avila (Joannes) varios discipulos ad S. Ignatium misit 571 f. Quanti faceret S. Ignatium 750 b

† Avitus præsul Viennensis 262 f

Avitus antistes Arvernorum 264 a, 266 a

Aymeric (Anna de) comitissa Fuentes, munifica erga speluncam Manresanam S. Ignatii 785 d

Azebedo (Ignatius) S. J. cum triginta octo sociis a Calvinistis occisus in mari 697 d

Bacchinius (Benedictus) scriptis suis antistites Ravennates illustravit 181 f

Baccius (Petrus Jacobus) Italice scripsit Vitam S. Philippi Nerii 521 b

Bacle (Nicolaus le) decanus Trecensis 53 b

Badius (Raphaël) nobis communicavit notitiam reliquiarum S. Marthæ, quæ apud Humiliatas moniales servantur 12 a

Balæus (Joannes) scriptor heterodoxus & mendax reprehenditur 317 c d

Balduinus archiepiscopus Trevirensis 308 d

Bandurus (Anselmus) edidit numismata imperatorum Romanorum 234 f

Barnabitæ litteris testantur, quanti facerent S. Ignatium 519 b c

Baronius (Cæsar) S. R. E. cardinalis multum promovit canonizationem S. Ignatii 604 & 605

† Bartholomæus Vicentinus ubi fuerit antistes 854 b

Bartholomæus Cartusianus Senensis Vitam B. Petri Petroni, Italice a Joanne Columbino scriptam, Latine interpolavit 339 b, 402 d e

Bartolus (Daniel) S. J. Vitam S. Ignatii Italice conscripsit 598 c

Barzæus (Gaspar) S. J. missionarius in Persia 170 b

Basilius Macedo imperator reædificavit ædem S. Callinici martyris 40 a

† Basilius præsul Cæsariensis contexuit elogium S. Julittæ martyris 143 b c & seqq.

Battorius (Stephanus) rex Poloniæ Societati Jesu fundavit collegium Claudiopolitanum in Transilvania, Rigense in Livonia, & Poloscense in finibus Moscoviæ 733 f

Baza (Franciscus de) S. J. Rector collegii Loyolani multa de S. Ignatio nobis subministravit 777 b

Beatillus (Antonius) varia monumenta nobis communicavit 16 e

Beatrix aliqua ignota inter Sanctas Hispanas a Ferrario refertur 3 c d

Belcarus (Feus) Italice conscripsit Acta B. Joannis Columbini 335 c f, 336 a

Belfredellus (Petrus) discipulus B. Joannis Columbini 369 a f

Bellarminus (Robertus) S. R. E. Cardinalis post mortem in vetus sepulcrum S. Ignatii translatus 603 b c

Benedictus I Papa an inter Sanctos referendus! 169 f

Benedictus III Romanus Pontifex 27 f, 28 d e 29 a

Benedictus XIII Papa Vincentium a Paulo Beatis adscripsit 470 e

Benedictus monachus Claudiocestrensis scripsit vitam S. Dubricii 199 a b

Benenatus episcopus Tuburbitanus in Africa 146 b.

Bening (Franciscus) S. J. Rector collegii Camberiensis in Sabaudia 836 a

Berganza (Franciscus de) scriptor Hispanus ex Ordine S. Benedicti refellitur 462 a b c & seqq.

Beti (Faccius) discipulus B. Joannis Columbini 383 a

Bettinus (Antonius) episcopus Fulginas ex Ordine Jesuatorum 345 d

Beyerlinck (Laurentius) scriptor Belga 164 b c

Bidermannus (Jacobus) S. J. Vitam S. Ignatii in compendium redegit 597 f

Blancus (Franciscus) archiepiscopus Compostellalanus fundavit Compostellæ collegium Societatis Jesu 734 a

Blasius (Christophorus) ex Ordine Dominicano suasione B. Joannis Columbini arctiorem paupertatem amplectitur 372 d 373 e

Blosius (Ludovicus) abbas Lætiensis Societatem Jesu benevolo affectu prosecutus est 425 e, Allaboravit, ut Societas Jesu in Belgium admitteretur 507 d e f

Bobadilla (Nicolaus) S. J. unus ex primis S. Ignatii sociis 441 d, Recusat episcopatum 486 a b

Bodo præsul Tricassinus 52 b

Boëthius (Hector) scriptor Historiæ Scoticæ 88 d

Boldettus (Marcus Antonius) Italice edidit observationes ad cœmeteria Sanctorum martyrum 34 d

Bolesius vulgo Bouleze (Joannes) quoddam commentum edidit de origine Societatis Jesu 436 f, 437

Bollandus (Joannes) S. J. testatur de Antverpiensi S. Ignatii hospitio 439 e, 475 b c

Bonafede (Josephus) Italice scripsit de gestis, miraculis, ac documentis B. Joannis Columbini 336 d

Bonannius (Philippus) scripsit de Ordinibus religiosis 344 f

Boninsegnius (Spinellus) tertius præses generalis Ordinis Jesuatici 369 a e

† Borgia (Franciscus) S. J. librum Exercitiorum S. Ignatii de Loyola obtulit Paulo III Papæ approbandum 420 f, 421 c, 426 e. Jubet Ribadeneiram scribere Vitam S. Ignatii 655 b

† Borromæus (Carolus) archiepiscopus Mediolanensis, & S. R. E. Cardinalis fundavit Mediolani collegium Societatis Jesu 734 a. Sæpius spiritualia S. Ignatii Exercitia obivit 787 d e, 850 e

Borromæus (Fredericus) archiepiscopus Mediolanensis, & S. R. E. Cardinalis 173 a

Bossuinus (Joannes) abbas Feltwertensis in Frisia 167 f

Bouhours (Dominicus) S. J. Vitam S. Ignatii Gallice conscripsit 598 e

Bournaut (Philippus de) Molismensis abbas 53 b

Bozius (Thomas) librum edidit de signis Ecclesiæ 432 f

Broëtus (Paschasius) S. J. unus ex primis S. Ignatii sociis 453 e, 700 d

Bromton (Joannes) abbas Jornalensis in Anglia 318 e

Broniaco (Joannes de) S. R. E. Cardinalis 12 c

Brouwershaven (Adrianus Cornelius de) rector universitatis Lovaniensis de instituto Societatis Jesu judicium suum declarat 506 e

† Brynulphus episcopus Scarensis 127 c. Scripsit Vitam S. Helenæ Suecæ 331 b c, 332 a

Buccius vel Butius episcopus Tifernas, amicus B. Joannis Columbini 376 e, 478 c, 394 a

Bucherius (Ægidius) S. J. edidit antiquum Calendarium Romanæ Ecclesiæ 130 b

Bulæus (Cæsar Egassius) scripsit Historiam universitatis Parisiensis 410 f. Huic operi varias ineptias inseruit 437 f, 439 f, 440 a

Buonadies (Michaël Angelus) episcopus Catanensis 827 f, 841 e, 843 c

Buren (Gerardus de) abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

† Cælestinus I Papa 194 e, 195 e

Cælestinus II Papa 865 c

Cærulidens (Haraldus) rex Daniæ 90 f

Cæsar-Augustani inquisitores condemnant decretum, quod Sorbona contra Societatem Jesu tulerat 507 a b

Caëtanus (Camillus) patriarcha Alexandrinus 594 f

Caietanus (Constantinus) Benedictinus a congregatione Cassinensi ejusdem Ordinis improbatus 421 e f, 422 a. Item a Lusitana Benedictinorum congregatione 422 a b

Calculus (Willelmus) monachus Gemmeticensis scripsit historiam Normannorum 94 c

Camera (Ludovicus Consalvus a) S. J. scripsit summatim Vitam S. Ignatii ex ore ipsiusmet Sancti exceptam 591 f, 592 a

Camargo (Ludovicus de) S. J. præpositus domus professæ Antverpiensis 634 a

† Camelianus episcopus Trecensis & S. Lupi successor 70 e, 80 a, 82 a

Campegius (Joannes) episcopus Bononiensis laudat Societatem Jesu 504 b c

Campianus (Edmundus) S. J. ab hæreticis in Anglia occisus 697 e

Camus (Joannes Petrus) episcopus Bellicensis laudat spiritualia S. Ignatii Exercitia 786 d e

Canisius (Petrus) S. J. Germanorum apostolus & hæreticorum malleus 424 d. Peractis spiritualibus S. Ignatii Exercitiis, Societatem Jesu ingreditur 482 b

Cannicarus (Thomas) S. J., infirmarius S. Ignatii, respondet variis quæstionibus, sibi circa mortem Sancti a P. Lancicio propositis 511 & seqq.

Cant (Petrus) S. J. in epistola describit Montem Serratum 414 d e f. Varia narrat de gloria posthuma S. Ignatii, quæ Manresæ superest 783 f, 784 a, 785 a. Item de Barcinonensi 791 e f

Canus (Melchior) ex Ordine Prædicatorum Societati Jesu injurius 426 e, 429 a, 472 e, 525 e, 556 a, 712 b, 714 f

Canutus, cognomento Magnus, rex Daniæ 102 f, 103

Canutus filius Suenonis, regis Daniæ 93 a b

Capgravius (Joannes) edidit Legendam Sanctorum Angliæ 316 b c

Caraffa (Joannes Petrus) postea sub nomine Pauli IV Romanus Pontifex 455 b c d, 654 d

Cardona (Joannes Baptista) episcopus Vicensis 783 c

Cardona (Joannes) prorex Navarræ 413 f

Carneiro (Antonius) abbas generalis congregationis-Lusitanæ Benedictinorum 422 c

Carnolius (Aloysius) S. J. scripsit Italice Vitam S. Ignatii Loyolæ 409 f, 598 e

Carolus episcopus Novariensis composuit historiam Mediolanensem 171 f, 173 b c

Carolus V imperator 413 c. Fundavit collegium Panormitanum Societatis Jesu 733 f

Carolus Magnus Ludovici Pii pater, & Caroli Calvi avus 222 b, 223 d

Carolus Calvus imperator 29 a, 192 c d e, 221 e

Carolus rex Suecorum & Gothorum 329 c

Carolus archidux Austriæ fundavit collegium Græcense Societatis Jesu 733 f

Carrera (Franciscus) contexuit elogia sanctorum Siculorum 176 c

Cartusiani varii testantur, S. Ignatium prædixisse, condendam a se Societatem Jesu 447 & 448. Nascentem Societatem magna benevolentia affecerunt. 482 & seqq. Hinc mutua meritorum communicatio inter utrumque Ordinem 482 e, 707

Carvajalius (Gutterius) episcopus Placentinus fundavit collegium Societatis Jesu Placentiæ in Hispania 742 d e

Casa-Nova (Innocentius) ex suppresso Jesuatorum Ordine usque ad annum 1726 superfuit 351 e

Casarubio (Joannes de) S. J. Rector collegii Antiquariensis 840 f

† Cassianus episcopus Augustodunensis ex tumulo S. Germanum Autissiodorensem alloquitur 217 c

Castaldus (Joannes Baptista) contendit, S. Ignatium petiisse, ut in Ordinem Theatinorum admitteretur 448 f

† Castritianus præsul Mediolanensis 171 b, 172 c, 173 b

Castrius (Lambertus) S. J. apud Cartusianos Colonienses sepultus 482 e

Castro (Alfonsus a) S. J. ab infidelibus interfectus 697 b

Castro (Joannes de) Cartusianus ex S. Ignatio discit, condendam Societatem Jesu 447

Castro (Jacobus a) episcopus Ruræmundensis approbat miraculum intercessione S. Ignatii patratum Ruræmundæ. 840 d e

Catherinot (Nicolaus) edidit Sanctuarium Bituricense 131 e

Cazorla (Andreas) S. J. præpositus provincialis provinciæ Bæticæ 472 f

† Censurius episcopus Autissiodorensis 191 e, 201 a, 255 f

Ceparius (Virgilius) S. J. direxit S. Mariam Magdalenam de Pazzis in obeundis spiritualibus S. Ignatii Exercitiis 788 a

Cerda (Melchior de la) putat, S. Ignatium adhuc infantem prænuntiasse suum nomen 409 f

Cerretana (Blasia) uxor B. Joannis Columbini 355 a. Beati mariti sui sepulcrum ornat 398

Cervioni (Thomas) episcopus Faventinus approbat recens miraculum intercessione S. Ignatii patratum 824 d e

Chailly (Joannes de) abbas S. Lupi Trecensis 52 f

Chamerota (Joannes) S. J. affirmat, S. Ignatio typum Societatis Jesu, a se fundandæ, divinitus fuisse revelatum 475 b

Charibertus Parisiorum rex Ingobergam legitimam conjugem repudiavit 265 f

Charlat (Quintinus) S. J. non diu post ingressum Religionis constituitur a S. Ignatio rector collegii Romani 573 c

Chelidonius episcopus Vesontionensis 195 a, 196 c

Chlodosvinda regina Longobardorum 51 c

Christina filia Haconis, regis Norvegiæ 88 f

† Chrothildis regina Franciæ, Clodovei primi conjux 185 e, 263

Cisneros (Garcias de) composuit quemdam librum Exercitiorum spiritualium. 419 e, 420 b c. Differt ab Exercitiis S. Ignatii de Loyola 421 a b, 422 f

Clanones vel Chanones (Joannes) ex Ordine S. Benedicti fuit in Monte Serrato confessarius S. Ignatii de Loyola 415 b c

Claudius (Joannes) Hugonottus Gallus varios e Societate Jesu occidit 697 d

Clavius (Christophorus) S. J. testatur de translatione corporis S. Ignatii 600 b

Clemens IX Papa suppressit Ordinem Jesuatorum 345 a, 451. Festum S. Ignatii sub ritu duplici celebrari præcepit 627 a b

Clemens X Papa concedit Assistentiæ Hispanicæ & Germanicæ Societatis Jesu, ut Officium S. Ignatii singulis hebdomadis recitetur 627 c d e

Clericorum regularium Religio est Societas Jesu 471 a b

Cleves (Catharina de) dux Guisiæ accepit reliquias S. Ignatii 631 b

Cleyn (Franciscus de) S. J provincialis provinciæ Flandro-Belgicæ 633 b

Clodovæus rex Francorum intercessione S. Marthæ a gravi ægritudine sanatus dicitur 5 d, 6 b, 11 e,

Clotarius I Galliæ monarcha 265 d f

Codrettus (Hannibal) S. J. familiaris S. Ignatio multa de eo retulit 527 d. Latine reddidit Vitam ex ore ipsiusmet sancti Ignatii exceptam 592 d

Codurius (Joannes) S. J. inter primos S. Ignatii socios 453 e, 699 e f

Cointerel (Natalis) abbas Ordinis Cisterciensis in Normannia 631 c d

Combefisius (Franciscus) opera S. Maximi Græco-Latine edidit 85 f

Conradus avunculus Caroli Calvi 273 c, 275 d

Conradus rex Romanorum 865 c

Conradus abbas monasterii Senonensis S. Columbæ 275 e

Consalvus (Ludovicus) S. J. Vitam S. Ignatii de Loyola ex ipsius Sancti narratione breviter conscripsit 416 c

Constantius imperator Arianus S. Felicem Papam martyrio affici permisit 46 a b, 50 d e

Constantius, scriptor Vitæ S. Germani Autissiodorensis, quis fuerit? 191 c d. 255 f, 256

Constantini quatuor istius nominis patriarchæ Constantinopolitani distinguuntur 84

Constantinus Veglanensis episcopus 450 b

Contarenus S. R. E. Cardinalis S. Ignatio per litteras significat, brevi approbandum esse institutum Societatis Jesu 466 f, 467 a

† Corcodemi Martyris mira revelatio 207 c & seq.

Cordova (Petrus Hieronymus) S. J. provincialis provinciæ Castellanæ 630 f

Coret (Jacobus) S. J. Vitam S. Ignatii Loyolæ sub quinto Apocalypseos angelo adumbravit 413 a, 598 e

Corneus (Fulvius) S. R. E. Cardinalis fundavit collegium Perusinum Societatis Jesu 734 a

Correa (Petrus) S. J. ab infidelibus occisus in Brasilia 697 b, 743 f, 744 a

Corsettus (Antonius) Ordinem Jesuatorum contra adversarios scriptis defendit 351 a

Cosmus II dux Florentiæ 505 c

Costa (Joannes) postea Legionensis episcopus spiritualia S. Ignatii Exercitia contra calumniatores defendit 427 c e

Costerus (Franciscus) S. J. in risum propensus salutare monitum a S. Ignatio accipit 543 e f. Detulit Bruxellas candelam, cum qua S. Ignatius animam Deo reddidit 633 c d

Cottamus (Thomas) S. J. in Anglia ab hæreticis trucidatus 697 e

Cousinetus (Jacobus) Vitam S. Lupi Trecensis copiosissimis notis illustravit 57 c

Criminalis (Antonius) S. J. interficitur in India ab infidelibus 525 e, 697 b

Cuellar (Joannes) Antverpiæ S. Ignatium hospitio excepit 439 e, 475 c

Cueva (Bartholomæus a) S. R. E. Cardinalis quam tenero affectu dilexerit S. Ignatium 519 d

† Cyrillus ad sedem Hierosolymitanam promotus fuit ab Arianorum factione 49 b

Daniel episcopus Wentanus in Anglia 159 d e f

Daniel (Gabriel) S. J. historicus Gallus 413 a

Daventria (Jacobus de) abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Daventria (Regnerus de) abbas Feltwertensis in Frisia 167 f

Davinus (Joannes) episcopus Namurcensis 846 c

Deiotarus rex Paphlagoniæ 39 e

Delis (Margareta) Bononiæ videt S. Ignatium eodem tempore, quo ipse Romæ mortuus est 513 c d

Desbois (Engelbertus) episcopus Namurcensis 846 c

Desiderius episcopus Viennensis 265 e

Desiderius episcopus Autissiodorensis 265 d e

† Desiderius episcopus Autissiodorensis 190 d

Diaz (Petrus) S. J. cum sociis a Calvinistis occisus 697 d

Diceto (Radulphus de) scriptor Anglus 159 e

Diertins (Ignatius) S. J. spiritualia S. Ignatii Exercitia explanavit 423 b

Dini (Franciscus) Acta SS. Floræ & Lucillæ, aliorumque martyrum defendit 13 c, 19 e

† Dionysius Alexandrinus testatur, Philippum imperatorem Christianis favisse 134 a

Dockum (Hermannus a) abbas Feltwertensis in Frisia 167 f

Dolanus (Claudius Marius) S. J. Rector collegii Camberiensis in Sabaudia 836 a

Domenec (Antonius Vincentius) collegit monumenta de Sanctis Catalauniæ 137 a c, 138 d

Domenecus (Hieronymus) S. J. Societatem Jesu in Belgium inducit 703 b 704 b

Dominicus a Monticello, discipulus B. Joannis Columbini 381 d, 382 c, 405 a

Dottis (Gaspar de) innocentiam S. Ignatii contra calumniatores publico scripto declarat 458 a b c

Dunstanus abbas Glastoniensis in Anglia 316 e f

† Dunstanus archiepiscopus Cantuariensis an a Dunstano abbate Glastoniensi distinguendus sit? 316 f, 317 a

Durannus abbas Selebiensis in Anglia 296 d

Eggericus abbas Feltwertensis in Frisia 167 d

Eguia (Jacobus & Stephanus de) fratres per spiritualia S. Ignatii Exercitia ad institutum Societatis Jesu amplectendum inducti 424 b

Eguia (Jacobus) S. J. fuit confessarius S. Ignatii 512 b. Quanti faceret sanctitatem Ignatii 516 a b, 559 c

† Eligius episcopus Noviomensis ecclesiam Deo consecravit sub titulo S. Lupi Trecensis 53 c

† Elladius episcopus Autissiodorensis 207 f, 208 f

Emma regina Francorum 286 f, 287 e

† Enneco ex Ordine S. Benedicti 409 d e

Enriquez (Leo) S. J. anno ætatis vigesimo tertio sacerdos consecratus statim jubetur agere præfectum spiritus in collegio Conimbricensi 573 d

Eocharis rex Alanorum 216 f, 259 e

Erardus (Edmundus) S. Martini in areis abbas 53 b

Erbernus archiepiscopus Turonensis an Sanctis sit adscribendus. 171 a b

Ericus, cognomento victoriosus, rex Sueciæ 91 a

Ericus XIV rex Sueciæ 113 d

† Ericus est patronus ecclesiæ Upsaliensis 88 c

Ermengarda prior conjux Ludovici Pii imperatoris 275 d

Ethelredus rex Angliæ 94 c

Ethelwolfus Visi-Saxonum rex 315 a

† Euaristus Papa 171 f, 172 d

† Eucherius episcopus Lugdunensis laudat S. Lupum Trecensem 54 a

Eugenius III Papa fuit discipulus S. Bernardi 865 c

† Eupronius episcopus Augustodunensis 66 c

Eurardus vel Everardus abbas S. Lupi Trecensis 52 d

† Eusebius Vercellensis 170 d, 260 f, 261 a, 262 e f

† Eusebius Romanus colitur die XIV Augusti 47 a

Eusebius Nicomediensis rebaptizavit Constantium imperatorem Arianum 46 a b

Eustachia dicitur fuisse uxor S. Germani Autissiodorensis 203 d

Eysengrenius (Guilielmus) corrigitur 593 e

Eystenus archiepiscopus Nidrosiensis in Norvegia 112 b c

Eyzo abbas Feltwertensis in Frisia. 167 d

Faber (Petrus) S. J. primus S. Ignatii socius 440 f, 441 a, 453 d, 454 b, 700 e f, 706 & 407

Faber (Carolus) varia nobis suggessit monumenta Provinciæ 4 f

Facundes (Manuel) S. J. Rector collegii Conimbricensis 853 f

Falletti (Antonius) S. J. Provincialis provinciæ Mediolanensis subministravit varia de usu & fructu, quem Exercitia S. Ignatii habent in ditione Subalpina & vicinis provinciis 789 & 790.

Farnesius (Odoardus) S. R. E. Cardinalis honorificum tumulum erigi jussit Cardinali Bellarmino 603 b c

Farnesius (Alexander) S. R. E. Cardinalis fundavit Societati Jesu collegium Monte Regali in Sicilia 733 f, 734 a, 742 f

Faustinus presbyter Luciferianus S. Felicem Papam falso accusat 44 c d

Ferdinandus I imperator varias epistolas scribit ad S. Ignatium 496 & seqq. Fundavit diversa collegia Societatis Jesu 733 f

Ferdinandus rex Hispaniæ 411 c, 413 c

† Ferrerius (Vincentius) a quibusdam dicitur Societatem Jesu prænuntiasse 475 d

Ferrerius (Franciscus) in S. Ignatium & socios injurius publica sententia condemnatur 485 d e f

Ficherellus (Vincentius) S. J. Rector collegii Pistoriensis 851 d

Florentius Wigorniensis historicus Anglus 93 a c

Fonseca (Alfonsus) archiepiscopus Toletanus 672 b

Forjot (Nicolaus) abbas S. Lupi Trecensis 52 f, 53 a

Fortezza (Franciscus) antistes Syracusanus in Sicilia 829 c d

Fortin (Joanna) mater S. Guilielmi episcopi Briocensis 121 c

Foscararius (Ægidius) Magister sacri palatii spiritualia S. Ignatii Exercitia commendavit & approbavit 426 f, 427 a

Four (Franciscus du) S. J. Rector collegii Camberiensis in Sabaudia 836 b d

Franciscus a Monticello, discipulus B. Joannis Columbini 381 e, 382 e

Fraternus episcopus Autissiodorensis 255 e, 280 a b

Fredericus præsul Magdeburgensis 865 c

Fredericus II rex Daniæ 96 f

Fredericus III imperator 411 c

Freminius præsul Metensis 305 b

Fronto dicitur fuisse præsul Petragoricensis ecclesiæ 11 d e

Frusius (Andreas) S. J. spiritualia S. Ignatii Exercitia Latine vertit 426 f, 523 c

Fulbertus episcopus Carnotensis 193 e

Fuxo (de) Cardinalis, & legatus Avenionensis 7 a

Galba imperator Romanus 138 d

Gallarati (Petrus) S. J. suggessit notitiam de Exercitiis S. Ignatii, quæ Mediolani obeuntur 788 f, 789 a b

Gallonius (Antonius) edidit Historiam sanctarum virginum Romanarum 19 a

Gallorum regum ac principum erga S. Germani Autissiodorensis reliquias veneratio & munificentia 185 f, 186 a b

† Gallus antistes Claromontanus 266 a

Galterus abbas Selebiensis in Anglia 292 e

Gamans (Joannes) officiosissimus operis nostri promotor & adjutor 307 e

Ganus (Christophorus) scripsit de gestis S. Joannis Columbini 335 b

Garcia (Martinus) frater S. Ignatii de Loyola 414 c, 445 f

Garcia (Franciscus) S. J. non ita pridem Hispanice edidit Vitam S. Ignatii Loyolæ 410 a, 598 f

Garibay (Stephanus) historicus Hispanus 410 d, 319 c

Gasparis (Nicolaus) Antverpiam attulit reliquias S. Hathebrandi 163 & 164

† Genovefa velum accipit a S. Germano episcopo Autissiodorensi 74 d, 75 d, 211 f, 212 a b, 216 c

Gerardus I episcopus Cameracensis 169 c

Gerardus abbas S. Lupi Trecensis 52 d

† Germanus episcopus Parisiensis 185 c

Germanus abbas Selebiensis in Anglia 301 e, 302 d e

Gervasius, scriptor Anglus seculi XII 159 c

Gil vel Ægidius (Petrus) S. J. variis quæstionibus Nicolai Lancicii respondet 432 e, 433

Gillot (Savinus) Rippatorii abbas 53 b

Giron (Franciscus) S. J. Rector collegii Salmanticensis 419 d e

Gislo (Jacobus) chronologiam rerum Septemtrionalium ex aliis auctoribus collegit 91 e

Gitro invasor Angliæ fit Christianus 328 & 329

Giussanus (Joannes Petrus) scripsit Vitam S. Caroli Borromæi 787 e

Glaber (Rodulphus) historicus, & aliquando monachus Autissiodorensis 289 c. Intercessione S. Germani prodigiose sanatus est 290 c d

Glandorpius (Joannes) edidit Onomasticon Romanum 14 f

Godinus Bracarensis episcopus 129 e

Gogordanus (Pontius) S. J. Romæ habitavit cum S. Ignatio 592 b e

Gomez (Christophorus) S. J. collegit varia elogia de Societate Jesu 519 c

Gonzalez de Mendoza (Petrus) archiepiscopus Granatensis conscripsit Historiam Salicensem 19 b

Gonzalez (Thyrsus) Præpositus Generalis Societatis Jesu magnificum sacellum erexit Romæ S. Ignatio 847

Gordianus imperator varias de Persis victorias retulit 133 f

Goveanus (Jacobus) S. Ignatium magnis laudibus prosecutus est 440 a b

Gramacius præsul Metensis 305 b

Granatensis (Ludovicus) magni faciebat S. Ignatium 519 a

Grave (Joannes) abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

† Gregorius Papa testatur per brandea seu pannos, reliquiis sanctorum admotos, miracula patrari 33 f, 34 a

† Gregorius Turonensis meminit de basilica S. Lupi Trecensis episcopi 51 c

Gregorius III Pontifex Romanus 159 e

Gregorius XI Papa in honorem S. Marthæ sumptuosam aram exexit 8 f. Ordinem Jesuatorum confirmavit. 347 b

Gregorius XIII Papa misit ad reginam Hispaniæ corpus cujusdam S. Beatricis 35 d. Nomen S. Joannis Columbini Martyrologio Romano inseri jussit 334 e, 335 a. Confirmat institutum Societatis Jesu 723 & seqq. Fundavit collegium Romanum ejusdem Societatis 733 d e

Gregorius XIV Papa cognomen Jesu Societati nostræ asseruit 473 d

Gregorius XV Papa Ignatium de Loyola solenniter numero Sanctorum adscripsit 623 & seqq.

Gretserus (Jacobus) S. J. Vitam S. Ignatii vindicavit a calumniis Lithi Miseni hæretici 519 e f, 588 f, 589 a, 597 d

Grimkel episcopus, quem S. Olavus rex secum ex Anglia in Norvegiam duxit 96 b c d

Groenske (Haraldus) pater S. Olavi martyris 90 e f, 91 b

Gruterus (Janus) edidit novemdecim scriptores Historiæ Augustæ 15 b

Gualdricus episcopus Autissiodorensis 190 c

Gualla (Jacobus) edidit Sanctuarium Papiæ 135 e

Gudbrandus avus maternus S. Olavi martyris 91 f

Guelfaccius (Thomas) a Joanne Columbino mirabiliter ad frugem reducitur 371 a f

Guelfo vel Welfo abbas monasterii Centulensis S. Richarii, & Senonensis S. Columbæ 275 e

Guerrerius (Petrus) archiepiscopus Granatensis fundavit Granatæ collegium Societatis Jesu 734 a, 742 d

Guerrois (Nicolaus des) Gallice conscripsit Historiam ecclesiasticam præsertim diœcesis Trecensis 31 a, 51 a

Guidiccionius (Bartholomæus) S. R. E. Cardinalis primum adversatur instituto Societatis Jesu approbando, & postea eidem mirifice favet 468 b

Guido abbas Cisterciensis & episcopus Rhemensis 129 c

Guilielmus Malmesburiensis edidit catalogum abbatum Glastoniensium 316 f

Guilielmus Rameisiensis scripsit Vitam S. Neoti 315 f

Guitherus abbas monasterii S. Lupi Trecensis 52 d e f

Guttamus (Joannes) S. J. a Turcis captus solicitudine & cura paterna S. Ignatii liberatur 569 a

Guzman (Didacus de) S. J. testatur, quid S. Ignatius de nomine Jesu, Societati nostræ indito, senserit 473 a b

Guzman (Didacus de) archiepiscopus Hispalensis edidit decretum de festo S. Ignatii celebrando 625 b

Haco rex Norvegiæ 88 f, 96 b

Haeftenus (Benedictus) ex Ordine S. Benedicti corrigitur 461 f, 462

Hammontanus (Gerardus) Prior Cartusiæ Coloniensis nascenti Societati Jesu impense favet 482 b c. Obit spiritualia S. Ignatii Exercitia 482 d. Petrus Faber & S. Ignatius ei pro beneficiis gratias agunt 482 e f, 483 a b. Responsoria ipsius epistola ad S. Ignatium 483 c d

Haraldus, frater S. Olavi, postea rex Norvegiæ 110 d f, 111, 120

Harduinus (Joannes) S. J. nuper vulgavit Acta conciliorum 39 e. Suggessit notitiam de S. Læto puero martyre, qui in opere nostro erat omissus 865 f

Harphius (Henricus) scripsit Theologiam mysticam 483 d

Haute (Bernardus van den) S. J. Rector Lovaniensis varia monumenta de S. Ignatio subministravit 522 f

Hectoreus (Camillus) S. J. agit de fructu, qui per spiritualia S. Ignatii Exercitia fit Neapoli, & Venetis in Britannia Minore 788 d e, 789 c

Heldricus abbas S. Germani Autissiodorensis 285 d, 287 c d

Helyotus (Hippolytus) Gallice scripsit de Ordinibus religiosis & militaribus 346 d

Hemmo abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Henao (Gabriel de) illustravit Antiquitates Cantabriæ 410 b

Henricus abbas Croylandensis in Angliæ 319 c f

Henricus episcopus Tricassinus 52 d

Henricus IV rex Galliarum magnum Missarum numerum a Societate Jesu post mortem pro beneficiis obtinuit 536 f

Henricus VIII rex Angliæ 315 a b

Henricus comes Trecensis 61 a

Henricus rex Lusitaniæ fundavit varia collegia Societatis Jesu 733 f

Henricus Cardinalis fundavit collegium Eborense Societatis Jesu in Lusitania 742 a

Henricus I rex Angliæ 296 d f

Henriquez (Alfonsus) episcopus Sidoniensis 606 e

Herbernus vel Heribertus, archiepiscopus Turonensis an Sanctis adscribendus? 171 a b

Herbertus abbas Selebiensis in Anglia 296 f

Heriboldus vel Heribaldus episcopus Autissiodorensis 175 f, 278 b

† Hericus metrice scripsit Vitam S. Germani Autissiodorensis, & alia quædam 192 a b

Heyden (Henricus vander) abbas Villariensis 162 f, 163, 164 b c

Hidulphus archiepiscopus Trevirensis 168 c

Hieronymus secundus præses generalis Ordinis Jesuatici 385 a b

Higdenus (Ranulphus) historicus Anglus 198 b

† Hilarius episcopus Arelatensis 195 a, 215 b

† Hiltebrandus socius S. Bonifacii 164 e

† Honoratus abbas Lerinensis, & postea archiepiscopus Arelatensis 61 f, 70 f

Hormisdas Romanus Pontifex 305 c f

Hosius (Jacobus) moritur, & S. Ignatius videt ejus animam ad cælum tendere 459 d, 684 b c

Hospinianus (Rodolphus) hæreticus crassam prodit ignorantiam, quæ carpitur 351 e f

Hostius (Jacobus l') S. J. primus in Siciliam intravit 545 b c

Hoyto abbas Feltwertensi in Frisia 167 d

Hrærekus Heidmarchiæ regulus 97 d e f. Mansuetudo S. Olavi regis erga illum 98

Hucbertus abbas monasterii Agaunensis 278 f, 281 b c

Hugo Flaviniacensis scriptor seculi XI 51 f. Laudat S. Lupum Trecensem 56 a b

Hugo abbas Selebiensis in Anglia 297 c, 299 a

Hugo communiter cognominatus abbas a pluribus abbatiis, quas habebat 275 e

Hugo episcopus Autissiodorensis 186 d

Huylenbroucq (Alphonsus) S. J. Societatem Jesu adversus famosos quosdam libellos vindicavit 474 c

Jacobus Philippus Bergomensis scripsit supplementum Chronicorum 345 d

Jaius (Claudius) S. J. unus ex primis S. Ignatii sociis 453 e, 737 c. Recusat episcopatum Tergestinum 487 b c d

Ianinus (Ludovicus) S. J. Vitam S. Ignatii a Bartolo Italice scriptam Latinitate donavit 598 c d

Jarislaus Russiæ rex 99 b

Jesuatorum Ordo quando institutus 345 b c

† Ignatius martyr a S. Ignatio Loyola affectu peculiari fuit honoratus 533 f

Ignatius abbas monasterii Angelomontani in Helvetia 32 b c

Imbertus archiepiscopus Arelatensis 6 c

Ingigerdis vel Ingris S. Olavo, regi Norvegiæ desponsata 97 b Sed dein negata 99 a b

Ingoberga regina Franciæ a Chariberto repudiata 265 f

Ingulphus abbas Croylandensis in Anglia 315 b, 318 a

Ingwaldus episcopus Londinensis 159 d e f

Innocentii III Papæ decretum circa infirmos a S. Ignatio instauratum 480 e f, 481, 704 c. Etiam nuper a Benedicto XIII renovatum 481 e f

Innocentius IV Pontifex Romanus 121 a d f, 124 f

Innocentius VIII Romanus Pontifex 411 c

Joanna regina Jerusalem & Siciliæ &c. 6 e

† Joannes abbas Reomaënsis 289 c

Joannes episcopus Aretinus 27 f, 28 d e, 29 a

Joannes episcopus Autissiodorensis 289 b

Joannes II antistes Ravennas 181 c

Joannes III rex Lusitaniæ primos patres e Societate Jesu in Indiam mitti curat 440 b c. Quanti faceret S. Ignatium 519 c d. Fundavit varia collegia Societatis Jesu 733 f. Omnia dicta & facta S. Ignatii notari jubet 592 e

Joannes Casimirus rex Poloniæ 847 a b

Joannes rex Anglorum 319 e

Joannes patriarcha Constantinopolitanus 306 a

Jolanda uxor Frederici de Lotharingia, ducis Vaudemontii 7 b e

Jonas Arngrimus scriptor Islandus carpitur 90 e, 102 e

Jonus ex episcopo Stafangrensi fit archiepiscopus Nidrosiensis 111 f

Isabella regina Hispaniæ 411 c

Isicius episcopus Viennensis 262 f

Itto abbas Feltwerrensis in Frisia 167 d

Juditha Bavarica secunda uxor Ludovici Pii imperatoris 275 d

Julius forte altero nomine Agricola, præfectus Galliarum 202 d, 203 e f

Julius II Pontifex Romanus 53 a

Julius III Papa Petrum Canisium S. J. constituit administratorem episcopatus Viennensis in Austria 486 c d e f, 487. Romæ condit collegium Germanicum 493 b. Confirmavit Societatem Jesu 714 & seqq.

Justus præsul Lugdunensis 60 d

† Juvenalis patriarcha Hierosolymitanus in variis ecclesiasticis Græcorum fastis colitur 855 e f, 856. Contra varias accusationes defenditur 860 & seqq.

Juvencius (Josephus) scripsit historiam Societatis Jesu 593 f. Narrat quædam S. Ignatii miracula 799 & seqq.

Kalkar (Henricus) scripsit de ordine Cartusianorum 308 e, 88 c

Katilli (Nicolaus cognomento Albus) archiepiscopus Upsaliensis 88 c

Kesselius (Leonardus) S. J. Rector Coloniensis, S. Ignatium adhuc vivum videre cupiens, miro modo fit voti compos 587 a

Koributius (Michaël) rex Poloniæ 847 a b

Lainius (Marcus) post peracta spiritualia S. Ignatii Exercitia ingreditur Societatem Jesu, quam antea de hæresi suspectam habebat 424 b c

Lancicius (Nicolaus) S. J. multa de S. Ignatio curiose inquisivit 430 f, 432 e f

Landricus Comes Autissiodorensis 289 d

Laso (Alfonsus) episcopus Majoricensis 606 e

Laude (Josephus Septimius a) novam notitiam suggessit de reliquiis S. Marcellinæ 866 f

Laurentius (Thomas) ex ordine Prædicatorum honorificum de S. Ignatio & Petro Fabro testimonium perhibuit 444 f, 445 a

Laynez (Jacobus) S. J. tertius S. Ignatii socius 441 b c, 702 e f, 737 b. Recusat dignitatem cardinalitiam 487 e

Leo a S. Thoma Benedictinus improbatus a Lusitana Benedictinorum congregatione 422 a b

Leo IX Papa Christum sub specie pauperis leprosi suscepit 364 f

Leo XI Papa Clementi VIII successit 606 c

Lermæus (Gabriel) Calvinista laudat spiritualia S. Ignatii Exercitia, dum ea voluit vituperare 786 f, 787 a b

Liberius Papa in exsilium mittitur 47 f

Lindanus (Henricus) S. J. aliqua de cultu S. Helenæ Suecæ suppeditavit 330 d e

Linek (Carolus) S. J. scribit Vitam S. Ignatii sub Imagine absolutissimæ virtutis 527 a, 598 f

Llanes (Bernardus) ex ordine S. Dominici, Prior conventus Manresani 417 a

Loartius (Gaspar) S. J. variis modis a S. Ignatio probatus 571 f. Interrogatus, quid de ea probatio ne sentiret, acute respondet 571 f, 572 a

Lodbroch (Ragnar vel Ragnerus) rex Daniæ 90 f

Loftunga (Thorarinus) poëta Islandus vel Norvegus 110 b

Lopes (Franciscus) S. J. a Mauris interfectus 697 c

Lopez est cognomen familiæ Loyolanæ 410 c

Lotharingia (Fredericus de) dux Vaudemontius 7 b e

Lotharingia (Carolus a) episcopus Virdunensis, accepta a Gregorio XV Papa facultate, Societatem Jesu ingreditur 624 d e. Fundavit collegium Societatis Jesu Ponte Mossoni 734 a

Lotharius Caroli Calvi filius 223 d

Loyola (Æmilianus) S. J. nepos ex fratre S. Ignatii de Loyola 424 c

Lucius II Papa 865 c

Ludolfus Saxo ex Ordine Carthusianorum collegit Vitam Christi, cujus lectione forsan conversus est S. Ignatius de Loyola 414 b c

Ludovicus XI Franciæ rex lipsanothecam S. Marthæ munifice fieri jussit 8 b c

Ludovicus rex Germaniæ 276 c, 278 b

Ludovicus XIII rex Galliæ promovet canonizationem S. Ignatii 610 & 611

Ludovicus rex Hungariæ 689 c, 692 a

Ludovicus XII rex Galliæ 53 a

Ludovisius (Ludovicus) S. R. E. Cardinalis quid senserit de S. Ignatio 519 d. Quam munificus erga ejus memoriam 845 b c e f

Lugo (Joannes de) S. R. E. Cardinalis 847 b

Lupus (Christianus) S. Felicem perperam a Pontificatu Romano excludit 50 b

Lyræus (Hadrianus) S. J. edidit apophthegmata S. Ignatii 575 a

Machon (Ambrosius) archiepiscopus Calaritanus impense laudat Petrum Ribadeneiram 594 c

Maculanis (Alanus de) novam notitiam subministravit de reliquiis S. Marcellinæ 866 f

Madera (Joannes) conatur S. Ignatio religionem injicere, ut eum a victu mendicando avertat 438 e f

Maffeius (Joannes Petrus) S. J. eleganter scripsit Vitam S. Ignatii 597 e

Magarola (Petrus) episcopus Vicensis 834 f

Magdalena, Ferdinandi imperatoris filia, fundavit collegium Halense Societatis Jesu 733 f

Magdalena soror S. Ignatii litteras ab eo accepit de Communione menstrua 531 e

† Magnentia & aliæ virgines 261 e f, 262 f, 263 a b

Maginus (Joannes Antonius) edidit mappas geographicas Italiæ 343 e

† Magnericus præsul Trevirensis 308 e

Magnus, cognomento Nudipes, rex Norvegiæ fugit ad insulam Manniæ 111 e f

Magnus (Joannes) scripsit historiam Gothorum 87 b, 90 a

Magnus, filius S. Olavi, succedit patri in regno Norvegiæ 110 b c. Prodigiosam ejus opem experitur 119 e f, 120 a

Maihewius (Eduardus) scripsit Trophæa Sanctorum Anglorum 314 c, 316 a

Malcolmus IV Scotiæ rex cum Malcolmo III confunditur 4 d e

Malderus (Joannes) episcopus Antverpiensis 161 d f, 162 f, 163 e

† Mamertini conversio ab idololatria 206 & 207

† Mammes vel Mamas martyr in Gallia celebris propter translatas eo reliquias 268 a

Manareus (Oliverius) S. J. testimonium reddit de sanctitate Ignatii 516 c. Aliqua improbat circa modum Vitæ Ignatianæ longioris, quam Ribadeneira conscripsit 596 d e. Multa de S. Ignatio litteris mandavit 443, 578 & seqq. Faciem sancti splendidam videt 586 b c

Mancinellus (Julius) S. J. revelationem rei cujusdam accepit a S. Ignatio 537 a, 661 a

Manricus (Antonius) docuit S. Ignatium de Loyola artem militarem 412 e, 413 c

Manrique (Alfonsus) archiepiscopus Burgensis 606 e

Manrique de Lara (Maria) ducis Najaræ filia, Barcinonense collegium Societatis Jesu perpetuis reditibus firmavit 734 b

Mansfeld (Gebehardus a) elector Coloniensis 483 e

† Marcellianus episcopus Autissiodorensis 207 f, 208 f

Marcellinus presbyter Luciferianus famam S. Felicis Papæ turpiter proscindit 44 c d

Marcellus II Papa S. Ignatium benevolentissime excipit 408 c d. Quanti eum faceret 518 e, 749 c

Marcellus præfectus Galliarum 197 c

Marchina (Petrus) canonicus collegium Conchense Societatis Jesu perfecit 742 e

Marcus episcopus Britanniæ 198 b

Marescotus (Ludovicus) precibus B. Joannis Columbini adhuc viventis subito sanatur 387 d e

Margarita Austriaca inopiæ collegii Romani societatis Jesu succurrit 466 d. Aliquando apud S. Ignatium a noxis expiare animum consueverat. ibid. e. Epistola ejusdem ad S. Ignatium ibid. f

† Mariæ Ægyptiacæ Vita occasionem conversioni B. Joannis Columbini præbuit 356 c

Marinus vel Martinus Pontifex Romanus 317 d e

Martinengus (Cæsar) S. J. Rector collegii Faventini 824 c

Martines (Petrus) S. J. ab infidelibus trucidatus in America 697 c

† Martinus episcopus Turonensis 157 f, 193 f, 194 e

Martinus V Pontifex Romanus Ordinem Jesuatorum tuetur 350 a b c

Matresius (Vincentius) S. J. mira aliqua narravit de morientibus in Societate Jesu 851 f, 852 a b

Matta & Haro (Petrus) episcopus Caputaquensis 843 d e, 844 a

† Mauritius & alii martyres legionis Thebeæ ubi quiescant 278 f, 281 b

† Maximus abbas multa a Monothelitis passus. 85 f, 86

Mayr (Georgius) S. J. Vitam S. Ignatii Græce edidit 531 b

Medicis (Cosmus de) dux Florentiæ 343 e

† Meletius ad cathedram Antiochenam evectus fuit ab Arianorum factione 49 b

Meloduno (Ludovicus de) archiepiscopus Senonensis 866 e

† Memorii & sociorum martyrium 64 e, 78

Mendez (Alfonsus) S. J. ab infidelibus interfectus in India 697 b

Mendosia (Maria) marchionis Mondejaris filia, fundavit Complutense collegium Societatis Jesu 734 b

Mendoza (Franciscus a) S. R. E. Cardinalis 648 c, 649 a b, 673 b, 674 a

Mercurianus (Everardus) Præpositus Generalis Societatis Jesu 595 d

Mercurius (Joannes Andreas) archiepiscopus Messanensis & S. R. E. Cardinalis 505 c

Merovæus rex Francorum 77 e

Messenius (Joannes) scripsit de antiquitatibus Suecicis 331 e

Meursius (Joannes) scripsit historiam Daniæ 89 f

Michaël a sancta Maria, qui prædicationem S. Jacobi in Hispania nuper impugnavit, pluribus refellitur 869 & seqq.

Michomer discipulus S. Germani Autissiodorensis 256 e f

Miller (Joannes) S. J. varia collegit miracula & beneficia intercessione S. Ignatii præstita 836 e

Mingello (Antonius a) discipulus B. Joannis Columbini 369 a f

Minoritæ in Bavaria habent reliquias S. Ignatii 632 a b

Miona (Emmanuel) sacerdos per spiritualia S. Ignatii Exercitia ad Societatem Jesu amplectendam inductus 424 a. Scripsit S. Ignatius ad eum epistolam, qua commendat Exercitia spiritualia 524 c

Miræus (Aubertus) cincinnavit Fastos Belgicos & Burgundicos 161 f

Miron (Jacobus) spiritualibus S. Ignatii Exercitiis peractis, Societati Jesu se addixit 424 c. Fit provincialis Lusitaniæ 742 c

Modoaldus episcopus Trevirensis 307 d

Mola (Laurentius de) Capucinus aliqua mira dixit de morientibus in Societate Jesu 851 f, 852 a b

Morales (Jacobus de) S. J. Rector collegii Cæsaraugustani 533 d

Morigia (Paulus) scripsit Italice historiam Jesuatorum 333 c, 336 b c

Moronus (Joannes) S. R. E. Cardinalis 493 b

Mothier (Simon) S. J. Martyrologium Romanum cum notis edidit 131 e

Munsterus (Sebastianus) cosmographiam suam Carolo V imperatori dedicavit 112 c

Nadasi (Joannes) S. J. præter alia scripsit Annum dierum memorabilium Societatis Jesu 412 a

Naja (Martinus de la) rector collegii nostri Bilbilitani Acta SS. Floræ & Lucillæ Hispanice edidit 30 f

Naironus (Faustus) edidit Dissertationem de origine, nomine & religione Maronitarum 306 d

Natalis (Hieronymus) S. J. apologiam scripsit pro spiritualibus S. Ignatii Exercitiis 426 d. Fuit generalis commissarius Societatis Jesu in Hispania 427 c. Ob nimiam in suos subditos duritiem a S. Ignatio reprehensus 567 e

Nemius (Gaspar) episcopus Antverpiensis approbat miraculum intercessione S. Ignatii patratum Antverpiæ 840 a

Nennius scripsit historiam Britonum 198 c. Sæpe fabulas obtrudit. ibid. c d e f

Neo antistes Ravennas 181 e

† Nerius (Philippus) magni faciebat S. Ignatium 520 f, 521 a b. Faciem S. Ignatii splendentem vidit 586 c, 850 c d

† † Nicasius & Eutropia martyres 79 f

Nicetius episcopus Trevirensis meminit de ecclesia & miraculis S. Lupi Trecensis 51 c d

Nickel (Goswinus) Præpositus Generalis Societatis Jesu 573 e, 575 b

Nicolaus I Pontifex Romanus 131 e

Nidardus (Joannes Everardus) S. R. E. Cardinalis 847 b

Nierembergius (Joannes Eusebius) S. J. Hispanice scripsit Vitam S. Ignatii Loyolæ 409 f, 598 c

Nieto (Laurentius) abbas Benedictinus Montis Serrati 415 a b

Nigronius (Julius) S. J. refellit fabulam, quæ asserit, S. Ignatium petiisse, ut in Ordinem Theatinorum admitteretur 448 e f

Nigusanus (Vincentius) episcopus Arbensis S. Ignatium sacris Ordinibus initiavit 456 e f, 681 a

Nobilibus (Romulus de) discipulus B. Joannis Columbini 369 a f

Nordis (Hermannus) abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Nordis (Joannes) abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Noyelle (Carolus de) Præpositus Generalis Societatis Jesu 779 e

Nunnius (Joannes) S. J. designatur patriarcha Æthiopiæ 526 b c, 744 b c d

Odescalcus (Benedictus) S. R. E. Cardinalis Mediolani basilicam Ambrosianam munifice restauravit 866 f

Odilo abbas Cluniacensis 289 d e

Olahus (Nicolaus) conscripsit gesta Attilæ ducis Hunnorum 64 d f

Olai (Ericus) decanus Upsalensis historiam Gothorum & Suecorum compilavit 90 a

Olavius (Martinus) qui puer S. Ignatio Complutum intranti primus eleemosynam dederat, postea Societatem Jesu ingressus est 671 a b. Scripsit apologiam pro Societate Jesu contra decretum Sorbonicum 502 f, 503 a

Olavus, cognomento Pacificus, rex Norvegiæ 111 b

Olavus rex Sueciæ 96 f. Cum S. Olavo rege Norvegiæ pacem inire cogitur 97 b

Oliva (Paulus) Præpositus Generalis Societatis Jesu 627 b c

Olivieri (Horatius) S. J. Assistens Italiæ 629 a

Ondulphus abbas Feltwertensis in Frisia 167 d

Optatianus episcopus Trecensis 77 c

Ordulfus Saxoniæ dux 119 e

Orta (Petrus Franciscus) S. J. testatur de ultima translatione corporis S. Ignatii 602 a b

Ortizius (Petrus) nascenti Societati Jesu infensus, postea eamdem summa benevolentia prosecutus est 455 b e

Osbrandus abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Osbrandus alter abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Osius Cardinalis fundavit collegium Societatis Jesu Brunsbergæ in Polonia 734 a

Osketulus abbas Croylandensis in Anglia 315 c, 318 a

Osorio (Petrus de) legavit mille ducentas libras ad ornandam speluncam Manresanam S. Ignatii 785 d

Ottar, cognomento Niger, poëta Islandus 92 a b, 93 e

Ottellius (Hieronymus) S. J. ob imprudentem concionem punitur a S. Ignatio 546 b c

Oviedus (Andreas) S. J. magna simplicitate consentit, ut S. Ignatius officium Præpositi Generalis deponat 493 a, 525 f. Postea fit episcopus in Æthiopia 526 b c

Pace (Benedictus de) tabellio episcopi Tifernatis verbis B. Joannis Columbini miro modo convertitur 376 c d

Pacheco (Joannes) erexit Villaretanum collegium Societatis Jesu 734 b

Paganelli (Elias) abbas Selebiensis in Anglia 299 a

Paiva (Didacus) non fuit scriptor e Societate Jesu, ut perperam asserit Eysengrenius 593 e

Pallares (Franciscus Ignatius) S. J. scribit quædam de posthuma S. Ignatii gloria, quæ Barcinone superest 791 b c d e

Palma (Franciscus) S. J. Rector collegii Bononiensis 513 c d

Pancirolus (Guidus) edidit Notitiam dignitatum imperii 15 b

Panvinius (Onuphrius) Felicem Martyrem nec pro Papa nec pro Sancto agnoscit 45 c

Papinus (Hieronymus) ex Ordine Prædicatorum reddit honorificum de Societate Jesu testimonium 503 a b

Paschalis (Joannes) habet miram visionem de S. Ignatio glorioso, quem antea viventem noverat 790 e f. 791 a b. Varia narrat de iis, quæ S. Ignatius Manresæ fecit 417 d e f, 430 b c

Paschalis (Agnes) Manresæ S. Ignatium de Loyola magna benevolentia prosecuta est 417 d e f, 418. S. Ignatius Hierosolymis ad eam scribit 429 e

Pasius (Julius) sacerdos anno 1726 Faventiæ mirabiliter intercessione S. Ignatii sanatus 824 a b c

† Patiens antistes Lugdunensis 191 e, 200 f

† Patricius fuit discipulus S. Germani Autissiodorensis 259 b c

Pauck (Engelbertus) somniat, S. Ignatium de Loyola tertium S. Francisci Ordinem amplexum esse 416 f

Paulinus Pistoriensis discipulus B. Joannis Columbini 380 a d

Paulis (Laurentius de) S. J. procurator, & promotor in canonizatione S. Ignatii de Loyola 410 b, 432 b

Paulo (Vincentius a) institutor Missionum apostolicarum Beatis adscriptus 470 e

Paulus III Romanus Pontifex spiritualia S. Ignatii Exercitia approbavit 427 b c. Nascenti Societati Jesu multum favit 489 & seqq. Societatem Jesu in religiosum Ordinem erexit 467 a b

Paulus IV Pontifex magni faciebat S. Ignatium 508 d e. Aliqua in Societate Jesu immutare voluit 585 c d e

Paulus V Papa aliquos ex Jesuatis ad sacros Ordines promoveri permisit 348 c d. Officio ecclesiastico B. Joannem Columbinum coli permisit 335 a. Quando Ecclesiam regere cœperit 414 a

Payva Andradius (Didacus) Societatem Jesu ab hæreticorum mendaciis & calumniis vindicavit 475 f, 476 a, 493 d e. Magni faciebat S. Ignatium 519 b

† Pazzis (Maria Magdalena de) spiritualia S. Ignatii Exercitia in magno pretio habuit, & diligenter promovit 787 f. Ea cum magno fructu obivit 788 a Quanti faceret Societatem Jesu 850 e f

Pedroccius (Thomas) spiritualibus S. Ignatii Exercitiis adversatur 427 d

Pedrosa (Gaspar de) S. J. juridice examinat Vitam S. Ignatii a Petro Ribadeneira scriptam 594 & seqq.

Pegna (Joannes) magister S. Ignatii in studiis philosophicis 650 e

Pelagiana hæresis a quibus in Britanniam sit invecta 196 a b

Pelletarius (Joannes) S. J. Rector collegii Ferrariensis 503 a

Penudus abbas Feltwertensis in Frisia 167 d

† Peregrinus primus Autissiodorensium episcopus 207 c, 208 e

Perez (Bartholomæus) S. J. varia ex Petro Ribadeneira quærit circa mortem S. Ignatii 513 a b

Perpinianus (Petrus) S. J. Vitam S. Ignatii conscribere meditabatur 593 d

Petreius (Theodorus) recenset scriptores ex Ordine Cartusianorum 414 b

Petri diversi antistites Ravennates distinguendi 181 e f

Petronius (Alexander) medicus Romanus testatur, se vidisse splendidam S. Ignatii faciem 586 c d e

† Petrus Damianus in rebus historicis non facit magnam fidem 17 d f, 18 a

† Petrus Chrysologus magni faciebat reliquias S. Germani Autissiodorensis 185 b, 220 b

Petrus Pistoriensis, discipulus B. Joannis Columbini 380 a d

Petrus III episcopus Aretinus 28 e f

Philibertus princeps & Sabaudiæ dux fundavit collegium Camberiense & Taurinense Societatis Jesu 733 f

Philippus II rex Hispaniæ quando e vivis excesserit 414 a

Philippus III rex Hispaniæ 413 f, Quando gubernare cœperit 414 a

Philippus episcopus Briocensis 121 a

Philippus imperator Decium exercitui Romano præfecit 133 e

Philippus frater regis Castellæ Christinam, filiam regis Norvegiæ uxorem duxit 88 f

Philippus princeps Hispaniæ, postea secundus istius nominis rex scribit S. Ignatio 494 b c

Piccolomini de Aragona (Ascanius) archiepiscopus Senensis 344 a

Piccolomineus (Alphonsus) discipulus B. Joannis Columbini 368 c, 369 e

Piccolomineus (Bartholomæus) discipulus B. Joannis Columbini 368 c, 369 e

Piccolomineus (Bindus) discipulus B. Joannis Columbini 368 c, 369 e

Pien (Ignatius) S. J. multa monumenta subministravit de S. Ignatio Loyola 417 a. & sæpe alibi.

Pignatelli (Hector) prorex Catalauniæ 431 e

Pimentel (Henricus) episcopus Conchensis 625 b

Piminiola soror S. Hilarii Arelatensis, & uxor S. Lupi Trecensis 56 b, 61 a b

Pinchon vel Pichon (Oliverius) pater S. Guilielmi episcopi Briocensis) 121 c

Pinellus (Dominicus) S. R. E. Cardinalis 607 & 608

Pitseus (Joannes) collegit scriptores Anglos 315 f 216 c

Pius II Papa veneratus est reliquias B. Joannis Columbini 333 f, 334 a. Nomen suum civitati indit 382 c

Pius IV Papa edidit decretum de perpetuitate Præpositi Generalis Societatis Jesu 585 d

Pius (Rodulphus) Carpensis Cardinalis Lauretanum Collegium Societatis Jesu condidit 742 e

Placidia imperatrix S. Germanum Autissiodorensem honorifice excipit 219 a b. Quanti fecerit reliquias S. Germani Autissiodorensis 185 b d e, 220

Placidus abbas monasterii Ursinensis in Germania 31 e f, 32 a b

Polancus (Joannes) S. J. scribit litteras encyclicas de morte S. Ignatii 509 & 510. Testatur, librum Exercitiorum a S. Ignatio de Loyola compositum esse 420 d. Constitutiones S. Ignatii ex idiomate Hispanico Latinas fecit 523 d

Polus S. R. E. Cardinalis exquirit judicium universitatis Lovaniensis circa Societatem Jesu 506 f

Polychronius episcopus Babylonis 132 f, 133 a

Pommerayus (Franciscus) scripsit historiam archiepiscoporum Rotomagensium 113 d

Ponce (Ferdinandus) S. J. Provincialis provinciæ Bæticæ 851 c

Pontanus (Eleutherius) S. J. discipulus S. Ignatii 556 e. Sermone S. Ignatii a tentationibus liberatur 616 f, 617 a

Ponte (Ludovicus de) cognomen Jesu Societati nostræ inditum miro exemplo confirmat 473 f, 474 a

Poppo archiepiscopus Trevirensis 307 f, 308 d

Portia (Andreas de) eques Ordinis Melitensis columnam marmoream S. Ignatio erexit 844 f

Posati (Georgius) ex Ordine Jesuatorum jam suppresso usque ad annum 1726 vixit 351 e

Postellus (Guilielmus) e Societate Jesu dimittitur 562 e f, 563 a b c d

Prato (Guilielmus a) episcopus Claromontanus scribit ad S. Ignatium 494 f, 495. Fundat duo collegia Societatis Jesu 742 f, 743 a

† Prisci & sociorum martyrum corpora S. Germano Autissiodorensi revelata 258 a b

Protasius archidiaconus Urgelitanus 190 d

Puccius (Robertus) præsul Pistoriensis & S. R. E. Cardinalis spiritualia S. Ignatii Exercitia utiliter obivit 425 c

Puccius (Antonius) S. R. E. Cardinalis facultatem concedit, ut S. Ignatius ejusque socii ad sacros Ordines promoveantur 456 b c d

Puente & Peña (Josephus de la) munificus erga Manresanam S. Ignatii speluncam 845 d

Pujol (Antonius) archiepiscopo Tarraconensi a cæremoniis & confessionibus 417 e. Cum S. Ignatio de Loyola Barcinonem discessit. 418 b

Pulchricomus (Haraldus) primus totius Norvegiæ rex 90 f, 91 f

Pulchronius discipulus S. Lupi Trecensis 56 b, 70 e, 81 e

Pungilupus (Hermannus vel Armannus) auctor hæresis Fratricellorum 392 d 394 c

Puteo (Petrus de) canonicus erigere cœpit collegium Conchense Societatis Jesu 742 e

Quadratus (Petrus) fundat in Hispania collegium Societatis Jesu, sicut ei S. Ignatius diu ante conditam Societatem Antverpiæ prædixerat 439 c, 475 c

Quartemontius (Gaspar) S. J. breviorem S. Ignatii Loyolæ Vitam, a Ribadeneira Hispanice scriptam, Latine reddidit 410 c

Quiroga (Gaspar de) S. R. E. Cardinalis S. Ignatium impense laudat 520 a b c d. Fundavit collegium Toletanum Societatis Jesu 734 a

Quiros (Ludovicus) S. J. occisus ab infidelibus in India Occidentali 697 c

† Radegundis regina Galliæ reliquias S. Mammetis vel Mamantis martyris ex Oriente obtinuit 268 a

Radulfus rex Galliæ 286 f,

Radulphus abbas S. Germani Autissiodorensis 184 e

Radzivil (Carolus Georgius) episcopus Vilnensis, & S. R. E. Cardinalis peregit spiritualia S. Ignatii Exercitia 787 f

Raginarius ecclesiæ S. Lupi Trecensis thesaurarius 52 a b

Raguier (Jacobus) episcopus Trecensis 53 a

Refuge (Carolus de) monasterii Cellæ abbas 53 b

† Remigius antistes Rhemensis 268 b

Remondus (Florimundus) honorifice meminit de decem primis Societatis Jesu patribus 453 f

Renatus rex Jerusalem & Siciliæ &c. 6 d e f

Renzolius (Aloysius) Ordinis Jesuatici definitor 335 d

Reyndo abbas Feltwertensis in Frisia 167 c

† Rheticius episcopus Augustodunensis 193 f

Rho (Joannes) S. J. refutat fabellam, quæ dicit, S. Ignatium expetiisse Ordinem Theatinorum 448 f

Rhodis (Michaël) Societatem Jesu ingreditur juxta prophetiam S. Ignatii de Loyola 434 c d

Ribadeneira (Petrus) in Belgium missus a S. Ignatio, ut Societas Jesu ibi admitteretur 507 c d, 526 b. Quale testimonium det de sanctitate Ignatii 516 & 517 a b c. Vitam S. Ignatii Loyolæ copiose conscripsit 409 a b 593 & seqq. Mira S. Ignatii benevolentia ac mansuetudine victus, in Societate Jesu perseveravit 517 f, 518 a b, 564 f, 565 a, 571 e

Ribera (Franciscus de) scripsit Vitam S. Teresiæ 787 f

Ribera (Joannes Baptista) S. J. spiritualia S. Ignatii Exercitia tradit S. Carolo Borromæo 787 d

Ribera (Joannes de) archiepiscopus Valentinus & patriarcha Antiochenus 606 e

Richardus dux Burgundiæ 286 f, 287 e

Richardus II dux Normanniæ 94 e

Richardus Comes Rotomagensis 289 c

Ricordatus (Petrus) scripsit historiam monasticam 29 b

Riera (Petrus) S. J. fuit confessarius S. Ignatii 512 b e

Robertus I archiepiscopus Rotomagensis 94 e f

Robertus rex Galliæ 287 e, 289 c.

Robertus Dux Burgundiæ 289 f

Robuster (Franciscus) episcopus Vicensis invisit Manresanam S. Ignatii speluncam 418 f, 785 c

Rodericius (Simon) S. J. unus ex primis S. Ignatii sociis 441 c, 454 b c

Rodriguez (Alfonsus) S. J. varias habuit visiones 851 b

Rognualdus vel Ragnualdus Occidentalis Gothiæ comes, & amicus S. Olavi regis Norvegiæ 97 a b

Rojas & Sandoval (Bernardus) archiepiscopus Toletanus & S. R. E. Cardinalis 606 d e

Rolewinck (Wernerus) edidit Fasciculum temporum 288 e

Romæus (Franciscus) Magister generalis Ordinis Prædicatorum Societatem Jesu laudat, ac suis commendat 712 c d e

Romanus præsul Metensis 305 b

Rossi (Joannes Baptista) S. J. copiose & eleganter conscripsit Acta B. Joannis Columbini 336 d e

Rostagnus archiepiscopus Avenionensis 6 c

Rovirola (Raphaël de) episcopus Barcinonensis invisit Manresanam S. Ignatii speluncam 418 f

Rubeus (Hieronymus) scripsit Vitam S. Petri Chrysologi 288 e

Rudolphus abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Ruodgerus præsul Magdeburgensis 865 c

Ruricius episcopus Lemovicensis 55 e

Sacchinus (Franciscus) scripsit historiam Societatis Jesu 412 d. Refellit fabulam, qua dicitur S. Ignatius petiisse Ordinem Theatinorum 448 e

† Salesius (Franciscus) laudat spiritualia S. Ignatii Exercitia 786 d. Ea obit 787 e f

Salesius (Carolus Augustinus) scripsit Vitam S. Francisci Salesii patrui sui 787 e

Salmeron (Alfonsus) unus ex primis S. Ignatii sociis 441 c d, 700 d e

Salomon rex in sit damnatus, controvertitur 407 d e

Sanctis (Bartolus vel Bartoluccius de) discipulus B. Joannis Columbini 376 f

Sanctis (Blancus de) discipulus B. Joannis Columbini 388 f, 389 a b

Sandoval & Rojas (Bernardus) S. R. E. Cardinalis 596 b, 606 d e

Sancto Cassiano (Mathias de) S. Ignatium & socios infamia afficere nititur, & mendacii convincitur 484 d e f. 485 a b

Saturnus vel Saturninus discipulus S. Germani Autissiodorensis an idem sit cum Fraterno vel Faturno Sancti magistri successore? 170 e f

Saulius (Hieronymus) archiepiscopus Genuensis reddit honorificum de Societate Jesu testimonium 504 d e

Saxo Grammaticus scripsit historiam Daniæ 90 a

Scardeonius (Bernardus) scripsit de antiquitate Patavina 348 b, 350 d

Schannat (Joannes Fredericus) aliquam notitiam suggessit de S. Alexandro martyre, filio S. Felicitatis 864 e f, 865

Schoone (Laurentius van) S. J. provincialis provinciæ Flandro-Belgicæ 414 d

Sebastianus rex Lusitaniæ fundavit diversa collegia Societatis Jesu 733 f

Seguier (Dominicus) episcopus Autissiodorensis 189 d

Segura (Baptista) S. J. ab infidelibus trucidatus in India Occidentali 697 c

† Seraphia martyrium subiit die XXIX Julii, quamvis mense Septembri colatur 4 d

Serra (Joanna) Manresæ S. Ignatium de Loyola hospitio excepit 418 b

† Servatius episcopus Tungrensis 77 b

† Severus episcopus Trevirensis 64 c, 70 e, 72 a, 81 f 216 c

† Siagrius vel Syagrius episcopus Augustodunensis 280 d, 281 f

† Siardus canonicus Præmonstratensis in Frisia 166 f

Sigridis regina Sueciæ 91 a b

Siguardus vel Siguatus poëta Islandus 92 e, 93 f 110 b

Siliceus (Joannes) archiepiscopus Toletanus 426 a. Persequitur Societatem Jesu 525 f. S. Ignatius eum excusat, ac Societati amicum reddere conatur 546 f, 547 a, 736 e f, 737 a b

Silos (Josephus) in Historia Theatinorum perperam asserit, S. Ignatium a B. Caietano Thienæo petiisse, ut in Ordinem Theatinorum admitteretur 450 e

Silvester episcopus Briocensis 121 b

Silvius (Michaël) Viseensis episcopus, & S. R. E. Cardinalis 577 a

Simeon Dunelmensis historicus Anglus 93 a c

† Simplicius episcopus Augustodunensis 62 b, 193 f, Duplex hujus nominis antistes Augustodunensis distinguendus videtur 194 a b c, 204 a

Sioko abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Siricius Papa Romanus 158 a d

Sixtus V Papa in festo B. Joannis Columbini plenarias indulgentias concessit 334 e. Tentavit cognomen Jesu a Societate nostra auferre 473 b c Auxit Collegium Romanum Societatis Jesu 733 e

Skotkonung (Olavus) rex Sueciæ 91 e, 92 c, 95 f, 97 b. Moritur 100 e f

Smit (Franciscus de) S. J. Vitam S. Ignatii Flandrice edidit 598 c

Societas Jesu liberatur onere dirigendi sanctimoniales 488 f

Soria (Melchior de) episcopus Trojanus 596 b, 606 e

Soria (Jacobus) dux pyratarum Calvinistarum multos e Societate Jesu occidi jubet 697 d

Sosa (Joannes) S. J. ab infidelibus interfectus in Brasilia 697 b, 743 f, 744 a

Souciet (Stephanus) S. J. de opere nostro optime meritus. 57 c

Spedus (Joannes) edidit Theatrum Britanniæ 315 a

Spinola (Ambrosius Ignatius) archiepiscopus Hispalensis peregit spiritualia S. Ignatii Exercitia 787 f

Spinula (Augustinus) archiepiscopus Granatensis & S. R. E. Cardinalis 625 b

Spondanus (Henricus) errat in assignando anno natali S. Ignatii Loyolæ 411 d

Stephanus discipulus B. Joannis Columbini 376 f

Stephanus I præsul Upsalensis in Suecia 329 f

Stigius (Otto) Nidrosiensem bibliothecam cremari curavit 112 d e

Strada (Franciscus) S. J. per spiritualia S. Ignatii Exercitia a profana militia, quam meditabatur, ad sacram conversus 424 b. Lovanii habet conciones Latinas 703 b

Strada (Franciscus) ex Ordine Cisterciensi laudat spiritualia S. Ignatii Exercitia 786 d

Suarez (Franciscus) S. J. breviter ostendit, Societatem Jesu opportuno tempore institutam esse 468 c d

Sueno Danorum rex 91 e, 92 f

Surius (Laurentius) putat, S. Ignatium de Loyola fuisse ducem militum 412 f

Syfrydus abbas Feltwertensis in Frisia 167 d

Sylveira (Consalvus) S. J. jussu regis Monomotapæ ab infidelibus occisus 697 b c

Taifali vel Thaphaili quales gentes? 149 b

Talasius episcopus Andegavensis 66 e

Tamburinus (Michaël Angelus) Præpositus Generalis Societatis Jesu 824 b f

Tapia (Carolus de) scriptor Hispanus corrigitur 410 f, 412 b, 413 c, 422 d e

Tapperus (Ruardus) academiæ Lovaniensis cancellarius quotidie tres horas meditationibus piis impendebat 425 d

Taurusius (Franciscus Maria) S. R. E. Cardinalis impense laudat S. Ignatium, cui morienti adfuerat 520 e f

B. Taussinianus (Joannes) scripsit aliqua de gestis B. Joannis Columbini 335 c

Tedo abbas Feltwertensis in Frisia 167 c

† Telesphorus Papa 172 f

† Teresia obivit spiritualia S. Ignatii Exercitia 787 f. Quanti faceret Societatem Jesu 849 c f 850 a b

Terrer (Martinus) archiepiscopus Cæsaraugustanus 625 c

Teudechilda regina Galliæ ab altera ejusdem nominis distinguitur 265 f

Theobaldus Comes Campaniæ 289 f

Theodeberga uxor Lotharii Lotharingiæ regis 281 b c

Theodemirus Calaguritanus episcopus 129 e

Theodericus Visigothorum rex 77 e

Theodoricus rex Austrasiæ 265 f

Theodosius I imperator 193 d

Theodosius junior imperator Menæis Græcorum inseritur 4 a, 129 b

Theodosius presbyter Gangrensis 85 f

Theodricus monachus Nidrosiensis brevem historiam de regibus Norvegiæ conscripsit 89 b

Theophilus imperator impius 309 c f

† Thienæus (Caietanus) condidit Ordinem Theatinorum 448 f. Falso dicitur S. Ignatius petiisse, ut in hunc Ordinem reciperetur 448 e f, 449 & seqq.

Thomas archiepiscopus Mediolanensis 172 d 173 a

Thoubeau (Claudius Joachimus) S. J. nobis communicavit Mss. epistolas S. Ignatii 488 f

† Tiburtii martyris reliquiæ translatæ 278 b c d. Miracula in ea translatione patrata 278 e f

Tillemontius iniquus S. Felici Papæ carpitur 47 e 48 b

Tiraquellus (Andreas) erudite scripsit de nobilitate 340 a

Toleto (Joannes Alvarus de) Cardinalis Burgensis spiritualia S. Ignatii Exercitia approbat 426 f, 427 a

Tondutius (Julius Cæsar) historiam scripsit civitatis Faventinæ 155 a

Torano (Joannes de) S. Ignatium & socios calumniatus, calumniæ convincitur & condemnatur 485 c d

Torfæus (Thormodus) Daniæ Norvegiæque regis historiographus 90 c

Torres (Bartholomæus) postea episcopus Canariensis spiritualia S. Ignatii Exercitia adversus accusatores propugnavit 427 e f, 428

Torres (Michaël) S. J. vix anno post novitiatum elapso ab Ignatio statuitur visitator cujusdam provinciæ 573 c

Torretta (Guilielmus de) vovit ingredi Societatem Jesu, anno 1459 sic dictam, diu antequam nostra Societas conderetur 474 c

Tosi (Joannes Baptista) S. J. Rector collegii Tusculani 628 e

Trivinius (Melchior) S. J. Rector collegii Pragensis 630 a b

† Trophimus unus ex septuaginta discipulis 171 d e

Truchses (Otto) episcopus Augustanus & S. R. E. Cardinalis fundavit collegium Dilinganum Societatis Jesu 734 a. Quomodo affectus fuerit erga S. Ignatium 519 d, 520 f

Trygguinus (Olavus) condidit urbem Nidrosiensem in Norvegia 87 a

Turamini (Honorius) abbas Aretini monasterii varia nobis de SS. Flora & Lucilla submisit 16 f

Turnonensis Cadinalis fundavit collegium Societatis Jesu Turnoni in Gallia 734 a

Turrianus (Michaël) S. J. ab Ignatio ad negotia quædam peragenda in Lusitaniam missus 569 c

Tyo abbas Feltwertensis in Frisia 167 d

Ugolinus ex Ordine Minorum ad episcopatum Faventinum assumptus 155 a

Ulfhildis filia S. Olavi regis Norvegiæ 119 e

Ulloa (Magdalena) fundavit diversa collegia Societatis Jesu in Hispania 734 b

Undalinus (Petrus Claudius) scriptor rerum Norvegicarum 87 b

† Urbani martyris reliquiæ translatæ 278 b c d

Urbanus II Papa a quibusdam titulo beati decoratur 2 b

Urbanus V Papa Ordinem Jesuatorum approbavit 347 b, 393 f

Urbanus VIII Papa suppressit & exstinxit Jesuitissas, quæ privata auctoritate congregationem instituerant 489 b

† Ursus antistes Ravennas 181 e

Valentinianus I imperator 196 e

Valentinianus III imperator 195 a b, 220 f

† Valerianus episcopus Autissiodorensis 207 f, 208 f

Valkendorp (Eiricus) archiepiscopus Nidrosiensis 112 e

Vanegas de Figueroa (Antonius) episcopus Pampelonensis in Hispania 414 a

Vannus a Monticello discipulus B. Joannis Columbini 375 a f

Vargas (Alfonsus de) collegit Hispanice Vitas Martyrum, quorum reliquiæ in conventu Hortensi servantur 19 d

Varingi vel Waringi & Waregi quales sint? 117 a b

Vedrianus (Ludovicus) collegit monumenta Mutinensia 135 f

Vega (Joannes de) prorex Siciliæ 505 c. Quanti faceret S. Ignatium 749 e f, 750 a

Vega (Suerus) proregis filius Syracusanum Societatis Jesu collegium erexit in Sicilia 742 f

Velati (Joannes Baptista) S. J. respondet variis quæstionibus a Lancicio circa S. Ignatium propositis 521 & 522. Ex coadjutore temporali fit concionator 572 d e

Venustus (Gabriël) S. J. ex ore S. Philippi Nerii audivit elogium de S. Ignatio 521 a b

Verallus (Hieronymus) legatus Pontificius apud Venetos concedit S. Ignatio, sociisque facultatem ubivis celebrandi, prædicandi &c. in ditione Veneta 457 c d e, 681 a

Vergara (Alfonsus) canonicus Conchensis spiritualia S. Ignatii Exercitia a calumniis vindicavit 427 c d e

Vesuntionense concilium in causa Chelidonii episcopi 64 b

Vicens (Franciscus) apologiam edidit pro Manresana S. Ignatii spelunca 418 b c

Vicente (Joannes) S. J. Provincialis Aragoniæ varia instrumenta misit de Munebregana S. Ignatii imagine 833 c

Victoria (Joannes Alphonsus) peractis spiritualibus S. Ignatii Exercitiis, egregium se vincendi specimen edit 424 d e

Vido episcopus Assisiensis 151 c

† Villa-nova (Thomas de) archiepiscopus Valentinus scribit ad S. Ignatium 494 a

Villa-nova (Franciscus) S. J. necdum sacerdos jubetur a S. Ignatio esse rector cujusdam collegii 573 d

Vincentius (Franciscus) pius socius B. Joannis Columbini 359 b, 360 c

† Vincentius episcopus Sanctonensis 60 d

Vincentius frater S. Lupi Trecensis 59 e f

Vincentius (Julianus) epistolam S. Ignatii de obedientia impugnare ausus est 524 a b

Viole (Georgius) scripsit Gallice Vitam S. Germani Autissiodorensis 193 f

Vipera (Marius de) putat, Beneventi esse reliquias & ecclesias S. Lupi Trecensis 53 f

Viperanus (Joannes Antonius) episcopus Juvenacensis 556 c

Vishavæus (Cornelius) peractis spiritualibus S. Ignatii Exercitiis ad ingrediendam Societatem Jesu permotus est 425 d

Vitalis (Ordericus) scriptor seculi XII 315 c

Vitellescus (Mutius) Præpositus Generalis Societatis Jesu 413 d. Testatur eam a S. Ignatio divinitus fuisse præcognitam antequam institueretur 475 a

Vives (Ludovicus) Brugis S. Ignatium convivio excipit 439 b

Vizzanus (Carolus) sancti Officii Romani assessor, scribit ad vicarium generalem Consentinum 453 a b c

Vortigernus rex Britonum 198 b

Vortimerus, Vortigerni filius, rex Britonum 198 b

Vulpius (Josephus Rocchus) S. J. nuper Vitam S. Ignatii a Maffeio scriptam recudi jussit, & quoddam auctarium addidit 847 a

Walameris Ostro-Gothorum rex 77 e, 79 f

Waldrada pellex Lotharingiæ regis 281 c

Wallingfordus (Joannes) scriptor Anglus 93 c

Walsingamus (Thomas) scriptor Anglus 94 c

Warighemius (Guilielmus) S. J. testatur de Antverpiensi S. Ignatii hospitio 475 b c

Welfo sive Guelfo abbas monasterii Centulensis S. Richarii, & Senonensis S. Columbæ 275 e

Wion (Arnoldus) ex Ordine S. Benedicti refellitur 422 f, 461 f, 462

Witmanstadius (Philippus Jacobus) academicus Viennensis in Austria aliquot capita decreti Sorbonici, contra Societatem Jesu lati, refellit 506 d

Wormius (Olaus) fastos Danicos litteris Runicis edidit 88 d. Etiam alia scripsit 330 c

† Xaverius (Franciscus) S. J. secundus S. Ignatii Socius 441 b, 454 a, 738 e f, 739 & seqq. Quanti faceret S. Ignatium 515 c d e f 749 b

Ximenius (Jacobus) S. J. putat, S. Ignatium prædixisse, cognomen Jesu numquam a Societate auferendum esse 473 d

Xistus I Papa 172 a, d

Yepez (Antonius de) Hispanice edidit Chronicon generale Ordinis S. Benedicti 137 b Censet, S. Ignatium de Loyola librum Exercitiorum serius composuisse 419 c d

Ysunça (Joannes de) Rector Palentinæ diœcesis Societatem Jesu publico instrumento laudat 505 d e f, 506 a

Zannettus (Augustinus) episcopus Sebastenus publicum testimonium reddit de utili labore S. Francisci Xaverii & Bobadillæ 497 b c

Zeelandre (Jacobus de) S. J. accepit a Petro Ribadeneira reliquias S. Ignatii 633 b c

† Zenobius episcopus Florentinus 135 b

Zeyno abbas Feltwertensis in Frisia 167 e

Zuccaro (Hieronymus) S. J. intercessione S. Ignatii multa & mira beneficia obtinuit 825 & seqq.

Zypæus (Franciscus) Juris-consultus Belga 164 b c

INDEX TOPOGRAPHICUS

Abundiacus, villa pagi Altissiodorensis 271 a

Agdæ, tractus Norvegiæ 90 f

Alesia, Alexia, Alisia, olim urbs, nunc vicus in ducatu Burgundiæ 71 c

Alisiensis tractus (l' Auxois) pars Burgundiæ in Gallia 215 e

Anciolina vallis in Dominio Florentino 388 f

Angelomontanum cœnobium in Helvetia. S. Eugenius M. 32 b

Antiquariensis in Bætica S. Ignatii imago 840 f

Antverpia, ur. Belgii dedit S. Ignatio Loyolæ hospitium & eleemosynas 439 a; qui prophetiam ibi edidit ibid. c

Aqua pendens, ur. Hetruriæ 394 e

Arar, Araris (la Saone) fluv. Galliæ 215 e

Arcidossum opp. 378 d

Arelate, Arulæ opp. in Luscinone 140 a

Arnus fluv. Italiæ 388 f

Arulense monast. in comitatu Ruscinonensi 139 b

Ascianum in territorio Senensi 385 b

Assum locus in Hetruria 382 b

Augvaldznesia, vulgo Aulsnes in Norvegia 101 a

Autricus mons (vulgo Mont-artre) juxta Autissiodorum 204 b

Azcoitia, opp. in Guipuzcoa Cantabriæ 777 c

Azpeitia, opp. in Guipuzcoa Cantabriæ 777 c

Biscaia a Cantabria distincta 410 e

Bougeaille in Comitatu Burgundico 281 c

Brionenses in Campania Gallica 71 e

Brugis urbe Flandriæ hospitio exceptus S. Ignatius Loyola 439 b

Burburgum, opp. Flandriæ. Miracula duo S. Ignatii Loyolæ 798 e, 839 a

Burgi, ur. Hispaniæ. Miracula S. Ignatii Loyolæ 795 e & seq.

Burgundia Mediana, Burgundiæ Ducatus 281 f

Cadacherium, opp. in Catalaunia 141 e

Cære civitas in Faliscis. S. Felix PP. II & mart. 46 c

Caieta, ur. regni Neapolitani 642 c

Cantabria, Hispaniæ provincia 777 b

Capdequers vide Cadacherium

Cartenna, ur. Mauritaniæ Cæsariensis 179 e

Cingulum opp. Piceni 380 c

Columbarum opp. urbi Senens. subjectum 387 e

Cormtem insula (vulgo Carmen) in præfectura nunc Stavangerleensi Norvegiæ 101 a

Cornetum vel Cornuetum opp. Hetruriæ 390 b

Corsignanum, opp. Tusciæ 382 c

† Cosmæ & Damiani monast., post S. Mariniani 205 f

Crempsium, opp. Austriæ inferioris. Imago S. Ignatii 842 e

Divio (Dijon) Ducatus Burgundiæ caput 281 d

Elmet, regiuncula in ducatu Eboracensi 304 e

Falconis-mons, opp. Galliæ in Campania 271 c

Feldwerth monast. vid. Oldeklooster

Fivelingoa, pars Frisiæ. S. Hathebrandus 161 b

† Floræ cœnobium in Aretina urbe 29 d

Gaiacum monast. in tractu Vastinensis Galliæ 258 c

Gandia, Valentiæ civitas; ubi miracula S. Ignatii Loyolæ 796 d; gratiæ 835 e

Gangra, ur. Paphlagoniæ Mediterraneæ. S. Callinicus M. 39 e

Gatteensis S. Laurentii ecclesia in Romandiola. Translatæ eo reliquiæ B. Joannis Columbini 343 b

Goethene, parœcia & fons S. Helenæ in Gothia 333 b

Gothlandia, insula in mari Baltico 92 d

Guadianensis civitas in nova Biscaia prodigiosa S. Ignatii imagine memorabilis 840 c

Guipuzcoa, provincia Cantabriæ 777 b

Guleta arx inter mare Mediterraneum, & lacum Tunetanum 689 c

Halogiæ Aquilonaris præfectura Nidrosiensi satis vicina versus Boream in Norvegia 99 c

Helena, ur. Galliæ in comitatu Ruscinonensi 139 b

Hordia, provincia versus Aquilonem Norvegiæ 101 d

Hringisacrum, opp. in mediterraneis Norvegiæ 97 e

Jafa vid. Joppe

Jonquera, oppidulum in Catalaunia 141 a e

Joppe, ur. excisa Terræ sanctæ 644 c

Irsingum vide Ursinense monasterium

Juliani cœnobium Autissiodori 279 d

Lacus Vulsinius in ditione Ecclesiæ 397 a

Latisco mons 66 b

Lindisnesia, tractus Norvegiæ 90 f

Listerleen, præfectura Norvegiæ 91 a

Loyola in Guipuzcoa Cantabriæ, patria S. Ignatii 410 c, 777 c

Luirscogs Heithr, locus in Jutia 120 a

Mæria, vulgo Noordmeer & Sundmerland in Norvegia 99 f

Mandalsleen, præfectura Norvegiæ 91 a

Manresa, opp. agri Barcinonensis; quo divertit S. Ignatius Loyola 417 c, unica ibidem Sancti spelunca ibid.; ejus descriptio ibid. e; Exercitia spiritualia ibi composita 419 a

Meduacus fluv. Italiæ duplex 684 c

Meleredense cœnobium (Moutier) in pago Autissiodorensi 266 b

Metodorum (Nanterre) vicus Galliæ in agro Parisiensi 211 f, 212 f

Mons Alcinus in Italia 382 e

Mons Minoris Jovis in Sabaudia 272 f

Mons serratus in Catalonia S. Ignatio Loyola memorabilis 414 d; ædis Deiparæ majestas ibid. e; loci situs ac natura ibid.

Monticellum, oppid. Hetruriæ 382 b

Mortkaliæ saltus (Bois de Mouchar) in Comitatu Burgundico 281 c

Morvennicus pagus, regiuncula montosa & silvestris variis partim locis attributum 270 b

Munebrega Aragoniæ municipium miraculis S. Ignatii Loyolæ inclytum 829 f. Imago ejus miraculosa 832 c, 840 c

Musciacas, vulgo Mauzac seu Mozac, locus in pago Ricomagensi apud Arvernos 266 a

Nannetodurum, Nemetodorum. Vid. Metodorum

Naupactum (Italis Lepanto) in sinu Corinthiaco 689 c

Nedelesleen, præfectura Norvegiæ 91 a

Neoti locus in Anglia 314 c

Nidrosia, urbs Norvegiæ primaria. S. Olavus rex & martyr 87 a

Oldeklooster, monasterium in Frisia. Abbas S. Hathebrandus 161 b

Olearso promontorium Guipuzcoæ 777 b

Orba, opp. Helvetiæ 281 d

Oscara fluv. (Ousche) in Ducatu Burgundiæ 281 d

Osilia, insula in mari Gothlandico 92 d

Ostrensis sinus, (vulgo Oster fioerd) in Hordia septemtrionali Norvegiæ 101 e

Parisiis gesta a S. Ignatio Loyola 436 c & seqq. 440 & seqq.

Pauliacum, villa ruris Senonici 266 f

Petriolum, locus in Italia 382 c

Piatia opp. Siciliæ. Miracula S. Ignatii Loyolæ 829 e

Pons Lapideus, al. Lepidi Romæ 37 a

Portus Mantuanus, castrum in suburbio Mantuæ 401 f

Pragæ imago S. Ignatii 841 f

Pruvinum in Briegio Galliæ. S. Lætus puer M. 865 f

† Quiricus, locus in valle Orciæ 398 e

Raumarichia, præfectura in Uplandia Norvegica 97 d

Regalbutum, civitas Siciliæ. Miracula S. Ignatii Loyolæ 827 f. Imago miraculosa 841 f c. Sanctus ibi patronus ibid. e

Sæla, insula Norvegiæ 95 a

Salinæ, opp. in comitatu Burgundico 281 c

† Salvatoris abbatia, pagus in Italia 395 e

Sanctonicus pagus, provincia Galliæ 281 f

Sautungsund, locus in Norvegia 95 b

Sciclense in Sicilia S. J. collegium insigni miraculo honoratum a S. Ignatio 824 f

Scodeva, Skodwe, opp. Westrogothiæ. S. Helena M. 329 c

Segovia in Hispania duplex 649 a

Sigtuna, locus Sueciæ haud procul Stockholmia 92 b

Sognia, Aquilonaris Norvegiæ provincia 101 e

Stiklastadæ, opp. seu prædium in Norvegia 106 e

Tarasco, ur. in Provincia. S. Martha 4 f

Tech, fluviolus Galliæ Narbonensis 139 b

Ternodurum castrum in Campania Gallica 258 c

Terranerum, municipium versus urbem Senensem 387 c

Thaiphali, Scythica natio 149 b

Thotnia, præfectura in mediterraneis haud procul Valdresia in Norvegia 102 a

Tifernum Tiberinum opp. in Umbria 378 b

Titanus mons in territorio Aretino 28 a

Trecæ, ur. Galliæ. S. Lupus ep. conf. 51 a

Trepanum, ur. Siciliæ. Miraculum a S. Ignatio patratum 828 e

Tuburbum duplex in Africa 146 b

Tullum in Lotharingia. Patria S. Lupi ep. conf. 59 a

Valdresia, provincia mediterranea Norvegiæ 101 e

Vallesperii territorium, al. Vallis Pyrri, tractus Ruscinonis 139 b, 140 b

Vallis felix, cœnobium in Bavaria inferiore 32 f

Vangium, (vulgo Vangs) ad orientem utriusque Hordiæ, sive Horlandiæ in Norvegia 101 d

Vestfoldia, tractus Norvegiæ 90 f

Via Portuensis juxta ripam Tiberis &c. 37 b

Vidassus, fluv. Guipuzcoæ in Gantabria 777 b

Vika, tractus Norvegiæ 95 c

Vingulmarchia, pars Norvegiæ 90 f

Ulfasunda vide Sautungsund

Vorsia, versus Aquilonem provincia in Norvegia 101 d

Uplandi, tractus Norvegiæ mediterraneæ 91 c

Urola rivus Guipuzcoæ in Cantabria 777 c

Vrolium villa ad Sequanam 78 d

Ursinense monast. in Germania. S. Eugenius M. 31 e

Waringi seu Varingi, quinam sint. 117 a

INDEX ONOMASTICUS

Alapæ, opercula libri 184 d

Antelucari, lucem seu solis ortum prævenire 275 e

Archiclavus, thesaurarius 269 d

Ardica, pars superior regiæ 183 f

Armilla januæ, forte annulus januæ &c. 266 b

Astula, segmentum 270 a

Barile, barillus, amphora, cadus, vel dolium 141 e

Brevis, schedula 86 d

Buteo, nomen avis rapacis 287 e

Buteones, forte a buta, hoc est lagena 287 e

Bustilla, bustula, buxtula, pyxis seu capsula 287 d

Cacabatus, instar cacabi denigratus 299 a

Cambutta, baculus, scipio 258 c

Capi, falcones 270 a

Carrucata terræ, tantum agri, quantum uno aratro per annum coli potest 296 f

Cati, catti, feles 140 b

Confalonerius, vexillifer in exercitu; item dignitas civilis 355 c d

Consecratio, baptismus 93 d

Delumbe, debiliter, ex debilitate 290 b

Diarsice, per elationem 81 d

Epilogus pro epitome 322 e

Freda, ornamentum vel umbraculum quoddam 265 e

Frigoritici, febricitantes 269 c

Gallicæ, quoddam calceamenti genus 392 b

Generositas, nobilitas stemmatis 216 a

Glosochonium, sepulcrum, aut loculus 183 d

Hercia, repagula &c. 300 d

Inconfectum solum quid sit 205 f

Indifferenter, sine dilatione 272 e

Lichinum, ellychnium 304 d

Lista, limbus 141 d

Lyridæ, quædam panis aut frixæ farinæ species 329 b

Militissa, matrona nobilis, ditionis domina 329 f

Pallæ, aulæa 270 a

Parentela, parentes 75 f

Podium, infimus chori locus, vel ambo 206 b

Potestas, magistratus 205 e

Quattrini, nummi quidam parvi valoris 644 c

Reclusa, sanctimonialis solitaria 302 e

Recullans, retrogredi cogens 302 a

Regia, valvæ basilicæ 183 f

Sanctimonialis, femina aut virgo integræ vitæ 24 f

Scholastici, litterati 290 c

Secretarium, cryptæ 278 c

Secretarius, ædituus 322 e

Signum, campana 277 e

Siria, provincia, ditio, territorium 296 e

Sindacus, marchio 843 d

Stativa, aqua non manans 147 e

Subsecretarius, sacrista secundarius 292 e

Tigris, culter major, ensis 265 f

Treginerius, auriga, mulio 141 e

Typhus, febris 266 e

Typus, morbus comitialis, aut similis convulsio 68 b

Vanga, ligo &c. 304 a

INDEX MORALIS

Abstinentia a cibis inusitata S. Germani ep. Autiss. 204 c d. B. Joannis Columbini 366 a. Petri Fabri Soc. Jesu 441 a. Vide Jejunium

Acedia cujusdam in Societate coadjutoris a S. Ignatio severe castigata 770 b

Adolescentia pia S. Eudocimi 311 b. Item S. Neoti 321 b c

Adversa. Vide Injuria.

Æditui negligentiam non patitur S. Germanus ep. 265 b

Ægrotans B. Joannes Columbinus, domo clam fugit ad nosocomium pauperum, ut commodis domesticorum obsequiis ita se fraudet 360 e & seq. Ægrotantium in Societate Jesu cura quam tenera in S. Ignatio fuerit 565 & seq. 762 e

Ægrotos invisens S. Germanus ep., uno die totam sanat familiam 219 a. Vide Misericordia.

Ambitionem præteritam inusitato humilitatis exemplo expiat B. Joannes Columbinus 366 d & seqq.

Amor divinus ardentissimus in B. Joanne Columbino 338 a. Hinc seminudi corpus in aspera hyeme æstu fervebat vix tolerabili 366 c. Hinc Jesum in ore semper habuit 367 & seqq. Hinc eumdem aliis innumeris inspiravit ibidem & seqq. Idem ex illius ardore deliquium animi patitur, radiante interea vultu 388 a. Idem amor ardentissimus in S. Ignatio 446 e f, 538 d & seq. 613 f, & seq. 751 f

Amore insano furens mulier, convertitur ope S. Ignatii 817 f, & seq.

Angeli Martyres solantur & fovent 177 e, puerum quinquennem docent, & mox vita functum in cælos deducunt 264 e

Angina statim sanata ope S. Ignatii 797 a d, 801 a & seqq. 808 e, 820 c. Vide Guttur

Anima S. Amatoris ep. specie columbæ a Sanctis concinentibus invecta cælo 203 b. Animæ insepultorum nocturnis infestationibus exsequias exigunt 211 c d. Animam P. Hozii cælo inferri videt S. Ignatius, procul a moriente dissitus 653 d, 684 b c. Anima P. Codurii cælum item ab aliquo gloriose ingredi visa 699 e. Animas purgatorio detentas qua industria juverit S. Franciscus Xaverius 739 b

Animi per diem collectio frequens a S. Ignatio suis commendata 530 c, ab ipsomet semper usurpata 751 f

Animi magnitudo S. Ignatii in rebus arduis & adversis 550 & seqq. 614 e. S. Francisci Xaverii 739 c d & seqq. S. Ignatii 764 e & seq.

Animi perturbatio vitanda semper, si res parum succedunt, & imitanda sedulitas ac tranquillitas angelorum 580 f. Hac parte mirifice excelluit S. Ignatius 749 d, 753 f, 763 b c d.

Apparitiones S. Marthæ V., prædones absterrentis 12 e. S. Beatricis pacem Ecclesiæ instantem prænuntiantis 36 e. Christi, & S. Petri 77 d. S. Stephani protomartyris ecclesiam suam Metensem ejusque episcopum protegentis 78 a. S. Olavi regis & M. nepotem arguentis ob curiose inspectas tactasque reliquias suas 111 e. Christi Domini S. Olavum regem ad cælum invitantis 115 c. S. Olavi, sacerdotem sanantis fœde mutilatum 117 e f: Suspensum innocentem sustentantis 118 f: Filio suo victoriam pollicentis 119 f: Fratrem liberantis e carcere 120 b: Filio optionem offerentis vel beatæ statim mortis, vel periculosæ senectutis, ibidem b d. SS. Abdonis & Sennen MM. navigantes ad portum citissime appellentium 141 a. S. Rufini M. disceptantes de obtinendo ejus corpore componentis 152 f. Christi veram suam effigiem ostendentis 183 a. Plurium Sanctorum S. Mamertinum ad Christi fidem inducentium 207 & seq. S. Germani ep. ægrum attactu sanantis 277 c. S. Urbani M. paralyticum sanantis 279 e. S. Tiburtii M. ibidem. Christi cum Sanctis moribundum episcopum consolantis 289 b. S. Germani jubentis digitum suum transferri in Angliam 292 c d, & seq. f. Ejusdem jubentis monachum vel melius vivere, vel brevi expectare pœnam inobedientiæ 302 b. S. Neoti Ælfredo regi victoriam pollicentis 327 e & seq. Christi gratias agentis B. Joanni Columbino 364: eumdem consolantis post actum mortificationis heroïcum 380 f. Ipsius Joannis Columbini adhuc viventis, sed inde, ubi apparuit, procul absentis 384 b c. Ejusdem 400 d, 402 b. Christi Domini S. Ignatio dicentis: Ego vobis Romæ propitius ero 459 f & seqq. 683. S. Ignatii, statim post obitum gloriosi 513 c: Gratias agentis bene merentibus de Societate 537 a b: Arguentis aliquem, qui scientias magis, quam spiritum excolebat 575 b. Deiparæ Virginis moribundum sanantis 584 e. S. Ignatii Romæ viventis & apparentis Coloniæ Agrippinæ 587 a. Christi & Mariæ Virginis Matris S. Ignatio sese exhibentium 640 f, 641 & seq. a f, 643 c, 644 b, 654 a, 668 c. Animæ P. Hozii cum insigni gloria 684 b c. S. Ignatii cum glorioso comitatu amicum familiariter consolantis 790 e & seq: Moribundam sanantis 795 b c: Ejusdem cum B. V. 801 b. S. Petri S. Ignatium sanantis 659 b c. S. Ignatii vacillantem in Societate confirmantis 801 e. Cardiacum morbum sanantis 802 a. Ejusdem cum B. V. Deipara submersam puellam sospitantis 805 c, & sæpius deinceps. Mirabilis est quæ narratur 826 & seq. Item 846 d

Apoplexia Sanata chirographum S. Ignatii 812 f, 825 & seqq.

Aqua in cerevisiam hydromeli, vinum versa 119 b

Aqua benedicta domatur draco 11 c. Benedicta nomina S. Ignatii miros præstat effectus 836 f, 840 d e, 853 a b

Ariditas in oratione sublata, ope S. Ignatii 818 c

Arma deponi jubebat S. Amator ab ingredientibus ecclesiam 202 f

Avaritiam suam præteritam quomodo compensaverit B. Joannes Columbinus 357 b, imo quam inusitato supplicio sit ultus 380 e

Austeritas vitæ. Vide Mortificatio.

Baculus S. Germani ep. subito crescens frondensque 257 f. Item alius ejusdem 258 a

Beatificatio solennis S. Ignatii pluribus ornata miraculis 608 f & seq.

Benedictionem Apostolicam & indulgentiam a summo Pontifice morte proximus postulat S. Ignatius 747 d

Benedictionem clericorum & monachorum occurrentium quanta reverentia palam expetere olim soliti Cambrenses in Anglia 199 e. Episcopalem expetit Præfectus Galliarum 202 e

Bestiæ in Martyres emissæ, eosdem defendunt 138 b, 147 f

Blasphemiæ duorum Religiosorum in S. Ignatium ferali catastrophe punitæ 806 a c. Alia per Sancti apparitionem benignissime emendata 819 f. Item alia non uno miraculo 820 a. Item alia, nec sine miraculis 842 a b

Blasphemus occupatus & suffocatus a dæmone 36 e. Alterius pœna & feralis exitus 68 c d f. Alterius 69 b c. Aliorum pœnæ miraculosæ 270 f

Brachium aridum sanatur ope S. Ignatii 830 b. Vide Paralysis

Brandea quid sint, & quantæ virtutis 33 f & seq.

Cæcis visus restitutus ope S. Olavi reg. M. 108 e, 110 c, 111 c, 115 e, 116 a, 118 b. Ope SS. Abdonis & Sennen MM. 141 a. Ope S. Terentii conf. 155 e. S. Germani ep. 213 c, 266 d, 270 d, 273 e f. Ope S. Helenæ Suecæ 333 a. B. Joannis Columbini 400 e & seq. S. Ignatii 618 c f, 785 f, 794 b, 800 f 812 f, 823 f, 828 b, 830 c, 831 c, 832 e f, 835 f, 841 d e

Cæli ac stellarum aspectu animabatur ad serviendum Deo S. Ignatius 637 a, 660 d

Calamitates variæ per Sanctorum reliquias depulsæ 139 & 141 d

Calculo laborantes subito sanati ope S. Ignatii 781 f, 795 a e, 798 e, 803 d, 816 e

Calvinianorum sacrilegia Autissiodori 187 b. Eorumdem insigne dedecus occasione mulieris arreptitiæ 809

Calumniæ in Jesuatorum congregationem jactatæ, majorem illi splendorem afferunt 392 & seq. Uti & expromptæ in Exercitia Spiritualia S. Ignatii, eadem illustrarunt 425 & seqq. & in ipsam Societatem Jesu 737 a, 744 & seqq., In hanc atrocissima per S. Ignatium miraculo plane detersa 823 c d

Calumniaturus monachum, fit mutus illico 300 f

Campanæ spontaneo sonitu reliquias Sanctorum honorantes 141 a. Annuntiantes adventum S. Germani ep. 257, & ad consuetum Officium invitantes sacerdotem 268 f & seq.

Cancro liberati ope S. Ignatii 794 e, 808 b, 810 b, 820 c, 831 c

Candelæ ultro accensæ in adventu reliquiarum S. Germani, quæ sæpius ante per admotam flammam accendi non potuerant 261 b

Canonicarum renuit S. Franciscus Xav. 454 a b

Capitis dolores gravissimi sanati ope S. Ignatii 618 e, 632 b, 828 d

Captivi plures liberati, invocato S. Germano ep. 299 & seq. Invocato S. Ignatio 795 d. Item alius 818 d

Carceres quos, quam diu, quam patienter ac libenter sustinuerit innocens S. Ignatius 646 f & seq. 648 a d, 671 d & seq. Item ejus socii 683 a

Carcinoma. Vide Cancer

Cardiacus morbus subito sanatus ab apparente S. Ignatio 802 a, 808 d

Caritas in hostes rara S. Olavi regis & M. 106 e. S. Germani ep. in furem 214 f. B. Joannis Columbini erga petulantem irrisorem 371: erga Senenses suos, a quibus damnatus exsilio fuerat injustissime, 374 c. Ejusdem exhortatio ad inimicos diligendos vehemens 404 c. S. Ignatii erga sibi infensos amor & beneficentia 429 c, 431 e f, 435 e, 613 e, 614 e, 650 a b, 708 c d, 753 f & seq. 760.

Caritas in proximum excellens S. Guilielmi ep. 123. S. Ignatii 613 c, 641 e f, 753 & seq. Vide Misericordia. Zelus animarum.

Caritas fraterna excellens in discipulis B. Joannis Columbini 375 b c, 383. Ipsis a moriente commendata 396 b, 404 e. In Societate Jesu nascente 682 b, 699 d, 701 f, 736 b

Castitas eximia S. Guilielmi ep. per impudicas mulieres non semel, sed frustra tentata 122 d e. Quantopere curæ fuerit S. Ignatio 555 c & seqq. 614 f, 660 c. Castitatem perpetuam Deo vovet, assentiente conjuge, B. Joannes Columbinus 358 c, eamque assidua mortificatione tuetur ibidem e & seqq. Castitatis insigne donum acceptum referebat S. Ignatius Virgini Matri cum puero Jesu sibi apparenti 636 f, 660 c & seq. De ea periclitantibus puellis idem prospicit insigni caritate 705 c

Catechizandi studium in S. Ignatio cum fructu magno 645 f & seq. 651 f & seq. 678 c, 700 a b

S. Catharinam V. M. quam impense coluerit Ven. Catharina fundatrix Jesuatarum 253 a, ab eaque revelatur ei mors imminens 353 c

Cellula S. Germani ep. quam angusta & incommoda fuerit 259 c d

Cervus ad S. Neotum confugiens defenditur a canibus & venator insequens fit monachus 324 e. Alii ultro se offerunt ejusdem Sancti obsequio 324 b

Chiragra sanata ope S. Ignatii 810 b

Cholici doloris exstinctio per S. Ignatium 796 f, 816 e

Christiani sub Diocletiano, tamquam infames, lege agere prohibiti 144 b c

Christi præsentia sub speciebus Eucharisticis clare exhibita S. Ignatio 640 f

Christi crucifixi amore accensus B. Joannes Columbinus, eumdem aliis infinitis prædicando agendoque communicat 367 & seqq.

Christum sub forma leprosi fovet B. Joannes Columbinus 363 b

Ciliciorum usus sub habitu seculari quam pius ac frequens olim apud Pisanos 379 e. Cilicium perpetuo gestat S. Germanus ep. 204 d

Claudi & pedibus debiles restituti statim patrocinio S. Ignatii 609 a, 782 c f, & seq. 820 d e, 827 f & seq. 830 a, 831 f 832 b e f, 837 c

Clementia S. Olavi regis & M. erga insidiatos vitæ suæ 98 c d e: erga reum capitis, quem & morti proximum rex idem contactu sanat 103 f: erga subditos perfidos 106 d e. Vide Caritas in hostes. Mansuetudo.

Cogitationum a bono & malo spiritu proficiscentium discrimen 659 e f

Colloquia pia quanti æstimaverit B. Joannes Columbinus 339 b c, 404 a: quam in iis excellens ipse fuerit 375 d e, 386 b, nec sine miraculo 386 d e. Ea nugis obturbari ægerrime ferebat 387 b. Eadem plurimum expetiit S. Ignatius 641 e, 642 b, 643 b, 645 d, 647 e, 649 e, 651 f, 662 e, 667 f, 671 e, 672, 678 a

Colloquia inutilia quam industrie vitarit S. Ignatius 772 d

Concionum & sacrarum lectionum frequentiam in templis restituit S. Ignatius 613 e

Conjuges ad mutuum amorem divinitus incitati 165. In votum perpetuæ castitatis consentiunt 358 c

Consanguineorum negotia temporalia abhorrebat S. Ignatius 758 d

Conscientiæ examen. Vide Examen conscientiæ.

Conscientias alienas arte mirabili tractabat S. Ignatius 765 e & seqq. Vide Scrupulus.

Contemplationis sublimis explicatio data a B. Joanne Columbino 405

Contemptus sui magnus in S. Ignatio 755 f. Vide Humilitas.

Contractio membrorum subito resoluta ope S. Olavi regis & M. 115 f, 120 e. Ope S. Guilielmi ep. 125 b. S. Germani ep. 216 d e, 217 e, 266 e f & seq. 268 c, 269 d, 277 a b d e. SS. MM. Urbani &c. 279 a b c. S. Germani ep. 302 d. Ope S. Ignatii 812 a, 813 a, 831 f

Contumeliis grates rependit S. Ignatius 429 c, 431 f, iisque lætatur 645 a b f, 673 b c, 676 f & seq. 737 a, 744 & seqq. 754 & seq. 770 c

Contusio membrorum gravissima momento sublata patrocinio S. Ignatii 782 a

Conversationem cum externis qualem exegerit S. Ignatius in suis 581 a d, 771 e d & seq.

Conversio mira S. Germani ep. Autiss. a dignitate seculari ad clericatum 202 f & seqq. S. Mamertini ab idololatria ad fidem Christi & vitam monasticam 206 & seqq. Adolescentis perditæ vitæ ad sanctissimam ope B. Joannis Columbini 371 a. Item rustici per eumdem 376 b. Item senis cujusdam per eumdem ibidem c, peccatoris obstinati 377 a

Cor venerabilis Beatricis V. a Christo transfixum igneo jaculo 3 c

Correctio. Vide Peccantes.

Cordis palpitatio sublata per reliquias S. Ignatii 795 a, 830 d

Corpora Martyrum occulta, eorumdem indicio revelantur 138 c, 209 b. Post obitum Deo curæ sunt 152

Corpus S. Olavi regis & M. cælesti luce coruscum 108 f, in sepulcro incorruptum crescentibus capillis & unguibus per annos plurimos 109 e & seqq; quod Lutherani tandem, ne cujusquam oculis miraculum pateret amplius, terra obruerunt 113 c. Incorruptum quoque in sepulcro repertum corpus S. Guilielmi ep. 124 d e. S. Petri ep. 183 d. S. Germani ep. 276 a. S. Eudocimi 313 d. B. Joannis Columbini 343 a b. S. Franc. Xaverii 741 b. Corpus S. Julittæ M. inter ignes illæsum 144 e. Corpus S. Fabii M. truncatum mersumque ad littus emergit integrum 179 c d

Crucifixi Domini effigies lapidea in spelunca S. Ignatii Manresana sanguinem emittit 835 a

Crucis signo se identidem munire docetur S Mamertinus adhuc ethnicus ab apparentibus ei Sanctis 209 c e. Eodem labantes ecclesiæ parietes sustinet S. Germanus ep. 257 e. Eodem omisso, bibens, occupatur a dæmone 264 e f. Eodem morbos pellit S. Terentius conf. 155 e. S. Franc. Xaverius 741 a. Diabolum vero Ven. Catharina fundatrix Jesuatarum 353 c

Crus graviter offensum statim sanatur ope S. Ignatii 795 c, 796 a, d e, 838 e

Dæmon furtum fateri cogitur & restituere per S. Germanum ep. 205 a. Idem adversus eumdem pugnat pro hæreticis 212 c d e, 213 a. In tentandis & fallendis hominibus quem servet modum, quæ tempora 574 d. Assumpta specie S. Pauli Apostoli sub obtentu piissimo Novitium Societatis Jesu delusit insigniter 587 e. Qua specie sæpe luserit S. Ignatium initio conversionis 638 f, donec, detecta fraude, eum subinde baculo abigebat 641 b, 664 f. Qua fraude virginem luserit 767 c d. Dæmoni per syngrapham devotus, ad pœnitentiam adducitur, & recepta syngrapha, liberatur ope S. Ignatii 814 c & seq. Item alius 820 f & seq. Dæmones, magna hominum strage edita, vincuntur a S. Germano ep. 205 b c. Iterum ab eodem post excitatam in eum tempestatem 212 d e. Eorumdem ab illo detectæ pulsæque illusiones 287 f. Aufugiunt a cœnobio, cum primum in eo pristinum paupertatis rigorem instaurasset B. Joannes Columbinus 385 f. Mirum in eos imperium exercuit S. Ignatius 587 & seq. 664 f. Hujus imago picta dæmonibus terribilis 791 c, 792 b c e f & seqq. 799 f. Item ejusdem quælibet reliquiæ 792 d e & seqq. passim. Dæmonis incubi assueta per septennium impurissimo commercio, liberatur, & convertitur ad pœnitentiam ope S. Ignatii, cujus habebat effigiem 807. (Vide Imago.) Illusiones eorum inusitatas patitur puella; sed eludit ope S. Ignatii 811 c. Dæmones divinæ gloriæ inservire coacti 216 d, 218 d. 454 e, 791 d e, 793 f, 800 b c, 808 a. Inimicissimum sibi esse dixerunt S. Ignatium 761 c d. Idem eis insuliat 765 b. Eorum unus suffocare tentans S. Ignatium, invocato Jesu nomine, pellitur 765 c. Tentationes eorum quam graves aliquando sint 768 b c

Dæmoniaci liberati ope S. Lupi ep. Trecensis 70 b. S. Pulchronii ep. Virdun. 70 e. S. Alpini ep. Catalaun ibid SS. Abdonis & Sennen MM. 140 f. S. Germani ep. 205, 215 a, 218 e, 219 f, 264 f, 276 a b, 303 e. S. Eudocimi 312 b c, 314 b. B. Joannis Columbini 341 e f, 399. S. Ignatii 761 b, 791 & seq. 799 e f & seq. 804 c, 809, 819 d e, 823 e

Decimas quam liberaliter olim pependerint Cambrenses 199 e

Deiparam Virginem devotissime coluit Ordo Jesuatorum 349 c. S. Ignatius 532 c, 612 c, 614 f, 636 f, 637 e f, 638 a b d, 640 d e, 653 b c, 660 b c, 661 e f, 662 a b, 677 e f, 683 b, 699 c, 784 a

Delatoribus alieni delicti non statim credebat S. Ignatius 560 f & seq.

Dentium dolor sanatus illico ope B. Joannis Columbini 401 d e. Ope S. Ignatii 785 f, 797 d, 813 a, 821 e f

Desperatione misericordiæ Dei impulsa per diaboli dolum concubina, suspendere se frustra conatur, protegente S. Ignatio, eamque per pœnitentiam reducente ad Deum 807

Detractionis ac temerariæ suspicionis funesta consectaria 117 e f

Devotio S. Ignatii in Deum a tempore conversionis semper accrevit 654 a, 752 a b. Vide Oratio.

Diabolus. Vide Dæmon.

Dignitates ecclesiasticas quanto studio declinaverit ab intio Societas Jesu 486 & seq. 709 c & seqq.

Dilectione ab alio superari fœdissimum est 55 c. Vide Caritas.

Disciplina. Vide Religiosa disciplina.

Dissidium SS. Pauli apost. & Barnabæ de Joanne innocuum 153 b

Dominicam diem opere servili violantes puniti 267 c. Ejus religionem quam severe observaverit S. Olavus rex & M. Vide Festum. 105 f

Draco domitus aqua benedicta 11 c

Duritia in pauperes redarguta miraculo 153 c

Ecclesiam suam maxima liberalitate ditavit S. Germanus ep. 259 a. Ecclesiam suo nomine dicatam dirui non patitur S. Germanus ep. 266 c. Ecclesiam sputando, dormiendo &c. turpari non sinit S. Germanus ep. 290

Ecclesiæ Romanæ auctoritatem quanti fecerit B. Joannes Columbinus 403 b

Ecclesiastico fundo suum dilatans vicinus dominus punitur 268 e. In eo equos injuste pascens punitur divinitus 266 e. Ecclesiastica bona diripientes puniti miraculis 267 e, 268 e, 270 c, 271 b c, 286 f & seq. 297 d, 298 b c

Ecstases in oratione mirabiles Ven. Catharinæ fundatricis Jesuatarum 352 f & seq. B. Joannis Columbini 388 a. S. Ignatii 432 b, toto octiduo continuo 665 a. Vide Illustratio. Oratio.

Eleemosynæ S. Lupi ep. Trecensis 70 c. S. Guilielmi ep. 122 f & seq. S. Germani, centuplo mox compensatæ 218 f. Alterius, miraculo probatæ 399 d. S. Ignatii 446 a c. 638 e, 642 e f, 644 f, 646 d, 671 b, 686 f, 772 d. Vide Misericordia.

Energumenus. Vide Dæmoniacus.

Epilepsia sanata ope S. Olavi regis & M. 119 d. ope SS. MM. Urbani &c. 279 a. S. Germani ep. 296 d. S. Ignatii 446 c, 796 f, 802 d, 808 d, 830 f. Vide Morbus comitialis.

Episcopatus S. Lupi Trecensis quam diuturnus, quam Sanctus 54 c, & seq.

Episcopum quanta deceat humilitas, quam assidua verbi Dei prædicatio 67 c d

Episcopus ex monacho factus S. Lupus Trecensis, nihil de prioris vitæ austeritate remittit 56 b, 70 b

Episcoporum & cleri auctoritas apud S. Olavum regem & M. 96 b c

Erasmi Roterodami libros, ut pietati noxios aversatur S. Ignatius 670 d e

Erysipelas gravissimum statim sanatum ope B. Joannis Columbini 400 c d

Eucharistiæ sacrosanctæ usus frequens male suggillatus a quibusdam in S. Ignatio 436 a, 613 e, 646 b c. Quanta fuerit ejus erga illud SS. Sacramentum devotio 531 d. Illud sumens Ven. Catharina fundatrix Jesuatarum, alio omni cibo abstinebat illo die 353 a. Eo non abstinendum, quamvis dulcedinem ejus minus percipiamus 574 c

Examen conscientiæ quam accurate instituere consueverit S. Ignatius 583 c, 735 d

Exercitia spiritualia S. Ignatii quid sint; quomodo obeunda; eorum emolumenta; & vindiciæ 423 & seqq. Quanto fervore ea primum susceperit P. Petrus Faber S. J. 441 a, aliique socii S. Ignatii 667 b c, & Sancti alii 787, ubi de illis multa dicuntur a pag. 786 ad 790

Exsilium injustum, quanto gaudio exceperit B. Joannes Columbinus 373

Famæ alienæ jacturam, quam insigniter restituerit S. Ignatius 678 d. Idem subinde famæ suæ ac suorum adversus obtrectantes efficacissime consulit 653 e, 675 e f & seq. 680 b, 685 b, & seq., 703 d. 708 c, 712, 741 f, 743 c

Febres miraculo depulsæ per S. Germanum ep. 215 c, 266 e, & seq. 269 e, & seq. c. Per SS. Urbanum & Tiburtium MM. 278 e, 279 d. Per S. Germanum ep. 302 d. Per B. Joannem Columbinum 375 c, 387, 400 f, & seq. Per S. Ignatium 609 a, 617 c, & seq. 749 a, 794 b f, 795 b, 797 a, 802 b, 810 a, 817 e f, 818 f, & seq. 828 c d, 829 e, 835 e, 836 a, 838 f.

Feminarum cura spirituali Societatem liberari curat S. Ignatius 708 e. Earum alloquium & aspectum fugit constanter S. Eudocimus 311 c. Cum iisdem, etiam Deo sacris, raro & graviter versandum esse, docet moriens B. Joannes Columbinus 397 a. Cum iis caute, etiam in rebus spiritualibus, agendum sacerdoti ex sententia S. Ignatii, per experientiam comprobata, 653 c d, 772 b

Festos Sanctorum dies ipsis eorum natalitiis seu die obitus celebrare veteres consueverunt 215 d. Vide Natalis.

Festum violans per ancillam coactam laborare, duplici per miraculum pœna plectitur 116 e. Ob eamdem causam divinitus puniuntur alii 153 f, 267 c, 304 a. Vide Dominica dies.

Fides in Deum eximia S. Ignatii 612 f & seq. 641 e f, 664 d. Fidei professio dictata ante susceptum sacrum Viaticum a B. Joanne Columbino 395

Fiducia in solo Deo collocata quantum boni afferat 379 e f, 384 e, 387 d, 389 d, 403 c, 550 f & seq. 574 f, 582 f & seq. 668 d e f & seq. d, 763 e, & seq.

Filii carissimi mortem immaturam non dolore, sed gratiarum actione prosequitur B. Joannes Columbinus 339 c d

Filii in matrimonio sterili precibus obtenti. Vide Sterilitas.

Fons excitatus precibus S. Callinici M. 42 b. Alius per merita S. Olavi regis & M. quosvis morbos expellens 110 a. Alius per merita S. Germani ep. 270 e. Alius per merita S. Julittæ M. 144 f. Fons S. Helenæ Suecicæ celeber miraculis in Zelandia Danica 330 d

S. Francisci Xaverii magna fiducia in sanctitate & reliquiis S. Ignatii etiam tum viventis 749 b

Fures comprehensi indicio S. Germani ep. 268 f, 270 c d. Furtum in juniore ætate a se commissum ultro palam facit S. Ignatius, & liberaliter damnum resarcit 678 d. Furtum dæmonis & coacta restitutio 205 a. Idem accidit homini S. Germani jumentum furato 214 e f. Furto ablata per miraculum restituuntur, invocato S. Rufino M. 153. c d. Ope S. Germani ep. 205 a, 214 e f

Fures sacrilegi miraculo sistuntur immobiles 154 b, 214 e f, 270 c d. 271 c, 296 b, 785 f. Furtum unius pomi, S. Germano oblati, severe punitur 264 d. Furtum rei ad ecclesiam spectantis divinitus punitum 267 e, 268 e, & seqq. Etiam in brutis animalibus raptu viventibus 269 c f.

Globus tormentarius neminem lædit, invocato S. Ignatio 835 d

Gloriæ Dei amplificandæ ardor eximius in B. Joanne Columbino 367 & seqq. Eumdem commendat discipulis moriens 396 c. in S. Ignatio 538 d, 614 b, 661 d

Gloriam & honores hominum fugitat S. Terentius conf. 156 e. S. Hathebrandus ab. 162 e, 167 b. S. Germanus ep. 214 f, 219 a, 271 f. S. Eudocimus 312 a. S. Neotus 321 f, 322 f. B. Joannes Columbinus 364 b c. Idem exemplo mirabili 366 d. Quod imitari voluit discipulos suos 369 & seqq., maxime 406 b. S. Ignatius 445 c, 446 f, 634 c, 638 e, 668 e

Gloriam vanam quanto studio superaverit S. Ignatius 641 c & seq. a, 662 c, 668 a, 670 e, 755 e

Gratum animum erga benemeritos imprimis exhibere studuit S. Ignatius 534 f & seqq. 755 a. Etiam jam cælo receptus 537 a, 785 e

Gubernandi ratio fortis & suavis in S. Ignatio 557 & seqq. 580 e & seqq. 761 e & seq.

Gutturis tumor periculosus illico sanatus ope B. Joannis Columbini 400 c, & seq. d. Ope S. Ignatii 808 e. Vide Angina. Ulcera.

Gymnasiorum Societatis Jesu utilitates publicæ 726 & seqq.

Hæmorrhois continuo sanata ope S. Ignatii 794 f, 795 f, 803 e

Hæreseos auctores olim Britannia pulsi 216 f

Hæresim quanto ardore oppugnandam susceperint SS. Germanus & Lupus epp. 74 & seq. 211 e & seqq., ideo a dæmonibus frustra vexati 212 c

Hæretici Sanctorum miracula manifesta quantum oderint 113 a b c. Latrocinia sua sacrilega apud Norvegos, ipsimet postea detestati sunt 112 d e. Eorum superbia & invidia a SS. Germano & Lupo epp. gloriose victa 213. Hæreticis Sanctos implorantibus aliquando miraculosa beneficia conceduntur 330 d. Multos convertit S. Ignatius ante institutam Societatem Jesu 440 d. Ad eorum conversionem validior est morum sanctitas, quam disputatio 480 c d. Adversus eorum conatus Ecclesiam semper Dei providentia per apostolicos viros defendit 688 & seqq. Eorumdem odia adversus Societatem Jesu nascentem, & hujus adversus illos constantia 685 d & seq. Illorum seculis proxime elapsis horrenda flagitia 689 f & seqq.

Hernia sanata ope S. Guilielmi ep. 125 e. Ope S. Ignatii 822 c

Homicidarum ictus in clientem innoxios reddit S. Ignatius 804 b, 822 f

Horas canonicas scrupulose recitantem quomodo emendaverit S. Ignatius 768 f & seq.

Hospitalitas insignis S. Germani ep. 204 e. Quanti eam in aliis fecerit idem Sanctus 272

Hospitia viliora in itineribus deligebat S. Germanus ep. 211 c d e, 215 a

Humilitas eximia S. Sidonii Apollinaris ep. 54 c d e. Quantam in episcopo exigat S. Lupus 67 c d. Humilitas S. Guilielmi ep. 123 c d e. S. Germani ep. 217 e, 219 a, 271 f. S. Eudocimi 312 a. S. Neoti 321 f. Ven. Catharinæ fundatricis Jesuatarum 352 f, & seq. B. Joannis Columbini 360 f & seqq. maxime 366 d & seq. & 380 e, & 395 b f & seq. Item discipulorum ejus 369 & seqq., quorum unus per unum hujus virtutis actum heroicum ad magnam Sanctitatem evehitur 370. Ejusdem ad eamdem amandam adhortatio 406 & seq. S. Ignatii 492 d, 539 & seqq. 566 e, 579 a b, 615 a b c, 678 d, 680 d, 686 f. 698 f & seq. a f, 700 b c, 734 f & seq. 752 e f, 755 c d e f, & seq.

Hydrops miraculo sanatus per S. Guilielmum ep. 123 e f, 125 a. Per S. Terentium conf. 157 b. Per S. Ignatium 617 f, 816 e f

Jejunia severa S. Lupi ep. Trecensis 70 b. S. Germani ep. 204 c d, 217 f. Ven. Catharinæ fundatricis Jesuatarum 352 e & seq. B. Joannis Columbini 366 a. S. Ignatii 614 f, 640 a, 650 a b, 662 d, 663 e, 750 c

Jesu amor in S. Ignatio 531 f

Jesu nomen usitatissimum fuit B. Joanni Columbino 337 f, 367 & seqq. Hinc ipse ejusque sectatores ex ore infantium & lactentium nomen accepere Jesuati 389 d. Idem nomen quanti fecerit S Ignatius 683 d: hic ejus invocatione dæmonem pellit 765 c

Ignem illæsa sustinet puella ope S. Guilielmi ep. 125 e. Idem ex obedientia præstitit Jesuatus quidam 350 d, 387 b. Corpus S. Julittæ M. inter ignes illæsum 144 e

Illusio dæmonis in moniali per ecstases, stigmata Christi &c. 767 c d e. Vide Dæmon.

Illustrationes cælestes S. Ignatii in secessu Manresano & alibi 640 & seqq. maxime cum sese ad presbyteratum & primitias præpararet 653 a b, 654 a, 659 c, 660 b c, 664 & seq. 683 b, 684 b c

Imagines seu effigies S. Ignatii miraculis frequentes 617 f & seqq. maxime Munebregana 829 & seqq. Aliam chartaceam ante partum deglutit mulier, quæ deinde prolis editæ pectori affixa apparuit 837 a. Vide plura de variis imaginibus ejusdem Sancti 840 & seqq. Eæ quam sint dæmonibus terribiles 791 c & seqq. 804 d, 807 d, 811 f, 837 f & seq. d, 853 a b e. Qui earum aliquam violavit, pœnas prodigiosas dedit 842 c d. Iisdem varii morbi depulsi 795 f & seqq. passim. Quædam earum fundunt liquorem salutarem 802 c, 818 f, 832 e, 833, 840 & seqq., & sanguinem 828 c, 841 c d e

Imprecatione matris, filia occupatur a dæmonibus 800 b

Impudicarum mulierum conversioni quanto ardore, sumptu, industria consuluerit Romæ S. Ignatius 704 f & seq. Quædam post longum cum dæmone commercium mirabili ejusdem Sancti ope ad pœnitentiam convertitur 807: uti & alia libidine furens 817 f

Incendium exstinctum per reliquias S. Marthæ V. 9 b. S. Lupi ep. Trecensis 68 d e. per imaginem S. Olavi regis & M. 118 a. per reliquias ejusdem 118 e. Ope S. Ursi ep. 158 c. Ope S. Germani ep. 213 e, 298 e. Per icunculam S. Ignatii 803 f & seq. Per SS. Ignatium & Xaverium invocatos & apparentes 807 a. per aquam nomine S. Ignatii consecratam 837 a

Indulgentiam peccatorum & benedictionem Apostolicam a summo Pontifice morti proximus petit S. Ignatius 747 d

Infans prædicit pœnam invasoris iniqui & blasphemi 36 e. Recens natus nomen Ignatii sibi indendum diserte pronuntiat 811 b. Alius in miraculoso ejusdem Sancti amplexu moritur 818 c d. Alius diu mutus, pronuntiat primo nomen S. Ignatii, & dein expedite loquitur 829 c. Infantium patronus peculiaris S. Lupus ep. Trecensis 68 b c

Inimicitias capitales ad pacem redigit B. Joannes Columbinus 377 b c

Inimicos oratione & miraculo juvat S. Callinicus M 42 a b. Vide Caritas

Injuriarum & invidiæ tolerantia eximia in S. Genovefa V. 216 c. In Ordine Jesuatorum 349 f & seqq. maxime 373 e, 404 c, 406 c. In S. Ignatio 537 & seq. 550. 613 b f, 670 a, 671 b, 770 c. Vide Patientia. Contumelia.

Innocens suspendio mulctatus conservatur incolumis, invocato S. Olavo M. 118 f; alius, invocato S. Germano ep. 301 b

Invasoris iniqui pœna ab infante pronuntiata 36 e

Invidia monachi plectitur divinitus perpetua cæcitate 290 d

Inundatio repressa ope S. Germani ep. 296 d

Iram mariti quomodo vicerit conjux B. Joannis Columbini & quanto fructu 356 a d. Vide Mansuetudo.

Irridendum omnibus quasi fatuum sese offert ex humilitate B. Joannes Columbinus 367 a, idem imperans discipulis suis 369 b & seqq. Simile quid fecit S. Ignatius 645 b. Vide Humilitas. Opprobria. Mundi contemptus.

Iter quam piis exercitiis condire solitus fuerit B. Joannes Columbinus cum suis 373 f, 376 b, 380 a, 384 d, 388 e. Itinera perincommoda S. Ignatii cum spontanea & maxima egestate 668 c, 673 e f, 679 a b c. Sociorum ejus 680 c e & seq. 701 e f

Judæi multi Romæ ad Fidem conversi opera S. Ignatii 704 d e

Judicia hominum & obloquia flocci facit B. Joannes Columbinus 360 a b & seqq. Vide Humilitas. Opprobria.

Juventutis institutio. Vide Gymnasia.

Lacrymarum donum insigne in S. Ignatio 528 & seq. 614 c, 751 & seq. Vide Oratio.

Lapsus ex alto præcipites innoxii, ope S. Ignatii 608 f, 802 c, 815 e, 817 d e, 823 e

Laterum dolores illico sanati ope S. Ignatii 785 e 794 d, 795 b e, 802 b, 821 f, 835 e

Latro. Vide Homicida

Lectio fortuita Vitarum Sanctorum mirifice convertit B. Joannem Columbinum 337 d, 356 c. S. Ignatium 612 b, 636, 659 d & seq. Item alium quemdam eadem lectio nutantem in Societate Jesu mirifice confirmat, & cælestibus favoribus cumulat 825 b

Lecto durissimo semper usus S. Germanus ep. Autiss. 204 d e, 215 a, 217 f. Item B. Joannes Columbinus 358 f, 363 d. S. Ignatius 430 d, 446 b, 791 f. S. Franc. Xaverius 740 e

Lemures. Vide Dæmon.

Leones cuidam eremitæ familiares 183 a b

Leprosum suo lecto excipiens S Ignatii socius, lepram contrahit; sed postridie miraculo sanatur 454 f. Sub forma leprosi teterrimi Christum bajulat & fovet B. Joannes Columbinus 363 b

Libros, etiam non malos, auctoris mali legi vetat S. Ignatius 767 a

Lingua innocenti exsecta restituitur ope S. Olavi regis & M. 115 e f

Lites quanto impendio fugerit S. Ignatius 755 b c

Litteras, earumque studiosos egregie fovit Carolus Calvus imp. 221 f. Vide Studia.

Locustarum agros depascentium exactio per reliquias S. Ignatii 853 f

Luce cælesti fulget B. Joannes Columbinus in hac vita 363 a, 375 e, 388 a. S. Ignatius 430 d, 446 f, 585 f & seq. 667 e

Lucri cupiditas quam communis inter homines 355 f. Quomodo eam in se ultus sit B. Joannes Columbinus 357 b

Luporum dira grassatio mirabiliter sublata patrocinio S. Ignatii non sine pluribus miraculis 822 a b, 844 a

Lutheranæ sectæ quam fœda primordia 689 f & seqq. Lutheranorum rapinæ & sacrilegia apud Norvegos 122 d e

Luxatio diuturna corporis statim sanatur ope S. Ignatii 818 e, 828 a b, 829 c d

Maledici funestus interitus 435 d e, 771 b c

Mammillarum gravissimi dolores & morbi sanantur ope S. Ignatii 619 a, 794 f, 822 f, 828 d

Mansuetudo S. Guilielmi ep. 123 f. S. Ignatii 537 b & seq. 564 f, 753 f, 763 b. Vide Patientia. Caritas.

Maria Deipara. Vide Deipara.

Marmor, ut cera mollis, digito cedit S. Germani ep. 257 a

Martyrii desiderium in SS. Lucilla & Flora VV. 24 b. in Eugegio rege ibidem d. in S. Callinico 41 c. in S. Memorio diacono & sociis 78 c. in S. Julitta 144 d. in S. Secunda V. M. 147 e

Martyrum ignotorum reliquiæ quanti faciendæ 33 e & seq. Martyrum constantia singularis inter tormenta 41 d, f, & seq. Martyrum Acta legenda & consideranda perfectionem amantibus ex consilio B. Joannis Columbini 408 f

Medicis, agente S. Ignatio, interdictum, ne ægros nondum peccata confessos tertio visitent 704 c d

Mendacium quantopere vitandum 180 f

Milites non Christianos in exercitu suo non ferebat S. Olavus rex & M. 106 d

Militiam profanam cum sanctitate composuit S. Eudocimus 311 e

Miracula Sanctorum quantum oderint hæretici; quam putide ea conentur eludere atque supprimere 113 a b c. Miracula adhuc vivens propemodum infinita patravit S. Germanus ep. 204 & seqq. Multa B. Joannes Columb. 375 & seqq. maxime 387. Multa S. Ignatius 446 c d, 588 f, & seqq. 616 f. S. Franc. Xaverius 741 a b

Miracula spiritualia potiora sunt corporalibus 272 a, 773 & seqq. Illa assidua sunt apud reliquias S. Germani ep. 272 a. & per S. Ignatium prope infinita 773 & seqq. 781, 795 f, 798 e & passim sequentibus, maxime 810 d, 825, 832 b

Misericordia Attilæ in mulierem pauperem 65 b. S. Lupi erga pauperes, captivos, ægrotos 70 c d. S. Olavi regis & M. erga reum moribundum 103 f. S. Guilielmi ep. erga pauperes 122 f & seq. S. Rufini M. jam cælo recepti erga pauperem duriter vexatam 153 c. Cambrensium in Anglia mirabilis erga pauperes commiseratio 199 e. S. Germani ep. erga pauperes & miseros 213 e, 214 d f, 216 f, 217 e f, 218 f, 219 b. ejusdem erga inclusos carceri reos, quos miraculo omnes liberat 219 c, 299 & seq. S. Eudocimi erga pauperes 311 d. B. Joannis Columbini erga pauperes 337 f, 357 d, 358 f. Erga ægros 359 f, & ipsum Christum sub forma leprosi latentem 363 b. Discipulorum ejus erga fratrem ægrotum 375 b c. ejusdem actus heroicus erga ulcerosum, quem lingendo sanat 382 a. S. Ignatii erga pauperes, cum & ipse pauperrimus esset 435 a b c, 446 a c, 582 e. Sociorum ejus erga ægrotos 454 e f. S. Ignatii in pauperes 613 c, 638 e, 644 f, 646 a, 772 d

Missæ Sacrificium qua præparatione, quo modo celebraverit S. Ignatius, quæ ejus post illud recollectio 526 f & seqq. In eo permagni faciebat externam reverentiam 529 f. In eo frequentes ejus visiones cælestes 654. Primitias anno solido differt, ut ad eas se comparet 683 b. Missæ Sacrificio celebrando ultra horam insumebat S. Ignatius, & quibus ex causis 579 f

Missam audiens S. Ignatius legere solebat historiam Passionis Christi 639 a

Modestia vultus & morum singularis in S. Ignatio primum converso 417 e. & deinceps 556 c. Ejus defectum graviter castigabat 557 e. Modestia primorum ejus sociorum 680 c. Ipsius S. Ignatii 749 c d. Modestiæ regulas a se præscriptas quanti fecerit S. Ignatius 751 c

Monachos quanti fecerit S. Guilielmus ep. 123 c d

Monasticum habitum olim episcopi plures gerebant 195 e

Morbi incommoda in deliciis habet Joannes Columbinus 360 e & seqq.

Morbus caducus. Vide Epilepsia.

Morbo comitiali efficaciter opponitur patrocinium S. Lupi ep. Trecensis 68 c, 69 b c. Vide Epilepsia.

Moribundis subito restituta sanitas ope B. Joannis Columbini 383 e, 387 d e, 401 b & seq. BB. Virginis Deiparæ 584 e. S. Ignatii 617 b & seq. 794 f, 795 b d, 796 a, 800 f, 802 b c, 803 c, 808 f, 810 f, 813 c d, 814 b, 816 f, 820 b, 823 b c, 824 a b c, 825 & seqq. 828 d, 830 c, 835 e, 836 c, 839 c. S. Germani ep. 303 a

Mors instans revelata S. Olavo regi M. 106 f. S. Terentio conf. 157 d. S. Amatori ep. 202 d. S. Germano ep. 217 b, 220 a. S. Neoto 325 d. S. Ignatio 747 c. Huic ejusdem cogitatio tam dulcis erat, ut ab ea sæpe animum avocaret, ne tantum ejus consolationis sentiret 641 d, 735 b c, 752 b c

Mortificatio corporis severa eluxit in venerabili Beatrice Virg. 3 c. In S Lupo ep. Trecensi 70 b. In S. Germano ep. Autissiod 204 c & seqq. In S. Neoto 323 b. In B. Joanne Columbino 337 e. In toto Ordine Jesuatorum 347 d, 349 b. & Jesuatarum 352 b. & harum fundatrice venerabili Catharina 352 e & seq. In B. Joanne Columbino 358 e & seqq. qui ex ejus assiduitate fit in dies corpore robustior, cum antea debilis esset 366 b; quique eadem discipulos suos experiebatur severissime 368 & seqq. imo eamdem restituit apud Dominicanos Senenses 372. Ejusdem descriptio & stimuli 405 d. In S. Ignatio 446 b, 555 b, 614 c, 637 e, 638 f, 645 e, 661 c, 662 d, 666 f, 750 c d, 792 b c

Mortificatio animi & affectuum in S. Ignatio 553 c & seqq. 614 e, 758 a b. Vide Victoria sui.

Mortificationem voluntatis & judicii longe præserebat S. Ignatius mortificationi corporis 753 a

Mortificationes suas celare conatur S. Guilielmus ep. 123 e. Vide Humilitas. Gloria.

Mortui ad vitam revocati: ope S. Marthæ V. 5 f, 11 d. Ope S. Lupi ep. Trec. 70 c. Ope S. Guilielmi ep. 125 c. Ope S. Germani ep. 219 d e, 257 c, 260 e, 301 f & seq. Per applicitam imaginem S. Ignatii 801 f, 817 b c, 829 a b, 832 b c, 852 c d

Mortuum fingens mortuus continuo invenitur 288 a

Mortuum asellum vitæ restituit S. Germanus ep. 288 d. Pisces mortuos S. Neotus 324 a

Mulieres ad constantiam virilem hortatur S. Julitta M. 144 e

Mundi contemptum verbo & exemplo efficacissime urget B. Joannes Columbinus 366 & seqq. maxime 380 e, 395 f, 406 a. nec sine fructu mirabili 368 & seqq. Item S. Ignatius 755 c d

Munditiem externam in se suisque requirebat S. Ignatius 581 c, 750 d. & maxime in ecclesiis 614 d

Mutilatio membrorum sanata ope S. Olavi regis & M. 117 e f

Mutis reddita loquela ope S. Lupi ep. Trecensis 70 b. ope S. Olavi reg. & M. 111 c, 116 b. S. Germani ep. 217 b, 267 f, 277 a. SS. MM. Urbani &c. 279 a b c. S. Germani ep. 295 b. S. Ignatii 782 f, 803 d, 829 c, 831 f

Natales dies suos ignotos ipsi Sancti miraculo revelant 209 b

Nitor. Vide Mundities.

Novas res, tametsi pias, introduci nolebat S. Ignatius 581 e f

Novitios ad Religionem admittendi, atque excercendi ratio, quam servabat S. Ignatius 570 & seqq.

Obedientia cæca laudatur 200 f. Eadem miraculo insigni probatur apud Jesuatos 350 d. item alio magis etiam admirando 387 b. Obedientia perfecta, etiam judicii subjectionem exigit 582 d. Obedientia quanta fuerit S. Ignatius; quanta suos esse voluerit 541 & seqq. 756 & seqq.

Oculorum dolores acutissimi mox depulsi ope S. Ignatii 796 c, 797 e, 810 c. Vide Cæci.

Officium ecclesiasticum neglectum arguunt campanæ ultro sonantes 268 f & seq. f

Oleum in ardenti lampade diu non imminutum ope S. Germani ep. 265 b

Oleum salutare multis locis emanat meritis S. Germani ep. 269 e

Oleo consecrato dæmonum veneficia tollit S. Germanus ep. 205 b c. Eodem oculi & brachii usum amissum restituit 210 b. Eodem maris tempestatem sedat 212 d. Mutam eodem sanat 217 b

Oleo lampadis ardentis ad sepulcrum S. Eudocimi pelluntur morbi varii 312 c. Item oleo lampadis accensæ ad imaginem S. Ignatii 800 f & seq. 803 e, 828 b c, 831 a, 832 f

Opprobria & contemptum amabat B. Joannes Columbinus 366 d & seqq. Iisdem exercens palam tirones suos 369 & seqq. 406 c. Vide Contumelia. Mundi contemptus.

Orationis studium eminens in S. Lupo ep. 70 b. S. Hathebrando 166 a. In S. Neoto 321 f. In Ordine Jesuatorum 347 d, 349 b. In ea sublimis a terra elevatur diu Ven. Catharina fundatrix Jesuatarum 352 f. In ea micantibus undique radiis cingitur B. Joannes Columbinus 363 a: uti & S. Ignatius 430 d qui & sublatus in ea visus est aliquoties sesquicubito a terra 432 b. In ea externam reverentiam permagni faciebat 530 b. illi insumebat quotidie septem horas & amplius 640 b c, 662 d. In ea ecstacim patitur per totum octiduum continuatam 665 a. Plura de ejusdem oratione 751 & seqq.

Orationi multum deditis cavendam esse monebat S. Ignatius judicii pertinaciam 753 b c

Ornatus corporis non decet virginem Deo devotam 212 c

Orphanis recte educandis quid contulerit Romæ S. Ignatius 705 c. Vide Misericordia.

Ossa S. Ignatii apparent conspersa stellis 600 e

Otium in Societate non ferebat S. Ignatius 557 d. Vide Acedia.

Panis nomine S. Germani ep. signatus, multis salutaris 265 c. Pane tantum hordeaceo vescitur S. Germanus ep. Autiss. 204 c d

Paralysis sanata ope S. Lupi ep. Trecensis 70 b. Ope S. Terentii conf. 156 f & seq. Ope S. Amatoris ep. 203 c. S. Germani ep. 220 c. SS. MM. Urbani &c. 279 e. S. Ignatii 618 b, 781 e, 803 b, 813 a, 823 a, 825 & seqq. 828 d, 830 e, 831 b e, 832 e f, 835 c, 841 d e

Passionem Christi meditanti Ven. Catharinæ obstrepunt dæmones, sed frustra 353 c

Patientia injuriarum & contumeliæ in S. Guilielmo ep. 123 f & seq.

Patientia in adversis est omnibus necessaria 166 c d. ea eluxit mirifice in S. Genovefa 216 c. In S. Joanne Columbino 338 b, 361 e. In ejus discipulis 349 f & seqq. maxime 406 c. In S. Ignatio 431 b f, 537 & seq. 550 & seqq. 164 e. Virtutis hujus fructus uberrimus 574 c, 770 c

Patrimonium amplissimum ecclesiæ donat S. Germanus ep. 259 a

Pauperes quanta caritate foverit S. Guilielmus ep. 122 f & seq. Vide Misericordia. Duritia.

Paupertas S. Germani ep. 204 d e, 220 b, 259 a b. Ea quanti sit pretii, verbis factisque docet B. Joannes Columbinus 359 & seqq. maxime 365 & 405 f. Viros primarios ad eamdem permovet 368 & seqq. Et consobrinam suam non sine miraculis 386 e. Ejusdem quam severe studiosus fuerit S. Ignatius, etiam inter consanguineos id ægre ferentes 438 e, 445 e, 547 & seq. 638 e f, 641 e & seq. 651 f, 652 f & seq. 667 f & seq. 678 b, 681 c, 755 e. Qualem Societati præscripserit 548 & seqq. Eam in quibusdam cœnobiis collapsam restituit B. Joannes Columbinus 372, 377 d. & quidem dæmones inde simul cum ingenti strepitu per hoc abegit 385 f

Peccantes severe corrigebat S. Ignatius adhuc privatus, non sine periculo suo 642 d, 643 c, 668 f. Vide Religiosa disciplina.

Peccatores, invocato S. Eugenio M., ad pœnitentiam permoti 32 e. Obduratus quidam qua caritate conversus tandem sit per B. Joannem Columbinum 377 a. Per S. Ignatium 753 d, 765 f & seq.

Peccatum mortale numquam commisit S. Ignatius ex quo primum conversus fuit 653 f

Pecuniam pro viatico oblatam renuit B. Joannes Columbinus, ne diffidere videatur divinæ providentiæ 389 e. S. Ignatius jam acceptam, eadem ex causa pauperibus totam distribuit 642 e f. Postea vero obtrusam recusavit 652 b c

Pedum dolores sublati subito ope B. Joannis Columbini 401 c & seq. Vide Claudi.

Pelagianos tam acriter quam feliciter expugnant SS. Germanus & Lupus epp. 211 e & seq.

Peregrinatio supplex S. Servatii ep. ad limina Apostolorum 77 c. S. Ignatii Romam & Hierosolymam 614 d, 641 e & seqq. S. Helenæ Suecicæ viduæ Hierosolymam 332 e

Perfectionis religiosæ præcepta a B. Joanne Columbino data 408 c

Perjuriorum ultor singularis S. Germanus ep. 265 a 269 c

Persecutio in B. Joannem Columbinum & Jesuatos a Senensibus suscitata, ultione divina punitur, donec postulatur ab innocentibus venia 273 & seq. Persecutionum tolerantia excellit S. Guilielmus ep. 124 a b. Vide Patientia.

Perseverantia in sancta vocatione. Vide Propositum. Vocatio.

Peste afflati sanantur ope S. Ignatii 796 b, 803 f, 821 e, 842 f

Pestiferum invisit S. Ignatius, non sine victoria sui magna 650 f

Pestilentia in armentis cessat, ope S. Ignatii 822 e

Phrenesis illico sanata ope S. Ignatii 811 a

Phthisis sanata ope S. Ignatii 446 d, 808 a, 824 b. Vide Febris.

Pisces ad vitam revocati precibus S. Neoti 324 a

Plaustrum contritum momento restituit S. Germanus ep. 286 a

Pleuritis. Vide Laterum dolores.

Podagræ dolor acutissimus momento cessat ope S. Ignatii 836 b

Pœnitentiam ardore & fructu miro prædicat B. Joannes Columbinus 367 & seqq.

Pœnitentiæ spatium suspenso cuidam & jam, ut creditur, mortuo obtinet S. Ignatius 432 c. Idem jam vita functus præstat mente capto 804 e. Item alteri mortuo vel mortui simili 836 b

Polypus teterrimus sanatur ope S. Ignatii 802 f

Prædicatio efficax B. Joannis Columbini 372 & seqq. Vide Sermo.

Prædones absterriti apparitione S. Marthæ V. 12 e. Vide Fures

Precibus urbem ab hostili exercitu defendit S. Lupus ep. Trecensis 70 a

Principum cum ecclesiasticorum tum secularium quam observans fuerit S. Ignatius 545 & seqq.

Promissum in vita implet post obitum S. Germanus ep. 261 b

Prophetico spiritu futura, absentia, occulta cognoscit S. Germanus ep. 209 e, 211 f, 214 e, 217 b, 218 f. S. Neotus 325 b. S. Helena Suecica 332 c. B. Petrus Petronus 340 c d. B. Joannes Columbinus 381 c d. 384, 387 e, 390 a. S. Ignatius 430 d, 434 b, 439 c, 446 d e, 574 f, 584 & seq. 653 b, 682 b d, 699 f, 703 a 707 a, 738 d, 748 d, 771 a b c

Propositum sanctioris vitæ mira constantia tenet B. Columbinus 361 d & seqq. Qui secus faciunt, tristes habent exitus 393 b. Eadem eluxit constantia in S. Ignatio 662 f & seqq. Vide Vocatio.

Providentia Dei mira erga sperantes in se 36 d, 379 e f, 384 e, 387 d, 389 d, 574 f, 582 f & seq. 668 d e f & seq. d, 763 e & seq.

Prudentia maxima S. Ignatii cum in rebus aliis tum in directione aliorum spirituali 748 e f, 765 e & seqq. 770. Vide Gubernandi ratio.

Psalterium totum quotidie recitabat memoriter præter Horas Canonicas aliasque preces S. Guilielmus ep. 123 b c

Pudicitia. Vide Castitas. Virginitas.

Puellis de castitate periclitantibus quomodo prospexerit Romæ S. Ignatius 705 c

Pueri vix quinquennes olim a parentibus ad monasteria deferebantur, per monachos pie educandi 264 b

Puerperæ desperatæ vel feliciter enituntur, invocato S. Ignatio, vel certe earum proles baptismi gratiam consequuntur 608 f & seq. 631 f, 634 a, 781 f, 794 f, 795 b, 797 c f, 799 a b c d, 800 d, 811 b, 815 f & seq. 828 d e, 829 b, 835 c e, 836 b d f & seq. 842 b, 853 e

Puteus aquas salubres dat pro corruptis, ope S. Ignatii 804 a

Radii solis vestem sustinent S. Hathebrandi ab. 166 e

Regiæ pietatis exemplum in S. Olavo rege & M. 98 a

Regulas & ordinationes suas Superiorum localium prudentiæ vel moderandas, vel omnino aliquando omittendas permittebat S. Ignatius 582 b

Religiosam disciplinam quanta constantia urserit S. Hathebrandus ab. 166 a b. S. Germanus apparens, eamdem urget minis perquam severis 302 b. S. Ignatius in eadem vindicanda severus 557 & seqq. 581 c

Religiosi honorandi sunt, etsi non omnes boni sciantur esse 302 b c

Reliquiæ Sanctorum varias dirasque calamitates pellunt 141 d, 263 & seqq. Item morbos gravissimos 12 d. Ut S. Eugenii M. 32 d. S. Lupi ep. Trecensis 51 d, 68 c, 69 b c. S. Olavi regis & M. 108 & seqq. S. Guilielmi ep. 124 e & seq. SS. Abdonis & Sennen MM. 140 e & seq. S. Germani ep. 264 & seqq. S. Ignatii 781 & seqq.

Reliquiæ Sanctorum suavissime redolentes; ut S. Marthæ V. 7 e. S. Olavi regis & M. 109 d. S. Guilielmi ep. 124 d e. SS. Abdonis & Sennen MM. 140 e. S. Petri ep. 183 e. S. Germani ep. 264 a. S. Eudocimi 313 e. S. Neoti 326 a. B. Joannis Columbini 343 c, 397 e. S. Ignatii 779 c

Reliquias Sanctorum olim Romani non dividebant; sed earum loco rogantibus brandea mittebant 33 f. Reliquias S. Olavi regis & M. curiose inspiciens tangensque ab apparente Sancto arguitur 111 e. Alius minus eas reverens punitur 118 e. Reliquiæ S. Germani ep. Autissiod. quanti factæ 185 b & seq. 263. Earum ex indiscreta devotione violatio punita 263 f, 291 d

Reliquiæ Martyrum ignotorum quanti faciendæ 33 e & seq.

Reliquiæ SS. Floræ & Lucillæ moveri non possunt, nisi ad locum miraculo designatum 28 a. Item SS. Memorii & sociorum MM. 79 c

Reliquiæ S. Ignatii stellis conspersæ apparent 600 e

Reliquiariam thecam collo appensam numquam deponit S. Germanus ep. 204 e, 220 b. Ejusdem contactu cæcam sanat 213 c

Renum dolores sublati ope B. Joannis Columbini 400 f. Ope S Ignatii 794 d e

Restitutio injuste sublatorum extorta miraculis 205 a, 214 e f, 286 f

Revelationem cælestem temere evulgans punitur 258 e f

Reverentiam in templo necessariam esse, demonstratur miraculis 290 a

Rex simul & apostolus Norvegiæ fuit S Olavus M. 114 & seq.

Regem superbum ac durum acriter castigat S. Neotus, prædicens ei futura 325 b & seqq.

Risum initio conversionis verberibus in sese compescuit S. Ignatius 768 d

Rosarii Mariani usum suis præcipit S. Ignatius 532 e

Sacramentorum Pœnitentiæ & Eucharistiæ usum frequentem in Ecclesia restituit S. Ignatius 613 e, 684 e

Sacra utensilia usibus profanis adhibentes puniti 267 d e

Sacrilegium. Vide Fures. Hæretici.

Sanctitas non in miraculis, sed in Dei dilectione consistit 773. Ejus externa tantum indicia, quantumvis mira, suspecta erant S. Ignatio, nec temere 767 c e

Sanctorum Acta fortuito legens, mirifice convertitur B. Joannes Columbinus 337 d, 356 c. S. Ignatius 612 b, 636 & seq. 659 d & seq. Sacerdos quidam Societatis Jesu, qui statuerat eam deserere tamquam inutilis ex infirmitate; quæ res est lectu digna 825 & seqq.

Sanguinis fluxus sanatus ope B. Joannis Columbini 401 c. Vide Hæmorrhois.

Scandala principum quam constanter insectatus sit S. Amator ep. 202 c d

Scrupulis supra modum vexatus S. Ignatius initio melioris vitæ 639 c & seq. 663. Nunc est peculiaris adversus illos patronus 781 d, 795 f, 798 e

Sepelire mortuos jucundissimum fuit B Joanni Columbino 367 c

Sepeliri vult in ecclesia sua S. Germanus ep. peregre moriens 220 a. B. Joannes Columbinus in cœnobio S. Abundii loco vili 395 f

Sepulcra miraculis assiduis clara: SS. Martini ep. Turonensis, Germani Autissiodorensis, Lupi Trecensis 51 d, 68 b c, 74 c. S. Olavi reg. & Mart. 87 d e, 109 & seqq. S. Guilielmi ep. 124 e & seq. S. Ruffini M. 153 e. S. Germani ep. Autiss. 263 e & seqq. S. Eudocimi 313 a. B. Joannis Columbini 398 & seqq. Sepulcra Sanctorum certis locis Deus ipse assignat 152.

Sepulcra Sanctorum religiose visitare consueverat S. Germanus ep. 213 d, 215 d, 217 c. Sepulcrum S. Germani ep. quidam ex devotione indiscreta violans punitur, sed cum pœnitentia votum emittens liberatur 263 f

Sepulturam & preces per nocturnas infestationes exigunt umbræ insepultorum 211 c d

Sermonis moderatio & efficacia in S. Ignatio 759 & seqq.

Serpentes solo imperio fugat S. Germanus ep. 210 c d

Societas Jesu quam opportuno tempore instituta; ejus finis, & media ad illum 468 & seqq. 688 & seqq. Ejus institutio diu ante S. Ignatio revelata divinitus 474 f & seq. Ejus Constitutiones quot inter divinas illustrationes conditæ sint 491 & seq. 735 c d e. 751 d e. Quot ex ea vitam fidei causa usque ad annum Christi 1585 profuderint 697 b. Societatis fama honorque defenditur per Ordines Dominicanum & FF. Minorum 712. Instituti Societatis idea 714 & seqq. Tres sacerdotes ejusdem Societatis, ea indigni pronuntiantur ab apparente S. Ignatio, & ejiciuntur 846 e f. Ejusdem Societatis elogia a Sanctis dictata 849 & seqq.

Solitudinis amor in S. Germano ep. 204 f. In S. Neoto 322 f

Somni parcissimus S. Germanus ep. 204 e, 430 d. S. Ignatius 662 d. S. Franc. Xaverius 740 e & seq.

Spes in Deo eximia S. Ignatii 613 b, 641 e f, 763 e & seq.

Sterilitas mulierum sublata divinitus 165, 177 d, 399 e

Stomachi dolor momento sublatus per merita S. Ignatii adhuc viventis 749 a. Item per merita ejusdem jam in cælis agentis 813 a, 830 c, 837 a

Strumæ miraculo sanatæ ope S. Ignatii 785, 836 f

Studia litterarum impense fovit in aliis S. Lupus ep. 55 c d

Studiis litterarum sic addictum in Societate Jesu, ut virtutem ac spiritum negligeret, severe corripit apparens ei S. Ignatius 806 d

Studiorum causa consuetis mortificationibus & exercitiis apostolicis minus tantisper indulsit S. Ignatius 438 a: ac motus in speciem sanctos tum illabentes, tamquam tentationes repellit 645 d e, 650 e, 670 c, 674 d

Stultus propter Christum videri voluit B. Joannes Columbinus 367 a, idem exigens a discipulis suis 369 b & seqq.

Submersa filia mirabili modo sospes evadit invocato S. Ignatio 804 f & seq. Item mulier 823 e

Surdorum sanatio per miraculum ope S. Germani ep. 266 c, 276 a, 277 e. S. Imiterii 306 f. S. Ignatii 782 f, 794 c. Sed modo prorsus mirabili 802 d e, 803 d, 816 f & seq. 832 e f, 838 a

Suspensus ob falsum crimen, invocato S. Olavo, servatur incolumis 118 f, invocato S. Germano ep. alius 301 b

Suspenso & pro mortuo habito spatium pœnitentiæ precibus obtinet S. Ignatius 432 c

Tempestas maris sedata subito ope S. Guilielep. 125 e. S. Germani ep. 212 d e, 275 b. S. Ignatii 795 d, 798 a c, 813 b

Tentatio non statim Superiori manifestata, quousque deduxerit novitium Societatis Jesu 587 e

Tentationes & phantasmata carnalia quanta severitate expugnaverit Ven. Catharina, fundatrix Jesuatarum 353 b

Tentationes graves, quas recens conversus sustinuit & vicit S. Ignatius 639, 662 f & seq.

Testamentum pium B. Joannis Columbini 395

Thomæ Kempensis libellus De imitatione Christi maximo in pretio & familiarissimus erat S. Ignatio 331 a, 670 e

Tolerantia in adversis, omnibus necessaria 166 c d

Tormenta dira non sentit prorsus illæsus rusticus, invocato S. Germano ep. 300 e

SS. Trinitatem singulari devotionis affectu prosecutus est S. Ignatius 528 & seq. 640 d e, 664 b

Varioli seu papulæ sanantur ope S. Ignatii 828 b d

Venefica prohibetur ingressu per reliquias S. Ignatii 800 a. Aliarum strophæ eluduntur ope ejusdem Sancti 812 c

Veneficium innoxium redditur per reliquias S. Inatii 838 c f

Verbum Dei ejusque ministros aspernata civitas ultione divina concidit funditus 381 c d

Verborum quam parcus fuerit ad mensam S. Ignatius 643 b

Vestimenta S. Lupi in sepulcro pluribus seculis incorrupta 52 e

Vestitus vilissimus & incommodus S. Germani ep. 204 d. B. Joanni Columbini 366 a. S. Ignatii 638 c, 644 e, 661 f, 662 b, 669 d

Viaticum sacrum quam pie susceperit B. Joannes Columbinus 394 f

Victoria obtenta per invocationem S. Olavi regis & M. 116 c d, 118 c, 119 f & seq. Alia insignis reportata sub auspiciis SS. Germani & Lupi per solum cantum Alleluiaticum 214 a b. Alia per invocationem S. Germani ep. 276 f, 289 e. Ope S. Neoti 328 c

Victoria sui heroica cujusdam e sociis S. Ignatii 454 f. Hanc ille Sanctus assidue commendabat suis 553 f & seq. 766 c & seq. Eadem ipse clarissimus 662 f: uti & S. Franciscus Xaverius ulcera lingens 680 d. S. Ignatius 754 c, 758 a b. Vide Mortificatio.

Vigiliæ longæ & statæ S. Lupi ep. Trecensis 70 b. S. Ignatii 640 c. Vide Somnus.

Vinum miraculo obtentum ope S. Ignatii 828 d

Virginitatis amor in SS. Lucilla & Flora MM. 23 e. In S. Genovefa 212 a b. In S. Eudocimo 311 c. In Ven. Catharina fundatrice Jesuatarum 353 b f. Vide Castitas.

Virtuti minus quam litteris vacantem arguit apparens S. Ignatius 575 b

Visiones mirabiles exhibitæ Mamertino ethnico 207 & seq. S. Ignatio 640 e & seqq.; maxime 653 a b, 654 a, 659 c, 660 b c, 664 & seq. 683 b, 684 b c. Vide Illustratio.

Vitam brevem longiori, sed periculosæ, præferre divinitus docetur Magnus Norvegiæ rex 120 e

Vocatio Jacobi Sanchez ad Societatem Jesu per vocem ex tabernaculo Ven. Sacramenti prodeuntem 474 f & seq. Vocatio ad Religionem quam solicite servanda 166 c, 393 b. Ea indignos nec ferebat S. Ignatius, neque dimissos viatico dignabatur 561 e & seqq. Idem in ea ex aliqua tentatione nutantes mirifice confirmabat 564 & seq. 769 b. Vocationem suam ad Societatem Jesu deserens, ut solitudinem colat, ostento divino redire cogitur 682 c d. Quid ad suos aliquot in ea confirmandos fecerit S. Ignatius 754 e f, 769 a. Mortuus idem vacillantem in Societate confirmat 801 e, 810 e. Alium ad eamdem reducit insigni miraculo 812 e. Alium ejus desertorem severe punit miraculo 813 a, 816 c. Alium confirmat apparens 825

Voluntatis divinæ in rebus agendis explorandæ modus a S. Ignatio præscriptus 574 b

Voluntatis suæ cum divina conformatio mira in S. Ignatio 752 c

Votum in honorem Sanctorum Deo nuncupatum quantæ sit efficaciæ, toto passim opere, ubi miracula narrantur, elucescit.

Vulnus attactu sanguinis S. Olavi regis M. mox sanatum 108 d, tactu baltei ejusdem 119 e. Vulnus letale subito sanatum ope S. Germani ep. 301 d. S. Ignatii 617 e, 803 e, 806 c, 812 e, 813 c f, 829 e, 831 b, 832 a

Ulcera sanata ope S. Joannis Columbini 400 e f. S. Ignatii 513 d, 785 e, 794 f, 801 d e, & seq. 818 f, 822 f, 828 d, 830 c, 831 a c d, 838 a

Ulcera ægroti teterrima lingendo sanat B. Joannes Columbinus 382 a

Umbræ domum infestant, donec insepulta corpora rite tumulantur 211 c d

Urbis excidium precibus avertit S. Lupus ep. 70 a

Urinæ detentio sanata ope S. Ignatii 806 d

Ustulata manus sanatur illico per chirographum S. Ignatii 608 f. Item alia sanatur ejusdem Sancti patrocinio 819 c, 830 f

Uxorem consentientem relinquit S. Lupus ep. Trecensis, & fit monachus 69 e

Uxoris importunitatem mira patientia constantiaque superat B. Joannes Columbinus 361 d

Zelus discretus & verus quis 768 e f

Zelus animarum in S. Lupo ep. Trecensi 54 b, 73 e. In S. Olavo rege & M. 96 & seqq. In S. Germano ep. 211 e & seqq. In B. Joanne Columbino 367 & seqq. Actus hujus zeli valde singularis erga peccatorem obduratum 377 a. In S. Ignatio 534 a, 612 b, 613 c, 645 f & seqq. 673 d e, 678 c, & in sociis ejus 681 c d & seqq. In S. Ignatio 704 & seq. in S. Francisco Xaverio 738 f & seqq. In S. Ignatio 753 & seq. 765 b

FINIS.

Einleitung August I

Heiligenlexikon als USB-Stick oder als DVD

Unterstützung für das Ökumenische Heiligenlexikon

Seite zum Ausdruck optimiert

Empfehlung an Freunde senden

Artikel kommentieren / Fehler melden

Suchen bei amazon: Bücher über Acta Sanctorum: Anhang Juli VII

Wikipedia: Artikel über Acta Sanctorum: Anhang Juli VII

Fragen? - unsere FAQs antworten!

Im Heiligenlexikon suchen

Impressum - Datenschutzerklärung

Zum Schutz Ihrer Daten:
mit 2 Klicks empfehlen!

Unser Reise-Blog:

Reisen zu den Orten, an denen die
Heiligen lebten und verehrt werden.

- zuletzt aktualisiert 15.12.2014
korrekt zitieren: Societé des Bollandistes:
Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet das Ökumenische Heiligenlexikon in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über https://d-nb.info/1175439177 und https://d-nb.info/969828497 abrufbar.