Anhang März III

[Appendix]

AD ACTA GRÆCA TOMI TERTII.

Exhibituris reliqua huius mensis autographa Græca, vnicum restat officium, gratitudinis titulo debitum ei, per quem ad hæc prælo apparanda plurimum nos adiutos fateamur necesse est. Fuit hic ad Sanctorum XLII Martyrum Passionem, VI die Martij datam, in titulo Annotationum Græcarum nominatus nobis Hugo Bollius, Liranæ Carthusiæ Sacerdos Professus; qui in Brugensi Societatis Iesu gymnasio Rhetorices auditor, quem istic, vna cum principiis Græcæ linguæ hauserat eiusdem penitus perdiscendæ amorem, non satis habuit in sacro illo secessu fouere porro atque excolere, nisi ipsum conuerteret in sui olim magistri obsequium, ipsique Sanctorum Actis prosequendis intento rependeret fructum disciplinæ acceptæ; idque animo tanto tamque propenso, ac si scientiam illam non gratis traditam accepisset, sed commodatam dumtaxat crederet & a se multiplici cum fœnore repetendam. Itaque rogatus, dum in Zeelhemensi Carthusia prope Diestemium hospes degeret, relegere ecgrapha non admodum curiose accurateque descripta, interpunctionumque & accentuum ac spirituum notas vel deficientes supplere vel corrigere perperam designatas, quo nobis, eadem antequam ad typothetas mitterentur postremum recognituris, minus temporis laborisque esset insumendum; non tantum fecit quod rogabatur, sed etiam quæcumque sic scripta erant, vt propter characterum vel exilitatem vel deformitatem, ab hominibus, vltra nudas littcras nihil Græce doctis, legi distincte nequiuissent, ea omnia sua ipse manu transcripserit grandi claroque charactere, & in his quædam molis sane maximæ, vt sunt S. Nicephori Patriarchæ Constantinopolitani ad diē XIII, & S. Basilij Iunioris ad XXVI Acta prolixa. Addidit singulis sic a se recensitis cōmentarium accuratum, de cunctis quæ vel textui Græco ad auctoris mentem restituendo, vel Latinæ versioni ad eamdem propius adducendæ, vel dubiis obscurisque vocabulis illustrandis videbantur posse subseruire. Ex his autem ad pauciora & magis obseruatu digna contractis, nec non ex posterioribus obseruationibus nostris, Annotationes illæ coaluerunt, quas post singula Acta dedimus, daturique sumus deinceps, tuo, Lector, commodo & honori eius, qui suum hic nomen pro religiosa modestia reticeri maluisset, nisi iudicium affectumque suo quondam magistro etiam in hoc subiectum voluisset; cum iste censeret, Carthusiano Ordini per Laurentium Surium tam præclare de Sanctorum Vitis Latine edendis olim merito etiam deberi, vt quid in Græcis præstiterit ac porro præstare velit non ignoraretur: præsertim cum hac quoque ratione ipsis in eo Ordine Superioribus posset constare, quam vtiliter noster ille Φιλέλλην vacuas ab officio diuino horas impenderit Græcæ linguæ perdiscendæ: quod tum etiam constabit magis, cum in Aprili Maioque & aliis deinceps mensibus proferentur pulcherrima ac prolixissima Sanctorum variorum Acta, eius vnius opera Latine vel iam nunc reddita vel deinceps reddenda. Dignus proinde cuius studia, non laboriosa minus quam fastidiosa, sed ad Dei Sanctorumque gloriam plurimum profectura, ipsi modis omnibus velint fouere ac promouere.

ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΗΤΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
τῶν ἀναιρεθέντων ὑπὸ τῶν βαρβάρων ἤγουν Σαρακήνων ἐν τῇ μεγίστῃ Λαύρᾳ τοῦ Ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν Σάβα
ex Codice Membraneo MS. Petri Seguierij Cancellarij Franciæ.

Ioannes, Martyr, monachus in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (S.)
Sergius, Martyr, monachus in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (S.)
Patricius, Martyr, monachus in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (S.)
Cosmas, Martyr, monachus in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (S.)
Anastasius, Martyr, monachus in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (S.)
Theoctistus, Martyr, monachus in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (S.)
Alii XIV, Martyres, monachi in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam (SS.)

EX MS.

PROLOGVS.

[1] Αξιόν ἐστι τοὺς μηδεπῶς τῆς τῶν ἁμαρτημάτων ἰλυὸς ἑαυτοὺς προκαθάραντας, ἀλλ᾽ ἔτι τοῖς πάθεσιν τὸν νοῦν κεκρατημένους, [Excusat quod peccator & indoctus,] σιγὴν ἀδιαλείπτως ἀσκεῖν καὶ κρυφίοις στεναγμοῖς τὸν ἐμβατεύοντα καρδίας καὶ νεφροὺς Χριστὸν ἱκετεύειν, τῆς συνεχούσης δουλίας ἐλευθερίαν χαρίσασθαι, καὶ μὴ ἐπιδιδόναι προπετῶς ἑαυτους λόγων συγγραφαῖς, εἰς ἐπίκοον ἐκκλησίας καὶ ἱερᾶς ὁμηγύρεως ὀφιλούσαις ἀναγινώσκεσθαι· δεδοικότας μάλιστα τὴν διὰ τοῦ Προφήτου πρὸς τοὺς τοιούτους θείαν ἐπιτίμησιν, φάσκουσαν, Τῷ δὲ ἁμαρτωλῷ εἶπεν ὁ Θεὸς, Ἵνα τί σὺ ἐκδιήγει τὰ δικαιώματά μου; καὶ τὰ ἐξῆς. Ἐι δὲ πρὸς τούτοις τύχοι τις ἀμαθίᾳ συντετραμμένος καὶ τῆς ἐν λόγοις παιδεύσεως ἄμοιρος, πόσον οὐκ ὀφλήσει τὸν γελῶτα τῆς θρασύτητος ἅμα καὶ τῆς ἀνοίας, κατ᾽ ἄμφω συγγνώμης ἁπάσης ὑπάρχων ἐστερημένος.

[2] [Hegumeni sui Basilij mandato,] Ἀλλὰ τί δράσω; τούτων μὲν ἁπάντων χρηματίζων ἀνάπλεως καὶ ἐν ἀδύτοις σιωπῆς κρύπτειν καὶ καθείργειν ἐμαυτὸν προθυμούμενος· ἱεροῦ δὲ Ποιμένος ἐπιτάγματι κελευόμενος, καὶ τούτῳ οἴα μάστιγι πνευματικῇ τὴν καρδίαν βαλλόμενος, καὶ τῆς παρακοῆς τὸν κίνδυνον χαλεπὸν καὶ δυσφόρητον ὄντα φοβούμενος. Ἄμεινον οὖν καὶ λυσιτελέστερον τὸ χρῆμα τῆς εὐπειθείας ἡγούμενος, ἐμαυτὸν τῇ πατρικῇ κελεύσει ἐκδίδομαι, ταῖς τούτου προσευχαῖς θαῤῥῶντε καὶ δυνάμενος, καὶ τὴν ἄνωθεν τοῦ πνεύματος χάριν ἐν ἀνοίξει τοῦ στώματος ἐπισπώμενος, ὑπόμνημα καὶ διήγημα σύντομον, ὃ πανάριστος οὑτοσὶ Ποιμὴν Βασίλειος ἐκθέσθαι τῇ ἐμῇ βραχυλογίᾳ προσέταξε, τῆς τῶν ἁλιτηρίων βαρβάρων εἰς ἡμετέραν καὶ τὴν τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν Σάβαλαῦραν ἐπιδρομῆς, [hanc historiam scribat.] καὶ τῆς τῶν ἀυτόθι μακαρίων καὶ ἀειμνήστων Πατέρων γενομένης ὑπ᾽ ἀυτῶν ἀναιρέσεως ἐν τοῖς καθ᾽ ἡμᾶς Χρόνοις (ἧς ἀυτόπτης καὶ θεάτης γέγονα εἷς ὢν τῶν τὸν εὐαγῆ ταύτην λαῦραν, εἰ καὶ ἀνάξιος, οἰκούντων, καὶ ἐν τῇ ὀλεθρίᾳ ἐφόδῳ καὶ προσβολῇ εὑρεθέντων τῷ τηνικαῦτα) ἵνα μὴ τηλικὰύτη ἀρετὴ καὶ κατὰ Χριστὸν ἀνδρεία καὶ γενναιότης τοιούτων ἀνδρείων τῆς ἀληθείας ἀθλητῶν ἀμαυρωθείη, τῷ χρόνῳ παραῤῥυεῖσα καὶ σιωπῇ καλυφθεῖσα καὶ λήθης ἀκλεοῦς βυθοῖς παραπεμφθεῖσα, δυναμένη πολλοὺς εἰς αρετὴν ἀλεῖψαι, καὶ εἰς προθυμίαν ὑπομονῆς διεγεῖραι καὶ μίμησιν.

[3] [Bellis ciuilibus Saracenorum] Ἐν ἔτει ἀπὸ μὲν κτίσεως κόσμου ἑξακισχιλιοστῷ διακοσιοστῷ ὀγδοηκοστῷ ὀγδόῳ κατὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἀκριβεστάτην ψηφοφορίαν, ἀπὸ δὲ τῆς κατὰ σάρκα γεννήσεως τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑπτακοσιοστοῦ ὀγδοηκοστοῦ ὀγδόου, Ἰνδικτιῶνος πέμπτης· ἱεραρχοῦντος τῆς τῶν Ἱεροσολύμων Ἐκκλησίας καὶ ἱεραρχίας τοῦ μακαριωτάτου Ἠλία τοῦ Πατριάρχου, ἡγεμονεύοντος δὲ τῆς τούτης μεγίστης λαύρας τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου, τοῦ ἀοιδίμου τε καὶ θεόφρονος· κατ᾽ ἐνέργειαν τοῦ ἐν τοῖς υἱοῖς τῆς ἀπειθείας ἐνεργοῦντος μισανθρώπου, μᾶλλον δὲ τοῦ ἀπ᾽ ἀρχῆς ἀνθρωποκτόνου, ἀρχικάκου τε καὶ χαιρεκάκου δαίμονος, συνεκροτήθη ἐν τῇ τῶν Παλαιστινῶν χώρᾳ μέγας ἐμφύλιος πόλεμος τῶν Σαρακηνίκων φυλῶν· ἐξ ἀρχῆς μὲν εὐτελεῖς τὰς ἀφορμὰς ἐσχηκὼς, τῆς ἔριδος δὲ καὶ παμπονηροῦ φιλονεικίας πρὸς βραχὺ κατὰ μικρὸν ἐν αὐτοῖς (ὡς δουλοπαθέσι καὶ τῆς ἁμαρτίας ὑποσπόνδοις καὶ ὑποχειρίοις) ἀυξανομένης καὶ ὁπλιζομένης, καὶ οἶκον οἴκῳ συναπτούσης, καὶ συγγενείᾳ συγγένειαν προστιθείσης, καὶ πατριᾷ πατριὰν ἐπαθροισούσης, καὶ συγκινούσης τοὺς ἀεὶ εἰς στάσιν ἑτοίμους καὶ φόνον πνέοντας, εἰς τὰς γενικωτάτας παρ᾽ αὐτοῖς φυλὰς τὴν διχοστασίαν καὶ διχόνοιαν ἐκορύφωσεν, λέγω, δὲ τοὺς τῶν Ἄγαρ καὶ Ἰσμαὴλ ἀπογόνους καὶ τοὺς ἐκ τοῦ παλαιοῦ Ἰεκτὰν τὸ γένος κατάγοντας.

[4] [vastatur Palæstina,] Διχῇ τοίνυν στρατόπεδα συστησάμενοι, ἐν ἀμφοτέροις τοῦ τῆς κακίας εὑρετοῦ ὁμοίως στρατοπεδαρχοῦντος καὶ καθηγημονεύοντος, ὁπόσας μὲν ἀταξίας καὶ ἀθεμιστίας ἐποίησαν, ὁπόσας δὲ a πραίδας καὶ πραγμάτων ἁρπαγὰς ἤργάσαντο, πόσας δὲ αἱματεκχυσίας καὶ ἀνδροκτασίας ἀδίκους ἔδρασαν, πόσα τε χωρία, τοὺς οἰκήτορας λεηλαθήσαντες καὶ φυγαδεύσαντες καὶ τὰ ἔνοντα πραιδεύσαντες ἢ καὶ εὑρεθέντας φονεύσαντες καὶ πυρὶ παραδόντες, ἔρημα καταλελοίπασιν, οὔτε τῆς ἐμῆς δυνάμεως οὔ τε τοῦ παρόντος καιροῦ καὶ τῆς ἐν χερσὶν ὑποθέσεως κατὰ μέρος διηγήσασθαι. Διαφόρους γὰρ πυλυανθρώπους πόλεις ἠρήμωσαν· καὶ γὰρ Ἐλευθερόπολιν παντελῶς ἀεὶ ἀοίκητον ἔθηκαν, πᾶσαν ἐκπορθήσαντες· ἀλλὰ καὶ Ἀσκάλωνα καὶ Γάζαν καὶ Σαρεφαίαν καὶ ἑτέρας πόλεις δεινῶς εἱλκύσαντο· κατὰ δὲ τὰς λεωφόρους λῃσταρχίας καὶ συστροφὰς ἐφεδρεύειν κατατάξαντες, τοὺς παροδεύοντας γυμνοὺς καὶ ἀνείμονας πάντα ἁφῃρημένους, πλήγας δὲ καὶ τραύματα φοροῦντας, ἀπέλυον, χάριν ὁμολογοῦντας ὅτι τοῦ θανάτου τὴν πεῖραν διέφυγον.

[5] Ἀφορμῆς δὲ λαβόμενοι οἱ τῆς πονηρίας ἀνάμεστοι, οὐκ ἀλλήλους μᾶλλον ἠμείνοντο καὶ ποινὰς εἰςεπράττοντο καὶ τὰς οἰκείας ἐξεδίκουν ἀπ᾽ ἀλλήλων ἀδικίας ἢ ἐπηρείας· ἀλλ᾽ ἕκαστος λοιπὸν τοῦ ἁρπάζειν τι τῶν αὐτῳ μὴ προσηκόντων ἐφρόντιζε, καὶ ἐξ ἀλλοτρίων χρημάτων καὶ πραγμάτων πλοῦτον ἑαυτῷ ἀθροίζειν καὶ περιποιεῖσθαι ἔσπευδε καὶ ἐπεάγετο. Εἰ δέ που τις αὐτῶν ἔτυχε μῆνιν πρός τινα ἢ μάλιστα τῶν Χριστιανῶν κεκτημένος, ὡς εὐκαιρίας δραξάμενος, εὐθὺς αὐτὸν τῆς ζωῆς βιαίως ἀπαλλάττειν καὶ τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ σφετερίζεσθαι ἠγωνίσατο. Ταύτης οὖν τῆς ἀκαστασίας κρατούσης καὶ δίκην φλογὸς ἀφανιστικῆς πάντα κατανεμομένης, πολλοὶ τῶν ἐν ἄγροις καὶ κώμαις οἰκούντων, παντὰ τὰ ἑαυτῶν ἀφέντες καὶ δεύτερα τῆς ἰδίας θέμενοι σωτηρίας, εἰς τὰς πολυάνδρους ὡς εἰς φυγαδευτηρίους κατέφυγον πόλεις.

[6] Λοιποὶ δὲ οἱ τῶν ἀστέων οἰκήτορες, καὶ μάλιστα τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν πόλεως, [ipsaq; Hierosolyma periclitatur:] τῶν ἰδίων ἕκαστος ἀμελήσαντες ἔργων καὶ ἐγχειρήσεων, τάφρους περὶ τὴν πόλιν ὤρυττον, καὶ τέιχη ἀνοικοδομεῖν ἐπειρῶντο, καὶ πύλας ἐφήμοζον, νύκτωρτε καὶ μετ᾽ ἡμέραν φύλακας καὶ σκοποὺς ἔθεντο, τὰς ἀθρόας καὶ ἀπροόπτους ἐφόδους τῶν λῃστρικῶν ὑφορώμενοι συναγμάτων, φόβῳ πολλῷ συνεχόμενοι καὶ πόρθησιν δεινὴν ἐνδεχόμενοι. Οὐχ ὑπολέλειπτο γὰρ τοῖς ἐρημικοῖς ἄνθραξι καὶ ἀνημέροις καὶ ὀρεσιτρόφοις θηρίοις ἐκείνοις (φημὶ δὴ τῇ τοῦ Ἰεκτὰν φυλῇ) εἰς πᾶσαν τῆς ὀρεινῆς τὴν περίχωρον, χωρίον οὐδὲτίπος ἀνεπίβατος. Ἤδη δὲ ἠπείλουν καὶ τῆς ἁγίας ἐπιβαίνειν πόλεως, καὶ ταύτην ληΐσασθαι, καὶ τοῦ οἰκείου φωσάτου ὀχύρωμα καταστέσασθαι· ὃ καὶ ποιεῖν ἐπειράθησαν, πανδημεὶ ταύτης καταστρατεύσαντες καὶ ὁμοθυμαδῶν καθορμήσαντες. Καὶ δὴ ἂν τὰ τῆς προαιρέσεως ἐξετέλεσαν, εἰ μὴ θεία τις δύναμις τοῖς τῆς πόλεως φύλαξι, καίπερ ὀλιγοστοῖς οὖσιν, εἰς ἀντιπαράταξιν αὐτῶν προαπαντήσας συμμαχήσασα, τοὺς μιαροὺς παραδόξως ἥττησε καὶ καταισχυμένους ἀπέστρεψεν καὶ τῆς ἐλπίδος παρέσφηλε, τῶν σεβασμίων τόπων καὶ τῆς Χριστοῦ Ἀναστάσεως μάλιστα φροντίσασα, καὶ τῶν αὐτόθι οἰκούντων πιστῶν ἀνδρῶντε καὶ γυναικῶν καὶ ἀσκητηρίων προνοησαμένη.

[7] [Spoliatur S Charitonis Laura] Μετ᾽ ἔπειτα δὲ εἰς τὰ περὶ τὴν λαῦραν τὴν παλαιὰν τοῦ ἀγίου Πατρὸς ἡμῶν Χαριτῶνος μέρη ἐπισυναχθέντες, καὶ δίκην ἀκρίδος καὶ θεηλάτου ὀργῆς πάσας τὰς κύκλῳ κώμας καταναλώσαντες (τι γὰρ ἤρκει τῆ παμφάγῳ ἀυτῶν γνώμῃ, καὶ χιλιάδων ὄντων τῷ πλήθει) ὕστερον καὶ ἀυτὴν ἐπραῖδευσαν τὴν εὐαγῆ λαῦραν, τὴν Παλαιάν φημι, μηδὲν τοῖς ἐκεῖσε Πατράσι καταλιπόντες τὸ σύνολον, ἀλλὰ καὶ πάνδεινα κακὰ εἰς ἀυτοὺς διαπραξάμενοι, καὶ πολλοὺς ἀυτῶν πολυειδέσι περιβαλλόντες βασάνοις (ἐπὶ ἡμέρας γὰρ ἱκανὰς ἐν ἀυτῇ οἱ λυμεῶνες διετρίψαν) ἠπεῖλαν δὲ μετὰ ὀργῆς, καὶ τοὺς ὀδόντας ὡς ἄγριοι σύες ἠκόνων, καὶ ὡς λέοντες ἕβρυχον κατὰ τῆς ἡμετέρας λαύρας, καὶ ἀυτὸν καταπιεῖν ὀρεγόμενοι. Οὐδὲν γὰρ ἐν πάσῃ καθ᾽ ἡμᾶς περιχώρῳ ἀπόρθητον αυτοῖς μεμένηκεν, ἢ ἅυτη μόνη ἡ λαῦρα τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἠμῶν Σάβα, ὡς ράξ ἐν ἀμπελῶνι μετὰ τρύγητον· ἣν Χρὶστὸς ὁ Θεὸς, τὸν κραταιὰν ὑπεκτείνας παλάμην, παραδόξως ἐφύλαττεν, εἰς ἔνδειξιν τῆς πανταδυνάμου αὐτοῦ καὶ ἀνικήτου δυνάμεως καὶ τῆς περὶ αὐτὸν ἐπιμελοῦς προνοίας καὶ ἀγαπήσεως.

[8] [S. Sabæ lauram protegente Deo,] Τίς γὰρ Ἀδελφοὶ, οὐκ ἐθαύμασε καὶ ἐξεπλάγη τὴν τοῦ Θεοῦ σκέπην καὶ προμήθειαν, ἀνορῶν τῶν θεοστυγῶν ἐκείνων τὸ ὀλέθριον ἄθροισμα μὴ μακρὰν ἡμῶν διακείμενον, ὁρμῶντε καὶ ἀπειλοῦν ἡμῖν τὸν ἀπώλειαν, ἀοράτῳ δέ τινι καὶ θείᾳ ἰσχύἳ ὠθούμενον καὶ τῆς πρὸς ἡμᾶς ἐπελεύσεως κολυόμενον; Καὶ τὸ παράδοξον, ὅτι τινὲς ἐχθροὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς λαύρας, ἔκπαλαι γέιτονες ταύτης ὄντες, καὶ κατακυριεῦσαι αὐτῆς καὶ τῶν αὐτῆς ἔκπαλαι διψῶντες καὶ ἐπαπειλούμενοι, καὶ τοιαύτην καιροφυλακτοῦντες περίστασιν, καὶ στάσιν καὶ φύρσιν ἐπιτηροῦντες καὶ ἐνδεχόμενοι, καθ᾽ ἣν ἀδείας καὶ ἀφοβίας παρὰ τῆς ἐξουσίας ἐδράσοιντο, ἔρημον παντελῶς καὶ ἀνοίκητον τεθεῖναι τὴν λαῦραν ἀπηγγέλλοντο.

[9] [quidquid machinarentur vicini] Οὗτοι τοῖνυν, ἐν τῷ μεγάλῳ ἐκείνῳ φωσάτῳ ὄντες ἐπίσημοι καὶ πρωτεύοντες, καθ᾽ ἡμῶν ἀεὶ παροθρύνειν καὶ παροξύνειν τὸ πλῆθος οὐκ ἐπαύοντο, ἄγειν ἀυτοὺς ἐφ᾽ ἡμᾶς ἐπισπεύδοντες. Καὶ οὐδὲ οὕτως ἀυτοῖς τὰ τῆς κακῆς καταθυμίως ἐξέβαινε προαιρέσεως, τοῦ Θεοῦ τῆς τοῦ παμμάκαρος ἡμῶν Πατρὸς καὶ γνησίου αὐτοῦ θεράποντος Σάβα εὐχῆς τὴν τοῦ αὐτοῦ ποίμνην τειχίζοντος, καὶ τὴν τῶν ἐναντίων βουλὴν, ὡς πάλαι τοῦ Ἀχιτοφὴλ, διασχεδάζοντος, καὶ τὴν ἡμῶν φυλακὴν θαυματουργοῦντος ὡς βούλεται ἀμέλει. Ἐν μιᾷ γὰρ τὸ ἀντίθεον σύναγμα οἱ προῤῥηθέντες ἡμῶν δυσμενεῖς ἐπισυρόμενοι, ἐπὶ τὴν λαῦραν ἡμῶν θυμὸν πνέοντες, ἐχώρουν (ὡς ὕστερόν τινες ἀυτῶν διηγήσαντο) οὐχ ἁπλῶς πραιδεύειν ἀυτὴν, ἀλλὰ καὶ παντελεῖ ἐρημῶσει ἐξαφανίσαι προθυμούμενοι. Ἀλλὰ ἡ θεία δίκη, καὶ ἡμῶν ἐρημούντων καὶ ἀγνοούντων, ἀυτοῖς προσαπήντησε, τοὺς ἀυτῶν ἀντιπάλους κατ᾽ ἀυτῶν ἐκστρατεύσασα. Ἀισθόμενοι γὰρ οἱ τὴν πόλιν τηρεῖν τεταγμένοι στρατιῶται τὴν τούτων κίνησίν τε καὶ ὁρμησιν (καὶ γὰρ εἶχον κατασκόπους τὰ κατ᾽ ἀυτοὺς ἀκριβῶς μακρόθεν σκοποῦντας καὶ μηνύοντας) δόξαντες ὅτι τῇ πόλει ἐπελθεῖν ἐπισκέψαντο, [ab inimicis iuxta Bethleem cæsi,] προαπήνθησαν ἀυτοῖς ἐν τοῖς κατὰ τὴν ἁγίαν Βεθλεὴμ μέρεσι, καὶ συμβαλόντος πολέμου, πολλοὺς ἀυτῶν ἀνεῖλον, καὶ κατὰ τὴν ἔρημον φεύγοντας ἀπέκτεινον· καὶ ὅυτως ἡ ἀντίθεος ἀυτῶν ἀνετράπη σκέψις καὶ βούλευσις.

[10] Ἄλλοτε ὁ μῆνος καὶ πλῆθος βαρβάρων παγκάκιστον, ὑπὸ τοῦ διαβόλου καὶ τῶν τῆς λαύρας ἐχθρῶν προβιβασθὲν, [& alias mutuas cædes versi.] συνεφώνησεν ὀρθρῆσαι καθ᾽ ἡμῶν καὶ τὴν λαῦραν ληΐσασθαι. Ἀλλὰ ὁ ταύτης ὑπέρμαχος Κύριος τὴν ἀυτῶν πονηρὰν συμφωνίαν διέλυσεν, ὡς πάλαι τῶν ἐπὶ τοῦ Ἑβὲρ πυργοποιύντων τὸν σύμπνοιαν. Ἑυρένθες γὰρ ἔν τινι κόμῃ κεράμους ἱκανοὺς οἴνου μεστοὺς, ὑπὸ φρυγάνοις κεκρυμμένους, ἀπλήστως καὶ ἀμέτρως τοῦ ἀκράτου ἐμφορηθέντες, ἀλλήλους πολεμεῖν ὑπὸ τῆς μέθης ἐτράπησαν· καὶ οὕτως ἀυτῶν ἡ βουλὴ διασκορπίσθη καὶ ἄθροισις.

[11] Τούτων οὖν οὕτως τελουμένων (καὶ γὰρ διεκράτησεν ἡ τοιαύτη ἀδιαφάνεια καὶ ἀταξία ἐπὶ μῆνας ἱκανοὺς) φόβου καὶ ἀπογνώσεως ἐπικειμένης, [Viuunt interim in metu Lauritæ,] καὶ τῶν ὁδῶν τῆς ἁγίας πόλεως πανταχόθεν σχεδὸν μὴ διοδευομένων, ἐν ποίῳ φόβῳ καὶ τρόμῳ καὶ ἀγωνίᾳ καὶ θλίψει καὶ προσδοκίᾳ δεινῶν καὶ κινδύνων χαλεπῶν καὶ ἀφορήτων οἴεστε ἡμᾶς τὸν τοσοῦτον καιρὸν, ἀγαπητοὶ, διάγειν· τῶν χρεῶν ἡμῶν μετὰ στηρώσεως ἐκ τῆς ἁγίας πόλεως φερομένων καὶ κατὰ τὸν ὁδὸν πλειστάκις ἁρπαζομένων; Διήγομεν δὲ καὶ τὰ πολλὰ ἐπ᾽ ἀκρορείας τινὸς συνηγμένοι, συγκαιόμενοι τῷ καύσωνι τῆς ἡμέρας καὶ τῷ παγετῷ τῆς νυκτὸς, τὸν αἰφνίδιον τῶν δυσσεβῶν ὁρμὴν καὶ ἔφοδον προσδεχόμενοι. Μήκοθεν δέ πού τινας σκοπευτὰς ἐφ᾽ ὕπερθεν ἐξοχῆς ὅρους καὶ περιοπῆς καταστήσαντες, διά τινος σημείου τὸν τῶν βαρβάρων παρουσίαν, εἰ θεαθείη, καταμηνύειν ἡμῖν παρηγγέλαμεν καθ᾽ ἡμέραν, καὶ μυριάκις, πρὸ τοὺ ἑνὸς φυσικοῦ θανάτου, τῷ φοβῳ καὶ τῇ τῶν αἰκισμῶν ἐλπίδι προαποθνήσκοντες, καὶ μάλιστα τὴν ἔχθραν καὶ δυσμένειαν τῶν προῤῥηθέντων δεινῶς ὑποπτεύοντες.

[12] [& iugiter in speculis degunt,] Πωσάκις πληθύος ἀυτῶν ἐπὶ Ἀραβίας ἢ καὶ ἀλλοχόθεν ἐπὶ τὸ μέγα ἀυτῶν φώσατον δι᾽ ἡμῶν παρερχομένης (καὶ γὰρ διαφόρως τοῦτο πεπόνθαμεν, κατὰ συστροφὰς συναγομένων ἀυτῶν πανταχόθεν εἰς ἕνα χῶρον) εἶτα τῆς τούτων παρουσίας μηνυομένης ὑπὸ τῶν σκοπευτήρων, καὶ ὡς ἐφ᾽ ἡμᾶς καὶ δι᾽ ἡμᾶς παραγενέσθαι ὑπονοουμένης, κρουσμάτων τε καὶ σημαιτήρων τούτου ἕνεκα γινομένων, πρὸς τὸ συναχθῆναι πάντας τοὺς Πατέρας ἐν τοῖς ἑαυτῶν κελλίοις ὅντας διεσπαρμένους, ὡς θανάτου παρουσίας μηνυτικὰ τοῦ ξύλου τὰ κρούσματα ἠκροώμεθα; Πολλῷ δὲ πλέον ἡ θέα τῶν βαρβάρων καθοπλισμένων καὶ ἱππέων, πολλάκις προβάδην προσιόντων καὶ ἐγγοζόντων, ἐθορύβει καὶ ἐξετάραττεν καὶ τῷ φόβῳ διέλυεν· οἵτινες, βρωμάτων τῶν ἡμετέρων κορεννύμενοι καὶ ἐφοδιαζόμενοι, φονικῶς καὶ λῃστρικῶς περιέβλεπον, τὸν ἐνυπάρχουσαν ἀυτοῖς πρὸς ἡμᾶς πονηρὰν διάθεσιν διὰ τοῦ βλέμματος ὑποφαίνοντες· τοῦ Θεοῦ δὲ ταῖς τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν Σάβα προσευχαῖς ἀυτοὺς ἀποτρέποντος, ἐπορεύοντο.

CAP. II

[13] Ἐν τούτοις χρόνου πολλοῦ διιππεύσαντος, ἐν ἀγωνίᾳ μὲν ἀμετρήτῃ οἱ Πατέρες διῆγον καὶ φόβῳ συνέχοντο, [certi locum non deserere] εὐχαῖς δὲ καὶ δεήσεσι νυκτὸς καὶ ἡμέρας τῆς τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίας ἐδέοντο, τὸ συμφέρον ταῖς αὐτῶν ψυχαῖς καὶ εὐάρεστον ἀυτοῖς διαπράξασθαι. Οὐδεὶς μέντοιγε παρ᾽ ἀυτῶν μετέστη τοῦ ἰδίου ἀσκητηρίου, οὐδὲ τὸν λαῦραν κατέλειπε, καίπερ ἀδείας οὔσης ἀυτοῖς ἀναχωρῆσαι καὶ διασωθῆναι εἰς τὰς πολεις, εἴπερ ἐβούλοντο· ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐξ αρχῆς τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ καταλείποντες, ὅλους ἑαυτοὺς τῷ Χριστῷ ἀναθέμενοι, αὐτῷ ἠκολούθησαν, καὶ τὸν σταυρὸν ἄραντες καὶ ἑαυτοὺς τῷ κοσμῳ νεκρώσαντες εἰς ταύτην τὸν ἔρημον ὁδηγήθησαν· οὕτως καρτερεῖν καὶ παραμένειν καὶ φέρειν πάντα πειρασμὸν καὶ κίνδυνον ἐπαρχόμενον ἀυτοῖς διεγνώκεισαν, τοῦτο ἀλλήλοις παραινοῦντες καὶ ἀδελφικῶς ἐγκελευόμενοι, ὡς εἰ μὲν θελήσοι ὁ Χριστὶς (ᾧ ἐνυμφέσθημεν, καὶ δι᾽ ὃν ταύτην οἰκοῦμεν τὸν ἔρημον, τὴν πατρίδα ἕκαστος ἑαυτοῦ καταλείψαντες) σῶσαι ἡμᾶς ἐκ χειρὸς ἀνόμου καὶ βαρβαρικῆς, δύναται, πάντα ῥαδίως δυνάμενος· εἰ δὲ κελεύει παραδοῦναι ἡμᾶς ταῖς ἐκείνων χερσὶν, καὶ προθανεῖν, πάντως, ὡς ἐπιστάμενος τοῦτο κρεῖττον ὂν καὶ ὑψηλότερον, παραχωρήσειεν.

[14] [ne inconstantes viderentur,] Δεξώμεθα οὖν τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ ὡς συμφέροντα, καὶ μὴ φοβῳ βαρβάρων ἀλιτηρίων ἐπὶ τοὺς κοσμικοὺς θορύβους παλινοστήσωμεν, δειλίας πάθος ἔσχατον νοσειν πᾶσιν ὑπόνοιαν παρεσχόμενοι. Ἐκελεύσθη μὲν γὰρ παρὰ τοῦ Δεσπότου καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, μὴ φοβέσθαι ἀπὸ τῶν ἀποκτεινόντων τὸ σῶμα, τὸν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι. Ὡραῖον μὲν ἰδεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου ἀναχωροῦντας καὶ τῷ Χριστῷ ἀκολουθοῦντας εἰς τὰς ἐρήμους πορεύεσθαι· αἰσχρὸν δὲ καὶ δυσειδὲς καὶ ἐπονείδιστον, τοὺς ἅπαξ ἀποξενωθέντας τοῦ κόσμου καὶ χρόνους οὐκ ὀλίγους ταῖς ἐρήμοις ἐναυλισθέντας, ἐπὶ τὸν κόσμον χωρεῖν καὶ παλινδρομῆσαι διὰ φόβον ἀνθρώπινον, Μὴ καταγελάσῃ ἡμῖν ὁ κοινὸς ἐχθρὸς, ὁρῶν ἡμᾶς παρὰ τῶν ὑπασπιστῶν αὐτοῦ ἐκδειματωθέντας καὶ ἐπὶ τὰς πόλεις φεύγοντάς τε καὶ τρέχοντας, ὁ πολλάκις παρ᾽ ἡμῶν ἡττηθεὶς καὶ φυγαδευθεὶς, καὶ ὡς κύων διωχθεὶς ἀναιδέστατος, τῇ συμμαχίᾳ Χριστοῦ παντάνακτος.

[15] Οὐκ ἔχομεν πόλεις τειχήρεις καὶ πεπυργωμένας αἷς φρουρηθείημεν· ἀλλ᾽ ἔχομεν ἀκατάλυτον τεῖχος Χριστὸν, [cum Deum habeant defensorem,] ᾧ συννεχῶς μελῳδεῖν παρὰ τοῦ Δαβὶδ μεμαθήκαμεν, Γενοῦ μοι εἰς Θεὸν ὑπερασπιστὴν καὶ εἰς οἶκον καταφυγῆς καὶ τόπον ὀχυρὸν τοῦ σῶσαί με. Οὐκ ἔχομέν b ἀλυσιδωτὸν θώρακα καὶ χαλκὴν περικεφαλαίαν καὶ βυρσίνην ἀσπίδα, οἷς τὰ βέλη τῶν ὑπεραντίων διακρουσώμεθα· ἀλλ᾽ ἔχομεν τὸν πανοπλίαν τοῦ πνεύματος, ἀγάπης καὶ ἐλπίδος θώρακα, καὶ θυρεὸν πίστεως, καὶ σωτήριον περικεφαλαίαν, οἷς περιφραχθείημεν. Οὐκ ἔχομεν φάλαγγα στρατιωτικὴν ἡμῶν προπολεμῆσαι· ἀλλὰ παρεμβαλεῖ Ἄγγελος Κυρίου κύκλῳ τῶν φοβουμένων αὐτῶν καὶ ῥύσεται αὐτοὺς· ἡμῖν γὰρ καὶ τὸ ζῇν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος· οὐδὲ γὰρ φιλοζωΐας ἕνεκεν ἐν ταύτῃ τῇ ἐρήμῳ ἠυλίσθημεν. Τίνος χάριν ἐν τῇ ἀοικήτῳ ταύτῃ οἰκεῖν προαιρούμεθα; οὐκ ἔυδηλον, ὅτι διὰ Χριστόν; Ἐὰν οὖν ἐν αὐτῇ ἀναιρεθῶμεν, διὰ Χριστὸν ἀναιρούμεθα, δι᾽ ὃν αὐτὴν οἰκεῖν ᾐρεθησάμεθα. c Τί δὲ τοῦ διὰ Χριστὸν ἀποθανεῖν ἡδύτερον ἢ μακαριώτερον τοῦ διὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀποθανόντος ἀγάπην;

[16] [& si fugiāt penitus euertenda sit laura,] Τοιούτους λόγους ἀλλήλοις οἱ Πατέρες παρακαλέσαντες καὶ παραθαρσύναντες, εἰλικρινῶς ἑαυτῶν τὰς ψυχὰς καὶ τὰ σώματα τῷ Χριστῷ ἀναθέμενοι, τῇ λαύρᾳ παρέμενον. Ἀλλὰ καὶ ἕτερος λογισμὸς, εὐσεβὴς καὶ θεάρεστος, προςκαρτερεῖν ἑαυτοὺς ἀμετακινήτως ἀνέπειθεν. Εἴδεισαν γὰρ ὡς οὐδὲν τοῖς ἀδίκως εὐφραίνουσιν ἀυτοῖς γείτοσιν ἐρασμιώτερον πέφυκε τοῦ ἐρεμῶσαι καὶ καταστρέψαι τὴν λαῦραν καὶ ταύτην ἰδεῖν ἀπὸ μοναχῶν ἀοίκητον. Εἰ γὰρ ᾔσθοντο, κᾄν πρὸς ὀλίγον, ἀνακεχωρηκότων τὸν μοναχῶν, οὐδὲν ἂν μελλήσαντες προὔργου παντὸς τήν τε ἐκκλησίαν κατέκαιον καὶ τὰ κέλλια κατέλυον καὶ ἠδάφιζον, καὶ ἀοίκητον εἰς τὸ παντελὲς τὸν τόπον τοῦ λοιποῦ ποιῆσαι ἐσπούδασον· ὅπερ ἵνα μὴ γένηται, γενναίως οἱ γενναῖοι προσεκαρτέρουν τε καὶ προσέμενον, οὐχ ὡς κάλαμοι παντὶ ἀνέμῳ περιφερόμενοι, ἀλλ᾽ ὡς πύργοι ἐπὶ πέτρας ἀῥῥαγοῦς τεθεμελιομένοι, οἱ καὶ χειμάῤῥων πειρασμῶν ἐπιῤῥεόντων καὶ πνευμάτων πονηρῶν καταιγίδος προβαλλούσης καὶ προσρηγνυμένης, ἀκλινεῖς καὶ ἀσάλωτοι μεμενήκασι· οὐχ ὑπὲρ λίθων καὶ ξύλων ἁπλῶς προκινδυνεύοντες, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ ἔκπαλαι καὶ νῦν δοξαζομένου, εἰλικρινῶς τε καὶ εὐαγῶς ἐναρεστουμένου καὶ λατρευομένου ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ.

[17] [quæ tam multis salutem attulit.] Τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὅτι οὐ τοσοῦτον οἱ λιμένες, τοὺς ἐν τῷ πελάγει κινδυνεύοντας ὑποδεχόμενοι, σώζουσιν· ὅσον ἅυτη ἡ περιφανὴς καὶ ἡ θεόδμητος λαῦρα, τοὺς ἐν τῇ βιωτικῇ θαλάσσῃ νοετῶς ναυαγοῦντας ἐγκολπουμένη, τοῦ ψυχικοῦ ῥύεται θανάτου, καὶ ζωγρεῖ λοιπὸν πρὸς ζωὴν, τῷ Χριστῷ αὐτοὺς δι᾽ ἐναρέτου βίου καὶ πολιτείας ἀκριβοῦς παριστῶσα καὶ παραπέμπουσα. Τῆς οὖν τῶν ψυχῶν ζωτηρίας, τῶν ἐν αὐτῇ νῦν σωζομένων καὶ τῶν ὁσημέραι καὶ εἰς ἀεὶ τῷ Θεῷ σωθησομένων, οἱ γεννάδαι προκινδυνεύειν δίκαιον καὶ ἐποφειλόμενον ὑπάρχειν κεκρίκασιν· ὑπὲρ ἧς ψυχων σωτηρίας καὶ αὐτὸς ὁ Χριστὸς, ἀντὶ τῆς προκειμένης αὐτῷ χαρᾶς, ἀποθανεῖν εἵλετο· οὗ κατ᾽ ἴχνος ἑπόμενοι οἱ Χριστοῦ μιμηταὶ καὶ θεράποντες, καὶ αὐτοὶ, ἀντὶ τῆς προκειμένης αὐτοῖς διὰ τῆς φυγῆς τῶν κινδύνων ἀπαλλαγῆς, πᾶν ὅτι οὖν δεινον ἐπαρχόμενον παθεῖν καὶ ὑπομεῖναι προσῄρηνται.

[18] [Ita animatos Deus probandos permisit diabolo.] Ὦ στεῤῥοῦ καὶ ὑψηλοῦ καὶ περιεσκεμμένου καὶ θεοσόφου φρονήματος! ᾦ λογισμοῦ ευσεβοῦς καὶ θεοθιλοῦς καὶ Χριστόφρονος! Πῶς ὑμᾶς ἀξίως ὑμνίσω, Πατέρες πανόλβιοι, τούστε διὰ Κριστὸν ἀναιρεθέντας καὶ πρὸς αὐτὸν διὰ θανάτου προβεβηκότας, τούστε ἔτι ζῶντας ἐν σαρκὶ, τῇ δὲ προαιρέσει καὶ προθυμίᾳ μαρτυρίσαντας; οὓς ἰδὼν ὁ τὰς κινήσεις τῶν καρδιῶν θεόμενος καὶ τῶν προαιρέσεων ἐξεταστὴς Κύριος, τοιαύτην διάθεσιν κεκτημένους θεάρεστον, καὶ τῆς προθέσεως ἀποδεξάμενος καὶ ἐπαινέσας, καὶ τοῖς ἄθλοις αὐτοῖς καὶ τῇ πείρᾳ τῶν αἰκισμῶν, ἐστεφάνωσεν.

[19] Ἐπειδὴ γὰρ ἱκανῶς αὐτοὺς χειρὶ κρυφαίᾳ καὶ κραταιᾷ καὶ βραχίονι ὑψηλῷ ὁ παντεπόπτης Χριστὸς ἐπὶ πλεῖστον ἀπημάντους καὶ ἀσινεῖς ἐν μέσοις κινδύνοις παρ᾽ ἐλπίδος ἐφύλαξεν (ὥστε πάντας ἐκπλαγῆναι τὸν τοσαύτην παράδοξον τοῦ Θεοῦ σκέπην τε καὶ ἀντίληψιν) ἵνα μὴ καὶ περὶ τούτων εἴπῃ ὁ ἐχθρὸς ὅπερ καὶ περὶ τοῦ δικαίου Ἰὼβ εἰπεῖν τετόλμηκε. Μὴ δωρεάν, φησι, Ἰὼβ σέβεται τὸν Θεόν; οὐ σὺ περιέφραξας τὰ ἔσω αὐτοῦ καὶ τὰ ἔξω; ἀλλ᾽ ἀποστειλον τὴν χεῖρά σου καὶ ἅψαι πάντων ὧν ἔχει καὶ τῶν σαρκῶν καὶ ὀστέων αὐτοῦ, εἰ μὴ εἰς πρόσωπόν σε εὐλογήσει· τάχα δέ που καὶ περὶ τούτων τὰ ἀυτὰ ὁ πειραγὴς εἴρηκεν, ἐπεὶ καὶ τὸν Πέτρον ἐξῃτήσατο. Ἵνα οὖν πάσης προφάσεως ἀφορμὴν τῷ ἐχθρῷ ὁ Χριστὸς περιέλῃ, καὶ ἔργῳ διδάξῃ τοὺς αὐτοῦ ἀθλητὰς ἐν τοῖς δεινοῖς ἀηττήτους καὶ νικηφόρους, δέδωκεν αὐτῷ ἐξουσίαν, καθὼς βούλεται γυμνάσαι τοὺς ἀσκητάς.

[20] Ὅδε ταύτην περιχαρῶς δεδεγμένος τὴν αἴτησιν, δρομαίως τοὺς ἑαυτοῦ ὑπασπιστὰς καὶ θεράποντας ἐπιζήτει, [a quo collecti e dispersione barbari] δι᾽ ὧν καὶ πρώην τὰ ἀνείκαστα, καθὼς προείρηται, δέδρακε· ἀυτοὺς δὲ εὗρεν διασπαρέντας, καὶ γὰρ ἀυτοὺς φόβος ἐξουσιαστικῆς περουσίας μηνυθείσης ἐσκόρπησεν. Ὅμοι συμμωρίαν τινὰ κακίστην εὑρὼν εὐαρίθμητον, καὶ διὰ τῶν ἔχθρᾳ προκατειλημένων καὶ μῖσος ἄδικον πρὸς τὸν λαῦραν ἡμῶν ἐπανῃρμένων γειτόνων, ὧν προεμνήσθημεν, ἄλλοθεν ἄλλον συναγωγὼν, καὶ συλλεξάμενος θεομάχον σύστημα τὸν ἑξηκοστὸν ἀριθμὸν ὑπερβάινων, τόξοις καθωπλισμένον ἡμῖν περιέστησε. Τούτων οὖν μήκοθεν ἐρχομένων τινὲς τῶν Ἀδελφῶν αἰσθόμενοι, διὰ κραυγῶν καὶ σιμαντήρων τὸν τούτων ἐδήλωσαν ἄφιξιν.

[21] Ἡμεῖς δὲ καίπερ ἐλπίσαντες ἀπηλλάχθαι τῶν δεινῶν (καὶ γὰρ προακηκόαμεν τὸν τῶν βαρβαρικῶν συναγμάτων σκορπισμὸν καὶ διάλυσιν) ἐρημεῖν λοιπὸν τῇ ἁγιᾳ Τεσσαρακοστῇ προσδοκήσαντες (ἐπεὶ δὲ καὶ παρεκβᾶσα ἐτύγχανεν) ὅμως τῶν κατὰ καιρὸν κρουσμάτων καὶ κραυγῶν τὸν κτύπον ἐνηχηθέντες, [accedunt ad lauram:] δρομαῖοι ἐπὶ τὸν συνήθη λόφον κατεπὴχθημεν. Τρισκαιδεκάτη ἦν τοῦ Μαρτίου μηνὸς ἡμέρα, δευτέρα d περὶ τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολήν. Τούτους δὲ μακρόθεν ἐρχομένους ἑωρακότες καὶ πρὸς πόλεμον ἠυτρεπισμένους ἐπεγνωκότες (καὶ γὰρ ξίφος καὶ τόξα ἐκτεταμμένα ἐπετείνοντο) λοιπὸν, πρὸ τοῦ προςπελάσαι αὐτοὺς, τῷ φόβῳ διελύθημεν. Ἐις δύο δὲ τάξεις ἑαυτοὺς οἱ φόνιοι καταμερίσαντες, κατὰ μέσους ἡμᾶς περιβαλεῖν διεσκέπτοντο. Προσεγγίσασι δέ τινες τῶν Πατέρων τολμήσαντες προσαπήντησαν, παρακλητικοῖς αὐτοῖς τιθασσεύειν λόγοις πειρώμενοι. Τοιούτοις δὲ πρὸς αὐτοὺς ἐκέχρηντο ῥήμασιν.

[22] [eis mitigādis progressos obuiam] Τί ἐν τοιούτω, ᾦ οὗτοι, ἡμῖν προσεληλύθατε σχήματι, ὡς πρὸς πολεμίους τινὰς, καὶ τὰ μέγιστα προηδικηκότας, καὶ χείριστα διαπραξαμένους, καὶ μεγάλως ὑμᾶς λωβησαμένουστε καὶ κακώσαντας, καὶ εἰς ἀντιπαράταξιν ὑμῶν ἑαυτοὺς ἑτοιμάσαντας; Ἡμεῖς, ῶ ἄνδρες, εἰρηνικοί ἐσμεν πρὸς ἅπαντας· οὔτε γὰρ ὑμᾶς οὔτε ἑτέρους ἐλυπήσαμεν ἢ ἐβλάψαμεν πώποτε· καὶ τοσοῦτον ἔριδος καὶ μάχης ἀπεχόμεθα, ὅτι καὶ τὰ ἑαυτῶν καὶ πάντα τὸν κόσμον καταλελοίπαμεν, καὶ εἰς ταύτην, ὡς ὁρᾶτε, κατοικοῦμεν τὴν ἔρημον, ἵνα παντὸς θορύβου βιωτικοῦ καὶ ταραχῆς καὶ ἀντιλογίας καὶ φύρσεως μακρὰν γενόμενοι, δυνηθῶμεν ἀπερισπάστως κλαῦσαι τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν καὶ τῷ Θεῷ εὐαρεστῆσαι. Οὐ μόνον δὲ ὑμᾶς οὐδὲν παρεβλάψαμεν, ἀλλὰ καὶ εὐεργετεῖν οὐ διελείπομεν κατὰ δύναμιν. Τοὺς γὰρ ἐξ ὑμῶν δι᾽ ἡμῶν παρερχομένους ξενοδοχεῖν καὶ τρέφειν καὶ διαναπαύειν οὐκ ἐπαυσάμεθα. Μὴ οὖν ἀντ᾽ ἀγαθῶν πονηροῖς ἡμᾶς ἀνταμείψησθε, καίγε ὀφείλοντες συγκροτεῖν ὅση δύναμις, δι᾽ ἅσπερ εἰς ὑμᾶς ἀεὶ εὐποιΐας ἐπιδειξάμεθα. Ἀλλὰ καὶ νῦν πρόθυμοί ἐσμεν βρώμασι τοῖς παρ᾽ ἡμῖν εὐπορουμένοις e ἀφθόνως ὑμᾶς δεξιώσασθαι καὶ συνήθως διαναπαῦσαι.

[23] [pecuniam poscunt,] Οἱ δὲ, Οὐ βρωμάτων ἀλλὰ χρημάτων ἕνεκεν ἐνταῦθα παραγεγόναμεν, μεθ᾽ ὕβρεων καὶ ἀπειλῶν, ἀπεκρίναντο· ἓν οὖν τῶν ἀμφοτέρων ὑμῖν πρόκειται, ἢ χρήματα ἡμῖν παρασχεῖν, πλῆθος ὀνομάσαντες, ἢ διαχειρισθῆναι τοῖς βέλεσι. Πρὸς οὓς αὖθις οἱ ἡμέτεροι ἀπεκρίθησαν· Πιστεύσετε, ᾧ ἄνδρες, πιστεύσετε ὅτι ταπεινοί ἐσμεν καὶ πτωχοὶ καὶ πανάποροι, οὔτε ἄρτου εἰς κόρον ἀεὶ εὐποροῦντες καὶ ἐμπιπλόμενοι· ἀλλ· οὐδὲ ἀμφίων καὶ ἱματίων κεκτήμεθα περιουσίαν καὶ πολυτέλειαν. [& hac nogata] Εἰ δὲ χρυσοῦ ποσότητα λέγετε, οὐδὲ κατὰ ὄναρ ἐφαντάσθημεν πώποτε· μόνοις γὰρ τοῖς ἀναγγαίοις, καὶ τούτοις ἐνδεῶς, αὐταρκούμενοι, μετὰ στενώσεως ἐνθάδε τὸ ζῇν διανύομεν. Οἵδε, ὥσπερ τὰ μέγιστα ὑβρισμένοι, ὀργῇ ἐξαφθέντες, τὰ βέλη λοιπὸν ἀφειδῶς ἐπαφίεσαν, νηφάσι χειμερινοῖς ἁμιλλώμενα, καὶ οὐ πρότερον ἔληξαν πρὶν αὐτῶν τὰς φαρέτρας ἐκένωσαν. Τῶν μέν τοι Πατέρων ἐπλήγησαν ἔγγυς τῶν τριάκοντα, οἱ πλεῖστοι μὲν καιρίως, οἱ δὲ καὶ ἐπιπολαίως.

[24] [telorū imbrem effudunt in monachos:] Τινὰ οὖν μέτριον τῆς μανίας κόρον λαβόντες οἱ τῆς πονηρίας ἀκόρεστοι, ἐπὶ τὰς κέλλας ἐχώρουν, τὰς μὲν θύρας μεγάλοις κατακλῶντες λίθοις τὰ δὲ ἔνδον ἁρπάζοντες ἀποκείμενα. Ἡμεῖς δὲ, τούτων ἐν τούτοις ἀσχολουμένων, τῶν πληγέντων Ἀδελφῶν ἐφροντίζομεν· οὓς βαρυμένους καὶ στένοντας ἀνελόμενοι εἰς τὸ πλησιάζον κελλίον ἐισηγάγωμεν, καὶ τὰ ἐμπεπηγότα βέλη ἀνεσπῶμεν, οὐχ ἧττον αὐτῶν τῷ βέλει τῆς ἀθυμίας καὶ συμπαθείας τάς καρδίας πεπληγμένας ἔχοντες, ὁρῶντες αὐτοὺς πεφυρμένους τοῖς αἵμασι κατὰ διαφόρους τόπους τοῦ σώματος, καθ᾽ οὓς καὶ τὰς τρώσεις ἐδέξαντο. Οἱ μὲν γὰρ ἐν τοῖς στέρνοις, οἱ δὲ ἐν τοῖς μεταφρένοις, οἱ δὲ τῷ προσώπῳ τὰ βέλη ἔφερον ἐμπεπασμένα· ἦσαν δὲ οἱ καὶ λίθοις τὰς κεφαλὰς τραυματισθέντες, [quorū vulneratos ad 30 curat Thomas,] τὰς ὄψεις εἶχον μεμολυσμένας τοῖς αἵμασι· πάντας δὲ ρἷγος καὶ τρόμος καὶ ὀδόντων βρυχμὸς καὶ θανάτου συνεῖχεν ὠχρίασις. Οὓς ἀνακλίνας ὁ πανάριστος ἰατρὸς καὶ εὐλαβέστατος Ἀββᾶς Θωμᾶς, ὁ μετὰ ταῦτα τῆς παλαιᾶς χειροτονηθεὶς λαύρας Ἡγούμενος, τῆς προσηκούσης ἐπιμελείας ἠξίου.

[25] Οἱ δὲ ὄντως ἐρημικοὶ ἄνθρακες καὶ λυμαντήριοι καὶ θηριότροποι βάρβαροι, [interim dū illi cellas oomburūt,] ὡς οὐδὲν αὐταρκὲς τῇ πονηρᾷ αὐτῶν γνώμῃ ποιήσαντες (καίπερ πλείστους τόγε ἐπ᾽ ἀυτοὺς ἀνελόντες καὶ τὰ ἐνόντα πραιδεύσαντες) πυρίκαυστα θεῖναι τὰ κελλία μανικῶς ἐνεχείρησαν. Θάμνους γὰρ τὰ λεγόμενα μανούθια ἐν ἑκάστῳ ἑυρίσκοντες (εἰώθασι γὰρ οἱ Πατέρες ἀυτὰ συνάγειν καὶ ἀποτίθεσθαι) ἑτοίμως λοιπὸν δι᾽ ἀυτῶν τὰ οἰκήματα ἐνεπύριζον. Ἡμεῖς τὰς φλόγας εἰς ὕψος αἰρουμένας, καὶ τοὺς καπνοὺς εἰς αἰθέρα βλέποντες ἀναπεμπομένους τὰς καρδίας ἐπυρπολούμεθα, καὶ ὀδύνῃ ἀφάτῳ καὶ σκοτώσει καὶ ἀπορίᾳ δεινῶς ἐκρατούμεθα, [idem de ecclesia facturi] ὡς τῆς λαύρας ἀπεγνωκότες (ἤδη γὰρ τὸν ἐκκλησίαν πυρίφλεκτον καταλιπεῖν ἐβουλεύοντο) μόνον δὲ εἰς οὐρανὸν τὸ ὄμμα ἀνατείναντες ἐκεῖθεν τὴν βοήθειαν πεμφθῆναι ἡμῖν ἐδεόμεθα, τὰς τοῦ ἀγίου Πατρὸς ἡμῶν Σάβα πρεσβείας ἐπικαλούμενοι.

[26] [nisi suspicio aduentātis subsidij eo dissipasset.] Ὁ δὲ τῶν καταπονουμένων ἀντιλήπτωρ Θεὸς, ὁ ἐγγὺς πᾶσιν ἐπικαλουμένοις ἀυτὸν ἐν ἀληθεία, ἠυδόκησεν μήκοθέν τινας ὀλίγους φανῆναι· οὓς ἰδόντες οἱ ἄνομοι ἐκεῖνοι καὶ εἰς ἡμετέραν ἀυτοὺς ὑποπτεύσαντες ἥκειν ἐπικουρίαν τε καὶ βοήθειαν, δείσαντες δὲ μὴ καὶ ἑτέρους προσεπελεύσεσθαι, τοῦ Θεοῦ ἀυτοὺς ἀποσοβήσαντος, τὰ σκύλα βαστάσαντες, ἀνεχώρησαν. Ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀναχωρησάντων ἐκείνων, [quorum reditum metuentes Patres] ἡμῶν ὁ φόβος ἐλώφησεν· ἐδεδῄειμεν γὰρ τὴν ἀυτῶν ἐπανέλευσιν. Μέχρι δὲ τῆς τοῦ ἡλίου δύσεως καὶ τῆς τοῦ φωτὸς ἐκλείψεως ἀμετακίνητοι διετελέσαμεν, τῇ δὲ κᾀκεῖδε τὸ ὄμμα περιπέμποντες, ὡς τὴν τούτων ἐπάνοδον ὑφωρώμενοι.

CAP. III

[27] Κᾀπὶ τὸν ἄυριον δὲ πρωΐθεν ἕως ἐσπέρας βαθείας, ἐν τῷ αὐτῷ συναγόμενοι τόπῳ, [totam hebdomadem collecti manent;] λειτὰς καὶ προσευχὰς πανημέριοι ἐπετελοῦμεν, τῷ αὐτῳ δέει κρατούμενοι. Ὣςάυτως δὲ καὶ πᾶσαν ἐκείνην τὸν ἐβδομάδα ποιεῖν οὐκ ἐπαυσάμεθα· ὁμοῦ δὲ πάντες συνηθροιζόμεθα, τοῦτο μὲν παράκλησιν καὶ παραμυθίαν ἱκανὴν ἐξ ἀλλήλων καρπούμενοι· εἴτε γὰρ ζῇν εἴτ᾽ οὖν ἀποθνήσκειν σὺν ἀλλήλοις ἠυχόμεθα· τοῦτο δὲ καὶ τὰς βασάνους ἐγκλίνοντες, ἃς τοῖς καταμόνας εὑρισκομένοις ἐπέφερον, ὡς καὶ ἐν λαύρᾳ τῇ παλαιᾷ πεποιήκασι, τινὰς πυρὶ διαφλέξαντες καὶ ἑτέρας βασάνων ἰδέας ἐπινοήσαντες.

[28] Ἐν τούτοις ἐκείνην τὸν ἑβδομάδα διελθόντων ἡμῶν, ὀψὲ σαββάθῳ, περὶ δευτέραν τῆς νυκτὸς ὥραν, [deinde intelligunt ex Palæo-lauritis redire barbaros] ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τὴν συνήθη τῆς Κυριακῆς ἀγρυπνίαν ἐπιτελούντων, ἰδοὺ δύο μοναχοὶ, ἐυλαβεῖς καὶ στεῤῥόφρονες, δρομαῖοι καὶ ἠπειγμένοι καὶ ἱδρῶτι περιῤῥεόμενοι παρεγένοντο, οὓς οἱ τῆς παλαιᾶς λαύρας τίμιοι Πατέρες, τὸν τῆς ἀγάπης τηροῦντες νόμον καὶ φιλαδελφικῆς συμπαθείας πυρσῷ συγκινουμενοι, πρὸς ἡμᾶς ἀπεστέλκασι, ταῦτα ἀπαγγέλλοντες Ὅτι, φησὶν, οἱ πρὸ ἓξ ἡμερῶν ἐπιῤῥίψαντες ὑμῖν ἀσεβεῖς καὶ παμμίαροι, πᾶσαν ταύτην τὴν ἑβδομάδα συνλῃστὰς καὶ συναποστάτας ἐπισυνάγοντες, καὶ εἰς πλῆθος μέγα γενόμενοι, ταύτῃ τῇ νυκτὶ ἐπιπεσεῖν ὑμῖν καὶ τὴν λαῦραν ἐρημῶσαι φρυάττονται, [extrema minitantes] ἀπειλοῦσι δὲ πᾶν ὅτι δεινὸν καὶ πᾶν χαλεπὸν εἰς ὑμᾶς διαπράξασθαι, θυμοῦ καὶ ὀργῆς πεφυκότες μεστοὶ· τοῦτο γὰρ παρά τινων συμφυλητῶν αὐτῶν, γειτνιαζόντων ἡμῖν, μαθεῖν ἠδυνήθημεν. Ἤδη δὲ καὶ τὰς πρὸς ὑμᾶς πορείας ἐκ τῶν καθ᾽ ἡμᾶς μερῶν δύνοντος τοῦ ἡλίου ἀπήρξαντο, καὶ ἡμεῖς ἔμφοβοι καὶ ἐναγώνιοι ἀφηκόμεθα τρέχοντες, καὶ f ἑαυτοὺς παρεβουλεύσαμεθα, τὸν αὐτῶν κατὰ τὸν ὁδὸν δειλιῶντες ἀπάντησιν. Ἔι τι οὖν πάρεστιν ὑμῖν ποιεῖν, ἐν τάχει ποιήσατε.

[29] [sic consternatis] Ἡμεῖς δὲ ταύτην τὴν ὀδυνηρὰν ἀγγελίαν ἀκούσαντες, ρομφαίαν ὥσπερ ἕκαστος ἐν τῇ καρδίᾳ δεξάμενος, καὶ τῇ ἀπορίᾳ ἰλιγγιάσαντες, καὶ τῷ πάθει σκοτοδινήσαντες, τὰς δυνάμεις καὶ τοὺς ἁρμοὺς ἐξελύθημεν· θορύβου δὲ καὶ ταραχῆς πληρωθέντες, τινὰς μὲν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ψάλλειν ἀφήκαμεν, οἱ πλείονες δὲ τὸ σύνηθες ἀκρωτήριον κατελάβομεν, κᾀκεῖσε μέχρις ὄρθρου διανυκτερεύοντες τῷ κρύει σχεδὸν ἐπηγνύμεθα· ἔνδοθεν μὲν τοῦ φόβου τὸ αἷμα συστέλλοντος, ἔξωθεν δὲ τοῦ ψυχους πάλιν αὐτὸ συνωθοῦντος καὶ συνελαύνοντος. Οὐ μὲν τοιγε τῆς ἐυχῆς ἠμελοῦμεν, εἰ καὶ τῆς ἐκκλησίας ἐντὸς οὐχ ὑπέρχομεν· μᾶλλον μὲν ὅλον τὸν νοῦν καὶ πάντας τοὺς λογισμοὺς καὶ πᾶσαν ἐνθύμησιν ἔξω ῥεμβομένην ἐπισυνάξαντες, ἀκραιφνέσι ἐυχαῖς καὶ ἀρεμβάστοις ἐντεύξεσι πρὸς τὸν δυνάμενον σώζειν ἐκ κινδύνων Θεὸν ἐκεχρήμεθα, ὡς εἰς τὴν ἔξοδον λοιπὸν τῆς παρούσης ζωῆς ἑαυτοὺς ἑτοιμάζοντες. Ἄλλος δὲ ἀλλαχοῦ ἐσκόπει καὶ ἐβλέπει, καὶ τὸ οὖς ἐπεῖχε προσεχῶς εἰς ἀκρόασιν, τὸ πόθεν αὐτοῦ ἐπιβαίνοντας ἴδοι καὶ ἄισθοιτο. Πολλάκις γοῦν καὶ τοῦ τυχόντος θέα καὶ κίνησις πάντας ἡμᾶς ἐξεθρόησε, τῶν ἀθέων νομισθεῖσα ἡ ἄφιξις.

[30] [nuntiatur ex monasterio S. Euthymij] Ἐν τοιαύτῃ συγχύσει διαγόντων ἡμῶν καὶ δέους ἐμπεπλησμένων καὶ ἀνίας καὶ φύρσεως, ἰδοὺ δύο τινὲς ἐσπευσμένως βαδίζοντες, προἳόντες ἐφαίνοντο. Ὡς δὲ πλησίον γεγόνασιν, ὁ μὲν εἷς γέρων ἑωρᾶτο μόναχος ὁλοπόλιος, τὸν δὲ ἕτερον διασωστὴν ὥσπερ τῆς ὁδοῦ καὶ ὁδηγὸν ἐφέρετο· ὃς τῷ δρόμῳ κεκμηκὼς καὶ τῷ πένθει συνεχόμενος, τὸν λόγον προσέφερεν τῷ συνεχεῖ διακοπτόμενον ἄσθματι, ἄναρθρον καὶ ἀτράνωτον· ἐπιστολήδιον δὲ τῇ χειρὶ προβαλλόμενος, ἐξ αὐτοῦ μαθεῖν ἠξιοῦ τῆς αὐτῶν παρουσίας τὸ αἴτιον. Τὴν οὖν ἐπιστολὴν ἀναπτύξαντες, καὶ διὰ τοῦ σεληναίου φέγγους ἀναγνῶναι δυνηθέντες, ἔγνωμεν αὐτὴν παρὰ τῶν Πατέρων τῆς ἐυαγοῦς μονῆς τοῦ σημειοφόρου Πατέρος ἡμῶν ἁγίου Εὐθυμίου, ἀγάπης δεσμῷ πνευματικῆς πρὸς ἡμᾶς γραφεῖσαν, περιέχουσαν τάδε· Γινώσκειν ὑμᾶς βουλόμεθα, Πατέρες, ὡς ἔγνωσται ἡμῖν παρὰ τῶν ἀκριβῶς εἰδότων, ὅτι συναγωγὴ πονηρευομένων, ἐκ τῶν κατὰ βοῤῥὰν μερῶν τῆς ἁγίας πόλεως ἐπὶ κακῷ συναθροισθεῖσα, σκέπτεται ταύτῃ τῇ νυκτὶ ἐπιῤῥίψαι ὑμῖν, καὶ τὴν λαῦραν πραιδεῦσαι καὶ ἐρημῶσαι· ἀλλ᾽ ἑαυτοὺς ἀσφαλίσασθε. Εὔξασθε ὑπὲρ ἡμῶν.

[31] Ταύτην κομισάμενοι τὴν ἐπιστολὴν, ἔγνωμεν ὅτι ἑτέρα κουσωδία ἐστὶν ἅυτη, [aliā quoque turbā aliunde venire,] καὶ ἄλλη περὶ ἧς οἱ Παλαιοι-λαυρῖται ἐδήλωσαν. Οἱ γὰρ τῆς ἡμετὲρας λαύρας καὶ τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας ἐχθροὶ, οὓς προωνομάσαμεν, ὡς μὴ ἀρκεσθέντες μιᾷ πονηρῇ ὁμηγύρει, καὶ ἕτερον ἀνδροφόνων σύστημα καὶ σύστρεμμα συνεκρότησαν, ἵνα ἀμφοτέρους συνάψαντες, πανπληθεὶ ἡμῖν ἐπιῤῥίψωσιν. Ταῦτα διδαχθέντων ἡμῶν ἐδιπλασίσθη ἐφ᾽ ἡμᾶς ὁ φόβος καὶ ἡ δειλία, καὶ τὸ πένθος ἦν ἀφόρητον, καὶ ὁ κίνδυνος ἀδιάφυκτος. Μηδεμίαν δὲ ἐξ ἀνθρώπων ἢ ἀπὸ γῆς βοήθειαν εὑρεῖν ἐλπίζοντες, εἰς οὐρανοὺς τὰς χεῖρας καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀνετείναμεν, καὶ τὸν ἐφορῶντα Θεὸν τὴν ἀνάγκην καὶ θλίψιν ἡμῶν μετὰ δακρύων καὶ στηναγμῶν ἀναγγέλλοντες ἱκετεύομεν.

[32] Ἔπιδε, λέγοντες, ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν καὶ θαλαιπωρίαν ἡμῶν, Δέσποτα, [quare ad Deum spes precesque conuertunt.] καὶ μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόςωπόν σου ἀπὸ τῶν δούλων σου. Οἶδας, Κύριε, ὅτι διὰ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον ἕκαστος ἡμῶν τὸν ἑαυτοῦ οἶκον καὶ τοὺς ἰδίους καὶ συγγενεῖς παρεάσας, εἰς ταύτην τὴν τραχεῖαν καὶ ἄνικμον καὶ ἀπαρηγόρητον ἐλέλυθεν ἔρημον, οὔ τινος ἐπιγείου κέρδους ἕνεκεν, ἀλλὰ ἵνα τῆς σῆς δόξης καὶ τῆς θέας τοῦ προςώπου σου μὴ ἐκπέσωμεν. Καὶ νῦν ἐλθὲ εἰς βοήθειαν ἡμῶν, ὅτι θλίψις ἐγγὺς, ὅτι οὐκ ἔστι βοηθῶν. Ἰδοῦ οἱ ἐχθροί σου, Κύριε ἤχησαν· ἰδοῦ οἱ μισοῦντές σε ᾖραν κεφαλὴν. εἶπον, Δεῦτε καὶ ἐξολοθρεύσωμεν αὐτοὺς ἐξ ἔθνους, καὶ οὐ μὴ μνησθῇ τὸ ὄνομα τοῦ πνευματικοῦ Ισραὴλ ἐν ταύτῃ τῇ ἐρήμῳ ἔτι. Ἐπιστάμεθα καὶ πιστεύομεν ὅτι ἐὰν θέλῃς ἀορασίᾳ αὐτοὺς πατάξαι ὡς τοὺς Σύρους ἐπὶ Ἐλισσαίου, ἢ δι᾽ Ἀγγέλου ἐν μιᾷ ῥοπῇ θανατῶσαι ὡς τοὺς …

deest folium

καὶ ἀφειδῶς ἔπληττον ἕκαστος τῷ μετὰ χειρὸς κατεχομένῳ ὅπλῳ, ξίφει ἢ ῥοπάλω, ἢ ῥάβδῳ ἢ τόξῳ· οἱ πολλοὶ δὲ λίθους μεγάλους καὶ χειροπληστεῖς ἀπὸ γῆς ἑλόμενοι καὶ ταῖς δυσὶ χερσὶν εἰς ὕψος αἴροντες; πάσῃ τῇ ἰσχύει αὐτῶν κατὰ τῶν Ἁγίων ἔβαλλον.

[33] [Barbari promiscue in Patres sæuiunt.] Ἀλλ᾽ οἴμοι! πῶς τῆς φρικτῆς καὶ ἐλεεινῆς ὥρας ἐκείνης τὴν ἀνάμνησιν ἀδάκρυτι ἐνέγκω; πῶς παραστῆσαι δυνήσομαι τῷ λόγῳ ἅπερ οἱ ὀφθαλμοὶ ἡμῶν ἑωράκασιν; Ου᾽ δὲ γὰρ εἰ δέκα μοι γλῶσσαι εἴην καὶ τοσαῦτά γε νῦν τὰ στόματα· ὡς ἀληθῶς γὰρ τῶν πραγμάτων ὁ λόγος κατὰ πολὺ ἐλάττων τε καὶ καταδεέστερος, καὶ οὔτε τὰ δι᾽ ἀκοῆς παραλαμβανόμενα φαντασθῆναι δύνανται, ὡς τὰ δι᾽ ὄψεως θεωρούμενα· ἡ δὲ πεῖρα καὶ αἴσθεσις ἀμφοτέρων χαλεπωτέρα. Οὐ δὲ γὰρ οὕτως δρυτόμοι τινὲς καὶ ξυλοκόποι πολυδένδρῳ ἐμπεσόντες ὕλῃ ἀφειδῶς αὐτὴν κατακόπτουσιν, ὡς δίωμοι οὗτοι καὶ θηριώδεις καὶ ἀπάνθρωποι βάρβαροι, καθ᾽ ἅπερ ἐν μακέλλῳ, τὰ σώματα τῶν Πατέρων ἀνηλεῶς καὶ ἀσυμπαθῶς ταῖς πληγαῖς ἔκοπτον· οὐχ ὥστε ἐκφοβῆσαι ἢ μετρίως ἀλγῆσαι, ἀλλ᾽ ἤδη λοιπὸν θανατῶσαι καὶ πικρᾷ τελευτῇ παραδοῦναι. Τοὺς μὲν γὰρ ξίφεσιν ἔπαιεν τὰ μετάφρενα, τῶν δὲ λίθοις μεγάλοις καὶ βαρέσι τὰς κεφαλὰς κατέθλων, τῶν δὲ τὰς κνήμας συνέτριβον, ἄλλων ξύλοις ἢ πέτραις τὰ πρόσωπα ἔτυπτον· καὶ οὐκ ἦν ἰδεῖν τινα μὴ τῷ λύθρῳ μεμολυσμένον, καὶ βεβαμμένον καὶ περιῤῥεόμενον αἵματι. Ὥσπερ δὲ λύκοι ἀγέλῃ προβάτων ἅμα ἠθροισμένῃ καὶ συνεχεῖ ἐμπεσόντες διασκορπίζουσι, οὕτως καὶ οὗτοι οἱ ἄγριοι καὶ ἀνήμεροι καὶ θηριότροποι τοῖς λογικοῖς καὶ πρᾴεσι τοῦ Χριστοῦ θρήμμασι ἐμπηδήσαντες, τὴν συνέχειαν αὐτῶν διέλυσαν.

CAP. IV

[34] Εἶτα ἱκανῶς ὡς ἐν χαλκείῳ τοὺς Ὁσίους σφυροκοπήσαντες, πάντας πανταχόθεν λίθων βολαῖς καὶ τραχέσι καὶ ἀπηγριωμέναις βωαῖς ἄνωθεν διὰ τοῦ χειμάῤῥου εἰς τὴν ἐκκλησίαν συνέλαυνον. [Ioānes Hogumeniarcha crudeliter raptatur] Τινὲς μὲν οὖν τῶν Ἀδελφῶν τὴν βίαν ταύτην καὶ ἀνάγκην παθόντες, ἑαυτοὺς περικρυβεῖν ἐπειρῶντο, ἐν σπηλαίοις καὶ σχίσμαις ὀρέων καὶ ῥαγάσιν ὑποδυόμενοι, ὀλίγον δὲ ὅμως λαθεῖν ἐδυνήθησαν. Τὸν οὖν Ἡγουμενιάρχην, ἤ τοι τὸν εἰς ὑποδοχὴν τεταγμένον τῶν εἰς τὸ Ἡγουμένιον καταλυόντων ξένων, Ἰωάννην τῷ ὀνόματι, εὐλαβῆ δὲ καὶ ἐπιεικῆ τῷ τρόπῳ, νέον δὲ τῇ ἡλικίᾳ, οἱ τοῦ διαβόλου δορυφόροι γνωρίσαντες, μυρίας πληγὰς καὶ λίθων βολὰς ἐπιθέντες καὶ νευροκοπήσαντες, ἡμιθανῆ πῶς ἀφέντες, οὐκ ἔτι διά τῶν οἰκείων ποδῶν εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἐλαυνόμενον κατιέναι παρείασαν (ἢ μὴ ἰσχύοντα διὰ τὴν τῶν πληγῶν ἀνάγκην, ἢ πρὸς μείζονα κόλασιν) ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ποδῶν σύροντες οἱ ἄσπλαχνοι καὶ ἀνηλεεῖς, διὰ πετρῶν καὶ τραχυτάτων λίθων ἄνωθεν ἐκ τοῦ ὄρους ἀκρωρείας ἕως τῆς ἐκκλησίας καθείλκυσαν (ὡς εἴ τις κτῆνος κτησιμαῖον ἢ ξύλον εὕροι ἀναίσθητον) πᾶσαν δὲ τὴν δερματίδα τοῦ νώτου καὶ τῶν ὀπισθίων μερῶν ἐκδείραντες (καὶ γὰρ οὐκ ὀλίγον ἦν τὸ τῆς ὁδοῦ μῆκός τε καὶ διάστημα, καὶ τοῦτο κάταντες) ὀλιγοπνέοντα ἐν τῇ αὐλῇ τῆς ἐκκλησίας κατεθηκαν· ὁς τῷ καπνῷ πάλιν βασανισθεὶς, τῷ Κριστῷ τὴν ψυχὴν παρέδωκε μετὰ τῶν ἄλλων Ὁσίων, περὶ ὧν σὺν Θεῷ ῥηθήσεται

[35] [Fugit Sergius] Ἦσαν οἱ τοῦ σοφοῦ τῆς κακίας μαθηταὶ καὶ τοῦ φρονίμου εἰς τὸ κακοποιῆσαι ὄφεως υἱοὶ καὶ ἐχιδνῶν γεννήματα, τινὰς ἐξ ἑαυτῶν ἐν ὑψηλοτέροις τόποις στήσαντες πρὸς τὸ σκοπεύειν εἴ τινα διαφεύγειν βουλόμενον θεάσοιντο, ἵνα ἐπίσχωσι καὶ κωλύσωσιν αὐτὸν καὶ εἰς τὸν λαῦραν καὶ ἐκκλησίαν ἄκοντα ἀποστρέφωσι. Τὶς τοίνυν Δαμασκηνὸς τῷ γένει, Σέργιος τὴν προσηγορίαν, ἰδὼν τοὺς Πατέρας ὑπὸ τῶν βαρβάρων βαρβαρικῶς μετὰ τοςαύτας πληγὰς εἰς τὸν ἐκκλησίαν ἐλαυνομένους καὶ συνωθυμένους (τοῦ βασανίσαι αὐτοὺς ἕνεκεν τοῦτο οἱ τριςάθλιοι καὶ κακεντρεχεῖς ἐπενόησαν καὶ ἐπετήδευσαν) ἐγνώριζε δὲ τόπον ἐν παραβύσῳ ἐν ᾧ τινα τῆς ἐκκλησίας ἱερατικῶν πραγμάτων κεκρυμμένα ἐτύγχανον· καὶ γὰρ μαθητὴνς ὑπῆρχε τοῦ καθοσιωμένου Ἡγουμένου. [ne vasa ecclesiæ cogatur prodere:] Φοβηθεὶς οὖν μή ποτε, ὡς ἄνθρωπος τὸν βίαν τῶν βασάνων μὴ φέρων, τὸν τόπον καταμηνύσῃ καὶ παρὰ τοῦτο κρίμασι ὑποπέσῃ, ὡς προςδοὺς τὰ ἅγια τοῖς κυσὶ καὶ τὰ τῷ Θεῷ προσενεχθέντα τοῖς τοῦ σατανᾶ παρασχων θεραπευσταῖς, ᾤετο δεῖν ὁ Μακάριος καὶ κρεῖττον φυγεῖν ὑπάρχειν, καὶ τὴν τοῦ τοιούτου κρίματος κερδῆσαι φυγὴν καὶ ἐκλύτρωσιν.

[36] [& quia deprehensus redire abnuit,] Τοῦτον τοιγαροὖν δρόμῳ ὑποχωροῦντα καὶ μακραν που τῆς λαύρας γενόμενον, οἱ ἐν τοῦτο τεταγμένοι φύλακες θεασάμενοι, καταβάντες συνέλαβον, καὶ δὴ ξίφεσι νύττοντες εἰς τὸν λαῦραν πάλιν ὑποστρέφειν ἠνάγκαζον. Ὁ δὲ εὐθαρσεῖ καρδίᾳ καὶ ἀδειλάντῳ φρονήματι πρὸς αὐτοὺς ἀπεκρίνατο, Οὐχ ὑποστρέφω κελευόντων ὑμῶν, οὐ δὲ γὰρ δι᾽ εὐχῶν καὶ θεοσεβείας εἰς τὸν ἐκκλησίαν ἡμᾶς εἰσιέναι κελεύεται σήμερον. Οὗ τὸν ἀνδρέιαν καὶ ἔνστασιν καὶ αὐτοὶ οἱ βάρβαροι κατεπλάγησαν, πάλιν δ᾽ ἐμβριθῶς καὶ ἀναιδῶς καθυβρίζοντες καὶ λίθοις κόπτοντες, ἐπανιέναι προσέταττον. Ὁ δὲ οὐ δ᾽ ὁλως αὐτῶν ἐπειθάρχει τῷ ἐπιτάγματι. Τοῦτον τοίνυν γυμνὸν ἐπανατείνοντες διεβεβαιοῦντο αὐτὸν καρατομήσειν, εἰ μὴ ἐπαναδράμῃ ἐπιτρεπόμενος. Ὁ δὲ γενναῖος ἀθλητὴς τὴν ταύτην καρτερίαν ἐπιδεικνύμενος, κατ᾽ ἀνατολὰς αὐτὸν τρέψας καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας ὅμου τε τοῦ σώματος πρὸς τὸν ἐν οὐρανοῖς οἰκοῦντα Χριστὸν ἄρας, πρὸς αὐτοὺς ἀπεφθέγγετο· Ἐγὼ μὲν δι᾽ ὑμετέρας κελεύσεως τὸ τέως ἐκεῖσε οὐκ ἐπανέρχομαι· εἰ δέ μου τὴν κάραν ἀφελέσθαι, ὥς φατε, βούλεσθε, τοῦ Χριστοῦ παραχωροῦντος, οὐκ ἔστιν ὑμῖν οὐδὲν τὸ ἐμπόδιον. Ταῦτα δὲ λέγων καὶ τὸν αὐχῆνα ὑπέκλινε· τοῦτο δέ τις τῶν Ἀδελφῶν συνευρεθεὶς καὶ στραφεὶς ἐξηγήσατο.

[37] [primus amputato capite Martyr obit.] Ἀναπηδήσας δέ τις τῶν ἀποστατῶν, ζήλῳ καὶ θυμῷ βράσας καὶ τὸν διάβολον ἐγκυμονήσας, παρὰ τοῦ ἑαυτοῦ ἑταίρου τὸ ξίφος ἀποσπάσας, τοῦ Μακαρίου τὸν τράχηλον ἔπαισε· μὴ κορήσας δὲ τὴν ἰδίαν μανίαν, τὸν δευτέραν αὐτῷ πληγὴν καὶ τρίτην ἐπήγαγεν. Εἴς τινα δὲ χείμαῤῥον ὠθήσαντες, λίθους αὐτῷ μεγάλους ἐπέῤῥιψαν, ὥστε σχεδὸν ὅλον συνθλάσαι τοῦ Ὁσίου τὸ σκήνωμα. Οὕτως γενναίως κατὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ μεθοδείας ἀγωνισάμενος, καὶ πρὸς τὴν ἁμαρτίαν ἀντικαταστὰς μέχρις ἅιματος, μηδὲν τῆς ἅκρας ἀρετῆς ὅλως ὑποχαλάσας τε καὶ ὑφέμενος διὰ δειλίας πάθος ἀγεννὲς καὶ οἰκτρότατον ἢ διὰ θανάτου φόβον παρόντα καὶ ἀπειλούμενον, εὐγενὴς ὄντως ἐκφανθεὶς καὶ θεοειδὴς τῇ ψυχῇ καὶ στεῤῥώτατος, πρῶτος τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον ἀνεδύσατο. Τούτου τὸ ἅγιον λείψανον μετὰ τὴν τῶν βαρβάρων ἀναχώρησιν ὅλον βεβαμμένον καὶ πεφοινιγμένον, μᾶλλον δὲ λελουμένον τοῖς αἵμασιν, ἐν θήκαις ἁγίαις ὁσίως ἐθήκαμεν, μετὰ τοῦ ἱεροῦ τῶν κατ᾽ αὐτὴν τὴν ἡμέραν ἀναιρεθέντων ὁσίων Πατέρων συνθήματος. Καὶ ταῦτα μὲν ὕστερον· ἡμεῖς δὲ ἐπὶ τὴν τοῦ λόγου συνέχειαν ἐπανέλθωμεν.

[38] [Dispositi ad fugam impediendam speculatores] Οἱ ποικίλοι τῇ κακίᾳ στασιασταὶ καὶ δεινοὶ καὶ παμπονηροὶ, προςπέμψαντες ἦσάν τινας αὐτῶν εἰς τὸ πέραν κατ᾽ ἀνατολὰς τοῦ χειμάῤῥου, ὅθεν τὰ δυτικὰ μέρη ὡς ἐνώπιον φαίνονται, ἵνα τοὺς φυγεῖν καὶ λαθεῖν καὶ κρυβῆναι εἰς ἄντρον καὶ ὀπὴν ἢ ὑποσκέπην πέτρας ἐθέλοντας, φωνῇ καὶ χειρὶ τοῖς ὁμοφρόσι διαδείξωσι καὶ μηνύσωσι. Καὶ οὕτως λοιπὸν οὐδεὶς τὴν θανατοφορον αὐτῶν σαγήνην καὶ περιφορὰν διαφυγεῖν ἢ ἐξειλῆσαι ἴσχυσε, πάντων πανταχοῦ ἀναζητουμένων καὶ καταμηνυομένων ὡς εἴρηται. Ἀλλ᾽ ἐνταῦθα τοῦ λόγου γενόμενος οὐ παραδράμω τὸν γενναῖον καὶ καρτερόφρονα καὶ ὄντως τῆς τελείας ἀγάπης τὸν τέλειον ὅρον ἐφθακότα καὶ τῷ ἔργῳ τελέσαντα· οὐδὲ γὰρ θέμις τὸν τοιοῦτον λόγῳ παραδραμεῖν ἀστηλίτευτον, ἀξιάγαστον ὡς ἀληθῶς ὄντα, καὶ Χριστοῦ μαθητὴν Χριστομίμητον

[39] Ἄντρῳ τινὶ στενοτάτῳ τινὲς τῶν Ἀδελφῶν προσέφυγον διωκόμενοι, [indicant aliquos in spelunca latentes,] ἐν ὧ κρυβῆναι καὶ λαθεῖν τοὺς λυμεῶνας καὶ βδεληροὺς προσεδόκησαν. Τούτους τις τῶν ἄντικρις κατ᾽ ἀνατολὰς σκοπευτήρων τὴν ὀπὴν ἐπειςερχομένους θεώμενος, φωνῇ μνγάλῃ δακτυλοδεικτῶν, ταῖς συναποστάταις τὸ ἄντρον ἐμήνυσεν. Ἐπιστὰς δέ τις ξιφήρης τῇ θύρᾳ καὶ εἰσόδῳ τῆς τοιαύτης ὀπῆς, μετὰ κραυγῆς σφοδρᾶς καὶ φοβερᾶς ἐπιπλήξεως τοὺς ἐνυπάρχοντας ἔνδον προσιέναι προσέταττεν, Οἱ δὲ Ἀδελφοὶ, ὡς φωραθέντες καὶ ἁλῶναι μέλλοντες καὶ πικραῖς παραδοθῆναι βασάνοις, τῷ φόβῳ ἐπέπτηξαν, ἦσαν δὲ g πέντε τὸν ἀριθμὸν, [horū vnus Patricius vltro prodiens] ὧν ὁ εἷς ἀξιομνημονευτος θαυμάσιόστε καὶ ἀξιέπαινος, Ἀδραινὸς τῷ γενει, τῇ δὲ προσηγορίᾳ Πατρικιὸς, τοὺς ἑταίρους ἑαυτοῦ καὶ σοναδέλφους ἰδὼν τῇ δειλίᾳ ἀσχάλλοντας, θείου ζήλου καὶ ἀγάπης καὶ φιλαδελφίας γενόμενος ἔμπλεως, θαρσαλέως ἀνώρμησεν, καὶ τοῖς σὺν αὐτῳ κεκρυμμένοις Ἀδελφοῖς προσωμίλησε· Θαρσεῖτε, Ἀδελφοὶ ἀγαπητοὶ καὶ ὁμόψυχοι, ἐγὼ τὸν ὑπὲρ ὑμῶν ἀναδέχομαι κίνδυνον καὶ θάνατον σήμερον· ἐγὼ ὑπὲρ τῆς ὑμετέρας λυτρώσεως ταῖς τῶν ἀνηλεημόνων βαρβάρων χερσὶν ἐμαυτὸν προθύμως ἐκδίδομι· ὑμεῖς δὲ h αὐτοῦ καθεξόμενοι, σιγήν μοι καὶ ἀφωνίαν ἀσκήσατε, καὶ τοῦ σπηλαίου ἀπροἳτοι διαμείνατε.

[40] Καὶ ταῦτα ψιθυρίσας ἐξέθορε καὶ πρὸς τὸν αἱμοπότην ἐξελέλυθε βάρβαρον, καὶ Ἄγωμεν, ἔφη, ὅπου κελεύεις. Ὁ δὲ, Καὶ τοὺς λοιποὺς, εἶπεν, ἐξάγαγε, οἱ σύν σοι ἔνδον κεκρυμμένοι τυγχάνουσιν. [omnium periculum in se suscipit:] Ὁ δὲ γενναῖος τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης καὶ ἀριστεὺς ἀκατάπληκτος διισχυριζετο, καὶ λόγοις πλείστοις τὸν δήμιον ἐπληροφόρει καὶ ἔπειθεν, ὡς μονώτατος ὑπῆρχεν ἔνδον. Τούτοις τοῖς λόγοις τὸν ἀσεβῆ πείσας ὁ τῆς ἄγάπης καὶ φιλαδελφίας προασπιστὴς καὶ ὑπέρμαχος, ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν ἐλαμβανεν αὐτὸν, ἐκείνῳ τῆς ὁδοῦ προηγούμενος προθυμώτατα. Ὦ γενναίας καὶ θεοφόρου ψυχῆς! ὦ ἀγάπης ἐνθέου καὶ εἰλικρινοῦς, αὐτὸν τὸν ἀκρότατον καὶ ἀκραιφνέστατον τῆς τελειότητος ὅρον, τὸν ὑπὸ τοῦ κοινοῦ Σωτῆρος τελεσθέντα καὶ θεσμοτεθηθέντα, σφραγισάσης! Ἐν τούτῳ γάρ, φησι, γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγαπᾶτε ἀλλήλους· τὸ δὲ μέτρον τῆς ἀγάπης ὁπόσον ἐστὶν ἐγνώρησεν ἐπαγαγὼν, Αὕτη γάρ ἐστι ἡ τελεία ἀγάπη, ἵνα τις τῆν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ· ὅπερ ἔργῳ ποιήσας ὁ πανάριστος οὗτος καὶ ἀξιύμνητος Πατρίκιος φαίνεται.

[41] [cuius laudabitis caritas] Μακάριος ὄντως ὑπάρχεις, τρισόλβιε, ὅτι πληρωτὴν τῆς καινῆς τοῦ Χριστοῦ ἐντολῆς ἀνέλλειπος ἔχρημάτησας. Ἰδοῦ γάρ, φησι, ἐντολὴν καινὴν δίδωμι ὑμῖν, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους· ὅτι κατ᾽ ἴχνος τῷ Δεσπότῃ Χριστῷ, ὡς δοῦλος εὐγνώμων καὶ εὐπειθὴς μαθητὴς, ἠκολούθησας· ὅτι σύμμορφος τῶν αὐτοῦ παθημάτων γενόμενος, εἰκότως κοινωνὸς καὶ συμμέτοχος τῆς αὐτοῦ δόξης καὶ τῆς ἐν οὐρανοῖς βασιλείας πέφηνας. Μέμνησο οὖν καὶ ἡμῶν τῶν ἐκ πόθου τὸν σὴν ἐυφημούντων ἀνδρίαν ἀοίδιμε. Σοῦ γὰρ τοῖς ἐγκωμίοις ἐμφιλοχωρεῖν ποθῶ μὲν καὶ γνησίως ἐφίεμαι· καὶ γὰρ μυρίων ἐπαίνων ἐπάξιος πέφυκας, εἰ καὶ τῶν παρ᾽ ἠμῶν ἀνώτερος καὶ ἀνενδεὴς εὐφημιῶν καὶ κρότων καθέστηκας. Ἀλλά με δῆμος ὅλος ἀναμένει Μαρτύρων, τὴν αὐτὴν ἐπιδεδειγμένων μαρτυρίαν τε καὶ στεῤῥότητα, [martyrio coronatur.] καὶ τὸν ἴσην πρόθεσιν, καὶ τῆς ἀγάπης τελείωσιν μέχρις ἐσχάτων ἐν βασάνοις ἀναπνοιῶν φυλαξάντων ἀλώβητον, ὡς δήποτεν ὁ λόγος ἀποδέξει φαινότατα, i δέδοικα δὲ μὴ ὄγκον ἐπιθήσω τῷ διηγήματι. Τούτου τοίνυν, ἀγαπητοὶ, τοῦ στερεμνίου νεανίου τὴν προαίρεσιν ἀθρήσας τελείαν Χριστὸς ὁ Θεὸς τῶν γνώσεων, καὶ ἐτάζων καρδίας καὶ νεφροὺς, τελείῳ τοῦ μαρτυρίου στεφάνῳ κοσμήσας κατέστεψεν· εἷς δὲ καὶ αὐτὸς ἡυρέθη τῶν βασάνῳ καπνοῦ τελευτησάντων, ὡς ἐμφανίζειν ὁ λόγος ἐπείγεται.

[42] [Lutrū enorme constituitur cunctis,] Συναθροίσαντες τοιγαροῦν τοὺς Πατέρας οἱ φονικοὶ καὶ ἀλάστορες, τοὺς μὲν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοὺς δὲ ἐν τῷ ἡγουμενίῳ, οἱ λῄσταρχοι αὐτῶν καὶ προὔχοντες, τοὺς ἐν διακρίσει φανεντας καὶ δόξαντας αὐτοὺς πρώτους τῶν μοναχῶν συλλαβόμενοι, Ἐξαγοράσατε ἑαυτοὺς καὶ τὴν ἐκκλησίαν ὑμῶν τετρακισχιλίων νομισμάτων, ἔφησαν, ἢ τάχιστα ἡμᾶς ἀποκεφαλισθῆναι κελεύομεν, καὶ τὸν ὑμέτερον ναὸν ἐμ πυρίζομεν. Οἰ δὲ Πατέρες δυσωπητικῶς αὐτοὺς παρεκάλουν λέγοντες, Φείσασθε ἡμῶν διὰ τὸν Θεὸν, καὶ μὴ ἀδίκως τὰ αἵματα ἡμῶν ἐκχέετε σήμερον· ἣν δὲ χρυσοῦ ποσότητα λέγετε, οὔτε κεκτήμεθα οὔτε ἐκτησάμεθα πώποτε. [& inopiam excusantibus] Εἰ δὲ ὑμῖν αρέσκει, ἰδοῦ ἐπὶ ὑμῶν τὰ ἱμάτια ἡμῶν ἃ περιβεβλήμεθα· εἰς τὰ ἴδια δὲ κελλία χειραγωγοῦμεν ὑμᾶς καὶ πάντα τὰ ἡμέτερα ἀνεπικρύπτως δεικνύομεν καὶ προθύμως παρέχομεν. Μόνον ἡμῖν τὸ ζῆν καὶ γυμνοῖς παρασχεῖν παρακλήθητε.

[43] [mortis terror incutitur per Æthiopes inferendæ,] Οἱ δὲ ὡς τὰ μέγιστα ἀδικούμενοι ἠγριαίνοντο, καὶ ἐν τῷ ξηροκήπῳ τοῦ ἡγουμενίου ἐξαναγαγοντες αὐτοὺς, ἐφώνουν κραυγῇ τοὺς Αἰθιοπας (καὶ γὰρ ἦν μετ᾽ αὐτῶν πλῆθος Αἰθιόπων) ἀγαγεῖν τὰ ξίφη καὶ ἐλθεῖν ἐπισπεύδοντες, ὅπως αὐτόθι τοὺς Πατέρας δειροτομήσωσιν. Ὡς δὲ ξιφήρεις παρέστησαν οἱ μέλανες καὶ ζοφεροὶ τῇ ψυχῇ καὶ τῷ σώματι, γυμνὰ τὰ ξίφη βαρβαρικῶς ὀλολυζοντες k ἔσειον, καὶ τὸν Οἰκονόμον δὲ, σταυροειδῶς τὰς χεῖρας ἐκτείναντα, πρὸς τῷ τείχει ἔστησαν, καὶ κατατοξεύειν ἔμελλον, ταῖς νευραῖς τὰς τῶν βελῶν γλυφίδας προςπελάσαντες καὶ τὰ τόξα ἐκτείναντες· θανατοῦν τε πάντας ἠπείλουν, εἰ μὴ οἴσωσι τὰ ὑπ᾽ αὐτῶν ἐπιζητοῦμενα καὶ ἐξοίσωσι τὰ κεκρυμμένα τῆς ἐκκλησίας χρυσᾶ καὶ αργυρᾶ σκέυη τε καὶ κειμήλια. Οἱ δὲ Πατέρες πάσῃ δυνάμει πληροφορεῖν αὐτοὺς ἠγωνίζοντο, ὡς οὔτε χρυσὸν κέκτηνται οὐδὲ θησαυρὸν χρυσοῦν γινώσκουσι.

[44] [vt suos Prælatos indicent sed frustra,] Καὶ δείξατε ἡμῖν, ἔφησαν, τοὺς παρ᾽ ἡμῶν λογάδας καὶ προὕχοντας, τοὺς ταμειούχους, καὶ τῶν τῆς λαύρας καὶ τῶν τῆς ἐκκλησίας πραγμάτων διοικητάς τέ καὶ φύλακας, ἢ αὐθωρὶ τοῦ ζῇν ὑμᾶς ἀπαλλάττομεν. Οἱ δὲ Πατέρες πάλιν ἀπεκρίναντο· Εἴπαμεν ὑμῖν καὶ ἤδη, ὅτι οὐδὲν τῶν παρ᾽ ὑμῶν ζητουμένων κεκτήμεθα· εἰ δὲ τὸν Ἡγούμενον ἡμῶν ἐπιζητεῖτε, γνῶτε ὅτι ἐνταῦθα οὐ πάρεστιν· οἱ δὲ λοιποὶ πάντες ἴσοι ἐσμέν καὶ ὁμότιμοι· καὶ γὰρ ἐν ταῖς ἀληθείαις πρὸ καιροῦ τινος ὁ θεοφιλὴς Ἡγούμενος, διά τινος χρείας τῆς λαύρας, ὑπῆρχεν ἀπόδημος. Ἐπὶ ὥρας οὖν ἱκανοὺς αὐτοὺς ἐκφοβήσαντες, [Compellūtur in ecclesiam Patres.] πάλιν ἠγαγον καὶ ἀπήγαγον ἕξω τοῦ ἡγουμενίου ἐν εὐρυχώρῳ τόπω, οὕπω τὰς καμήλους ἀποφορτίζειν εἰώθασιν· κᾀκεῖσε αὐτοὺς στήσαντες καὶ σχηματίσαντες, τὰ αὐτὰ μετ᾽ ὀργῆς ἠπείλουν καὶ προεβάλλοντο οἱ ἀλάστορες, καὶ ἆυθις οἱ Πατέρες τὰ ὅμοια αὐτοῖςα᾽ πελογοῦντο καὶ ἀπεκρίνοντο· Ὧς δὲ εἶδον ὅτι οὐδὲν τῶν ποθουμένων ἀνύουσι, καὶ ὅτι ἕτοιμοι εἰς τὸ ἀναιρεθῆναι παρ᾽ αὐτῶν εἰσιν οἱ δίκαιοι, καταγαγόντες ἀυτοὺς εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ἅπαντας λοιπὸν ὁμοῦ ἀθρόως τοὺς Πατέρας παρέστησαν.

[45] Καὶ ἦν ἰδεῖν θέαμα ἐλεεινὸν, δακρύων καὶ στεναγμῶν καὶ θρήνων ὄντως ἄξιον

deest folium.

ζῇν προελόμενος, ὃν τῷ καπνῷ πνίξαντες ἀπέκτειναν ὡς ρηθήσεται,

CAP. V

[46] Ἀλλ᾽ οὐδὲ τὰ κατὰ τὸν προμνημονευθέντα ἰατρὸν, φημὶ δι᾽ Ἀββᾶν Θωμᾶν τὸν τῆς κατα Χριστὸν αρετἦς διαπρέποντα, [Inquiritur in medicū etiam frustra] καὶ τὴν παλαιὰν λαῦραν ὁσίως διέποντα σήμερον, ἄξιον σιγῇ παραδοῦναι· ἐκ σκαιοῦ γὰρ δαίμονος ὑποβληθέντες οὗτοι οἱ τῶν δαιμόνων θεραπευταὶ, ἐνόμισον χρήματα ἑυρεῖν παρὰ τῷ Πατέρι (ἦν γὰρ καὶ ἐπίσημος) κατὰ πρόσωπον δὲ ἀυτὸν ἀγνωοῦντες, περιῄεσαν ἅπαντας τοὺς Πατέρας, ἐπιδεῖξαι ἀυτοῖς τὸν ἰατρὸν ἀπαιτοῦντες. Οἱ δὲ τίμιοι Πατέρες ὡς ἀληθῶς εὐ γενεῖς καὶ θεοσεβεῖς καὶ φιλάδελφοι, καίπερ ἐν μέσοις, ἀυτὸν ἔχοντες, οὐ χειρὶ οὐ λόγῳ οὐ νεύματι ἀυτὸν ἐδήλωσαν. Πρὸς ὅπερ μᾶλλον ἀγριωθέντες οἱ ἐκ φύσεως ἄγριοι καὶ τὴν τῶν Ὁσίων θαυμάσαντες καὶ ἐκπλαγέντες ἀγάπην καὶ φιλάδελφον σχέσιν καὶ ἔνστασιν, ἔπαιον ῥάβδοις καὶ ἔνυττον μαχαίραις καὶ βέλεσιν, ἵνα ἀυτοῖς ὑποδειχθῆ ὀ ζητούμενος· καὶ οὐδὲν τὸ σύνολον ἔνυον. Ὡς οὖν ἀνήνουτα ἀπαιτοῦντες ἀπέκαμον, πάντας ὁμοῦ εἰς τὸ ἐνδότατον τοῦ σπηλαίου εἰσήγαγον.

[47] [Situs ecclesia] Οὐκ ἄτοπον δὲ καὶ τὴν θέσιν τοῦ τόπου διαγράψαι καὶ τῷ λόγῳ ποιῆσαι τοῖς ἀγνωοῦσιν ἀνάδηλον· Ἡ μὲν θεόκτιστος ἅυτη ἐκκλησία σπήλαιον ὑπάρχει εὐρύχωρον, θέσιν ἀπὸ τῆς προνοίας τοιαύτην λαχὸν, ὡς τύπον ἐκκλησίας ἔχουσαν, καὶ διὰ τοῦτο ταύτην τὴν ὑπωνυμίαν δεξάμενον. Ὡς κόγχην γὰρ κατὰ ἀνατολὰς ἔχει· κατὰ δὲ τὸ βόρειον μέρος κατάδυσίς ἐστι καὶ χάσμα ἐνδόμυχον, οὗπερ ἀποτεμόμενοί τι οἱ πρώην Πατέρες διακονικὸν πεποιήκασιν· ἐσώτερων δὲ τοῦ διακονικοῦ κειμηλιαρχεῖον ἤτοι σκευοφυλάκιον· ἔτι δὲ τούτου ἐνδότατον ῥαγὰς βαθεῖα, [& cauernæ iuxta eam interioris,] ὡς ῥύμη τις ἀφεγγὴς καὶ στενωπὸς ὁδὸς κοχλιοειδῶς, ὡς διὰ μυχῶν τινων ἐπὶ τὸ ἡγουμήνιον ἀνάγουσα, δι᾽ ἧς ὁ μακάριος Πατὴρ ἡμῶν Σάβας ἐσθ᾽ ὅτε εἰς τὴν ἐκκλησίαν κατῄει, ὡς καὶ ἐν τῷ αὐτοῦ βίου τέτακται. Μετὰ δὲ ταύτα οἱ κατὰ καιροὺς Ἡγούμενοι ἔφραξαν ἄνωθεν τὴν τοιαύτην δίοδον, καὶ ἔμεινεν ἡ ἀυτὴ ῥαγὰς ἀνέκβατος καὶ ἀδιεξόδευτος, ὡς καὶ δίχα καπνοῦ βάσανον εἶναι τὴν ἐκεῖσε κατάκλεισιν.

[48] [in qua fumo torquētur Patres:] Ἐν ταύτῃ οῦν τῇ ὀπῇ καὶ τῷ χάσματι τοὺς Πατέρας μετὰ βίας ἐμβαλόντες οἱ ἄθεοι, πυρκαἳὰν ἐπ᾽ ἁυτὸ τὸ στόμιον ἀυτῆς ἧψαν· ὑγρῷν δὲ ὄντων τῶν καλάμων, καπνὸν ἀπετέλουν πολὺν καὶ ἄμετρον, ὃς περιειλούμενος ἐν τῷ τοιούτῳ στερώματι καὶ μὴ εὑρηκὼς τὸ παράπαν διαπιοῇ διέξοδον, δεινῶς οἴ μοι! καὶ δυσφόρως τοὺς Πατέρας ἐβασάνισέν τε καὶ ἔπνιγεν. Ἐάσαντες οὖν ἀυτοὺς ἐπὶ ὥραν ἱκανὴν οἱ ἀλάστορες πνίγεσθαι, ὕστερον ἐφώνησαν, Ἐξέλθετε, μοναχοὶ, ἐξέλθετε. Ἀνάγκη δὲ πᾶσα ἦν τοῖς ἐξιοῦσι δι᾽ ἀυτῆς τῆς φλογὸς καὶ ἐσχάρας ἐξέρχεσθαι· ἀλλ᾽ ἅπαντα τοῦ καπνοῦ καὶ τῆς ἐξ αὐτοῦ στενοχωρίας καὶ πνιγμοῦ ἐφαίνοντο εὐφορώτερα ἀμέλει. Καὶ ἐξερχομένων τῶν ἀγωνιστῶν, πολλῶν τὰ ἴχνη καὶ οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς καὶ τῶν γενειῶν καὶ ὀφρύων καὶ βλεφάρων l μετρίως περιεφλέχθησαν. Ἐξελθόντες οὖν ἔῥῥιπτον ἑαυτοὺς εἰς τὸ ἔδαφος ὀλιγορηκότες καὶ καθαροῦ σπάσαι ἀέρος καὶ ἀντιλαβέσθαι γλιχόμενοι.

[49] [emissi denuo interrogantur:] Εἶτα πάλιν οἱ δήμιοι ἐπὶ τὴν ἐξαίτασιν ἤρχοντο, ὡς δαμασθέντων ἤδη τῶν ἀθλητῶν τοῖς αἰκισμοῖς καὶ ἅπαντα εὐχερῶς m ὁμολογοῦντων, αὖθις δὲ ἐπηρώτων αὐτοὺς, Δείξατε ἡμῖν τοὺς πρώτους καὶ ἐξάρχοντας ὑμῶν, λέγοντες, καὶ p κρυπτῆρας τῆς ἐκκλησίας, ἤ χειρόνως ὑμᾶς ἀναλώσομεν. Οἱ δὲ καὶ ἐν τοῖς δεινοῖς καὶ χαλεποῖς κινδύνοις στεῤῥοὶ καὶ καρτερικοὶ μᾶλλον τῇ εὐχῇ προσεῖχον ἢ ἐκείνοις ἀπεκρίνοντο· τοῦ μεν, Κύριε δέξαι μου τὴν ψυχὴν ἐν εἰρήνῃ λέγοντος· τοῦ δὲ, Κύριε εἰς χεῖράς σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου· ἑτέρου δὲ, Κύριε μνήσθητί μου ὅτ᾽ ἀν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου· καὶ ἄλλου ἄλλην ἱκετείαν τῷ Θεῷ προσκομίζοντος. Πρὸς δὲ τοὺς βαρβάρους καταθύμιον οὐδὲν ἀπεφθέγγοντο, μόνα δὲ ἃ πρόην αὐτοῖς ἀπελογοῦντο· ὅτι Εἰ μὲν τὰ ἱμάτια καὶ τὰ πράγματα τὰ ἐν τοῖς κελλίοις ἡμῶν θέλετε, ἀφθόνως καὶ ἀκολούθως πάντα λάβετε· εἰ δὲ ἀνελεῖν ὑμᾶς ἐφίεσθε, συντόμως ἀπαλλάξατε, ἕτερόν τι γὰρ παρ᾽ ἡμῶν οὐκ ἀκούσετε.

[50] Ὡς οὖν εἶδον οἱ κύνες ὅτι εἰκῇ καὶ δωρεὰν ὑλακτοῦσιν, ἐκπλαγέντες τῶν ἀξιοθαυμάστων τὴν πρὸς ἀλλήλους σχέσιν καὶ στοργὴν καὶ τὸ καρτερικὸν καὶ φιλάδελφον, [iterum eodē intrare coacti] ἀσχήτῳ μανίᾳ καὶ θυμῷ ὑπερζέσαντες, πάλιν εἰς τὸ χωρευτήριον τοὺς ἑπταπλασίως κεκαθαρμένους χρυσοὺς καὶ μηδὲν ἔχοντας νῶθον ἢ κύβδηλον ἐδοκίμαζον· τοὺς γὰρ Πατέρας ἔσω εἰς τὸ στενωπὸν τοῦ σπηλαίου ὠθοῦντες καὶ τύπτοντες εἰσήλασαν, παρακαλοῦντας ἔξω μᾶλλον ἀποκτανθῆναι ἢ τοῦ προτέρου καπνώδους πνιγμοῦ πειρασθῆναι. Οἱ δὲ ἀσυμπαθεῖς καὶ ἀνελεήμονες καὶ ὄντως χαλκόσπλαγχνοι διὰ πικροτέρων βασάνων τῆς ζωῆς τοὺς Ἁγίους ἀπάλλάττειν ἔσπευδον.

[51] [copiosiori sumo cruciantur: exanimantur 18.] Τὸ δεύτερον τοίνυν εἰς τὸ πρότερον αὐτοὺς εἰσαγαγόντες ἄντρον, σφοδροτέρως ἐκαπνισαν καὶ ἐπὶ πολὺ ἀφέντες, ὡς οἰκάσαι ὅτι πολλοὶ ἐξ ἀυτῶν τεθνήκασιν, ἐβώησαν ἐξελθεῖν τοὺς Ἁγίους. Οἱ δὲ διὰ τῆς ἀυτῆς φλογὸς, ὡς καὶ τὸ πρὶν, διαπεράσαντες ἡμιθανεῖς εἰς τὸν καθαρὸν ἀέρα φθάνοντες, τοῦτον ἀσθμαίνοντες καὶ μεγάλα πνευστιῶντες, ἀνέπνεον· μικροῦ γὰρ δεῖν ἅπαντες τὰς ψυχὰς ἀπελίμπανον. [Spoliantur cellæ:] Οἱ δέ γε εὑρεθέντες ἐνδότεροι, τὴν τοῦ καπνοῦ σφοδρότητα μὴ ἐνεγκότες, τὰς ἁγίας ψυχὰς ἀυτῶν ταῖς τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ χερσὶ παρέθεντο, τῷ ἀριθμῷ εὑρεθέντες ὀκτωκαίδεκα. Οἱ δὲ ὡμοὶ καὶ ἀπεσκληκότες λιθοκάρδιοι βάρβαροι οὐδ᾽ οὕτως τὴν ἀτίθασσον γνώμην ἐκάμφθησαν καὶ ἐμαλάχθησαν· τοὺς γὰρ ἐκ τῆς πυρᾶς καὶ τοῦ καπνοῦ μόλις διασωθέντας, λειποθομοῦντες ἔτι ᾔκίζοντο, καὶ ἔτυπτον, κειμένοις ἐπεμβαίνοντες, καὶ λακτικῶς ὡς ἡμίονοι τοῖς ποσὶ καταπατοῦντες. Ὡς δὲ ἤνυεν οὐδὲν τῶν ἐλπιζομένων, μᾶλλον δὲ ὡς πᾶσαν θηριώδη ἀνανθρωπίαν ἐνεδείξαντο, οἱ ἐκ μήτρας ἀπηλλοτριωμένοι τοῦ Θεοῦ· διασκορπισθέντες ἐν τοῖς κελλίοις, καὶ λίθοις μεγίστοις τὰς θύρας κατεάξαντες καὶ συντρίψαντες, ἅπαντα τὰ ἐν ἀυτοῖς καὶ τὰ ἐν τῷ ἡγουμενίῳ καὶ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ εὑρεθεντα πραιδεύσαντες καὶ λαφυραγωγήσαντες καὶ τοῖς καμήλοις τῆς λαύρας ἐπεισάξαντες καὶ φορτίσαντες, ἀνεχώρησαν.

[52] Μετὰ δὲ πολλὰς τὰς ὥρας οἱ εὐσθενέστερόν πως διακείμενοι τῶν Πατέρων διαναστάντες, [curantur vulnerati,] καὶ τοὺς τετρυχομένους καὶ βεβαρυσμένους ταῖς πληγαῖς καὶ τῇ ῥύσει τοῦ αἵματος λειποθυμῶντας ψηλαφῶντες, καὶ ὕδωρ τοῖς προσώποις ὑποῤῥέοντες καὶ ποτίζοντες, [extrahūtur ex fumoso antro] τῆς ἐνδεχομένης ἠξίουν ἐπιμελείας. Περὶ δὲ τὰς τοῦ ἡλίου δυσμὰς, ὡς μικρὸν ἐλώφησεν ὁ καπνὸς, ἅψαντες κηροὺς εἰσῆλθον εἰς τὸ στενωπὸν ἐκεῖνο τοῦ σπηλαίου, καὶ ἧυρον τοὺς Ἁγίους ἐπὶ πρόσωπον κειμένους, τοὺς μυκτῆρας τῷ χώματι ἐμπήξαντες· q τινὰς δὲ κατὰ πρόσωπον ἑαυτῶν τοῖς περιβολαίοις ἑλίξαντες καὶ περισκεπάσαντες πρὸς τὸ καὶ ποσῶς τὴν σφοδρότητα καὶ ἀνάγκην τοῦ πνιγμοῦ διαφυγεῖν· πάντας δὲ ὅμως πρηνεῖς ἐῤῥιμμένους νεκρούς.

[53] Ἀλλ᾽, οἴ μοι! τοῦ πικροῦ καὶ ὀδονηροῦ θανάτου! πῶς ἄν τις διαγράψοι ἢ παραστησοι τῷ λόγῳ τὴν τοιαύτην ἀψυχαγώγητον στενοχωρίαν καὶ ἀπαράκλητον, [durissima morte defuncti:] μᾶλλον δὲ βιαίαν καὶ παμμόχθηρον τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ σώματος ἔξοδον, ἢ (μᾶλλον ἁρμοδιώτερον εἰπεῖν) ταύτης ὠθισμὸν καὶ ἐκδίωξιν; Ἐπὶ πολὺ γὰρ τὴν ἀναπνοὴν ἑαυτῶν ἐπισχεῖν οἱ Παμμάκαρες μὴ δυνάμενοι, διὰ τὴν τοῦ ἐμφυτοῦ θερμοῦ πυρωσιν τῆς καρδίας πυρπολυμένης, καὶ ἕλξαι ψυχρὸν καὶ ἀθόλωτον ἀέρα κατεπειγούσης, ὡς μόνον τοὺς πόρους τοῦ στόματος καὶ τῶν μυκτήρων ἐγύμνουν καὶ ἤνοιγον, ἀντὶ παραψυχῆς καὶ ἀναψίξεως πνιγμωμὴν καὶ σκοτοδινίαν καὶ ἴλιγγα ἐπεσπῶντο καὶ ἐπεσύροντο. Τοῦ γὰρ καπνοῦ τοῖς πόροις καὶ ταῖς φυσικαῖς ὀπαῖς καὶ διατρήσεσιν ἐμφιλοχωροῦντος καὶ τὸν θώρακα πληροῦντος, ἔτι τε διηθουμένου διὰ τῶν ἠθμοειδῶν μορίων καὶ εἰς τὰς τοῦ ἐγκεφάλου μένιγγας ἀναδιδομένου καὶ καιρίως δριμύσσοντος, καὶ τὸ ζωτικὸν αἷμα συνέχοντος καὶ συνθλίβοντος, παντὸς πόρου θανάτου (ὥς γε μοι δοκεῖ) βιαιοτέραν καὶ συντονωτέραν καὶ σκυθρωποτέραν ἐπάγει τὴν τελευτὴν καὶ τὴν ἐκ τοῦ συζύγου σώματος τῆς ψυχῆς ἀναχώρησιν, τῆς θεοδέτου συμφυΐας καὶ συναφείας καὶ ἐνώσεως διαλυομένης καὶ ῥηγνυμένης πολεμικῶς ἄγαν καὶ τυραννικῶς. Ὦ τῆς κατὰ τοῦ Θεοῦ τόλμης! ᾦ τῆς ἀφειδείας καὶ ἀσυμπαθείας τῶν βρωτοκτόνων! Πῶς οὐκ ἐνάρκησαν τὸ τοῦ Θεοῦ πλάσμα δυχοτομῆσαι, καὶ ὅπερ ὁ Δημιουργὸς ἀποῤῥήτῳ σοφίᾳ συνεδύασε καὶ συνέζευξε διαζεῦξαι καὶ χωρῆσαι καὶ διελεῖν οἱ ὄντως θεόμαχοι ἐβουλήθησαν;

[54] [iis iungitur Sergius] Ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν εἰρμὸν τῆς διηγήσεως τὸν δρόμον τοῦ λόγου ἰθύνωμεν. Τούτους τοὺς Μακαρίους μόγις οἱ Πατέρες ἐξαγάγοντες (ἔτι γὰρ ὁ καπνὸς τῷ τόπῳ περιειλούμένος r ἀνεστρέφετο) μετὰ δακρύων καὶ θρήνων καθεξῆς ἔθηκαν ἐν τῇ αὐλῇ τῆς ἐκκλησίας, συνάψαντες αὐτοῖς καὶ τὸν καρατομηθέντα Ἀββᾶν Σέργιον, τῶν Μακαρίων ἐννεακαιδέκατον, περὶ οὗ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἰρήκαμεν. Φρικτὸν δὲ ἦν ἰδεῖν θέαμα τοσούτους τραυματίας καθευδοντας καὶ νεκροὺς καθεξῆς κειμένους, ἐφ᾽ ἅπαξ καὶ ἐφ᾽ ἓν ἀνῃρημένους.

[55] [quibus omnibus simul iusta fiunt] Κοπετὸν οὖν καὶ ὀδυρμὸν μέγαν ποιήσαντες καὶ τὸν συνήθη κανόνα ἐπιτελέσαντες, ἐν μιᾷ θήκῃ αὐτοὺς ἐπ᾽ ἀλλήλους κηδεύσαντες κατέθηκαν· οὐ συνήθως, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἄλλως τετελευτηκότων, λούσαντες ἢ ἐνταφιάσαντες, ἀλλ᾽ αὐτοῖς ἱματίοις ᾑμαγμένοις ἐνθάψαντες ἀδίκως ὑπὸ ἀδίκων βαρβάρων ἀναιρεθέντας, βιαίως τοῦ ζῇν ἐξωσθέντας καὶ ἐκβληθέντας διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, παντὶ τῷ κόσμῳ χαίρειν εἰπόντας καὶ πάσαις ταῖς τοῦ κόσμου ἡδοναῖς καὶ εὐφροσύναις ἀποταξαμένους διὰ Χριστὸν, [Mundo & carni mortui] ἐν ἐρημίᾳ χαλεπῇ καὶ τραχυτάτῃ καὶ πάσης σωματικῆς θυμηδίας καὶ παρακλήσεως ἀπηλλαγμένῃ τὴν ἑαυτῶν ζωὴν δαπανήσαντας, ἐν ἀσκήσει καὶ σκληραγωγίᾳ τὰ πάθη νικήσαντας καὶ νεκρώσαντας, νηστείαις καὶ χαμευνίαις καὶ ἀγρυπνίαις τὸ σῶμα μαράναντας, καὶ τὴν τῆς σαρκὸς ἡδυπάθειαν δι᾽ ἁποχῆς τῶν ἡδυνόντων ἐκκλίναντας, μελέτῃ θείων λογίων καὶ γραφῶν ἱερῶν ἀναγνώσμασι καὶ ἀκροάσεσι τὰς αρετὰς ἐν ταῖς ἑαυτῶν ψυχαῖς εἰσοικησαμένους καὶ θησαυρίσαντας, τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον ὑπὲρ ἑαυτοὺς ἀγαπήσαντας, διὰ τὸν Χριστὸν καὶ τὴν τῶν πλησίων ἀγάπην πικρῷ θανάτῳ ἑαυτοὺς παραδεδωκότας, [& pro virtute cruciati ad necem] πολλὰς θλίψεις καὶ φόβους καὶ ἀπειλὰς καὶ βασάνους πρὸ τοῦ θανάτου τῆς πείρας διὰ τὸν Δεσπότην γεγευμένους, τὸν δρόμον τῆς ἀσκήσεως τετελεκότας, τὴν πίστιν μέχρις ἐσχάτων ἀναπνοῶν τετηρηκότας, τὸν τῆς δικαιοσύνης ὅμου καὶ τοῦ μαρτυρίου στέφανον τέλειον παρὰ τῆς παντοκρατορικῆς δεξιᾶς κεκομισμένους.

[56] [pari aut potiori iure dicendi sunt Martyres] Τίς γὰρ ἔτι ἀμφιβάλλω μετὰ Μαρτύρων αὐτοὺς μὴ τέταχθαι; ἢ τίς Μάρτυρας ὁμοίως τελείους ὀνομάζειν αὐτοὺς ὀκνεῖ καὶ ἀναβάλλεται; Οὐ ποικίλας βασάνους ὑπέμειναν; οὐκ ἀδίκως διὰ τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐντολὴν ἀνῃρέθησαν; Ἢ μόνοι οἱ διὰ τὸ μὴ εἰδωλολατρεῦσαι καὶ τὸν Χριστὸν ἐξαρνήσασθαι ἀναιρούμενοι, Μάρτυρες καλεῖσθαι ὀφείλουσιν; Ἐγὼ δὲ λέγω, τοῖς τῶν σοφῶν καὶ θεηγόρων διδασκάλων ἐπόμενος λόγοις καὶ πειθόμενος, ὅτι καὶ πᾶς ὁ διὰ μίαν ἐλαχίστην τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐντολῶν, ἵνα αὐτὴν στήσῃ ἢ ἵνα ταύτην μὴ παρελεύσῃ, ἀναιρούμενος, τέλειος Μάρτυς ἐστὶ καὶ ἀναγορεύεται, καὶ τέλειον τὸν τοῦ μαρτυρίου ἁποφέρεται στέφανον.

[57] [quo qui simpliciter occiduntur pro fide] Καὶ εἰ μὴ τολμηρὸν εἰπεῖν, μᾶλλον δὲ θαῤῥούντως καὶ σὺν παῤῥησίᾳ λεκτέον, ὅτι οἱ διὰ τήρησιν τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐντολμάτων φονευόμενοι, μείζους εἰσὶ τῶν ἁπλῶς διὰ τὴν αὐτοῦ πίστιν ἀναιρουμένων. Τὸ μὲν γὰρ τῆς τοῦ Θεοῦ αρνήσεως, ἁδρὸν ὂν καὶ μέγα, καὶ φανερὰν τὴν ἀπώλειαν ἔχον, καὶ αὐτὰς τὰς νωθροτέρας καὶ ἀναπεπτωκυίας ψυχὰς πολλάκις πρὸς ζῆλον διεγείρει καὶ ἀγανάκτησιν· τὸ δὲ ὑπὲρ ἀρετῆς προκινδυνεῦσαι, τῶν λίαν ἰσχυρῶν καὶ ὑψηλῶν καὶ ἀνηγμένων ἐστὶ τὴν διάνοιαν· Καὶ τούτου μάρτυς καὶ διδάσκαλος ὁ Ἀπόστολος φάσκων, Μόλις γὰρ ὑπὸ δικάιου τις ἀποθανεῖται, ὑπὲρ δὲ τοῦ ἀγαθοῦ τάχα τις καὶ τολμᾷ ἀποθανεῖν.

[58] [vtpote pro lege caritatis,] Καὶ εἰ ὁ λύων μίαν τῶν ἐντολῶν μου τῶν ἐλαχίστων, φησὶ ὁ Κύριος, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, δῆλον, ὅτι ὁ μίαν καὶ πασῶν μάλιστα τὴν περιεκτικωτάτην συνιστῶν, μέγιστος ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν κληθήσεται. Ὁ γὰρ ὑπὲρ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐντολῆς ἀποθνήσκων, δῆλον ὅτι καὶ δι᾽ αὐτὸν ἀποθανεῖ· ὁ δὲ δι᾽ αὐτὸν ἀποθανεῖν διαιρούμενος, οὐ πάντως ὅτι καὶ διὰ τὰς αὐτοῦ ἐντολὰς διαθνήξεται. Γνώρισμα δὲ καὶ σημεῖον τῆς πρὸς ἀυτὸν ἀγάπης ἡ τῶν προσταγμιατων αὐτοῦ τήρησις. Ὁ γὰρ ἀπαπῶν με, φησὶ, τὰς ἐντολάς μου τηρήσει. Ποία δὲ τῶν αὐτοῦ σωτηριωδῶν ἐντολῶν ἢ μείζων ἢ περιεκτικωτέρα; Ἅκουσον αὐτοῦ τοῦ Κυρίου λέγοντος τῷ ὑπερωτῶντι αὐτὸν Φαρισαίῳ, Διδάσκαλε ποία ἐντολὴ πρώτη ἐν τῷ νόμῳ; (τὸ δὲ πρῶτον ἐνταῦθα τὸν ἐξαίρετον δηλοῖ) ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῷ, Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν· ἐν γὰρ ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς ταύταις ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ Προφῆται κρέμανται. Καὶ ὁ Ἀποστόλος, Πλήρομα τοῦ νόμου ἡ ἀγάπη.

[59] [& quidem summæ sancienda passi,] Ὁ δὲ Κύριος ἐκτείνων τὴν νομικὴν ἐντολὴν τὴν φάσκουσαν, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτὸν, καὶ τὸν τελειότερον καὶ ἀκρότατον αὐτῆς ὅρον νομοθετῶν, φησὶ, Μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ· ὁ γὰρ ἀποθνήσκων ὑπὲρ τοῦ πλησίον αὐτοῦ, οὐ μόνον ὡς ἑαυτὸν, ἀλλὰ καὶ πλέον ἑαυτοῦ ἠγάπησεν αὐτόν. Ὅπερ προφανῶς καὶ ἀναντιῤῥήτως οὗτοι οἱ Τρισμακάριστοι πεποιήκασιν· ἐλέγετο γὰρ αὐτοῖς ὑπὸ τῶν μιαιφόνων, Ὦ ταπεινοὶ καὶ ἄθλιοι, ὑποδείξατε ἡμῖν τούς πρωτεύοντας ἐν ὑμῖν καὶ ἀπολύομεν ὑμᾶς, ἐπείτοι γε φονεύομεν ὑμᾶς. Εἴλοντο οὖν οἱ τοῦ Χριστοῦ στρατιῶται μᾶλλον ἀποθανεῖν, ἤ περ τοὺς Ἀδελφοὺς καὶ Πατέρας αὐτῶν κολάσει παραδοῦναι.

[60] [imo triplici martyrio coronati:] Ἐγὼ δὲ καὶ τρίπλοκον αὐτοῖς ἀθλήσεως καὶ μαρτυρίου στέφανον ἀναδήσασθαί φημι· πρῶτον μὲν ὅτι διὰ Χριστὸν ἀνῃρέθησαν, εἰ γὰρ διὰ Χριστὸν ταύτην τὴν ἔρημον ᾤκησαν, πάντα ὅσα ἐν αὐτῇ πάσχουσι, καὶ δι᾽ αὐτὸν δῆλον ὅτι ὑφίστανται. Δεύτερον, ὅτι διὰτὴν λαῦραν καὶ διὰ τὴν αὐτῆς σύστασιν καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ σωζομένους, ὡς ἀνωτέρω δέδεικται, ἑαυτοὺς παραδεδώκασιν· ἐνῆν γὰρ αὐτοῖς τόπος καὶ καιρὸς φυγῆς, εἴπερ ἐβούλοντο, ἀλλ᾽ ἐμνήσθησαν καὶ ἔπαθον τὸ τοῦ εἰρηκότος, Ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου σου κατέφαγέν με. Εἰ γὰρ Ναβουθαὶ ὑπὲρ τοῦ μὴ πατρῴαν γῆς κληρονομίαν προδοῦναι, μηδεμίαν σωτηρίαν ψυχῆς παρέχουσαν, s κατελεύσθη· πόσω μᾶλλον οὗτοι, ὑπὲρ τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ ἠγωνισμένοι, ὑποδέκτεοι καὶ ἐπαίνετοι καθεστήκασιν; Τρίτον, ὅτι διὰ τοὺς αὐτῶν Ἀδελφοὺς καὶ Πατέρας ἀποθανεῖν ᾑρετίσαντο· ὁ δὲ ὑπὲρ συνδούλου καὶ ὁμοδούλου ἀποθνήσκων, πῶς οὐχὶ πολλῷ πλέον ὑπὲρ τοῦ ἰδίου Δεσπότου μυριάκις ἂν τεθνήξοιτο.

[61] [alias nec Io, Baptista] Εἰ δὲ μόνοι οἱ ὑπὲρ πίστεως ἀθλοῦντες εἶεν ἂν καὶ κληθεῖεν Μάτυρες, οὐκ ἐν Μάρτυσι τετάξεται καὶ λογισθήσεται Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ὁ διὰ τὸ μὴ παρασιωπῆσαι ἑνὸς ἀνδρὸς τοῦ Ἡρώδου μίαν παρανομίαν καρατομηθεὶς· οὐ γὰρ διὰ πίστιν ἀνῄρηται. [neque Machabæi,] Τί δὲ οἱ Μακκαβαῖοι; οὐχ ἵνα μὴ μίαν ἐλαχίστην τῶν τοῦ νόμου ἐντολῶν παρέλθωσι ταῖς τοσαύταις ἀνεικάστοις βασάνοις καὶ αἰκισμοῖς ἑαυτοὺς παραδεδώκασιν; Τί γὰρ τοσοῦτον κακὸν ἦν τὸ ὑείων κρεῶν ἀπογεύσασθαι; ὅπουγε τὸ εἰσερχόμενον εἰς τὸ στόμα οὐ κοινοι τὸν ἄνθρωπον; [neque Patres in Sina & Raitho] Καὶ οἱ ἐν τῷ ἁγίῳ ὄρει τῷ Σινᾶ καὶ ἐν τῷ Ραἳθὼ ἀναιρεθέντες Πατέρες ἅγιοι, οὐχὶ χρήματα ἀπαιτούμενοι, ἅπερ οὐκ εἶχον, ἀδίκως ὑπὲρ τῶν βαρβάρων ἐσφάγησαν: ὧν κατ᾽ οὐδένα τρόπον ἐλάττους ὑπάρχουσιν οἱ παρ᾽ ἡμῶν εὐφημούμενοι Πατέρες σήμερον. Ἰωάννης δὲ ὁ Χρυσόστομος, [nec Io. Chrysostomus Martyres essent] ὁ τῆς ἐκκλησίας φωστὴρ φαεινότατος καὶ τῆς οἰκουμένης ἁπάσης διδάσκαλος, οὐ δι᾽ ἀρετῆς αντιποίησιν ὑπερορίαν κατεδικάσθη καὶ τοσούτους πειρασμοὺς καὶ κινδύνους μέχρι τελευτῆς ἀνέθλη; Ἆρα οὖν ἐπειδήπερ οὐχι πὲρ πίστεως ἠγώνισται, παρὰ τοῦτο φήσομεν αὐτὸν τῶν γερῶν καὶ μισθῶν μαρτυρικῶν ἀποστερεῖσθαι; Ἄπαγε οὐχ ὑγιαίνοντος ὁ νοῦς, παραφρονοῦντος ὁ λογισμὸς.

[62] [In his nouitij quidam & idiotæ.] Τὸ δὲ ξένον ἀληθῶς τοῦ πράγματος καὶ ἐξαίσεον, ὅτι οὐ πάντες ἦσαν τῇ θεωρίᾳ καὶ γνώσει τέλειοι, ἀλλ᾽ ὑπῆρχον ἐν αὐτοῖς ἰδιῶται τῷ λόγῳ καὶ ἀρχάριοι. Ὅμως δ᾽ οὖν ἦσαν ἅπαντες προπεπαιδευμένοι παθῶν κρατεῖν καὶ δουλαγωγεῖν τὸ φιλήδονον καὶ φιλόζωον καὶ ἐμπαθὲς τῆς σαρκὸς φρόνημα, συνηδόμενος κατὰ τὸν ἔσω ἄνθρωπον τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ νοΐ. Ἡ δὲ τὰ κρυφῇ θεραπεύουσα καὶ τοὺς νηπίους αρτίφρονας ἐπιτελοῦσα χάρις τοῦ πνεύματος, ἡ διδάσκουσα τὸν ἄνθρωπον γνῶσιν, τὰς προθέσεις αὐτῶν ἀποδειξαμένη, ἐνίσχυσε καὶ τετελείωκε καὶ ὁλοκλῆρον καὶ ὑπηρτισμένον τῶν βραβείων καὶ στεφάνων ἠξίωσεν.

[63] [Superstites quoque Cōfessoribus annumerādi,] Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ οἱ ἔτι ἐν τῷ βίῳ περιόντες καὶ συμπεριλελειμμένοι, τῶν τοῦ μαρτυρίου εὐκλεῶν ἐπάθλων καὶ ἀντιδώσεων ἀπηξιοῦντο. Εἰ γὰρ, καθώς πού φησιν ὂ θεηγόρος Βασίλειος, Μακάρισον γνησίως τὸν Μάρτυρα, ἵνα γένῃ Μάρτυς τῇ προαιρέσει, καὶ ἐκβῇς χωρὶς διωγμοῦ, χωρὶς πυρὸς, χωρὶς μαστίγων, τῶν αὐτῶν αὐτοῖς μισθῶν ἠξιωμένος· πῶς οὐ δικαιότερον Μάρτυρες μᾶλλων καὶ Ὁμολογηταὶ καλοῖντο, οἱ διὰ ποικίλων ἄθλων καὶ ἀγωνισμάτων πρὸς τὸν ἀντίπαλον ἀντιταξάμενοι, καὶ τοῖς οἰκείοις φοίνιχθέντες αἵμασιν, καὶ ἀλγεινότερα τυχὸν ὑποστάντες τῶν τῇ τελευτῇ ἀφῃρημένων τὴν αἴσθησιν; [quorū adeo difficilis curatio fuit] Καὶ γὰρ ἄλλοι ἄλλως τὰς πληγὰς χαλεπὰς δεδεγμένοι, καὶ οἱ μὲν τὰς χεῖρας οἱ δὲ τοὺς πόδας ἢ ἄλλο τι μέρος τοῦ σώματος, οἱ πλεῖστοι δὲ τὰς κεφαλὰς κατεαγμένοι καὶ περιτεθραυσμένοι, ἐπὶ καιρὸν οὐκ ὀλίγον ἐπὶ προμνημονευθέντος ἀρίστου ἰατροῦ εὐλαβεστάτου Ἀββᾶ Θωμᾶ, εὐστοχώτατα μὲν καὶ ἐπιστημονικῶς, ὀδυνηρῶς δὲ καὶ ἐπιπόνως ἄγαν ἰατρευόμενοι, διετέλεσαν καὶ διήρκεσαν.

[64] Τὰς γὰρ πληγὰς περιξαίνων καὶ τὸ τῆς κορυφῆς ὀστέον ἀπογυμνῶν, διὰ τρυπάνης καὶ σμίλης σφύρᾳ τεκτονικῇ κρουομένης τὰ κατεαγμένα καὶ διαθραυσθέντα ὀστάρια ἀφῄρητο, ὡς καὶ αὐτὸν φαίνεσθαι τὸν περιέχοντα τὸν ἐγκέφαλον ὑμένα, ἀναβρύειν δὲ πολλάκις ἰχῶρας καὶ πῦα. Τοῦτο δὲ οὐχ εἰς ἢ δύο, ἀλλὰ καὶ πλεῖστοι πεπόνθασιν. Ἀμέλει γήρων τις, [vt senior quidā mori præligens] ἀκαίρως τῷ τρόπῳ ξίφει τὴν χεῖρα πληγεὶς, καὶ τοῦ ἰατροῦ, ὡς ἀπογνωσθείσης τὸν θεραπείας, βουληθέντος διὰ πρίονος ἐκ τοῦ ὤμου ἀποκόψαι αὐτὴν, θεασάμενος ἃς πάσχουσιν ὀδύνας οἱ Πατέρες ἰατρευόμενοι, μὴ φερόμενος τὸ χαλεπὸν τῆς περιποιήσεως, τὴν ἰατρείαν παντελῶς παρῃτήσατο. Σήψεως δὲ γενομένης καὶ σκωλήκων ἀναβρασάντων αὐτῷ, μεθ᾽ ἡμέρας οὐ πολλὰς τοῦ περιπαθοῦς καὶ γεώδους σαρκίου, [vicenariū Martyrum complerit.] πρὸς τὸν Χριστὸν εἰς ἄπονον λῆξιν ἐξεδήμησε καὶ τοῖς ἁγίοις προστέθειται Μάρτυσι, τὸν τῆς εἰκάδος ἀυτοῖς ἀριθμὸν ἀναπληρώσας, καθάπερ καὶ τῶν πάλαι τεσσαράκοντα Μαρτύρων ὁ φρουρὸς τὴν τεσσαρακοντάδα ἐσφράγισεν.

[65] Ἀλλ᾽ ἵνα μή τις, οἴκοθεν ἡμᾶς ἀποφαινομένους τὴν τῶν Μαρτύρων τοῖς Μακαρίοις τούτοις προσωνυμίαν καὶ κλῆσιν ὑποτιθέναι, ὑπολάβοι, ἑαυτοῖς πως προσχαριζομένους· αὐτὸν τὸν τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλον, Ἰωάννην φημὶ τὸν Χρυσόστομον, εἰς παράστασιν τῶν λελεγμένων παράγωμεν, ταῦτα κυροῦντα καὶ βεβαιοῦντα τρανώτατα. Ἐν τῷ λόγῳ τοίνυν, τῷ κεφαλαιωδῶς αὐτῷ πονηθέντι πρὸς τοὺς ῥαδίως σκανδαλιζομένους, ἐν κεφαλαίῳ ἐννεακαιδεκάτῳ αὐταῖς λέξεσι τοιαῦτα διέξεισι.

[66] [dicta confirmantur verbis Io. Chrysostomi] Οὐ γὰρ δὴ μόνον ἐκεῖνοι, οἱ εἰς δικαστήρια ἑλκυσθέντες καὶ θῦσαι κελευσθέντες καὶ μὴ πεισθέντες, παθόντες ἅπερ ἔπαθον, Μάρτυρες ἂν εἶεν· ἀλλὰ κᾀκεῖνοι οἱ ὑπὲρ τῶν τῷ Θεῷ δοκούντων παθεῖν τι καταδεξάμενοι. Καὶ, εἴτις μετὰ ἀκριβείας ἐξαιτάσειεν, οὗτοι μᾶλλον ἢ ἐκεῖνοι. Οὐ γάρ ἐστιν ἴσον, ὀλέθρου τοιούτου καὶ ἀπωλείας ψυχῆς προτεινομένης, καταδέξασθαι παθεῖν τι καὶ μὴ παραπολέσθαι· καὶ ὑπὲρ ἐλάττονος κατορθώματος τὴν αὐτὴν ὑπομεῖναι τιμωρίαν. Ὅτι δὲ οὐχ οἱ σφαγέντες μόνον, ἀλλὰ, καὶ παρεσκευαμένοι καὶ γενόμενοι πρὸς τοῦτο ἕτοιμοι, μαρτυρίου στέφανον ἀνεδύσαντο, τοῦτό τε αὐτὸ καὶ ὃ πρότερον εἴρηκα, t ὅτιπερ καὶ ὁ ὑπὲρ ἐλάττονος σφαγεὶς Μάρτυς ἐστὶν ἀπηρτισμένος, ἀπὸ τῆς τοῦ Παύλου φωνῆς ἀποδεῖξαι πειράσομαι. Ἀρξάμενος γὰρ ἀπαριθμεῖσθαι τοὺς ἐπὶ τῶν προγόνων λάμψαντας ὁ μακάριος Παῦλος, καὶ τὴν αρχὴν ἀπὸ τοῦ Ἄβελ ποιησάμενος, εἶτα προσελθὼν εἰς τὸν Νῶε, τὸν Ἀβραὰμ, τὸν Ἰσαὰκ, τὸν Ἰακὼβ, τὸν Μωϋσέα, τὸν Ἰησοῦν, τὸν Δαβὶδ, τὸν Σαμουὴλ, τὸν Ἠλίαν, τὸν Ἐλισσαῖον, τὸν, Ἰὼβ, ἐπήγαγε λέγων, Τοιγαροῦν καὶ ἡμεῖς τοσοῦτον ἔχοντες περικείμενον νέφος ἡμῖν Μαρτύρων.

[67] Καί τοι γε οὐ πάντες ἐσφάγησαν οὗτοι, μᾶλλον δὲ οὐδὲ εἷς, πλῆν δυοῖν ἢ τριῶν, τοῦ Ἄβελ, τοῦ Σαχαρίου καὶ τοῦ Ιωάννου· οἱ δὲ ἄλλοι πάντες οἰκείᾳ τελευτῇ τὸν βίον κατέλυσαν. Καὶ Ἰωάννης δὲ αὐτὸς, οὐ θῦσαι κελευσθεὶς καὶ μὴ καταδεξάμενος ἐσφάγη, οὐδὲ εἰς βωμὸν ἀχθεὶς οὐδὲ προς εἴδωλον ἑλκυσθεὶς· ἀλλ᾽ ὑπὲρ ῥήματος ἑνὸς· ἐπειδὴ γὰρ εἶπε τῷ Ἡρώδῃ, Οὐκ ἔξεστί σοι ἔχειν τὴν γυναῖκα Φιλίππου τοῦ ἀδελφοῦ σου, καὶ τὸ δεσμοτήριον ᾤκησε καὶ τὴν σφαγὴν ἐκείνην ὑπέμεινεν. Εἰ δὲ ὁ γάμον παρανομούμενον ἐκδικήσας, τόγε εἰς αὐτὸν ἦκον (οὐ γὰρ διώρθωσε τὸ κακῶς γεγενήμένον· ἀλλ᾽ εἶπε μόνον, παῦσαι δὲ οὐκ ἴσχυσεν) εἰ τοίνυν ὁ μόνον εἰπὼν καὶ μηδὲν οἴκοθεν ἢ τοῦτο εἰσενεγκὼν, ἐπειδὴ ἀπετμήθη, Μάρτυς καὶ Μαρτύρων ὁ πρῶτος· οἱ τοσαύτας σφαγὰς ὑπομείναντες, καὶ οὐχὶ πρὸς Ἡρώδην ἀλλὰ πρὸς τοὺς κρατοῦντας τῆς οἰκουμένης ἁπάσης ἀποδυσάμενοι, καὶ οὐχὶ γάμῳ παρανομουμένῳ ἀλλὰ νόμοις πατρῴοις καὶ θεσμοῖς Ἐκκλησίας ἐπηρεασθεὶσι παραστάντες, καὶ διὰ τῶν ῥημάτων καὶ διὰ τῶν πραγμάτων τὴν παῤῥησίαν ἐπιδὲιξάμενοι, καὶ καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ἀποθνήσκοντες, καὶ ἄνδρες καὶ γυναῖκες καὶ παῖδες, πῶς οὐκ ἂν εἶεν δίκαιοι μυριάκις εἰς τὸν τῶν Μαρτύρων καταλεγῆναι χορόν;

[68] Ἐπεὶ καὶ ὁ Ἀβραὰμ, μὴ σφάξας τῇ πείρᾳ τὸν υἱὸν, τῇ προθέσει ἔσφαξε, καὶ φωνῆς ἤκουσεν ἄνωθεν λεγούσης· Ὅτι οὐκ ἐφείσω τοῦ υἱοῦ σου τοῦ ἀγαπητοῦ δι᾽ ἐμὲ· οὕτω πανταχοῦ καὶ ἡ γνώμη, ὅτ᾽ ἂν ἀπηρτισμένη ᾖ ἐπὶ τῆς ἀρετῆς, ὁλόκληρον λαμβάνει τὸν στέφανον. Εἰ δὲ ἐκεῖνος υἱοῦ μὴ φεισάμενος οὕτως ἀνεκηρύττετο, οὗ τοι οἱ ἑαυτῶν μὴ φεισάμενοι, ἐννόησον πόσον ἔλαβεν μισθὸν, οὐ μίαν καὶ δύο καὶ τρεῖς ἡμέρας ἀλλ᾽ ὁλόκληρον τὸν ἐνιαυτὸν ἱστάμενοι ἐπὶ τῆς παρατάξεως ταύτης, βαλλόμενοι λοιδορίαις, ὕβρεσιν, έπηρείαις, συκοφαντίαις; οὐδὲ γὰρ τοῦτο μικρὸν· διὸ καὶ Παῦλος θαυμάζει λέγων. Τοῦτο μὲν ὀνειδισμοῖς καὶ θλίψεσι θεατριζόμενοι, τοῦτο δὲ κοινωνοὶ τῶν οὕτως πασχόντων γενηθέντες. Τί ἄν τις καὶ εἴποι τοὺς καὶ αὐτοὺς ἀποθνήσκοντας καὶ τοὺς τοιαῦτα ἀθλοῦντας ἀλείφοντας;

[69] Ἠκούσατε, Ἀδελφοὶ καὶ Πατέρες, τῆς μεγαλοφωνοτάτης σάλπιγγος τῆς Ἑκκλησίας, διαῤῥήδην τὰ ἡμέτερα κρατυνούσης καὶ σφραγιζούσης. Κεκαλλώπισται ὁ εὐτελὴς καὶ ἄμορφος ἡμῶν λόγος, τῇ ὑψηγορίᾳ τοῦ Διδασκάλου καθωραἳσθεὶς, ὡς διάδημα πολυτίμητον δεξάμενον σμάραγδον. Ἀποδέδεικται καὶ κεκύρωταὶ ἃ προειρήκαμεν τῇ ἀξιοπιστίᾳ τοῦ θεοσόφου καὶ Χριστοῦ κήρυκος, καὶ πλέον ἤπερ ἠβουλόμεθα. Ὅπου γὰρ Ἰωάννης, ὁ τέττιξ τῆς Ἐκκλησίας, ταῦτα διδάσκει, τίνος ἔτι ἡ γνώμη περὶ τούτων μὲν ᾖ ἀμφίβολος;

CAP. VII

[70] Πρὸς δήλωσιν δὲ καὶ πίστωσιν τῆς θεοτερποῦς τῶν Μακαρίων τούτων u ἀφέσεως καὶ πρὸς τὸν Σωτῆρα Χριστὸν ἐνδόξου ἀποδοχῆς καὶ παῤῥησίας, [Ipsa hora Cosmas, vnus ex suffocatis,] παράδοξόν τι καὶ ὑπερφυὲς θαῦμα κατ᾽ ἐκείνην τὴν τῆς ἀθλήσεως τῶν Ἁγίων ἡμέραν φανῆναι ὁ τῶν θαυμασίων Θεὸς ᾠκονόμησεν, οὗ περ δύο τινὲς θεαταὶ καὶ μάρτυρες γεγόνασιν ἀξιόχρεῳ. Μετὰ γὰρ τὴν ἐκ τοῦ βασανιστηρίου ἄντρου ἐκείνου δευτέραν ἔξοδον τῶν Πατέρων, ἐναπομεινάντων ἐκεῖσε νεκρῶν τῶν μακαρίων Μαρτύρον, ὡς ᾔταζον αὐτοὺς οἱ ἀλιτήριοι, καθ᾽ ἃ προείρηται, ὁρᾷ τις τῶν Ἀδελφῶν τινα τῶν κεκοιμημένων καὶ ἔνδον ἐν τῷ ἄντρῳ κειμένων, [hilari vultu ante sanctuariū conspicitur,] Κοσμᾶν προσαγορευόμενον, ἔμπροσθεν τοῦ ἱερατείου παρὰ μέρος ἱστάμενον, ἐλαίῳ τὴν κεφαλὴν ἠλειμμένον, φαιδρὸν δὲ καὶ λαμπρὸν ἄγαν, καὶ ὑπέρυθρον τῷ προσώπῳ, ἱλαρὸν καὶ γεγηθότα τῇ θέᾳ· καὶ ἔθαυμαζέν, φησι, καθ᾽ ἑαυτὸν διαλογιζόμενος, πρῶτον μὲν τὸ τῆς ὄψεως φαιδρὸν καὶ περιχαρὲς, ἐν τοιούτω καιρῷ καὶ τόπῳ μάλιστα· δεύτερον δὲ τὸ Πῶς, φησιν, οὐ μεθ᾽ ἡμῶν ἀγαγόντες αἰτάζουσι καὶ κολάζουσι, ἀλλ᾽ ἀφῆκαν αὐτὸν καταμόνας ἵστασθαι οὕτως ἀδεῶς καὶ ἀνενοχλήτως; Οὐδέπω γὰρ τέως ᾔδει ὁ Ἀδελφὸς ὅτι εἷς ἐστι τῶν ἔνδον κειμένων νεκρῶν ὁ ὁραθέις.

[71] Μετὰ δὲ τὴν τῶν ἀσεβῶν ἀναχώρησιν, γέρων τις τῶν Πατέρων, [similiter & Sergio ad inspicienda corpora] ἡσυχαστὴς καὶ πολλοὺς χρόνους ἐν ταῖς ἐρήμοις τῷ Θεῷ εὐαρεστήσας, Σέργιος τῷ ὀνόματι, πενθῶν καὶ ὀδυρόμενος ἐπὶ πᾶσι τοῖς συμβεβηκόσι τούτοις ἀνιεροῖς, οὐχ ἥκιστα διὰ τὴν τελευτὴν τῶν Μακαρίων, ἅψας λαμπάδα εἰς τὴν θεόκτιστον εἰσῆλθεν ἐκκλησίαν, βουλόμενος ἐνδότατον χωρῆσαι, [καὶ ἐπισκοπεῖν] τίνες ἂν καὶ πόσοι εἶεν οἱ κοιμηθέντες Πατέρες· καὶ ὁρᾶ τὸν Ἀββᾶν Κοσμᾶν τοῦτον, [ingredienti occurrit.] ὃν καὶ ὁ Ἀδελφὸς τεθέαται, ἐξιόντα ἀπὸ τοῦ ἄντρου, ἐν τοιούτῳ λαμπρῶ καταστήματι· καὶ βαλλόντων ἀλλήλοις μετάνοιαν συνήθως, ὁ Ἀββᾶς Κοσμᾶς προσανεχώρησεν εἰς τὸ ἱερατεῖον, τοῦτον εἰπὼν τὸν λόγον, Εῦξαι ὑπὲρ ἐμοῦ. Ἐισελθὼν οὖν ὁ Ἀββᾶς Σέργιος μετὰ σπουδῆς, ἠρεύνα καὶ ἐψηλάφα τῶν Ἁγίων τὰ πρόσωπα, ἐν οἷς θεασάμενος τουτονὶ τὸν Ἀββᾶν Κοσμᾶν ἄπνουν νεκρὸν κείμενον, ᾧτινι εἰσιὼν ἐξερχομένῳ προσυπήντησεν, ἔμφοβος γενόμενος ἐξῆλθεν ἐν τάχει, καταλαβεῖν αὐτὸν ἐφιεμενος, καὶ πανταχοῦ ζητήσας τοῦτον εὑρεῖν οὐκ ἐδυνήθη. Συνῆκεν οὖν ὅτι ὀπτασία τις ἦν θεία τὸ φανὲν αὐτῷ, πρὸς πληροφορίαν δειχθεῖσα τῆς ὁσίας αὐτῶν τελειώσεως καὶ τῆς ὑποδεξαμένης αὐτοῦς ἀθανασίας καὶ μακαριότητος.

[72] [Imber opportunus precibus eorū decidit:] Αὐτίκα γοῦν ἀνομβρίας ἐκείνῳ τῷ ἐνιαυτῷ ἐν τῇ λαύρᾳ γενομένης, νυκτὶ τῆς ἐνδόξου τῶν Ἁγίων κοιμήσεως, διὰ πρεσβείας αὐτῶν καὶ ἐντεύξεως, πολὺς ὑετὸς κατενεχθεὶς πάντας τοὺς λάκκους καὶ τὰ δοχεῖα τῆς λαύρας ἐπλήρωσεν καὶ ἐμέστωσεν. Παρὰ πόδας δὲ καὶ τὴν ἐκδικησιν τοῦ αἵματος τῶν δούλων αὐτοῦ τοῦ ἀδίκως κεχυμένου ἐποιήσατο Κύριος, καὶ ἀπέδωκε τοῖς γείτοσιν ἡμῶν ἑπταπλασίονα εἰς τὸν κολπὸν αὐτῶν κατὰ λόγια. Θανατικοῦ γὰρ γενομένου, [barbari diuinitus puniuntur] οἱ τὰ ἀτόλμητα τολμήσαντες καὶ τὰ ἀθέμιτα δράσαντες βάρβαροι, καὶ οἱ τούτους κατὰ τῶν Ἁγίων καὶ τῆς λαύρας ἐξοπλίσαντες, νόσῳ καὶ λοιμῷ καὶ οἱκτίστῳ θανάτῳ διεφθάρησαν, οὕτως ἀθρόως καὶ ἀλλεπαλλήλως, ὡς μὴ φθάνειν τοὺς ἑαυτῶν νεκροὺς θάπτειν καὶ τῇ νενομισμένῃ ταφῇ παραδιδόναι, ἐπιπολαίως δέ πως τῷ χώματι καλύπτειν ἢ ἐν σπηλαίοις καὶ ὀπαῖς ῥύπτειν, οὓς οἱ κύνες ἀνωρύσσοντες καὶ διασπαράσσοντες βορὰν καὶ θοίνην ἐποιοῦντο· ὡς θαυμάζειν ἅπαντας τὸν καταλαβόντα αὐτοὺς αἰφνήδιον ὄλεθρον καὶ ἀφανισμὸν καὶ τὴν τῶν ἀνόμων ἔκλειψιν καὶ τοῦ Θεοῦ ταχεῖαν ἐκδίκησιν, καὶ ᾆσαι σὺν τῷ Προφήτῃ Δαβὶδ, Πῶς ἐγένοντο εἰς ἐρήμωσιν; ἐξάπινα ἐξέληπον, ἀπώλοντο διὰ τὴν ἀνομίαν αὐτῶν, ὡσεὶ ἐνύπνιον ἐξεγειρουμένου.

[73] Οὐκ ἀποκρύψω δὲ ὅπερ μοι Πρεσβύτερος ἀξιόπιστος οὕτως ἐξηγήσατο. [Presbyter Syrus Græcæ linguæ peritiam] Ὁ ἐνάρετος ἀνὴρ y [Παπίας] Σύρος ὑπάρχων τῇ γλώττῃ, ἐν επιθυμίᾳ πόλλῇ γέγονεν ἐκμαθεῖν τὴν Ἑλληνίδα λαλιὰν καὶ διάλεκτον· καὶ δὴ τὸ ψαλτήριον μόχθῳ πολλῶ ἀποστηθίσας, προσεῖχε τῇ ἀναγνώσει τῆς ἁγίας Γραφῆς, ἐπιμελῶς καὶ ἐμπόνως τρανῶσαι καὶ ἐθίσαι τὴν ἑαυτοῦ γλῶσσαν ἱμειρόμενος. Δυσχερῶς δὲ καὶ ὀργωδῶς τὴν μελέτην τῆς ἀναγνώσεως κατορθῶν, ἐθύμει. [accipit ab Anastasio sibi apparēte.] Ἀφυπνώσαντι δὲ αὐτῷ γέγονεν ἐπιστασία τινὸς τῶν ἁγίων τούτων Πατέρων, Ἀναστασίου τοῦ πρώτω Διακόνου, οὗ καὶ προεμνήσθημεν, όστις τῷ Παπίᾳ καὶ φίλος ἐτύγχανεν· καὶ ἐπῃρώτα, φησὶ, τῆς ἀθυμίας τὴν αἰτίαν. Ὁ δὲ ἐξήγγειλε, τὴν δυσχέρειαν ἐγκαλῶν τῆς μαθήσεως· πρὸς ὃν ὁ Ἅγιος ὑπομειδιῶν, Χάλασόν, φησι, καὶ ἐξάγαγέ μοι τὴν γλῶσσάν σου, καὶ παρ᾽ ἑαυτοῦ ῥάκος τι καινὸν ἐκβαλὼν, περιέτριβε καὶ ἐξέμασσεν αὐτὴν, καὶ γλισχρότητά τινα παχεῖαν καὶ χλοιώδη περικαθαρίσας ἀπέπτη, καὶ ὁ καθεύδων διυπνίσθη. Καὶ διαβεβαιοῦται ὁ Πρεσβύτερος ὅτι ἐκ τῆς ἡμέρας ἐκείνης τοσάυτης ᾔσθετο καὶ συνέσεως τῆς διαλέκτου καὶ τρανογλωττίας ἐυκόλου ἀναγνώσεώστε καὶ μαθήσεως, ὥστε ἀυτὸν ἐκπλήττεσθαι καὶ θαυμάζειν τὴν τοῦ Θεοῦ ἐπίσκεψιν καὶ τῶν Ἁγίων τὴν χάριν.

EPILOGVS.

[74] Ἀλλὰ ταῦτα βραχέα τῆς ὑμητέρας τεκμήρια χάριτος, ὦ ἱεροὶ καὶ Θεῷ πεποθημένοι Μάρτυρες· τῆς ἐν οὐρανοῖς δὲ δόξης ὑμῶν ἧς νυν ἀξίως μετέχεται τίς ἱκανῶς διηγήσασθαι; [Quā multis titulis vocādi sint Beati.] Μακάριοι γὰρ ὄντως ὑμεῖς Θεομάκαροι, ὅτι τῆς ἐπιγείου ζωῆς τυραννικῶς ἐκβλεθέντες τῆς τῶν οὐρανίων εὐζωΐας κατηξιώθητε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανόλβιοι, ὅτι καὶ πρὸ τοῦ φυσικοῦ θανάτου ὑμεῖς τῷ κόσμῳ παντὶ προαιρετικῶς ἑαυτοὺς ἐσταυρώσατε καὶ ἐνεκρώσατε, ἑν καινότητι δὲ ζωῆς τὴν ἰσάγγελον πολίτειαν επὶ γῆς ἐζηλώσατε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανόσιοι, ὅτι καὶ τῇ προσκαίρῳ ταύτῃ ζωῇ τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς, τὸ ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμῳ τοῦ νοὸς, τῷ νόμῳ τῆς ζωῆς καθυπετάξατε Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανάριστοι, ὅτι τὰ τῆς σαρκὸς πάθη πόνοις καὶ τόνοις ἀσκήσεως περιελόμενοι, εὐήνιον τὸ σῶμα τῇ ψυχᾗ καὶ ὑποχείριον κατεστήσατε, καὶ τὸ χεῖρον τῷ κρείττονι δεδουλαγωγήκατε, τὸν δὲ νοῦν τῷ νόμῳ τοῦ Χριστοῦ εὐπειθῶς ὑπεζεύξατε.

[75] Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανένδοξοι ὅτι τὸ τῆς ψυχῆς ἀξίωμα ταῖς τῆς σαρκὸς ἡδυπαθείαις καὶ ἡδοναῖς ἀδούλωτον ἐτηρήσατε, τὴν δὲ τῆς εἰκόνος εὐγένειαν ἀταπείνωτον ἐφυλάξατε, καὶ τῶν ταύτης χαρακτήρων τὴν εὔχροιαν καὶ εὐμορφίαν ἀσύγχυτον καὶ ἀπαράλλακτον πεφρουρήκατε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες παναρετοι, ὅτι τὰς ἀρετὰς ὡς βαφὰς ἐκ τῆς τῶν Γραφῶν διδασκαλίας, οἷά τινες εὐφυεῖς ζώγραφοι, ἐν ἑαυτοῖς χρωματίσαντες καὶ τᾶις ὑμετέραις ψυχαῖς ἐκμαξάμενοι, ἔμψυχον ἄγαλμα καὶ θεοείκελον ἐκμαγεῖον καὶ ἴνδαλμα τῷ κοσμῷ ὑμᾶς αὐτοὺς ὑπεδείξατε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες ἀξιομακάριστοι, ὅτι οὐδὲν τῶν ἐν τῷ βίῳ τερπνῶν θέλξαι καὶ ἀπατῆσαι ὑμῶν τὸν καρδίαν καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ θεωρίας καὶ κατατρυφήσεως ἀποσυλῆσαι καὶ καθελκύσαι καὶ κατασπάσαι δεδύνηται. Μακάριοί ἐστε Πατέρες ἀξιάγαστοι, ὅτι πᾶν τὸ τῆς ψυχῆς ἐπιθυμικὸν πρὸς Θεὸν καὶ τὴν τῶν θείων ἀπόλαυσιν ἀνετείνατε, τὸν θυμὸν δὲ κατὰ μόνης τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ ταύτης εὑρήμονος καὶ γεννήτορος ὥσπερ τινὰ ῥομφαίαν ἐτρέψατε.

[76] Μακάριοί ἐστε Πατέρες θεσπέσιοι, ὅτι τὴν πλατεῖαν τῶν ἡδονῶν ὁδὸν, ὡς εἰς ὀλέθριον πέρας κομίζουσαν, ὁδεύειν νουνεχῶς παρῃτήσασθε· τὴν δὲ στενὴν καὶ τεθλιμμένην, ὡς εἰς μακαρίαν καὶ τρισευδαίμονα λῆξιν τοὺς ὁδοιπόρους ἀπάγουσαν ἀνύειν ἀνεπιστρόφως καὶ ἀκλινῶς ᾑρετίσασθε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες ἀνίκητοι, ὅτι καθάπερ τὸν πολύαθλον Ἰὼβ ὁ ἀντικείμενος καὶ ὑμᾶς ἐξαιτησάμενος, πᾶσαν αὐτοῦ τῆς πονηρίας τὴν βελοθήκην ἐκκενώσας καὶ παντοίως μηχανησάμενος, καταβαλεῖν ὑμῶν οὐκ ἴσχυσε τὸ τῆς ψυχῆς σαύτονον καὶ ἀήττητον. Μακάριοί ἐστε Πατέρες θεόσοφοι, ὅτι τῶν παθημάτων τῷ Χριστῷ κοινωνήσαντες, δι᾽ ἀσκήσεως πρότερον εἶτα καὶ δι᾽ ἀθλήσεως, ὕστερον εἰκότως αὐτῷ κοινωνοὶ τῆς δόξης ἐχρηματίσατε· εἴπερ συμπάσχομέν, φησιν, ἵνα καὶ συνδοξασθῶμεν καὶ αἰωνίως συμβασιλεύσωμεν.

[77] Μακάριοί ἐστε Πατέρες ἀοίδιμοι, ὅτι πρὸς τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας διὰ τὰ ἐπουράνια ἀοράτως παλαίσαντες καὶ νικήσαντες, ὁρατῶς πάλιν τοὺς ὁρατοὺς τῆς ἀληθείας ἐχθροὺς διὰ τῆς τῶν αἰκισμῶν ὑπομονῆς καὶ μέχρι θανάτου καρτερίας ἀνδρείως ἡττήσαντες ἐτροπώσασθε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανεύφημοι, ὅτι δι᾽ ἀμφοτέρων τῶν παλαισμάτων ἄμφω τοὺς δυσμενεῖς καὶ πολέμίους τρεψάμενοι, καὶ νεανικῶς ἀριστεύσαντες, καὶ ἐν ποικίλοις πολέμοις ἀνδραγαθήσαντες, ἀμφοτέρωθεν δικαίοτατα καὶ προσηκόντως ἐστεφανώθητε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες τρισμέγιστοι, ὅτι διὰ καπνοῦ καὶ ὀσμῆς πυρός θνητοῦ καὶ εὐμαράνθου τὴν τοῦ ἀμαράνθου καὶ ἀσβέστου πεῖραν καὶ ἀπειλὴν παντελῶς διεφυγετε, πρὸς δὲ καὶ τοὺς εὐώδεις τοῦ παραδείσου καρποὺς ἐτρυγήσατε. Μακάριοί ἐστε Πατέρες τριπόθητοι, ὅτι πρὸς βραχὺ πνιγμῷ στενοχωρηθέντες τῆς ἐν τόπῳ χλόης ἀναψύξεως καὶ ἀναπαύσεως τετυχήκατε.

[78] Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανέντιμοι, ὅτι ἐν στενῷ καὶ σκοτεινῳ χωρίῳ καθειρχθέντες καὶ τῆς ὀλιγοχρονίου ζωῆς στερηθέντες, εἰς τοὺς ἀειθαλεῖς καὶ εὐρυχώρους καὶ ἀθάνατα βλαστάζοντας ἄνθη λειμῶνας μετήβειτε, ἐνθα φῶς ἄδυτον δὲ ἀνέσπερον ἐπιλάμπει, καὶ πάσης ὁδύνης καὶ στεναγμοῦ καὶ λύπης ἀπέδρα καὶ ἀπεφευγεν ἀποσχίασμα. Μακάριοί ἐστε Πατέρες πανίεροι, ὅτι προσθήκη καὶ ἐκφράγισμα εὐκλεὲς καὶ ἐπέραστον τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος Μαρτύρων τῷ Χριστῷ γεγόνατε, ἐν οὐ καιρῷ διωγμοῦ τὸν τοῦ μαρτυρίου τέλειον ἀπενεγκάμενοι στέφανον. Μακάριοί ἐστε Πατέρες θεόπνευστοι, ὅτι νηστείᾳ τὰς ἑαυτῶν ψυχὰς καὶ σώματα καθαγνίσαντες καὶ ἁγιάσαντες, τὴντεσσερακοσθήμερον νηστείαν ἡγιάσατε καὶ ἐφαιδρύνατε, ἐν αὐτῇ προσκεχωρηκότες τῷ Χριστῷ, δι᾽ αἵματος καὶ τοῦ ὑπερκοσμίου καὶ σωτηρίου αὐτοῦ προπεπονθότι παθήματος, πάσχα σὺν αὐτῷ τὸ φερέσβιον ἑωρτάσατε, τὴν τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ πικροῦ ἐργοδότου νοητοῦ Φαραὼ καὶ πάσης τῆς Αἰγυπτιακῆς καὶ σκοτώδους πλάνης φυγὴν καὶ ἐκλύτρωσιν καὶ διάβασιν, καθάπερ καὶ οἱ ἔνδοξοι καὶ τοῦ Χριστοῦ ἀθλοφόροι στρατιῶται καὶ στεφανίται τεσσαρόκοντα Μάρτυρες.

[79] Μέμνησθε καὶ ἡμῶν Πατέρες ἀείμνηστοι, οἶς ἐν σαρκὶ ζῶντες καὶ συνανετρέφεσθε καὶ ἀδελφικῶς συνεπολιτεύεσθε, [Orat Martyres vt velint pro laura,] εἰ καὶ νῦν καταλιπόντες τὰς ἐπὶ γῆς διατριβὰς τοῖς οὐρανίοις ἐν φωτὶ καὶ χαρᾷ συναυλίζεσθε. Μὴ ἐπιλάθεσθε τῆς ἡμῶν ἀδελφότητος καὶ τῆς ὑμετέρας λαύρας καὶ συνοδίας, ἥτις ὑμᾶς ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανοὺς νῦν προσέπεμψε. Μακάριοι γὰρ καὶ ἡμεῖς δι᾽ ὑμᾶς Τρισμάκαριστοι, ὅτι τοιαύτην ἀπαρχὴν ἁγίαν καὶ πανίερον ἀκροθίνιον τῷ Δεσπότῃ Χριστῷ προσπεπόμφαμεν θυσίαν τῷ Θεῷ δεκτὴν εἰς ὀσμὴν εὐωδίας εἰλικρινῆ καὶ ἄμωμον καὶ εὐάρεστον. Προσαγάγατε τῇ ζωαρχικῇ καὶ θείᾳ καὶ ὁμοουσίᾳ Τριάδι; ἥτις ὑμᾶς ἑαυτῇ προσεστήσατο, ὑπὲρ τῆς ἡμῶν ὁμηγύρεως καὶ κοινότητος πρεσβείαν ἐντενῆ καὶ ἐπίμονον, ῥυσθῆναι μὲν τῶν τοῦ μονηροῦ δεινοπλόκων παγίδων καὶ μεθοδειῶν καὶ πανπονήρων μηχανημάτων, ἐλευθερωθῆναί τε τῶν ψυχικῶν καὶ σωματικῶν παθῶν καὶ πλημμελημάτων, λυτρωθῆναι δὲ καὶ τῆς τῶν ὁρατῶν ἐχθρῶν ἐπιβολῆς καὶ βασκανίας, εἰρηνικῶστε τὴν παροῦσαν ζωὴν διανύσαντες, ἀξιωθῆναι ἧς αὐτοὶ κατηξιώθητε τῶν ἀκηράτων ἀγαθῶν μετουσίας καὶ τῆς ἀγήρω ζωῆς λήξεώς τε καὶ τάξεως, κᾀν μέγα ᾖ τὸ αἰτούμενον.

[80] [pro Ecclesia] Πρεσβεύσατε καὶ ὑπὲρ τῆς κοινῆς καὶ μιᾶς ὀρθοδόξης Ἐκκλησίας, ἄνεσιν δὲ τεθεῖναι τῶν πολυτρόπως ἐπινοουμένων καὶ ἐπανισταμένων αὐτῇ παρὰ τῶν ἐχθρῶν τῆς ἀληθείας πειρασμῶν καὶ ὀχλήσεων, γαλήνην τε καὶ εὐταξίαν ἀυτῃ βραβευθῆναι καὶ πάσης ἀηδίας καὶ ταραχῆς παῦλαν καὶ λώφησιν. [pro seipso intercedere.] Ἐπιμνήσθητε καὶ τοῦ ἀναξίου ὑμῶν οἰκέτου, τοῦ ἀναξίαν ὑμῖν τοῦ λόγου τὴν ἀπάρχην προσενηνοχότος καὶ ὕμνους ὑφαίνοντος, εὐτελεῖς μὲν καὶ παρὰ πολυαξίας τῆς ὑμετέρας ἀπολειπομένους καὶ ἀποδέοντας, κατὰ δύναμιν δὲ ὅμως συντεθειμένους καὶ προσκεκομισμένους νῦν προθυμώτατα. Ἀιτήσασθε Πατέρες ἀξιύμνητοι καὶ ἀξιέπαινοι παρασχεθῆναι τῇ ἐμῇ οὐθενείᾳ ἀμπλακημάτων ἄφεσιν, παθῶν κάθαρσιν, βίου εὐκταίαν καὶ εἰρηναίαν διαγωγὴν καὶ διέξοδον, γεέννης καὶ κολάσεως λύτρωσιν, καὶ ἀκαταίσχυντον τὴν ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ καὶ Σωτῆρος παράστασιν, μὴ πόῤῥω τῆς ὑμῶν ἐπάυλεώς τε καὶ στασεως, κᾀν ὑπὲρ ἀξίαν ἦν τὸ διδόμενον.

[81] [S. Sabæ gratulatur & hos] Σύ δὲ ᾦ Πατέρων εὐαγῶν Πάτερ σεβασμιώτατε, Ἀσκητῶν ἀλῆπτα, μοναχῶν καθηγητὰ καὶ ἀθλητῶν παιδοτρίβα, Σάβα τρισμάκαρ, τῆς ἐρήμου οἰκιστὰ καὶ πολίτα περιώνυμε, δέχου τοὺς σοὺς φοιτητὰς, γεννηκῶς οὕτως κατὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ ταύτης συνηγόρου καὶ στρατηγοῦ Βελίαλ ἠγωνισμένους καὶ ἠριστευκότας, ὑδρῶσί τε καὶ πόνοις καὶ αἵμασι τῆς αρετῆς νεανικῶς ὑπερμαχήσαντες καὶ τοὺς ἄθλους νενικηκότας, καὶ προσάγαγε Χριστῷ τῷ ἀγωνοθέτῃ ἀπηρτισμένους Μάρτυρας καὶ στεφανίτας· Καὶ γὰρ εἴωθας τοὺς σοὺς μαθητὰς οὐ μόνον εἰς ἄσκησιν ἀλλὰ καὶ πρὸς ἄθλησιν ἐπαλοίφειν καὶ εὐτρεπίζειν. [& 40 priores sub Chosroë] Καὶ γὰρ καὶ ἐν τῇ ἐπαναστάσει τῶν Περσῶν, ὁπηνίκα καὶ ἡ ἁγία τοῦ Χριστοῦ πόλις ἥλωκε, καὶ οἱ σεπτοὶ καὶ προσκυνούμενοι τόποι καὶ ναοὶ πυρίκαυστοιγεγόνασι, τεσσαράκοντα καὶ πρὸς Μάρτυρας ἐκ τῶν σῶν θρεμμάτων τῷ Χριστῷ προσαγήωχας, οὓς ἅμα καὶ ὑφ᾽ ἓν οἱ πυρσολάτραι, καὶ μιτρομανεῖς Πέρσαι ἐπὶ μιᾶς πλακὸς ἐπιδραμόντες κατέσφαξαν, ἑλομένους καὶ ἀυτοὺς τῇ ἰδίᾳ λαύρᾳ ἐναποθανεῖν, ἢ ἀπὸ προσώπου τῶν πολεμίων ἀποδράναι, καὶ ταύτης μεταναστεῦσαι καὶ φυγῇ τὴν ζωὴν πορίσασθαι.

[82] Ὁμοίως δὲ Χριστοφόρον τὸν φερώνυμον καὶ νικηφόρον τοῦ Χριστοῦ στρατιώτην καὶ Μάρτυρα, [& Christophorum ex Saraceno monachum ac Martyrem] ὃν πρὸ ὀλίγων τούτων ἐτῶν ἐξ ἀπιστίᾳ εἰς πίστιν τὴν εὐσεβῆ μετατεθέντα, ἐξ Περσικῆς τε καὶ ἀκάρπου ἀγριελαίας εἰς καλλιέλαιον ἐνκεντρισθέντα, καὶ τῷ θείῳ βαπτίσματι σφραγισθέντα, καὶ σχήματι τῷ μοναχικῷ καὶ ἀγγελικῷ στολισθέντα, καὶ τῇ ἱερᾷ σου ποίμνῃ συναριθμηθέντα, Μάρτυρα τῷ Κυρίῳ στεφανοφόρον παρέστησας. Καλλῶς μὲν καὶ ἐν τῷ μοναχικῷ ἀγωνισάμενον σχήματι, καὶ τῷ μαρτυρικῷ σταδίῳ ἀνδραγαθήσαντα, διαβληθέντα μὲν ὑπ᾽ ἀρνησιθέου ἀνδρὸς, ἐπὶ αὐτοῦ δὲ τῶν Σαρακήνων Ἄνακτος καὶ Πρωτοσυμβούλου ἀχθέντα, καὶ τὴν καλὴν ὁμολογίαν ὁμολογἡσαντα, [14 Aprilis:] καὶ ξίφει τὴν κεφαλὴν ἀποτμηθέντα διὰ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν καὶ εὐσέβειαν, τῇ τεσσαρακαιδεκάτῃ τοῦ Ἀπριλίου μηνὸς, τῇ ἁγίᾳ τρίτῃ τῆς μεγάλης ἑβδομάδος πρὸ τριῶν τοῦ Κυριακοῦ πάθους ἡμερῶν, τοῦ τοῖς ἰδίοις ἡμᾶς σεσωκότος παθήμασι.

[83] Καὶ νῦν δὲ, Πάτερ θειότατε καὶ πρεσβευτὰ αἰδεσιμώτατε, ἐνοπτεύοις τὴν σὴν ποίμνην καὶ λαῦραν, ἣν τοῖς σοῖς συννεστήσω πονήμασιν καὶ ἐπαγρυπνῶς ἐγκύκλων, [ac denique lauram ei commēdat] ἀνημέρων καὶ ἐπιβολῶν ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων φύλαττε, μέχρι τῆς δευτέρας τοῦ Σωτῆρος ἐξ οὐρανοῦ φρικτῆς ἐπιφοιτήσεως καὶ ἐπιφανείας, τὸ πνευματικόν σου σπέρμα ἐν αὐτῇ περιφρουρῶν μετὰ Χριστοῦ πανταχόθεν ἐν αὐτῇ συνάγων, κᾄξ αὐτῆς εἰς τὴν χαρὰν τοῦ Κυρίου σου εἰσάγων, ἵνα πάντας τούς σοι μαθητευθέντας ἀμέμπτως σεαυτῷ συμπαριστῶν κριτῇ φήσης, Ἰδοὺ ἐγὼ καὶ τὰ παιδία, ἅ μοι δέδωκας ὁ Θεὸς. Ἀκούσαιμεν δὲ ταῖς εὐκταίας καὶ πολυεράστου ἐκείνης φωνῆς, Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν· ᾡ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος καὶ ἡ βασιλεία, σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατέρι καὶ τῷ ἁγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

[Annotata]

a Medij æui auctores qui hac voce a Latinis accepta, indeq; formato verbo πραιδεύειν prædari vsi sunt, vide apud Meursium in Glossario Græco-barbaro.

b Catenatam, hamatam, qualis ex multis annulis inter se nexis contexitur.

c In Latino prætermissa consequenter sic lege: Quid vero iucundius aut beatius nobis accidere posset, quam mori propter Christum ex nimia erga nos caritate mortuum.

d Hora post solis exortum secunda. Ita Interpres & recte, si consideres Palæstinos ab ortu solis (qui cum hæc agerentur fere ad æquinoctium peruenerat) horas solitos numerare: quamuis, περὶ circa, non post significet. Fuisset igitur nobis, a media nocte numerantibus horas, octaua circiter matutina. Quæ deinde sequuntur verbotenus magisq; ad mentem auctoris sic reddes. Hosce autem eminus aduentantes conspicati, agnoscentesque vt ad bellum paratos (etenim gladium arcumque eductos intendebant) pauore deinceps, prius quā apptopinquarēt, dissoluti sumus.

e Mallem vertere, abunde, liberaliter. Num autem 26, vbi impressum ἐδεδῄειμεν est, lege, ἐδεδείμεν.

f Latina sic corrige: ipsisque per viam occurrere formidantes, periculo nosmet exposuimus.

g Interpreti properanti excidit, vt, pro quinque, scriberet septem, quod corrige.

h Latet mendum: quid si legas ἑαυτοὺς? vt sit, vos ipsos conseruaturi.

i Adde versioni Latinæ: timeo vero ne nimium protraham narrationem.

k MS. εἴσειον, pro quo εἰσεῖον interpres legit & vertit ingrediuntut: verum si corrigas εἴσειον, sensus alias hiulcus sic integre consistet. Vt vero atri illi astitere… barbarico more vlulantes strictos vibrabant mucrones.

l Videtur deesse negatiua particula, οὐ non.

m Mallem legere in futuro, ὁμολογησόντων.

p Rectius custodes quam abdita verteretur: quamuis etiam sic noua vox sit & lexicographis ignota.

q Sensum auctoris melius sic explicabis. Nonnullos autem amictu suo circumuolutos atque circumopertos faciem, vt subterfugerent aliquatenus suffocationis qua vehementiam qua tormentum: attamen omnes pronos iacere exanimes.

r In Latino est prorumpebat foras: sed ad mentem auctoris fortasse conuenientius scriberes, intus versabatur.

s Deest, ἐνδόξως cum gloria, vel quid simile.

t Adde hæc ab Interprete præterita: quod nempe etiam pro minimo cæsus, sit omnibus numeris consummatus.

u MS. ἀλήσεως, quod, cum Græcum non sit, mendose suspicor irrepsisse, & corrigo.

y Nomen viri per incuriam librarij omissum, infra reperientes, hic restituimus; cuius defectus valde torsit interpretem, & plane fecit ab auctoris mente exerrare, quasi ipsi qui auctori hæc narrauit res accidisset. Nunc cuncta sic restituas licet: Non abscondam silentio, quod mihi fide dignissimus Presbyter sic enarrauit. Vir honestus Papias, lingua Syrus &c. & inferius qui Patri huic, lege, qui ipsi Papiæ. Fortassis πάπᾳ hic sibi legere visus est interpres.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ
Ex MS. Codice Vaticano num. 655, fol. 382.

Basilius Presbyter, Martyr Ancyræ (S.)

EX MS. VATIC.

CAP. I

[1] Ην οὗτος ὁ Βασίλειος κατηχῶν πάντα ἄνθρωπον περὶ τῆς ἀληθείας τῆς εἰς τὸν Χριστὸν, [Præmonet vt imminente persecutione] καὶ ἀποστρέφων ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τοῦ διαβόλου, καὶ πάσης τῆς ἐνεργείας αὐτοῦ, λέγων, ὅτι σκληρὸς καιρὸς ἐπίκειται, καὶ ποικίλοι εἰσὶν οἱ τοῦ διαβόλου στρατηγοί. Ἔχει γὰρ διακόνους ἠμφιεσμένους ἐνδύματα προβάτων, ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες, περιερχόμενοι θηρεῦσαι ψυχὰς, τοῦ μὴ ἐν ἀσφαλείᾳ βιώσασθαι, ὧν τὸ τέλος ὁ ἐνεστὼς καιρὸς ἀποδείξει πᾶσιν. Ἀσφαλῶς οὖν ἐκτίθημι τὴν εἰς τὸν Θεὸν καὶ τὸν Χριστὸν αὐτοῦ σωτηρίαν, [Christiani sollicite fidem salutemq; custodiant,] καὶ τὴν πλάνην τῶν ἀθέσμων, οἵτινες ἀφέντες τὸν ζῶντα καὶ μένοντα εἰς τοὺς αἰῶνας Θεὸν, προστέφυγον τυφλοῖς καὶ κωφοῖς καὶ ἀλάλοις εἰδώλοις, κληρονομίαν ζητοῦντες τὴν ἐκ τούτων προξενουμένην αὐτοῖς ἄσβεστον φλόγα πυρός. Ὅθεν πάντες οἱ τὰ μυστήρια Χριστοῦ κατέχοντες ἐν σπουδῇ, τὸν τῆς πίστεως ἡμῶν χορηγὸν τιμήσαντες, καὶ τὸν ἄσυλον θησαυρὸν ἐν τοῖς ἀσπίλοις κειμηλίοις τῆς ψυχῆς κατέχοντες, καταπατήσωμεν τὸ χορευτικὸν τούτων τῶν πλάνων τοῦ διαβόλου, καὶ φύγωμεν αὐτοῦ τὰς μυσαρὰς a ἐρεσχελίας, ἔχοντες τὸν Χριστὸν βοηθὸν, τὸν αἰώνιον μισθαποδότην.

[2] Τοῦτο δὲ ἐποίει εφ᾽ ἑκάστης ἡμέρας περιερχόμενος πᾶσαν τὴν πόλιν, καὶ ὑποστηρίζων πάντα ἄνθρωπον κατέχειν τὸ τέλειον τῆς πίστεως, καὶ φυγεῖν τὴν τῶν ἐπερχομένων κακῶν τὴν κόλασιν· Ἦν δὲ οὗτος ὁ Βασίλειος ὑπὸ Εὐδοξίου, [quamuis ab Arianis prædicare prohibitus] καὶ Μακαρίου, καὶ Εὐγενίου, καὶ ἄλλων πολλῶν ἐπὶ τῆς Κωνσταντινουπόλεως γενομένης συνόδου κωλυθεὶς συνάγειν· ἦν γὰρ καὶ τῶν εὐλαβῶν, καὶ μετὰ ἀκριβείας τὴν πίστιν κατεῖχεν. Οὑτος οὖν, ἐπὶ τῆς Παλαιστίνης καὶ ἐπὶ διακοσίων τριάκοντα Ἕπισκόπων ἐπαῤῥησιάσατο, ἔχων διδασκάλους ὁσίους ἄνδρας, τοὺς ἐραστὰς τοῦ Κυρίου· ἦν γὰρ καὶ τῶν γινωσκομένων ἐν τῷ παλατίῳ. Ἔχων οῦν τὸν βίον ἡπλωμένον πρὸς τὸν Θεὸν, ἄφθονον τὸν τῆς πίστεως κατήγγελλε λόγον, ἀπέστρεφε δὲ πολλοὺς ἀπὸ τῆς πλάνης. [& sæpe propterea accusatus:] Οὗτος ἐπὶ τοῦ καιροῦ τοῦ συνιάσαντος πᾶσαν ψυχὴν Χριστιανῶν, ὑπεβάλλετο πᾶσι τοῖς τὰς ἀρχὰς πεπιστευμένοις ὡς στασιαστὴς, καὶ ἐρωτώμενος ὑπὸ πάντων ἕνεκεν τῆς ἀληθείας, πιστοποιούμενος πολλοὺς· ἐμμένοντος δὲ ἀυτοῦ ἐν τῇ πίστει καὶ τῇ παραδώσει τῶν Πατέρων, ἄθραυστον εἶχε τὴν εἰς Θεὸν πίστιν, καὶ ὁμολογίαν.

[3] Βασιλεύοντος δὲ Ἰουλιανοῦ τοῦ γενομένου ἀποστάτου τῆς τοῦ Θεοῦ πίστεως, ἀνατροπή τις ἐγένετο ψυχῶν εἰς ἀπώλειαν· Ἐαθέμενος γὰρ οὗτος φαῦλα δόγματα τοῦ θύειν κωφοῖς καὶ ἀναισθήτοις καὶ ἀλάλοις, ἐκράτησε τὸ δόγμα ἀυτοῦ μέχρι ἐνιαυτοῦ καὶ μηνῶν τριῶν ἐν τοῖς μέρεσι Γαλατίας. Θρησκευόντων δὲ ἀυτῶν τὴν κενὴν ἀπάτην, [idem facere perseuerat sub Iuliano,] ἐπὶ τῆς Ἀγκύρας ὁ ὅσιος Βασίλειος εὐλογῶν τὸν Θεὸν, ἔλεγεν, Ὁ Σωτὴρ τοῦ κόσμου Χριστὲ, ὁ ἄσβεστος λαμπτὴρ, ὁ τῶν αἰωνίων κειμηλίων θησαυρὸς, ὁ κελεύσματι Πατρὸς διασκεδάσας τὸ σκότος, ὁ νεύματι πατρικῷ τὰ πάντα συστησάμενος, ἔπιδε τῷ ἁγίῳ καὶ φοβερῷ ὀφθαλμῷ σου, καὶ διασκέδασον τὰς μιαρὰς θρησκείας τῶν ἀνθεστηκότων σου τῇ b ἀληθείᾳ· συμπόδισον ἀυτοὺς τῇ ἑαυτῶν ἐπιθυμίᾳ, τῷ δὲ ἑαυτῶν ἀνεύρῳ φρονήματι συντριβέντες, μὴ συμποδίσωσι ψυχὴν προσκαρτεροῦσάν σοι Θεῷ τῷ ζῶντι εἰς τοὺς αἰῶνας.

[4] Ἀκούσαντες δὲ τοῦ ὁσίου Βασιλείου οἱ τὴν θρησκείαν τῶν δαιμόνων ἐκτελοῦντες, ἐμάνησαν κατ᾽ ἀυτοῦ σφόδρα· εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν εἰσπηδήσας, ὀνόματι Μακάριος, ἐκράτησεν αὐτὸν λέγων, Τίς ὣν περιέρχῃ ἀναστατῶν πάντας, [frustraq; increpitus] καὶ καταλύεις τὴν ὑπὸ τοῦ Αὐτοκράτορος εἰς τοὺς θεοὺς καλῶς ἐπιτελουμένην θρησκείαν; Βασίλειος λέγει, Φράξει ὁ Θεὸς τὸ στόμα σου, διάκονε τοῦ διαβόλου, οὐ γὰρ ἐγὼ διασκεδάσω τὴν θρησκείαν ὑμῶν, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, αὐτὸς ἀοράτῳ δυνάμει διασκορπίσει αὐτὴν. Ὁ διὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καταργήσας τήν τῶν εἰδώλων πλάνην, αὐτὸς καὶ νῦν διασκορπίσει καὶ ὀλέσει πᾶσαν ὑμῶν τὴν ἐπιβουλὴν, ἵνα ἐν ἀτονία διάγοντες, καταλυθήσεσθε καὶ κληρονομήσετε τὸν ἡτοιμασμένον ὑμῖν τῆς παρακοῆς θάνατον.

[5] [capitur & sistitur Saturnino,] Ὠργίσθησαν οὖν κατ᾽ ἀυτοῦ οἱ ἄνομοι, καὶ προσάγουσιν αὐτὸν τῷ Ἡγεμόνι Σατορνίνῳ, λέγοντες, Ὁ ἄνθρωπος οὗτος, Ἡγεμὼν, ἀνάστατον ποιεῖ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ πλανᾷ κυβεύων πολλοὺς, καὶ νῦν ἐλθὼν ἠθέλησε καὶ τοὺς βωμοὺς καταστρέψαι, ἀγορεύων κακῶς καὶ βλασφημῶν τὸν Αὐτοκράτορα. Σατορνῖνος εἶπεν, Εἰπέ μοι, τίς ὢν τοιαῦτα τολμᾷς; Βασίλειος λέγει, Τὸ πάντων μεῖζον, Χριστιανός εἰμι. Σατορνῖνος λέγει, Διατὶ οῦν ὡς Χριστιανὸς ὢν τὰ τοῦ Χριστιανοῦ οὐ πράττεις; Βασίλειος λέγει, Καλῶς λέγεις Ἡγεμὼν· δεῖ γὰρ τὰ ἔργα τοῦ Χριστιανοῦ πᾶσι φανερὰ γίνεσθαι· τοῦτο ἀληθές εἴρηκας. Σατορνῖνος λέγει. Τί οῦν ἀνάστατον ποιεῖς τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ τὸν Βασιλέα βλασφημεῖς, διαγγέλλων πᾶσιν ὡς παραβάτην τῶν καλῶν γενόμενον. Βασίλειος λέγει· Οὔτε τὸν Αὐτοκράτορα βλασφημῶ, οὔτε τὴν θρησκείαν τὴν ὑπ᾽ ἀυτοῦ γενομένην. Ἔστιν ὁ Παντοκράτωρ Θεὸς, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς κατοικῶν, καὶ οἱ ἄξιοι ἀυτοῦ θρησκευταὶ οἱ Πατέρες ἡμῶν, οἱ πάντοτε προσκυνοῦντες αὐτὸν ἐκ καθαρᾶς καρδίας· ἀυτὸς ἐν τάχει δῦναται καταλῦσαι τὴν ἀθρόαν ὑφ᾽ ὑμῶν γενομένην παρανομίαν.

[6] Σατορνῖνος λέγει, Οὐ δοκεῖ οὖν σοι ταύτας εἶναι τὰς θρησκείας ἀληθεῖς, ἅς ὁ Βασιλεὺς ἡμῶν ἐξέθετο; [& idolatriæ vanitatem exponens,] Βασίλειος λέγει· Πῶς δύνανται, Ἡγεμὼν, ἇυται ἀληθιναὶ εἶναι, c αἷτινες, ὑπὲρ κυνῶν λυσσώντων, τὰς σάρκας διὰ τῶν στομάτων ἔχοντες, ἐμασσῶντο περιερχόμενοι καὶ τὴν ὑλακὴν βάλλοντες τοῖς τοῦ δαίμονος βωμοῖς τὰς ἑαυτῶν σάρκας περιτίθησι, καὶ τὸ ἑαυτῶν αἷμα περιραίνουσιν. Καὶ πῶς δύνανται αὗται εἰλικρινεῖς εἶναι; Σατορνῖνος εἶπε· Παῦσαι φλυαρῶν καὶ πείσθητι τῷ Βασιλεῖ. Βασίλειος λέγει· Ἐγὼ πέπεισμαι τῷ Βασιλεῖ τῷ ἐπουρανίῳ, καὶ οὐ μεταλλάσσομαι τῆς εἰς αὐτὸν πίστεως. Σατορνῖνος εἰπε· Βασιλεῖ οὐρανίῳ ποίῳ πεπίστευκας; Βασίλειος εἶπε. Τῷ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καθεζομένῳ καὶ ὁρῶντι τὰ πάντα· οὗτος γὰρ ἐπιγειός ἐστι, καὶ αὔριον ἐμπίπτει εἰς τὰς χεῖρας τοῦ μεγάλου Βασιλέως, ἄνθρωπος γάρ ἐστι.

[7] [dire torquetur:] Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἡγεμὼν ἐταράχθη, καὶ ἐκέλευσεν ἀυτὸν κρεμασθέντα ξέεσθαι. Ὡς δὲ ἐκρεμάσθη ὁ Μακάριος, ἤυξατο οὕτως· Εὐχαριστῶ σοι Κύριε ὁ Θεὸς τῶν αἰώνων, ὅτι κατηξίωσάς με διὰ τῶν αἰκισμῶν τούτων ἰδεῖν ὁδὸν ζωῆς, ὅπως διελθὼν δι᾽ ἀυτῆς, δυνηθῶ ἰδεῖν τοὺς τῶν ἐπαγγελιῶν κληρονόμους. Ξεομένου δὲ ἀυτοῦ, ὁ Ἡγεμὼν λέγει· Τί ἔνι Βασίλειε, ἔγνως ὅτι δύναται ὁ Αύτοκράτωρ τοὺς μὴ πειθομένους αὐτῷ παρὰ πόδας τιμωρεῖν; Πείσθητι οὖν αὐτῷ, ὅτι ἐν πείρᾳ τῶν κακῶν γεγένησαι. Βασίλειος λέγει· Εἶπόν σοι ἀλλότριε τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐλπίδος ὅτι πεπίστευκα τῷ ἀληθινῷ Βασιλεῖ, καὶ μετατραπῆναι οὐ δύναμαι. Ἀτονησάντων δὲ τῶν κουεστιοναρίων, καὶ κελεύσας παύσασθαι τοὺς βασανιστὰς, [reductusq; in carcerē] εἶπε πρὸς τὸν Βασίλειον, Πείσθητι ἡμῖν καὶ θῦσον. Βασίλειος λέγει· Ἐγὼ οὐκ ἔθυσά ποτε τοιούτοις ματαίοις θεοῖς, οὔτε d περιποιουμαι ἀυτοῖς θυσίαν ἀπολλόντων ψυχάς.

[8] Ἐκέλευσεν δὲ ἀυτὸν ὁ Ἡγεμὼν εἰς φυλακὴν ἀπενεχθῆναι. Ἀπερχομένου αὐτοῦ τοῦ Μακαρίου, Φήλιξ τις μιαρὸς ἀπήντησεν εἰς ἀυτὸν, καὶ λέγει πρὸς ἀυτόν Βασίλειε, τί ἐστιν, [tentatur a Felice eiq; apostasiam exprobrat.] ὃ βούλει ἑαυτῷ περιποιήσασθαι, μᾶλλον σῶσον σεαυτὸν καὶ φίλος γενοῦ τῶν θεῶν, καὶ τῶν ἐπαγγελιῶν τοῦ Αὐτοκράτορος, εἰ δὲ μὴ θελήσῃς, τιμωρηθήσῃ, ἄξιος γὰρ τυγχάνεις. Βασίλειος λέγει· Ἄπελθε σὺ πονηρὲ καὶ ἀκάθαρτε, καὶ τῶν ἀληθινῶν ἐπαγγελιῶν ἀλλότριος τυγχάνων. Πῶς ἀυτὸς ὢν ἐν σκότει, δύνασαι ἀτενίσαι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἰδεῖν τὸ περιέχον σεσκότος. Καὶ εἰπὼν ταῦτα ἀνῆλθε καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὴν φυλακήν.

CAP. II

[9] Ἀνήνεγκε δὲ ὁ Ἡγεμὼν τῷ Βασιλεῖ Ἰουλιανῷ τὰ περι τοῦ ὁσίου Βασιλείου. [mittit Iulianus, qui defectionem suadeant;] Ὁ δὲ Ἰουλιανὸς ἀκούσας, ἀπέστειλεν Ἐλπίδιόν τινα, τῆς ἀπολείας διδάσκαλον, καὶ Πηγάσιον, ἐκπεπτωκότας τῶν θησαυρῶν τῶν ἐπουρανίων. Ἐλθόντες δὲ ἐν τῇ Νικομηδείᾳ εὑρίσκουσί τινα Ἀσκλήπιον ὀνόματι, Ἱερέα τοῦ Ἀσκληπιοῦ, καὶ συμπαραλαμβάνουσιν ἀυτὸν, καὶ ἔρχονται οἱ τρεῖς στρατηγοὶ τοῦ διαβόλου· καὶ ὡς μόνον ἐπέστησαν ἐν τῇ Ἀγκύρᾳ ἠρώτησαν περὶ τοῦ ἁγίου Βασιλείου, καὶ μανθάνουσιν ὅτι ἐστὶν ἐν τῇ φυλακῇ, καὶ ὅτι νυκτὸς καὶ ἡμέρας οὐ παύεται ὑμνῶν καὶ δοξάζων τὸν Θεόν.

[10] [e quibus Pegasius apostata] Τῇ οὖν ἐξῆς ἀπέρχεται ὁ Πηγάσιος ἐν τῇ φυλακῇ, ὁ γεινάμενος ἀποστάτης τῆς ἀληθείας, καὶ λέγει αὐτῷ, Χαίροις Βασίλειε. Βασίλειος λέγει· Οὐκ ἔστι σοι χαίρειν παραβάτα καὶ πειρατὰ τῆς ἀληθείας, ὅ ποτε πηγῆς Χριστοῦ μετέχων, νῦν δὲ ὕλεως βορβόρου γέμων· ὅ ποτε μυστηρίων Χριστοῦ μετέχων, νῦν δὲ μισηθεὶς ὑπὸ Χριστοῦ· ὄ ποτε τραπέζης Χριστοῦ μετέχων, νῦν δὲ τραπέζης δαιμονίων μετέχων· ὅ ποτε ὁδηγὸς φωτὸς, νῦν δὲ σκότους κληρονόμος· ὅ ποτε διδάσκαλος ἀληθείας, νῦν δὲ ὁδηγὸς ἀπωλείας· ὅ ποτε συνεορτάζων Ἁγίοις, νῦν δὲ συγχωρεύων τῇ στρατιᾷ τῶν δαιμόνων· ὅ ποτε ὁδηγὸς πεπλανημένων ἐν σκότει, [confunditur a Basilio:] νῦν δὲ ὑπὸ τοῦ σκότους κεκαλυμμένος. Πῶς ἀπώλεσας τὰς ἐλπίδας σου; Πῶς ἐσυλήθη σοι τὸ κειμήλιον τῆς ψυχῆς: Τί ἔχεις ποιῆσαι, ὅταν ἐπισκέψεταί σε ὁ Κύριος.

[11] Καὶ εἰπὼν ταῦτα, ἤυξατο οὕτως· Δόξα σοι ὁ Θεὸς ὁ γνωριζόμενος ὑπὸ τῶν σῶν δούλων, ὁ φωταγωγῶν τοὺς ποθοῦντας τὴν θεότητά σου, ὁ σεμνύνας τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ σὲ, ὁ ἐπάγων αἰσχύνην τοῖς μισήσασι τὰς ἐντολάς σου, e ὁ τοῖς μακρὰν ἐπαγγειλάμενος σωτηρίαν, ὁ δοξαζόμενος τοῖς ἐν οὐρανοῖς, καὶ ἐπὶ γῆς προσκυνούμενος· θέλησον ὁ Θεὸς τῶν ὑψωμάτων πᾶσαν κλεῖδα τοῦ διαβόλου ἀποσμύξαι ἀπὸ τῆς ψυχῆς τοῦ δούλου σου, ἵνα δυνηθω φυγεῖν ἀπὸ τοῦ μισοκάλου, καὶ νικῆσαι τὴν τῶν ἀπειλοῦντων δύναμιν. Ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ Πηγάσιος ἐξῆλθεν ἐκ τῆς φυλακῆς λυπούμενος, καὶ ἐλθὼν εἰς τοὺς συνεταίρους αὐτοῦ, [eius socij existimulāt Præsidem,] ἀνήγγειλε τὰ λεχθέντα ὑπὸ τοῦ Βασιλείου. Οἱ δὲ ὀργισθέντες διὰ τὴν λύπην τοῦ Πηγασίου, ἦλθον πρὸς τὸν Ἡγεμόνα, καὶ ἀπήγγειλαν αὐτῷ, ἃ ἀκηκόασι παρὰ τοῦ Πηγασίου.

[12] Ὁ οὖν Ἡγεμὼν βουλόμενος θεραπεῦσαι τὸν Πηγάσιον, ἐκέλευσεν ἀχθῆναι τὸν Δίκαιον· Ἐλθὼν οὖν καὶ στὰς πρὸ τοῦ βήματος, ἐσφράγησεν ἑαυτὸν καὶ εἶπε πρὸς τὸν Ἡγεμόνα, ὃ δ᾽ ἂν βούλει, ποίησον. Ἀκούσας δὲ ὁ Ἐλπίδιος, ὅτι οὕτως τεθαῤῥηκὼς ἀπεφθέγξατο αὐτῷ, εἶπε πρὸς τὸν Ἡγεμόνα· Ἀπονενόηται ὁ μιαρώτατος. Καὶ νῦν, εἰ μὲν πεισθῇ αἰκιζόμενος, κεκέρδηκεν ἑαυτὸν, εἰ δὲ μήγε, τῷ Αὐτοκράτορι τηρηθήτω. [qui denuo tortum] Ὁ οὖν Ἡγεμὼν πάλιν ὀργισθεὶς ἐκέλευσεν αὐτὸν κρεμασθέντα τείνεσθαι ἱμάσι σφοδρῶς, ὅπως, φησὶ, μὴ φέρων τὴν τιμωρίαν, πεισθῇ τοῦ θῦσαι. Βασίλειος λέγει· Ἀνόσιε ποίει, ὃ θέλεις, ἔχων μεθ᾽ ἑαυτοῦ τοὺς τῆς ἐναντίας δυνάμεως στρατηγοὺς· οὐ γὰρ σύ τι ὀνήσεις εἰς ἐμὲ, οὔτε οἱ σύμβουλοί σου f ἔχω γὰρ τὸν βοηθοῦντά με Χριστόν. Σατορνῖνος λέγει· Λαβόντες σίδηρα βαρεῖα περίθετε περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ περὶ τὰς χεῖρας, [Iuliano reseruari iubet:] ἵνα τῷ Αύτοκράτορι οὕτως ἐπιδειχθῇ, τὸ δὲ νῦν ἀπέλθῃ ἐν τῇ φυλακῇ.

[13] Ἡμερῶν δὲ ὀλίγων διελθουσῶν, ἐγένετο τὸν Βασιλέα πορεύεσθαι εἰς τὴν Ἀνατολὴν· ἐλθόντος δὲ αὐτοῦ εἰς Ἄγκυραν, [hic Aneyrū adueniens,] ὑπήντησαν αὐτῷ οἱ τοῦ διαβόλου ὑπηρέται g ἔχοντες μεθ᾽ ἑαυτῶν τὸ εἴδωλον τῆς Ἑκάτης· εἰσελθὼν δὲ ἐν τῷ παλατίῳ ἐκάλεσε τοὺς h μιερεῖς τῶν εἰδώλων, καὶ ἐδίδου χρήματα. Τῇ οὖν ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ θεωριῶν ἐπιτελουμένων, ἀναφέρει ὁ Ἐλπίδιος τῷ Βασιλεῖ τὰ περὶ τοῦ ὁσίου Βασιλείου. Μετὰ οὖν τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν ἀπὸ τῆς θέας, ἐκέλευσεν αὐτὸν ἐπὶ τοῦ παλατίου ἀχθῆναι· Ὁ δὲ ἅγιος Βασίλειος ἦλθεν ἔχων τὸ πρόσωπον αὐτοῦ φαιδρὸν, καὶ λέγει πρὸς αὐτὸν Ἰουλιανός· Τί λέγεται τὸ ὄνομάσου; Βασίλειος λέγει, Ἀκολούθως λέγω σοι, [quæstionem habet de Basilio,] Βασιλεῦ, τίς εἰμι· τὸ πρῶτον ὄνομά μου, Χριστιανὸς, Χριστοῦ τὸ ὄνομα προαιώνιον, ὃς ἐμβατεύει τοὺς λογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων· τὸ δὲ δεύτερον, Βασίλειος ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων καλοῦμαι. Ἐὰν οὖν τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἄσπιλον τηρηθείη, ἔν ἡμέρᾳ κρίσεως μισθὸν ἀθανασίας παρ᾽ αὐτοῦ κομηζόμεθα.

[14] Ἰουλιανὸς εἶπε, Μὴ πλανᾷ Βασίλειε, οὐ γὰρ ἁγνοῶ τὰ κατὰ σὲ μυστήρια· Ἐκεῖνῳ πιστεύεις τῷ θάνατον ὑποστάντι ἐπὶ Πιλάτου τοῦ Ἡγεμόνος Βασίλειος λέγει· Μὴ πλανῶμαι Βασιλεῦ· αὐτὸς γὰρ ἀποστάτης γενόμενος ἠθέτησας τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ· ὅθεν πιστεύω τῷ Χριστῷ μου, [ab eoq; de apostasia increpitus,] ὃν ταχὺ ήθέτησας δόντα σοι τὴν βασιλείαν, αὐτὸς καὶ πἁλιν ταχέως ἀφελεῖται αὐτὴν ἀπὸ σοῦ, ἵνα γνῷς τίνα Θεὸν ἐγκατέλιπες. Ὁ δὲ Ἰουλιανὸς εἶπε· Μαίνῃ καὶ οὐ ποιῶ σου τὸ θέλημα, ἀπονενοημένε. Βασίλειος λέγει· Οὐδὲ τῆς ἀντιλήψεως αὐτοῦ ἐμνημόνευσας, οὐδὲ τὸ ἅγιον θυσιαστήριον, δι᾽ οὗ ἐσώθης, ἐτίμησας· οὔτε τὸν νόμον, ὃν διὰ στόματος πολλάκις ἠγορεύου, ἐφύλαξας· οὔτε ἀυτὸς ὁ μέγας Βασιλεὺς Χριστὸς μνημονεύει σου, ἀλλὰ θᾶττον ἀφελεῖται αὐτὸ ἀπὸ σοῦ τὸ πρόσκαιρον βασίλειον, καὶ ἐν ὀδύνῃ μεγίστῃ τὸν θάνατον τελέσας, τὸ σῶμά σου γῆς οὐ μὴ τύχῃ.

[15] [iubet lora scindi ex eius tergo:] Ἰουλιανὸς εἶπεν, Ἐγὼ μὲν, ἀνόσιε, ἐβουλόμην σε ἀπολῦσαι· ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πολλάκις ἀναισχυντίᾳ χρώμενος οὐκ ἐπείσθης μοι, ἀλλὰ παρύβρισάς με πολλὰ, διὰ τοῦτο κελεύει τὸ ἐμὸν κράτος λωροτομεῖσθαί σε ἀπὸ τοῦ σώματός σου ἡμερησίους λώρους ἑπτά. Καὶ ἐκέλευσεν ἐπὶ τούτου i Φρουβέτιμον Κόμητα Κουταρίων k δεροτομεῖν ἀυτόν. Δεροτομούμενος δὲ ὁ Μακάριος, καὶ καρτερῶν τὴν ἀπανθρωποτάτην κόλασιν, λέγει τῷ Κόμητι, ἤθελον νῦν συντυχεῖν τῷ Βασιλεῖ, [quo facto vult Basilius ad Iulianum adduci,] καὶ συντάξασθαι αὐτῷ. Ὁ δὲ περιχαρὴς γενόμενος, οἰόμενος θύειν άυτὸν, εἰσελθὼν ἐδήλωσεν αὐτῷ τῷ Βασιλεῖ λέγων, Δέσποτα Αὐτοκράτορ, Βασίλειος μὴ φέρων τὴν προσφερομένην αὐτῷ τιμωρίαν, βούλεται ἐμφανίσαι τῷ κράτεισου.

[16] Ὁ δὲ ἀκούσας ἀπηλθεν εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἀσκληπιοῦ, κελεύσας ἐκεῖ ἄγεσθαι τὸν Δίκαιον. [eiq; arbitranti quod vellet sacrificare,] Ὁ οὖν Βασίλειος ἀπελθὼν εἶπε τῷ Ἰουλιανῷ; Ποῦ εἰσιν οἱ ἱερεῖς σου, καὶ οἱ μάντεις σου, οἱ παραμένοντές σοι, Βασιλεῦ; Πάντως ἐμήνυσάν σοι ἕνεκέν τινος συνέτυχόν σοι; Ἰουλιανὸς εἶπεν. Οἴομαι ὅτι συνετὸς ὢν μετέγνως καὶ βούλει συνευωχηθῆναι ἡμῖν, καὶ ἀυτὸς ἐπέγνως λοιπὸν τοὺς Θεούς. Βασίλειος λέγει· Ἵνα οὖν ἴδῃς, Βασιλεῦ, ὅτι οὐδέν εἰσιν, οὕς καλεῖς θεοὺς· εἴδωλα γάρ εἰσι κωφὰ καὶ τυφλὰ, κατάγοντα εἰς ᾅδην τοὺς πιστεύοντας αὐτοῖς. Καὶ εἰπὼν ταῦτα, ἔλαβεν ἕνα ἀπὸ τῶν l ἐκτομηθέντων λώρων τοῦ σώματος αὐτοῦ, [excisæ cutis frustum in faciē iacit.] καὶ ἔῤῥιψεν αὐτὸν εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Ἰουλιανοῦ εἰπών· Δέξαι Ἰουλιανὲ, ἡ τροφή σου ἐν τούτοις ἔσται· ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῇν Χριστὸς, καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος· ἐμοὺ ἡ βοήθεια Χριστὸς, εἰς ὃν πιστεύω, καὶ δι᾽ ὃν πάσχω. Ἐμακαρίζατο δὲ ὁ Ὅσιος ὑπὸ τῶν Χριστιανῶν διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ὁμολογίαν.

CAP. III

[17] Ἐξῆλθεν οὖν ὀ Κόμης ἐρυθριάσας, ἔγνω γὰρ ὅτι ὀργίζετο πρὸς αὐτὸν ὁ Βασιλεὺς διὰ τὴν ὕβριν τὴν γειναμένην αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Βασιλείου. [Frumentinus crudelius dissectū Sanctum,] Ὀργίζεται δὲ ὁ Κόμης κατὰ τοῦ Μακαρίου, καὶ ἐνενοεῖτο ποίᾳ κολάσει θᾶττον ἀπολέσει αὐτὸν· καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸ πραιτώριον καὶ καθίσας, ἐκέλευσε παρανόμως δερωτομηθῆναι αὐτὸν ὑπὲρ τὸ καθ᾽ ἡμέραν πολλὰ δεινοτέρως, ὥστε καὶ τὴν τῶν σπλάγχνων οἰκονομίαν δύνασθαι θεωρεῖσθαι. Βασανιζόμενος οὖν ὁ Μακάριος, ἤυξατο οὕτως πρὸς Κύριον λεγων· Εὐλογητὸς εἶ Κύριε ὁ Θεὸς, ἡ ἐλπὶς τῶν Χριστιανῶν, ὁ ὑποστηρίζων τοὺς καταπίπτοντας, καὶ ἀνορθῶν τοὺς κατεῤῥιμμένους, ὁ λυτρούμενος ἐκ φθορᾶς τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ σὲ, ὁ m ἰώμενος τὰ συντρίμματα ἡμῶν, ὁ φιλάγαθος καὶ οἰκτίρμων, ὁ ἐλεήμων καὶ μακρόθυμος. Ἔπιδε ἐξ ἁγίας δόξης σου, καὶ δός μοι μετὰ πίστεως τελειῶσαι τὸν δρόμον μου, καὶ διαμείναντα ἐν τῇ πίστει τῶν Πατέρων καταξιωθῆναι τῆς αἰωνίου καὶ ἀφθάρτου βασιλείας σου.

[18] Ἑσπέρας οὖν ἤδη γενομένης, ἐκέλευσεν ὁ Κόμης εἰς φυλακὴν αὐτὸν βληθῆναι. Τῇ οὖν ἔωθεν ἐξῆλθεν Ἰουλιανὸς ἐπὶ τὴν Ἀντιόχειαν, [post recessū Iuliani,] μὴ δεξάμενος εἰς ὄψιν τὸν Κόμητα. Ὠργίσθη οὖν πλεῖον ὁ Κόμης διὰ τὸν Βασιλέα, καὶ ἐκέλευσεν ἄγεσθαι τὸν Δίκαιον ἐπὶ τοῦ δημοσίου. Ἐλθόντος οὖν αὐτοῦ, λέγει αὐτῷ. Τί; ἐναπονενοημένε· θύεις, ὡς ἐκέλευσεν ὁ Αὐτοκράτωρ, ἢ οὐ; ἢ ᾑρήσω μὴ πειθόμενος ἡμῖν ἀλλὰ κολαζομενος ἀποθανεῖν; Βασίλειος λέγει. Ὤ μωρὲ καὶ ἀνόσιε, ἀγνοεῖς, ὅσους ἱμάντας τῇ παρελθούσῃ ἡμέρᾳ ἑξέκοψας ἐκ τοῦ νώτου μου, ὡς πάντας τοὺς ὁρῶντας ἐλεεῖν, καὶ ὀδύρεσθαι, βλέποντας τὴν ὑπὸ σοῦ ἄνομον εἰς ἐμὲ γενομένην τιμωρίαν; Καὶ νῦν Χριστοῦ θέλοντος, ὑγιής σοι παρέστηκα, σεσαγηνευμένε ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ὠμὲ καὶ ἀπάνθρωπε. Δήλοσον τῷ τυράννῳ σου Ἰουλιανῷ, ὅσα δύναται ὁ Θεὸς, ὃν ἐγκατέλιπε, [etiam constantius sacrificare renuentem,] καὶ ἀπώλεσε τὴν ψυχὴν ἀυτοῦ, πλανώμενος ὑπὸ τοῦ διαβόλου. Οὐκ ἐμνήσθη, πῶς ἐῤῥύσατο ἀυτὸν ἐκ θανάτου, διὰ τῶν ἁγίων αὐτοῦ Χριστοφόρων κρύψας ἐν τῷ ἁγίῳ καὶ θαυμαστῷ θυσιαστηρίῳ τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας, ἧς ἀμνημονήσας ἐξώκειλε καὶ ἐξεδίωξεν αὐτήν. Πιστεύω τῷ Χριστῷ μου, ὅτι καὶ αὐτὸς διωχθήσεται ὑπ᾽ αὐτῆς, ἥτις τὸ ἱκανὸν ἑαυτῇ ποιήσασα ἀμείψεται αὐτὸν κατ᾽ ἀξίαν, ὧν ἐποίησε, καὶ ἐν τῇ τυραννίδι αὐτοῦ ἀναλωθήσεται,

[19] Φρουβεντῖνος λέγει, Μαινόμενε παραφρονεῖς· καὶ γὰρ ὁ Δεσπότης τῆς οἰκονομένης, ὁ ἀηττητος Ἰουλιανὸς ἀνέχεταί σου ὡς ἐξήχουν· ἐπειδὴ γὰρ πολὺ φιλανθρωπίᾳ χρώμενος προετρέπετό σε συνεορτάσαι μεθ᾽ ἡμῶν ἐν ἑψημένοις κρέοις καὶ εὐωδίαις λιβάνου, πεισθῆναι δὲ οὐκ ἠθέλησας, ἀλλὰ καὶ παρύβρισας οὐκ ὀλίγα, πρῶτον μὲν τὸν Αὐτοκράτορα, [Ignitis sabulis confodi iubet:] δεύτερον δὲ καὶ ἐμὲ ἐν καταγνώσει πεποίηκας· Ἀμείψομαί σε κᾀγὼ ἐν τοιαύτῃ βασάνῳ, δι᾽ ἧς τάχιόν σε τοῦ ζῇν ἀπαλλάξω, ἀνόσιε. ἤδη γὰρ κελεύω ὀξέα σίδηρα πυρωθέντα σφοδρῶς διεξελθεῖν τὰ σπλάγχνα σου, ἀπο ενοημένε. Βασίλειος εἶπε· Τὸν τύραννόν σου αὐτὸν οὐκ ἐφοβήθην, ὡς καὶ ἀυτὸς οὐκ ἀγνοεῖς, καὶ σὺ δοκεῖς διὰ τῶν λόγων σου τούτων φόβον μοι παρέχειν;

[20] [in quo cruciatu Basilius orationem facit,] Ὀργισθεὶς οὖν ὁ Κόμης διὰ τὴν ἔνστασιν τοῦ ὁσίου Βασιλειου, ἐκέλευσε τὰ σίδηρα ὀξυνθῆναι καὶ πυρωθῆναι· πυρωθέντων δὲ ἀυτῶν ἐκέλευσεν ἐν ἀυτοῖς κεντᾶσθαι ἀυτὸν κατὰ τοῦ νώτου. Βασανιζόμενος δὲ ὁ Μακάριος, καὶ κείμενος κατὰ τοῦ ἐδάφους, φωνῇ μεγάλη ἤυξατο πρὸς Κύριον λέγων· Τὸ φῶς μου Χριστὲ, ἡ ἐλπίς μου Ἰησοῦ, ὁ τῶν χειμαζομένων εὔδιος λιμὴν, εὐχαριστῶ σοῖ Κύριε ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων μου, ὅτι ἐῤῥύσω τὴν ψυχήν μου ἐξ᾽ ᾅδου κατωτάτου· ἀνεξάρνητον τὸ ὄνομά σου τήρησον εἰς ἐμὲ, ἵνα τὸ νικητήριον ποιησάμενος, καὶ τὸν δρόμον τελέσας τὸν εἰς σὲ, κληρονόμος γένωμαι τῆς αἴωνίου ἀπολαύσεως, διὰ τῆς ἐπαγγελίας τῶν Πατέρων μου, διὰ τοῦ Ἀρχιερέως τοῦ μεγάλου Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν, δι᾽ οὗ μετὰ εἰρήνης δέξον τὴν ψυχήν μου, ἐμμένοντός μου ἐν τῇ ὁμολογίῳ ταύτῃ· ὅτι σὺ ἐλεήμων καὶ μακρόθυμος καὶ πολυέλεος, καὶ ζὼν καὶ μένων εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν Καὶ πληρώσας τὴν εὐχὴν ὁ μακάριος Βασίλειος, [& placido moritur.] ὅσπερ ὑπὸ ἡδέος ὕπνου ληφθεὶς, ἀπέδωκε τὴν ψυχὴν, τοῖς σιδήροις κεντούμενος. Ἐτελειώθη δὲ ὁ μακάριος Βασίλειος ἐν τῇ ὁμολογίᾳ τοῦ μαρτυρίου ἐπὶ Ἰουλιανοῦ τοῦ ἀποστάτου, μηνὶ * Ἰουνίῳ, εἰκάδι ἐννάτῃ· οὗ τὸ μαρτύριόν ἐστι πάντων ἡμῶν στήριγμα, τῶν πιστευόντων εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, δι᾽ οὗ σοι ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a MS. αἰρεσχελίας, quod (quasi ab αἱρέω capio & σκέλος pes formaretur) interpreti occasionem dedit supplantatores siue supplantationes intelligendi: cum talis dictio Græca non habeatur: genuinæ autem scriptioni reddita, verbale sit ab ἐρεσχελεῖν nugari, prouocare, irritare: itaque execrabiles nugas & irritamenta in Latino pone.

b In Latino pro voluntati, repone veritati, & adde atque præpedi illos cum ipsorum concupiscentiis.

c Deest aliquid perfecto sensui, qui sic forte integrari posset & corrigi: αἵτινες ἀγριαίνουσι τοὺς δούλους αὐτῶν ὑπὲρ κύνων λυσσώντων· καὶ γὰρ … quæcumque sibi mancipatos plus quam rabidos canes efferant: etenim &c.

d MS. περιῶμαι, ex quo per coniecturam περιποιοῦμαι tribuo, feci: & paulo post pro ἀπολλόντων scripsi ἀπόλλουσε occidentibus.

e Mentem auctoris sic melius expresseris: qui salutem iis qui longe abs te recesserant pollicitus, & glorificaris in cælis & adoratis in terris.

f Adde Latino quoniam habeo Christum adiuuantem me.

g Additur in MS. λάττονες, καὶ, quod omisimus, quia librarius, ante hanc vocem spatium relinquens vacuum, indicauit initio mutilam esse, nec operæ pretium est coniectando supplere sensum, etiam absque hoc additamento integrum.

h [μιερεῖς] Meursius in Glossario socios vertit, citata historia Manichæorum Petri Siculi: sed huius Interpres Sirmundus sacerdotes reddidit: & qui Latine Græceq; vulgauit Gretserus, indicauit Consacerdotes & Symmystas aptius reddi, sic dictos ἀπὸ μιᾶς καὶ ἱερεὺς. Existimarem ego Christianos, cum dedignarentur Sacerdotum nomine appellare Deorum sacrificulos, pro ἱερεῖς, μιερεῖς dixisse: non quasi μιαροῦς ἱερεῖς, id est, impuros sacerdotes (quæ est altera Gretseri coniectura) sed quasi μὴ ἱερεῖς non sacerdotes: & in hoc sensu videri potest eadem voce Petrus Siculus vsus, Sergij, alterius e Manichæorum sectis coryphæi, discipulos tres præcipuos nominans: quos ipse συνεκδήμους comperegrinos nuncupabat

i Quia MSS. Græca medij æui parum admodum distingunt inter β & μ, maluit interpres librarij mendum credere & pro Phrubetimo, nullius significationis nomme, [κουτάριοι] Frumentinum Latinis notum reddere: feliciori fortassis coniectura (nam num. 19 φρουβεντίνος legitur quam qua eumdem Comitem Scutariorum dixit, cum hic Κουταρίων legatur, quo nomine a Latinis accepto & ex cute ducto, videntur potius carnifices significari, & horum Præfectus honestiori Comitis titulo donatus: quemadmouum nunc temporis variis titulis honestioribus cruenti & vilis ministerij Præfectura coloratur: infra tamen num. 17 aliquid etiam iudiciariæ potestatis hic Comes videtur arrogare sibi.

k MS. identidem δηρωτομεῖν ex medij illius æui abusu, vt reor; quamuis sic quoque inusitatum veteribus compositum sit: est cui & δειροτομεῖν non displiceat, etsi id decollare vsitatiori acceptione significet.

l MS. ἡνοτμηθέντων. quod quid sit non capio. Forte ab ἥνιον, ἡνιοτομέω fit, licet id non tam lorum sit quam habena.

m Interpres videtur aliquid aliud legisse cum vertit, nosti: quia autem apparet respici ad locutionem in Scripturis frequentem, qua Deus contritiones suorum sanare dicitur, dele nosti, & repone sanas, quod vox Græca significat.

* Imo Ἰανουαρίῳ

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΩ, ΕΚΑΤΟΝ ΕΝΝΕΝΗΚΟΝΤΑ ΕΝΝΕΑ
ὧν τὰ ὀνόματα γέγραπται ἐν βιβλῷ ζωῆς, μαρτυρισάντων ἐπὶ Δεκίου Καίσαρος, ἡγεμονεύοντος δὲ Κυντιανοῦ τῆς τῶν Σικελῶν Ἐπαρχίας, συγγραφὲν ὑπὸ Χαιρομένου, συμφοιτη τοῦ τῶν Ἁγίων, καὶ τὸν μονῆρι βίον ἀσπασαμένου, πόλεως Συρακούσης.
Ex membranis perantiquis MSS. Codicis Vaticani Romæ, signati numero 866 pag. 250 & Ambrosiani, Mediolani in folio signati littera N. 275, inter se collatis.

Nicon Episcopus, Martyr iuxta Tauromenium in Sicilia (S.)
Socii monachi CXCIX Martyres iuxta Tauromenium in Sicilia (SS.) a

EX MSS.

CAP. I

[1] Κατὰ τοὺς καιροὺς ἐκείνους, ἡγεμονεύοντος Κυντιανοῦ τοῦ ἀσεβεστάτου, [S. Nicon ex instructione matris Christianæ] ὑπῆρχέν τις ἀνὴρ, ἐκ τῆς τῶν Νεαπολιτῶν χώρας ὁρμώμενος, ὀνόματι Νίκων, στρατευόμενος ἐν νουμέρῳ τινὶ καὶ διατρίβων ἐν αὐτῷ. Ἦν δὲ ὁ ἀνὴρ εὐπρεπέστατος τῇ ἡλικίᾳ, ὡραῖος δὲ κάλλει, τῇ ὄψει λαμπρὸς, φοβερὸς δὲ ὑπάρχων ἐν πολέμῳ. Ἤν δὲ ὁ αὐτὸς Ἕλλην, μητρὸς μὲν Χριστιανῆς, πατρὸς δὲ Ἕλληνος. Παρεκάλει δὲ αὐτὸν ἡ τούτου μήτηρ, νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἐκδιδάσκουσα αὐτὸν οὕτως· Τέκνον ἐμὸν γλυκύτατον, εἰ πολλαχῶς ἐν ἀνάγκῃ γεγένησαι ἐν τῷ πολέμῳ, τῷ σημείῳ τοῦ σταυροῦ τοῦ χριστοῦ καθοπλίσθητι, καὶ διαφεύξῃ τοὺς ἀντιπάλους· ἀλλ᾽ οὐ μόνον τούτους διαφεύξῃ, ἀλλὰ καὶ ἀλώβητος ἐκ παντὸς βέλους, δόρατος, καὶ μαχαίρας διαμείνῃς.

[2] Οὐ μεθ᾽ ὃ πολὺ δὲ πολέμου συγκροτηθέντος, καὶ ἀνάγκῃ σφοδρᾷ περιπεπτωκὼς, καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ στρατιώτας ἀναλισκομένους βλέπων, ἀτενίσας εἰς τὸν οὐρανὸν, [signo Crucis se muniens, victor euadit:] καὶ ἐκ βάθους καρδίας στενάξας, καὶ τῷ τιμίῳ καὶ ζωοποιῷ τύπῳ τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ ἑαυτὸν περιτειχίσας λέγει· Κύριε ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, τῇ σήμερον δειχθῇ ἐν ἐμοὶ τῷ δούλῳ σου ἡ δύναμις τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ σου, ἵνα τοὺς ἀλλοφύλους τούτους ὑποτάξας, ἐν τῷ ὑποστρέφειν με, γενήσομαι κᾀγὼ λατρεύων σοι καὶ προσκυνῶν σε σὺν τῇ γεννησάσῃ με μητρί. Καὶ μετὰ τὸ κατασφραγίσασθαι ἐκτείνας τὴν ἑαυτοῦ χεῖρα θαρσαλέως μετὰ τὸ δόρυ αὐτοῦ, ἀπέκτεινεν τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ ἄνδρας ὡστεὶ * ρπ᾽· οἱ δὲ λοιποὶ ἀλλόφυλοι ἔφυγον ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ, μὴ δυνάμενοι ἀντιστῆναι τῷ ἀνδρὶ, τῇ δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ· Καὶ ἐδόξασεν Νίκων τὸν Θεὸν λέγων, Μέγας ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν, ὁ διὰ τοῦ τύπου τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ καθυποτάσσων ἀλλοφύλους· Καὶ ἐθαύμασεν πὰς ὁ ὄχλος λέγοντες, Μὰ τὴν ἄνω πρόνοιαν! Οὐκ οἴδαμέν ποτε, οὔτε εἰς τοὺς πρὸ ἡμῶν οὔτε εἰς τοὺς μεθ᾽ ἡμῶν, οὕτως ἄνδραγαθήσαντα στρατιώτην ἐν πολέμοις, ὡς νῦν ἴδομεν Νίκωνα τὸν στρατιώτην, ὅστις μόνος ἔτρεψεν πόλεμον b ἀνθρώπων.

[3] [quod matri renuntiat,] Καὶ δὴ τοῦ δὲ πολέμου κατασταλέντος, ἀπῄει Νίκων εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ χαίρων καὶ δοξάζων τὸν Θεὸν, ἀπαγγέλλων τῇ μητρὶ αὐτοῦ πάντα, ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεὸς μετ᾽ αὐτοῦ ἐν τῷ πολέμῳ, τῇ δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ. Καὶ ἐχάρη ἡ μήτηρ αὐτοῦ χαρὰν μεγάλην λέγουσα· Εὐχαριστῶ τῷ παναγίῳ ὀνόματί σου, Κύριε, τοῦ θέλοντος πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν c [καὶ τὰ νῦν Κύριε, ἐπάκουσον τῆς δούλης σου, καὶ ἀξίωσον αὐτὸν τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας, ἧς ἐδωρήσω ἡμῖν εἰς ἀπολύτρωσιν ἁμαρτιῶν, καὶ δίδαξον αὐτὸν ποιεῖν τὸ θέλημά σου, ὅπως εὐάρεστός σοι γενόμενος, τύχῃ καὶ τῶν ἐπηγγελμένων παρὰ σοῦ ἀγαθῶν]. Καὶ πληρωσάσης αὐτῆς τήν εὐχὴν, ἤρξατο ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νίκων ἐπερωτᾷν αὐτὴν λέγων· Πῶς δύναται, μῆτερ ἐμοῦ, γενέσθαι τις τέλειος Χριστιανός; Η δὲ λέγει αὐτῷ, Ἵνα νηστεύσῃς ἡμέρας τεσσαράκοντα, καὶ λάβῃς κατηχήσεις ἐκ τοῦ Ἱερέως, καὶ μετὰ τοῦτο λάβε τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενεσίας, καὶ πίστευσον τῷ Χριστῷ καὶ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ, καὶ ἀπόταξαι τῷ σατανᾷ καὶ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ, καὶ τότε γενήσῃ Χριστιανὸς τέλειος, Χριστοῦ δοῦλος.

[4] [decernitque fieri Christianus,] Τότε ἔφη Νίκων τῇ μητρὶ αὐτοῦ· Ζῇ Κύριος ὁ Θεὸς, ὅτι μὲν ἐμοὶ d αρεστότερός ἐστιν τοῦ εἶναι δοῦλον αὐτοῦ, καὶ μὴ ὑπάρχειν λάτριν δαιμόνων καὶ στρατιώτην Ἑλλήνων· μηδὲ θύειν δαίμοσιν καὶ λίθοις ἀψύχοις [καὶ τῇ λοιπῇ κτίσει, ἀλλὰ τῷ Θεῷ τῷ ποιήσαντι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς]. Καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ προσπεσὼν παρὰ τοὺς πόδας τῆς ἑαυτοῦ μητρὸς, λέγει αὐτῇ· Εὖξαι, μῆτερ, τῷ δούλῳ σου, ἵνα ὁ Θεὸς δῴη μοι Ἄγγελον ἀγαθὸν [ὁδηγὸν καὶ] φύλακα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματός μου, καὶ ὅπως εὕρω ἄνδρα ἕνα τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ, καὶ δῴη μοι τὸ λουτρὸν τῆς e παλιγγενεσίας, καὶ μάθω δι᾽ ἀυτοῦ ποιεῖν τὰ θελήματα τοῦ Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν, καὶ καταλογισθῶ μετὰ τῆς λογικῆς ἀυτοῦ ποίμνης· ἐπειδὴ, εἰ μὴ ἡ διδαχή σου, τιμία f μῆτερ, ἐξεδίωξέν με τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς πλάνης [καὶ τὸν ὕψιστον Θεὸν ἐπέγνων] παραχρῆμα ἂν ἐγενόμην κληρονόμος τῆς γεέννης τοῦ πυρὸς, ἐν ᾧ μέλλουσιν καταδικάζεσθαι πάντες οἱ τὸν Θεὸν ἀγνοοῦντες καὶ εἰδώλοις λατρεύοντες, ἐν τῷ κατωτᾴτῳ ᾅδῃ καταδικαζόμενοι, κατὰ τὸν Προφήτην· Ἀποστραφήτωσαν οἱ ἁμαρτωλοὶ εἰς τὸν ἅδην, πάντα τὰ ἔθνη τὰ ἐπιλανθανόμενα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλ᾽ οὖν ὑπερευχαριστῶ, μῆτερ, τὸν ὑπεράγαθον Θεὸν, τὸν διὰ σοῦ με μέλλοντα κατατάξαι εἰς τὴν λογικὴν ἀυτοῦ ποίμνην, καὶ ῥύσασθαί με τῆς τῶν ἐθνῶν ἀλογίας. Καὶ πεσὼν ἐπὶ πρόσωπον κατὰ ἀνατολὰς καὶ εὐξάμενος [λέγει τῇ μητρὶ ἀυτοῦ, [& a matre discedit baptizandus.] Εὖξαι, μῆτερ, τῷ δούλῳ σου, ἵνα ἀπελθὼν τύχω τοῦ ζητουμένου]. Καὶ ἐν ἀυτῇ τῇ ὥρᾳ λαβομένη τῆς χειρὸς ἀυτοῦ ἡ μήτηρ καὶ εὐξαμένη, ἀπέλυσεν ἀυτὸν, ὅρκοις δὲ φρικτοῖς g κατακρίνασα τοῦτον, ὅπως μετὰ τὸ λαβεῖν ἀυτὸν τὸ ἅγιον βάπτισμα, πρὸς ἀυτην ἐπανακάμψῃ.

[5] Μετὰ δὲ τὸν δοῦλον τοῦ Θεοῦ Νίκωνα ἐπαναχωρῆσαι, ζήτησις ἀυτοῦ ἐγένετο πλείστη παρὰ [τῶν στρατιωτῶν· ὡς δὲ οὐδαμοῦ ἦν εὑρισκόμενος,] παραλαβοῦσα ἡ τούτου μήτηρ ἄνθρωπόν τινα τοῦ Τοπάρχου, ἀπελογεῖτο αὐτῷ λέγουσα, Ὅτι ἀφανὴς ὁ υἱός μου ἐγένετο, καὶ οὐκ ἔγνων τι περὶ ἀυτοῦ. Ὁ δὲ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νίκων ὁδηγούμενος ὑπὸ τῆς θείας χάριτος, κατελθὼν ἐν τῇ παραλίᾳ εὗρεν ἕνα τῶν πλοίων, καὶ λαβόμενος μεθ᾽ ἑαυτοῦ χρήματα οὐκ ὀλίγα, [egressus in Chium ibi ieiunat] ἀπέπλευσεν ἐπὶ τὰ μέρη Κωνσταντινουπόλεως, καὶ ἐξελθὼν εἰς τὰ μέρη τῆς τῶν Χιοτῶν νήσου, ἀπέρχεται εἰς ὄρος ὑψηλὸν, καὶ ποιεῖ ἐκεῖσε εὑχὴν, νηστεύσας ἡμέρας ὀκτὼ, ὅπως ἐπιφανῇ αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς, τὸ ἐν ποίῳ τόπῳ εὑρεῖν τοῦ λαβεῖν, ὅ ποθεῖ. [& ab Angelo crucem viæ ducem accipit,] Καὶ κατὰ Θεοῦ βούλησιν ἐπιφαίνεται αὐτῷ τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἀνὴρ ἱεροπρεπὴς, προσκαλούμενος ἀυτον καὶ λέγων, Δέξαι ταύτην τὴν βακτηρίαν, ἥτις ἐπὶ κεφαλῆς τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ ἔχει, καὶ ὁδηγήσει σε, ἐν ᾧ τόπῳ μέλλεις λαμβάνειν ὅ ποθεῖς.

[6] Καὶ συγχαρὴς γεινάμενος, καὶ δοξάσας τὸν Θεὸν, ἀυτῇ τῇ ὥρᾳ ἔρχεται ὁδηγούμενος ὑπὸ τῆς βακτηρίας, ἧς εἴληφεν τῇ νυκτὶ ὑπὸ τοῦ Ἀγγέλου, ἐπὶ τὸν αἰγιαλόν. Καὶ πόῤῥωθεν βλέπουσιν ἀυτὸν οἱ ναῦται καὶ ὁ ναύκληρος λέγοντες αὐτῷ Χαίροις Νίκων δοῦλε Χριστοῦ, ὅτι διὰ πίστιν νικοποιῶν, εἴσελθε ἐν τῷ πλοίῳ, καὶ ἡμεῖς σε διασώσομεν τοῦ Θεοῦ κατευοδοῦντος ἕως τῆς ὡρισμένης σοι συντάξεως· ὁ γάρ σοι τὴν βακτηρίαν τῇ νυκτὶ δεδωκὼς, ἀυτὸς καὶ ἡμῖν παρήγγειλε λέγων· Ὅτι ἄνθρωπος σήμερον καταλαμβάνει πρὸς ἡμᾶς ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν, κρατῶν ἐν τῇ χειρὶ ἀυτοῦ βακτηρίαν, ἔχουσαν ἐπὶ κεφαλῆς τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ, ζητῶν τοῦ ἀποπλεῦσαι μεθ᾽ ὑμῶν, δέξασθε ἀυτὸν ἀσμένως, καὶ διασώσατε ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ καλουμένου Γάνου, καὶ εἰληφέναι ἔχετε παρὰ τοῦ Θεοῦ τὸν μισθόν. Καὶ δεόμεθά σου, δοῦλε τοῦ Θεοῦ, εἰ δὲ εἶ σὺ, ἀποπλεύσωμεν, [nauigioque oblato,] τοῦ Θεοῦ κατευοδοῦντος· ἐπειδήπερ καὶ ὁ ἄνεμός ἐστιν ἐπιτήδειος, ὁ ὀφείλων ἡμᾶς τῇ δυνάμει τοῦ Θεοῦ διασῶσαι.

[7] Ὀ δὲ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νίκων ἀκούσας ταῦτα, ἀπῆλθεν κατιδίαν προσεύξασθαι, h καὶ ῥίπτει ἑαυτὸν εἰς τὸ ἔδαφος κλαίων καὶ λέγων, Εὐχαριστῶ σοι, Κύριε ὁ Θεός μου, ὅτι ἐμοὶ τῷ ἐλεεινῷ καὶ ἀχρείῳ σκεύει τοιαύτας εὐεργεσίας πεποίηκας, καὶ προελοήσω τῆς ἐμῆς σωτηρίας· οἶδα γὰρ, Δέσποτα, ὅτι θέλεις πάντα ἄνθρωπον σώζεσθαι i τὸν ἐπικαλούμενον τὸ ὄνομά σου ἐν ἀληθείᾳ. Καὶ ταῦτα εἰπὼν καὶ ἕτερα πλεῖστα, τῇ τοῦ Θεοῦ βουλῇ εἰσῆλθε ἐν τῷ πλοίῳ· καὶ ἀποπλεύσαντες, ἐπὶ ἡμέρας δύο καὶ νύκτας δύο κατέλαβον τὰ μέρη τοῦ ὄρους τοῦ ὑψηλοῦ, τοῦ ἐπιλεγομένου Γάνου· καὶ κατὰ συγκυρίαν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ παρέστη αὐτῷ Ἀββᾶς ἐν σχήματι Ἐπισκόπου ἅμα ἑτέροις ἀδελφοῖς k πέντε καὶ δὲκα. [ad Ganum montem appellit.] Ποιήσαντες οὖν τὴν πρὸς ἀλλήλους τῶν μοναχῶν συνήθη προσκύνησιν, λαβόμενοι αὐτοῦ τῆς χειρὸς, ἀπῄεσαν ἐν σπηλαίῳ τινὶ ἔνθα καὶ τὴν κατοικίαν ἐποιοῦντο, ὅτε Ἡγούμενος αὐτῶν τε καὶ Ἐπίσκοπος ἅμα τῶν ἑτέρων Μοναχῶν.

CAP. II

[8] Καὶ κρατήσαντες ἀυτὸν ἐν τοῖς ἐκεῖσε ἡμέρας δύο, [Receptus a Theodosio Cyzici Episcopo] θεωρήσας τὴν ὑπομονὴν καὶ ἀγρυπνίαν τῶν Μοναχῶν Νίκων ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ, ἣν ἐποιοῦντο ἐγκαρτεροῦντες τῇ ψαλμῳδίᾳ καὶ τῇ ἀναγνώσει, καὶ τοῖς δάκρυσιν τὸ ἔδαφος βρέχοντες, l φόβος Θεοῦ ἐπέπεσεν ἐπ᾽ ἀυτὸν, καὶ ἔρως ἀνείκαστος· καὶ ὅλος ἠλλοίῳτο ἐξεστηκὼς ἐν ἑαυτῷ, ἀνιχνεύων τὸν τῶν Ἁγίων ἐκείνων ἰσάγγελον βίον. Θεασάμενος οὖν ἀυτὸν ὁ Ἐπίσκοπος ἐν κατανύξει πολλῇ γεγονότα, λέγει αὐτῷ· Τίνος ἕνεκα παραγέγονας ἐνταῦθα, τέκνον, καὶ πόθεν παραγέγονας; καὶ τὶς ἡ αἰτίᾳ, δι᾽ ἥν ἐλήλυθας; Ἀπάγγειλον ἡμῖν πάντα μετὰ ἀσφαλείας. Ὁ δὲ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νίκων ἀνοίξας τὸ ἱλαρὸν ἀυτοῦ στόμα μετὰ ταπεινώσεως ἔφη αὐτῷ· Τὸ μὲν πόθεν παραγέγονα, ὁσιώτατε Πάτερ; ἐκ χώρας Ἰταλίας· καὶ τίνος ἕνεκα καὶ δι᾽ ἥν αἰτίαν; τοῦ γενέσθαι με Χριστιανὸν, καὶ καταλογισθῆναι μετὰ τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ ποίμνης. [baptizatur,] Καὶ πεσὼν παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Ἐπισκόπου, λέγει αὐτῷ μετὰ δακρύων· Δέομαί σου, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, τάχυνον τοῦ δοῦναί μοι τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενεσίας, καὶ δίδαξόν με τοῦ ποιεῖν τὰ αρεστὰ αὐτοῦ. Τότε ὁ Ἐπίσκοπος ἐκέλευσεν αὐτὸν κατηχηθῆναι; καὶ μετὰ τὴν συμπλήρωσιν τῆς κατηχήσεως ἔχρισεν αὐτὸν ἐλαίῳ ἁγίῳ, καὶ ἐβάπτισεν ἀυτὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀξιώσας ἀυτὸν καὶ τῆς θείας κοινωνίας, καὶ τῷ τιμίῳ μύρῳ διέχρισεν ἀυτόν.

[9] [fit Monachus,] Καὶ δὴ τούτων οὕτως τελεσθέντων, πεπόιηκεν ἐν τῇ μονῇ ἐκείνῃ τοῦ σπηλαίου, τοῦ ἐν τῷ ὄρει, ἔτη τρία, καὶ διέτριψεν ἐν αὐτῶ σὺν τοῖς ἐκεῖσε τοῖς τε γράμμασι καὶ τοῖς παιδεύμασιν καὶ ψαλμῳδίαις, λιταῖς τε προσέχων καὶ ἀναγνώσμασιν καὶ ἁγνείαις ἑαυτὸν ἀμφιέννυτο, καὶ τοιοῦτον σκεῦος ἐκλογῆς γέγονεν τῷ Κυρίῳ, ὥστε λέγειν ἀυτόν τινας τῶν ἐκεῖσε εἶναι ἄνδρα ἰσάγγελον, τῇτε ἡσυχίᾳ καὶ πρᾳότητι. Γέγονε γὰρ ἐν ὑπομὸνῇ πολὺς, ἐν ἀγάπῃ ὑπέρτατος, ἐν νηστείαις ἀσύγκριτος, ἐν διδαχαῖς, ἀκόρεστος ἐν ψαλμῳδίᾳ νυκτερινῇ ἀκλόνητος, καὶ μῶμος οὐδεὶς ἦν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ὥστε ἀυτὸν τὸν Ἡγούμενον θαυμάζειν εἰς τὸν ὅσιον ἄνδρα. Μετὰ γὰρ ἔτη τρία κατὰ θείαν ἀποκάλυψιν ὁ τῆς μονῆς Ἐπίσκοπός τε καὶ Ἡγούμενος, [& Angeli monitu] πρὸς Κύριον μέλλων μετέρχεσθαι ἐν εἰρήνῃ, φαίνεται αυτῷ νυκτὸς καθ᾽ ὄναρ Ἄγγελος Κυρίου λέγων αὐτῷ· Πρὸ τοῦ σε τὸν ἐντεῦθεν μετελθεῖν βίον, Νίκωνα ὅν ἐβάπτισας, μετάδος αὐτῷ τὴν Ἐπισκοπήν σου, καὶ τὸν ἡγεμονευόμενόν σου λαὸν, καὶ παραλαβὼν τούτους ἀπέλθῃ ἐπὶ τὰ νοτιαῖα μέρη τῆς Σικελῶν ἐπαρχίας· ἐπ ειδὴ γὰρ συνδρομὴ λαοῦ ἀλλοφύλων μέλλει γενέσθαι ἐπὶ τοῦ τόπου τούτου καὶ τοῦ ὄρους, μήπως εὑρόντες τοὺς μοναστὰς ξίφει τούτους ἀνελοῦνται·

[10] [consecratur Episcopus.] Τότε ἐνέγκας ἀυτὸν ἐχειροτόνησεν τὸν τοῦ Διακόνου καὶ Πρεσβυτέρου κλῆρον, καὶ εἶθ᾽ οὕτως προχειρίζεται ἀυτὸν εἰς Ἐπίσκοπον, παραδεδωκὼς αὐτῷ τοὺς μοναστὰς ὡσεὶ ἑκατὸν m ἐννενήκοντα· καὶ μεθ᾽ ἡμερας ὀλίγας ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ ὁ ὁσιώτατος Ἐπίσκοπος Θεοδόσιος, ὁ ἀποδρὰς ἀπὸ Κυζίκου διὰ τὰς ἀταξίας τὰς γινομένας καθ᾽ ἡμέραν ἐξ ἡμέρας· καὶ ἐκεῖσε ἐκήδευσαν αὐτὸν πλησίον τοῦ σπηλαίου τοῦ πρὸς ἀνατολάς. [Theodosio mortuo S. Neon] Καὶ πληρωσάντων αὐτῶν τὰς συνήθεις γινομένας συνάξεις τε καὶ λειτουργίας, ποιήσας εὐχὴν καὶ συμπαραλαβὼν τοὺς μοναχοὺς εἰςῆλθεν εἰς πλοῖον ἴδιον, καὶ κατέλαβεν τὰ μέρη Μυτιλήνης· καὶ ποιήσας ἐν τοῖς ἐκεῖσε ἡμέρας δύο, αὐτίκα κινήσας κατέλαβεν τὰ μέρη Ναξίας, καὶ τῇ τοῦ Θεοῦ βουλῇ καὶ δυνάμει διὰ εἰκοσικαιδυῶν ἡμερῶν καταλαμβάνει τὰ μέρη Ἰταλίας εἰς τὴν ἰδίαν πατρίδα Νεάπολιν.

[11] Μαθοῦσα δὲ ἡ μήτηρ αὐτοῦ ότι ἔφθασεν [ὁ υἱὸς αὐτῆς, [cum suis in Italiam nauigat:] εὐθέως παρεγένετο και] ἠρώτα τὸν Νίκωνα, μὴ γνωρίσασα αὐτὸν τὸ σύνολον ὅτι αὐτὸς ἦν, καὶ λέγει αὐτῷ· Πάτερ τιμιώτατε, ποῦ ἐστι Νίκων ὁ υἱός μου, εἰ ἐπίστασαι; Ἐπειδὴ πλείστη ζήτησις καὶ ἀνερεύνησις γέγονε δι᾽ αὐτὸν, ἵνα ἐξέλθῃ ἐν τῷ πολέμῳ. Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· Ἐγώ εἰμι Νίκων, ὃν σὺ ἐπιζητεῖς. Ἡ δὲ μετὰ θρήνου ἔλεγεν, Ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, Ἐγὼ ἐκ πόνου ψυχῆς σοι λέγω, καὶ τάχα αὐτὸς ὡς p ἐν λήρῳ με ἔχεις; Τότε λέγει ἀυτῇ, Μὰ τὰς εὐχάς σου, μῆτέρ μου, Ἐγώ εἰμι Νίκων, ὃν ἀπέστειλας βαπτισθῆναι· ἀλλὰ τοῖς q λόγοις σου ἤξας ἦλθον θεάσασθαί σε· ὃ βούλει, ποίει.

[12] Τότε r [ἡ μήτηρ ἀυτοῦ προσπεσοῦσα τῷ τραχήλῳ ἀυτοῦ κατεφίλει ἀυτὸν κλαίουσα ἅμα καὶ χαίρουσα ἐπὶ τῇ ἀνευρέσει τοῦ υἱοῦ ἀυτῆς, [matrem visit & sepelit.] καὶ μετὰ τὸ ἀσπάσασθαι ἀυτὸν, ἀτενέσασα εἰς τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ ἤυξατο τῷ Θεῷ] λέγουσα, Εὐχαριστῶ τῇ σῇ φιλανθρωπίᾳ, Κύριε, ὅτι ἔδειξάς μοι τὸ τέκνον μου ἐν τῇ ἀυτῇ ἀξίᾳ καὶ ἀγγελικῇ στάσει. Καὶ νῦν, Δέσποτα, ἐπάκουσον τῆς δούλης σου, καὶ ἐλθέτω ἡ ψυχή μου εἰς τὰς χεῖράς σου. Καὶ πληρωσάσης ἀυτῆς τὴν εὐχὴν, παρέδωκεν τῷ Κυρίῳ τὸ πνεῦμα ἐν εἰρήνῃ, καὶ ἐδόξασαν ἅπαντες τὸν Θεὸν ἐπὶ τῷ παραδόξῳ θεάματι, καὶ ἐκήδευσαν ἀυτὴν ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις ἀγαλλόμενοι ἐπὶ τῷ Κυρίῳ οἱ Ἅγιοι, καὶ κατέθεντο ἀυτὴν ἐν ὁσίαις θήκαις.

CAP. III

[13] Μαθόντες δέ τινες τότε τῶν σὺν αὐτῷ ἑταιριζοντων στρατιωτῶν, [Commilitonum eius aliqui] ἦλθον ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν πρὸς τὸν ὅσιον Νίκωνα, καὶ λαβόμενοι ἀυτὸν τῆς χειρὸς λέγουσιν αὐτῶ κατιδίαν· Ὁρκίζομέν σε κατὰ τῆς ἄνω προνοίας εἰπὲ ἡμῖν, τίς ἦν ἡ ἀνδραγαθία, ἣν εἶχες ἐν τῷ πολέμω; Ἐὰν γοητεία τις ἦν, εἰπὲ ἡμῖν, ὅπως καὶ ἡμεῖς ἀυτῇ χρησάμενοι, ὁμοίως καὶ ἡμεῖς ἀνδραγαθήσωμεν· εἰ δὲ ἄλλο πως, εἰπὲ ἡμῖν. Ὁ δὲ λέγει ἀυτοῖς· Πιστεύσατέ μοι, Ἀδελφοὶ, οὔτε γοητεία, οὔτε ἄλλος τις τρόπος ἦν ἐν ἐμοὶ, εἰ μὴ τῷ σημείῳ τοῦ τιμίου σταυροῦ ἑαυτὸν κατετείχιζον, καὶ ἐπὶ τῇ θεωρίᾳ προσώπου μου ἔθνος οὐκ ἀνθίστατο· καὶ ἡ τοῦ Θεοῦ δύναμις τῷ τυπῳ μόνον τοῦ σταυροῦ ἐνίκα πάντα ἐχθρὸν καὶ πολέμιον. Ἀκούσαντες οἱ στρατιῶται, ὅτι οὕτως ἰσχύει ἡ τοῦ Θεοῦ δύναμις. ἀυτῇ τῇ ὥρᾳ ῥίπτουσιν ἑαυτοὺς εἰς τοὺς πόδας τοῦ ἁγίου Ἐπισκόπου Νίκωνος παρακαλοῦντες ἀυτὸν καὶ λέγοντες, Ἐλέησον ἡμᾶς, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, [audita virtute Crucis] καὶ συμπαράλαβε ἡμᾶς μετὰ σεαυτοῦ, καὶ ὥσπερ ἐν τῷ πολέμῳ διὰ σοῦ πολλαχῶς ἐσώθημεν, καὶ τὰ νῦν γενώμεθα σὺν σοὶ κληρονόμοι τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας.

[14] [ei adhærent & monachi fiunt,] Καὶ ἀυτῇ τῇ ὥρᾳ ἀφέντες γυναῖκάς τε καὶ τέκνα, καὶ ἀδελφοὺς καὶ οἰκίας, ἠκολούθησαν τῷ Χριστῷ· καὶ εἰσελθόντες ἐν ἑτέρῳ τῷ πλοίῳ κατέλαβον ἐκ τῶν ἐκεῖσε τὰ μέρη τῆς Σικελίας, ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ ὐψηλοῦ τοῦ ἐπιλεγομένου Ταυρομενίας. Καὶ παρακατελθόντες οὐκ ὀλίγον, εὗρον ποπαμὸν καλούμενον Ἀσίνον, ἐν ᾧ ὑπῆρχεν λουτρὸν παλαιὸν καλούμενον τῆς s Ὑγίας, καὶ ᾤκησαν ἐν αὐτῷ ὑπ᾽ οὐδενὸς τηρούμενοι Καὶ μετὰ τοῦτο κατηχεῖ οὓς παρέλαβεν μεθ᾽ ἑαυτοῦ στρατιώτας, καὶ βαπτίζει ἄνδρας τὸν ἀριθμὸν ἐννέα, καὶ δέδωκεν ἀυτοῖς τὸ ἅγιον καὶ ἀγγελικὸν σχῆμα, ὁρίσας αὐτοὺς μανθάνειν καὶ τὰ κάλλιστα γράμματα, ὁμοίως καὶ τὰς ψαλμῳδίας τὰς συνήθεις τοῖς μοναχοῖς γινομενας. Ποιήσαντες δὲ ἐν τοῖς ἐκεῖσε παραπλήσιον τοῦ ποταμοῦ παντοῖα εἴδη δένδρων καρπίμων καὶ ἕτερα χωρία πρὸς t ποιησμὸν λαχανίδων, ᾤκησαν ἐν τοῖς ἐκεῖσε ἔτη τεσσαράκοντα δύο.

[15] [de iis nuntiatur Quintiano Præsidi:] Καὶ εἶθ᾽ οὕτως διασημαίνεται τῷ Ἡγεμόνι Κυντίανῷ, ὅτι ἄνδρες εἰσὶν σεβόμενοι τὸν Θεὸν τοῦ οὐ ρανοῦ, ἔχοντες καθηγήτην Νίκωνα τὸν Ἐπίσκοπον, οἵτινες τοῖς προστάγμασιν τῶν Θεῶν οὐ λατρεύουσιν, οὔτε τῇ καθ᾽ ἡμᾶς θρησκείᾳ ὑποτάσσόνται. Ὁ δὲ ὠμότατος Κυντιανὸς θυμοῦ καὶ ὀργῆς πλησθεὶς, καὶ τῇ χολῇ περιζεσας, συντόμως ἀποστέλλει στρατιώτας τοῦ συλλαβέσθαι αὐτοὺς καὶ ἐνέγκαὶ ἐνώπιον αὐτοῦ. Οἱ δὲ τὸ κελευσθὲν ἀυτοῖς συντόμως πληροῦν ἐπιχειροῦντες, ἧξαν ἐπὶ τοὺς ἄνδρας, καὶ ἐρωτήσαντες λέγουσιν· Ποῦ ἐστιν Νίκων καὶ οἱ σὺν αὐτῷ, οἱ τοῖς θεσπίσμασιν τῶν Αὐτοκρατόρων καὶ μεγίστων Θεῶν οὐχ ὑποτάσσονται; Ὁ δὲ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νίκων λέγει ἀυτοῖς· Καλῶς ἥκατε, τέκνα μου, καλῶς συνήκατε· ὁ γὰρ Ἀῥχιεράρχης Χριστός μου, μὲ καλεῖ δι᾽ ὑμᾶς, καὶ τοὺς σὺν ἐμοι. Τῶν δὲ ἐν εὐχῇ ἀσχολουμένων Ἀδελφῶν πρὸς Κύριον τοῦ ὑποστηριχθῆναι ἀυτοὺς, οἱ στρατιῶται ὀιἳσχυρίζοντο τοῦ πορεύεσθαι συντόμως πρὸς τὸν Ἡγεμόνα. Τῶν δὲ τὴν εὐχὴν ἐκπληρωσάντων, συλλαβομενοι τούτους οἱ στρατιῶται ἤγαγον ἐνώπιον τοῦ Ἡγεμόνος, ὡς πρόβατα ἐπὶ σφαγὶν, καὶ ὡς ἀμνοὺς ἀμώμους, ἐναντίον τοῦ κείραντος ἀυτοὺς ἀφώνους.

[16] Τοῦ δὲ ὁσίου καὶ τρισολβίου Πατρὸς ἠμῶν Νίκονος ὑποστηρίζοντος ἀυτοὺς καὶ λέγοντος, Ἀνδρίζεσθε, [qui confirmati a Sācto Nicone] Ἀδελφοι, κατὰ τοῦ τυράννου· ἰδοὺ γὰρ, τετελείωται ἡμῶν ὁ δρόμος καὶ ἠνεῳκται ἡμῖν ἡ κλεὶς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἀνθιστῶμεν προθυμως τῷ τυράννῳ ὑπὲρ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως· λαλήσωμέν τε θαῤῥηκότες ἐνώπιον ἀυτοῦ, καὶ ἀκούσωμεν τοῦ καλοῦ Ποιμένος ἡμῶν λέγοντος, Μὴ φοβεῖσθε ἀπὸ τῶν ἀποκτεινοντων τὸ σῶμα, τὴν δὲψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι· [φοβήθητε δὲ μᾶλλον, τὸν δυνάμενον ψυχὴν καὶ σῶμα ἀπολέσαι ἐν τῇ γεέννῃ τοῦ πυρός]. Καὶ πάλιν ὑποστηρίζων ἀυτοὺς ἔλεγεν· Μνήσθητε τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰρηκότος, ὅταν ἐπὶ βήματος Βασιλέων ἢ Μεγιστάνων ἀχθήσεσθε, μὴ μεριμνήσητε πῶς, ἢ τί λαλήσητε· ἐγὼ γάρ εἰμι, ὁ λαλῶν ἐν ὑμῖν.

[17] Εἶτα καταλαβόντων ἀυτῶν τὸ τοῦ ὠμωτάτου καὶ ἀπηνεστάτου πραιτώριον, ἐκέλευσε ἀχθῆναι ἀυτοὺς ἐν τῷ θεάτρῳ ἐνώπιον τοῦ βήματος ἀυτοῦ, καὶ λέγει ἀυτοῖς· Ὑμεῖς πάντες ἐξεκλίνατε εἰς ματαίας καὶ κενὰς ἐλπίδας, φρεναπατώμενοι ὑπὸ τοῦ γόητος τούτου καὶ ἀπατεῶνος Νίκωνος, καὶ τοῖς μεγίστοις θεοῖς καὶ ἀθανάτοις οὐ λατρεύετε, καὶ τοῖς προστάγμασιν αὐτῶν οὐ πειθαρχεῖτε; Οἱ δὲ ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος ἀπεκρίναντο αὐτῷ λέγοντες· Ἡμεῖς. μὲν πάντες πρόγε πάντων Χριστιανοί ἐσμεν ἀμετάθετοι, [generose fidem profitētur.] καὶ τὰς ἐλπίδας ἡμῶν εἰς ματαιότητας οὐ κεκτήμεθα· ἀλλ᾽ ἔστιν ἡ ἐλπὶς ἡμῶν παρὰ Κυρίου τοῦ ποιήσαντος τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς. Οἱ θεόι σου γὰρ οὔτε ἀκούουσιν, οὔτε λαλοῦσιν· εἰσὶν γὰρ λίθοι ἄψυχοι, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων [καθὼς καὶ ὁ Προφήτης διαμαρτύρεται λέγων· Τὰ εἴδωλα τῆς ἐθνῶν χρυσίον καὶ αργύριον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων] στόμα ἔχουσιν καὶ οὐ λαλήσουσιν, ὀφθαλμοὺς ἔχουσιν καὶ οὐκ ὄψονται, ῥῖνας ἔχουσιν καὶ οὐκ ὀσφρανθήσονται, χεῖρας ἔχουσιν καὶ οὐκ ψηλαφήσουσιν, πόδας ἔχουσιν καὶ οὐ περιπατήσουσιν, οὐ φωνήσουσιν ἐν τῷ λάρυγγι αὐτῶν. Καὶ τί πολλὰ λέγωμεν; ὅμοιοι αὐτῶν γίνωνται οἱ ποιοῦντες ἀυτὰ, καὶ πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ᾽ ἀυτοῖς.

[18] Ὁ δὲ Ἡγεμὼν ἀκούσας ταῦτα παρ᾽ ἀυτῶν, καὶ τὴν ἀμετάθετον ἀυτῶν καὶ στεῤῥὰν πίστιν γνοὺς, ἔφη· Εἰ μὴ τούτους ταχέως τοῦ ζῇν ἀπαλλάξω, ἄλλους πλείονας ἀγρεύσουσιν εἰς τὴν ματαίαν ἀυτῶν πλάνην. [& neruis cæsi] Τότε κελεύει ἀυτοὺς ταθέντας βουνεύροις ὠμοῖς πλήττεσθαι ἀυτῶν τὰς σάρκας. Οἱ δὲ μετὰ πάσης προθυμίας ὑπομείναντες τὴν βάσανον, κελεύει τούτους ἐν τῷ λουτρῷ ἐμβληθῆναι, ἕνθα τὴν οἴκησιν ἐποιοῦντο, καὶ τοῦτο ἐκκαῆναι νύκτα καὶ ἡμέραν, ὅπως ἐν αὐτῷ τὰ σώματα ἀυτῶν πυρίκαυστα γένωνται. [capitis sententiam subeunt.] Ἀπαγομένων δὲ αὐτῶν πρὸς τὸ ἐμλβηθῆναι ἐν τῇ τοῦ λουτροῦ πυρᾷ, κελεύει τούτους καρατομηθέντας ῥίπτεσθαι εἶθ᾽ οὕτως τὰ σώματα ἀυτῶν ἐν τῇ τοῦ λουτροῦ πυρᾷ, ὅπως φόβος ἐπιπέσῃ ἐπὶ πάντας τοὺς ὁρῶντας. Τῶν δὲ τοὺς ἀυχένας προθύμως ἐκτεινάντων, ἔλεγον· Εἰς χεῖράς σου, Κύριε, παρατιθέμεθα τὰς ψυχὰς ὑμῶν, ἐπεὶ ἕνεκά σου θανατούμεθα ὅλην τὴν ἡμέραν, καὶ ἐλογίσθημεν ὡς πρόβατα σφαγῆς.

CAP. IV

[19] Τούτων οὕτως τελειωθέντων καὶ τῷ πυρὶ τὰ σώματα ἀυτῶν παραδοθέντων ἐν τῷ προλεχθέντι λουτρῷ τῷ ἐπιλεγομένῳ τῆς Ὑγίας, [S. Niconi in carcere] τοῦ δὲ ὁσίου Νίκωνος καθεζομένου ἐν φρουρᾷ, ἐσκέπτετο ὁ δόλιος τῷ ποίῳ μόρῳ τοῦτον τοῦ ζῇν κακῶς ἀπαλλάξῃ. Φαίνεται δὲ τῷ ὁσίῳ Νίκωνι Ἄγγελος Κυρίου κατ᾽ ὄναρ λέγων· Ἀνδρίζου ἐν Θεῷ Νίκων ὁ Χριστοῦ στρατιώτης· ὅτι ἐδέξατο Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν τὰ ὁλοκαρπώματα τῶν μαθητῶν σου εἰς ὀσμὴν εὐωδίας τῶν ἑκατὸν ἐννενη κοντακαιεννέα, [Visio offertus nocturna] καὶ εἰσῆλθον εἰς τὴν παστάδα, ἔνθα ὁ οὐράνιος νυμφίος καθέζεται. Καὶ ἰδοὺ παρέστη αὐτῷ κόρη, ἧς ἡ ὄψις ἔστιλβεν χρυσίου λαμπροτέρα, καὶ φωτὸς λαμπηδόνες ἐξεπέμποντο ἐξ ἀυτῆς, ὡσεὶ ἀκτῖνες ἡλίου, καὶ ἦν κατακεκοσμημένη ἐν χρυσίῳ καὶ σαπφείρῳ, καὶ u ἐν ταῖς χερσὶν ἀυτῆς [κατέχουσα λέοντα, ὡσεὶ χιὼν, λευκὸν] καὶ ἡ κεφαλὴ αὐτοῦ ὡσεὶ πάρδαλις· καὶ ἵστατο ἐν τῷ πεδίῳ τοῦ χειμάῤῥου, τοῦ ἐπιλεγομένου Ψεμίσθου ἐν τῷ μέρει τῷ ἀνατολικῷ.

[20] [de morte Quintiano decreta:] Καὶ κατὰ δυσμὰς ἵσταντο ἄνδρες δύο παμμέγιστοι, ὥντινων αἱ κορυφαὶ ἐν τῷ ὕψει τοῦ οὐρανοῦ ἀφικνοῦντο, καθέχοντες δόρατα πυρφανέστατα ἐν ταῖς χερσὶν αὐτῶν, καὶ διαλογὴν ἐποιοῦντο πρὸς τὴν φανεῖσαν κόρην λέγοντες· Ἰδοὺ, τί ὑστεροῦμεν σήμερον, οἱ ἀποσταλέντες ὑπὸ τοῦ οὐρανίου Βασιλέως, ἀπεκδεχόμενοι Κυντιανὸν τοῦ συνάψαι πόλεμον μετ᾽ αὐτοῦ; Καὶ ἰδοῦ ὑστερεῖ. Τότε ἡ κόρη ἐβόησεν λέγουσα· Ἰδοὺ τῇ χθὲς ἡμέρᾳ ἀπέκτεινεν ἐκ τοῦ ἐμοῦ αριθμοῦ ἄνδρας ὡσεὶ ἐκατὸν ἐννενηκοντακαιεννέα, καὶ ἰδοὺ ἐνασχολεῖται ἐν τῷ ἀυτοῖς καθηγεμονεύοντι Νίκωνι, τῷ ὄντως νικήσαντι πᾶσαν ἐχθροῦ μηχανίαν, καὶ παρ᾽ αὐτὰ παραγίνεται ἐν τῷ τόπῳ, ἔνθα ὑμεῖς προσετάγητε. Καὶ ῥίψασα τὸν θῆρα τὸν ἐν ταῖς χερσὶν αὐτῆς, λέγει αὐτοῖς· Λάβετε καὶ τὸν θῆρα τοῦτον ἀντιλαμβανόμενον σὺν ὑμῖν τῷ τυράννῳ.

[21] Καὶ διϋπνισθεὶς ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νίκων ἐχάρη χάραν μεγάλην, δοξάζων καὶ εὐχαριστῶν τὸν Θεὸν καὶ ἐξηγήσατο χαίρων τῷ παιδαρίῳ τῷ καλουμένῳ Χαιρομένῳ, τῷ διακονοῦντι αὐτῷ, τῷ καὶ τὸν βίον ἀυτοῦ συγγραψαμένῳ, πάντα ὅσα ἐθεάσατο ὁ Ἅγιος κατ᾽ ὄναρ, καὶ ὅτι σήμερον τελειοῦμαι, καὶ οὐκ ἐγκαταλιμπάνω τὴν καλλίστην μου συνοδίαν· καὶ ὄτι Κυντιανὸς τελευτᾷ ἐν τῷ χειμάῤῥῳ Ψεμίσθῳ [καὶ πάντα εἶπον αὐτῷ καθὼς ἐγένετο.] Καὶ δὴ πρωΐας γενομένης, [a quo denuo ad quæstionem vocatus] κελεύει ὁ Ἡγεμὼν ἀχθῆναι τὸν Νίκωνα ἐνώπιον αὐτοῦ, καὶ λέγει αὐτῷ· Πόθεν εἶ, καὶ ποίας θρησκείας τυγχάνεις; Καὶ τίς εἶ, ὅτι τῇ μαγικῇ σου τέχνῃ καὶ γοητείᾳ τοσούτους ἄνδρας πεποίηκας κεφαλικῇ τιμωρίᾳ ἀπολέσθαι, καὶ τὰ σώματα αὐτῶν πυρὶ παραδοθῆναι. Καὶ ἰδοὺ διὰ τὴν ἄνοιαν ἀυτῶν ἐστέρηνται κάλλους ἡλίου καὶ φάους σελήνης.

[22] Ὁ δὲ ἅγιος Νίκων λέγει αὐτῷ· Πάσης ἀτιμίας ἀναμεστε, τὸ πόθεν εἰμὶ καὶ ποίας θρησκείας τυγχάνω, οὐ μόνον ἐγώ σοι λέγω, ἀλλὰ καὶ ἐκ πλείστων Ἁγίων στομάτων σὺ ἀυτὸς ἀκήκοας, οὓς τῇ ἀθεΐᾳ του σκοτισθεὶς τῇ χθὲς προαπέκτεινως· παρ᾽ ἐμοῦ δὲ ἀκριβῶς μάνθανε, ὅτι Χριστιανός εἰμι ἀμετάθετος, καί εἰσιν αἱ ἐλπίδες μου ἐν τῷ Θεῷ, τῷ ποιήσαντι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, τῷ σε θεηλάτῳ ὀργῇ ἐν βασάνοις ἀνυποστάτοις μέλλοντι παραδιδόναι. Ὁ δὲ Ἡγεμὼν μέγα βρύξας ἐπ᾽ ἀυτὸν, [equuleum & ignes superat;] κελεύει ἀναρτηθῆναι τοῦτον ἐν τῷ ξύλῳ, καὶ ταθέντα ἐκ τεσσάρων ὑποκαίεσθαι λαμπάδας πυρὸς σφόδρα ὑποκάτωθεν αὐτοῦ· Τούτου δὲ γενομένου, ὁ ἅγιος Νίκων ὡς ἐν πεδίῳ χλόης ἐ παναπαυόμενος τοῖς ἄνθραξιν, ἔψαλλεν· Σὺ εἶ τὸ στερέωμά μου, Κύριε, καὶ ἡ καταφυγή μου, ὁ ῥύστης μου ἐξ ἐχθρῶν μου ὀργίλων. Τότε λέγουσιν τῷ Ἡγεμόνι οἱ ὑπηρέται· Κύριε ὁ Ἡγεμὼν, ἐν ἀτονίᾳ γεγόναμεν τὰς λαμπάδας αὐτῷ ὑποκαίοντες, καὶ τὰ βασανιστήρια οὐ προσάπτονται αὐτοῦ,

[23] [equos, quibus alligatur, sistit immobiles,] Τότε κελεύει ἀυτὸν ὁ Ἡγεμὼν κατενεχθέντα, καὶ ἐν ὑποζυγίοις δεθέντα κατασύρεσθαι, ὅπως ἀυτὸν τοῦ ζῇν συντόμως ἀπαλλάξῃ. Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ Θεοῦ τὰ ζῶα θεασάμενος, καὶ ἐκτείνας τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ κατασφραγίσας, ἐγένοντο προβάτων ἡμερώτερα, καὶ ἵσταντο ὅλως ἀκίνητα, ὡς ὑπό τινος χαλινοῦ κατέχομενα μὴ ἀνεχόμενα κινεῖσθαι ἐκ τοῦ τόπου τὸ σύνολον. Ὁἱ δὲ ὑπηρέται ἔτυπτον τὰ ζῶα, καὶ τοῦ τόπου κινῆσαι ἀυτὰ οὐκ ἴσχυον. Τότε λέγουσι τῶ Ἡγεμόνι [Ὅτι y πολλὰ ἐκοπιἀζομεν τύπτοντες τὰ ζῶα, καὶ ἐκ τοῦ τόπου οὐ σαλεύονται.] Καὶ πλησθεὶς θυμοῦ, κελεύει τὰ νεῦρα τῶν ζώων κοπῆναι ξίφει, τὰ δὲ ζῶα ἀναλαβόμενα φωνὴν ἀνθρωπίνην, ἔλεγον· Ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐν τῇ γῇ πάντα ὅσα ἠθέλησεν, ἐποίησεν, καὶ ἡμεῖς ἕνεκέν σου, Νίκων ὅσιε, θανατούμεθα. Τότε κελεύει ὁ Ἡγεμὼν αὐτὸν δεθέντα ῥιφῆναι ἐν τῷ κρημνῷ· καὶ ἐκ τούτου ὑπὸ Ἀγγέλου διασωθεὶς, ἔστη μέσον πάντων σῶος καὶ λελυμένος.

[24] [a præcipitio surgit illæsus,] Τότε λέγει αὐτῷ ὁ Ἡγεμών· Μὰ τὴν ἄνω πρόνοιαν τῶν θεῶν! Οὐκ ὁρᾷς πόσα ἀντιποιοῦνταί σου οἱ θεοὶ, Νίκων, καὶ οὐ θέλουσιν τῷ σῶμωτί σου γενέσθαι διαφθοράν; Ἀλλὰ νῦν θῦσον τοῖς θεοῖς, καὶ ἔσῃ αὐτῶν λάτρις καὶ φίλος. Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ Θεοῦ λέγει αὐτῷ· Ανάθεμά σοι, κᾀκείνοις, καὶ πᾶσιν τοῖς πεποιθόσιν ἐπ᾽ αὐτοῖς· αὐτοὶ γάρ εἰσιν λίθοι ἄψυχοι. Τότε ὁ Ἡγεμὼν κελεύει τοῖς ὑπηρέταις, λίθοις τύπτεσθαι αὐτοῦ τὴν ὄψιν, καὶ τὴν γλῶτταν ἐκκόπτεσθαι· καὶ ἐξενεγκαντες ἀυτοῦ τὴν γλῶτταν, ἐξέκοψαν ἀυτὴν. Καὶ μετὰ τουτο κελεύει ἀυτὸν ἀπενεχθῆναι ἐν τῷ τόπῳ, ἔνθα καὶ τὴν οἴκησιν ἐποιεῖτο; κᾴκεῖ καρατομηθῆναι [παραπλήσιον τοῦ ποταμοῦ τοῦ καλουμένου Ἀσίνου] ἔνθα ἦν καὶ ὁ στρόβιλος ἄντικρυς κατὰ ἀνατολἀς. [& post alia supplicia capite plectitur.] Τῶν δὲ ὑπηρετῶν συλλαβομένων ἀυτὸν, ἀπήνεγκαν ἐν τῷ ἐπιτεταγμένῳ ἀυτοῖς τόπῳ, καὶ ἀπέτεμον ἀυτοῦ τὴν τιμίαν κάραν, καὶ εἴασαν ἀυτὸν εἰς βορὰν τοῖς θηρίοις καὶ τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ.

[25] Καὶ ποιήσαντος τοῦ σώματος ἀυτοῦ ἀτάφου ἐπὶ ἡμέρας δύο, ποιμὴν δὲ παραπορευόμενος ἐν τῷ τόπῳ, ἔνθα ἦν κείμενον τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου Νίκωνος, [Energumeni liberatione] ἔχων πνεῦμα ἀκάθαρτον, αἰφνιδίως ἰδὼν ὰυτὸν ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον, καὶ ἀυτῇ τῇ ὥρᾳ ἰάθη, τὸ δὲ πνεῦμα ἐβόησεν φωνῇ μεγάλῃ λέγων Ο ὐαί μοι! ποῦ φύγω ἀπὸ τοῦ προσώπου τοῦ Ἱεράρχου καὶ Μάρτυρος Νίκωνος; Ἐπειδὴ αἰφνηδίως κατέλαβον πρὸς ἀυτὸν, πῦρ με μαστίζει [ὦ τοῦ παραδόξου θαύματος, ὁ ἀποθανὼν τὸν ζῶντα θεραπεύει!] οὖτος γάρ ἐστι Νίκων, ὁ ὑπὸ Κυντιανοῦ καρατομηθεὶς, καὶ ἀνοίσας τῶν βασάνων τὸ στάδιον, καὶ γεγονὼς κληρονόμος τῆς οὐρανῶν βασιλείας. Τότε ὁ ἰαθεὶς ποιμὴν ἀνήγγειλεν πᾶσιν τὸ γεγονὸς θαῦμα εἰς αὐτόν.

[26] [reuelata Sanctorum corpora sepeliuntur.] Γνοὺς δὲ ὁ Ἐπίσκοπος Θεοδόσιος ὁ τῆς Ἐμεσηνῶν Ἐκκλησίας, συμπαρέλαβον τὸν ἑαυτοῦ κλῆρον μετὰ κηρῶν καὶ θυμιαμάτων· καὶ εὗρον τὸ τίμιον αὐτοῦ λείψανον, ὑποδείξαντος αὐτοῖς τοῦ ποιμένος καὶ εἰπόντος, ὅτι ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ δεῖ κατακληθῆναι τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου καὶ τιμίου Ἐπισκόπου Νίκωνος, καὶ τῶν σὺν αὐτῷ τὸν αριθμὸν ἐκατὸν ἐννεκηκοντακαιεννέα. Τότε οὖν ὁ Ἐπίσκοπος Θεοδόσιος πεποίηκεν ἀξίαν τῷ Ἁγίῳ θήκην, καὶ κατέθετο αὐτὸν ἐν ἀυτῇ ἐκεῖ, καὶ * θήκην ἑτέραν ἄντικρυς τῆς ἀυτοῦ ἁγίας σοροῦ τοῖς σὺν αὐτῷ μαρτυρήσασιν Ἁγίοις, τάξας ἐπιλέπτως πάντα τὰ σώματα ἀυτῶν ἐκ τοῦ παλαιοῦ λουτροῦ τοῦ ἐκκαέντος ὑπὸ Κυντιανοῦ, καὶ κατέθηκεν ἀυτοὺς ὁμαδὸν ἐν τιμίαις θήκαις. Τὰ δὲ σώματα ἀυτῶν εὑ ρέθησαν σῶα, μὴ ὑπομείναντα βλάβην ὑπὸ τοῦ πυρὸς, εἰμὴ μόνον κεκαρατομημένα ὑπῆρχον. [Τελειοῦνται δὲ οἱ ἑκατὸν ἐννενήκοντα ἐννέα μηνὶ Μαρτίῳ κγ᾽. καὶ ὁ ἅγιος Ἐπίσκοπος Νίκων τῷ αὐτῷ μηνὶ, τῇ * γ᾽ καὶ ί.] καὶ κατέθετο ἀυτοὺς ἐν τῷ τόπῳ τῷ ἐπιλεγομένῳ τοῦ Ποιμένος, πλησίον τοῦ ποταμοῦ τοῦ καλουμένου Ἀσίνου· ὧν εὐχαῖς καὶ ἱκεσίαις ῥυσθείημεν πάντοτε ἐκ τῶν παγίδων τοῦ ἀλλοτρίου, ὅπως δι᾽ ἀυτῶν καὶ σὺν ἀυτοῖς κληρονόμοι γενόμεθα τῆς οὐρανῶν βασιλείας, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι δόξα καὶ εὐχαριστία, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Reliqua pars tituli inuenitur in solo Mediolanensi.

b Ambros. MS. λαοῦ. Latinæ autem versioni adde, qui solus populi bellum auertit.

c Desunt hæc MS. Ambrosiano sed & cetera [] vncis inclusa. vel huic vel Vaticano defuisse scias.

d Vat. ἐυμενέστερον facilius, leuius.

e Idem hic & alibi ἀναγεννήσεως.

f Vtrumque MS. semper & constanter habet μήτηρ etiam in vocatiuo, quod tamen ex Grāmaticorum legibus maluimus corrigere.

g Ambr. δύσας αὐτὸν.

h Breuius Vatic. καὶ ἀπελθὼν κατιδίαν καὶ ἐυξάμενος ῥίπτει ἑαυτὸν &c.

i Prolixius Ambros. ἀνθρώπους σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν πάντας τοὺς ἐπικαλουμένους σου.

k Vat ιστ᾽ sedecim.

l Quæ sequuntur in Ambr. sic leges. ἐν κατανύξει γενόμενος ὅλος ἠλλοιοῦτο, βλέπων ἐξεστηκὼς αὐτῷ ἐπὶ τῇ τῶν μοναχῶν πολιτείᾳ.

m Vat. ρστ᾽ an vitio librariorum huic characteri, quo numerus sextus exprimitur, quam illi, [Litteræ numerales Græcorum, ab Ægyptiis sumptæ.] quo 90 signatur & qui barbaricus totus est, magis assuetorum? Atque hac occasione obserua Græcos a Coptis Ægyptiis accepisse rationem numerandi per litteras Alphabeti in tres nouenarios distinctas, sic vt primus ordo vnitates, secundus decades, tertius centenarios designaret. Cum vero Græcæ litteræ solum essent viginti quatuor, atque adeo earum alphabetica series non sufficeret tribus enneadibus conficiendis, ex Alphabeto Coptorum, triginta duas litteras numerante, primo acceperunt sextant litteram So dictam, forma characteris valde similem ς & τ coniunctis στ, qua assumpta, & Græcorum atque Coptarum litteris eodem passu progredientibus, atque adeo ad vtrorumque numeros idem valentibus, in fine secundi & tertij nouenarij assumpserunt litteras, quas in Coptarum alphabeto tunc istic locatas reperisse crediderim, etsi earum alteram nunc alio loco exhibeat in Prodromo Copto pag. 285 Athanasius Kircherus: videlicet post π 80, acceperunt eius aspiratam apud Coptos Fei, cuius formam etiam hodie proxime exprimit littera, qua Græci signant 90: ac denique cum omnes reliquas sui alphaberi litteras decurrissent post ω, Coptis Græcisque æqualiter signans 800, videntur Græci a Coptis mutuati proximam litteram Scei, quamuis nunc temporum lapsu imminuta sit similitudo characteris iam dicti ab eo quo Græci 900 exprimunt.

p Ambr, λῆρόν μεἔχες γεγηρακυῖαν.

q Idem τοῖς ὅρκοις σου ἀνέκαμψαν.

r Multo breuius Vatic. Τότε ἡ ἁγία γραὺς προσέπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν μετὰ δακρύων κατ᾽ ἐκώπιον Κυρίου, λέγουσα.

s Mallem ὑγέιας legere.

t Ita Ambr. sed ποιησμὸς Græcum non est: ποτισμὸς quod in Vaticano legitur potionem significat, atque adeo ad rem nihil facit: quid autem si φυτησμὸν substituas plantationem? barbara quidem pro eo quod alias φύτησις & propriissime φύτευσις scriberetur: sed nihilo magis quam ποιησμὸς pro πόιησις, & magis proprie ad subiectam materiam.

u Pro his in Vatic. solum legitur ὥς ἱππος λευκὸς.

y Idem verbo vno, τὸ γεγονὸς, quod factum erat.

* alias τ

* forte θήκας ἑτέρας

* verius κ᾽ καὶ δ᾽.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΕΙΡΗΝΑΙΟΥ.
Ex MS. Regis Christianißimi Parisiis signato 174.

Irenæus Episcopus & Martyr Sirmii in Pannonia (S.)

[1] Οτ᾽ ἂν τρόποις ἀγαθοῖς εὐσεβὴς, συνασκηθῇ, τῶν κρειττόνων ἐφιέμενος, καὶ φόβον Θεοῦ προσλάβηται· τότε πάντων ἀθρόως τῶν ἐν τῷ δὲ τῷ βίῳ καταφρονήσας, πρὸς τῶν ἐπηγγελμένων ἀγαθῶν τὴν ἀπόλαυσιν ἀπείγεται· καὶ ἅπερ διὰ τῆς ἀκοῆς παρόντα, πίστει βεβαίᾳ θεώμενος, ἐπεθύμησεν, ταῦτα θᾶττον δι᾽ αὐτῆς τῆς αὐθοψίας ἀπολαβὼν ἔχειν, [S. Irenæus in fide constans,] δοξάζει τὸν Κύριον. Ὃ δὲ γέγονε καὶ περὶ τὸν μακάριον Ἐπίσκοπον Εἰρηναῖον τῆς τοῦ Σιρμίου πόλεως. Οὗτος γὰρ δι᾽ ἐπιείκειαν ὑπερβάλλουσαν καὶ τὴν περὶ τοῦ θείου εὐλάβειαν, τοῖς ἔργοις κυρῶν τὴν προσηγορίαν, καὶ νέος τῆς προεδρίας ἀξιωθεὶς, καταλαβόντος αὐτὸν τοῦ διωγμοῦ, τοῦ γενομένου ἐπὶ Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ καὶ Κωνσταντίου τῶν Βασιλέων, a ἀκάμπτῳ καὶ ἀνενδότῳ προθυμίᾳ χρώμενος, καὶ τοῖς ἔμπροσθεν ἐπικτεινόμενος, ἔσπευδεν ἐπὶ τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως.

[2] [& ad lamenta consanguineorum immotus,] Οὐκ ἔλυσαν γοὖν αὐτοῦ τὴν στεῤῥότητα ὕβρεις, ποικίλα πάθη σημαίνουσαι, οὐ ποταμοὶ ἀπειλούμενοι, οὐ κρημνοὶ καὶ βασάνων εἴδη διάφορα, οὐ τόγε πάντων ἀλγεινότερον τέκνα μετὰ συγγενῶν καὶ φίλων ὀλοφύρούμενα, οἷς εἰώθασιν καταμαλάττεσθαι πατέρες ὀλιγόψυχοι. Ὅτ᾽ ἂν γὰρ παῖδες τοῖς ποσὶ μετὰ δακρύων b περεπλέκοντο [καὶ πρὸς τὸν Ἅγιον ἐπολέμουν] γυναικὸς ὀλοφυρομένης ὄψις κατηφὴς, γονέων πένθος ἐφ᾽ υἱῷ τὴν ἡλικιαν ἀκμάζοντι, οἰκείων στεναγμὸς καὶ φίλων θρῆνος καὶ γνώρημων [ἔνστασις] ἔτι νεάζουσαν ἀκμὴν μετὰ δεήσεως οἰκτεῖραι προτρεπομένων· τούτοις πᾶσιν, οἷς εἶπεν, οὐκ ἐκάμπτετο, ἀλλὰ καθάπερ εἴπομεν, τῷ τῶν κρειττόνων ἔρωτι κατεχόμενος καὶ τὸν φοβον τῆς κρίσεως πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχων, δεδοικὼς δὲ τὴν φωνὴν τοῦ Κυρίου τὴν λέγουσαν, Ἐάν τις ἀρνησεταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι κᾳγὼ ἀυτὸν ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου ἐν τοῖς οὐρανοῖς, πάντων ὑπερφροντήσας τῶν χαλεπωτέρων, ἔσπευδεν ἐπὶ τὴν προκειμένην ἐλπίδὰ.

[3] [Probo Præsidi oblatus coniicitur in carcerē:] Προσαχθεὶς οὖν τῷ τηνικαῦτα τῆς Παννονίας Ἡγεμόνι Πρόβῳ, καὶ ἐπερωτηθεὶς, εἰ βούλοιτο θῦσαι, ἀπεκρίνατο ὁ μακάριος Εἰρηναῖος· Ἀλλ᾽ οὐδὲ c ζῇν μεθ᾽ ὑμῶν αἱροῦμαι. Τότε ἀνελήφθη εἰς τὸ δεσμοτήριον. Ἐκ πλειόνων δὲ ἡμερῶν ἐν τῇ τῆς εἴρκτης φρουρᾷ παραδοθεὶς, μέσης νυκτὸς προκαθίσαντος τοῦ Ἡγεμόνος προσήχθη πάλιν ὁ μακάριος Εἰρηναῖος, [Iterum productus] καὶ ποικίλας βασάνους ὑπομείνας καὶ ἐρωτώμενος διατὶ οὐκ ἐπιθύει, ἀπεκρίθη, Ὅτι Θεὸν ἔχω, ὃν ἐκ παιδὸς ἡλικίας σέβειν δεδίδαγμαι, καὶ τοῖς λεγογένοις ὑφ ὑμῶν θεοῖς προσκυνεῖν οὐ δύναμαι. Πρόβος Ἡγεμὼν εἶπεν, Κέρδησον τὸν θάνατον, ἀρκεσθεὶς αἷς ὑπεμεμένηκας ὕβρεσιν. Εἰρηναῖος εἶπεν, Κερδαίνω μετ᾽ οὐ πολὺ τὸν θάνατον, ὅτ᾽ ἄν διὰ τοῦ παρὰ σοῦ θανάτου τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ ζωὴν αἰώνιον ἀπολάβω. Πρόβος εἶπεν, Ὑιοὺς ἔχεις; [negat sibi consanguineos esse,] Ἀπεκρίνατο. Οὐκ ἔχω. Γονεῖς ἔχεις; Ἀπεκρίθη, Οὐκ ἔχω. Ταῦτα δὲ ἔλεγεν ὁ μακάριος Εἰρηναῖος, τὴν τοῦ Κυρίου ἐντολὴν ἔναυλον ἔχων τὴν λέγουσαν, Ὁ πιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ, ἢ ἀδελφοὺς, ἢ γυναῖκα, ἢ τέκνα, οὐκ ἔστι μου ἄξιος· πρὸς ὃν ἀτενίζων ὁ Μακάριος, ἐν τοῖς οὐρανοῖς ὅλως ἦν τῷ φρονήματι διαιτώμενος, καὶ ἅπασαν τὸν ἀνθρωπίνην διάθεσιν καταλιπὼν, οὐδένα πλέον τοῦ Κυρίου εἰδέναι καὶ ἔχειν ὡμολόγει.

[4] [de filiis respondet curaturum Deum,] Πάλιν οὖν εἶπεν πρὸς ἀυτὸν ὁ Ἡγεμών· Οἶδά σε υἱοὺς ἔχοντα· κᾀν δι᾽ αὐτοὺς ἐπίθυσον, ἵνα ζῇς. Ἀπεκρίνατο ὁ μακάριος Εἰρηναῖος, Οἱ υἱοί μου Θεὸν ἔχουσιν ὡς κἀγὼ, ὃς δύναται αὐτοὺς σῶσαι. Σὺ δὲ το κελευσθέν σοι ποίησον. Πρόβος εἶπεν, Συμβουλεύω σοι, νεώτερε, θῦσαι· ἵνα μὴ διαφόροις σε αἰκισμοῖς ἀνέλω. Εἰρηναῖος εἶπεν, Οὐκ ἐπιθύω· ποίει ὃ θέλῃς· γνώσῃ γὰρ ὡς τῇ δυνάμει τοῦ Χριστοῦ γενναίως πάντα ὑπομενῶ. Πρόβος Ἡγεμὼν ἀπεφῄνατο. Ἐπειδὴ πειθαρχῆσαι οὐ Βούλει τῇ βασιλικῇ κελεύσει, διὰ τοῦτο, κατα τὸ πρόσταγμα τοῦ Αὐτοκράτορος, κατὰ τοῦ ποταμοῦ ῥιφήσῃ. Εἰρηναῖος εἶπεν, [& mortū sententia intrepide excepta,] Ἐγώ σου τὴν διάφορον τῶν θανάτων ἀπειλὴν ἐννοῶν, προσεδεχόμεν μειζόνως μέλλοντός σου καὶ ξίφει με ὑποβάλλειν· διὸ, εἰ βούλει, παρακέκλησο καὶ τοῦτο πράξαι, ἵνα μάθῃς πῶς ἠμᾶς οἱ Χριστιανοὶ τοῦ θανάτου καταφρονοῦμεν, διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ἡμῶν πίστιν τετελειόμενοι.

[5] [etiam gladio feriri poscit & impetrat,] Ὀργισθεὶς οὖν ὁ Ἡγεμὼν ἐπὶ τῇ παῤῥησίᾳ τοῦ μακαρίου Μάρτυρος Εἰρηναίου, ἐκέλευσεν ξίφει αὐτὸν ἀναλωθῆναι. Ὁ δὲ ἁγιώτατος Μάρτυς, ὥσπερ δευτέρου βραβείου ἐγκρατὴς γενόμενος, εἶπεν· Θεῷ χάριν ὁμολογῶ, τῷ διὰ ποικίλης θανάτου ὑπομονῆς λαμπρότερόν μοι στέφανον χαρισαμένῳ. Καὶ μετὰ τὸ παραγενέσθαι εἰς τὴν γέφυραν, ἥτις καλεῖται Ἄρτεμις, ἀποδηθεὶς τὰ ἱμάτια καὶ ἀνατείνας εἰς τὸν οὐρανὸν τὰς χεῖρας, ἠυξατο οὕτως εἰπὼν· Κύριε, ἀνοιχθήτωσαν οἱ οὐρανοὶ καὶ ὑποδεξάσθωσαν τὸ πνεῦμα τοῦ δούλου σου· ὑπὲρ τοῦ λαοῦ σου καὶ τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας καὶ παντὸς τοῦ πληρώματος αὐτῆς σοι πιστεύων, Κύριε, ταῦτα πάσχω. [ac Martyr moritur,] Καὶ πληγεὶς τῷ ξίφει ἐπέμφθη εἰς τὸν Σαὸν ποταμόν.

[6] Ἐπράχθη δὲ ταῦτα μηνὶ Αὐγούστῳ εἰκάδι πρώτῃ, ἐν Σιρμίου, ἡγεμονεύοντος Πρόβου, κατὰ δὲ ἡμᾶς βασιλεύοντος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ σὺν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι δὁξα, τιμὴ καὶ κράτος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a In MS. intercurrebant hæc verba, οὐχ ὥσπερ ἔνιον τιμίῳ πράγματι μόνῳ χρώμενος καὶ προστεθεικὼς τοῖς τῇ δὲ μᾶλλον πράγμασι λυπῃ τὴν παροῦσαν χαρὰν ἠμαύρωσεν, ἀλλ᾽ ἀνακάμπτῳ &c. quæ obscura & intricata cum viderentur, & nihil magnopere ad plenum sensum habenbum facerent, eximere malui, & hoc loco exhibere.

b MS. περιπλέκονται, & aberant sequentia verba: quæ interieci constituendi sensus ergo: quemadmodum & causalem γὰρ paulo ante prægressam, & vocem ἔνστασις

c Ibidem ἀλλ᾽ οὐδεξὴν, quod correxi per coniecturam: quin etiam in hoc responso prægredi debere aliqua, quæ librariorum culpa exciderint, mihi persuadeo.

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
τοῦ Ἀγιωτάτου Πατρὸς ἡμῶν
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ
συγγραφεὶς παρὰ Γρηγορίου ταπεινοῦ καὶ φιλοχρίστου μαθητοῦ αὐτοῦ.
Ex Codice MS. Iulij Cardinalis Mazarini.

Basilius iunior anachoreta Constantinopoli (S.)

AVCTORE GREGORIO DISC.

PROLOGVS

[1] Οθειότατος καὶ Προφητικώτατος Δαβὶδ ἕλεξε φάσκων, Εἰς μνημόσυνον αἰώνων ἔσται Δίκαιος· ὑπεμφαίνων, ὡς ἀνεξάλειπτα τὰ τῆς ἀρετῆς τῶν Δικαίων σήμαντρα εἰς τὸ διηνεκὲς τυγχάνουσι, διὰ τῶν κατὰ καιροὺς τὰ θεῖα σοφῶν ἐκδιηγούμενα, κοινὸν ὄφελος. Ἀλλ᾽ οὑτοι μὲν ὡς λόγου μεμοιραμένοι εἰκότως ταῦτα συγγράφουσιν· ἐγὼ δὲ ἡ μικρὰ σταγὼν, ἡ ὑπόξηρος πηγὴ, ὁ βορβορώδης λάκκος, [Auctor tenuitatem suam excusat] ὁ μηδενὸς λόγου ἄξιος, πῶς ὅλως τολμήσω διάραι στόμα, ἢ φράσαι μεγίστου καὶ τηλικούτου Πατρὸς φρικωδέστατα τεράστια καὶ θαυμάσια· Ἔνθεν καὶ ἀπορῶν εἰλιγγιῶ, καὶ τί πρᾶξαι οὐκ ἔχω. Βούλομαι τοίνυν σιοπᾷν, ἀλλὰ πτοοῦμαι τὴν κατάκρισιν τοῦ Κυρίου μου, εἰ μὴ τὸ τάλαντον, ὂ μοι ὡς γνησίῳ οἰκέτῃ ἐν ἐπίστευσε, παράθωμαι τοῦτο τοῖς καλοῖς ὑμῖν τραπεζίταις, τοῦ πολυπλασιάσαι αὐτὸ διὰ τῆς ἐπεξεργασίας· καὶ πάντως ὡς ἐκείνῳ τῷ πονηρῷ καὶ ὀκνηρῷ δούλῳ, εἴπερ διὰ τῆς σιωπῆς εἰς γῆν αὐτὸ καταχώσω. Εἰ δὲ καὶ αὖθις λέγειν ἀπάρξωμαι, δέδια μήπως καὶ ψόγον ἐμαυτῷ προξενήσω, τοιούτοις ἐπιχειρῶν ὁ μηδενὸς λόγου ἄξιος. Εἰ γὰρ, ὥς φησι Σολομὼν, τοὺς σοφοὺς καὶ συνετοὺς φαύλους ἀποκαλοῦσί τινες, ἐμοὶ τῷ πεφαυλισμένῳ τί παρ᾽ αὐτὸν οὐ ῥηθήσεται; Ἀλλά μοι συγγνώσεται, οἶδα σαφῶς, πᾶσα ψυχὴ θεοφιλὴς τῆς τε ἀγροικίας καὶ αὐθαδείας διὰ τὸ ἀπαραίτητον τῆς ἐντολῆς τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῖς λέγειν τι ἐπιχειροῦσι συγχωρήσειε Κύριος. Ἐντεῦθεν δὲ τῆς διηγήσεως ἄρξομαι, ταῖς ὑμετέραις εὐχαῖς ἐρειδόμενος, ἐπεὶ καὶ Θεῷ φίλον τὸ κατὰ δύναμιν, ἄλλως τε οὐδὲ πάντα τὰ ἐκείνου δυνατὸν, καὶ αὐτῶν Ρἡτόρων γλώσσαις ἐρεῖν, μὴ ὅτι γε ἐμοὶ τῷ ἀμούσῳ καὶ ἀσυνέτῳ. Τὰ μὲν οὖν τῆς γεννήσεως αὐτοῦ, [Genus & patria Sācti ignota.] ὅθεν τε ἔφυ καὶ ἐν οἷς ἀνατέθραπται, ὅπως τε γέγονε μοναχὸς, οὐκ ἔχω λέγειν, οὑδὲ εὑρόν τινα τὸν ταῦτά μοι σαφηνίζοντα· ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἐκεῖνος τοιοῦτό τί ποτε περὶ ἑαυτοῦ ἐξέφῃνε, κρύπτειν ἀεί ποτε σπεύδων τὰ ἑαυτοῦ κατορθώματα, ὡς πλουτήσας ἄκραν ταπείνωσιν. Πλὴν ἀλλ᾽ οὐδ᾽ οὕτως ἔχων ἠδυνήθη λαθεῖν, τοῦ Θεοῦ τὸν οἰκεῖον φανεροῦντος θεράποντα, κατὰ τὸν εἰπόντα Προφητικῶς ἐκ προσώπου τοῦ Θεοῦ, Τοὺς δοξάζοντάς με δοξάσω. Καὶ δὴ ἀρκτέον τοῦ διηγήματος.

CAP. I

[2] Βασίλειος ὁ Βασιλεὺς, ᾧ τὸ ἐπίκλην Μακεδὼν, υἱοὺς ἔσχε τέσσαρας, Κωνσταντῖνον, Λέοντα, Στέφανον καὶ Ἀλέξανδρον· ὧν ὁ μὲν Κωνσταντῖνος κομιδῇ νέος ὑπεξῆλθε τοῦ βίου, Στέφανος δὲ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως προχειρίζεται, ἀνὴρ πάσῃ ἀρετῇ διαπρέψας. Εἰ καὶ οὗτος ἐν συντόμῳ τὸ χρεὼν ἐλειτούργησε, καὶ συνεχῆ καθάρσια παρὰ παιδων ἰατρῶν δεξάμενος διὰ τὴν ἐνοχλοῦσαν αὐτῷ ἐκ … a πυρκαἳὰν, ὑφ᾽ ὧν κακῶς ψυχρανθεὶς τὸν στόμαχον, καὶ εἰς νόσον δυσδιήγητον περιπεσὼν, ἐτελεύτησε. Καὶ μὴν καὶ ὁ τούτου πατὴρ Βασίλειος, ὁ καὶ τὸν πρὸ αὐτοῦ βεβασιλευκότα Μιχαὴλ ἀνελὼν καὶ οὕτω τὰ σκῆπτρα κατασχὼν, ὃν δὴ καὶ ψυχοῤῥαγῶν ἔβλεπεν ἐγκαλοῦντα τούτῳ καὶ λέγοντα· Τί σοι ἐποίησα, ὦ Βασίλειε, ἢ τί σοι ἠδίκησα; ὅτι οὕτως ἀνηλεῶς με κατέκτεινας; Καὶ οὕτως ἐξαγορεύων τέλει τοῦ βίου ἐχρήσατο, εἰς τὴν βασιλείαν καταλιπὼν Λέοντα καὶ Ἀλέξανδρον τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ. Τούτων δεκάτῳ ἔτει τῆς βασιλείας, [Regnantibus Leone & Alexandro,] διά τινος δουλείας εἰς τὴν Ἀσίαν Μαγιστριανῶν τινων ἀποσταλέντων ὑπ᾽ αὐτῶν, ἐν ὄρειτινὶ τῶν ἐκεῖσε διερχομένων δυσβάτων ἔτυχε [ἑυρίσκειν] τὸν Ἅγιον ἐν τούτῳ τότε ἀναστρεφόμενον, ἔυηθες σχῆμα φοροῦντα καὶ ἀπηγριωμένον ὄντα ὠς ὀρεσίτροφον. Καὶ δηλάτορα τούτοις δόξαντά εἶναι, ὡς εἶχον τῶν ἵππων καταπηδήσαντες, [pro exploratore catus Basilius. adducitur Constantinopolim:] συνέσχον αὐτὸν, καὶ τοῦτον μεθ᾽ ἑαυτῶν ὑποστρέφοντες εἰς τὴν Βασίλευσαν ἤγαγον. Περὶ οὗ καὶ τοῖς βασιλεῦσιν ἀνενέχθη εἰς ἐξέτασιν δὲ παρεδόθη Ἄγαρηνῷ τινι Σαμωνᾷ, τὸ ἀξίωμα Πατρικίῳ, τοῦ διαγνῶναι τὰ κατ᾽ αὐτὸν παρ᾽ αὐτοῦ, τίς τέ ἐστι, καὶ πόθεν, καὶ τί τὸ τούτου κύριον ὄνομα.

[3] Ὁ δὲ παραλαβὼν αὐτὸν εἰς τὸν ἴδιον οἶκον, καὶ προκαθίσας σὸν πᾶσῃ τῇ φαντασίᾳ αὐτοῦ (ἦν γὰρ νεωτερίζων καὶ γεγαυρωμένος καὶ ἐπὶ πλήθει πλούτου ἐπαιρόμενος) παραυτίκα κελεύει κατὰ πρόσωπον αὐτοῦ παραστῆναι τὸν Ἅγιον. Οὗ παραστάντος ἀπτοήτῳ φρονήματι, ὡς μηδὲ θελῆσαι γονυκλῖναι ὡς ἔθος Ἄρχουσι νέμειν, ὠργίσθη λίαν Σαμονᾶς, [vbi interrogatus a Samona, quis fit, & vnde,] καὶ φησιν ἐμβριθῶς πρὸς αὐτὸν· Ἡμῖν ἀπόκριναι σὺ, Τίς, καὶ πόθεν εἶ, καὶ τί σου ἄρα τὸ ὄνομα. Ὁ δὲ Ἅγιος οὐκ ἀπεκρίθη αὐτῷ· ἀλλ᾽ εἰστήκει ἠρεμῶν, καὶ πρᾳέσιν ὀφθαλμοῖς ἀτενίζων αὐτῷ, Καὶ ὁ Σαμωνᾶς αὖθις, Εἰπὲ ἡμῖν τίς ἄρα τυγχάνεις· οἱ γὰρ ἀγαγόντες σε, δηλάτορά σε εἷναί φασι. Λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ Ἅγιος· Σὺ δὲ, τίς εἶ καὶ πόθεν; Καὶ ὁ Σαμωνᾶς· Ἡμεῖς σε ἐπερωτῶμεν ἀπαγγεῖλαι ἡμῖν· ἐπεὶ περὶ ἐμοῦ ὅστις εἰμὶ, μή σοι μελέτω. Εί δὲ καὶ ἔφεσίς σοί ἐστι τοῦτο μαθεῖν, Ἐγώ εἰμι Σαμωνᾶς ὁ Πατρίκιος, καὶ Παρακοιμώμενος τῶν νῦν κατεχόντων τὰ σκῆπτρα Ρὡμαίων. Διήγηται οὖν ἡμῖν καὶ σὺ ἄρτι, τίς, καὶ πόθεν εἶ, καὶ τί σου τὸ ἐπιτήδευμα. Λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ Μακάριος· Κᾀγὼ ξένος εἰμὶ, καὶ εἷς τῶν κατοικούντων τὴν γῆν. Ἔφη ὁ Σαμωνἇς πρὸς αὐτὸν· καλῶς ἄρα λέγουσι περὶ σοῦ, ὅτι δηλάτωρ εἶ, καὶ ἦλθες καταστοχάσασθαι τὸ τῶν Ρὡμαίων πολίτευμα. [ac nihil respondens,] Ὁ δὲ Ὅσιος πρὸς ταῦτα οὐδὲν ἀπεκρίνατο, καίπερ καὶ παρὰ τῶν παρεστώτων πολλὰ ἀναγκαζόμενος εἰπεῖν, τίς ἐστιν, ὅμως εἱστήκει σιχῶν.

[4] Προστάσσει οὖν Σαμωνᾶς ἀχθῆναι ῥάβδους χλωρὰς καστάνων, βούνευρέ τε ξηρὰ καὶ ἕτερα κολστήρια ὄργανα, μήπως θεασάμενος ταῦτα καὶ δειλιάσας ἐξείποι αὐτῷ, τίς καὶ πόθεν ἐστίν. Ὡς δὲ κᾂν τούτοις ἔμενεν ἀκαμπὴς, [iubetur flagellari semel,] κελεύει ἐκταθέντα ὑπὸ τεσσάρων τοῖς βουνεύροις ἀφειδῶς μαστίζεσθαι, βοῶντος τοῦ κήρυκος· Λέγε τίς εἶ, b καὶ λύτρου σε τῶν μαστίγων. Ὁ δὲ οὐδὲ φθογγὴν ἐδίδου, ἀλλ᾽ ἔφερε γενναίως, ἕως οὐκ ἦν ἐν αὐτῷ ἰσχὺς ζωτικὴ. ὃν καὶ οὕτως ἔχοντα ὡς φόρτον ἄψυχον βαστάσαντες τῇ εἱρκτῇ ἐναπέῤῥιψαν, προσδόκιμον ὄντα τεθνήξεσθαι. Τῇ δὲ ἐπαύριον ἐπ᾽ ὑψηλοῦ βήματος καθεσθεὶς ὁ ἀνήμερος θὴρ ἐκεῖνος, ἐκέλευσεν, εἴπερ ἔτι ζῇ, βασταχθέντα ἀχθῆναι. Οὐκοῦν ἀποσταλέντες, ὡς εἶδον αὐτὸν ὐγιῆ ἑστῶτα ἔξω τῆς φυλακῆς, τὰ δὲ κλεῖθρα τῆς θύρας ἀσινῆ, ἐξέστησαν, καὶ ἀνηρώτων αὐτὸν πῶς ἐξῆλθεν. Ὁ δὲ Μακάριος μηδὲν εἰρηκὼς ἐπορεύετο ἅμα αὐτοῖς παραστῆναι τῷ Ἄρχοντι. Προδραμόντων δέ τινων καὶ εἰποντων αὐτῷ τὸ συμβεβηκὸς, ἐξέστη κᾀκεῖνος τοῦτο ἀκούσας· ὅμως μέντοι μάγον εἶναι τὸν Ὅσιον οἰηθεὶς σὺν τοῖς παρισταμένοις αὐτῷ, [iterumque,] φησὶ πρὸς αὐτὸν· Ἐγώ σου τὰς μαγείας διὰ τάχους ἐλέγξω· καὶ κελεύει ἀπλωθέντα αὐτὸν ἐπὶ τῆς γῆς τύπτεσθαι ῥάβδοις ἀνηλεῶς, ἕως οὗ εἴπῃ, τίς εἶ καὶ πόθεν. Ὁ δὲ Ὅσιος ἀπόκρισιν οὐκ ἐδίδου, ποσῶς ἐπὶ τοσοῦτον αὐτὸν ἔτυψαν ὠς c ἓξ ῥάβδους συντριβῆναι. Θαυμαζόντων δὲ πάντων καὶ ἐκπληττομένων ἐπὶ τῇ ἀφάτῳ σιωπῇ τοῦ Δικαίου, ἔφη ὁ Παρακοιμώμενος, καυχᾶσθαι οὗτος ἔχει λέγων, Ὅτι νενίκηκα αὐτοὺς τῇ ἐμῇ σιωπῇ· ἀλλ᾽ οὐκ ἐάσω τοῦτον καταμωκᾶσθαι ἡμῶν, νὴ τὴν ὑγείαν τῶν Βασιλέων.

[5] [deinde per hebdomadam integram:] Καὶ κελεύει διὰ πάσης τῆς ἑβδομάδος καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ἀνὰ τριακοσίων μαστίγων, καὶ ἀνὰ τριακοσίων ῥάβδων τοῦτον τύπτεσθαι· ὁ δὲ ὑπέμενε τὰς θλίψεις γενναίως, κρύπτων τὴν ἰδίαν ἀρετήν. Καὶ γὰρ τὸν ἅπαντα χρόνον ἐν ταῖς ἐρήμοις διάγων, βοτάνας ἤσθιε, γυμνοποδῶν καὶ ῥακοδυτῶν ἐν αὐταῖς· κᾀντεῦθεν εἰς ἄκραν ἀπάθειαν ἐληλακὼς, οὐκ ἠβούλετο θριαμβεῦσαι αὐτοῦ τὴν ἀρετὴν, διὰ τὸν εἰπόντα, Μὴ γνώτω ἡ> ἀριστερὰ τῆς δεξιᾶς τὸ ἔργον. Ὁ γὰρ θριαμβεύων τὴν οἰκείαν ἀρετὴν, ἀπέχει τὸν μισθὸν αὐτοῦ καὶ δόξαν ἀπόλλει τὴν ἄνω· ὁ δὲ ταύτην ζητῶν, κρύπτων ἑαυτὸν, ἐρεῖν ὃς εἶ καὶ μαστιζόμενος σιωπᾷ, καὶ ὁ τοιοῦτος Μάρτυς λογίζεται. [& nihilominus tacere pergēs,] Μετὰ οὖν τὴν ἑβδομάδα ἐκείνην παρελθεῖν, ἐν ᾗ τυπτόμενος ὁ Ἅγιος μακροθύμως ἐνεκαρτέρει τὰ ἀλγεινὰ, προκαθεσθεὶς ὁ κατάρατος κελεύει αὐτὸν παραστῆναι. Ὡς δὲ παρέστη, ὀργίλως ἀπιδὼν πρὸς αὐτὸν ἔφη· Ἀνόσιε τῶν ἀνθρώπων, ἕως τίνος κρύπτεις τὸν δόλον ἐν τῇ καρδίᾳ σου; Εἰπὲ ἡμῖν καὶ νῦν, τίς εἶ καὶ πόθεν. Ἔφη πρὸς αὐτὸν ὁ Μακάριος· Οἱ τὰ τῶν Σοδόμων ἔργα κρυπτῶς ποιοῦντες, ὡς σὺ, δικαίως οἱ τοιοῦτοι ἀνόσιοι προσαγορεύονται. Ἦν γὰρ ὁ Σαμωνᾶς φύσει εὐνοῦχος καὶ ὡραῖος τῇ ὄψει. Ἐπὶ τοῦτο αἰσχυνθεὶς τοὺς παρεστῶτας, καὶ ἐκκαυθεὶς θυμῷ κελεύει ἐνεχθῆναι ἱμάντα, καὶ δεθῆναι ὀπίσω τὰς χεῖρας αὐτοῦ, [suspenditur ex vno pode in caput:] καὶ σχοινίον εἰληθῆναι εἰς τὰς πλευρὰς αὐτοῦ καὶ εἰς τὸν δεξιὸν πόδα, καὶ οὕτω κρεμασθῆναι αὐτὸν κατὰ κεφαλῆς ἐπὶ τῆς δοκοῦ, ἄχρις ἃν εἴπῃ, τίς καὶ πόθεν ἐστίν. Παντων δὲ ἀποδυσπετούντων ἐν τούτῳ καὶ καταβοώντων αὐτοῦ ἐν τῷ λεληθότι αὐτὸς σφραγίσας τὴν θύραν τοῦ οἴκου τῷ δακτυλίῳ αὐτοῦ, εἴασε τὸν Ὅσιον οὕτω κρέμασθαι ὠμῶς καὶ ἀπανθρώπως.

[6] Τριῶν δὲ ἡμερῶν παρελθουσῷν, παράγεγονὼς ἤνοιξε τὴν θύραν τῆς φυλακῆς, [idem post triduum repertus sanus] καὶ εὑρὼν αὐτὸν ὡς ἀφῆκεν, ἐξέστη ὁρῶν ἔχοντα ἱλαρὸν τὸ πρόσωπον, ὡς μηδὲν ἀνίαρον παθόντα, καὶ προσεγγίσας λέγει αὐτῷ· Κᾲν ἄρτι εἰπὲ, τίς καὶ πόθεν εἶ; καὶ κατάγω σε τῆς βασάνου ταύτης. Τοῦ δὲ Ἁγίου μηδὲ ἀποκρίνασθαι δυναμένου, μόλις αὐτὸν ὁ ἀλιτήριος κατενεχθῆναι ἐκέλευσε. Καὶ λυθεὶς ἔστη ὑγιὴς χάριτι Χριστοῦ, μηδεμίαν λώβην ὑποστάς. Πάντων δὲ ἐπὶ τούτῳ ἐκπληττομένων καὶ θαυμαζόντων, αὖθις ὁ Σαμωνᾶς· Οὐ καλῶς ἔλεγον, [leoni obiicitur,] ὅτι μάγος ἐστὶν οὗτος; ὅτι οὐδὲ πρὸς βραχὺ ὁ ποὺς αὐτοῦ ἰτόνησεν; Ἀλλ᾽ ἐγὼ ἐλέγξω τὰς ἐπαοιδίας αὐτοῦ· καλέσατε δή μοι τὸν θηριοτρόφον. Οὗ τινος ἀναστάντος, Εὐτρέπισον δή μοι τὸν φοβερώτατον λέοντα, φησὶν ὁ Σαμωνᾶς, εἰς τὴν αὔριον, καὶ μὴ παράσχῃς αὐτῷ βρῶσιν τήμερον· καὶ ἴδωμεν εἰ τοῦ λέοντος περιγένηται. Πολλῶν οὖν συνδεδραμηκότων τῇ ἐπαύριον εἰς τὸ θέατρον, τοῦ θηρὸς βρυχωμένου ἀπὸ τῆς πείνης, προσεῤῥίφη αὐτῷ ὁ Ὅσιος εἰς κατάβρωμα. Ὃν ἰδὼν ὁ λέων ἔντρομος γέγονε, [neque ab eo læditur;] καὶ προσελθὼν ἠρέμα ἐκυλινδεῖτο πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ ὡς ἀρνίον. Ὁ δὲ ὄχλος θεασάμενος τὸ παράδοξον, τὸ Κύριε ἐλέησον, ἐξεβόησε, καὶ ἀφεθῆναι τὸν Ἅγιον ὠς μάτην αἰτιώμενον ἐξαιτοῦντο. Οὐ δ᾽ ὥλως ὁ ἄθλιος οὐ συνῆκε καὶ μιαρὸς, ὅτι ἐκλεκτὸς οὗτος Κυρίου ἐστὶν· ἀλλ᾽ ἦν ἔτι τὴν καρδίαν πεπωρωμένος. Κάνπερ ὁρῶν αὐτὸν τὸν λέοντα ὁμαλίζοντα, καὶ κρατοῦντα τὸν θῆρα τοῦ ὠτὸς, καὶ πρὸς τὸν ὄχλον λέγοντα, Ἴδε ἀρνός, ἴδε ἀρνός.

[7] Ἀλλὰ προσέταξε τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ εἰς τὴν θάλασσαν ῥιφῆναι, [denique in mare coniectus] ὅ δὴ καὶ ἐπόιησαν οἱ ὑπηρέται τρίτῃ φυλακῇ τῆς νυκτός. Ἀλλ᾽ ἀψευδὴς ὁ εἱπὼν· Ἐὰν δὲ ἔλθῃς δι᾽ ὕδατος οὐ μὴ καταποντισθήσεις, οὐδὲ ποταμοὶ συγκλύσουσί σε· καὶ Κύριος φυλάξει τοὺς Ὁσίους αὐτοῦ. Αὐτίκα γὰρ δύο δελφίνες συνελθόντες ἐδέξαντο αὐτὸν ἐπὶ τῶν νώτων ἀυτῶν, καὶ ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν τοῦ Ἑβδόμου ἐξώσαντες ἀνεχώρησαν, ἤδη τῶν ποδῶν καὶ τῶν χειρῶν ἀυτοῦ ἀοράτως τῶν δεσμῶν λυθέντων Θεοῦ εὐδοκίᾳ· ἀυτὸς δὲ ἀναστὰς εἰσῆλθε εἰς τὴν πόλιν πρωΐας. [a delphinis littori redditur,] Μήπω δὲ τῆς χρυσῆς πόρτης ἀνοιχθέισης ἐκαθέσθη πρὸς μικρὸν ἔξω ἐπὶ τό d ἀναψύξαι· καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπός τις εἰσῄει ῥιγοπυρέτῳ συνεχόμενος, [& præstolās ad vrbis portam sanat febrientem.] καὶ ἐξέκλινε καὶ ἀυτὸς μικρὸν ἀναπαυθῆναι, καθεσθεὶς τοῦ Ὁσίου πλησίον, τρέμων καὶ ἀναβρασσόμενος ὑπὸ τοῦ ῥίγους. Ὁ δὲ ἰδὼν αὐτὸν οὕτω πονήρως ἔχοντα σπλαγχνισθεὶς, ἐπέθηκεν αὐτῷ τὴν χεῖρα καὶ ἐπευξάμενος ἰάσατο ἀυτόν. Θαμβηθεὶς δὲ ὁ ἰαθεὶς ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τοῦ θαύματος, πεσὼν εἱς τοὺς πόδας ἀυτοῦ, μὴ ἀπαξιῶσαι ἅμα αὐτῷ ἐλθεῖν εἰς τὸν οἶκον ἀυτοῦ ᾔτει, εἰ καὶ ἀνάξιος εἴη τοιούτου ἀνδρὸς ὑποδοχῆς, ὡς μέτριος ὢν καὶ οὐ τῶν ἐνδόξων τις.

[8] [ad eiusq; domum inuitatus diuertit:] Ὁ δὲ Ὅσιος χαίρων ἀπῄει σὺν αὐτῷ· καὶ καταλαβόντες τὴν οἰκίαν, ὥρας ἤδη ἀρίστου οὔσης, εἶπε τῇ γυναικὶ ἀυτοῦ ὁ ἄνθρωπος παραθεῖναι τράπεζαν· καὶ εὐλογήσαντος τοῦ Ἁγίου, ἤσθιον εὐχαριστοῦντες τῷ Κυρίῳ. Ἐν δὲ τῷ μεταξὺ διηγεῖτο ὁ ἄνθρωπος τῇ γυναικὶ ἀυτοῦ, ὅπως αὐτὸν ὁ Ὅσιος ἰάσατο τῇ ἐπικλήσει μόνῃ Χριστοῦ καὶ τῇ τῶν χειρῶν ἀυτοῦ ἐπιθέσει. Ἥτις καὶ ἀκούσασα τοῦτο, θεοφιλὴς οὖσα καὶ σεμνοτάτη καὶ κατὰ Θεὸν φιλομόναχος, ἐπὶ πλεῖον ἠγαλλιᾶτο, ὅτι κατηξίωσεν ὁ Ἅγιος παραγενέσθαι εἰς τὴν οἰκίαν ἀυτῶν· καὶ παρεκάλουν ἀυτὸν διηγήσασθαι ἀυτοῖς, ὅθεν τέ ἐστι καὶ ποῦ μέλλει ἀπιέναι. Ὁ καὶ ἀπεκρίθη· Τὸ μὲν ὅθεν εἰμὶ, οὐκ ἀναγκαῖον ἐμοὶ ἐρεῖν τόγε νῦν ἔχω· ἴσως δὲ τοῦτο μετὰ ταῦτα ἀκούσεσθε, εὐχῆς δὲ χάριν θέλω ἀπελθεῖν εἰς τὴν μονὴν τῆς Ἀχειροποιήτου, ἥνπερ οὐδεὶς ἐτεχνούργησεν, ἀλλ᾽ ἀυτὴ ἡ Θεοτόκος ἐπίστασα, ὡς ὁ λόγος, τῇ χειρὶ τὸν ἑαυτῆς χαρακτῆρα ἐτύπωσε μέχρι καὶ σήμερον συνιστάμενον· ἐν ᾧ καὶ θεοσημεῖαι θελοῦνται τοῖς μετὰ πίστεως προσερχομένοις. Καὶ ἐπεὶ τοῦτο κατὰ τὴν θέλησιν αὐτοῦ ἐγένετο, μετὰ τὴν ὑποστροφὴν ἆυθις ἐδέοντο αὐτοῦ εἰπεῖν ἀυτοῖς, τίς ἐστι. Τοῦ δὲ εἰρηκότος, Ὅτι ἐγώ εἰμι, ὅνπερ χθὲς ὁ Σαμωνᾷς ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐνέβαλεν· ὁ δὲ Κύριός μου, ᾧ ἐκ νεότητος λατρεύω, [eidem & eius vxori indicat seipsum,] ἐτήρησέ με ἀβλαβῆ οἷς αὐτὸς οἶδε τρόποις. Καὶ διηγήσατο ἀυτοῖς πάντα ὅσα εἰς ἀυτὸν ἀπηνὴς ἐκεῖνος χαλεπὰ διεπράξατο. Ὁι καὶ ἀκούσαντες ἐθαύμασαν (ἦσαν γὰρ προακηκοότες τὰ περὶ αὐτοῦ, ὅτι ἐτιμώρει τοῦτον ὁ Σαμωνᾶς, ἃ δὴ καὶ εἰς πᾶσαν τὴν πόλιν διεφημίσθησαν) παρεκάλουν οὖν ἀυτὸν, [apud eos manere cōsentiens.] εἴπερ αὐτῷ ἄρεστόν ἐστι, συνεῖναι ἀυτοῖς βίῳ παντί. Ὁ δὲ συνέθετο· κᾀκεῖνοι ἡτοίμασαν αὐτῳ λύχνον ἰδίως ἐν ἡσύχῳ κελλίῳ, ἔνθα καὶ λειτουργῶν ἦν τῷ Κυρίῳ συνήθως ἐν ἱκεσίαις τε καὶ δεήσεσι.

[9] [Vacat virtutum exercitio:] Τίς δὲ ἱκανὸς ἐρεῖν τὰ διὰ πάσης νυκτὸς αὐτοῦ δάκρυα, ὅσα ἐν ταῖς προσευχαῖς ἱστάμενος ἐξέχεε· τὰς ἀμέτρους γονυκλισίας, τὴν ἀγρυπνίαν τὴν πάννυχον; Ἐδάμασαν γὰρ τοὺς ἀκοιμήτους ἀστέρας μᾶλλον οἱ ὕπνοι, ἢ νυστάγμὸς τὰ ἅγια αὐτοῦ βλέφαρα. Τοσοῦτον δὲ ἦν ἀόργητος, ὡς στήλην νεκρὰν νομίζεσθαι τῷ βίῳ καὶ οὐκ ἄλλό τι· ἄλλος Μωϋσῆς ἢ Δαβὶδ τὴν πρᾳότητα, ἄπλαστος ὡς Ἰακὼβ, ἄκακος ὡς ὁ Ἰὼβ, ὑπὲρ δὲ τὸν Ἀβραὰμ τὴν εὐποιΐαν καὶ ἀκτημοσύνην κατώρθωσε. Κατεσκήνωσεν οὖν, ὡς εἴρηται, παρὰ τῷ Ἱωάννῃ· τοῦτο γὰρ ὄνομα τῷ ἀνδρὶ. Ἐντὸς δὲ ὄλίγων ἡμερῶν ἤρξαντο πολλοὶ ἔρχεσθαι πρὸς αὐτὸν, οἱ μὲν ἀσθενεῖς κομίζοντες, οὓς καὶ ἰῶτο μόνῃ εὐχῇ καὶ ἐπιθέσει χειρῶν· τινὰς δὲ καὶ ὑπερετίθετο ἰᾶσθαι, [miraculorū dono] ὡς καὶ κατὰ ψυχὴν ὠφεληθῶσιν· οἱ δὲ καὶ δἰ αὐτὸ τοῦτο προσήρχοντο καὶ προέκοπτον ὁσημέραι ταῖς νουθεσίαις ἀυτοῦ. Πλουτήσας δὲ πρὸς Θεοῦ καὶ τὸ τῆς προῤῥήσεως χάρισμα, ἱκανοὺς ἤλεγχεν ἐν τοῖς οὐ καλῶς παρ᾽ ἀυτῶν πραττομένοις. [& prophetiæ spiritu clarescit.] Πόρνους τε καὶ μοιχοὺς ἐσωφρόνιζεν, ὄνους ἀποκαλῶν τούτους καὶ ἡμιόνους· ἀλλὰ μὴν καὶ φειδωλοὺς καὶ σκνιποὺς εἰς ἐλεημοσύνην διήγειρε τοῖς ὀνειδιστικοῖς ἀυτοῦ ἐλέγχοις· μάγους δὲ καὶ ἐπαοιδοὺς ῥάβδῳ τύπτων ἐδίωκεν, εἴπως διὰ τῆς ἐπιπλήξεως τῶν ἀθέσμων παρασκευάσειεν ἀπέχεσθαι. Καὶ οὗτοι πάντες πολὺ τὸ δεός πρὸς ἀυτὸν εἶχον καὶ πολλὴν τὴν καταπληξιν· ἀπίστους δὲ ὁλοσχερῶς ἀπεστρέφετο, καὶ τοὺς κενοδόξους ἐφαύλιζε, ναὶ μὴν καὶ τοὺς ὑπερηφάνους παντελῶς ἀπεσείετο, ὄφεις καὶ γεννήματα ἐχιδνῶν ἀποκαλῶν. Τοὺς δέ γε ἐναρέτους ὑπερετίμα καὶ πρὸς ἀυτὸν φοιτῶντας εὐμενεῖ ὄμματι καὶ μελιῤῥύτῳ προςλαλιᾷ ἀπεδέχετο, καὶ πλησίον ἀυτοῦ καθῆσθαι ἐποίει. Ἑώρα γὰρ, ὡς εἴρηται, τῷ προορατικῷ ὄμματι πάντας τοὺς πρὸς ἀυτὸν παραγενομένους, πόιῳ πάθει ἕκαστος τούτων κεκράτηται, τῶν τε ἐναρέτων τὴν ἐργασίαν ἀκριβῶς ᾔδει· καὶ ἁπλῶς, πάντας τοὺς πρὸς ἀυτὸν ἐρχομένους ἐγίνωσκεν, ὅιας ἦν ἕκαστος καταστάσεως. Τοιοῦτον γὰρ χάρισμα ὁ Κύριος αὐτῷ ἐδωρήσατο, ὥστε καὶ ἕτερον Σαμουὴλ τὰ ἔμπροσθεν βλέποντα ἐν ταῖς ἡμέραις ἡμῶν παρὰ πάντων κατονομάζεσθαι.

[10] Παρελθόντος οὖν, τοῦτότε τὰ σκῆπτρα κατέχοντος Λέοντος, μετ᾽ ἐνιαυτὸν καὶ μικρόν τι πρὸς, καὶ ὁ τούτου ἀυτάδελφος μετέστη Ἀλέξανδρος, διάδοχον καταλείψας τῆς βασιλείας τὸν ἐκ τοῦ Λέοντος ἀνεψιὸν Κωνσταντῖνον σὺν τῇ μητρὶ ἀυτοῦ Ζωῇ, [Tutores Constantini Porphyrogenetæ] νήπιον δὲ κομιδῇ ὄντα· ἐπιτρόπους δὲ καὶ φύλακας αὐτῷ ἐπαφῆκε τόντε Ἀρχιεπίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως. Νικόλαον καὶ Ἰωάννην Μάγιστρον τὸν Γαριδᾶν, καὶ τοὺς σὺν ἀυτοῖς, τὴν βασίλειον ἀρχὴν τῷ παιδὶ συντηροῦντας, μή τις ἁρπάσῃ ἀυτήν. Τούτων οὖν τὰς ἀνακτορικὰς οἰκονομίας πεπιστευμένων, ὡς εἴρηται, ἀπρεπῆ τινα ἐπὶ τοῦ δημοσίου ἐπράττοντο, καὶ τὰ κύκλῳ βάρβαρα ἔθνη ἀναιδείᾳ χρησάμενα τὰ πέριξ τῆς πόλεως ἐληΐζοντο, μὴ ὄντος τοῦ δυναμένου ἀυτοὺς ἀποκρούσασθαι· Ἔνθεν καὶ στασιαζούσης τῆς πόλεως κατὰ Νικολάου, ὡς οὐδεόντως τῆς πόλεως ἐπιτροπεύοντος· οὗτος μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ βουλὴν ἔθετο, γράψαι Κωνστ αντίνῳ τῷ Δούκᾳ, [Constantinum Ducā bellica laude clarissimum] τῷ τότε τῆς ἀνατολῆς στρατηγοῦντι, παραγενέσθαι καὶ τὰ σκῆπτρα τῆς Βασιλείας ἐγχειρισθῆναι, συμβασιλεύοντος αὐτῳ τοῦ παιδὸς Κωνσταντίνου, τοῦ ἐν τῇ πορφύρᾳ γεγεννημένου· καὶ τοῦτον μὲν ἅτε παῖδα ἐν τῷ Παλατίῳ εἶναι, ἀυτὸν δὲ ὡς ἀνδρειότατον καὶ ἐν τοῖς πολέμοις εὐδοκιμώτατον πρὸς τοὺς ἀλλοφύλους ἀντιπαρατάττεσθαι. Καὶ γὰρ ἦν ἀληθῶς ὁ ἀνὴρ εὐστοχώτατος πάνυ καὶ τροπαιοῦχος, καὶ θαῦμα ἦν καὶ ἀυτοῖς τοῖς ὑπεναντίοις· ὡς καὶ ἐρωτωμένους πολλάκις, πῶς εἷς ἀνὴρ ἀυτὸυς τρέπει, ἄκοντας αἰσχυνομένους ἀνειπεῖν. Ὅταν οὗτος εἰς πόλεμον ἐκπορεύηται, πῦρ ἐκ τῶν ὅπλων ἀυτοῦ κατὰ στόμα ἡμῖν ἀπαντᾷ, ὡσαύτως καὶ ἐκ τοῦ ἄσθματος τοῦ ἵππου ἀυτοῦ, καὶ καῖον ἡμᾶς ἐδαφίζει. Καὶ ἀυτὸς δὲ οὗτος περὶ τούτου ἐρωτηθεὶς, τὸ δοθὲν αὐτῷ χάρισμα οὐκ ἀπέκρυψεν, εἰρηκὼς, Καθεύδοντός μού ποτε ἐν τῇ νεότητί μου, ἰδοὺ γύναιον ἐνδοξότατον πορφυροφοροῦν, καὶ σὺν ἀυτῇ ἵππος πύρινος καὶ ἅρματα ἐν τούτῳ πῦρ ἀφιέντα, ἃ καὶ ἐνδύσασθαί με καὶ ἄκοντα συνώθησεν, ἐμοῦ κατεπτηχότος, καὶ τοῦ ἵππου ἐπιβῆναι ὡσαύτως παρέπεισεν, εἰρηκός· Οἱ τὸν Θεὸν καὶ υἱόν μου βλασφημοῦντες, ὡσεὶ κηρὸς τακήσονται ἀπὸ προσώπου σου. ὃ καὶ εἰπὸν, ἀπέπτη.

[11] Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τοῦ ἀνδρὸς· ὡς δὲ οἱ τῆς Βασιλείας ἐπιτροπεύοντες ἔγραψαν αὐτῶ περὶ τῆς Ἀρχῆς, [ad Imperij communionem inuitant,] ἀντεδήλωσεν ἀυτοῖς, μὴ ἱκανὸν άυτὸν εἶναι εἰς τοῦτο. Ἐκεῖνοι δὲ πάλιν ἐκ δευτέρου αὐτῷ αντέγραψαν, Ὡς πᾶσα ἡ τῶν Ρὡμαίων Πολιτεία σε Βασιλέα ἐπιζητεῖ. Ὁ δὲ αὖθις ἀναβαλλόμενος ἀντεδήλωσε γράψας· Οὐ δέον ἐστὶ προστεθῆναί με τῷ Χριστῷ Κυρίου, εἴγε καὶ ἀτελὴς τῇ ἡλικίᾳ ἐστὶ, καὶ ἁμαρτεῖν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ· πτοοῦμαι δὲ μήπως καὶ ἐνέδρα τοῦτό εστι, καὶ βούλεσθέ με διαχειρίσασθαι. Ὡς δὲ ταῦτα ἐκεῖνοι τὰ γράμματα ἐδέξαντο, φρικτοὺς ὅρκους αὐτῷ ἐξαπέστειλαν, ἐξομνύμενοι εἰς τὰ ἄχραντα καὶ ζωοποιὰ τίμια ξύλα μὴ οὕτως, ὡς αὐτὸς οἴεται, βουλεύσεσθαι, ἀλλ᾽ ἐν ἁπλότητι καρδίας καὶ ἀδόλῳ ψυχῇ προκαλεῖσθαι ἀυτὸν εἰς τῆν Βασιλείαν· πρὸς πίστωσιν δὲ καὶ τὰ ἴδια φυλακτήρια ἐξαπέστειλαν. Ὁ͂ς καὶ θαῤῥήσας, [& cunctabundum iureiurādo pelliciunt ad vrbem.] παραλαβὼν τοὺς ἰδίους, ἐπὶ τὴν Βασιλευουσαν ὥρμησεν· ἧς ἐπι βὰς, ἡλίου ἤδη λάμψαντος, δόξῃ ἀπείρῳ παρὰ τῶν συνεπομένων κλεἳζομενος, ἀπῄει πρὸς τὰ Βασίλεια, οὐ καλοῦ σημείου προδειχθέντος ἐν τῇ εἰσόδῳ αὐτοῦ, τὸν μέλλουσαν γενέσθαι σφαγὴν προμηνύοντος. Ὁ γάρ τοι λαμπρότατος ἥλιος ὡς δίκην e κογχύλην αἵματος ἐναπέσταξεν ἐπὶ τὴν γῆν. [ille incōsulatus ruit in exitium.] Θεασάμενος δὲ ὁ Νικόλαος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ εἰσιόντα αὐ τὸν μεταβουλευσάμενοι, ἀπέκλεισαν αὐτῷ τὰς εἰσόδους τῶν f ἀνακτόρων. Ἐλθὼν δὲ αὐτὸς, ἐν τῷ θεάτρῳ τοῦ Ἱππωδρόμου ἐσκήνωσε, πάντων τῶν συνελθόντων Μεγιστάνων, ὡς Βασιλέα, ἐυφημόυντων αὐτόν. Ὅσον δέ σχέσιν πρὸς τὸν Ἅγιον εἶχον, [pridem a Basilio prædictum,] ἀκούσαντες παρ᾽ αὐτοῦ τὸ μέλλον γενέσθαι ὀλέθριον σύμπτωμα, ἤδη πρὸ τριῶν μηνῶν κατακλείσαντες ἑαυτοὺς εἰς τοὺς οἰκείους οἴκους, ἠρέμουν· Ἀπ᾽ ἐκείνου γοῦν τοῦ καιροῦ, ἐν ᾧ τοῦτο προεῖπεν, οὐκ ἔληξε στένων καὶ ὀλοφυρόμενος καὶ πενθῶν. Δύοδέ τινες Μεγιστάνου τινὸς ὄντες υἱοὶ καὶ Πρωτοσπαθάριοι, ἐλθόντες πρὸς αὐτὸν ἠρώτων, εἰ συμφέρει αὐτοῖς απελθεῖν, καὶ συμμιγῆναι τῇ κουστωδίᾳ τοῦ Δούκα. Ὁ δέ φησι πρὸς αὐτούς· Μὴ τέκνα, μὴ οὕτω ποιήσητε g καὶ ἀνήκεστα πείσεσθε· εἰ γοῦν, ὁ μὲν εἷς ὑμῶν ἐν μαχαίρᾳ πεσεῖται, ὁ δὲ ἕτερος τὰ ὦτα καὶ τὴν ῥῖνα τμηθεὶς μόλις τὸν θάνατον διδράσκοιεν. Οἱ καὶ παρακούσαντες τοῦ Ἁγίου, ἃ προεῖπεν ἔπαθον. Ὁ γὰρ Δούκας κακῶς φρονήσας κακὸν ὀψώνιον ἑαυτῷ καὶ τοῖς μετ᾽ αὐτοῦ ἐπρίατο.

[12] Ὀφείλων γὰρ μακροθυμῆσαι καὶ ἀσφαλίσασθαι τὰς εἰσόδους τῶν βασιλείων, τοῦ μὴ τὰ πρὸς διατροφὴν εἰσκομίζεσθαι, [nam cum posset perfides obsidere in Palatio] ὅυτω τῷ λιμῷ στενοχωρουμένους μεθ᾽ ἱκεσίας αὐτῷ τὰς πύλας ἀναπετάσαι, καὶ προθύμως ἀυτὸν εἰς τὰ βασίλεια δέξασθαι, οὐχ οὕτω πεποίηκε· βουλὴν δὲ στήσας μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ εἰσελθεῖν ἀπὸ τῆς πύλης, ἥνπερ Χαλκῆν ὀνομάζουσι· συνθλάσαντας πέλυξι τοὺς μοχλοὺς, ὅρκοις φρικωδεστάτοις πρότερον τοὺς σὺν αὐτῷ κατασφαλισάμενος, μὴ σπάσασθαι ξίφος τὸ οἱονοῦν κατά τινος, μὴ βέλος, μὴ δόρυ· ἀλλ᾽ οὕτως αὐτοὺς ἀναιμωτὶ εἰσελθεῖν, φήσας, Ἐὰν ἐκεῖνοι ἡμᾶς μὴ ἀντάγοντας κατασφάξωσιν, ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ μεγάλου Θεοῦ μετ᾽ αὐτῶν δικασόμεθα, ὅτι ὅρκοις ἡμᾶς ἀπατήσαντες, νῦν ἡμῖν ἀνταίρουσι. [inarmis illud ingredi cum suis volens] Ταῦτα εἰπὼν, ἀφίκετο ἅμα σὺν ἀυτοῖς, ὡς εἴρηται, εἰς τὴν Χαλκῆν πύλην, καὶ ἀπήρξατο εἰσιέναι· Οἱ δὲ ἐν τοῖς βασιλείοις τάχει πολλῷ συναθροίσαντες τοὺς τοξότας, ἀπὸ τῶν τειχῶν τοξεύμασιν ἔβαλλον. Ὡς δὲ οἱ περὶ τὸν Δούκαν τοῖς βέλεσιν ἐπλήττοντο, ἐβόων αὐτῷ, Ἔασον ἡμᾶς, ὅπως αὐτοῖς ἀντιμαχησώμεθα. Τοῦ δὲ τοῦτο κωλύοντος, ἐν ὅσῳ ταῦτα ἔφασκον, εἷς τις τῶν ἐυστοχωτάτων τοξοτῶν, μαθὼν ὁποῖός ἐστιν ὁ Δοῦκας, τείνας ἀνδρείως τὸ τόξον, ἔπληξεν αὐτὸν ὑποκάτω τῆς δε ξιᾶς χειρὸς ἐπὶ τὴν πλευράν. [sagitta ex muro vulneratur;] Ὁ δὲ τὸ, Οὐαί μοι ἐπιφωνήσας τῷ ἀθλίῳ, κακῶς ἐληλύθαμεν ὧδε, κάτεισιν ἐυθὺς ἐπὶ τὸ ἔδαφος. Πάντων δὲ δειλίᾳ συσχεθέντων καὶ πρὸς τὰ ὀπίσω ἀρξαμένων ἀναποδίζειν, θάρσος οἱ ἔνδον λαβόντες καὶ τὰ ξίφη σπασάμενοι, πολλῇ περιτομίᾳ πρὸς ἀυτοὺς ἐξεπήδησαν τὰς πύλας ἀνοίξαντες· καὶ κτείνουσι μὲν ἐν πρώτοις τὸν αὐτοῦ Πρωτοστράτορα, εἶθ᾽ οὕτως ἑτέρους πλείονας, [& occiditur ab erūpentibus armatis:] καὶ μετὰ τούτους κᾀκεῖνον. Μηδὲ τῶν λοιπῶν φεισάμενοι, ἀλλὰ καὶ τούτους ἀποδιδράσκοντας καὶ συμποδιζομένους δίκην στάχυος ἐξεθέριζον.

[13] Διεσώθησαν δ᾽ ἄν τινες, εἰ μὴ οἱ ἀνηλεεῖς ἐκεῖνοι καὶ ἄσπλαγχνοι τὸ τάχος ἀποστείλαντες, καὶ πάσας τὰς πύλας τῆς πόλεως ἀσφαλισάμενοι καὶ σφραγίσαντες ἀκριβῶς, εἴθ᾽ οὕτως ἀκριβῆ ἔρευναν τῶν διαδράντων ποιήσαντες, [crudeliter sæuitur iin eius asseclas,] οὐδενὸς τούτων ἐφείσαντο. Πολλῶν μὲν οὖν Μαγίστρων καὶ Πατρικίων φανέντων συγκαθημένων τῷ Δούκᾳ ἐν τῷ Ἱπποδρόμῳ, οὓς μὲν προσέταξαν ξίφει ἀναιρεῖσθαι, οὓς δὲ ἔξω τειχῶν φουρκίζέσθαι· ἄλλων τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐξορύττεσθαι, ἑτέρους νευροκοπεῖσθαι, ἄλλους ἐξορίζεσθαι· καὶ ἑτέρους τοὺς μηδὲν ἠδικηκότας μαστίζεσθαι, ἄλλων τὰς ὑποστάσεις δημεύεσθαι· Καὶ ἦν ἰδεῖν τότε τὴν Μεγαλόπολιν πάσχουσαν, ἃ οὐδὲ ἐπὶ κρατήσει καὶ ἁλώσει Βαρβάρων ὑπομείνασαν ἄν. Οἱ οὖν ἀνελόντες τὸν Δόυκαν καὶ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, τὰς αὐτῶν κάρας ἀποτεμόντες, τῷ Νικολάῳ, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν, Ἀγρικολάῳ καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ ἐκόμισαν· οἱ καὶ ταύτας γνωρίσαντες, τιμὰς οὐ τὰς τυχούσας τοῖς κομίσασιν ἔνειμαν. Καὶ οὐδὲ οὕτως οἱ κακοὶ κόρον ἔλαβον, ἀλλὰ κελεύουσι τῷ Ὑπάρχῳ τῆς πόλεως πάντων τῶν ἀναιρεθέντων τὰ λείψανα ῥιφῆναι ἐν τῷ πελάγει, [& cæsorum corpora mari merguntur,] καὶ οὔτε ὡς ὁμοπίστους ᾤκτειραν, οὔτε ὡς ὁμοφύλους, ἵνα μὴ λέγω καὶ προσγενεῖς, ἵνα κᾂν τὰ σώματα ἀυτῶν ἐάσωσι τῇ ὁσίᾳ παραδοθῆναι· ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἁμάξαις θέντες οἱ ἀνήμεροι θῆρες, ἡμιτμήτους, γεγομνωμένους, μεσολελωβημένους οὕτω δημόσια σύροντες, ἐν τῷ πόντῳ οἷα κυνῶν ἔβαλλον. Φασὶ δέ τινες ὅτι πλείους τῶν τρισχιλίων ἦσαν οἱ δόντες ἑαυτοὺς τῷ θανάτῳ, ἐν τῷ μὴ σπάσασθαι ῥομφαίαν ἢ ἄλλο τι ξίφος διὰ τὸν ὅρκον. Περί δὲ τῶν κρεμασθέντων ἐν ταῖς φούρκαις, ἱκανοὶ καὶ ἀξιόπιστοι ἐμαρτύρησαν, ὡς εἶδον πολλάκις καθ᾽ ἕνα ἕκαστον τούτων νύκτωρ ἀστέρα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ κατερχόμενον καὶ μέχρι πρωΐας διάττοντα, δεικνύντος τοῦ Θεοῦ, [quorum innocentiam testantur miracula.] ὅτι ἀδίκως τὸν τοσοῦτον φόνον εἰς τοὺς ἀναιτίους h πεποίηκαν. Τοῦ γὰρ Δούκα ἀναιρεθέντος δέον τῶν ἄλλων φείσασθαι, οὐ χεῖρα αἰρόντων, οὐκ ἐριζόντων, οὐ κραυγαζόντων· οἱ δὲ ἀνηλεῶς αἷμα ἀθῶον ἐξέχεαν. Φεῦ τῆς τῶν δρασάντων ἀθλιότητος, καὶ ὀυαὶ ἀυτοῖς κατὰ τὴν φρικτὴν τῆς κρίσεως ἡμέραν, ὅτι τὸ αἷμα τῶν ἀδελφῶν ἀυτῶν ἐκ τῶν χειρῶν ἀυτῶν ἐκζητήσει ὁ Κύριος!

[14] Τὴν δέ γε κεφαλὴν τοῦ Δούκα ἰδόντες οἱ βδελυροὶ, ὡς φθάσαντες εἴπομεν, καὶ καταμωκησάμενοι ταύτης, ἐκέλευσαν κοντῷ ἐμπαρεῖσαν διὰ πάσης τῆς πόλεως θεατρίζεσθαι, Ἵνα, φησὶν, αἰσχυνθῶσιν οἱ ἐπ᾽ ἀυτὸν τὰς ἐλπίδας θέμενοι· καὶ τέλος καὶ ταύτην τῷ βυθῷ τοῦ πόντου δοθῆναι σὺν τῷ λοιπῷ σώματι. [Nicolai Patriarcha crudelitas merito execrata.] Καὶ τοῦτο μὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀπώλετο, τὸ δέ γε πνεῦμα ἀυτοῦ τὸ ἀείμνηστον οἱ κόλποι τοῦ Ἀβραὰμ ἐδέξαντο. Οὐ γὰρ τυραννικῶς, ὡς προείπομεν, τοῖς βασιλείοις ἐπέβη, ἀλλ᾽ ὅρκοις φρικωδεστάτοις θαῤῥήσας· δυνάμενος δὲ καὶ ὅπλοις μαχέσασθαι, ἢ πῦρ βαλεῖν ἐν τοῖς βασιλείοις, καὶ οὕτω τοὺς ἔσωθεν ἀμύνασθαι, τοῦτο μὲν οὐκ ἐποίησεν, ἐπὶ Θεὸν δὲ ἀναθεὶς ἑαυτὸν διὰ τοῦδε τοῦ πειρασμοῦ βασιλείας οὐρανῶν ἐπέτυχε. Καὶ οὐ τοσοῦτον τῶν ἄλλων τὸ ἔγκλημα τῶν τὰ βασίλεια φυλαττόντων, ὅσον ἐπὶ τῷ ποιμένι τῶν λογικῶν προβάτων τῷ Ἡττιλάῳ μᾶλλον ἢ Νικολάῳ. Ὅπως ἀνέπτυξε τὰ Εὐγγέλια ταῖς μιαραῖς ἀυτοῦ χερσι; πῶς οὐκ ἤκουε τοῦ λέγοντος δι᾽ ἀυτῶν, Ὁ Ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχὴν ἀυτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων; ἀλλ᾽ ἀντιπράττων ἐδείχθη, κατασφάξας ἀυτὰ ὁ τῆς μαχαίρας κληρονόμος. Κρεῖττον ἦν αὐτῳ, μισθωτὸν ἀκοῦσαι καὶ μὴ Ποιμένα (ἐν τῷ ποιῆσαι κατὰ τὴν Εὐαγγελικὴν αὖθις φωνὴν τὴν λέγουσαν, Ὁ μισθωτὸς δὲ καὶ οὐκ ὢν ποιμὴν, θεωρεῖ τὸν λύκον εἰσερχόμενον, καὶ ἀφίησι τὰ πρόβατα καὶ φεύγει) ἢ ἀυτὸν γενέσθαι λύκον καὶ καταφαγεῖν αὐτά. Ταύτα δὲ πάντα, ἀγαπητοὶ, διὰ τοῦτο εἰς μέσον παρήγαγον, ἵνα γνῶτε σαφῶς, ὁποῖος ἦν τῷ διορατικῷ χαρίσματι ὁ ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Βασίλειος. τὰ γὰρ γενησόμενα ὡς ἤδη γεγενημένα ἔλεγε τοῖς μυστικωτέροις αὐτοῦ μαθηταῖς.

CAP. III

[15] Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις Ρὡμανοῦ τοῦ Βασιλέως, Σαρωνίτης ὁ τούτου γαμβρὸς ἐπὶ θυγατρὶ, φρόνημα ἔχων ἀλαζονικὸν καὶ ὑπερήφανον, ἐμελέτα καθ᾽ ἑαυτὸν, πῶς αὐτῷ ἐξέσται τῆς Βασιλείας κρατῆσαι, τοὺς δὲ βασιλεύοντας (ἑπτὰ γὰρ ἦσαν, οἱ καὶ συγγενεῖς αὐτοῦ ἐτύγχανον ὄντες) ἄρδην ἀφανίσαι. Τὸ δὲ πλέον τοῦ μίσους εἰς Κωνσταντῖνον ἤρτυε τὸν Πορφυρογέννητον, γαμβρὸν μὲν καὶ αὐτὸν ἐπὶ θυγατρὶ Ρὡμανοῦ, υἱὸν δὲ τοῦ Βασιλέως Λέοντος· οὐ μόνον δὲ οὗτος ὁ μιαρὸς ἀπεχθῶς εἶχε πρὸς αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ ἅπαν τὸ γένος τοῦ Ρὡμανοῦ, καὶ, [Edoctus diuinitus, quod tyrānidem cogitaret Saronites,] εἰ συνεχώρει ὁ φυλάσσων αὐτὸν βραχίων Κυρίου, ὡς θῆρες κατέφαγον ἂν αὐτόν. Ἐβουλεύετο οὖν ὁ εἰρημένος Σαρωνίτης πῶς ἂν τὴν συσκευὴν διάθηται, χλευαζομενος ὑπὸ τοῦ ἐξαπατῶντος αὐτὸν μεσημβρινοῦ δαίμονος· Ὁ γοῦν ὁσιώτατος Πατὴρ ἡμῶν, αὐτοῦ που πλησίον τοῦ οἴκου τοὗ Σαρωνίτου οἰκῶν, ἐγίνωσκεν ἐκ Θεοῦ τίνα αὐτὸς μηχανᾶται, καὶ καθ᾽ ἑαυτὸν βουλεύεται, καὶ εἶπεν ἐν ἑαυτῷ· Ὁρᾷς τοῦτον τὸν δυσμενέστατον οἵαν βουλὴν βουλεύεται, καὶ αὕτη οὐ διὰ Κυρίου; Ἀλλὰ προσελθὼν ἐλέγξω αὐτὸν, καὶ ἴσως παύσεται τῆς ματαίας ἐγχειρήσεως.

[16] Μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν μετὰ πολλῆς φαντασίας τοῦ Σαρωνίτου ἀπερχομένου εἰς τὸ παλάτιον, συναντήσας αὐτῷ ὁ Ἅγιός, φησι πρὸς αὐτόν· Ἵνα τί μελετᾷ ἡ καρδία σου πονηρὰ κατὰ τῆς κληρονομίας Χριστοῦ; Οὐκ ἔστι σοι μερὶς παρὰ Κυρίου ἢ σχοίνισμα ἐν τῷ κλήρῳ τῆς Βασιλείας. [monet vt a scelesta voluntate recedat:] Ἡσύχασον οὖν, καὶ μὴ εἰς μάτην κοπία, μήποτε καὶ ὀργισθῇ σοι Κύριος καὶ ἀπολέσῃς καὶ ἣν δοκεῖς ἔχειν τιμὴν τοῦ Πατρικίου· Ἃ καὶ ἀκούσας ὁ πεφυσιωμένος καὶ θυμοῦ καὶ ὀργῆς πλησθεὶς, αὐτοχειρὶ τὸν Ἅγιον οὐ διέλειπε κατὰ κόρης παίων μετὰ τοῦ ἱππηλατικοῦ, οὗ κατεῖχεν, καὶ ὕβρεσι πλειστάκις πλύνας αὐτὸν ἀπῆλθε τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. Ὁ δὲ Μακάριος πάντα ταῦτα εἰς οὐδὲν θέμενος, [cōtumeliose verberatus eadēq; postridie repetens,] τῇ ἐπαύριον πάλιν συναντήσας αὐτῷ, ὥς ποτε ὁ μακάριος Ἰσαάκιος τῷ Οὐάλῃ, παύσασθαι τοῦ πονηροῦ τοῦδε σκοποῦ παρῄνει· Ἐκεῖνος οὖν αὖθις βαρέως ἐνέγκας προστάσσει τοῖς ὑπηρέταις κατασχεῖν αὐτὸν, καὶ ἀπαγαγόντας ἐν τῷ οἴκῳ τήρεῖν ἀσφαλῶς, [abripitur in domum Saronitæ, ab eoq; increpitus] μέχρις ἂν ἀυτὸς ὑποστρέψῃ. Καὶ ὑποστρέψας κελεύει παραστῆναι αὐτῷ τὸν Ὅσιον, ἑτοιμάσας πρότερον ῥάβδους πολλὰς ῥοιῶν ἠκανθωμένων, καί φησι πρὸς ἀυτὸν· Ἄγε μοι δηλάτορε, τίς σε πονῃρὸς δαίμων ἐπὶ τοσοῦτον ἤλασε θράσος τοῦ μετὰ τοσαύτης αὐθαδείας συναντῆσαί μοι, καὶ τοσαῦτα κατ᾽ ἐμοῦ δημοσίᾳ ληρῆσαι; Οὐκ οἴδας ὅτι γαμβρὸς Βασιλέως εἰμὶ, καὶ τῶν βασιλείων πρῶτος; Καὶ ὅτι πλῆθος πλούτου ἐμοὶ ὡσεὶ ἄμμος τῆς παραλίας, καὶ οἰκετῶν πλῆθος, καὶ κτήματα, καὶ τετραπόδων ἀγέλαι, καί τε χρυσίον καί τε ἀργύριον ἄπειρον, καὶ δόξα καὶ περιφάνεια παρὰ Θεῶ, Βασιλεῦσί τε, καὶ Μεγιστᾶσί μοι καθέστηκεν; Αὐτὸς δὲ εὐτελές τι γερόντιον εἶ, καὶ πάντῃ ἀθέατον, πενιχρόν τε καὶ εὐκαταφρόνητον· Πῶς οὖν μοι τοιαῦτα λαλῆσαι τετόλμηκας δημοσίᾳ, λέγε μοι πρὸ τοῦ σε θανατώσω. Ὁ δὲ Μακάριος ἔφη πρὸς αὐτόν· Τί οἴει κρύπτειν τὸν ἐν τῇ καρδίᾳ σου δόλον; Κύριος ἐμοὶ πεφανέρωκεν ἃ μέλλεις τολμᾷν κατὰ τῶν Κρατούντων. Ἀπόστα τοιγαροῦν, ἀπόστα τῆς τοιαύτης πονηρᾶς σομβουλῆς, καὶ μὴ μελέτα τὴν ἀνταρσίαν· διαμαρτόρομαι γάρ σοι, ὡς εἰ μὴ τὴν τοιαύτην πονηρὰν ἐάσῃ βουλὴν, κακά σοι διάθεται Κύριος, καὶ ἐκτριβῇ σου τὸ μνημόσυνον ἀπὸ τῆς γῆς.

[17] Τότε ὑπερζέσας τῷ θυμῷ ὁ παράφρων καὶ λίαν μανεὶς, κελεύει ἁπλωθῆναι ἀυτὸν κατὰ γῆς, καὶ ταις ῥάβδοις τύπτεσθαι ἀφειδῶς, [dire cædi iubetur semel,] ἵνα ὁ ἐνοικῶν αὐτῷ τῆς ψευδοπροφητείας δαίμων δραπετεύσῃ· Οὕτω γοῦν τύπτομένου αὐτοῦ, ὥσπερ ἄψυχον ξύλον, οὕτω διέκειτο, μηδὲν ὅλως φθεγγόμενος, μόνος δὲ ὁ πάταγος τῶν ῥάβδων ἐπὶ τὰ ἔξω ἠκούετο. Μόλις δὲ ἀνεθῆναι ἀυτὸν προστάξας ὁ μιαρὸς, τῇ φυλακῇ δίδωσιν, ἀσφαλῶς τηρεῖσθαι κελεύσας. Καὶ τῇ ἐπαυριον αὖθις βουνεύροις ἀυτὸν εὐτόνως μαστίζων, ἔλεγε πρὸς ἀυτόν, Μὴ ἀυθάδης εἶ, [iterumq;;] μὴ ἀλαζὼν καὶ προπετὴς ἐν ὕβρεσι, καὶ, ἂ μὴ συνῆκας, μὴ προφήτευε. Μετὰ γοῦν τὸ ἱκανῶς ἀυτὸν τύψαι, πάλιν ἐγκλείει τῇ φυλακῇ, καὶ τῇ ἐπιούσῃ μετὰ τὸ γεύσασθαι καὶ μεθυσθῆναι προστάσσει ἀυτὸν ῥοπάλοις ἀναιδῶς τύπτεσθαι· Τοῦ δὲ πυλῶνος τοτηνικαῦτα ἀνεῳγμένου λαχόντος, ἡ θεοφιλὴς ἐκείνη Ἰωάννου γυνὴ Ἑλένη, θεασαμένη οὕτω πικρῶς τὸν Ἅγιον βασανιζομενον, λαθοῦσᾳ τὸν πυλωρὸν εἰσεπήδησεν εἰς τὸ προαύλιον, πικρῶς δακρύουσα καὶ πεσοῦσα ἐπάνω τοῦ Δικαίου, ἐβόα τοῖς τοῦτον τύπτουσιν· Ἐμὲ μαστίξατε τὴν ἁμαρτωλὸν καὶ ἄσωτον, καὶ μὴ τὸν φωστῆρά μου καὶ πατέρα καὶ ποιμένα· ἐμὲ φονεύσατε ἀντ᾽ αὐτοῦ παρακαλῶ, καὶ τοῦτον ἄφετε ὑπάγειν. Ὤ τῆς ἀνομίας! ὢ τῆς ἀδικίας, ἣν εἰς τὸν ἐκλεκτὸν Κυρίου ἐργάζεσθε! Ὡς δὲ ταῦτα τὸ ἀξιόπιστον καὶ ἀξιομνημόνευτον ἐκεῖνο γύναιον ἀπεφθέγγετο, ὁ θὴρ ἐκεῖνος [μᾶλλον] ἢ ἄνθρωπος, ὁ δυσμενὴς καὶ ἀνηλεὴς καὶ ἄσπλαγχνος, Τύψατε ταύτην, φησὶν, ὥσπερ καὶ βούλεται ταχα γὰρ καὶ μοιχὸς ἀυτῆς ἐστιν· ἣν καὶ κρατήσαντες, ἔτυψαν ἀφειδῶς ἕως οὗ ἀπέψυξε. Τότε προστάσσει ὁ ἀλητήριος, [vti & illius hospita vices eius dolens.] καὶ ἔσυραν ἀυτὴν ἔξω ἀπὸ τοῦ ποδὸς ὡς κυνάριον· τὸν δέ γε Μακάριον ἱμᾶσι δεθέντα ἀπὸ τῶν αἰδοίων μετεωρισθῆναι καὶ βουνεύροις εὐτόνως μαστίζεσθαι κελεύει. Ἔφερε δὲ καὶ ταύτην τὴν βάσανον εὐχαρίστως, ὑπὸ Θεοῦ προδήλως ἐνισχυόμενος, τοῦ ἀπὸ ὀλιγοψυχίας καὶ ἀπὸ καταιγίδος τοὺς ἀυτοῦ δούλους σώζοντος. Μόλις οὖν ποτε ἐπὶ πεντακοσίας πληγὰς παρεκελεύσατο ἀνεθῆναι τοῦτον, καὶ τῇ φρουρᾷ θοθῆναι, εἰπών, Ἀπὸ σοῦ παιδεύσω πολλοὺς τοῦ μὴ τοιαῦτα τολμᾷν. Μετὰ μικρὸν δὲ τὸ τυφθὲν ἐκεῖνο ἐυσεβὲς γύναιον, φλεγμονὴν ποιῆσαν ἐκ τῶν πληγῶν, [hac ex plagis mortua] τέλει τοῦ βίου ἐχρήσατο, καὶ (εἰ μὴ τολμηρὸν εἰπεῖν) ἄλλη τις Μάρτυς ἐπορεύθη πρὸς Κύριον, πληρώσασα τὸ τούτου λόγιον τὸ φάσκον, Μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει ἵνα τις τὴνψυχὴν ἀυτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων ἀυτοῦ.

[18] Τοῦ οὖν Ὁσίου ἐν τῇ φρουρᾷ ὄντος, τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ εἶδεν ὁ Σαρωνίτης ὅραμα προσημαῖνον τὸν ἀυτοῦ ὄλεθρον· δρῦν λίαν ὑψίκομον, [correptus in somnio Saronites,] ἧς τῇ κορυφῇ ἐκάθητο κόραξ, νοσσιὰν τάλπων νεοττοὺς ἔχουσαν· καὶ αἴφνης ὁρᾷ τινας ἐληλυθότας ἀξίνας κατασχόντας τοῦ τὴν δρῦν κατατεμεῖν, οἱ καὶ ἔλεγον· Ὁ κόραξ οὗτος μέγα κεκραγὼς οὐκ ἐᾶ τὸν Βασιλέα ἡδέως ὑπνεῖν. Ἄλλοι δὲ, μεγάλως οὗτος παρενώχλησε τῷ ἀγαπητῷ τοῦ Θεοῦ Βασιλείῳ. Ἐπὶ τούτοις ἔτεμον ἀυτῆν ἐυτόνως· ἡ δὲ ἐκκοπεῖσα ἐυθὺς κατέπεσεν εἰς γῆν, καί τινες ῥακοδυτοῦντες, κόπτοντες τοὺς κλάδους ἀυτῆς, εἰς πῦρ ἔβαλλον. Ἑώρα δὲ καὶ τὸν Ὅσιον πρὸς τῇ πτώσει τοῦ δένδρου ἱστάμενον καὶ λέγοντα· Πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν, ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται· Ἀλλὰ δὴ καὶ πρὸς ἀυτὸν ἀποτεινόμενον, Οὐκ ἐγώ σοι ἔλεγον, ἀπόστα τοῦ ἀυταρτικοῦ ἐγχειρήματος; Ιδοὺ καὶ ὃ ἐκέκτησο, ἀφῃρέθη ὕψος. Καὶ εὐθὺς ἀνείθη τοῦ ὁράματος, καὶ ἔγνω ἑαυτὸν πονηρῶς λίαν ἔχοντα, καὶ διακρίνας τό ὅραμα καθ᾽ ἑαυτὸν, ἠθύμει λίαν· καὶ αὐτίκα στείλας ἀφίησι τὸν Ὅσιον τῆς εἰρκτῆς. [iubet Basiliū dimitti,] Πλὴν οὐκ ἐκάμφθη προςπεσεῖν αὐτῷ (ἴσως γὰρ εὐξάμενος τῆς νόσου τοῦτον ἀπήλλαξεν) ἀλλὰ κακῶς φρονήσας ὁ ἄνους, ἐν τῇ ἀυτῇ νοσηλείᾳ τὸν βίον κατέστρεφεν. Οὕ τως οὖν ὁ ἀσεβὴς παρελθὼν κατὰ τὸν Προφήτην τὸν λέγοντα, [& moritur.] Εἶδον τὸν ἀσεβῆ ὑπερυψούμενον καὶ ἐπαιρόμενον, δύο υἱοὺς καταλέλοιπε διαδόχους τῶν ὑποστάσεων αὐτοῦ.

[19] [regressus ad Ioannem Sanctus,] Ὁ δὲ Ὅσιος καὶ τὸν ἀγῶνα τοῦτον καλῶς διεξελθὼν χάριτι Χριστοῦ· καὶ ἀπολυθεὶς, ἧκε πρὸς τὸν πολλὰκις μνημονευθέντα δοῦλον τοῦ Θεοῦ Ἰωάννην, οὗ ἐν τῇ οἰκίᾳ κατώκει, καὶ τὸ φιλόθεον γύναιον αὐτοῦ διὰ τὸν Ὅσιον μαστιχθὲν ἐτεθνήκει. Ὃν ἐκεῖνος θεασάμενος, καὶ τὰ ἕλκη καὶ τοὺς μώλωπας, οὓς ἐν τῷ τιμίῳ αὐτοῦ σκηνώματι ἔφερε, δάκρυσι χαροποιοῖς ἅμα καὶ γοεροῖς τὸ ἔδαφος ἔβρεχε. Τοῦτο δὲ οὐδὲ τοὺς φιλοχρίστους μαθητὰς αὐτοῦ ἠδυνήθη λαθεῖν, ὅτι ἀπολυθεὶς ὁ Δίκαιος μετὰ τοῦ Ἰοάννου ἐστὶ, καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν δεδακρυμένοι, καὶ τῶν μελιῤῥύτων αὐτοῦ παραινέσεων ἐνεφοροῦντο, καθὼς τὸ πρότερον. Ἐπεὶ δὲ καὶ ὁ θεοφιλὴς Ἰωάννης μετ᾽ ὀλίγον ἀπεβίω, [illo mortuo,] καὶ πρὸς τὸν ποθούμένον Κύριον ἐξεδήμησεν, ἦν ὁ Ὅσιος μόνος ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ, διαδόχους ἐκείνου μὴ καταλείψαντος· οὐδὲ γὰρ ἦν παῖς αὐτῷ. Οἱ δὲ ἐρχόμενοι χάριν ἐπισκέψεως αὐτοῦ, διηκόνουν αὐτῷ· πολλοὺς γὰρ νόσοις συνεχομένους ἰᾶτο δἰ αὐτοῦ ὁ Κύριος, [in eius domo solus net omnibus beneficus:] οἷς μὲν ἄνωθεν ἐπιβαίνων, οἷς δὲ καὶ διὰ πόσεως ἤ βρώσεως τὴν ὑγείαν πρυτανεύων, ἐξ ὧν αὐτοὶ ἔφερον· ἅ καὶ τοῖς πένησι διεδίδου, οὐ περὶ τῆς ἄυριον κατὰ τὴν ἐντολὴν μεριμνῶν. Ποίᾳ γὰρ ὥρᾳ τις πρὸς αὐτὸν πορευθεὶς οὐχ εὕρισκε πενήτων ἐσμὸν, περιμένοντα ψυχικῶς τε αὖ καὶ σωματικῶς εὐφρανθῆναι· συμπαθὴς γὰρ ὢν ὁ γλυκύτατός μου Πατὴρ, πρᾷός τε καὶ οἰκτίρμων, καὶ ἄκακος, καὶ ταῖς πονηρίαις τοῦ βίου νενεκρωμένος, οὐδὲν τῶν προσενηνεγμένων εἰς τὴν ἄυριον ὑπεκράτει.

[20] Ἤρχοντο δὲ πολλοὶ καὶ τῶν Μεγιστάνων πρὸς αὐτὸν, ἀλλὰ μὴν καὶ Ἱεράρχαι καὶ Ἱερεῖς, καὶ τὰς εὐχὰς αὐτοῦ σὺν μονασταῖς καὶ μιγάσι κομιζόμενοι οἴκαδε ὑπενόστουν. Μεθ᾽ ὧν καί τις Κωνσταντῖνος, ὃν καὶ Βάρβαρον οἱ πολλοὶ ὠνόμαζον, [deinde rogatus a Cōstantino Barbaro] μεγίστην σχέσιν κεκτημένος πρὸς τὸν Ὅσιον, μαθὼν ὅτι τέθνηκεν Ἰωάννης, ὁ αὐτῷ διακονῶν ποτε, πρὸς αὐτὸν παραγεγονὼς, μετὰ τὸ καταπολαῦσαι τῆς νουθεσίας αὐτοῦ, παρεκάλει κατασκηνῶσαι ἐν τῇ οἰκίᾳ ἀυτοῦ. Ὁ δὲ ἀνένευεν, εἰς τὴν ἐνδοξότητα τοῦ ἀνδρὸς ἀφορῶν· πάντοτε γὰρ τὰ ταπεινὰ καὶ πτωχὰ μετεδίωκεν. Ἐπεὶ δὲ ἐκεῖνος προκυλινδούμενος εἰς τοὺς πόδας ἀυτοῦ μετὰ δακρύων ἱκέτευε, μόλις ἐπένευσε τῇ αἰτήσει αὐτοῦ, καὶ δὴ ἀναστὰς ἐπορεύθη μεθ᾽ ἀυτοῦ, [migrat in illius ædes;] οὐκ ἂν, ὡς οἶμαι, τοῦτο ποιήσας, εἰ μὴ προῄδει ὁ Καλόγηρος τὴν ἐντεῦθεν προσγενησομένην τῇ τοῦ τοιοῦδε ἀνδρὸς ψυχῇ λυσιτέλειαν. Καίπερ παρά πολλῶν πρὸ τούτου περὶ τούτου δυσωπηθεὶς, ἀλλ᾽ οὐδενὶ τούτων ἐπείσθη. Ἦν δὲ ὁ οἶκος ἀυτοῦ ἐν Ἀρκαδιαναῖς. Ἑχάρη δὲ χαρὰν μεγάλην ὁ ἀνὴρ ἐπὶ τῷ μὴ παρακοῦσαι τὸν Ὅσιον τῇ αἰτήσει ἀυτοῦ, καὶ κατὰ μίμησιν τῆς Σουμανίτιδος τῷ δευτέρῳ Ἐλισσαιὲ κλίνην καὶ δίφρον, καὶ λυχνίαν καὶ τράπεζαν ἰδίως αὐτῷ κατεσκεύασεν, ἀποκληρώσας εἰς ὑπηρεσίαν ἀυτοῦ γραῦν τινα πρᾳοτάτην οἰκέτιν ἀυτοῦ, Θεοδώραν τοὔνομα, οὖσαν κατ᾽ ἀρετὴν περιφανῆ καὶ αἰδέσιμον· ἥτις καὶ συναφθεῖσα παρὰ τοῦ κυρίου ἀυτῆς ἐν νεότητι οἰκετῃ τινὶ ἀυτοῦ ἐυλαβεῖ, καὶ δύο ἐκ τούτου τεκοῦσα παῖδας; ἄρσεν καὶ θῆλυ, ἐκείνου τῶν χρεῶν λειτουργήσαντος, τὸ ἀπ᾽ ἐκείνου ἐν σωφροσύνῃ διῆγεν. Ὁ οὖν θεοφόρος Πατὴρ ἡμῶν ἐν τῇ κέλλῃ τῆς γραὸς συνεχῶς κατιὼν, [vbi multis ad se venientibus opitulatur.] ὠφελείας χάριν τῶν ὁσημέραι πρὸς αὐτὸν φοιτώντων, ἑσπέρας ἀνιὼν ἐν τῷ κοιτῶνι αὐτοῦ ταῖς εὐχαῖς ἐσχόλαζεν. Ἱκανοί τε ἀπὸ τῶν Ἀρχόντων δεόμενοι ἀυτοῦ, χάριν ἐπισκέψεως ὧν εἶχον ἀῤῥώστων, ἐν τοῖς ἰδίοις οἴκοις τοῦτον ἐλάμβανον, καὶ τῶν αἰτουμέννων οὐ διημάρθανον. Ἦν γὰρ ἰδεῖν τῇ τῶν ἁγίων ἀυτοῦ χειρῶν ἐπιθέσει φρίκην ἀπεληλαμένην, πυρετοὺς παυομένους, δαίμονας δραπετεύοντας, καὶ ἁπλῶς πᾶσαν νόσον ἰωμένην.

[21] [frequens adit Anastasiam] Ἀναστασία οὖν ἡ πανεύφημος Πατρικία, ἡ καὶ Ζωστὴ, πλὴν οἰκοῦσα ἔνθα ὁ Ὅσιος ἦν, μετεστέλλετο αὐτὸν, καὶ τὸν ὀρθὸν παρ᾽ ἀυτοῦ ἐπαιδεύετο βίον. Ἤλεγχε καὶ γὰρ ἀυτὴν φανερῶς, εἴ τι παρὰ τὸ δέον, ὡς γυνὴ, ἐσφάλη· ἡ δὲ οὐκ ἀπεδυσπέτει, ἀλλ᾽ εὐμενῶς τὰς νουθεσίας ἀυτοῦ δεχομένη, πολλὰς ἐλεημοσύνας ἐποίει, καὶ ταῖς ἐκκλησίαις συνεχῶς ἐφοίτα. Καὶ πρὸς τὴν Αὐγοῦσταν Ἑλένην εἰς τὰ βασίλεια παραγινομένη, ἐξέπληττεν ἀυτὴν, τοῦ Ὁσίου ἐκδιηγουμένη τὰ τεράστια· ὡς καὶ ταύτην ἐπιθυμεῖν καὶ ἀυτοψεὶ κατιδέσθαι τὸν τῶν τοιουτων θαυμασίων ποιητὴν, καὶ τῶν τούτου εὐχῶν ἐμφορηθῆναι. Ὅτε γοῦν ἐν τῷ τῆς Εἰρήνης Πατρικίας οἴκῳ ἀπήντα, [& Irenen Patricias:] πολλὰς γυναῖκας τῶν Μεγιστάνων εὕρισκε, καὶ ἃς μὲν τῷ διορατικῷ ὄμματι ἔβλεπεν ἐναρέτως βιούσας, ἐπῄνει καὶ πρὸς ἀρετὴν περὶσσοτέρως ἐνῆγεν· ἃς δὲ πάλιν ἀσέμνως ἀναστρεφομένας, ἀπεστρέφετο καὶ. ὀνειδίζων διήλεγχεν ἀυτάς. Καὶ παντὶ τρόπῳ διώρθου οὐ μόνον γυναῖκας, ἀλλὰ καὶ ἄνδρας, ὡς αἰδεῖσθαι τὸ καὶ μόνον ὀφθῆναι ἀυτῷ κατὰ πρόσωπον, καὶ ἐκπλήττεσθαι πάντας ἀυτόν. Καίτοι πρὰγμα ξένον συνέβαινε, ἐν τῷ ἐλέγχειν ἀυτόν τινα· ἐνέφραττε γὰρ μόνῃ εὐχῇ τὰς ἀκοὰς τῶν παρευρισκομένων, ὡς μὴ τοὺς ἐλέγχους ἀκούειν, κᾀντεῦθεν αἰσχύνεσθαι τὸν ἐλεγχόμενον.

[22] Ἡ οὖν Βασίλισσα, ὡς εἴρηται, ἐκπλητομένη τὰ περὶ τοῦ Ἁγίου ὁσημέραι πρὸς ἀυτὴν λεγόμενα, ποτὲ ἀποστείλασα ἕνα τῶν τοῦ κοιτῶνος, μετεκαλέσατο ἀυτὸν, ὅπως εὐλογηθῇ ὑπ᾽ ἀυτοῦ. Ὡς δὲ παρεγένετο, προσυπαντήσασα αὐτῷ καὶ προσκυνήσασα, ἐζήτει εὐχήν. [ad Helenā Augustam accersitus,] Ὁ δὲ Ὅσιος καὶ ἐυλόγησεν ἀυτὴν, καὶ ἐπήυξατο οὕτως εἰπὼν· Διαφυλαχθείη τὸ θεῖον κράτος τῆς ἐκ Θεοῦ δεδομένης σοι βασιλείας ἀσινὲς εἰς ἱκανοὺς χρόνους καὶ πλείστους καὶ ἀγαθοὺς, ἔπειτα καὶ τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν σοι δορήσοιτο ὁ πρύτανις καὶ δοτὴρ πάντων τῶν ἀγαθῶν. Ἡ δὲ Αὐγοῦστά φησι πρὸς ἀυτὸν, πάλαι ἐπεπόθουν θεάσασθαι τὴν σὴν ὁσιότητα, τίμιε καὶ ἅγιε Πάτερ, καὶ ἰδοὺ τὴν ἐπιθυμίαν μου πεπλήρωκε Κύριος· Ἀλλὰ ἀξιῶ τὴν σὴν ἁγιότητα μὴ λήγειν τοῦ ὑπερεύχεσθαί μου τῆς δούλης σου, ὅπως ἵλεως καὶ εὐμενὴς ἔσται μοι ὁ φιλάνθρωπος Κύριος ἐν τῇ φοβερᾷ ἡμέρᾳ τῆς ἀνταποδόσεως. Λέγει πρὸς ἀυτὴν ὁ Ὅσιος, Τέκνον, καὶ ἡμῖν μὲν ἀλυσιτελές ἐστι τοῦ μὴ προσεύχεσθαι ὑπὲρ ὑμῶν· πλὴν, ἐὰν ἡμεῖς μὲν εὐχόμεθα, ὑμεῖς δὲ ἀντιπράττητε, ἄπρακτος ἔσται ἡμῶν ἡ εὐχὴ· εἷς γὰρ οἰκοδομῶν, καὶ εἷς καταλύων τί ὠφέλησαν πλεῖον ἢ κόπους; Καὶ πρὸς Ἱερεμίαν γέ φησιν ὁ Θεὸς, Μὴ προσεύχου ὑπὲρ τοῦ λαοῦ τούτου, ὅτι οὐκ εἰσακούσομαί σου. Ἢ γὰρ οὐχ ὁρᾷς, τί αὐτοὶ πράττουσι; Πολλὰ μὲν γὰρ ἰσχύειν δέησιν Δικαίου ἀκούομεν, ἀλλ᾽ ἐνεργουμένην, τοῦτ᾽ ἔστι, βοηθουμένην δι᾽ ἀγαθοπραγιῶν ὑπὲρ ὧν καὶ δι᾽ ὧν καταβάλλεται. Διὰ τοῦτο παραφυλακτέον ἀπὸ τῶν βλαβερῶν, [bonis eam monitis instruit,] ἐπιμελητέον δὲ τῶν ἀγαθῶν, ὅπως καὶ τῇ καλλίστῃ ὑμῶν ἐργασίᾳ καὶ τῶν δεήσει ὑπὲρ ὑμῶν εὐχομένων, διπλῆν τὴν παῤῥησίαν πρὸς τὸν κοινὸν ἡμῶν Δεσπότην Θεὸν εὕρητε.

[23] Ταῦτα καὶ τούτων πλείονα νουθετήσαντος αὐτὴν τοῦ Ὁσίου, ἐδέετο αὐτοῦ προσμεῖναι τὴν ἑβδομάδα ἐκείνην ἐν τοῖς βασιλείοις· Εἴξας οὖν τῇ αἰτήσει αὐτῆς, προσέμεινεν· ἐν ᾗ καὶ οὐ διέλιπεν ἐνοχλοῦσα αὐτῷ, ὡς ἂν εὔξηται τῷ Θεῷ δοῦναι αὐτῇ καρπὸν κοιλίας ἄῤῥεν· Ὁ δὲ προφητικώτατος ὄντως ἀνὴρ αὐτίκα ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῇ· Ἔτι ἅπαξ τέξεις θῆλυ, [eiq; prolem masculam & regnaturam promittit:] τὸ μετ᾽ αὐτὸ δὲ ἄῤῥεν, οὗ τὸ ὄνομα Ρὡμανός. Ἀλλὰ μὴ ἀμφιβαλλε περὶ τούτου· αὐξηθήσεται γὰρ ὁ παῖς, καὶ εἰς μέτρον ἡλικίας ἐλάσει, καὶ πάντων τῶν Βασιλευοντῶν σῶν ὁμαιμόνων ἀρθέντων, αὐτὸς μόνος συμβασιλεύσει τῷ οἰκείῳ πατρὶ, συνευφραινομένης σου αὐτῷ καὶ συναγαλλομένης. Ἡ δὲ Βασιλὶς τοῦτο ἀκούσασα καὶ θαυμάσασα προσεκύνησεν αὐτῷ εἰποῦσα, Γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου. Ἦσαν δὲ τὸ τηνικαῦτα βασιλεύοντες Ρὡμανὸς ὁ πατὴρ αὐτῆς, Στέφανός τε καὶ Κωνσταντῖνος υἱοὶ αὐτοῦ· ἤδη Χριστοφόρου τοῦ πρώτου αὐτοῦ παιδὸς θανόντος, καὶ υἱὸν καταλείψαντος Μιχαὴλ τοὔνομα, ὃς καὶ ἀστεπτος ὢν, ὅμως βασιλικῇ στολῇ σὺν ὑποδήμασι κοκκίνοις ἐκαλλύνετο, γαυρύμενος ἐπὶ δυναστειᾳ, καὶ τῇ τῶν συμπαρομαρτούντων αὐτῷ κλεἳζόμενος δόξῃ. Αὐτὴ δὲ ἡ Αὐγοῦστα Ἑλένη πρώτη τῶν ἄλλων Βασιλίδων ἦν· ἡ γὰρ δευτέρα σύμβιος τοῦ πατρὸς αὐτῆς Ρὡμανοῦ Θεοδώρα τελευτήσασα ἦν, ἥ τε Σοφία ἡ τοῦ Χριστοφόρου, ἐκείνου τελευτήσαντος, κατηνέχθη τῆς βασιλείας. Αὐτὴ δὲ πρώτη ἦν, ὡς ἅτε ἄνδρα ἔχουσα τὸν Πορφυρογέννητον Κωνσταντῖνον, ἔκγονον μὲν Βασιλείου τοῦ Βασιλέως, υἰὸν δὲ Λέοντος τοῦ ὀρθοδόξου καὶ ἐλεήμονος.

[24] Τῇ γοῦν ἑβδομάδι ἐκείνῃ, καθ᾽ ἣν ὁ Ὅσιος ἐν τοῖς βασιλείοις διέτριβε, καθ᾽ ἑκάστην ἐλάμβανον αὐτὸν οἵ τε Βασιλεῖς καὶ αἱ τούτων σύνευνοι, εἰς τὸ εὐλογεῖσθαι παρ᾽ αὐτοῦ· ὁ δὲ πᾶσιν ἐπεύχετο τὰ πρόσφορα, ἅτε γινώσκων τῷ διορατικῷ ὀφθαλμῷ τὰ τούτων σφάλματα. Καί ποτε εἰσφέρουσιν αὐτὸν καὶ εἰς Ρὡμανὸν τὸν Βασιλέα· ὁ δὲ ἀσμένως ὑπεδέξατο ἀυτὸν, καὶ συνομιλούντων ἀυτῶν, [Romani Imperatoris auaritiam & libidinē coarguit;] ἤλεγξεν ἀυτὸν ὁ Ὅσιος κατὰ πρόσωπον, ὡς χρυσομανῆ καὶ θηλυμανῆ, καὶ τὰς τῶν πολιτῶν διαφθείροντα θυγατέρας· Φιλομόναχος δὲ ὢν ὁ Βασιλεὺς οὐκ ὠργίσθη, ἀλλ᾽ εὐμενῶς τὰς ἐπιπλήξεις αὐτοῦ καὶ νουθεσίας ἐδέξατο· οὗ καὶ ἀναχωροῦντος τῶν ἐκεῖθεν, ἐδεξιοῦτο ἀυτὸν χρυσίῳ ὁ Βασιλεὺς· ὁ δὲ οὐ κατεδέξατο λαβεῖν τὸ συνολον. Ἐλθόντος οὖν αὐτοῦ πρὸς τὴν Αὐγοῦσταν, ᾔτει ἀπολυθῆναι· ἡ δὲ τὰ χρυσόπαστα ἄμφια ἀυτῆς ἐκβαλοῦσα, [recusat oblata ab Imperatrice dona:] ἐδίδου αὐτῷ, ἅμα δὲ καὶ χρυσίον πολὺ, προστάξαστα ἐνεχθῆναι τὸ βαλάντιον ἀυτῆς, καὶ ὅσον ἂν θέλῃ ἐκ τούτου λαβεῖν· ὁρκίσασα πρότερον ἀυτὸν εἰς τὴν ἁγίαν καὶ ζωαρχικὴν Τριάδα. Ὁ δὲ τὸν ὅρκον εὐλαβηθεὶς τὴν τε πίστιν τῆς Αὐγούστης ὑπερθαυμάσας, ἄκροις δακτύλοις λαβὼν τρία νομίσματα τῇ ὑπηρετούσῃ αὐτῷ γραΐδι, ἐκεῖσε παρεστώσῃ, δέδωκε. Τινὲς δὲ τῶν παρεστώτων εἰπόντες· Δὸς ἀυτῇ καὶ ἕτερα, Πάτερ· φησὶ πρὸς άυτοὺς ὁ Ὅσιος· Πλείστων ἀκανθῶν οὐ δεόμεθα, τέκνα· κνίζουσι γὰρ, κνίζουσι τὴν χεῖρα τάδε. Οἱ καὶ ἐθαύμασαν τὸ ἀφιλάργυρον τοῦ Ὁσίου, πρὸς ὃν καὶ ἡ Βασιλίς· Ὄντως, τίμιε Πάτερ, ἀλλότριος εἶ τῶν τοῦ κόσμου τούτου ἡδέων, ὡς ἐξ ὅλης ψυχῆς μόνον τὸν Χριστὸν ἀγαπήσας· ἁλλ᾽ ὑπερεύχου ἡμῶν διὰ τὸν Χριστὸν, μνείαν μου ποιούμενος ἐν ταῖς ἐυπροσδέκτοις ἐυχαῖς σου. Ταῦτα εἰποῦσα, ἐξαπέστειλεν ἀυτὸν σὺν πολλῇ τιμῇ, ἥτις οὐδὲν πρὸς ἐκεῖνον.

[25] Κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν ἠσθένησεν ἡ πανεύφημος Πατρικία Ἀναστασία, ἡ καὶ Ζωστὴ, [ægrotantem Anastasiā] ἀῤῥωστίαν διηνεκῆ, δι᾽ ἧς καὶ ἐτελεύτησεν. Ἥτις, καὶ συνεχῶς μεταστελλομένη τὸν Ἅγιον, ἱκέτευεν αὐτὸν δεηθῆναι Θεοῦ τῆς τοιαύτης νοσηλείας ἀπαλλαγῆναι· Ὁ δὲ εἰδὼς τὴν ἄνωθεν πρόσταξιν, ὡς ἀπαράιτητον, ἀλλὰ καὶ τὴν ψυχὴν αὐτῆς ἑτοίμην οὖσαν καὶ καρπὸν φέρουσαν Κυρίῳ ὥριμον, λόγοις παρακλητικοῖς ἐψυχαγώγει αὐτὴν, φέρειν εὐχαρίστως τὰ τῷ Θεῷ δόξαντα. Ἐπειδὴ, φησὶ, κᾀκεῖνος πρὸ ἡμῶν οἶδε, τί τὸ συμφέρον ἡμῖν· καὶ γὰρ κατὰ τὸν Ἀπόστολον, Ἐάν τε ζῶμεν, τῷ Κυρίῳ ζῶμεν, ἐάν τε ἀποθνήσκομεν, τῷ Κυρίῳ ἀποθνήσκομεν. [Rom. 14, 8.] Μιᾷ γοῦν τῶν ἡμερῶν, πάντων τῶν προσγενῶν καὶ προσφιλῶν παρακαθημένων αὐτῇ, ἐκεῖσε καὶ τοῦ Ὁσίου παρευρεθέντος, παρεκάλουν ἀυτὸν πάντες, εἰ ἄραἀναστήσεται ἀπὸ τῆς ἀσθενείας; οἱ γὰρ ἰατροὶ χάριν αἰσχροκερδείας ἠπάτουν ἀυτοὺς, ὡς οὐ πρὸς θάνατον ῥέπει ἀυτῆς ἡ νόσος. Αὐτὸς δὲ εἰδὼς τῷ πνεύματι ἐγγὺς οὖσαν τὴν ἀυτῆς ἐκδημίαν, [prædicit morituram die tertio] διὰ συμβόλου τὴν ἀυτῆς τελευτὴν παρεδήλωσεν· ἄρας γὰρ τὸ ἀυτῆς ἐκμαγεῖον ἐνώπιον τῶν πάντων, καὶ καλύψας τὸ πρόσωπον ἀυτῆς, φησίν· Ἔτι τρεῖς ἡμέραι, καὶ οὐκ ἔστι μεθ᾽ ἡμῶν. Ποιήσατε οὖν τέκνα τὸν ὑπὲρ ταύτης δαψιλῆ ἔλεον· οὐδενὶ γὰρ τοσοῦτον θεραπεύεται ψυχὴ, [& pro anima eleemosynam faciendam suadet.] τῆς παρούσης ζωῆς ἐκδημοῦσα, ὅσον τῇ τῆς ἐλεημοσύνης ἐυπορίᾳ· γέγραπται γὰρ, Κατακαυχᾶσθαι ἔλεον κρίσεως, καὶ, Μακάριος ὁ συνιῶν ἐπὶ πτωχὸν καὶ πένητα, ἐν ἡμέρᾳ πονηρᾷ ῥύσεται ἀυτὸν ὁ Κύριος. Τίς δὲ ἡ πονηροτέρα ἡμέρα τῆς ὥρας τοῦ θανάτου; ἐν ᾗ οἱ δαίμονες συναγόμενοι ἀποτόμως τὸν ψυχὴν ἐλέγχουσιν ἐν οἷς ἐσφάλη, καὶ εἰ εὕρωσι δαψιλῆ τὸν ὑπὲρ ἀυτῆς ἔλεον, ἀποδιδράσκουσι· λύτρον γὰρ, φησὶ, ψυχῆς ὁ ἴδιος πλοῦτος· καὶ ἐλεὴμοσόναις καὶ πίστεσι ἀποκαθαίρονται ἁμαρτίαι. Διά τοι τοῦτο θυσίαις καὶ ἐλεημοσύναις τὸν ψυχὴν τῆς κειμένης ἐφοδιάσατε, ἀφέντες τοὺς ἰατροὺς ληρεῖν. Ταῦτα ἀκούσαντες οἱ παρευρεθέντες παρὰ τοῦ Ὁσίου φανερῶς, θρήνοις καὶ κοπετοῖς ἑαυτοὺς ἔλουον, καὶ κατὰ τὸν αὐτοῦ πρόσταξιν δαψιλῆ τὸν ὑπὲρ ἀυτῆς ἔλεον ἐξέχεον. Καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ κατὰ τὸ ῥῆμα τοῦ Ὁσίου ἡ μακαρία Πατρικία ἐπορεύθη πρὸς Κύριον· ὥστε θαυμάσαι πάντας καὶ δοξάσαι τὸν Θεὸν, τὸν ἐνδοξαζόμενον ἐν τοῖς Ἁγίοις ἀυτοῦ.

CAP. IV

[26] Ταῦτα δὲ πάντα ἀγαπητοὶ, ἃ προλαβὼν διηγη σάμην, οὐχ ὡς ἐξ ἀρχῆς παρακολουθήσας αὐτῷ ἔγραψα, ἀλλ᾽ ὡς παρ᾽ ἀξιοπίστων ἀνδρῶν ταῦτα ἀκηκοὼς, Θεὸν μάρτυρα προβαλλομένων ὅτι οὐ ψεύδονται. Λέξω δὲ ἤδη καὶ ὅπως ἐξ ἀρχῆς τὸν Ὅσιον ἀυτὸς ἐγνώρισα, καὶ ἃ ἐντεῦθεν ὑπ᾽ ἀυτοῦ θαυμάσια ἐν ὄψεσίμου γεγένηται. Ἔστι μοναστήριον ἐν τῇ Θεοφυλάκτῳ τῇδε πόλει, τὸ Μαξιμίνης ὀνομαζόμενον, ἐν ᾧ ἦν τις γέρων ἀσκητὴς, Ἐπιφάνιος τοὔνομα, τῇ φύσει ἐυνοῦχος, ἑβδομηκοστὸν ἤδη ἔτος ἀνύων ἐν τῇ μονῇ πρὸς τοῖς τέσσαρσιν, ἀπὸ ἓξ ἐτῶν ἀναδοθεὶς τῷ Θεῷ. Καὶ ἦν ὁ γέρων πρακτικὸς, [Gregorius magistro suo mortuo alium quærens,] λόγιός τε καὶ θεοδίδακτος· πρὸς ὃν παραγεγονὼς, ἀφ᾽ οὗ τὸ ἀπατηλὸν τοῦ κόσμου ἠρξάμην διαγινώσκειν, πάνυ ἐξ αὐτοῦ ὡδηγήθην τὰ εἰς ψυχικὴν ὠφέλειαν συντείνοντα. Ἐπεὶ δ᾽ ἐκεῖνος τῶν τῇδε μετέστη, ἐζήτουν, ἐπερωτῶν πάντας οἰκείους τε καὶ φίλους, περὶ τοιοῦδε ἀνδρὸς· πολλοὶ γὰρ ἄπειροι ὄντες διὰ κενοδοξίαν ἑαυτοὺς εἰσωθοῦσι πρὸ τὸ στηρίζειν ψυχὰς ἑτέρων, καὶ πρὸς τῷ καὶ ἑτέρους μηδὲν ὠφελεῖν καὶ ἐαυτοὺς καταβλάπτουσιν ἐμπαθεῖς ὄντες· τυφλὸς γὰρ τυφλὸν ὁδηγῶν, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται. Ὅπερ ἐγὼ δεδιὼς, μὴ ἀδοκίμῳ ἐντυχὼν εἰς ὄλεθρον βοθρισθῷ, ἐπεζήτουν, ὡς εἴρηται, πνευματικὸν ἐφευρεῖν Πατέρα, ὃς δυνήσεται μετὰ Θεὸν σῶσαί μου τὴν ἀθλίαν ψυχήν. [& ad S. Basilium directus,] Ἰωάννης οὗν ἐκεῖνος, ὁ τῷ τιμιωτάτῳ Πατρικίῳ Σταυρακίῳ καὶ μεγάλῳ Σακελλαρίῳ καθυπηρετῶν, καὶ νῦν ἐν μακαρίᾳ τῇ λήξει ὢν, οὗτός μοι εἰσηγήσατο περὶ τοῦδε τοῦ ὁσίου Πατρὸς, διηγησάμενός μοι καὶ μερικῶς περὶ τῶν θαυμάτων αὐτοῦ, καί που κὰταμένει.

[27] [magno terrore corripitur in via:] Μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν λαβὼν μικρά τινα δῶρα ἐξ ὧν εἶχον, ἐπορεύθην πρὸς αὐτόν. Πλησιάσοντος δέ μου τῷ οἴκῳ, ἐν ᾧ κατῴκει, τρόμος ἐπελάβετό μου· εἴ τε ἐξ ἐναντίας δυνάμεως τῆς ἀεὶ τὰ ἀγαθὰ κωλυούσης, εἴτε ἐκ τῆς ἐνοικούσης τῷ Ἁγίῳ χάριτος προϋπαντησάσης μοι, καὶ τὸ μέγεθος τῆς ἀυτοῦ ἀρετῆς μοι ἐκκαλυπτούσης, οὐκ ἔχω λέγειν, ὅθεν καὶ πτοηθεὶς ὑπέστρεφον. Ἀλλ᾽ ἀναλαβὼν ἑαυτὸν καὶ κατασφραγισάμενος, τὸν φόβον τε ἀπεσεισάμην καὶ τῷ πυλῶνι τοῦ οἴκου προσῆλθον, καὶ τῷ ὀστιαρίῳ ἐντυχὼν ἀνῆλθον πρὸς τὸν Ὅσιον. Ἅμα δὲ καὶ τῷ ἰδεῖν με, φησὶν ὁ μακαριώτατος, καλῶς ἦλθες τέκνον Γρηγόριε· καθέσθητι μικρὸν· τί δὲ αἰτίας ὅτι ἐδειλίασας ἐν τῇ ὁδῷ. [quod S. Basilio innotescit,] Ἐγὼ δὲ τὴν πρόῤῥησιν τοῦ Ἁγίου ἀκούσας, ὅτι καὶ ἐξ ὀνόματος ἐκάλεσεν, ὅνπερ ποτὲ οὐ τεθέαται, ἐξέστην καταπλαγεὶς· οὐδὲ γὰρ ἐνέτυχον διορατικῷ ἀνδρὶ μέχρι τῆς ὥρας ἐκείνης, εἰ μὴ μόνον ἐν τοῖς Βίοις τῶν πάλαι Ἀγίων εὗρον εἶναι τοιούτους. Πεσὼν οὖν εἰς τοὺς πόδας ἀυτοῦ προσεκύνησα, καὶ τῆς γραὸς τῆς ὑπηρετούσης αὐτῷ θείσης σκάμνον ἐκάθισα, καὶ ἀνοίξας τὸ θεοφορούμενον στόμα ἀυτοῦ, ἀνήγγειλέ μοι πάντα, ἃ εἶχον ἐν τῇ καρδίᾳ μου, καὶ ἐν τῇ διανοίᾳ μου μελετώμενα. Ἐπὶ πλεῖστον δέ μου θαυμάζοντος καὶ καταπληττομένου τὴν πρόγνωσιν τοῦ τιμίου Πατρὸς, τινῶν πρὸς αὐτὸν ἐλθόντων, λαβὼν τὰς ὁσίας εὐχὰς αὐτοῦ, ὑπεχώρησα.

[28] Μετὰ γοῦν μίαν ἑβδομάδα ἠβουλήθην πρὸς τὸν Ὅσιον ἀπελθεῖν, συμπαραλαβὼν καί τινα ἀδελφόν μου πνευματικὸν, Ἰούλιανόν τοὔνομα· καὶ εἰσελθόντες μετὰ τὸν ἐν Κυρίῳ ἀσπασμὸν, ἐκείνου προτρέψαντος, ἐκαθέσθημεν. [vti & desiderium habendi ab eo zonam:] Ὁ δὲ Μακάριος λύσας ἐκ τῆς ὀσφύος ἀυτοῦ τὴν ζώνην, ἐκ ῥάκους κατεσκευασμένην, καὶ τυλίξας, ἐνέβαλε τῷ κόλπῳ ἀυτοῦ, καὶ ἀνελθὼν ἐπὶ τῆς κλίνης ἀνέπεσεν· ἦν γὰρ ἤδη πλήρης ἡμερῶν. Λεγω οὖν ἀυτὸς πρὸς οὖς τῷ Κυρῷ Ἰουλιανῷ· Βούλομαι αἰτῆσαι τὴν τοῦ Ὁσίου ζώνην, ἵν᾽ ἐκ πόθου ἔχω ταύτην εἰς φυλακτήριον καὶ παράσχω αὐτῷ ἑτέραν ὀνησάμενος; Ὁ δὲ ἐκώλυσέ με, εἰπὼν, Οὕπω καλῶς ἐγνωρίσαμεν αὐτὸν, καὶ οὐ δεῖ ἡμᾶς τι αἰτεῖν ἐξ αὐτοῦ· ὅμως τὰς ἐυχὰς αὐτοῦ κομισάμενοι ὑπεστρέψαμεν· ᾤκει δὲ τότε ὁ Ὅσιος, ὡς εἴρηται, ἐν Ἀρκαδιαναῖς πλησίον τῶν δύο ναῶν, τῶν ἐπ᾽ ὀνόματι τῶν Ἀρχαγγέλων ἐγηγερμένων, οὓς ἐδείματο ὁ Βασιλεὺς Βασίλειος, βουλόμενος ἐκ τούτου ἀνακαλέσασθαι τὸν φόνον Μιχαὴλ, τοῦ υἱοῦ Θεοδώρας τῆς Βασιλίσσης· ἡμεῖς δὲ εἰς τὸν λεγόμενον Βοῦν. Αὐτῇ γοῦν τῇ ὥρᾳ ἐπανελθόντες εὑρομεν τὴν τοῦ Ὁσίου ζώνην, ὡς ἦν τυλίξας αὐτὴν, [quam miraculose accipiens Gregorius,] κειμένην ἐν τῇ κλίνῃ μου· ἣν καὶ γνωρίσαντες φόβῳ καὶ χαρᾷ βαλλόμενοι, ἐξιστάμεθα ἐπὶ τῷ παραδόξῳ θεάματι, ἀποροῦντες τίς ἂν εἴη ὁ ταύτην μέχρις ἡμῶν ἀγαγών. Ὀψὲ δὲ καὶ μόλις τοῦ θάυματος ἀνανήψαντες, κρατοῦντες ταῖς χερσὶ καὶ ὄμμασι καὶ προσώποις προσψαύοντες, χαρμονικῶς κατησπασάμεθα· εἶτα μοιράσαντες αὐτὴν, ἐν τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ ἁγίου Πρωτομάρτυρος Στεφάνου, τῷ ὄντι ἐν τῇ καμάρᾳ τοῦ Βοὸς, ἐναπεθέμεθα ἑτοιμασθέντες τῇ ἐπαύριον ἀπελθεῖν πρὸς τὸν Ὅσιον. Κατὰ σύμβασιν δὲ, τοὐ ἀδελφοῦ μου ἐπί τινα διακονίαν κατεπείγουσαν ἀπελθόντος, μόνος ἄπην ἐγώ. Οὔπω δέμου ὑπερβάντος τὸν Ταῦρον, [rursum eū adit cum Iuliano,] ἰδοὺ συνήντησέ μοι κᾀκεῖνος ἐκτελέσας τὴν λειτουργίαν· ὃν καὶ παρεβιαζόμην ἀπελθεῖν ὁμοῦ πρὸς τὸν Ἅγιον. Ὁ δὲ παρῃτεῖτο, λέγων οὐδένα ὀβολὸν φέρω, ἵνα τι ὠνήσωμαι τῷ Δικαίῳ, καὶ διὰ τοῦτο ἐλθεῖν οὐ δύναμαι. Πρὸς ὃν ἀντέφην ἀυτός, Ἀρκέσουσιν ἀμφοτέροις τὰ ἐμὰ· καὶ δὴ ἀπῆμεν χαίροντες.

[29] Ὡς οὖν ἐφθάσαμεν, πρῶτος εἰσῇα ἀυτὸς, καὶ ἔῤῥιψα ἐμαυτὸν πρὸς τοὺς ὁσίους πόδας ἀυτοῦ. Ὁ δὲ ἀναστήσας με, καὶ ἐπιστραφεὶς, λέγει τῇ τιμίᾳ ἐκείνῃ γραΐδι. [& arcanorum notitiā in Sancto miratur.] Ἀμμᾶ οὗτος ὁ νεώτερος ᾖρέ μου χθὲς τὴν ζώνην, καὶ μερίσας ταύτην καὶ θυμιάσας ἀπέθετο ἐν τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ Πρωτομάρτυρος. Ἐγὼ δὲ ἀκούσας κατεπλάγην, ὅτι οὐ μόνον θείᾳ δυνάμει ἀοράτως εὑρέθη ἡ ζώνη ἐν τῇ οίκίᾳ μου, ἀλλὰ δὲ καὶ τὰ ἐπ᾽ ἀυτῇ γεγονότα, ὡς παρὼν διηγεῖτο. Καὶ ἐπὶ τούτοις εἰσελθὼν καὶ ὁ ἀδελφός μου, καὶ ἐκπλαγεὶς προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν, εἰπὼν. Εὐλόγῃσόν με, Πατερ ἅγιε, τὸν παῖδά σου. Ὁ δὲ ἀναστήσας ἀυτὸν, φησὶ πρὸς τὴν γραῦν ἐκείνην παρεστῶσαν· Καὶ οὗτος σήμερον συναντήσας τῷ ἀδελφῷ Γρηγορίῳ ἐν τῷ λεγομένῳ Ταύρῳ, οὐκ ἠβούλετο πρὸς ἡμᾶς ἀφικέσθαι, διὰ τὸ μὴ ἐπιφέρειν τι. Ταῦτα τοῦ Ὁσίου εἰρηκότος, ἐπὶ πλέον ἐξέστημεν δεδιότες καὶ τρέμοντες, καὶ μὴ δυνάμενοι ὅλως εἰς ἀυτὸν ἀτενίσαι. Ὁ δέ φησι, Καθέσθητε τέκνα μου, κᾀμὲ μὴ εὐλαβεῖσθε· εὐλαβεῖσθε δὲ μᾶλλον Κύριον, τὸν Θεὸν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὃς καὶ φωτίσοι τὰ ψυχικὰ ὑμῶν διαβήματα, καὶ συνετίσοι ὑμᾶς εἰς τὴν θείαν γνῶσιν ἀυτοῦ, ὁδηγῶν εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν, καὶ τῆς βασιλείας ἀυτοῦ ἀξιώσειε. Καὶ ταῦτα εἰπὼν, ἐκβαλλὼν ἑτέραν ζώνην ἐκ τοῦ κόλπου ἀυτοῦ δέδωκέ μοι φήσας· Τὴν χθὲς ζώνην ἐβουλεύσω σὺν τῷ ἀδελφῷ σου παρ᾽ ἐμοῦ ἐξαιτήσασθαι, οὗτος δὲ οὐ συνεχώρησέ σοί τοῦτο ποιῆσαι· ἐγώ γε οὖν διὰ τὴν σχέσιν ἣν πρὸς μὲ κέκτησαι, ἀπέστειλά σοι ταύτην εὐθέως· ἀλλὰ δέξαι καὶ ταύτην, τέκνον, καὶ ὁ Θεὸς, ὁ δύναμιν περιζωννύων τοὺς ἀγαπῶντας ἀυτὸν, καὶ ὑμᾶς ἰσχὺν περιζώσειεν, εἰς τὸ περιπατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, τοῦ ἐκφυγεῖν ἀυτοῦ τὰς πολυπλόκους μηχανὰς, καὶ εἰς μέτρον πνευματικῆς ἡ λικίας φθάσαι.

[30] Ταῦτα εἰπόντος τοῦ Ἁγίου, ἐδεξάμην τὴν τιμίαν ζώνην ἐκ τῆς Ἁγίου ἀυτοῦ δεξιᾶς, καὶ κατασπασάμενος, [in comitatu piæ matronæ] ἐκείνου προστάξαντος, ἐκαθέσθην. Καὶ ἰδοὺ γραῦς τις εἰσεληλύθει πρὸς ἀυτὸν μαυροφοροῦσα, κατόπιν δὲ ταύτης καὶ ἑτέρα νεωτέρα, μονάστρια τὸ φαινόμενον. Ἡ οὖν γραῦς προσκυνήσασα πρὸς τοῦ Ἁγίου ἤκουσε, Τὸ τοῦ Θεοῦ Πνεῦμα ἅγιον τήρησαί σου τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα ἄσπιλον. Ἐκέλευσε δὲ ἀυτὴν καθεσθῆναι. Προσεκύνῃσεν οὖν ἡ ἄλλη· ὁ δὲ Ὅσιος εὺθὺς ἀποστραφεὶς καὶ δριμυξάμενος, ὠργίσθη αὐτῇ μεγάλως. Ἡμεῖς δὲ ἀγνόοῦντες ἐδεόμεθα αὐτοῦ καθεσθῆναι ἅμα ἡμῖν, [accedentem quamdam sub habitu monastico repellit Sāctus,] καὶ ἐξ ὧν ἐκομίσαμεν ἐμφορηθῆναι. Ὁ δὲ καὶ καθ᾽ ἡμῶν ἠγανάκτησεν, ὅτι ὑπὲρ ἀυτῆς ἱκετεύομεν Λέγει οὖν ἡ ὑπηρετοῦσα αὐτῷ Θεοδώρα, Κύριέ μου, καὶ αὕτη δούλη ἐστὶ Χριστοῦ, καὶ μοναχικὸν σχῆμα φορεῖ· δἰ ἣν αἰτίαν ἀυτῇ ὀργίζῃ; Κέλευσον καὶ ἀυτὴν καθεσθῆναι. Ὁ δὲ καὶ πρὸς ἀυτὴν ἐμβλέψας δριμὺ, εἶπεν· Ἵνα τί ὡς μία τῶν ἀφρόνων γυναικῶν ἐλάλησας, δαίμονα εἰποῦσα καθεσθῆναι πλησίον; Ἀλλ᾽ ὡς ἔοικε, τὸ σχῆμά σε ταύτης ἀπατᾷ· ἄλλως τε οὐδὲ κατὰ πίστιν παραγέγονε, κατὰ δὲ ἀπόπειραν μόνην. Καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον οἴνου γέμον, συνῆγε ψιχία ἐκ τῆς τραπέζης, καὶ ἐν τούτῳ ἐτίθει· καὶ ἐκτείνας τὸν χεῖρα τὸν κατέχουσαν τοῦτο εἰς τὸν ἀέρα, σχηματιζόμενος ὡς δὴθέν τινι διδοὺς ἀυτὸ, ἔφη τῇ φαινομένῃ μοναστρίᾳ ἐκείνῃ, [& eius veneficia atque libidines arguit:] Ὡ θύγατερ τοῦ διαβόλου, οὐχοὕτως ἐμβάλλεις τὰς ἐπαοὶδίας τάτε δηλητὴρια εἰς τὸ ποτήριον, καὶ ποτίζεις ἀθώους ψυχὰς εἰς τὸ ἐραστάς σου γίνεσθαι; Οὐχὶ τῇ χθὲς τοῦδε τοῦ μοναστηρίου τόν τε Ἡγούμενον καὶ Οἰκονόμον ἐκάλεσας, καὶ τὰ παραπλήσια τού τοις τετέλεκας, συνεχῶς ἀυτοὺς προτρεπομένη πιεῖν τὸν δαιμονόφυρμον ὄλεθρον; Διὰ τίνα τρόπον, ὦ τάλαινα τὸ σχῆμα τοῦτο ἔνδυσαι, ἵνα δι᾽ ἀυτοῦ τὸν σταυρωθέντα Κύριον χλευάζῃς; Ἀλλ᾽ ἐκεῖνος Θεὸς ὢν, χλεύην οὐχ ὑφίσταται. Εἰπὲ γοῦν μοι, ἀθλία, τίνος χάριν τὸ Ἀγγελικὸν τοῦτο ἔνδυμα ἀμφιέννυσαι, καὶ δι᾽ ἀυτοῦ κατατέρπεις μὲν τὸν φιλοβόρβορον δαίμονα τῆς πορνείας, τὸν δὲ φιλάνθρωπον καὶ ἐλεήμονα, παροργίζεις Θεόν; Οὐαί σοι, ταλαίπωρε καὶ ἀναίσχυντε ὅτι ἐμόλυνας τὸ ἅγιον σχῆμα καὶ τὸν θείαν ἀναγέννησιν, ἣν δι᾽ ἀυτοῦ ἔσχες! Διὰ τοῦτο ἀπετάξω τῷ κόσμῳ ἵνα διὰ τῆς μιαρᾶς τῶν δαιμόνων ἐπαοιδίας πάντας ἕλκῃς εἰς τὸν ἀναιδῆ σου ἐπιθυμίαν; Κύριον τὸν Θεὸν εὐλαβοῦμαι· ἐπεὶ τῇ ὥρᾳ ταύτῃ παρέδωκα ἄν σε τοῖς δαιμονίοις, οἷς τὰς ὄρνεις θύεις, καὶ ἀφ᾽ ὧνπερ τελεῖς τὰ μαγικὰ φίλτρα, ὅπως αὐτοί σε ἐτάσωσι καὶ παραδειγματίσωσι πᾶσιν ἀνθρώποις. Ὢ ποία καθέστηκας, μιαρὰ καὶ παμμίαρε!

[31] Καὶ ὡς ταῦτα ὡμίλει, διεγερθεὶς ἐλάκτισεν αὐτὴν τῷ ποδὶ, καὶ ἔξω ἔβαλλε, καίφησιν, Ἀπόστητε ἀπ᾽ ἐμοῦ πάντες οἱ ἐργάται τῆς ἀνομίας. Καὶ ὑποστρέψας ἐκαθέσθη ἐπὶ τῆς κλίνης. Ἡμῶν δὲ πάντων ἀπὸ τοῦ φόβου δίκην λίθων ἀποπαγέντων καὶ ἐν μεγίστῃ σιωπῇ ἱσταμένων, [eius simulata pœnitentia,] συνειδυῖα ἡ ταλαίπωρος ἐκείνη, ὡς ὰ εἴρηκεν ὁ Ὅσιος ἐκ πολλῶν ὀλίγα εἶπεν, ὧν αὐτὴ ποιεῖ καὶ ἐποίησεν, τρόμῳ ληφθεῖσα ἐν τῷ προαυλίῳ ἑστῶσα ἐφώνει κλαίουσα· Ναὶ Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, πάντα, ὅσα ἔπραξα, εἶπές μοι, καὶ ψεῦδος ἐκ τούτων οὐδέν. Οὐαί μοι τῇ ἁμαρτωλῷ, ὅτι αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῇραν τὸν κεφαλήν μου, καὶ τὰ πλήθη τῶν ἁμαρτιῶν μου ὑπὲρ ψάμμον θαλάσσης. Ἅγιε τοῦ Θεοῦ βοήθει μοι, καὶ ποίησον πρόνοιαν τῇ ψυχῇ μου, ἵνα μὴ ἀπόλληται καὶ τῷ αἰωνίῳ πυρὶ παραπεμφθῇ. Ταῦτα καὶ τούτων πλείονα μετ᾽ οἰμωγῶν βοῶσα, λέγει πρὸς τὸν Ὅσιον ἡ Ἀμμᾶς Θεοδώρα· Κύριέ μου βλέπεις, [quæ alios mouebat ad misericordiam,] πόσα μεταμελεῖται; Ἐλέησον ἀυτὴν, καὶ δέξαι μεταγινώσκουσαν, καὶ βοήθησον ἀυτῇ διὰ τῶν ἁγίων εὔχῶν σου· οἶδα γὰρ, ὅτι οὐκ ἀπώσεται ταύτην ὁ Κύριος, ὑπὲρ ἀυτῆς σου παρακαλοῦντος. Ὁ δὲ Μακάριός φησι πρὸς ἀυτήν· Ὢ πόσον ἐστὶν ἀλγεινὸν, τὸ μὴ βλέπειν ἄνθρωπον τοῖς ἔνδοθεν ὀφθαλμοῖς! Ἐγὼ γὰρ ὁρῶ τὸν σατανᾶν καθήμενον ἐπὶ τῶν ὤμων ἀυτῆς, ὡς μικροφυῆ πιθηκίσκον, παχὺν, λιπαρὸν ἀπὸ τῶν σπατάλης τῶν πονηρῶν ἔργων ἀυτῆς, καὶ μητέρα ταύτην ἀποκαλοῦντα, καὶ ἀυτὴν τέκνον ἴδιον, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα οὐκ ἀπελάσονται ἀπ᾽ ἀλλήλων· οὐ γάρ ἐστιν ἀνάνευσις ἐν τῷ θανάτῳ ἀυτῆς, οὔτε στερέωμα ἐν τῇ μάστιγι ἀυτῆς. Πῶς οὖν δεηθήσομαι, ἀυτῆς μὴ ἀφισταμένης ἐκ τῆς πορνείας καὶ τῆς μαγικῆς τέχνης: Ἡ οὖν Θεοδώρα ἐξελθοῦσα ἐπηρώτα ἀυτὴν, εἰ ἀπὸ τοῦ νῦν ἀφίσταται τῆς πονηρᾶς ἐργασίας. Ἡ δὲ ἀπεκρίθη· Ναὶ, Κυρία μου, μετανοῶ, μόνον δεξάσθω με ὅ ἐκλεκτὸς τοῦ Θεοῦ. Καὶ εἰσελθοῦσα ἡ Θεοδώρα λέγει τῷ Ἁγίῳ· Κύριέ μου ἐπηγγείλατο ἡ πεπλανημένη μετανοῆσαι. Λέγει πρὸς ἀυτὴν ὁ Ἅγιος, Μήδ᾽ ὅλως πιστεύσεις ἀυτῇ· ἅμα γὰρ τῷ πορευθῆναι εἰς τὸ πονηρὸν ἀυτῆς ἐργαστήριον, τὰ ἀυτὰ ἢ χείρονα διαπράξεται. [ipse nihil metus prædicit ad mox reuersuram.] διὸ οὐδεμία ἡμῖν μερὶς μετ᾽ ἀυτῆς.

[32] Τῆς οὖν ὥρας ἐπὶ πολὺ ἐκταθείσης ἀνέστημεν πορευθῆναι, [Gregorius domum rediens] τὰς εὐχὰς ἀυτοῦ λαβόντες i ἅμα τῷ συγκαθημένῳ ἡμῖν εὐλαβεῖ γυναίῳ· ὑπῆρχε γὰρ ἡ ὁδὸς μήκοθεν, ἀπὸ γὰρ τοῦ λεγομένου Ἑξακιονίου αἱ γυναῖκες ὑπῆρχον. Ἐν τῷ οὖν πορεύεσθαι ἅμα, ἐπηρώτων τὸν σὺν ἡμῖν εὐλογηθεῖσαν μελανείμονα (ἡ γὰρ ἄλλη προεπορεύετο ἡμῶν, ᾐσχύνετο γὰρ) τίς αὕτη καὶ πότεν, καὶ εἰ οὕτως ἐστὶ τὰ περὶ ἀυτῆς, καθὼς ὁ Ὅσιος εἴρηκεν. Ἡ δέ φησιν· Οὕτως, Κύριέ μου· οἱ γὰρ ἐρασταὶ ἀυτῆς ἀναρίθμητοί εἰσι. Καὶ πολλάκις εἶπον ἀυτῇ τὰ περὶ τοῦ Ὁσίου, ὅπως αἰδεσθεῖσα σωφρονήσει· ἡ δὲ k ἐνώχλει με λέγουσα, Ἄγαγέ με, [inquirit in vitam perditæ illius,] ἴδω τὸν ἁγιωσύνην ἀυτοῦ, καὶ εἰ νέος ἐστὶ, ποιὴσω ἀυτὸν, μισῆσαι ταύτην, καὶ ἐμὲ μόνην ποθῆσαι. Πλεῖστα γοῦν ἐνουθέτουν ἀυτὴν παύσασθαι τοῦ τοιούτου σκοποῦ, καὶ οὐκ ἔπειθον· νῦν δὲ ἀναιδείᾳ χρησαμένη συνηκολούθησέ μοι· καὶ εἰ συνεβη τι ἀυτῇ δυσχερὲς, οἱ ἐρασταὶ ἀυτῆς ἐμὲ ἂν ἐτιμωρήσαντο. Πάντα οὖν ὅσα πρὸς ἀυτὴν ὁ Δίκαιος εἶπεν, ἀδελφοὶ, ἀληθῆ εἰσι, καὶ δικαίως ἀυτὴν ἐξουθένησε· πολλὰς γὰρ ψυχὰς, οὐ μόνον λαἳκῶν ἀλλὰ καὶ μοναστῶν, εἰς ὄλεθρον ἐνέβαλεν. Ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἀυτὴ διελοιπον παραινῶν ἀυτῇ παύσασθαι τῶν ἀθέσμων· ἡ δὲ ὡς λήρους λογιζομένη τὰ παρ᾽ ἐμοῦ λεγόμένα ἀνεκάχαζε, καὶ τοῖς προτέροις ἢ καὶ χείροσιν ἐπεχείρει. Ταῦτα διωμιλημένων ἡμιν, ἀπ᾽ ἀλλήλων διέστημεν, ἕκασος εἰς τὸν ὁδὸν ἀυτοῦ ἀπελθών. Μετὰ μικρὸν δ᾽ αὖθις ἀπιόντος μου πρὸς τὸν Ὅσὶον ἔτυχε καὶ τὸν γραΐδα ταύτην ἐκεῖσε παραγίνεσθαι· ἐρωτήσας οὖν ἀυτὴν περὶ τῆς μοναχῆς ἐκείνης, [& postea discit in peiora lapsā.] ἔμαθον ὅτι χείροσιν ἁμαρτημασι τοῦς ἐραστὰς ἄυξουσα ἐπιχειρεῖ, ὥστέ με καταπλαγῆναι τὸν πρόῤῥησιν τοῦ Ἁγίου, καὶ δοξάσαι τὸν Κύριον, τὸν ἐν ταῖς εσχάταις ἡμέραις τοιούτους λαμπτῆρας ἀναδεικνύοντα.

CAP. V

[33] Ἄλλοτε πάλιν μαλακίᾳ κατασχεθεὶς κατεκλίθην, καὶ προσκαλεσάμενος τὸν συνήθως ἐξυπηρετοῦντά μοι ἰατρὸν, ἐζητουν τινὸς περιοδείας τυχεῖν. [Gregorius purgatioē præscriptam horrens,] Ὁ δὲ τὰ κατ᾽ ἐμὲ διερευνησάμενος προέκρινε δοῦναί μοι καθάρσιον· ἐμοῦ δὲ ἀποδυσπετοῦντος πρὸς τοῦτο (οὐδέπω γὰρ ἤμην τοιοῦτόν τι πεπωκὼς) κατὰ νοῦν δὲ λαβόντος τὸν Ὅσιον, ἔγνων πορευθῆναι εἰς ἀυτὸν, καὶ ὃ ἐκείνῳ δόξῃ, τοῦτο καὶ γενήσεσθαι. Καὶ ἀναστὰς ῆλθον (ἦν δὲ ὥρα ἀρίστου) καὶ εἰσελθὼν καὶ πεσὼν πρὸς τοὺς πόδας ἀυτοῦ. Αὐτὸς δὲ ἀναστήσας με, προσέταξέ μοι πλησίον ἀυτοῦ καθεσθῆναι. Πρὸ ἐμοῦ δὲ ἦσάν τινες πένητες φοιτήσαντες πρὸς ἀυτὸν, τούτῳ συνεστιώμενοι· κατέχων δὲ ἀυτὸς ἐν τῇ χειρὶ ἀυτοῦ σκόροδον χλωρὸν σὺν ψωμῷ ἤσθιε· καὶ τῶν λοιπῶν τοιαῦτα ἐσθιόντων, οὐκ ἦν ἐκεῖσε σκορόδου ὀσμὴ ποσῶς. Ὃ καὶ θαυμάζοντός μου, ἀποκριθεὶς λέγει μοι· Οὐχὶ πρὸ τῆςδε τῆς ὥρας καθάρσιόν σε πιεῖν ὁ ἰατρὸς προετρέψατο, διὰ τὸ μικρόν τι ἀνιασθῆναί σε; Δέξαι οὖν καὶ φάγε τὸν l κλῶνα τοῦτον. Καὶ δεξάμενος ἔφαγον· ἦν δὲ ἀπ᾽ ἐκείνου, [porrectam a Sancto allij partem gustat:] οὗπερ ἐκεῖνος ἤσθιεν· Ἐγὼ δὲ οὐδέποτε ἡψάμην σκορόδου, βαρούμενος τὴν ὀσμὴν αὐτοῦ, τότε δὲ φαγὼν οὐκ ᾐσθανόμην αὐτῆς, ὥστε με θαυμάζειν τὸν μεταβολὴν αὐτοῦ. Πλήσας δὲ καὶ βαυκάλιον ἀκράτου, τρίτον ἐσφράγισεν αὐτὸ τῷ τύπῳ τοῦ σταυροῦ.

[34] Οὕτως οὖν ἐν τούτοις ὄντων ἡμῶν, φιλόχριστός τις ἐλθὼν παρέσχεν αὐτῷ m ὀρτάρια αἴγεια· εἰσελθὼν δὲ ὁ κύριος τοῦ οἰκοῦ καὶ ἰδὼν αὐτὰ, φησὶ πρὸς αὐτόν· Πάτερ ἅγιε, σοὶ οὐχ ἁρμόδιόν ἐστι τοιαῦτα φορεῖν, ἁγίῳ ὄντι· ἐμοὶ δὲ, ὡς ἁμαρτωλῷ, πρεπωδέστατον. Ὁ δὲ Ὅσιος ἀπεκρίνατο, Ἄφες ταῦτα κεῖσθαι ἐν τῷ τόπῳ ἀυτῶν, ἐπειδή γε ἄλλα οὐκ ἔχω. Αὖθις γοῦν ἐκεῖνος· Σοὶ, Πάτερ, ὁ Θεὸς χορηγήσει ἕτερα, ταῦτα δὲ ἀπὸ τοῦ νῦν ἐκ τῶν χειρῶν μου οὐκ αἴρονται· Λέγει πρὸς ἀυτὸν ὁ Μακάριος· Ἀληθῶς, [audit futura veraciter prædicentem,] ἀδελφὲ, p πέντε ζυγὰς ὀρτάρια κέκτησαι, καὶ οὐκ ἀρκοῦσί σοι ἀλλ᾽ ἐλήλυθας καὶ πενιχροῦ γέροντος ἀφελέσθαι τὸν μίαν; Ὅρα, τί σοι συμβήσεται ἐκ τούτου, ἀνθ᾽ ὧν βίᾳ ταῦτα λαμβάνεις, τὸν κρείττονα τῶν ὑποδημάτων σου ζυγὴν ἀπόλλεις. Ἐκεῖνος οὖν τῶν λόγων τοῦ Ὁσίου καταφρονήσας, λαβὼν ἀυτὰ ἀνεχώρησε· τῇ δὲ ἐπιούσῃ ἀπελθὼν ἐν τῷ βαλανείῳ λούσασθαι, πεῖρᾳ τὸ πρᾶγμα μεμάθηκε, παθὼν ἃ ὁ Ὅσιος προείρηκε, καὶ ἀπὸ τοῦδε πλειόνως ἀυτὸν ἐθαύμασε καὶ ἐσέβετο. Ἐμοῦ δὲ, ὡς εἴρηται, τὸ σκόροδον φαγόντος καὶ τὰ τρία βαυκάλια πιόντος, ἕως μὲν ἤμην πρὸς ἀυτὸν ἐν ἀδείᾳ ἐτύγχανον, ἐπεὶ δὲ ἐν τῷ οἴκῳ μου γέγονα, ἤρξατο ταράττεσθαι ἡ καρδία μου, καὶ τὰ ἐντός μου στροβλοῦσθαι· καὶ γὰρ τὸν ὀσμὴν τοῦ σκορόδου μὴ φέρων ἐν ταῖς ρἷσί μου ἐλθοῦσαν, ἠρξάμην σφόδρα βιάζεσθαι· Οὕτως οὖν ἐν περιστάσει πολλῇ ὄντος μου, [& domum reuersus aluo laxata sanatur?] τῆς γαστρός μου νυγείσης, τοσαύτη μοι κένωσις γέγονεν, ὥστε με ὡς ἱστὸν ἀράχνης γεγονότα ἀδρανῆ τε καὶ ἐξίτηλον εἶναι· Κατὰ μικρὸν οὖν τῆς νόσου ἐξαναστὰς, τὸν Θεὸν ἐδόξασα, τὸν διὰ τοῦ Ὁσίου ἀυτοῦ τὸν ρὧσίν μοι χαρισάμενον οὕτω ῥᾳδίαν καὶ σύντομον. Καὶ ἀπὸ τοῦδε οὐδὲ τὸν κεφαλήν μου ἤλγησα, οὔτε ἄλλο τι μέλος ἐπὶ πεντεκαίδεκα ἔτη.

[35] Καθαροπότης τις γνωστὸς τῷ Ἁγίῳ, ὁρῶν τὸ ἑαυτοῦ ἐργαστήριον ἀναποδίζον, ἦλθε πρὸς τὸν Ὅσιον ἐκλιπαρῶν αὐτὸν καὶ ἱκετεύων παραγενέσθαι ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ. [infelicis cauponis cados benedicens Sanctus] Ὁ δὲ ἀναστὰς ἐπορεύθη· κᾀκεῖνος φιλοφρόνως ἀυτὸν ἐδέξατο, συγκαλέσας καὶ πολλοὺς πένητας τῇ ὥρᾳ τοῦ ἀρίστου. Τῇ δὲ ἐπαύριόν φησι πρὸς τὸν Μακάριον, Πάτερ ἅγιε, μὴ ἀπαξιωσάτω ἡ σὴ ἁγιωσύνῃ ἐλθεῖν καὶ εἰς τὸν τοῦ παιδὸς σου ἀποθήκην, ὅπως εὐλογήσῃς τὰ ἐν ἀυτῇ ἀγγεῖα σὺν τῷ οἴνῳ, ἀλλὰ πρὸ τούτων καὶ ἡμᾶς. Καί τινων φίλων αὐτοῦ συμπαραγεγονότων τῷ Ὁσίῳ δεικνύοντος τοὺς πίθους τοῦ ἀνδρὸς, τοῦ ὑπ᾽ ἀυτοῦ εὐλογηθῆναι, εὐχὴν ποιήσας πάντα εὐλόγησεν· ἐλθὼν δὲ ἐφ᾽ ἓν τῶν ἀγγείων ὡσεὶ μετρητὰς χωροῦν δεκαπέντε λέγει τῷ καθαροπότῃ, Ὄντως Ἀδελφὲ, πάντα σου τὰ ἀγγεῖα εὐλόγησα, τοῦτο δὲ συντρίψαι ἔχω. Ὁ δὲ, Μὴ τίμιε Πάτερ, μὴ· ἀλλὰ μᾶλλον καὶ τοῦτο εὐλόγησον, ὅπως εὐοδωθῇ· ὁρῶ γὰρ τὸν βίον μου εἰς τοὐπίσω ἐρχόμενον, κᾂκ τούτου δέδια μὴ εἰς παντελῆ πενίαν ἐλάσω· καὶ γὰρ πᾶσά μου ἡ πραγματεία ὑπόχρεώς ἐστι. Λέγει αὐτῷ ὁ Ἅγιος· Οἶδα κᾀγὼ, ἀλλὰ τοῦτο συντρίψαι ἔχω, ἵνα λυτρώσωμαί σε μεγάλου κινδύνου· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ παρεγενόμην. Καὶ ὁ ἀποθηκάριος αὖθίς φησι· Τὴν κεφαλὴν τὸν ἐμὴν σύντριψον, μόνον τοῦτο μὴ θραύσῃς.

[36] Καὶ ὡς ταῦτα παρεκάλει ἀυτὸν, εὑρὼν ὁ Ὅσιος ῥόπαλον καὶ μετεωρίσας εἰς ὕψος καὶ καταγαγὼν, [horum vnū cōminuit,] συνέτριψε τὸ ἄγγος, καὶ εὐθὸς, διαῤῥαγέντος ἁυτοῦ, ἐξεχύθη ὁ οἶνος. Ὃ καὶ ἰδὼν ὁ καθαροπότης σὺν τοῖς παροῦσι, μέμψεις ἐπῆγον τῷ Ὁσίῳ καθ᾽ ἑαυτοὺς· ὅπερ γνοὺς ὁ Ἅγιος, κάλαμον λαβὼν ἐκεῖσέ που κείμενον, πάντων ὁρώντων, ἐξέλκει δι᾽ ἀυτοῦ ἐκ τοῦ συντριβέντος ἄγγους ὄφιν, ὡσεὶ πηχῶν τριῶν τὸ μῆκος, ἤδη ἐξογκωθέντα ἐκ τῆς σήψεως καὶ δυσωδίαν πέμποντα ἀφόρητον, καί φησι πρὸς ἀυτούς· Ἵνα τί με, ὦ τέκνα, καταμέμφεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ὡς κακόν τι διαπραξάμενον; ἴδετε τὸ μέγα τοῦτο θαυμάσιον· ἆρα πόσοι ἔμελλον ἐκ τούτου τελευτᾷν; Εἰς πόσους δὲ πειρασμοὺς καὶ περιστάσεις καταντᾷν ἔμελλεν ταλαίπωρος οὗτος; Ἆρα οὖν ἀρεστὸν τοῦτο ἐδόκει ὑμῖν; [sciens in illo serpentē esse.] καὶ ῥίψας τὸν ὄφιν ἐνώπιον αὐτῶν, ἐξελθὼν ἐκαθέσθη. Ὃ καὶ ἰδόντες πάντες ἐξέστησαν, καὶ πεσόντες εἰς τοὺς πόδας αὐτοῦ, ἐζήτουν συγγνώμην, ὧνπερ κατ᾽ ἀυτοῦ ἐψιθύριζον. Ὁ δὲ Μακάριός φησι πρὸς ἀυτούς· Ὁ κηδεμὼν καὶ προγνώστης Κύριος πάντων δῴη ὑμῖν καὶ τούτων καὶ πασῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσιν· ἀλλὰ μηδενὶ τοῦτο γενέσθω καταφανὲς, ἕως ἂν ὁ Κύριος ἐκ τοῦ σώματος ἀπολύσῃ με· ἀυτὸς γάρ ἐστιν ὁ δι᾽ ἡμῶν τῶν ἀναξίων δούλων ἀυτοῦ τὰ τοιᾶυτα τελῶν, ἕνεκα τῆς σωτηρίας ὑμῶν τῶν πιστευόντων αὐτῷ. Ἐκ τότε οὖν εἰς προκοπὴν ὀ βίος τοῦ ἀνθρώπου προέβη, πληρώσας καὶ εἴ τι ὤφειλεν.

[37] Ἄλλοτε πάλιν πορευθέντος μου πρὸς ἀυτὸν, εὗρον ἐκεῖ τινα παραβολικῶς αὐτῷ λαλοῦντα· ἦσαν γὰρ οἱ λογισμοὶ ἀυτοῦ διεστραμμένοι, τῶν φθονερῶν δαιμόνων ἐξαπατώντων ἀυτὸν, [ex amentia credenti se imperaturum] ὡς ὅτι βασιλεῦσαι ἔχει ἐν τῇ θεοφυλάκτῳ ταύτῃ πόλει, καθὼς ἐκ τοῦ τέλους τῶν λόγων ἀυτοῦ συνῆκα. Ὁ οὖν Μακάριος πληροφορῆσαι ἀυτὸν βουλόμενος, ὅτι μάταιος ἁυτοῦ ὁ σκοπὸς, καὶ ὅπως ἐκστῇ τούτου, καὶ μᾶλλον τῷ Κυρίῳ προσκολληθῇ, ἀναβλέψας πρὸς μὲ πλησίον ἀυτοῦ καθήμενον (ἦν γὰρ ἄνω βλέπων ἀτενῶς) θείας εὐφροσύνης ἐνέπλησέ με, καὶ ἀγαλλιάσεως ἀμοιρήτου ἐνέσταξέ μου τῇ ψυχῇ νέκταρ· καὶ παραχρῆμα ἀνοιγέντος μου τοῦ στόματος ἠρξάμην ὁμιλεῖν τῳ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ, οὐχ ἅπερ ἐγίνωσκον ἀλλ᾽ ἅπερ ἐν τῇ καρδίᾳ μου τὸ νέκταρ ἐκεῖνο ἐνέσταξεν. Ἐπὶ πολλὴν τοιγαροῦν ὥραν τὰ πραχθέντα αὐτῷ ἐκ νέοτητος καὶ περὶ τοῦ σκοποῦ ἧς εἶχε Βασιλείας διαλεχθέντος μου, [sanus sensus redditur per Gregorium;] καὶ ὅτι μὴ ἔχει ἐν ἑαυτῷ βασιλεῦσαι ἐπὶ τῆς γῆς (δαιμονιώδης γὰρ ὁ τοιοῦτος σκοπός) ἀλλὰ μᾶλλον γενέσθαι μοναχὸν καὶ δἰ ἀσκήσεως τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας ἐπιτυχεῖν. Καὶ ὅταν δὲ ἔλθῃς ἐνταῦθα, οὐκ ὀφείλεις καταφρονητικῶς ἵστασθαι· ἀλλὰ δεῖ σε, ἅμα τῷ εἰσελθεῖν, ῥίπτειν ἑαυτὸν ἐπὶ γῆς, καὶ τὰ τίμια ἴχνη τοῦ σεβασμίου Πατρὸς κατασπάζεσθαι, καὶ αἰτεῖν εὐχὴν ὅπως εὕοδά σοι γένωνται τὰ πρὸς Θεὸν διαβήματα. Ταῦτα καὶ πλείονα τούτων εἰρηκότος μου, κατανηγεὶς ὁ ἄνθρωπος ἕστενε βαθέως, καὶ δάκρυσι περιεῤῥέετο.

[38] Ἤδη δὲ τῆς ὥρας παραταθείσης καὶ ἀναστάντος μου πορευθἧναι, κἀκεῖνος ἐπηκολούθησέ μοι, καὶ φθάσας ἐν τῇ Φιάλῃ, ἐξελιπάρει με αὖθις εἰπεῖν αὐτῷ, [cuius quid diceret ignorantis linguam] ἅπερ δὴ αὐτὸν νενουθέτηκα. Τῆς δὲ θείας χάριτος ἀπ᾽ ἐμοῦ ἀρθείσης ἐπελήσθην πάντων ὧν πρὸς αὐτὸν εἴρηκα, τοῦτο δὲ μόνον πρὸς αὐτὸν εἶπον· Μὴ ἀπατῶ, Κῦρι Ἀδελφὲ, ἐγὼ οὐ γινώσκω σε, οὐδὲ τίς εἶ καὶ πόθεν, οὐδὲ τί σοι ἐλάλησα ἐπίσταμαι· ἀλλ᾽ ὁ ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Βασίλειος ταῦτά σοι δἰ ἐμοῦ ᾐνίξατο. Τὸ λοιπὸν, ἀγαπητέ μου, ἅπερ ἀκήκοας ἐπιτελέσαι σπούδασον, καὶ τῷ Κυρίῳ ὁλοψύχως προσκόλληθι, καταλείψας τὰς ματαίας σου ἐνθυμήσεις, [Sanctus numerat eadem uirtate,] ἵνα εὖ σοι γένηται καὶ νῦν καὶ ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι. Εἶτα καὶ ἀσπασάμενοι ἀλλήλους, ἕκαστος ἡμῶν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ ἐπορεὑθη. Οὗτος οὖν ὁ ἀνὴρ, ἵνα συνελὼν εἴπω, γέγονε μοναχὸς καὶ πορευθεὶς ἐν ὄρει τινὶ δυσβάτῳ πλησίον Νικομηδείας, ἐκεῖσε ἐν στενωτάτῃ καλύβῃ ἡσυχαστικῶς τὸν βίον αὐτοῦ διήνυσεν· ἤρχετο δὲ πρὸς τὸν γέροντα κατὰ τρεῖς ἐμαυτοὺς ἅπαξ, καὶ λαμβάνων τὰς ἐυχὰς ἀυτοῦ ὑπέστρεφεν εἰς τὴν καλύβην ἀυτοῦ ἐυχαριστῶν τῷ Θεῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πατρὶ, καὶ ἐμοὶ τῷ ἁμαρτωλῷ καὶ ἐλαχίστῳ· ὃς τὸν βίον ἀυτοῦ καλῶς ἐκτελέσας, τῇ τῶν σωζομένων μερίδι συνηριθμήθη, τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας ἀξιωθεὶς, ὁ μακάριος τῷ ὄντι Κοσμᾶς.

[39] Ὃ δὲ μικροῦ παρέδραμον, ἀναλαλὼν λέξω. Ποτὲ κατεξομένου μου πρὸς ἁυτὸν, ἧκέ τις Πρεσβύτερος γηραιὸς πάνυ, προσφορὰν ἐκ σεμιδάλεως ἐνεγκὼν καὶ ὀπώρας· ἦν δὲ οὗτος Ἱερεὺς τοῦ ἐυκτηρίου τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος Παρασκευῆς, [qui occultam Presbyteri cogitationem exposuit:] τοῦ πλησίον Ἀρεοβίνδου ἀριδρυμένου. Ὡς οὖν εἰσελθε πρὸς ἀυτὸν, θεὶς τὰ πρὀσενεχθέντα ἐπὶ τῆς τραπέζης, δεσμήσας τὰς χεῖρας ἵστατο φυλάσσων τὸ αἰδέσιμον Κελεύσας οὖν ὁ Ὅσιος ἀυτὸν καθεσθῆναι τῶν τοῦ Θεοῦ δωρεῶν κοινῶς ἀπηλαύομεν. Ἐν τῷ οὖν συνεσθίειν, καθ᾽ ἑαυτὸν ὁ Ἱερεὺς ἐν τῷ λογισμῷ ἀνεμέτρει, ὁπόσους ὀβολοὺς εἰς τὰς ὀπώράς κατέθετο. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ὅσιος, θησὶ πρὸς αὐτόν· Τί ἀδολεσχεῖς, Ἀδελφὲ, ἐπὶ τῇ ἐξωνήσει τῶν ὀπωρῶν; Δέκα ὀβολῶν ἦσαν· μὴ οὖν κόπους σεαυτῷ παρέσχε Ὁ δὲ Ἱερεὺς ταῦτα ἀκούσας κατεπλάγη, καὶ ἦν σὺν τρόμῳ πολλῷ καθήμενος καὶ δοξολογῶν τὸν Θεὸν, ὅτι τοιούτους Ἁγίους καὶ ἐν ταῖς ἐσχάταις ταύταις ἡμέραις ἀνέδειξεν.

[40] Ἔτι δὲ καθημένων ἡμῶν, ἰδοὺ καὶ γυνή τις Θεοδότη τοὔνομα, παῖδα ὑπομαζιον πυῖς ἀγκάλαις φέρουσα εἴσεισι· σώφρων δὲ οὖσα, ἀεὶ ἦν ἐπακολουθοῦσα τῇ Μητρὶ τοῦ Κυρίου, τῇ ἐν τοῖς q Ὁδηγοῖς τιμωμένῃ, καὶ προσπεσοῦσα τῷ Ἁγίῳ ἀπέδοτο, [pueri infirmi vitam qualis sit futuræ tradixit:] ἃ ἐν ταῖς χερσὶν ἐπεφέρετο δῶρα. Ἐκέλευσεν οὖν καὶ αὐτὴν καθεσθῆναι· ἐπεὶ δὲ τὸ παιδίον αὐτῆς ἦν ἀσθενὲς, ᾔτει εὐχὴν περὶ τοῦ παιδὸς, ὅπως κἂν τοῦτον χαρίσηται αὐτῇ ὁ Κύριος διὰ τῶν εὐχῶν αὐτοῦ· ὅσα γὰρ ἔτικτε παιδία τετραρτῆ ἢ πενταετῆ τῷ θανάτῳ παρεπέμποντο. Κλαίοντος οὖν τοῦ παιδὸς καὶ ἄρτον αἰτοῦντος, ἄρας κλάσμα ἄρτου ὁ Ὅσιος δίδωσιν αὐτῷ, εἰρηκὼς μειδιῶντι προσώπῳ; Πῶς ἄρα τὸ παιδίον τοῦτο καλεῖται; ἀλλ᾽, ὡς οἰμαι, Λέων καλεῖται. Εἶτα λέγει τῇ μητρὶ αὐτοῦ, Διὰ τὴν πολλὴν σχέσιν, ἣν κέκτησαι εἰς τὴν ἀειπάρθενον Θεοτόκον, τὴν ἐν τοῖς Ὁδηγοῖς τιμωμένην, ἐῤῥωμένον τοῦ λοιποῦ τὸν παῖδα τοῦτον χαρίσηταί σοι ὁ Κύριος· καὶ ὄψει τοῦτον προκόψαντα γενόμενόν τε εὐφυῆ, μοναχόν τε καὶ Κληρικὸν, r καὶ πολλὰ ἐπὶ τούτῳ χαρήσῃ· Πλὴν ἄλλα τέκνα εἰ τέξεις, τὰ ὅμοια τοῖς προτέροις πείσονται. Ταῦτα τὸ γύναιον ἀκοῦσαν ὡς ἀπὸ προφητικοῦ στόματος, καὶ ἐκπλαγένν, ἀνιστὰν προσεκύνησεν· ἃ καὶ εἰς ἔργον προέβησαν, καθ· ὡς αὐτὰ τὰ πράγματα μαρτυρεῖ, ὡς ἀυτὸν γοῦν ἐμὲ ἀυτοψεὶ ταῦτα πληρωθέντα ἰδόμενον δοξάζειν τὸν Κύριον.

[41] Ἄλλοτε δὲ πάλιν καθεζομένου μου πρὸς τὸν Ὅσιον, [iter facturo bene precatus submersionis periculum indicauit,] φίλος τις αὐτοῦ παραγεγονὼς πρὸς αὐτὸν ᾕτει ἐυλογίαν λαβεῖν, ὡς ἀπιέναι μέλλων μακρὰν ὁδόν. Ὁ δὲ προβλέπων τὰ αὐτῷ συναντήσοντα, ἕλεγε, Χελιδὼν ὁ ποταμὸς, οὐ συνορῶ πῶς, λυγρῶς με διέθηκεν· ἁλλ᾽ εἰ ἐπεκαλεσάμην τὸν Κύριον διὰ τοῦ ἁμαρτωλοῦ Βασιλεὶου, Χελεδὼν ὁ ποταμὸς ἐφείσατο ἄν μου. Ταῦτα τὰ ῥήματα πολλάκρ ἀναπολῶν ἐν τῷ στόματι, πρὸς τὸν ἄνθρωπον ἐναπέβλεπεν. Ἡμῶν δὲ θαυμαζόντων, κᾀκείνου ἐκπληττομένου (οὐδὲ γὰρ ᾔδει τί ταῦτα βούλεται τῷ Ὁσίῳ) λαβὼν τὰς ἐυχὰς αὐτοῦ ἀπῄει χαίρων, σταλεὶς πρὸς τοῦ κυρίου αὐτοῦ ἐπὶ τὰ ἀνατολικὰ μέρη· Διοδεύσας δὲ τὴν ὁδὸν ἐκείνην, μηδέποτε ἀυτὴν διελθὼν, φθάνει καὶ εἵς τινα ποταμὸν, ὃς καὶ ἀπὸ μόνης τῆς θέας ἴλιγγον ἐποίει τοῖς ἀυτὸν βλέπουσιν· ἦν γὰρ τὸ πλάτος αὐτοῦ ὀργεῖῶν εἴκοσι· Στὰς οὖν κατενόει αὐτοῦ τὸν πόρον, οὕτω δὲ ὀξέως διήρχετο ὡς μηδὲ πτῆσιν ὀρνέου ἁμιλλᾶσθάι αὐτῷ. Καὶτοιγε κατ᾽ ὄψιν ἱλαρὸς φαινόμενος, ὡς οὖν κατεσκόπει ἀυτὸν, τολμήσας εἰσῄει· καὶ εὐθὺς ᾖρεν ἀυτὸν, καὶ τρομάξας ἀπὸ τοῦ φόβου ἀνέκραξε· Κυριε διὰ πρεσβειὼν τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου, βοήθει μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Ὡς οὖν τὸν λόγον εἶ τεν, ὁρᾷ τὸν Μακαριον ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ περιπατοῦντα, [ex eoq; eripuit avocante se.] καὶ ἐπιτιμῶντα τοῖς ὕδασιν εἶτα λαβόμενον τοῦ χαλινοῦ τοῦ ἵππου, διαβιβάσαι τὸν ἅνθρωπον εἰς τὸ πέραν, καὶ ευθυς ἀφανῆ γενέθαι. Ὁ δὲ ἐδόξασε τὸν Θεὸν, ἅμα καὶ εὐχαριστῶν τῳ Ὁσίῳ· καὶ προβὰς ὀλίγον, εἴς τι χωριον κατέλυσεν, ἀναπαυθῆναι βουλόμενος. Ἠρώτα γοῦν τοὺς ἐγχωρίους, πῶς ἄρα ὁ ποταμὸς καλεῖται· ὑφ᾽ ὧν καὶ μαθὼν, ὅτι Χελιδὼν ὀνομάζεται, ἐξεπλάγη τὴν τοῦ Ἁγίου πρόῤῥησιν· καὶ γὰρ ταῖ ἀληθείαις ὠσεὶ χελιδὼν τῷ ῥόιζῳ φέρεται, καὶ πολλοὺς τῶν μὴ γνωσκόντων ἀυτὸν παρασύρας ἀπώλεσε. Διηγησάμενος δὲ καὶ τοῖς τοῦ τόπου οἰκήτορσι τὸ εἰς ἀυτὸν θαυματουργηθὲν, εἰς Θεοῦ αἶνον ἀυτοὺς διήγειρε, τοῦ διὰ τῶν Ὁσίων ἀυτοῦ τοιαῦτα ποιοῦντος παράδοξα· καὶ ἀυτὸς δὲ ὑπερευχαριστῶν ἐβόα, Δόξαι σοι Κύριε, δόξα σοι· ἀλλ᾽ ἀξίωσον με καὶ αὖθις τὸν δοῦλόν σου κατιδεῖν, καὶ τὰ τίμια ἀυτοῦ ἴχνη κατασπάσασθαι. Οὕτως τελέσας τὴν διακονίαν αὐτοῦ ἐπανῆκε· καὶ ἀπελθὼν πρὸς τὸν Ὅσιον, πεσὼν πρὸς τοὺς τιμίους πόδας ἀυτοῦ ἠυχαρίστει ἐξομολογούμενος αὐτῷ καὶ διηγούμενος πᾶσι τὸ εἰς ἀυτὸν πραχθὲν μεγαλεῖον. Ἀφ᾽ οὗ ἐστι συνιδεῖν, ὁποῖον ὑπάρχει καλὸν, τὸ ἔχειν τινὰ τὸν Θεὸν βοηθὸν διὰ πρεσβειῶν τῶν Ἁγίων ἀυτοῦ.

CAP. VI

[42] Ἀλλά γε μετάβηθι ἐπ᾽ ἅλλο θαυμάσιον ἐπ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ τερατουργηθέν. [In Thracia profectus Gregorius,] Προαστειόν μοι προσῆν ἐν τοῖς Θρακῴοις μέρεσι, λέγω δὴ τῷ κάστρῳ τῆς Ῥαιδεστοῦ· μέλλων οὖν ἀπελθεῖν ἐκεῖσε ἐν ταῖς θεριναῖς τροπαῖς, πρὸς συλλογὴν τῶν ἐκ Θεοῦ δεδωρημένων καρπῶν, ἀπῆλθον πρὸς τὸν Ὅσιον, ἐθέλων συνοδοιπόρους καὶ ἐφόδιον τὰς τούτου εὐχὰς κομίσασθαι, ἃς δὴ καὶ λαβὼν ἀπῄειν χαίρων. Παρεγενόμην δὲ πρὸς τὸ εὐκτήριον τοῦ Ἁγίου Πρωτομάρτυρος καὶ Ἀρχιδιακόνου Στεφανου, καὶ ἐφ᾽ ἱκανὴν ὥραν δεηθεὶς αὐτοῦ, καὶ τοῦτο προστεθεικα· Ἅγιε Πρωτομάρτυς, Ἀπόστολε καὶ Ἀρχιδιάκονε Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, ἰδοὺ πορευομαι διάτε ξηρᾶς καὶ θαλάσσης μακρὰν ὁδὸν· σὺ οὖν γενοῦ μοι φρουρὸς καὶ ἀντιλήπτωρ, ἀντιλαμβανόμενός μου ἐν πᾶσιν. Ὡς γὰρ ἐγὼ κατὰ δύναμιν ἐξυπηρέτησα τῷ ἁγίῳ καὶ σεβασμίῳ οἴκῳ σου μετὰ πολλῆς προθυμίας, οὕτω δὴ καὶ ἀυτὸς τῇ ἐκ Θεοῦ σοι δεδομένῃ χάριτι φανηθί μοι ἐν πασῃ ἀναγκῃ ἐπίκουρος κουρος καὶ σκεπαστής. Καὶ ταῦτα εὐξάμενος ἐπορερεύθην τὴν ὁδόν μου. [ob inuentā in hospitio zonam nec redditam,] Ἤμην δὲ πρὸ τούτου εὑρηκὼς, ἔνδον οὗ ἐνοικικῶς κατέμενον οἴκου, ζώνην ὡσεὶ τιμήματος νομισμάτων δύο, ἐτύγχανε δὲ τῆς θυγατρὸς τοῦ κυρίου τοῦ οἴκου· ἧς ζητηθείσης καὶ μὴ εὑρεθείσης, κᾀμὲ ἐπηρώτησαν περὶ ταύτης. Αὐτὸς δὲ διαβολικῷ λογισμῷ συσχεθεὶς, ἠρνησάμην, εἰπὼν κατ᾽ ἐμαυτὸν, Ὅτι ὁ ἀπολέσας πολλὰ ἀγαθὰ κέκτηται, ἐγὼ δὲ πένης εἰμὶ· πωλήσας οὖν, τὸ τίμημα δώσω τοῖς δεομένοις. Ἡττήθην παρὰ τοῦ πονηροῦ τῷ σκοπῷ τούτῳ (καλὸν γὰρ λέγειν τὴν ἀλήθειαν) καὶ ὑπεκράτησα τὸ ἀλλότριον. Ἐξομολογοῦμαι γὰρ τὸ ἐμὸν ἁμάρτημα· φησὶ γὰρ, Ἐξομολογεῖσθε ἀλλήλοις, καὶ εὔχεσθε ὑπὲρ ἀλλήλων. Ἀλλὰ προσέχετε, παρακαλῶ, οἷά μοι συμβέβηκε πρὸς τοῦ παιδεύοντος τὰ οἰκεῖα τέκνα Πατρὸς, καὶ αὖθις ἐλεοῦντος.

[43] [triplo maiorem iacturam facit,] Ὡς οὖν εἴρηται, τὴν προκειμένην ὁδὸν πορευομένου μου, ἀπώλεσα τοῦκιβωτίου τὸ σκέπασμα νομισμάτων τεσσάρων τιμώμενον, εἶτα καὶ τὴν ἐμὴν ζώνην νομισμάτων δύο τιμωμένην· s Ἐν οἷς σφόδρα ἀνιασθέντος μου, ἐπιφαίνεταί μοι κατ᾽ ὄναρ ὁ Ὅσιος, δεικνύων μοι κύθραν συντετριμμένην, καί φησιν· Ὁρᾷς τοῦτο τὸ ἄγγος; Ἀπεκρίθην αὐτῷ· Ναὶ Κύριέ μου. Ἔφη ἐκεῖνος, ἐάν τις τοῦτο κλέψῃ, τετραπλασίονα ἀφαιρεθήσεται ἀπ᾽ αὐτοῦ, εἴτε ἐν τῷ νῦν αἰῶνι εἴτε ἐν τῷ μέλλοντι, εἴπερ κέκτηται ψυχικὸν πλοῦτον· εἰ δὲ οὐκ ἔχει, τετραπλῇ βασάνῳ ἀποτίσει τὸ ὄφλημα. Ἐμοῦ δ᾽ αὖθις εἰπόντος, Κύριε, κᾀγὼ οὐκ ἔκλεψα ἀπό τινός τι. [& furti a Sancto apparente arguitur,] Ἐκεῖνος ἀντέφη· Τὴν ζώνην ἄρας τῆς νεανίδος, λέγεις, οὐκ ἔκλεψα: προσθεὶς αὐτῆς καὶ ὄνομα· Ἀποκριθεὶς δὲ πάλιν εἶπον· Οὐκ ἔκλεψα, ἀλλ᾽ εὗρον αὐτήν. Καὶ αὖθις λέγει μοι· Ἴσθι τέκνον, ὡς ἐάν τις ἄρῃ ἀπολωλὸς πρᾶγμα, καὶ γιγώσκει τὸν ἀπολέσαντα. καὶ μή δῷ αὐτῷ, ὡς κλέπτης εὐθύνεται. Τί τοίνυν στενάζεις, ὡς ἀπολέσας τῶν ἓξ νομισμάτων τὰ πράγματα, Ἔδει γάρ σε ἐπερωτηθέντα περὶ αὐτῆς ἀποδοῦναι τὸ ἀλλότριον πρόσχες οὖν μὴ καὶ εἰς χείρονα πειρασμὸν ἐμπέσῃς, [deque imminenti tētatione monetur.] καὶ μείζονα δίκην δώσεις· Οὐ γὰρ ἀδίκως ἐκτείνεται δίκτυα πτερωτοῖς· διψᾷ γὰρ ὁ σατανᾶς τὴν σὴν ἀπώλειαν, διὸ πολλῆς φυλακῆς χρεία. Ταῦτά μοι εἰρηκὼς ἀπέστη ἀπ᾽ ἐμοῦ· Ἐγὼ δὲ φθάσας εἰς τὸ προάστειον, τὴν ὑπηρεσίαν διήνυον, δι᾽ ἣν καὶ παρεγενόμην. Μεμνημένος δὲ τῶν ῥημάτων τοῦ Ὁσίου, οἷά μοι ἐπιφανεὶς εἶπεν, ἤσχαλλον, ἠνιώμην, μετεγένωσκον ὅτι ἀλλότριον πρᾶγμα εὑρὼν οὐκ ἀπέδωκα. κᾀκ τούτου οὐ τετραπλάσια ἀλλ᾽ ἑξαπλάσια t [ἐφόβουν] Ὅμως οὖν τοῦ πράγματος ἅπαξ γεγονότος οὐκ εἶχόν τι διαπράξασθαι· ἅμα δὲ καὶ ἐνθυμούμενος, ὅτι προσέθηκε καὶ ἑτέρου πειρασμοῦ προσβολὴν, ὃς καὶ μετὰ μικρόν μοι συνέπεσε, πολλῇ συνεχόμην τῇ ἀπορίᾳ.

[44] Μίσθιός τις ἧν ἐν τῷ προαστείῳ, Ἀλεξανδρος τοὔνομα· οὗτος ἦν νεωστὶ γήμας κόρην τινὰ νομίμως· ἡ δὲ ἦν μοιχαλὶς ἀκατάσχετος, [Puella adultera,] ὡς σχεδὸν ἐντὸς ὀλίγων ἡμερῶν πάντας τοὺς τῶν κύκλῳ προαστείων ἄῤῥενας ἑλκύσαι πρὸς ἑαυτὴν ταῖς μαγείαις αὐτῆς, καὶ μὴ δύνασθαί τινα ἆραι στόμα κατ᾽ αὐτῆς. Εἰ γὰρ ἐτόλμησέ τις διενεχθῆναι ποσῶς πρὸς αὐτὴν, διὰ τῶν μαγειῶν νόσῳ χαλεπῇ περιέβαλλεν· ὡς καὶ τὸν ἄνδρα αὐτῆς, διὰ τὸ τύψαι αὐτὴν πρὸς ἀναχαίτισιν τῶν κακῶν, τοσοῦτον ἀδρανῆ ταῖς νόσοις πεποίηκεν, ὡς μηδὲ μυῖαν ἀποσοβῆσαι δύνασθαι αὐτόν, ἐπεὶ καὶ, εἰ ὠργίσθη αὐτῷ, [Veneficæ matris peior filia,] ῥάβδῳ ἢ σχοίνῳ τύπτουσα ἐξώθει τῆς κέλλης. Ἔφασκον δὲ καὶ περὶ τῆς μητρὸς ἀυτῆς, ὅτι καὶ τὰς τῶν ὀρνέων πτήσεις ἵστα, καὶ ποταμῶν τὰς ὁρμὰς ἀνεπόδιζε, καὶ κτήνη περαιτέρω προβαίνειν οὐκ εἴα, καὶ ἄλλα πλείω δεινὰ ἐποίει, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλεῖν· ἧς τὴν ἀπόῤῥοιαν τὸ ἀσελγὲς ἀυτῆς τέκνον ἀναμαξάμενον, ὥσπερ κακοῦ κόρακος κακὸν ὤὸν, χαλεπώτερα ἐκείνης εἰργάζετο. Καὶ γὰρ εἰ ἓν ῥῆμα ἀηδῶς πρὸς ἀυτήν τις εἶπε, τρισὶν ἢ τέτρασιν καιροῖς κεῖσθαι παραλελυμένον ἐποίει· εἰ δὲ καὶ ἔτυψεν, ἐν τρισὶν ἡμέραις θανάτῳ παρεδίδου.

[45] Αὕτη γοῦν ἡ πονηρὰ καὶ παμβέβηλος τὰς παγίδας ἀυτῆς ἐφαπλῶσαι καὶ ἐπ᾽ ἐμοὶτῷ δειλαίῳ ἀπεπειρᾶτο, καὶ ὡς ἀσπὶς τὸν ἰὸν ἀυτῆς παραχέαι. [hospitē immissis noctu somniis infestans,] Ὁρῶσα γάρ με ἐν τῷ προαστείῳ ἀναστρεφόμενον, νύκτωρ μὲν ὀνείρατά μοι ἀπέστελλε καὶ ἀυτῆς την ὄψιν διὰ τῶν δαιμόνων ἐποίει φαντάζεσθαι, ἡμέρας δὲ βαδίζειν ἐπ᾽ ὄψει μου οὐκ ἐπαύετο. Ἀλλὰ καὶ εἴ ποτέ μοι συνέβη πρὸς τὸν ἐκεῖσε ποταμὸν ἀπιέναι, ὀλίγον τῶν οἰκημάτων ἀπέχοντα, πρὸς τὸ νίψεσθαι ἢ καὶ τὸν καύσωνα ἀποκρούσασθαι, παρατηροῦσα ἡ γάγγραινα ἀναιδῶς μοι ἐπηκολούθει. Καὶ ὅπέρ ἐστιν ἀληθὲς, οὐ συμφωνήσει χόρτος καὶ πῦρ, ἐχαύνωσεν ἄν μου τὸν λογισμὸν παρὰ μικρὸν συντρέχοντα, ἔχουσα τὰ πονηρὰ πνεύματα διηνεκῶς ἐνοχλοῦντά μοι, εἰ μὴ μεμνημενος τῶν τοῦ Ὁσίου λόγων κατ᾽ ὄναρ εἰπόντος μοι, Πρόσεχε μὴ χείρονι πειρασμῷ περιπέσῃς, ἀνεχαιτιζομην, εὐχαῖς ἀυτοῦ δυναμούμενος. Πολλάκις οὖν βουληθεὶς· ἀπώσασθαι ταύτην μεθ᾽ ὕβρεως ἢ καὶ τύψαι, ἐπτοούμην, [de die vero impudenter sequens,] μήπως καὶ εἰς νόσον περιπέσω διὰ τῶν γοητειῶν ἀυτῆς· ἆυθις δὲ τοῖς λογισμοῖς ἐνοχλούμενος, καὶ πυρούμενος ὑπὸ τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων, τῶν δι᾽ ἀυτῆς πεμπομένων μοι, ἐξοιστρούμην, καί τι πρᾶξαι οὐκ εἶχον, καὶ ἐν ἐμαυτῷ ἔλεγον· Ἐὰν τὴν ἁμαρτίαν μετ᾽ ἀυτῆς διαπράξομαι, φεῦ τοῦ πτώματος! ὅτι οὔπω γυναικὶ προσομιλήσας, τὰ νῦν ὁ ἄθλιος ὑπὸ τῆς μαινάδος ἡττήθην τοῖς λογισμοῖς. Οὕτως οὖν μου ἐνοχλουμένου, τί γίνεται, καὶ τί οἰκονομεῖται; Νίκην ᾔρατο Χριστὸς, [frustra sollicitat ad flagitium:] ὁ μόνος ἀληθινὸς Θεὸς καὶ Σωτὴρ ἡμῶν· ἐτόλμησα γάρ ποτε πυγμαῖς καὶ ὕβρεσιν ἀυτὴν ἀποσοβῆσαι, φήσας, Ὢ θύγατερ τοῦ Βεελζεβοὺλ! εἰ ἄλλοτέ ποτε προσεγγίσαι τολμήσεις μοι, ἐγώ σου τὸ βορβορῶδες σῶμα ῥάβδοις ἀφειδῶς τύψω. Ἐθέμην γὰρ κατ᾽ ἐμαυτὸν μυριάκις τὸν σωματικὸν θάνατον ἐπιθανεῖν, ἢ τῆς γλυκυτάτης ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ μου δι᾽ ἁμαρτίαν ἐκπεσεῖν. Ἔκτοτε οὖν ἀπέστη ἀπ᾽ ἐμοῦ ἡ μιαρὰ καὶ ἀκόλαστος, καὶ ἠυχαρίστησα τῷ Κυρίῳ ῥυσθεὶς τοῦ πειρασμοῦ ἀυτῆς.

[46] Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας τινὰς καύσωνος σφοδροτάτου γεγονότος, [seq; vlciscitur] ἀπῄειν ἐν τῷ εὐκτηρίῳ τοῦ ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου προσεύξασθαι, ἑορτῆς οὔσης ἤτοι Κυριακῆς· ἦν δὲ τὸ εὐκτήριον μέσον τῶν ἀμπελώνων. Ὡς οὖν τὴν δέησίν μου ἐπλήρωσα, ἔπεσα ἐν ἑνὶ τῶν u πεζουλίων τοῦ ὀλίγον ἀφυπνῶσαι. Καὶ ὁρῶ κατ᾽ ὅναρ ἐκ τοῦ ὕψους τοῦ οὐρανοῦ μέλαν νέφος δυσῶδες κατενεχθὲν καὶ ἄνωθέν μου πεσὸν, ἤκουσα δὲ καὶ φωνῆς λεγούσης μοι; Δέξαι ὅπερ ἡ Μελιτηνή σοι ἐσκεύασε· τοῦτο γὰρ ἦν ὄνομα τῇ μαινάδι. [immisso per magiam grauissimo morbo:] Ἔγνων οὖν, ὅτι τὸ ζοφερὸν νέφος ἐκεῖνο εἰσέδυ ἐν τοῖς ἐνδοσθίοις μου κρυερὸν σφόδρα, καὶ ἀναστὰς τοῦ ὕπνου εὗρον ἐμαυτὸν νόσῳ χαλεπῇ κεκρατημένον, ἣν μοι ἠ μοιχαλὶς ἐκείνη ἀπέστειλεν, ἀνθ᾽ ὅτου οὐ συνῆλθον ταῖς ἀσελγείαις ἀυτῆς. Κᾀκεῖθεν ἐξελθὼν στένων χαλεπῶς ὁ ταλαίπωρος, πορευθεὶς ἀνεκλίθην ἐπὶ τῆς κλίνης μου, αἰτιώμενος τῆς ἁμαρτίας μου, ἅμα δὲ καὶ μεμφόμενος τὸν Ἅγιον, ὡς τοιοῦτον μῦσος συγχωρήσαντα ἐν τῷ μαρτυρίῳ ἀυτοῦ προβῆναι. Ἡμέραν οὖν ἐφ᾽ ἡμέραν βαρυνόμενος τῇ νόσῳ, ταῖς πύλαις τοῦ θανάτου προσήγγιζον· αἴφνης οὖν προσπίπτει μοι πυρκαἳὰ, ἥτις ἅπαντά μου τὰ μέλη δίκην καλάμης κατέφλεγεν, [quo proxime ad mortē adductus ille,] ἀνυπόστατος οὖσα, καὶ οἵαν νοῦς ἀνθρώπου ἀπεικάσαι οὐ δύναται, ὡς ἔοικε τῆς μοιχαλίδος βαρυτέραν τὴν νόσον ἐπισκευασάσης μοι. Ἣν καὶ μὴ δυνάμενος ὑποφέρειν, ἐξαναστὰς φυγὰς ᾠχόμην, ζητῶν σκιὰν δένδρου ἢ νᾶμα ποταμοῦ φθάσαι, ἐκ τόπου εἰς τόπον ἐλαυνόμενος, εἴπως ἀναψυχὴν εὕροιμί τινα, καὶ προῃρούμην τοῖς ὕδασιν ἐναποπνιγῆναι, μὴ φέρων τὴν ταύτης δριμύτητα, καὶ ἐβόων, Ὢ βία! ὢ βία! ὢ πικροτάτη καταιγὶς, ἡ ἐμὲ χειμάζουσα! Εἰ τοιοῦτόν ἐστι τὸ πῦρ τῆς γεέννης, κρεῖσσον ἦν ἀνθρώπῳ μὴ γεννηθῆναι. Φεῦ, φεῦ! ὢ τῆς πικρᾶς ἀλγηδόνος! ὢ τῆς σφοδρᾶς φλογὸς, τῆς ἐμὲ ἐμπιπρώσης! Καὶ τί μοι πολλὰ λέγειν; Ἄνθρωπον οὐκ ἐγίνωσκον, ὁμιλίαν οὐκ ἀνιστόρουν, ἡ μία νὺξ τεσσαράκοντα ἔτη μοι ἐνομίζετο.

[47] [per somniū se videt in vitæ mortisq; confinio constitutum,] Τί οὖν τὸ ἑξῆς; Ὁρῶ ἐμαυτὸν ὡς ἐν χθονὶ βεβυθισμεένον, καὶ εἶδον φάραγγα βαθυτάτην πάνυ, πλάγια ὑψηλὰ λίαν κεκτημένην κατὰ δυσμὰς, ὁμοίως καὶ πρὸς ἀνατολάς. Ἐπὶ δὲ τοῦ κατὰ δυσμὰς πλαγίου ἤμην ἑστὼς· ἠρξάμην δὲ κατ᾽ ὀλίγον ἐπὶ τὰ κάτω κατασπάσθαι, ἀκοντιζόμενος εἰς τὸ φοβερὸν ἐκεῖνο χάος τῆς φάραγγος. Ἐδεδίειν τε φόβον μέγαν, συστελλάμενος ἅμα καὶ ἰλιγγιῶν· ἀνεμνήσθην οὖν καὶ βαρύτατα οἰμώξας ἔφην· Ἅγιε Πρωτομάρτυς Στέφανε, αὗταί εἰσί μου αἱ γονυπετεῖς δεήσεις, ἃς ἐξιὼν τῆς πόλεώς σε καθικέτευσα βοηθῆσαί μοι; Ἰδοὺ ὑπάγω, καὶ οὐκέτι με θεωρεῖς, οὐδ᾽ οὐ μήγε ἀπὸ τοῦ νῦν ἐξυπηρετήσω σοι· ᾔδειν γὰρ ἀκριβῶς, ὡς ταῖς πύλαις τοῦ θανάτου προσήγγισα. Ἑώρων δὲ πέραν τοῦ χειμάῥῥου ἄλλόν τινα κόσμον, ἀνερμήνευτον γηΐναις γλώσσαις. Ὡς οὖν ἐπεκαλεσάμην τὸν Ἅγιον, ἰδοὺ καὶ αὐτὸς παρέστη μοι, πορφυροῦν στοιχάριον ἠμφιεσμεένος, καί φησι πρὸς μέ Πῶς ἔχεις, φίλτατέ μου; καὶ τί ἄρα πάσχεις; [a Sancto Stephano (cui se Cōstantinopoli discedens commendarat)] Μὴ οὖν μέμψῃ με· οὐ γὰρ παρήμην ἐνταῦθα, ἀλλ᾽ ἐπεσκεπτόμην τοὺς οἴκους, οὓς, ἔχω ἀνὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, καθὼς καὶ πάντες οἱ Ἅγιοι· ἄρτι δὲ παραγέγόνα. Ἀλλ᾽ ὢ τῶν ἀσεβῶν καὶ μάγων! Ὁρᾷς πηλίκον δύνανται κακοποιεῖν Θεοῦ παραχωροῦντος οἱ δυσμενέστατοι; Ταῦτα τοῦ Ἁγίου διομιλοῦντος, ἐγὼ κατεφερομην εἰς τὸν πυθμένα τῆς φάραγγος· ἐμὼς ἐπηρώτων αὐτὸν, Τί ταῦτα, Κύριέ μου, τὰ πλάγια, τίς δὲ᾽ ἡ βαθυτάτη αὕτη φάραγξ; Ἀποκριθεὶς δὲ εἶπέ μοι· Ταῦτά εἰσι τὰ πλάγια τοῦ θανάτου, ἡ δὲ φάραγξ, ἣν διαβαίνουσιν ἐν βίᾳ καὶ στενώσει μεγάλῃ πάντες οὶ θνήσκοντες, καὶ εἰς τὸ πέραν φοιτῶσι y τὸ δὲ ἄντικρυς πλάγιον ἡ εἰς τὸν ἕτερον κόσμον ἀποφέρουσα ἄνοδος. Δι᾽ αὐτῆς γὰρ βαδίζουσαι αἱτῶν κεκοιμημένων ψυχαὶ, ἐπὶ τῆς κορυφῆς ἀναβαίνουσι, καὶ δἰ αὐτῆς ἀποβλέπουσιν ἐκεῖνον τὸν κόσμον τὸν ἀπέραντον, ἔνθα πάντες ὀφείλουσιν ἀπελθεῖν μικροί τε καὶ μεγάλοι, λόγους ἀποδώσοντες τῶν βεβιωμένων αὐτοῖς. Λέγω τοιγαροῦν πρὸς τὸν Ἅγιον· Κᾀγὼ, ὡς ὁρῶ, Κύριέ μου, ὅτι προθανοῦμαι; Ἐιπεν ἐκεῖνος· Ἐπὶ ἐνθάδε ἧκες, τί ἕτερον προσδοκᾶς;

[48] Ἐκ βάθους τοίνυν στεναγμὸν ἀναπέμψας καὶ μέγα ἀνοιμώξας, [edocetur preces, quibus recitatis reddēdus sit sanitati:] λέγω. Μὴ, Κύριέ μου, μὴ τόγε νῦν ἔχον τοῦτο πείσομαι· οὐ γὰρ ἤλπιζον ἄρτι τοῦτο. Καὶ ὁ Ἅγιος· Λέγω σοί τινα ῥήματα, ἃ πρὸς τὸν Κύριον προσεύξῃ, κᾀγὼ ἀντιποιήσομαί σου, δὲ ῥύομαί σε ταύτης τῆς ἀνάγκης. δούς σοι χεῖρα βοηθείας εἰς ἀνάκλησιν. Ἐμοῦ δὲ πυνθανομένου καὶ τίνα ἃν εἴη ταῦτα τὰ ῥήματα, δι᾽ ὧν τῶν ἐνθάδε λυτρωθήσομαι, ὁ Ἅγιος συνθήκην τινὰ λόγων φρικωδεστάτων πρὸς τὸν Κύριον εὔξασθαί με προετρέψατο, ἐν ἑαυτῇ συλλαμβάνουσαν τὰ Χερουβεὶμ καὶ τὰ Σεραφεὶμ καὶ πάσας τὰς ἐπουρανίους δυνάμεις· καὶ ὡς ταύτης ἐμνήσθην, ἀνακύψας εὐθέως ἐκ τοῦ φοβεροῦ καύσωνος ἐκείνου τῆς ἀῤῥωστίας, ἐν ᾗ διὰ πάσης τῆς ἑβδομάδος συνεχόμην, [eaque recepta] ὥρᾳ μεσονυκτίου, καθαρῶς τῆς σελήνης λαμπούσης, ἐπιστραφεὶς πρὸς ἀνατολὰς, πάντα ὅσα μοι εἴρηκεν ὁ Πρωτομάρτυς ἐναμότως ἠυξάμην τῷ Κυρίῳ. Καὶ αὖθις κατηνέχθην εἰς τὸ φοβερὸν χάος ἐκεῖνο, ὅθεν καὶ ἀνηνέχθην· καὶ πάλιν, ἐπιφανείς μοι ὁ Ἅγιός φησι· Τετέλεκας πάντα ὅσα σοι ὑπηγόρευσα; Ἐμοῦ δὲ εἰρηκότος, Ναὶ Ἅγιε τοῦ Θεῦ· τὸ τηνικαῦτα δεξάμενός μου τοῦ aa μανικίου τῇ δεξιᾷ χειρὶ, ἕλκων βίᾳ ἐπὶ τὸ πρόσαντες, ἀνεβίβασέ με ὅθεν καὶ κατηνέχθην, λέγω δὲ, εἰς τὸ φοβερὸν ὕψος ἐκεῖνο τοῦ κατὰ δυσμὰς πλαγίου, καί φησιν ὁ Ἅγιος πρός με· Ἰδοὺ τέως τοῦ ᾅδου τοῦ θανάτου ἀπεσπάσθης. Καὶ ἅμα τῷ λόγῳ εὑρέθημεν ἔν τινι περιαύλῳ θαυμαστῷ διοδεύοντες. Ἐμοῦ δὲ δι᾽ ἀσθένειαν μὴ δυναμένου ὁδεύειν, ὁ γλυκὺς τὰ θεῖα Πρωτομάρτυς τὸν ἑαυτοῦ ὦμον ὑποθέμενος, Κράτησόν με, φησὶ, ταῖς ἀμφοτέραις χερσὶ τοῦ τένοντος, καὶ αὐτὸς βαστάσω σε, καὶ ὑπάγομεν.

[49] [visus sibi est adduci in atrium S. Basilij meritis destinatum,] Οὕτως οὖν ὁδευόντων ἡμῶν ἐν τῷ περιαύλῳ ἐκείνῳ εὕρομεν πίθους λιθίνους, ὧν οὐκ ἦν ἀριθμὸς, ἀνὰ ἑκατὸν μετρητὰς ἤ διακοσίους ἢ καὶ τετρακοσίους χωροῦντας· ἦσαν δὲ λευκοὶ ὡσεὶ χιὼν, bb πεπλησμένοι τε καὶ κεχρισμένοι ἀσφάλτῳ ἐκ μαστίχης, ἐσφραγισμένοι τε καὶ ἄνωθεν γεγραμμένοι ὅσους μετρητὰς εχώρει ἓν ἕκαστον τούτων· οὓς καὶ ὁρῶν ἐξιστάμην ἐπαπορῶν τι ἔνδον φέρουσι, καὶ λέγω τῷ Ἁγίῳ· Τίνος τὸ θαυμαστὸν προαύλιον τοῦτο, Κύριέ μου; τίνα τε τὰ ἀγγεῖα καὶ τί ἔνδον φέρουσιν; Ἀποκριθεὶς δὲ λέγει μοι· Τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου, τοῦ σε υἱοποιησαμένου, τοῦτο τυγχάνει· τὰ δὲ ἀγγεῖα ἔλαιον νοητὸν ἔχουσι πρὸς τοῦ Θεοῦ δωρηθὲν αὐτῷ, ἐξ οὗ χρίει τοὺς ἁμαρταλοὺς, τοὺς εἰς αὐτὸν καταφεύγοντας, καθαίρων αὐτοὺς τοῦ ῥύπου τῶν πταισμάτων αὐτῶν, καὶ τέκνα Θεοῦ τούτους ἀποδεικνύων· πολλὰς γὰρ ψυχὰς ἀπὸ τοῦ φάρυγγος τοῦ σατανᾶ ἐλυτρώσατο, καὶ οἶμαι, ὡς ἐν τῇ τάξει τῶν Ἀποστόλων ἔχει τοῦτον ὁ Κύριος, πρὸς ὃν τὰ νῦν καὶ ἠμεῖς πορευόμεθα. Ἔτι οὖν ἡμῶν διομιλούντων, ἰδοὺ καὶ ὁ μέγας Βασίλειος εἰς συνάντησιν ἡμῶν ὡς ἀπὸ κοιτῶνος νοητοῦ ἐξερχόμενος, [ipsumq; ibi habere obuium,] καὶ πρὸς αὐτὸν εἶπεν ὁ Πρωτομάρτυς· Οὕτως οὖν, ὦ Πάτερ Βασίλειε, τὸν φίλτατόν σου παῖδα Γρηγόριον ἐν ταῖς παραστάσεσι καταλέλοιπας; Πίστευσον, εἰ μὴ αὐτὸς προέφθασα, τάχα ἂν τέλει τοῦ βίου ἐχρήσατο. Καὶ ὁ Ὅσιος πρὸς αὐτόν· Ἑώρων σε, Μάκαρ, σὺν αὐτῷ, καὶ διὰ τοῦτο ἀνεβαλλόμην αὐτός. Πλὴν κέλευσον καὶ ποιήσωμεν ἐπ᾽ αὐτῷ τελείως τὸν ἔλεον. Καὶ πορευόμενοι ἀμφότεροι εἰς τὸ πρόσω, καταντῶμεν εἰς ζοφεράν τινα ἀψίδα, ἐν ᾗ εἰσιόντες οὐκ ἐβλέπομεν, σκότους ὄντος βαθυτάτου· καὶ παραχρῆμα ἔλαμψε τὸ τοῦ Ὁσίου πρόσωπον ὥσπερ ἥλιος. Φησὶν οὖν πρός με ὁ Πρωτομάρτυς· Ὁρᾷς οἵαν δόξαν καὶ φαιδρότητα κέκτηται ὁ πνευματικός σου Πατήρ; Ὄντως εἷς τῶν μεγάλων φωστήρων ἐστί.

[50] [& dracone mali totius causam] Καὶ ὁ Ὅσιος ὑπολαβὼν, Ἀφέντες τὰς συντυχίας, στοχάσασθε ἔνθα ἐνεδρεύει ὁ δράκων ὁ βύθιος, ὅστις παρ᾽ ὀλίγον ἂν τὸ τέκνον μου ἐθανάτωσεν, ὃν καὶ δακτυλοδεικτῶν ἡμῖν ὑπεδείκνυε. Καὶ δὴ θεωροῦμεν μῦν φοβερώτατον ἐν τῇ γῇ τηλικοῦτον τὸ μέγεθος, ὡσεὶ τεσσαράκοντα μέτρων κιβώτιον· καὶ ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ cc μυκηθμὸν ἀνῆγε δυσώδη δίκην βορβόρου, καὶ ὅμως ἰδὼν ἡμᾶς ἐκεῖνος, οὐκ ἐπτοήθη ὁ αἱμοβόρος, ἀλλ᾽ ἡσύχως ἐκάθητο στρέφων τὰ ὄμματα. Ἐκπληττομένῳ δέ μοι ἐπὶ τούτῳ, εὐρὼν ὁ Ὅσιος λίθον παμμεγέθη, ὡσεὶ τριάκοντα λιτρῶν ὁλκὴν ἔχοντα, ἄρας ἀμφοτέραις ταῖς χερσὶ, τὸν δυνατόν τε ἐπικαλεσάμενος Κύριον, καταφέρει κατ᾽ αὐτοῦ, dd καὶ παραχρῆμα ὡς ὄστρακον συντριβὲν διὰπεφώνηκε. Θαυμασαντος δέ μου ἐπὶ τούτῳ, φησὶ πρὸς ἡμᾶς ὁ Ὅσιος· Ἄρατε λίθους καὶ αὐτὸι, [ab eodem occidi,] καὶ λιθοβολήσατε αὐτόν. Ἐμοῦ δὲ ἀπὸ τῆς ἀπείρου εὐφροσύνης καὶ ἀγαλλιάσεως πάνυ προθύμως λιθοβολοῦντος, φημὶ πρὸς τὸν Πρωτομάρτυρα· Κύριέ μου, τάχα τοῦτο ἔστιν, ὅ τινες λέγουσιν, Ὅτι ἐγὠ καὶ ὁ Μάρτυς Γεώργιος τὸ πονηρὸν πνεῦμα ἐκ τοῦδε ἐξεβάλομεν· τινὲς δὲ πρὸς αὐτοὺς ἀντιλέγουσιν· Ὡς ἐκεῖνος μὲν τοῦτο ἐξέβαλεν, ὑμεῖς δὲ ἀποσκοποῦντες ἵστεσθε. Παραπλήσιόν τι καὶ ὁ τίμιός μου Πατὴρ πέπραχεν, ἀποκτείνας γὰρ τὸν δύστηνον ὀλετῆρα ἑνὶ λίθῳ, μετὰ τὸ νεκρῶσαι τοῦτον, ἡμῖν φάσκει, Τοῦτον λιθάσατε. Ὁ δὲ Ὅσιος ἀποκριθεὶς λέγει πρὸς μέ· Ἰδοὺ, ὦ τέκνον, διὰ πρεσβειῶν τοῦ Πρωτομάρτυρος ἐν ὀνόματι τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ ἀνεῖλον τὸν ἐχθρόν σου, καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν οὐκέτι σου οἱ ἐχθροὶ κατακυριεύσουσιν.

[51] Ὡς οὖν ταῦτα ὡμίλει ὁ Ὅσιος, αἴφνης εὑρεθημεν ἐν τῇ Βασιλευούσῃ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Πρωτομάρτυρος, [seq; sanatum Constantinopoli sisti:] ἐν ᾧ πρὸ τοῦ εἰσελθεῖν ἀκούομέν τινας παῖδας τῷ Κυρίῳ ᾆσμα εὐχαριστίας ᾄδοντας παναρμόνιον. Ἔφη οὖν ὁ Ὅσιος πρὸς μὲ ἅμα τῷ Πρωτομάρτυρι. Ἴδε, γέγονας ὑγιὴς χάριτι Χριστοῦ· εἴσελθε οὖν καὶ αὐτὸς ἐν τῷ δὲ τῷ οἴκῳ, ἐν ᾧ τὴν ὑπηρεσίαν καὶ τὸ πρότερον ἐποιοῦ, καὶ ᾆδε καὶ αὐτὸς μέλος εὐχαριστίας τῷ Παντοκράτορι τῷ θαυμαστώσαντι τὸ ἔλεος αὐτοῦ ἐπὶ σέ. Εὐθὺς οὖν γόνυ κλίνας τοῖς προστάταις καὶ εὐεργέταις εἰσέδυν ἔνδον ψάλλων καὶ λέγων, Κύριος φωτισμός μου, καὶ σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι; καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ ψαλμοῦ. Ἃ καὶ ee ᾄδοντος, οἱ νέοι ἐκεῖνοι οἱ οὑραῖοι καὶ τίμιοι συμψάλλοντες ἠγαλλιῶντο ἐπ᾽ ἐμοὶ λέγοντες, Ἧκεν ὁ ἀγαπητὸς ἡμῶν, συνευφρανθῶμεν αὐτῷ. Ταῦτα λεγόντων ἐκείνων, ἀνέθην τοῦ ὁράματος, καὶ γενόμενος ἐν ἐμαυτῷ ἐξιστάμην τῷ πνεύματι, [sicut reuera paullo post eodem sanus reuertit.] καὶ εὗρον ἐμαυτὸν Χριστοῦ χάριτι ὐγιη τελείως· καὶ λαβὼν ψιχία ἐνεφορήθην, καὶ ἡδέως ὕπνωσα. Καὶ κατὰ μικρὸν ἐξανίστασθαι ηρξάμην, καὶ ῥάβδῳ στηριζόμενος περιπατεῖν· ἔνθεν καὶ διὰ τάχους ἐμβὰς εἰς πλοῖον τὴν Βασιλεύουσαν μετέλαβον, ἐκδιηγούμενος καὶ ἀναγγέλλων πᾶσι τὰ συμπεσόντα μοι, ὅπως τε οἱ Ἅγιοι διὰ τῶν πρεσβειῶν αὐτῶν τοῦ πικροτάτου με θανάτου ἐῤῥύσαντο· καὶ πάντες οἱ ταῦτα ἀκούοντες ἐδόξαζον τὸν Θεὸν ἐπι τῇ ἀνελπίστῳ μου σωτηρίᾳ.

CAP. VII

[52] Πρὸ δὲ τοῦ ἐκεῖ ἀναχθῆναί με, ἠβουλήθην τὴν ἐπαοιδὸν ἐκείνην διαχειρίσασθαι· καὶ πάλιν εἶπον πρὸς ἐμαυτὸν, [Gregorium reducem benigne excipit Basilius,] Ταπεινὴ ψηχὴ, γέγραπται, Κακὸν ἀντὶ κακοῦ μῆ ἀποδῶς· ἀναθῶμεν δὲ τὸ πᾶν τῷ οὐρανίῳ δικαστῇ. Οὕτως οὖν κρίνας καὶ τὸ τῇ ψυχῇ μου συνοῖσον διασκεψάμενος, ἐν τῇ βασιλευούσῃ, ὡς εἴρηται, ἀναδραμὼν, πρῶτα μὲν ἄπειμι πρὸς τὸν θεῖον σηκὸν τοῦ Πρωτομάρτυρος, καὶ τὰς εὐχάς μου ἀποδοὺς, ὡς εἶχον εὐθυς ἄπειμι καὶ πρὸς τὸν Μακάριον, τοῦ καὶ αὐτῷ τὴν προσήκουσαν εὐχαριστίαν ἀποδοῦναι. Ὁ δέ γε τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, ὁ τίμιος Ἐνὼχ, ὁ δεύτερος Ἠλίας, νέος Ἀβραὰμ, ἰδών με πρὸς ἀυτὸν ἐληλυθότα καὶ οὕτω κατετρυχωμένον ὑπὸ τῆς νόσου, ὅλως δακρύων ἐπλήσθη, καί φησι· Καλῶς ἦλθες τὸ φίλτατόν μου τέκνον, μᾶλλον δὲ τοῦ Χριστοῦ. Καὶ καθεσθέντες αἰνιγματωδῶς ἐξηγήσατο πάντα τὰ συμβάντα μοι. Ἐγὼ δὲ ἀκούων ἔφριττον, ὅπως οὐδὲν ἔλαθεν ἀυτὸν τῶν γεγονότων.

[53] [& vltimū se ab eo videri ait,] Τοῦ λοιποῦ οὖν, τέκνον, φησὶν ἄπελθε ἐν εἰρήνῃ εἰς τὸν οἶκόν σου· οὐκέτι γὰρ αἰσθητοῖς ὀφθαλμοῖς σωματικῶς ὄψει με ἐν τῷδε τῷ βίῳ· καὶ ἅμα τῷ λόγῳ περιχυθείς μοι κατησπάσατο γνησίως καὶ ἱλαρῶς. Ἐγὼ δὲ καὶ πρὸ τούτων τῶν λόγων, ἀκούων τῶν νουθεσιῶν ἀυτοῦ, ὡς ἀπὸ στοματος Θεοῦ ἐξερχομένων, ἐυλαβῶς εἰς γῆν νενευκὼς μετὰ φόβου ἐπηκροώμην· ἐπὶ δὲ ἀκούσας, ὡς οὐκέτι ὄψει με ἐν σαρκὶ ὡς τὸ πρότερον, ἄφνω διολύγων ὑπὸ τοῦ σφοδροτάτου κλαυθμοῦ συνωθούμενος ἀνεβόησα. Ὢκαλὲ Πάτερ, καὶ πῶς ὑποίσω τὸν σὸν χωρισμόν; Τίνα δὲ ἕξω τὼν ἀντὶ σοῦ ὁδηγοῦντά με, καὶ άντιλαμβάνονθά μου τῆς ἁσθενείας, ἔν τε τοῖς τῆς σαρκὸς πάθεσιν, ἔντε ταῖς τῶν δαιμόνων ἐπιβουλαῖς, ἔντε τοῖς ἄλλοις πᾶσι βιωτικοῖς πράγμασιν; Οἴ μοι τῷ ἀθλίῳ! οἴ μοι τῷ ταλαιπώρῳ! οἵαν ἀκοὴν ἀπευκταίαν ἤκουσα! Καὶ ὅ Ἅγιος ἠρέμαπως καὶ κατέψα, καὶ ἀναστέλλων μου τὸν θρῆνον, φησί· Μὴ οὕτως ὦ τέκνον, [eaq; denūtiatione mœstum] μὴ ἐπὶ τῇ ἐμῇ ἐκδημίᾳ ἀπαρηγόρητα θρηνεῖ· οὐ γὰρ κόπτεσθαι ἐν τούτῳ χρὴ, ἀλλὰ μᾶλλον χαίρειν καὶ ἀγαλλιᾶσθαι, καὶ εὐχαριστεῖν τῷ Κυρίῳ, τῷ καλέταντι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ ματαίου καὶ πολυστενάκτου βίου τούτου πρὸς τὴν ἄλυπον καὶ μακαρίαν ζωήν. Ἢ οὐχὶ πᾶσα ἀνωμαλία καὶ ζάλη ἐνταῦθα γίνεται τῇ δεσμίῳ καὶ ταλαιπώρῳ ψυχῆ; Οὐχὶ ὡς ἐκ πελάγει καὶ κλύδωνι καὶ φόβῳ καὶ τρόμῳ διηνεκεῖ ἐνταῦθα διάγομεν, ὑφορώμενοι διηνεκῶς τὰς τῶν δαιμόνων ἐπιβουλὰς, τὰς τοῦ σώματος ἀνάγκας· ὧν πάντων λυτροῦται ὁ ἐλεεινὸς ἄνθρωπος, τοῦ σώματος διαζευχθεὶς, ἀπερχόμενος πρὸς ζωὴν τὴν αἰώνιον τὴν τούτων ἁπάντων ἀπηλλαγμένην, καὶ πρὸς τὸν πλάστην καὶ Θεὸν διαβαίνει; [multis solatur,] Εἰ δέ γε διὰ τὴν στέρησιν τῆς σῆς ὠφελείας λέγεις ἀνιᾶσθαι, ἀλλ᾽ οὐ διὰ τοῦτο τοσοῦτον δεῖ σε θρηνεῖν, Θεὸν κτησάμενον διδάσκαλον ἤδη καὶ κατηγητὴν, καὶ βοηθὸν, καὶ συλλήπτορα ἔκτοτε. Ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἡμεῖς, εἴπερ εὐαρεστοι αὐτῷ εὑρεθῶμεν, τέλεόν σου ἀποστησόμεθα· ἀλλὰ συνεχῶς σοι ἐποφθησόμεθα, δι᾽ ἐπιστασίας τῆς ἐν θεωρίᾳ τοῦ σοῦ νοὸς, καὶ συνετιοῦμέν σε εἰς πάντα· εἰ μᾶλλον αὐτὸς τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην ὁδὸν, ἣν οἱ Ἅγιοι ὥδευσαν, [& salubriter monitū dimittit a se.] ἀγαπήσεις ὁδεύειν, καὶ μὴ ταῖς τοῦ κόσμου ματαίαις ἀσχολίαις καὶ ἡδοναῖς κρατηθῇς, καὶ τὸν ἐν σοὶ ἤδη ἀναφθέντα πυρσὸν τῆς τοῦ Κυρίου ἀγάπης, καὶ τὸν ἔρωτα τῶν ἀἳδίων ἀγαθῶν καταχώσῃς· ὡς γὰρ φλὸξ ὑφ᾽ ὕδατος, οὕτως ὁ κατὰ Θεὸν ἔρως ὑφ᾽ ἡδωνῶν καὶ βιωτικῶν φροντίδων συμπείγεται καὶ ἀπόλλυται. Ἀλλὰ μή σοι γε, ὦ τέκνον μου ποθεινότατον Γρηγόριε, οὕτως γένοιτο· ἄπιθι γοῦν ἐν εἰρήνῃ· ὁ Κύριος μετά σου. Ἀμήν.

[54] Οἴκαδε τοίνυν ἀνακεχωρηκότος μου, μετ᾽ ὀλίγον κατέλαβε καὶ ἡ ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστὴ; ἐν ᾗ καὶ εἴωθα ἀπρόιτος τὸ καθόλου διατελεῖν καὶ μόναις ταῖς θείαις ὑμνῳδίαις καὶ ταῖς τῶν θείων γραφῶν μελέταις, [qui peracta solitarie Quadragesima reuertens,] σὺν νηστείᾳ καὶ δάκρυσιν ἀεννάοις καὶ ταῖς κατὰ δύναμιν γονυκλισίαις, ἐναδολεσχεῖν. Καὶ ἤμην ἡσυχάζων ἄχρι τῆς λαμπρᾶς καὶ ἁγίας καὶ ζωοποιοῦ τοῦ Χριστοῦ Ἀναστασεως· λογισμοῖς βαλλόμενος καὶ καιρίως ὑπὸ λύπης τὴν καρδίαν πληττόμενος, καὶ δάκρυα τῶν ὀφθαλμῶν ἀστακτὶ κατάγων, ἴσόῤῥοπα τῷ βραχυτάτῳ ὕδατι, οὗ μετελάμβανον πρὸς σύστασιν τοῦ δυστήνου μου σώματος, περὶ τῆς ἐκδημίας τοῦ θεοθόρου Πωτρός. Τῇ δὲ τρίτῃ μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν τοῦ Κυρίου ἀνάστασιν, ἀπάρας τοῦ ἰδίου κελλίου ἔτρεχον, ἔνθα δὴ καὶ κατέμενεν ὁ ἅγιός μου Πατὴρ, ἐλπίζων ἀπὸ τοῦ σφοδροῦ πρὸς αὐτὸν πόθου μου ἔτι ζῶντα τοῦτον καταλαβεῖν. Ἐπεὶ δὲ καὶ τὸν τόπον κατέλαβον, καὶ τὰ περὶ αὐτοῦ ἐπυθόμην τοὺς ἐν τῇ οἰκίᾳ, ἤκουσα ὡς κατὰ τὴν εἰκάδα ἕκτην τοῦ Μαρτίου μηνὸς, [inuenit 26 Martij mortuum.] μετὰ τὸ ἐκτελέσαι τὴν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ τῶν θείων καὶ ἀχράντων μυστηρίων μεταλαβεῖν, μεσαζούσης ἤδη τότε τῆς θείας Τεσσαρακοστῆς, μικρόν τι τὴν κεφαλὴν ἀλγήσας, καὶ ἐπὶ τοῦ σκίμποδος, ἐν ᾧ εἰώθει ἐπαναπαύεσθαι, ἀνακλιθεὶς, εἰς χεῖρας Θεοῦ τὴν ἁγίαν ἀυτοῦ καὶ ὁλόφωτον παρέθετο ψυχὴν· μνήμην ἄλικτον καὶ ἀθάνατον τῷ μὲν βίῳ τούτῳ καταλιπὼν τὰς ἐνθέους ἀυτοῦ πράξεις καὶ τὰ κατὰ δαιμόνων καὶ παθῶν καὶ νόσων παντοίων θεοπρεπῆ καὶ ὑπέρ ἄνθρωπον ἀυτοῦ ἀριστεύματα, τῇ δὲ τῶν πρωτοτόκων ὁμηγύρει προσθήκη γενόμενος.

[55] Τοῦ σὖν τιμίου λειψάνου ἀυτοῦ προκειμένου, καὶ ὕμνοις καὶ ἐξιτηρίοις ᾠδαῖς ὑπαδομένου, ἦν ὁρᾷν τὰ πλήθη τῶν πιστῶν ποταμηδὸν συῤῥέοντα, [fit magnus populi concursus ad corpus:] τοῦ τῇ θέᾳ καὶ μόνῃ ἁγιασθῆναι. Ὅθεν καὶ εἴ τις μέρους τῶν ἐνείνου ῥακίων, ἢ κᾂν γοῦν αἰγείας τριχὸς, τῶν μετασχούσης τῆς ἀγίας ἐκείνου ἁφῆς, ἠξίωτο εὐμοιρῆσαι, ὁ πάντων ἀνθρώπων εὐδαιμονέστερος οὗτος, τοῖς ἐκεῖνον ἄκριβῶς εἰδόσιν, ἐλογίζετο· καὶ τῷ ὄντι μακάριστος ἐλέγετο, καὶ ταῖς πάντων γλώσσαις ἐν μέρει θαύματος ἦν. [quod ne extra vrbē auferat Cōstantinus Barbarus,] Ὁ γοῦν προμνημονευθεὶς Κωνσταντῖνος ὁ ἀπὸ Βαρβάρων, ὃς καὶ τὸν Ὅσιον ἐν τῇ ἰδίᾳ οἰκίᾳ εἶχε καὶ ἀνέπαυεν, ἐσκέψατο καθ᾽ ἑαυτὸν ἐν πλοίῳ θεῖuναι τὸ τοῦ Ἀγίου πανίερον λείψανον, καὶ διαπεράσαι τοῦτο εἰς τὸ καταντικρὺ τῆς Μεγαλοπόλεως κατὰ ἀνατολὰς διακείμενον αὐτῷ προάστειον, ἐν ᾧ καὶ ναὸς τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου περιφανὴς ᾠκοδόμητο, καὶ ἐν τούτῳ ἀυτὸ καταθεῖναι. Ἀλλ᾽ οὐκ εἴασεν ἀυτὸν τοῦτο εἰς ἔργον ἀγαγεῖν Ἰωάννης ἐκεῖνος, οὗ πάλαι ἐν τοῖς τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν μερικοῖς θαύμασιν ἀπεμνημονεύσαμεν, [prohibet Ioannes,] πῶς αὐτὸν τῆς δαιμονικῆς μανίας ἀπήλλαξεν, ἐκ περιεργίας τῆς οἰκείας δούλης αὐτῷ προσγενομένης. Οὗτος οὖν εἶπε πρὸς τὸν ῥηθέντα Κῦριν Κωνσταντῖνον· Ὦς Κύριέ μου καὶ ἀδελφὲ ποθεινότατε, ἵνα τί οὕτω περὶ τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου βεβούλευσαι, ὡς παρὰ τὸ μὴ εἶναι μνήματα ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει τοῦτο διαλογίζεσθαι. Οὐκοῦν, εἰ κελεύεις, ἐπίστρεψον· κᾀγὼ ἐν τόπῳ ἁρμοδίῳ τὴν τούτου κατάθεσιν ποιήσομαι.

[56] Οὗ καὶ ff ἐπιστρέψαντος, μετὰ τὸ τελεσθῆναι τὴν δέουσαν ψαλμῳδίαν θεὶς ἀυτὸ ἐν γλωσσοκόμῳ, [& illud sub altari condit in quodam suo Parthenone,] μετεκόμισεν ἀυτὸ ἐν δόξῃ καὶ δορυφορίᾳ τῇ προσηκούσῃ εἰς τὸ ἑαυτοῦ μοναστέριον, ὅ πλησίον μὲν τῶν ἁγίων Φλώρου καὶ Λαύρου καὶ τοῦ θείου ναοῦ τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου Φιλίππου διάκειται, καὶ ὑπὸ ἀσκητριῶν Θεῷ προσῳκειωμένων κατοικεῖται. Καὶ κατέθετο ἀυτὸ ἐντίμως ἐντος τοῦ θείου θυσιαστηρίου, εὑρηκὼς εἰς ὑποδοχὴν ἀυτοῦ μαρμάρινον τάφον ἐκ καινῆς λελατομημένον· ἐν ᾧ τὸ ἅγιον κείμενον τοῦ Ὁσίου λείψανον, πηγὴ θαυμάτων ἀδιάλειπτος δείκνυται πᾶσι τοῖς πιστῶς αὐτῷ προσπελάζουσιν. Ὁ οὖν μνημονευθεὶς Ἰωάννης, μετὰ τὸν οὕτω καταθεῖναι τὸ τοῦ Ἁγίου σῶμα, θείῳ ἔρωτι ἀναφλεγεὶς τὴν καρδίαν, καὶ πάντα καταλιπὼν, [ibiq; seipsum Deo consecrat.] δόξαν, πλοῦτον, τρυφὴν, ἡδονὰς, καὶ παντὶ τῷ κόσμῳ χαίρειν εἰπὼν, τὸν τρίχα καρεὶς, τρίχινά τε ῥάκη ἀμφιασάμενος, προσεκαρτέρησε τῇ τοῦ Ὁσίου θείᾳ σορῷ, μέχρις τέλους ζωῆς ἀυτοῦ ἐξυπηρετούμενος ταύτῃ· ὀλιγοστανὸν γὰρ χρόνον ἐβίωσεν ἔκτοτε, ἤγου ἐνιαυτὸν ἔνα, καὶ τοῦτον ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ εὐχαῖς σὺν ἐλεημοσύναις καὶ δάκρυσι διηνεκέσι συνεπέρανε, κατατεθέντος καὶ αὐτοῦ ἐν τῇ τοιαύτῃ μονῇ.

[57] Μετὰ οὖν τὸ τελειωθῆναι καὶ τοῦτον τὸν φιλόχριστον Ἰωάννην, φίλος τις γνήσιος αὐτοῦ ἐδέετο τοῦ Θεοῦ διὰ παντὸς νυκτὸς καὶ ἡμέρας κατιδεῖν, τίνος ἀμοιβῆς ἠξίωται ἀνθ᾽ ἧς εἶχε θερμῆς πίστεως καὶ εἰλικρινοῦς ἀγάπης πρὸς τὸν Ὅσιον. [post mortē suam conspectus ab amico,] Μιᾷ γοῦν τῶν ἡμερῶν ἐν ἐκστάσει γεγονὼς, θεωρεῖ παλάτια φοβερὰ, ὧν αἱ πύλαι ὁλόχρυσαι ὡς ὁ ἥλιος. εἰς ὕψος πολὺ ᾐρμέναι, καὶ ἐπὶ τῆς ἄνω τούτων φλιᾶς γράμματα ἐρυθρὰ ἐγκεκολαμμένα οὑτωσὶ ἐπὶ λέξεως ἔχοντα· Μονὴ αἰωνία καὶ κατάπαυσις τοῦ γνησίου μου θεράποντος Βασιλείου τοῦ νέου. Καὶ ὡς ταῦτα κατανοῶν ἦν ἐκπλήξεως ἔμπλεως, ἰδοὺ νεανίας τις ἐξαίσιος τὴν ἰδέαν, τὰς πύλας τῶν ὀρωμένων παλατίων προσήνοιξεν. Ενατενίσας οὖν τοῖς ἔνδον περιεργότερον, ὁρᾷ περίαυλον ξένον καὶ θαυμαστὸν, δόξαν κεκτημένον ἀνεκδιήγητον, καὶ τὸν ὁσιώτατον Πατέρα ἡμῶν Βασίλειον ἐν δόξῃ καὶ δορυφορίᾳ βασιλικῇ ἐν τούτῳ περιπολεύοντα καὶ παρομαρτοῦντα σὺν ἄλλοις πλείοσιν, ἔχοντα τὸν μαθητὴν αὐτοῦ κῦριν Ἰωᾴννην, ὃς ἦν τῇ θέσει εὐνοῦχος, [in comitatu S. Basilij gloriosus,] ἔξωρος ἤδη τὴν ἡλικίαν γεγονὼς, καὶ χιονῶδες ἔχοντα τὸ πρόσωπον, καὶ ἀλλαγὴν gg Πραιποσίτου ἠμφιεσμένον. Καὶ ἐδόκει φωνῆς ἀκούειν ἐκ τῶν ἔνδον ἐρχομένης τοιᾶςδε· Τοιαύτας ἀμοιβὰς κομίζονται μετὰ θάνατον οἱ ὁλοψύχως τὸν Θεὸν ἀγαπήσαντες, καὶ τοὺς αὐτοῦ θεράποντας ἐπαξίως τιμήσαντες· διὸ καὶ τὸ συνεῖναι τούτοις εἰς αἰῶνα τὸν ἅπαντα πρὸς Θέοῦ λαμβάνουσι, καὶ τῶν τούτοις ἡτοιμασμένων συναπολαύειν γερῶν. Εἰ οὖν βούλει, ὦ οὗτος, τούτοις συνεῖναι εἰς τοὺς ἀγήρως ἐκείνους αἰῶνας, σπούδασον εἰς τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου, καὶ οὐκ ἂν ἀμοιρήσεις τῆς τοιαύτης δόξης καὶ ἀναπαύσεος. Ὁ δὲ ἀνὴρ τῆς τοιαύτης θέας ἐπανελθὼν, φιλαλήθως πάντα, ὅσα τε ἐῖδε καὶ ἤκουσεν, ἡμῖν διηγήσατο.

[58] [Epilogus hortatorius ad opera misericordiæ.] Καὶ ἐπ᾽ ἀληθείας, ἐν Κυρίῳ ἠγαπημένοι Ἀδελφοὶ, οὕτως ἔχει τὸ πρᾶγμα, καθὼς ἔνεστι μαθεἶν ἐκ τοῦ Κυριακοῦ λόγου οὑτωσὶ φάσκοντος, Ποιήσατε ὑμῖν φίλους ἐκ τοῦ μαμμωνᾶ τῆς ἀδικίας, ἵν᾽ ὅταν ἐκλίπητε, δέξωνται ὑμᾶς εἰς τὰς αἰωνίους σκηνάς. Καθὼς καὶ ἀυτὰ συνετοὶ ὄντες, ταῦτα πλέον ἡμῶν οἴδατε· μαμμωνᾶς γὰρ, ὡς οἶμαι, τὸ τῆς ἀναγκαίας χρείας ἐστὶ περιττὸν, ὅπερ κατέχων τις ἀδικεῖ τὸν τούτου χρείαν ἔχοντα, καὶ μὴ τοῦτο ποσῶς κτήσασθαι δυνάμενον. Καὶ ἀυτὸς μὲν κατὰ φειδωλίαν· εἴτ᾽ οὖν ἀπιςίαν ἢ περπερείαν ἤγουν βλακείαν, παρακατέχει τὸ περιττὸν· ὁ δὲ πλησίον τῇ τούτου ἐνδείᾳ ἀποπνίγεται. Τὸ δ᾽ ἔτι τούτου χεῖρον, ὅπερ οὐ μαμμωνᾷς, ἀλλ᾽ ἐξ ἀγχόνης καὶ ἁρπαγῆς τοῦ πένητος συναγόμενον, ποῦ θήσομεν, εἰ μὴ μίασμά τι καὶ ἄγος ἐπιβώμιον, Θεὸν μὲν παροργίζον, δαίμονας δὲ ἡδύνον· εἴ μή πού τις, κατὰ τὸν τοῦ Ζακχαίου τρόπον, τετραπλάσιον τὸ ἁρπαγέν ἐπιδώσει, τηνικαῦτα ἐξιλεοῦται τὸ Θεῖον; Ἀλλὰ δὲ καὶ ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς ἰδίας χρείας (ὅ ἐστι μαμμωνᾶς) ποιῶν φωταγωγίας εἰς τοὺς θείους ναοὺς, καὶ μνημόσυνα τῶν ἐν τούτοις Ἁγίων ἐπιτελῶν, ἐν οἷς καὶ διαδώσεις ποιῶν πρὸς τοὺς πένητας, οὐ δἰ ἀνθρώπινόν τι καθῆκον, ἀλλὰ διὰ μόνην τιμὴν καὶ δόξαν τῶν τοῦ Θεοῦ Ἁγίων, ἀναμφιβόλος παρ᾽ ἀυτῶν εἰςδεχθήσεται, καὶ τούτοις συναναπαύσεται αἰωνίως ἀγαλλιώμενος, κᾂν τυχὸν ἀμελής τις ἔιη καὶ ἐκ μέρους ἁμαρτωλὸς τῇ πρεσβείᾳ τῶν Ἁγίων αὐτοῦ. Εἰ δὲ ὁ ἀπὸ τοῦ μαμμωνᾶ τῆς ἀδικίας ἐλεῶν καὶ τετραπλάσιον τὸ ἀπὸ τῶν ἁρπαγῶν προσδιδοὺς· ὁ ἀπὸ δικαίων πόνων καὶ ἐπικτήσεων εὐσεβῶν εἰς τοὺς πένητας γινόμενος δαψιλὴς, hh πόσην ἂν τὴν ἀνταμοιβὴν τῶν ἐργαζομένων οὐ ταμιεύσεται.

[59] Ὅτι δὲ ὁ τῆς ἐλεημοσύνης τρόπος οὐχ εἷς, οὐδὲ ἀπὸ μόνης τῆς τῶν ζωαρκῶν μεταδόσεως γνωρίζεσθαι πέφυκεν, ἀλλὰ ποικίλος τις καί μυριότροπος τῷ ὄντι καθέστηκεν, παντίπου δῆλον. Εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχετὰ κατ᾽ αὐτὸν, οἱ μὴ ἔχοντες ἐκ τῶν τοιούτων μεταδιδόναι, ἐστεροῦντο ἂν καὶ τῶν μεγάλων ταύτης μακαρισμῶν τε καὶ γερῶν. Ἀλλ᾽ ὁ φιλάνθρωπος Δεσπότης ἡμῶν καὶ Κύριος μὴ θέλων τινὰ πόῤῥω εἶναι τῆς ἐξ αὐτοῦ ὠφελείας, οὕτως τὰς ὁδοὺς τῆς εὐποΐας ἐπλάτυνεν, ὡς μηδένα ἄμοιρον καταλιμπάνεσθαι τῶν ἐξ αὐτῆς ἀγαθῶν· ἀλλὰ κοινὰ ταῦτα πάντα πᾶσιν ἀνθρώποις προθεῖναι, ὡς ἀέρος χύσιν, καὶ ἡλίου φαῦσιν, καὶ ὕδατος καὶ πυρὸς χρῆσιν. Καὶ πρῶτα μὲν τὰς τοῦ οἴκτου ἀφορμὰς, οἷόν τινα θεμέλιον οἴκου, ἐν ταῖς διανοίαις τῶν ἀνθρώπων κατατέθεικε, ii καὶ φυσικῶς ἐνέσπειρεν ἡμῖν τοῦ κινεῖσθαι πρὸς ἔλεον· εἶτα δὲ καὶ πάντα τὰ παρ᾽ ἡμῖν, ὡς οὐδαμινὰ καὶ λόγου τοῦ μηδενὸς ἄξια, αὐτὸς ὡς μεγάλα δέχεται· ὡς καὶ ἀπὸ μόνης ψιλῆς προαιρέσεως στεφανοῦν τὸν εἰς ἐλεημοσύνην ῥεποντα, ὡς καὶ δύο ὀβολοὺς δέχεσθαι καὶ ψυχροῦ ποτήριον ἐκ ζεούσης προθέσεως διδόμενον μὴ ἀπαξιοῦν. Καὶ ὁ τούτων δὲ ἐνδεὴς, στεναγμὸν προσάγων ὑπὲρ θλιβομένου τινὸς, οὐκ ἀπόβλητος· εἰ δὲ καὶ δάκρυον χέει, καὶ λόγοις παρακλητικοῖς τοῖς περὶ ὑπομονῆς καὶ εὐχαριστίας τὸν τοιοῦτον στηρίζει, ὡς τὸ πᾶν πληρώσας Θεῷ ἀπόδεκτος.

[60] Ἔστι δὲ καὶ δἰ εὐχῆς καὶ δεήσεως, τοῦτο συναμφότερον κάμνοντος, ψυχῆς δὴ λέγω καὶ σώματος, τὰ μέγιστα κερδᾶναι. Ἀλλὰ καὶ ἀπροσεξίαν ἀσθενοῦς καὶ ὀλιγώρου καὶ ἀσυνέτου ἀδελφοῦ διὰ συμβουλίας καὶ νουθεσίας διεγείραντα εἰς τὸ ἀγαθὸν, τοῦτον πολὺν ἀποθησαυρίσαι ἑαυτῷ τὸν ἔλεον. Ἀλλὰ καὶ τὸ μαχομένους καταλλάξαι καὶ συμβιβάσαι τὰ πρὸς εἰρήνην, ὠφελη θῆναι μεγάλως, καὶ ὃ μεῖζον πάντων, τὸ δι᾽ ἐναρέτου πολιτείας καὶ ἀγαθῆς βίου ἀναστροφῆς ποιῆσαι τινὰς ἐκκλῖναι ἀπὸ κακοῦ, καὶ ποιῆσαι τὸ ἀγαθόν. Οὕτως οὖν πολυτρόπως ἐντέθεικεν ὀ Θεὸς τῇ φύσει ἡμῶν τὸν τῆς ἐλεημοσύνης καρπὸν, ἧς καὶ ἡμεῖς, Ἀδελφοὶ, παντὶ τρόπῳ καὶ πάσῃ δυνάμει ἐργασταὶ γενέσθαι σπουδάσωμεν, ὡς ἂν δι᾽ αὐτῆς ἐν τῇ μεγάλῃ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως ἔνδον τοῦ νυμφῶνος σὺν τῷ νυμφίῳ Χριστῷ καὶ Δεσπότῃ ἡμῶν εἰσέλθωμεν, καὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἐπὶτύχωμεν, ἐν αὐτῷ Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα τιμὴ καὶ προσκύνησις σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ καὶ ζωαρχικῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὑς ἀτελευτήτους αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

[Annotata]

a Caussam morbi, qui volet, diuinando hic suppleat: mihi satis est indicasse, vocem vnam desiderari, quam in autographo legere non potuerit, quantumuis in talibus versatissimus Combefisius.

b Ita corrigo & verto libera te a plagis, pro eo quod in MS. legebatur λυτροῦσαι, haud satis idoneum sensum faciens.

c Interpreti festinanti videtur ἐξ ῥάβδοις ante oculos fuisse: alioqui vertisset incunctanter, quod etiam nunc substitue: adeo vt sex virgæ contererentur,

d Commodius respirare, refocillari, quam dormitare verteretur.

e Quid si legatur ὡς διχῆ addendo vel subintelligendo τμηθεὶς, velut induas sectus partes. κογχύλη autem αἵματος, non tam gutta sanguinis, quam purpura sanguinea vel purpureus sanguis, reddi debuisset,

f Regiæ aditus occlusere. Interpres Ἀνακτόρων (quo si esset ge: nitiuus ab Ἀνάκτωρ Imperator) aditum ad Imperatores vertit: cum potius ab ἀνάκτορον regia intelligi debeat genitiuus esse.

g Vel grauissima patiemini: ita sonant Græca.

h Ita Chalcidice pro πεποιήκασι terminari 3 pers. plur. præteriti perf. docet Iacobus svvingerus in sua Græcarum Dialectorum hypotyposi, itaq; Constantinopoli, vt elegantius, videtur tunc vsurpatum fuisse.

i Addo, quod in Latino omissum, simul cum pia illa muliere, quæ nobiscum consederat.

k Potius molesta erat, quam irridebat.

l MS. κλόνον: sed hoc strepitum, turbationem significat.

m Hanc alibi necdum repertam vocem calceos reddere, suasit quod infra ὑποδήματα nominentur.

p Nescio quomodo hic iterum septem pro, quinque, irrepsit,

q Restituta, quæ excidit, aspiratione, [D. V. in Hodegis CP.] etiam Latine scribatur in Hodegis. Sunt autem Hodegi latine Duces viæ: quo nomine hic fortassis designantur Angeli, in quorum templo isthæc Deiparæ imago colebatur.

r Ad verbum: Et multum tibi super eo gratulaberis.

s MS. addit τρίτον quod nihil ad sensum hic faciens suspicionem moueret tertiæ alicuius iacturæ a librariis incuriosis præteritæ, nisi paulo post sex nummis dumtaxat (quot scilicet iam habuimus in operculo zonaque deperditos) æstimaretur iactura. Porro pro sex nummis typographico mendo subrepsit seu nummis: quod corrige.

t Deesse ecgrapho Græco verbum, manifestum est: sensum suppleuit ex coniectura interpres: atque ita non iam quadruplum sed sextuplum amisissem. Verum, vt diximus, sex nummi respectu duorum dumtaxat triplum sunt. Ergo aliter defectum suppleo & verto. Atque ex eo (videlicet tempore) non iam quadruplicatum dumtaxat verum etiam sextuplicatum metuebam infortunium: nam de quadruplo prædixerat Sanctus, metus vero Gregorio suberat etiam grauioris mali, propter alterum caput notatæ prædictionis.

u [Πισούλιον.] Ad Acta S. Eudociæ tom. 1. pag. 882 lib. m eamdem vocem explicatam vide & vsurpatam vt hic pro scabello: alias eius vocis significationes apud Meursium in Glossario vide & cense: quod autem præcedit ἔπεσα. cur non æque in prima persona pro ἐπέσησα potuit vsurpari atque in tertia pluralis ἔπεσαν pro ἐπἑσησαν? etsi hoc, non illud, Grammatici asserant.

y Magis ad mentem auctoris sequentia sic reddes: Aduersum vero latus est via sursum ferens in alium mundum.

aa Diminittuum, vti & μανικέλλιον a Latino manica: auctores vide apud Meursium. [Μανίκιον.]

bb Reliqua deinceps participia ad πίθους referenda scribebantur in neutro πεπλησμένα &c. quod correxi. ac deinceps pro ἃ, reposui, οὓς neque enim placet ἀγγεῖα subintelligere, aut ratione generici significati neutrum pro masculino suppositum credere.

cc [Μυκηθμός.] Quia hæc vox, hactenus ignota, videbatur a Μυκηθμός. mugio deriuari, mugitus autem ad oculos non spectat, hæc, vt sensum nullum facientia omisit interpres. Quid autem si ex Latino mucus credatur barbarice formari, reddaturq; hic sensus? Ex cuius oculis graueolens mucor adinstar cœni defluebat.

dd Adde in Latino: atque extemplo, testæ adinstar contritus, expirauit.

ee Interpres, ἄδοντες legens, sensum mutare coactus est, quem sic restitues: Quæ canente me, iuuenes illi formosi atque venerabiles vna psallentes, exultabant super me dicentes, Venit dilectus noster, collætemur cum eo.

ff Ecgraphum nostrum ἐπιτρέψαντος consentiente: sed qui immediate ante rogabatur vt reuerti vellet, is roganti consentiens, melius nunc reuersus dicitur quam simpliciter assensus.

gg A Latinis acceptam voce pro eo qui Imperatoris satellitio aut cuiuscumque magistratus prætorio præest, [Πραιπόσιτος] docent Theophylactus Simocatta & Harmenopolus, quorum verba vide apud Meursium in Glossario.

hh MS. ἔλεος πόσην ἂν τὴν ἀνταμοιβὴν τῷ ἐργαζομένῳ οὐ ταμιεύσεται. quod mirabiliter intricatum correxi, expuncta voce ἔλεος, & datiuo in genitiuum pluralem mutato: alias, eadem voce aliter collocata, hic quoque sensus posset existere quantam misericordia retributionem cumulabit ipsam facienti? πόσην ἂν ἔλεος &c. sed ita minus apte cum prioribus cohærebit sensus.

ii Pressius hæc ad mentem auctoris sic redde: atque naturaliter nobis inseuit, vt ad misericordiam exercendam moueamur.

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΜΑΡΚΟΥ ΤΟΥ ΑΘΗΝΑΙΟΥ
τοῦ ἀσκήσαντος ἐν τῷ ὄρει τῆς Θράκης τῆς οὔσης εἰς τὴν ἐκδοτέραν Αἰθιοπίαν ἐπέκεινα τοῦ ἔθνους τῶν Χετταίων.

Marcus Athen. Erem. in Lybia (S.)

CAP. I

[1] a b c d [Apud Ab. Ioannem monitus in somnis Serapion] Διηγήσατο ἡμῖν ὁ Ἀββᾶς Σεραπίων ἐν τῇ ἐσοτέρᾳ ἐρήμῳ τῆς Αἰγύπτου, λέγων οὕτως. Ὅτι καθεύδοντός μου, τεθέαμαι κατ᾽ ὄναρ, ὅτι πρὸς τὸν Ἀββᾶν Ἰωάννην τὸν μέγαν γέροντα παρεγένοντο δύο Ἀσκηταὶ, καὶ εὐλογηθέντες ἐπ᾽ αὐτοῦ, εἷπον πρὸς ἀλλήλους· Ὁ Ἀββᾶς Σεραπίων ἐστὶν οὗτος; Λέγει ὁ εἷς τῷ ἑτέρῳ· Ναὶ· καὶ ἀναστάντες εὐλογηθῶμεν ὑπ᾽ αὐτοῦ. Λέγει αὐτοῖς ὁ Ἀββᾶς Ἰωάννης, Ἀρτίως παρεγένετο ἐκ τῆς ἐρήμου καὶ κατάκοπός ἐστιν· ἐάσατε αὐτὸν ἀναπαύεσθαι ὀγίγον. Λέγουσιν αὐτῷ ἐκεῖνοι· Πότος καιρός ἐστιν ἀφ᾽ ᾧ κοτιᾷς ἐν τῇ ἐρήμῳ ταύτῃ, καὶ πρὸς τὸν Ἀββᾶν Μάρκον, τὸν ἐν τῷ ὄρει τῆς Αἰθιοπίας Θράκης, οὐκ εἰσῆλθες; Ἐν πᾶσιγὰρ τοῖς Ἀσκηταῖς ἁπάσης τῆς ἐρήμου οὐκ ἔστιν κατ᾽ αὐτὸν ἕτερος· ὑπάρχων γὰρ ὁ γέρων ἑκατὸν τριάκοντα ἐτῶν, ἐννενήκοντα καὶ πέντε χρόνους ἔχει ἀφ᾽ οὗ ἄνθρωπον οὐκ ἐθεάσατο· διὰ δὲ τεσσαράκοντα ἡμερῶν παραγίνονται οἱ ἅγιοι Πατέρες, οἱ ὄντες ἐν χώρᾳ ζώντων, καὶ παρα λαμβάνουσιν αὐτὸν μετ᾽ αὐτῶν.

[2] Καὶ ταῦτα εἰπόντων αὐτῶν, ἔξυπνος ἐγενόμην καὶ ἰδοῦ οὐδείς ἐστιν πρὸς τὸν Ἀββᾶν Ἰωάννην, καὶ προσεγγίσας αὐτῷ εἶπον, ἅπερ ἑώρακα κατ᾽ ὄναρ. Αὐτὸς δὲ λέγει μοι, Θεῖκόν ἐστιν τὸ ὅραμα· ποῦ ἐστιν τὸ ὄρος τῆς Θράκης; [ad quærendum Sanctum discedit;] Καὶ εἶπον αὐτῷ, Εὖξαι ὑπὲρ ἐμοῦ, Πάτερ· Καὶ ποιησαμένων ἡμῶν εὐχὴν, ἠσπασάμην αὐτὸν, καὶ ὁδεύπας ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὁδὸν ἡμερῶν δώδεκα, ἐκ τῆς πολλῆς ὀπτασίας, κατέλαβον αὐτὴν δι᾽ ἡμέρῶν πέντε. Εἰσελθόντος δέ μου ἐν Ἀλεξανδρείᾳ, ἠρώτησά τινα τῶν ἐμπόρων καὶ ἀκριβῶς τὰς ὁδοὺς ἐπισταμένων, εἰπὼν· Τὸ ὄρος τῆς Θράκης τῆς Αἰθιοπίας μακράν ἐστιν; Ὁ δὲ λέγει μοι πάλιν, Ὄντως Ἀββᾶ μου πολῦ μῆκός ἐστιν Εἶτα πάλιν εἶπον αὐτῷ· Ἄρα πόσον ἐστὶν τὸ διάστημα τοῦτο; Καὶ εἶπέ μοι· Ὡς εἰκάζω Πάτερ, εἴκοσι ἡμερῶν ἐστιν εἰς τὰ μέρη τῆς εἰσόδου Αἰθιοπίας ἐν τῇ μεγάλῃ θαλάσσῃ τοῦ ἔθνους τῶν Χετταίων. [& viam eo ducentem Alexādriæ edoctus,] Καὶ ἐγὼ πάλιν εἶπον αὐτῷ· Πῶς μοι γένηται ἁρμόδιον; θέλω γὰρ πορευθῆναι ἐκεῖθεν. Καὶ λέγει μοι ὁ ἔμπορος· Πάτερ, εἰ μεν διὰ θαλάσσης γένηται ἡ ὁδοιπορία σου, οὐ πολλὰ ἀπέχει ἔνθεν· εἰδὲ διὰ τῆς ἠπείρου, ἐν ἡμέραις τριάκοντα.

[3] Τότε ἔβαλον εἰς φλασκίον ὕδωρ καὶ ἀνεθέμην ἑαυτὸν τῷ Θεῷ, [per solitudinem iter instituit:] ὁδεύσας ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐκείνῃ τῇ φοβερᾷ ἡμερας εἴκοσι, καὶ οὕτε θηρίον ἑώρακα οὔτε ὄρνεον, οὔτε ἄλλότι διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἀνάπαυσιν τοῦ πόνου τὰ κτήνη· ὑετὸς δὲ ἢ δρόσος οὐδ᾽ ὅλως κατήρχετο ἐν αὐτῇ, οὐδὲ ὑπῆρχε τό τι βρόσιμον. Μετὰ δὲ τὰς εἴκοσι ἡμερας ἐξέλιπε τὸ ὕδωρ, ὅπερ εἶχον, καὶ ἐκινδύνευον ὁδεύσας, βουληθεὶς δὲ εἰς τὰ ἔμπροσθεν, οὐκ ἴσχυον· καὶ πάλιν στραφῆναι εἰς τὰ ὀπίσω ἐφοβούμην, τὸν συνταγὴν δεδοικὼς τοῦ Θεοῦ παρακοῦσαι. [in quo e siti periclitans cælitus corroboratur.] Ἐκείμην οὖν ἐν τῇ γῇ ὡσεὶ νεκρὸς, κατεχούσης με τῆς φλογμοῦ δίψης· καὶ ἰδοὺ οἱ Ἀδελφοὶ ἐκεῖνοι, οὓς εἶδον ἐν ὁράματι πρὸς τὸν Ἀββᾶν Ἰωάννην ἐλθόντας, ἔστησαν ἔμπροσθέν μου, καὶ λέγουσίν μοι· Ἀναστὰς σὺν ἡμῖν πορεύθητι. Κρατηθεὶς δὲ ἐν τῇ τοῦ Κυρίου δυνάμει καὶ ἀναστὰς, εἶδον ἕνα ἐξ αὐτῶν ἀτενίσαι εἰς τὴν γῆν, καὶ στραφεὶς λέγει μοι· Θέλεις μεταλαβεῖν ὕδατος; Καὶ λέγω αὐτῷ, Ὡς κελεεύει Πάτερ. Ἔδειξέ μοι οὖν ῥίζαν κόμμεως ἐῤῥιμμένην καὶ εἶπέ μοι· Λαβὼν φάγε ἐκ τῆς ῥίζης ταύτης, καὶ ὅδευσον ἐπὶ τῇ τοῦ Κυρίου δυνάμει. Καὶ φαγὼν ὀλίγον ὕδρωσα, ὥσπερ ἐν ὕδασι κυλινδούμενος, καὶ ἐλιπάνθη μου ἡ ψυχὴ καὶ ἐγενόμην ὡς μηδέποτε ὀδιγωρῶν. Καὶ ἔδειξάν μοι ὁδὸν, ἐν ᾗ πορεύσωμαι πρὸς τὸν Ἅγιον, εἰπόντες· μὴ χρονίσῃς· καὶ ἐυθέως ἀφανεῖς ἐγένοντο ἀφ᾽ ἐμοῦ.

[4] Ἐγὼ δὲ ὥδευσα κατὰ τὴν ἔρημον ἐκείνην ἑπτὰ ἡμέρας, καὶ οὕτως κατέλαβον ἐν τῷ ὄρει ἐκείνῳ. Ἀνῆλθον δὲ μετὰ τῆς ἀκρωρείας αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἦν ἐν τῷ ὄρει ἐκείνῳ τι τὸ σύνολον, καὶ οὕτως ἠν ὁψηλὸν ὡς δοκεῖν ἐπαίρεσθαι εἰς τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ. Καὶ καταλαβὼν τὴν ἀκρώρειαν τοῦ ὄρους ἐκείνου, εἶδον, καὶ ἰδοῦ, θάλασσα μεγάλη ἐν ταῖς ἀκρωρείαις τοῦ ὄρους ἦν κεκολλημένη καὶ διῆλθον ἐν τῷ ὄρει ἔνθεν καὶ ἔνθεν ἡμέράς ἑπτά. Καὶ τῇ ἐπελθούσῃ νυκτὶ εἶδον τοὺς Ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ καταβαίνοντας εἰς τὸν Ἅγιον, λέγοντας· Μακάριος εἶ Ἀββᾶ Μάρκε, [de eius aduentu S. Marcus admonitus] καὶ καλῶς ἔχει ἡ ψυχή σου· ἰδοῦ ἠνέγκαμεν τὸν Ἀββᾶν Σεραπίωνα, ὅν ἐπόθει σου ἡ ψυχὴ θεάσασθαι· ἴδε αὐτὸν καὶ εὐφράνθητι. Καὶ ταῦτα ἀκούσας καὶ ἔμφοβος γενόμένος, ὥδευσα ἐπὶ τῇ ὀπτασία, ἕως οὗ κατέλαβον τὸ ἅγιον ἄντρον, ἐν ᾧ ὑπῆρχεν ὁ Ἅγιος Πλησιάσας οὖν πρὸς τὴν θύραν τοῦ σπηλαίου, ἀκήκοα αὐτοῦ στιχολογοῦντος ἐκ τῶν ἀγίων γραφῶν οὕτως, Ὅτι χίλια ἔτη ἐν ὀφθαλμοῖς σου, Κύριε, ὡς ἡμέρα ἡ χθὲς· καὶ τὰλοιπὰ τοῦ ψαλμοῦ.

[5] Καὶ οὕτως ἔλεγεν· Μακαρία ἡ ψυχή σου, Μάρκε, ὅτι οὐ βεβορβόρωται, οὔ τε μεμολυσται ἐν τῷ βίῳ τούτῳ τῶ ματαίῳ. Μακάριον τὸ σῶμά σου, ὅτι οὐκ ἐκραιπά λησεν ἐν ταῖς ἐπιθυμίας τῶν βεβήλων λογισμῶν. [auditur Deum benedicere,] Μακάριοι οἱ ὀφθαλμοί σου, ὅτι οὐκ ἴσχυσεν ὁ διάβολος ἀποπλανῆσαι αὐτοὺς τοῦ θεάσασθαι ἀλλοτρίας μορφὰς. Μακάριον τὸ οὖς σου, ὅτι οὐκ ἤκουσεν τῶν σειρήνων τῶν γυναικῶν τοῦ ματαίου κόσμου. Μακάριαι αἱ χεῖρές σου, ὅτι οὐκ ἐψηλάφησαν ἢ ἐκράτησάντι τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων, οὔτε τοὺς μυκτῆράς σου ἔφραξεν ἡ ὀσμὴ τοῦ διαβόλου, οὔτε οἱ πόδες σου ἐβάδισαν τὰς ὁδοὺς τὰς ἀπαγούσας εἰς θάνατον, οὐδὲ ὑπεσκελίσθησαν τὰ διαβήματα σου· ἀλλ᾽ ἐνεπλήσθη ἡ ψυχή σου τῆς πνευματικῆς τροφῆς, καὶ τό σῶμά σου ἡγιάσθη τῇ αἴγλῃ τῶν Ἀγγέλων. [seq; ad egressum animare:] Ἔλεγέν δὲ πάλιν· Εὐλόγει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον, καὶ μὴ ἐπιλανθάνω πάσας τὰς ἀνταποδώσεις αὐτοῦ. Τί λυπεῖς ψυχή μου; Μὴ φοβοῦ, οὐ γὰρ κρατηθήσει ἐν ταῖς φυλακαῖς τοῦ ᾅδου καὶ τῶν δαιμόνων, οὐδ᾽ οὐ μὴ δυνηθῶσι κατηγορῆσαί σου· οὐκ ἔστιγὰρ ἐν σοὶ λύτρον τῶν ἁμαρτημάτων αὐτῶν· ἀλλ᾽ ἄκουε τοῦ Δαβὶδ λέγοντος· Παρεμβαλεῖ Ἄγγελος Κυρίου κύκλῳ τῶν φοβουμένων αὐτὸν καὶ ῥύσεται αὐτοὺς· καὶ τοῦ Σωτῆρος ἐν Εὐαγγελίοις· Μακάριος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος ὁ ποιήσας τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου αὐτοῦ.

[6] Καὶ πολλὰ εἰπὼν ἐκ τῶν ἁγίων Γραφῶν, ἐξῆλθε πρὸς τὴν θύραν τοῦ σπηλαίου, [deinde excipit Serapionem.] καὶ κλαίων ἐλεεινὰ ἐκάλεσέ με λέγων· Ἐν εἰρήνῃ Χριστοῦ παραγέγονας, Ἀββᾶ Σεραπίων, ἔγγισόν μοι τεκνον. Καὶ ἐγγίσας αὐτῷ ἐνηγκαλίσατό με κλάιων καὶ λέγων· Ἰδοὺ ἡ ὀσμὴ τοῦ υἱοῦ μοῦ Σραπίωνος, ὀσμὲ πνευματικοῦ τέκνου. Τὸν κόπον τοῦτον, ὃν ἐκοπίασας τοῦ θεάσασθαι τὴν πολιὰν ταύτην, ὁ Κύριός μου Ἰησοῦς Χριστὸς ἀποδώσει σοι τὸν μισθὸν ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως, ἐν ᾗ μέλλει φανεροῦν τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων· ὅτε τοσοῦτον κόπον οὐκ ὤκνησας ἀναδέξασθαι. Ἐννενήκοντα πέντε ἔτη ἔχω, τέκνον, ἀφ᾽ οὗ ἄνθρωπον οὐκ ἐθεασάμην, [eique narrat se istic vixisse annis 65:] εἰ μὴ σήμερόν σε, ὃν ὀρεγόμενος ἦν ἐκ χρόνων πολλῶν. Καὶ τᾶυτα εἰπόντος, αὐτοῦ κελεύσαντος ἐκαθέθημεν· καὶ ἠρξάμην αὐτὸν ἐρωτᾶν περὶ τῆς ἀμέμπτου πολιτείας. Ὁ δὲ ὑπολαβὼν πάλιν λέγει μοι.

[7] Ἰδοὺ τέκνον, ἐννενήκοντα πέντε ἔτη ἔχω ἐν τῷ μικρῷ φωλεῷ τούτῳ, καὶ οὐχ ἑώρακα οὔτε θηρίον οὔτε ὄρνεον, οὔτε τι ἀνθρώπινον ἐφαγον, οὔτε ἔνδημα περιεβαλόμην. Τριάκοντα δὲ χρόνους ἐγενόμην ἐνταῦθα ἐν ἀνάγκῃ μεγάλῃ καὶ πολλῇ στενοχωρίᾳ ὑπὸ πείνης καὶ δίψης καὶ γυμνότητος, [ex quibus triginta egerit in maxima angustia,] καὶ τῶν τοῦ διαβόλου παγίδων. Ἔφαγον, τέκνὸν, χοῦν ἐπὶ πηγῆς καὶ ἔπιον ὕδωρ ἀπὸ θαλάσσης· εἴκοσι ἐνιαυτοὺς διῆξα γυμνὸς, καὶ ἤμην ἐν μεγάλῃ στενοχωρίᾳ· ὤμοσαν καθ᾽ ἑαυτῶν οἱ δαίμονες μυριάκις τοῦ πνῖξαί με ἐν τῇ θαλάσσῃ. Ἔσυράν με πλειστάκις μέχρι τῶν κατωτάτων μερῶν τοῦ ὄρους, ἕως οὗ οὐχ ὑπελείφθη ἐν ἐμοὶ οὔτε δέρμα οὔτε σὰρξ, κράζοντες καὶ λέγοντές μοι· Ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς ἡμῶν· ἀπ᾽ αρχῆς κόσμου οὐκ εἰσῆλθεν ἐνταῦθα ἕτερός τις, καὶ σὺ· πῶς ἐτόλμησας εἰσελθεῖν;

[8] Καρτιρήσας οὖν ἐν ὑπομονῇ πολλῇ τὰ τριάκοντα ἔτη ἐν πείνῃ καὶ δίψῃ, [post quos a Deo cœperit visitari;] καὶ γυμνότητι καὶ πολλοῖς πολέμοις δαιμόνων, ἐκ τότε ἐπεφοίτησεν ἡ τοῦ ψεοῦ δύναμις ἐν ἐμοὶ, καὶ τῇ αὐτοῦ προστάξει μοι ἐτράπησαν τὰ σωματικὰ ἰδιώματα, καὶ ἀνεφύησαν τρίχες ἐν αὐτῷ ἐν τῷ σώματί μου, ἕως e ἐβαρύνθη ἐξ αὐτῶν τὸ σῶμά μου. Καὶ βρῶσις πνευματικὴ ἀδιαλείπτως ἐφέρετό μοι καὶ Ἄγγελοι κατέβαινον πρὸς μὲ, καὶ ἐθεασάμην, τέκνον, τὴν χαρὰν τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν καὶ τὰς μονὰς τῶν ἁγίων ψυχῶν εἶδον τὴν ἐπαγγελίαν τῆς μακαρίοτητος τὴν ἑτοιμασθεῖσαν τοῖς ποιοῦσι τὰ ἀγαθὰ· εἶδον τὸν παράδεισον τοῦ Θεοῦ· εἶδον τὸ ξύλον τῆς γνώσεως, ἐξ οὗ ἔφαγον οἱ προπάτορες ἡμῶν Ἀδὰμ καὶ Εὖα· εἶδον τὸν Ἐνὼχ καὶ τὸν Ἠλίαν ἐν γῇ ζῶντας· οὐκ ἔστι, τέκνον, ὅπερ ᾐτησάμην παρὰ τῷ Θεῷ, καὶ οὐκ ἔδειξέ μοι. Ταῦτα εἰπόντος τοῦ Ἁγίου, λέγω αὐτῷ, Εἶπέ μοι, Πάτερ, πῶς γέγονεν ἡ ἔλευσίς σου ἐνταῦθα; Ὁ δὲ Ἅγιος ἤρξατο τῆς κατ᾽ αὐτὸν διηγήσεως· Ἐγὼ, τέκνον, ἀπὸ Ἀθηνῶν ἐγενόμην, καὶ ἐν τῇ τρίβῳ τῶν φιλοσόφων ἐπαιδευόμην· ἀποθανόντων δὲ τῶν γονέων μου, [narrat etiā quomodo eo venerit;] εἶπον ἐν ἑαυτῷ Ὅτι κᾀγὼ θνητὸς ὑπάρχω, ὡς οἱ πατέρες μου· καὶ τί μοι τὸ ὄφελος τοῦ κόσμου; Ἀλλ᾽ ἀναστὰς ἀποχωρήσω ἐκ τοῦ κόσμου. Εὐθέως οὖν ἀπεδυσάμην τὰ ἱμάτιά μου, καὶ ἔῤῥιψαν ἑαυτὸν ἐπὶ σανίδος ἐν τῇ θαλάσσῃ, καὶ κατέλαβεν τὸ ὄρος τοῦτο.

[9] Καὶ ταῦτα εἰπόντος τοῦ Ἁγίου, ἔφθασεν ἡμέρα, καὶ θεασάμενος τὸ σῶμα αὐτοῦ δι᾽ ὅλον κεκαλυμμένον ταῖς θριξὶν ὡς θηρὸς, ἐδειλίασα καὶ ἔμφοβος γενόμενος ἐτρόμαξα, διὰ τὸ μὴ ὁρᾷν τὸ σύνολον ἐν αὐτῷ μορφὴν ἀνθρώπου. ἄλλοθεν γὰρ οὐκ ἐγινώσκετο, εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ἐξέρχεσθαι τὸν λόγον ἀπὸ τοῦ στόματος αὐτοῦ. [quærit quis mundi status sit,] Ὡς οὖν εἶδέν με, ὅτι ἐφοβήθην λέγει μοι· Μὴ φοβηθῇς τέκνον, ἐκ τῆς θεας τοῦ σώματος τούτου· σῶμα γάρ ἐστι φθαρτὸν ἀπαρτισθὲν ἀπὸ σώματος φθαρτοῦ. Καὶ πάλιν ἐπυνθάνετο λέγων· Ἵσταται ὁ κόσμος, καὶ θάλλει κατὰ τὸ ἀρχαῖον ἔθος; Καὶ λέγω αὐτῷ· Ναὶ, Πάτερ, χάριτι Χριστοῦ καὶ ὑπὲρ τοὺς πρώτους καιροὺς πλέον ἀγαλλιῶνται. Καὶ πάλιν λέγει μοι· Ἐστὶν ἑλληνισμὸς καὶ διωγμὸς ἕως τοῦ νῦν; Καὶ λέγω αὐτῷ. Τῇ τῶν σῶν ἐυχῶν βοηθείᾳ παύσεται ὁ διωγμὸς, καὶ οὐκ ἔστι εἰδωλολατρεία φανερῶς πολιτευεμένη. Καὶ ἐχάρη χάραν μεγάλην ὁ γέρων ἀκούσας ταῦτα.

[10] Καὶ αὖθις λέγει μοι. Εἰσί τινες Ἅγιοι ἐν τῷ κόσμῳ σήμερον, ἐνεργοῦντες δυνάμεις καὶ θαύματα ἐν τῷ κόσμῳ, καθὼς εἶπεν ὁ Κύριος ἐν Εὐαγγελίοις. [& miratur defectum miraculorum.] Ὅτι ἐὰν ἔχηται πίστιν ὧς κόκκον σινάπεως, ἐρεῖται τῷ ὄρει τούτῳ, μετάβηθι ἐντεῦθεν καὶ βλήθητι εἰς τήν θάλασσαν, καὶ γενήσεται. Καὶ τούτου εἰπόντος τοῦ Ἁγίου, ἐπήρθη παραυτίκα τὸ ὄρος ἐν ᾧ ἦμεν, καὶ ἐπορεύετο εἰς τὴν θάλασσᾳν. Ἀναβλέψας δὲ καὶ ἰδὼν αὐτὸ πορευόμενον, τύψας τῇ χειρὶ ὁ Ἅγιος τὴν ὄψιν, εἶπεν [Τί] σοὶ γέγονεν ὄρος; οὐχί σοι εἶπον ἀρθῆναι· στῆθι ἐν τῷ τόπῳ σου. Καὶ τοῦτο εἰπόντος τοῦ Ἁγίου, ἔστη παραυτίκα τὸ ὄρος ἐν τῷ τόπῳ ἀυτοῦ. Ἐγὼ δὲ ταῦτα ἰδὼν ἔπεσον ἐκ τῷ φόβῳ χαμαὶ, καὶ κρατήσας μου τῆς χειρὸς ὁ Ἅγιος ἤγειρε λέγων, Οὐκ ἐθεάσω τοιοῦ τον θέαμα ἐν ταῖς ἡμέραις σου; Κᾀγὼ εἶπον· Οὐχί. Καὶ στενάξας έκλαυσεν, καὶ εἶπεν· Οὐαὶ τῇ γῇ, ὅτι Χριστιανοὶ μόνον ὀνόματί εἰσιν, οὐ μὴν δὲ τοῖς ἔργοις. Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς, ὁ διαγαγών με εἰς τὸν ἅγιον τόπον τοῦτον, ἵνα μὴ ἀποθάνω ἐν τῇ ἰδίᾳ πατρίδι καὶ ταφῶ ἐν γῇ μεμιασμένῃ ἁμαρτίαις πολλαῖς.

CAP. II

[11] Ὀψίας δὲ γενομένης, λέγει μοι· Ἀδελφὲ Σεραπίων, οὐκ ἔστι καιρὸς τοῦ ποιῆσαι ἡμᾶς εὐχαριστίαν καὶ ἀγάπην; Ἐγὼ δὲ οὐκ ἀπεκρίθη αὐτῷ ρἧμα. Καὶ εὐθέως ἀναστὰς καὶ τὰς χεῖρας ἐκτείνας εἰς τοὺς οὐρανοὺς εἶπὲ τὸν Φαλμὸν τοῦτον, Κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδέν με ὑστερήσει, καὶ τὰ λοιπὰ τοῦ Φαλμοῦ. Τότε στραφεὶς ἐπὶ τὸ ἀνώτερον, φωνῇ μεγάλῃ εἶπεν. Σκεύαζε τέκνον, [sumpta cœna diuinitus apparata] τράπεζαν. Καὶ λέγει μοι· Εἰσέλθωμεν, τέκνον, καὶ μεταλάβωμεν τροφῆς, ἣν ὁ Θεὸς ἀπέστειλεν ἡμῖν. Κᾀγὼ ἐθαύμασα καθ᾽ ἑαυτὸν καὶ ἔκθαμβος ἐγενόμην, ὅτι οὐδὲ πρὸ τούτου ἑώρακά τι ἐν τῷ σπηλαίῳ. Εἰσελθόντων δὲ ἡμῶν, ἑώρακα τράπεζαν, καὶ δύο δίφρους κειμένους καὶ ἄρτον πρόσφατον ἀπαλὸν καὶ λαμπρὸν ὡσεὶ χιόνα καὶ ἄνθη εὐπρεπῆ, καὶ δύο ἰχθύας ὀπτοὺς καὶ λάχανα κάλλιστα, καὶ ἐλαίας καὶ φοίνικας, καὶ ἅλας καὶ καυκάλιον πλήρει ὕδατος γλυκέος ὑπὲρ μέλι. Καὶ καθισάντων ἡμῶν, λέγει μοι· Εὐλόγησον Ἀδελφὲ Σεραπίων. [& benedicta,] Κᾀγὼ εἶπεν· Συγχώρησόν μοι, Πάτερ. Καὶ εὐθέως εἶπεν ὁ γέρων· Κύριε εὐλογησον. Καὶ εὐθέως ἐθεασάμην καθάπερ δεξιὰν ἁπλωθεῖσαν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἔγγιστα τῆς τραπέζης, καὶ τυποῦσαν σταυρόν.

[12] Καὶ φαγόντων ἡμῶν, εἶπεν. Ἆρον, τέκνον, ἔνθεν. Καὶ εὐθέως ἐπήρθη ἡ τράπεζα ἐκείνη· ἐγὼ δὲ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου οὐκ ἐγευσάμην τροφῆς τοιαύτης, οὔτε ὕδατος ἐγευσάμην καθώσπερ τὸ ὕδωρ ἐκεῖνο, τῆς τε γλυκύτητος αὐτοῦ καὶ τῆς ὀσφράνσεως. [narrat Marcus ita se refici solitum,] Τότε ὁ Ἅγιος λέγει μοι. Εἶδες πόσον ἀγαπᾷ Ἀδελφὲ, ὁ Θεὸς τοὺς δούλους ἁυτοῦ· καθ᾽ ἡμέραν γὰρ εἷς ἰχθὺς ἐπέμπετό μοι, καὶ σήμερον ὁ Θεὸς διὰ σὲ ἀπεστειλε δύο. Οὕτως ἀποστέλλει μοι ὁ Θεὸς τροφὴν πνευματικὴν καὶ πόμα πνευματικὸν, τέκνον. Τριάκοντα χρόνους ἐγενόμην ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ, καὶ οὐχ εὗρον οὐδὲ ῥίζαν βοτάνης· πεῖναν καὶ δίψαν ὑπέμεινεν ἡ ψυχή μου· ἔφαγον χοῦν ἀπὸ πείνης μου, καὶ ἔπιον ὕδωρ ἐκ τῆς θαλάσης πικρὸν· καὶ διῆλθον γυμνὸς καὶ ἀνυπόδητος, ἕως οὗ ἐξελύθη τὰ μέλη μου ἐκ δέρματος αὐτῶν ἀπὸ ψύχους, καὶ ἔκαυσεν ὁ ἥλιος τὰς σάρκας μου καὶ ἐκείμην χαμαὶ ὡσεὶ νεκρός. [post superatas annorū 30 tentationes,] Καὶ οἱ δαίμονες ἐπολέμουν με ἀεννάως περισύροντές με καὶ πολεμοῦντές με, καὶ ἐγχατέλιπέ με ὀ Θεὸς τοὺς τριάκοντα χρόνους, χειμαζόμενον ὑπὸ πείνης καὶ δίψης καὶ γυμνότητος καὶ τῆς βίας τοῦ ψύχους καὶ τοῦ καύσωνος τῆς τῶν ἡμέρας· καὶ οὔτε θηρίον οὔτε ὄρνεον τεθέαμαι ἐν τούτῳ τῷ ὄρει. Καὶ ἰδοὺ ἐννενήκοντα πέντε ἔτη ἔχω, ὅτι εἰμὶ ἐνταῦθα καὶ οὐχ ἑώρακαν οἱ ὀφθαλμοί μου τι τῶν κτισθέντων ζώων ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τοὺς τριάκοντα χρόνους, εἰ μὴ δαίμονας μόνον.

[13] Τελεσθέντων δὲ τῶν τριάκοντα ἐτῶν, ἐν οἷς ἤμην ἐν κινδύνοις, [& quoad corpus inire immutatum fuisse:] ἐκέλευσεν ὁ Θεὸς τῷ σώματί μου, καὶ ἐφύησαν τρίχες, ἕως οὗ ἐκαλύφθησαν πάντα μου τὰ μέλη. Καὶ απ᾽ ἐκείνης τῆς ὥρας ἕως τοῦ νῦν οὔτε οἱ δαίμονες ἴσχυσαν πολεμῆσα με, ἢ πλησιάσαι μου, οὔτε λιμὸς οὔτε δίψα, οὔτε ψύχος οὔτε καύσων κατεκυρίευσέ μου· ἀλλ᾽ οὔτε τὸ παράπαν ἐσθένησα, καὶ σήμερον τετέλεσται τὸ μέτρον τῆς ζωῆς μου, καὶ ἀπέστειλέ σε ὁ Θεὸς ὅπως ταῖς ἁγίαις σου χερσὶν κηδεύσῃς τὸ ταπεινόν μου σῶμα. Καὶ μετὰ τὸ εἰπεῖν ταῦτα, [ex quo discessurus] τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ περὶ ἑσπέραν μετὰ τὸ λαβεῖν ἡμᾶς βρώσεως, λέγει μοι· Ἀδελφὲ Σεραπίων, σύγγνοθί μοι ἐτι ὀλίγον, καὶ ἐν ταύτῃ τῇ νυκτὶ τοῦ χωρισμοῦ μου ποιήσωμεν ἀγρυπνίαν· Καὶ ποιήσαντες τὸν πρώτην ἐυχὴν, ἐτελέσαμεν ὅλους τοὺς ψαλμοὺς τοῦ Δαβὶδ, εἶτα λέγει μοι· Ὅταν κηδεύσεις τὸ σῶμάμου, θὲς αὐτὸ ἐν τούτῳ τῷ σπηλαίῳ ἐν εἰρήνῃ Κριστοῦ, καὶ φράξας λίθοις τὸ στόμα τοῦ σπηλαίου πορεύου, καὶ μὴ μένῃς ἐνταῦθα.

[14] Ἀρξαμένου μου δὲ κλαίειν, ἐν δάκρυσιν καὶ ἐν κλαυθμῷ δυσωπίας λέγω αὐτῷ· Πάτερ, αἴτησαι λαβεῖν με σὺν σοὶ ὅπου ἂν πορεύσῃ· ἐπειδὴ οὐκ ἐπίσταμαι ποῦ παρευθῆναι, [consolatur Serapicnē,] οὐ δὲ γινώσκω πῶς ἐνταῦθα παρεγενόμην. Καὶ λέγει μοι ὁ Ἅγιος· Ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς εὐφροσύνης μου μὴ κλαῖε. Ὁ Θεὸς γὰρ ὁδηγήσει σε, καὶ ἐνεγκὼν ἐνθάδε αὐτὸς διασώσει σε ἐν εὐφροσύνῃ· καὶ οὐκ ἐν τῇ τρίβῳ τῆς ἐλεύσεώς σου ἔσται ᾐ ἀποστροφή σου, Ἀδελφὲ Σεραπίων. Νῦν, τέκνον μου, μεγάλη μοι ἐστὶν ἡ ἡμέρα αὐτὴ ὑπὲρ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου. Σήμερον καταλιμπάνει ἡ ψυχή μου τὸ παθητὸν τοῦτο σῶμα, καὶ ἀπέρχεται τοῦ καταπαῦσαι ἐν μοναῖς ζωῆς, f σήμερον ἀναπαύσεται τὸ σῶμά μου ἀπὸ πολλῶν κόπων καὶ πόνων, σήμερον παρεμβαλῶ ἐν τῇ χώρᾳ τῆς ἀναπαύσεώς μου. Καὶ ταῦτα εἰπόντος αὐτοῦ, [& magno in lumine] ἐπλήσθη φωτὸς τηλαυγεστέρου ἡλίου τὸ σπήλαιον, καὶ εὐωδιας ἀρωμάτων ἐπληρώθη τὸ μέγα ὄρος ἐκεῖνο, καὶ κρατήσας ὁ Ἅγιος τῆς χειρός μου ἤρξατο λέγειν οὕτως.

[15] Σώζου ἄντρον ἐν ᾧ τῷ Θεῷ μου εὐηρέστησα, μετὰ τοῦ σώματός μου τοῦ ἐν σοὶ κατασκηνώσαντος ἐν τῇ ζωῇ μου, [valedicit corpori,] καὶ πάλιν ἐνταῦθα μενέτω μέχρι τῆς ἀναστάσεως. Καὶ σὺ σῶμα, ὁ οἶκος τῶν πόνων καὶ κόπων καὶ ἀναγκῶν σώζου· σοὶ Κύριε τὸ σῶμά μου προστίθημι· διὰ γάρ σε ὑπέμεινε καὶ δίψαν καὶ ψύχος, καὶ καύσωνα· αὐτὸς ἔνδυσον αὐτῷ ἔνδυμα δόξης ἐν τῇ φρικτῇ ἡμέρᾳ τῆς παρουσίας σου. Σώζεσθε οἱ ὀφθαλμοί μου, οὓς ἐμάραναν αἱ νυκτεριναὶ ἀγρυπνίαι, καὶ κοιμηθέντες ἀναπαύεσθε. Σώζεσθε καὶ οἱ πόδες μου, οὓς κατέθλασα τῇ ὁλονύκτῳ στάσει τῆς προσευχῆς μου. Σώζεσθε Ἀσκηταὶ οἱ [ἐν] φάραγξι τῶν ὀρέων κείμενοι. [Ecclesiæ vniuersæ fidelium,] Σώζεσθε δέσμιοι οἱ διὰ τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καταπονούμενοι. Σώζεσθε οἱ ἐξωρισμένοι καὶ μὴ ἔχοντες παρηγόρους. Σώζεσθε μοναστήρια, σώζεσθε Λαῦραι, σώζου πιστὴ Ἐκκλησία, ἱλασμὸς τῶν ἁμαρτιῶν. Σώζεσθε Ἱερεῖς Κυρίου, μεσίται τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀνθρώπων· σώζεσθε τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ἀρεσθέντες τῷ Χριστῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος τοῦ ἀγίου· σώζεσθε οἱ τοὺς ξένους ὡς τὸν Χριστόν ὑποδεχόμενοι, φίλοι Θεοῦ καὶ ξενοδόχοι· σώζεσθε Βασιλεῖς καὶ Ἄρχοντες, οἱ ὄντες ἐλεήμονες πρὸς τοὺς πένητας καὶ τοὺς πλησίον· σώζεσθε ταπεινόφρονες νηστευταὶ καὶ ἀγωνισταὶ οἱ τοῖς πόνοις μὴ ἐκλυόμενοι· σώζεσθε οἱ σπουδαῖοι ἐν ταῖς προσευχαῖς καὶ οἱ ἐν ταῖς ἁγίαις ἐκκλησίαις ἐπαγρυπνοῦντες. Σώζεσθε μοναχοὶ, σώζου ἡ γῆ, καὶ πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ ἐν τῇ εἰρήνῃ Χριστοῦ καὶ τῇ ἀγάπῃ αὐτοῦ.

[16] Καὶ μετὰ εἰπεῖν τὸν Ἅγιον ταῦτα, στραφεὶς ἠσπάσατό με λέγων· Σώζου καὶ σὺ, Ἀδελφὲ Σεραπίων, [& Serapiooni, cui de corpore suo præcipit.] ὁ Χριστὸς ὑπὲρ οὗ ἐλπίδι τῆς ἀνταποδόσεως ὑπέμεινας τὸν κόπον τοῦτον, αὐτὸς παρασχήσῃ σοι τὸν μισθὸν τοῦ κόπου σου ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς παρουσίας αὐτοῦ. Καὶ πάλιν λέγει μοι· Ὁρκίζω σε κατὰ τοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱου τοῦ Θεοῦ, μὴ λάβῃς τι ἐκ τοῦ ταπεινοῦ μου σώματος ἑως μιᾶς τριχὸς, μηδὲ προσεγγίσῃς εἰς αὐτὸ ἔνδυμα ἱματίου· ἀλλ᾽ αἱ τρίχες, ἃς ἐνέδυσεν αὐτῷ ὁ Θεὸς, ἔστωσαι αὐτῷ ἐντάφια· καὶ μὴ μείνῃς ἐνταῦθα σήμερον. Ταῦτα εἰπόντος τοῦ Ἁγίου, καὶ ἐμοῦ θρηνοῦντος, φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· Ἄγάγετέ μοι τὸν ἐργάτην τῆς δικαιοσύνης, καὶ τέλειον Χριστιανὸν, καὶ δοῦλον πιστόν. Δεύρω, τέκνον ἐμὸν Μάρκε, δεύρω, ἀναπαύου ἐν τῇ χώρᾳ τῆς χαρᾶς καὶ τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Καὶ εὐθέως ὁ Ἅγιος λέγει μοι· Κλίνομεν γόνυ, Ἀδελφέ. Καὶ γόνυ κλινάντων ἡμῶν ἤκουσα φωνῆς λεγούσης πρὸς ἕτερον, Ἔκτεινόν σου ἀγκάλας. Καὶ ταῦτα ἀκούσας ἐγὼ ἀνέστην ἀπὸ τῆς γονυκλισίας, [hic animā eius in cælum ferri videt.] καὶ ἀτενίσας εἶδον τὴν ψυχὴν τοῦ Ἁγίου βασταζομένην ὑπὸ τῶν ἁγίων Ἀγγέλων, καὶ ἐνδεδυμένην στολὴν λευκὴν καὶ ἀναφερομένην εις τοὺς οὐρανοὺς, καὶ ἀνεκαλύφθη ἡ σκέπη τοῦ οὐρανοῦ. Καὶ εἶδον τὰς φυλὰς τῶν δαιμόνων ἱσταμένας ἑτοίμους, καὶ ἤκουσα φωνῆς λεγούσης ἄνωθεν, Φεύγετε υἱοὶ τοῦ σκότους ἀπὸ προσώπου τοῦ φωτὸς τῆς δικαιοσύνης. Καὶ εἶδον, καὶ ἐνεποδίσθη ἡ ψυχὴ τοῦ Ἁγίου ὡσεὶ μίαν ὥραν. Καὶ ἤκουσα φωνῆς λεγούσης πρὸς τοὺς Ἀγγέλους· Ἄρατε τὸ ἐμὸν τέκνον, τὸν καταιοχύνοντα τοὺς δαίμονας, καὶ πορεύεσθε. Παρελθούσης δὲ τῆς ψυχῆς τοῦ Ἁγίου τὰς φυλὰς τῶν δαιμόνων (ίσταντο γὰρ οἱ δολεροὶ ὡς ἀναρίθμητα καὶ ἄπειρα στρατεύματα ἐν τῷ ἀέρι συνέχοντα τὰς ψυχὰς τῶν βουλομένων παρελθεῖν) εὐθέως ἐθεασάμην δεξιὰν ἐκταθεῖσαν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ δεξαμένην τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἔτι αὐτὴν ἑώρων πλέον.

[17] Ἦν δὲ ὥρα ἕκτη τῆς νυκτὸς, ὅτε ἐθεασάμην ταῦτα, καὶ ποιήσας πᾶσαν τὴν νύκτα ἔως πρωῒ προσευχόμενος, καὶ τὴν ὑμνῳδίαν τελέσας ἐπάνω τοῦ σώματος, [& tumulato cadauere] βαστάσας αὐτὸ ἐθέμην ἐν τῷ σπηλαίῳ, καὶ φράξας τὸ στόμα τοῦ σπηλαίου καὶ ἐυξάμενος κατῆλθον τοῦ ὄρους, ἱκετέυων καὶ δεόμενος τὸν Θεὸν γενέσθαι μοι βοηθὸν τοῦ ὑπεξελθεῖν τὸν φοβερὰν ἐκείνην ἔρημον. Καὶ περὶ δυσμὰς ἡλίου εἶδον, καὶ ἰδοὺ οἱ δύο ἡσυχασταὶ ἐκεῖνοι, οἱ ὀφθέντες μοι πρὸς τὸν Ἄββᾶν Ἰωάνην, παρεγένοντο λέγοντές μοι· Ἀληθῶς, Ἄδελφὲ, [regrediens ex monte] ἐκήδευσας ἄνθρωπον σήμερον, οὗ οὐκ ἔστιν ἄξιος ὁ κόσμος. Ἀναστὰς οὖν ὁδοιπορήσωμεν νύκτωρ, ἀὴρ γάρ ἐστι καταψύχων, καὶ ἐν ἡμέρᾳ οὐ δυνήσῃ περιπατεῖν διὰ τὴν τοῦ ἡλίου θερμότητα. Καὶ ἀναστως συνεπορευόμην αὐτοῖς ἕως πρωΐ. Καὶ λέγουσί μοι· Πορεύου ἐν εἰρήνῃ καὶ ἔυχου ὑπὲρ ἡμῶν.

[18] Οὐ μακρὰν δὲ γενόμενος αὐτῶν, ἀτενίσας εἶδον, καὶ ἰδοὺ ἱστάμην εἰς τὴν θύραν τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἀββᾶ Ἰωάννου, [subito se reperit apud Ab. Ioannem,] καὶ ἔκθαμβος γενόμενος ἐδόξαζον τὸν Θεὸν μεγάλῃ τῇ φωνῇ, καὶ ἐμνήσθην τοῦ λόγου τοῦ Ἁγίου, ὃν εἶπέ μοι. Ὅτι οὐκ ἐν τῇ τρίβῳ τῆς ἐλεύσεώς σου ἔσται ἡ ἀποστροφή σου· Καὶ πεπίστευκα, ὅτι ἀοράτῳ βασταγμῷ διὰ τῶν ἐυχῶν τοῦ ἁγίου Μάρκου καὶ πιστοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ ἀπηνέχθην ὅπου ἦν πρότερον· καὶ ἐμεγάλυνα τὰ ἐλέη τοῦ ἀγαθοῦ καὶ φιλανθρώπου Θεοῦ ἡμῶν, ἃ ἐποίησε, μετ᾽ ἐμοῦ τοῦ ἀναξίου διὰ τῶν πρεσβειῶν τοῦ θεράποντος αὐτοῦ Μάρκου. Τῶν φωνῶν μου δὲ ἀκούσας ὁ Ἀββᾶς Ἰωάννης ἐξῆλθε καὶ λέγει μοι, Ἐν εἰρήνῃ μετὰ Θεὸν παραγέγονας Ἀββᾶ Σεραπίων. [eiq; refert quæ viderat:] Ἐγὼ δὲ εἰσελθὼν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐξηγησάμην αὐτῷ ἅπαντα τὰ γενόμενα, καὶ ἐδόξαζον ἅπαντες τὸν Θεόν.

[19] Καὶ εἶπέ μοι, Ἀληθῶς, Ἀδελφὲ, ἐκεῖνος ἦν τέλειος Χριστιανὸς καὶ τῇ κλήσει καὶ τοῖς ἔργοις· ἡμεῖς δὲ ὀνόματί ἐσμεν Χριστιανοὶ, [& pariter Deum in Sancto suo laudant.] ἔργοις δὲ οὐδαμῶς. Ἀλλ᾽ ὁ φιλάνθρωπος καὶ ἐλεήμων Θεὸς, ὁ παραλαβὼν τὸν ἅγιον Μάρκον τὸν δοῦλον αὐτοῦ εἰς τὰς αἰωνίους αὐλὰς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, αὐτὸς σκεπάσῃ ἡμᾶς καὶ τὴν ἁγίαν ἁυτοῦ Ἐκκλησίαν ὑπὸ τὰς πτέρυγας τῆς αὐτοῦ χάριτος ἀπὸ πάντων τοῦ διαβόλου σκανδάλων· ὅτι ἀεὶ διαπαντὸς, ὁ διάβολος, ὡς λέων ὀρυόμενος, μένεται καθ᾽ ἡμῶν μοναχῶν. Ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς ὁ πανάγαθος, ὁ ἐλεήμων καὶ ἔυσπλαγχνος, ὁ δεχόμενος τὴν μετάνοιαν ἡμῶν ἁμαρτωλῶν, αὐτὸς ὁδηγήσοι ἡμᾶς εἰς τὸ ἅγιον ἁυτοῦ θέλημα, ὅπως τύχωμεν ἐλέους ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, μετὰ τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμων Ἀββᾶ Μάρκου τοῦ ἀπ᾽ Ἁθηνῶν ὁρμωμένου, πρεσβείαις καὶ ἱκεσίαις τῆς παναχράντου Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν Ἁγίων τῶν ἀπ᾽ αἰώνων εὐαρεστησάντων Χριστῷ, ᾧ δόξα πρέπει καὶ κράτος, σὺν τῷ ἀνάρχῳ αὐτοῦ Πατέρι καὶ τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῶ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νὺν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. g

ΒΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ.
ex Bibliothecæ Vaticanæ Codice MS. signato 1660, estque etiam in 1589.

Ioannes in Puteo eremita in Armenia (S.)

CAP. I

[1] Ην τις γυνὴ φιλόχριστος, ὅτε ὁ ἐυσεβὴς λόγος ἐκηρύσετο, [S. Ioannes in persecutione cum matre delitescit:] ὀνόματι Ἰουλία, ἔχουσα οὐσίαν πολλὴν, καὶ ἦσαν τὰ προσοντα αὐτῇ παιδία δύο, Ἰωάννης καὶ Θεμιστία ἡ τούτου ἀδελφή. Ἐγένετο δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, ἀνέστη τίς a Κοῤῥήκτωρ ὀνόματι Πωμπηἳανὸς, καὶ ἔλαβεν δόγματα παρὰ τῶν Βασιλεων, ὅπως, ἐὰν ἕυρῃ τινὰς εἰς τὸν Χριστὸν πιστεύοντας, ποικίλαις τιμωρίαις ἀυτοὺς ἀναλίσκῃ. Ἀκούσασα δὲ ἡ b μακαρία Ἰουλία, ὅτι παραγίνεται ἐν Κυβιστρῳ τῆ πόλει, ἦρεν ἑαυτὴν εἰς μικρὸν δωμάτιον· καὶ ἦν μετὰ τῶν παιδίων ἐκεῖ, διδάσκουσα ἀυτὰ τοὺς τῆς ἐυσεβείας θεσμούς. Ἐγένετο δὲ εἶναι τὸν Ἰωάννην ὡς ἐτῶν δεκατριῶν, [clam matre ad tēplum abit:] οὗτος λεληθότως τῆς μητρὸς ἀυτοῦ κατήρχετο κατὰ τὴν ὁρισμένην ὥραν, καὶ ἀπῄει εἰς τὸ c Κυριακὸν, καὶ τὰς συνήθεις ἐυχὰς ἐπετέλει. Εὗρεν δὲ ἀυτὸν ἄνθρωπός τις προσευχόμενον, καὶ ἐπηρώτησεν ἀυτὸν λέγων· Εἰπέ μοι παιδίον, ποίου γένους τυγχάνεις, ὅτι τὰς συνήθεις ἐυχὰς μόνος διατελεῖς; Ὁ δὲ Ἰωάννης ἀπεκρίθη αὐτῷ· Παιδίον τυγχά νω γυναικὸς χήρας, ἅμα κορασὶῳ ἑνὶ, καί ἐσμεν ἐν δωματίῳ κρυπτόμενοι. Καὶ λεληθότως τῆς μητρός μου κατέρχομαι κατὰ τὴν ὁρισμένην ὥραν, καὶ παραγίνομαι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, καὶ οὐδένα ἑυρίσκω μεθ᾽ οὗ αἰνέσω τὸν Κύριον· ἐφοβήθησαν οἱ Χριστιανοὶ καὶ ἀνεχώρησαν. Ἐγὼ δὲ παιδίον ὂν, οὐκ ἐφοβήθην τὸ δόγμα Ἀρχόντων, ἀλλὰ μᾶλλον ἐκεῖνον φοβοῦμαι τὸν ἐπουράνιον Βασιλέα, ὅς ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ἀποδώσει μοι βραβεῖον ἀθανασίας τοῦ αἰῶνος. [a viro ignoto persuadetur eremum petere.] Λέγει αὐτῷ· Παιδίον, τί σοι χρεία ἀπὸ τοιαύτης ἡλικίας πολεμεῖν πρὸς τὰς τοιαυτας ἀνάγκας; Ἀλλ᾽ εἰ θέλεις νικησαι τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις, ἄπελθε εἰς τὴν ἔρημον, καὶ ἐκχώρησον ἑαυτὸν τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἔσο φοβούμενος τὸν Θεὸν, καὶ διάξεις ὡς εἷς τῶν Ἀγγέλων. Ὁ γὰρ βίος οὗτος μάταιος, καὶ τὰ πράγματα πρόσκαιρα, καὶ ἡ δυναστεία ὡς σκιὰ, καὶ ἡ ἀρχὴ ὡς καπνὸς ἀπολεῖται. Οὐαὶ δὲ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ τῷ ἀπολωλεκότι τὴν ψυχὴν ἀυτοῦ. Ὁ δὲ Ἰωάννης ἀκούσας, κατενύγη, καὶ λέγει πρὸς τὸν ἄνθρωπον· Τί ποιήσω, ὅτι ἐλεῶ τὴν μητέρα καὶ τὴν ἀδελφήν μου, διότι νηπία ἐστὶν, καὶ πολλὰ ἔκαμεν ἡ μήτηρ ἡμῶν, ἵνα μάθωμεν γράμματα ὅπως μὴ ἀπόλλωνται τὰ πράγματα ἡμῶν. Ὁ δὲ λέγει αὐτῷ· Βέλτιόν σοί ἐστιν τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς μὴ ἀπολέσαι. Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰωάνης· Ἀπέλθω οὖν, συντάξομαι τῇ μητρί μου, καὶ οὕτως ἐξέλθω, μή ποτε στενάξῃ κατ᾽ ἐμοῦ, νομίσασα ὅτι κατεφρόνησα τοὺς ὅρους ἀυτῆς· ἐὰν δὲ ἔυξηταί μοι, μᾶλλον ὡς ἐφόδιον λαβὼν πορεύσομαι,

[2] [a matre facultatem discedendi impetrat.] Καὶ ἐν σπουδῇ ἀπελθὼν, ἀνῆλθεν εἰς τὸ δωμάτιον, καὶ λέγει αὐτῳ ἡ μήτηρ· Ποῦ διῆγες παιδίον, καὶ ὠδύνησάς μου τὴν καρδίαν, ὅτι λαβοῦσα ὑμᾶς κατέκρυψα, καταφρονήσασα τῶν ὑπαρχόντων τοῦ πατρὸς ὑμῶν, ὅπως μὴ ἐμπέσητε εἰς τὸν λυμεῶνα * Ποντιανόν; Καὶ βούλει σὺ ἑαυτὸν φανερὸν ποιῆσαι, καὶ ὀδυνᾷν μου τὸ γῆρας; Λέγει αὐτῇ ὁ Ἰωάννης· Ἀπῆλθον εἰς τὸ Κυριακὸν, καὶ εὗρόν τινα τῶν συσχολαστῶν μου, καὶ ἐβουλήθη ἐκεῖ με κατασχεῖν. Ἐγὼ δὲ εἶπον, Εἰ μὴ ἀπέλθω καὶ ἀναγγείλω τῇ μητρί μου, οὖ δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι· Ἔδωκα δὲ αὐτῷ λόγον τοῦ ἀπελθεῖν τῇ γνώσει σου. Σὺ οὖν ἀπόλυσόν με εὐξαμένη μοι, καὶ ἐαν χρονίσω ἐκεῖ, μένε ἐν εἰρήνῃ. Ἡ δὲ εἶπεν, Πορεύου, τέκνον, ἐν εἰρήνῃ, καὶ ὁ Θεός μου ἔσται πρὸ προσώπου σου. Τότε ὁ Ἰωάννης συνταξάμενος τῇ μητρὶ καὶ τῇ ἀδελφῇ αὐτοῦ, [eremum petit Angelo duce:] καταφιλήσας αὐτὰς, ἐξῆλθεν, καὶ εὐθέως ὥρμησαν τὴν ἔρημον οἰκῆσαι γῆν. Καὶ εὗρεν ἀυτὸν Ἄγγελος περιπατοῦντα, καὶ ἐπερώτησεν ἀυτόν· Ποῦ πορεύῃ παιδίον; Ὁ δὲ εἶπεν, Ζητῶ τόπον, ἵνα καταπαύσω. Καὶ ὑπέδειξεν αὐτῷ ὁ Ἄγγελος, ὅθεν πορευθῇ. Καὶ ἐπορεύθη ὁδὸν ἡμέρας μιᾶς, καὶ εὗρεν φρέαρ, [recitatis precibus,] καὶ εὐξάμενος ἐνέβλεψεν κάτω, καὶ σφραγίσας ἑαυτὸν, ηὔξατο πρῶτον λέγων· Ὁ τὸν Ἰωνᾶν ἐκ κοιλίας κήτους ἀναγαγὼν τριήμερον, καὶ τὸν Δανιὴλ ἐκ λάκκου λεόντων, καὶ τὸν Ἱερεμίαν ἐκ βορβόρου, καὶ τὸν Ἰωσὴφ τὸν τῆς σωφρωσύνης ἐραστὴν ἐκ τοῦ φρέατος, καὶ εἰς Βασιλέα αὐτὸν ἀναδείξας, ἀυτὸς, Κύριε, καὶ νῦν ἐν τῷ φρέατι τούτῳ φθάσον, καὶ ἐγὼ ἀκοντίζω ἑαυτὸν μὴ ἀδικούμενος εἰς τὸ ὄνομά σου, καὶ ἔσται μοι εἰς κατοικίαν, καὶ ἀυτός με διαθρέψεις· καὶ οὐ μὴ ἀναβῶ, ἕως οὗ συντελέσω πάσας τας ἡμέρας μου, ἃς περιώρισάς μοι ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ πληρώσας τὸ, Ἀμήν, ἠκοντισεν ἑαυτὸν, καὶ κατῆλθεν ὑγιὴς, [in puteum altissimum se coniicit:] καὶ Ἄγγελος Κυρίου ἐδέξατο ἀυτόν. Καὶ ἦν ὁ βυθὸς τοῦ φρέατος ἔχων d ὀργυιὰς εἴκοσι· καὶ ἦν ἐκεῖ καθήμενος, καὶ δοξάζων τὸν Κύριον.

[3] Καὶ ἐπλήρωσεν ἡμέρας τεσσαράκοντα, ἄρτον μὴ φαγὼν καὶ ὕδωρ μὴ πιὼν, [40 diebus ieiunus manet:] καὶ ὁ Ἄγγελος ἦλθεν πρὸς τὸν Αἰγύπτιον κομίζων αὐτῶ τὴν τροφὴν, καὶ ἕτερος Ἄγγελος ὀπίσω ἀυτοῦ, καὶ ἀυτὸς ὁμοίως ἔχων τροφήν. Καὶ ὁ Ἄγγελος παρεγένετο πρὸς τὸν Αἰγύπτιον πειράζων ἀυτὸν· καὶ ἤκουσεν παρὰ τοῦ Ἀγγέλου λέγοντος· Ἀνάστα Φαρμουθὶ, καὶ ἀπένεγκε ταύτην τὴν τροφὴν τῷ Ἰωάννῃ ὅτι εἰσὶν αὐτῷ ἡμέραι τεσσαράκοντα, [a Pharmute, accepto ab Angelo cibo,] ἀφ᾽ οὗ ἄρτον οὐκ ἔφαγεν, ὕδωρ οὐκ ἔπιεν, γόνυ οὐκ ἔκαμψεν, χεῖρας οὐ συνέσπασεν, ἀλλὰ ἐκτενῶς δέεται τοῦ Κυρίου καὶ διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν νήπιον, οὐκ ἐκελεύσθην ἀπενεγκεῖν αυτῷ τὴν τροφὴν, ἀλλ᾽ ἵνα διὰ σοῦ δοθῇ αὐτῷ, μή ποτε ἔπαρσις αὐτῷ γένηται, καὶ πειράσῃ αὐτὸν ὁ διάβολος. Ὅτε δὲ δῷς αὐτῷ τὴν τροφὴν, στήριξον αὐτὸν ἐν λόγῳ Κυρίου. Ταῦτα πάντα ἤκουσεν ὁ διάβολος, καὶ ἐβόησεν λέγων· Παρεγενόμην νομίζων, [diabolo ob seruante,] ὅτι σκεῦος μέγα ἐστὶν ὁ Φαρμουθὶ καὶ ἀγώνμοι ἦν τοῦ ἀπατῆσαι αὐτόν. Νῦν δὲ τίς μοι οὗτος, ὃν ἐὰν θέλω, ὡς φύλλον ὑπὸ ἄνεμον διασαλεύω ἀυτόν Τί ποιήσω, ὅτι καὶ τὰ παιδἰα κατ᾽ ἐμοῦ στρατεύονται; Ἀλλὰ ἀπελθὼν ὥς ἐστι τρυφερὸς ἐν τῇ ποικιλίᾳ μου ἀπατήσω ἀυτὸν· ἐὰν γὰρ ἄρξηται ἐθίζειν τοῦ μὴ ἀκηδιᾷν, οὐκέτι δύναμαι ἀνασπασαι ἀυτόν. Ὁ δὲ Φαρμουθὶ λαβὼν τὴν τροφὴν παρὰ τοῦ Ἀγγέλου, [inuisitur:] ἐπορεύθη πρὸς τὸν Ἰωάννην, καὶ ἐυξάμενος ἐκάλεσεν ἀυτὸν· Ἰωάννη ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ, ὃν ἐπεσκέψατο ὁ Θεὸς, διὰ τὴν καρτερίαν τῆς εὐχῆς σου ἀπέστειλέν σοι τροφὴν, ὅπως ἂν εὐτονήσῃς· Δέξαι τὰ ἀποσταλεντα σοι παρὰ τοῦ Θεοῦ. Ὁ δὲ Ἰωάννης εἰπεν. Εἰ θέλημα Κυρίου ἦν τοῦ δοθῆναί μοι τροφὴν, ὧδε ἀναπές ειλέν μοι· ἀλλ᾽ οὐκ ἔγνω με ὁ Θεὸς, ἐπειδὴ οὐδὲ ἀπέστειλέν μοι τροφήν. Ὁ δὲ Φαρμούθιος εἶπεν· Ἐγω εἰμι ὁ Αἰγύπτιος, ὅπου παρεγένου τὸ πρῶτον ἐν τῷ σπηλαίῳ. Ὁ δὲ εἶπεν· Εὐλόγησον τὸν Κύριον, καὶ οὔτως δός μοι τροφήν. Τότε ὕμνησεν τὸν Κύριον, καὶ ἀνέπεμψεν τὸ Ἀμήν. Καὶ ἐδεξατο ὁ Ἄγγελος, καὶ ἐπέδωκεν τῷ Ἰωάννῃ ὡς ἐν σχήματι τοῦ Αἰγυπτίου. [porrectum cibum Angelo subministrante comedit;] Ὁ δὲ Ἰωάννης λαβὼν τὴν τροφὴν, ἐνίσχυσε καὶ εἶπεν· Ἄπελθε ὁ δοῦλος τοῦ Κυρίου, καὶ καθέζου ἐν τῷ σπηλαἰῳ δοξάζων τὸν Κύριον, καὶ μέμνησο μου εἰς τὸν εὐχήν σου· ζῇ γὰρ Κύριος, ὁ μὴ ἐγκαταλιπὼν τὴν ψυχήν μου, οὐ μὴ ἔτι δέξομαι ἐκ χειρὸς ἀνθρώπου τροφὴν, μέχρις ὅτε ἐστὶν τὸ πνεῦμά μου ἐν ἐμοὶ, εἰ μὴ ἐπισκέψηταί με ὁ Κύριος, καὶ ἀπιστείλῃ μοι τροφὴν· οὐ μὴ γὰρ ἀναβῶ ἐκ τούτου τοῦ λάκκου, οὐδὲ μὴ συντύχω ἀνθρωπῳ οὐδὲ μὴ συμμνησθῶ χρημάτων, ἀλλ ἔσται μοι οἶκος εἰς τὸν ζωὴν καὶ τάφος ἐν τῆ ἐξόδῳ μου· τὰ δὲ πάντα μελλήσει τῷ. Κυρίῳ περὶ ἐμοῦ.

[4] [confirmatur contra diabolicas tentationes.] Τότε ὁ Φαρμούθιος εἶπεν αὐτῷ· Ἄκουσον, τέκνον, καὶ ἔχε ὑπομονὴν μή ποτε πειρασθῇς ὑπὸ τοῦ διαβόλου· ἔστι γὰρ ἀντικείμενος τῇ στρατιᾷ ταύτῃ· καθεκάστην ἡμέραν πολεμεῖ ἡμῖν, καὶ ἐπάγει ἀκηδείαν καὶ ἐνθύμησιν πονηρὰν, βίου ἀναστροθὴν, χρημάτων περιουσίαν, μητρὸς σπλάγχνα, ἀδελφῆς πόθον, δούλων φιλοστοργίαν γενους καλοκαγαθίαν, συνηλικιωτῶν χαρμονὴν· καὶ ἡ διάνοια συμπιίγεται ὑπο τῶν λογισμῶν καὶ ἡ καρδία σκληρύνεται, καὶ ἄκαρπος μένει ὁ ἄνθρωπος· καὶ πάλιν ὑπεισέρχεται καὶ ἐπιβάλλει δάκρυα, καὶ ἀδίκους λογισμοὺς, καὶ e μονότητα, καὶ ἀλλοτρίωσιν κόσμου, καὶ ἐρημίας ὁδὸν, καὶ ζωῆς ἀνάπαυσιν, καὶ θανάτου ἔξοδον· καὶ ὀλοθρεύει τὸν νοῦν, καὶ ἀπατᾷ τὰς τῶν ἀκάκων καρδίας. Σὺ δὲ νῆφε ἐν πᾶσι τούτοις, καὶ μένε ἐν εἰρήνῃ, φυλαττόμενος ὑπὸ Κυρίου. Καὶ πάλιν ὁ Ἰωάννης εἶπεν· Ὁρκῶ σε κατὰ τῆς δόξης τοῦ Κυρίου, ὅταν μνησθῇ σου ὁ Θεὸς, καὶ ἀποστείλῃ σοι τροφὴν, μὴ ἐπικομίσῃς μοι.

CAP. II

[5] Καὶ ἠκολούθει ὁ διάβολος, καὶ ἀπέρχεται ἐν τῷ σπηλαίῳ, [Diabolo instar serui matris Phermutē adeunte,] ἔχων σχῆμα ἑνὸς τῶν δούλων τῶν προσόντων τῇ μητρὶ τοῦ Ἰωάννου, καὶ ἀσπάζεται τὸν Φαρμούθιον, καὶ προσπίπτει αὐτῷ κλαίων καὶ λέγων· Δέομαί σου, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, εἰ τε λείως ἐξῆλθες ἀναχωρεῖν τῶν βιωτικῶν συμφορῶν, πάντα ἐπίστασαι, σπλάγχνα μητρὸς, ποθον γνωρίζεις ἀδελφῶν, δούλων ἀναστροφὴν, χρημάτων περιουσίαν, γένους ἀξίαν, τύχην ἀγαθὴν· οὕτως οὖν συμπάθησόν μοι, ὡς πολλὰ καμὼν, Ἅγιε τοῦ Θεοῦ. Ὁ δὲ Φαρμούθιος μὴ ἐγνωκὼς ὅτι πειρασμός ἐστιν, ἤρξατο ἀνεταζειν αὐτὸν, Μὴ στρατιωτικὸς ὑπάρχῃς ᾒ δοῦλος ἀναχωρήσας δεσπότου κακοῦ, ἢ ἐλεύθερος τυραννηθεὶς ὑπὸ δυνάστου; Ὁ δὲ διάβολος ἤρξατο λέγειν· Ἔσχον μὲν δεσπότην ἀνδρα θεοσεβῆ, [inquiritur:] καὶ δέσποιναν ὁμοίως· καὶ ἐτελεύτησεν ὁ κύριος ἡμῶν ἐν δυναστέιᾳ ἔτι νεώτερος ὢν, καὶ κατέλιπεν τὴν θεοφιλῆ δέσποιναν ἡμῶν μετὰ παιδίων δύο· καὶ ὁ υἱὸς αὐτῆς ὁ κύριος ἡμῶν καὶ κληρονόμος τῶν ὑπαρχόντων τοῦ κυρίου ἡμῶν ἀπανεχώρησεν, καὶ οὐκ οἴδαμεν, τί αὐτῷ ἐγένετο, ἢ πνεῦμα ἐπλάνησεν ἀυτὸν, ἢ θηριάλωτος ἐγενετο. Ἐπειδὴ δὲ φιλόφρων ἐστὶν ἡ κυρία ἡμῶν, ὅποῦ ἂν ἀκούσῃ ὅτι ἐστὶν άνὴρ φοβούμενος τὸν Θεὸν, μετὰ πολλοῦ πόνου ἀπέρχεται πρὸς αὐτόν. Νῦν δὲ παρεγένετό τις ἀνὴρ θεοσεβὴς ὅμοιός σοι, καὶ διηρεύνησεν ἀυτὸν ἡ κυρία ἡμῶν, καὶ ἀπήγγειλεν ἀυτῇ ὅτι οἷον ζητεῖς παῖδα, πέραν τοῦ Ἰορδάνου συνέτυχον· τὸ δέ που κατέστησεν ἑαυτὸν οὐ γινώσω. Καὶ μετὰ πολλῶν δακρύων καὶ ἐυχῆς ἀπέστειλέν με ἡ κυρία μου ζητῆσαι ἀυτὸν, γράψασα αὐτῷ ἐπιστόλὴν· καὶ ὄνομα αὐτῶ Ἰωάννης, καὶ ἐτῶν ἐστιν ὡς δεκαπέντε. Λοιπὸν νῦν οὖν ὁ Θεὸς ὡδήγησέν με διὰ τὰς ἐυχὰς τῆς κυρίας μου εὑρεῖν με ἄνδρα ἄξιον τοῦ Θεοῦ, ὅς δυνήσῃ γνωρισαι μοί που ἀπῆλθεν ὁ κύριός μου.

[6] [a Pharmute decepto,] Ὁ δὲ Φαρμούθιος ἰδὼν τὰ δάκρυα αὐτοῦ, συνεπάθησεν καὶ εἶπεν· Μεῖνον ἐνταῦθα, καὶ ἄυριον ἐγω ὑποδεικνύω ἀυτὸν, εἰ ἐκεῖνος ἀναγνωρίσει. Καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ ὁ διάβολος, καὶ δι᾽ ὅλης τῆς νυκτὸς συνεπνίγετο ὁ Αἰγύπτιος ὑπὸ τῶν λογισμῶν, καὶ οὐδὲ έυχὴν έδύνατο ἐπιτελέσαι, ἀλλ᾽ ἔμεινεν ἐμφρόντιστος καὶ ἐμμέριμνος. Τῇ οὖν ἐπαύριον σὺν τῷ ὄρθρῳ πίπτει ὁ διαβολος εἰς τοὺς πόδας αὐτῷ, καὶ συνέχει ἀυτὸν, καὶ ἐξήγαγεν ἀυτὸν μὴ τελέσαντα τὴν ἐυχὴν, καὶ ἀπήγαγεν άυτὸν ἐπι τὸ φρέαρ. [suadetur regredi ad matrem:] Καὶ ἤρξατο ὁ Αἰγύπτιος λαλεῖν τῷ Ἰωάννῃ· ὅτι ὅσα ἂν ποιήσῃ ἄνθρωπος, καὶ μὴ θεραπεύσῃ τοὺς γεννήσαντας ἀυτὸν, ἄκαρπος τοῦ βίου τούτου ἐξέρχεται, καὶ ὁ κόπος αὐτοῦ, ὃν ἐν τῇ νεότητι ἐκοπίασεν, εἰς οὐδὲν λογισθήσεται. Καὶ οὕτω κατίλειπες τὴν ἀθλίαν σου μητέρα στενάζειν κατὰ σοῦ; καὶ ὅσα σὺ νομίζεις ὧδε ἐκτελεῖν, ἐκείνη ἐκεῖ διὰ τῶν δακρύων ἀνατρέπει; Ἀλλὰ ἄκουσον μου καὶ ἄπελθε, καὶ θεράπευσον τὴν μητέρα σου, καὶ αναλαβε τὴν οὐσίαν τοῦ πατρός σου καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ τότε ἐλθὲ ἐνθά δε, ἰδοὺ γὰρ καὶ παῖδα ἀπέστειλεν μετὰ γραμμάτων πρὸς σέ. Τότε ἔλάλησεν ὁ Ἰωάννης τῷ Φαρμουθίῳ· Τοσαῦτα καμὼν, πῶς οὐκ ἔγνως ἀυτὸν τὸν συμπνίγοντά σου τὸν λογισμὸν, καὶ ἀποστρέφοντα τὴν διάνοιαν, καὶ αἰχμαλωτίζοντα τὰ αἰσθητήρια, καὶ ἀποσαλεύοντά σε τῆς εὐχῆς. Ἐν τούτῳ σε γνῶναι ἔδει, ὅτι οὐκ ἦν καλὸς, ὅτι παραγενόμενος ἐνθάδε οὐ δέδωκας δόξαν τῷ Κυρίῳ, ἀλλ᾽ ὡς ἐν ἀφροσύνῃ ἐλάλεσας. Σφράγισον σεαυτὸν, λάβε τὸν θυρεὸν, ἀναλαβε τὰς φρενας, ἐπιγνωθι τι ἐλάλησας, καὶ ἄπελθε, καὶ καθεσθεὶς ἐν τῷ σπηλαιῳ ἀνακάλεσον σεαυτὸν, μήπως καυχήσεται κατὰ σοῦ, [eum seueris monitis emendat:] Τότε ὁ Φαρμούθιος λαβὼν τὴν συμβουλίαν, καὶ ἐγκύψας εἰς τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν, καὶ ἰδὼν ὅτι θόλωσις ἦν ἐπ᾽ αὐτὸν, ἔπεσεν ἐπὶ προσωπον, καὶ ἐβόησεν λέγων· Τέκνον Ἰωάννη, αυτὸς ὑπὲρ ἐμοῦ δεήθητι τοῦ Κυρίου, ἵνα ἐν ἐπιγνώσει μου ὑποστρέφω, μήπως μετὰ πολλοὺς καμάτους ἀπόλλυμαι. Ἐγὼ ἐνόμιζον ὅτι παρῆλθον την τοῦ ἀδίκου πλάνην. Τότε ὁ Ἰωάννης εἶπεν· Κύριε ὁ γνωρίζων νεφροὺς καὶ δοκιμάζων καρδίαν, δὸς ἀνανῆψαι τὸν πολλὰ κοπιάσαντα δια τὸ ὄνομά σου, καὶ ἀπόστρεψον τὸν ἀντιδικον ἡμῶν κατῃσχυμμένον εἰς τὰ ὀπίσο.

[7] Τότε ὁ διάβολος εἶπεν πρὸς τὸν Ἰωάννην, Πόσον ἐταπείνωσας τὴν μητέρα σου καὶ ἡμᾶς; Ἴδε, προσήγαγόν σοι τὸν δοῦλον τοῦ Θεοῦ, [frustra interloquente] καὶ οὐκ ἤκουσας· ἐγὼ ἀπέρχομαι, καὶ ἡ ἀθλία σου μήτηρ ταπεινωθήσεται τοῦ παραγενέσθαι· οἶδα γὰρ ἐγὼ ὅτι οὐ μένει τὰ σπλάγχνα ἀυτῆς. Καὶ οὔτε μίαν ἀπόκρισιν ἐποιήσατο αὐτῷ, ἀλλὰ τῷ Αἰγοπτίῳ ἔλεγεν· Ἐπίστρεφε, καὶ ὅσον ἐταπείνωσας σεαυτὸν ἐκ νεότητός σου, τοσοῦτον κατάκαμψον ἑαυτὸν, μή πως ἀπολέσῃς τὴν πνευματικὴν τροφήν. Τότε ὁ Αἰγύπτιος ἀναχωρῶν, ἔλεγεν· Ὦ Ἰωάννη, ἐγὼ κόπους πολλοὺς ἐποίησα, καὶ δεινῶς ἔπεσα· πρόσευξαι ὑπὲρ ἐμοῦ πρὸς τὸν Θεόν. Καὶ ὁ Ἰωάννης εἶπεν· Μὴ δῷς, Κυριε, ἀπολέσθαι τὸν μαργαρίτην σου, ὅτι πολλὰ κοπιάσας ὑπέδειξέν μοι τοῦ γνωρίσαι σε. [ad speluncā remittit:] Τότε ὁ Αἰγύπτιος ἀναχωρεῖ κλαίων καὶ ὀδυρόμενος καὶ λέγων· Ὦ διάβολε, πόσον ἠγωνίσω! ὦ διάβολε, πῶς με ἠπάτησας· ἀλλ᾽ ἐμὲ ὡς λῆρον ἐχλεύασας, τὸ δὲ νήπιον ἐνίκησέν σε. Νῦν δὲ ἐγὼ ὁ γέρων θήσομαί σοι ἀγῶνα νέον, καὶ νικήσω σου τὰς ἐνεργείας. Ἐνόμισας δι᾽ ἐμοῦ ἀφανίζειν τὸν παῖδα τοῦ Κυρίου, τὸν καὶ f σε φανερώσαντα, καὶ ἐμὲ ἀνακαλεσάμενον.

[8] Λοιπὸν ἀφίει ὁ διάβολος g χρόνον, καὶ παραλαμβάνει ὄχλον, [oppugnagnatur a diabolo in persona] καὶ ἀπέρχεται ἐπὶ τὸν τόπον, καὶ ἀπὸ μακρόθεν ἐβόα, λέγουσα ὡς δῆθεν ἡ μήτηρ ἀυτοῦ· Ὦ τέκνον, πόσα ἐκοπίασα ἵνα ἀναθρέψω σε; πόσα σε γράμματα ἐδίδαξα διὰ πολὺν πόθον; ἵνα μὴ ἀπολέσω ὑμᾶς, ἔλαβον καὶ κατέκλεισα μετ᾽ ἐμαυτῆς ἐν δοματίῳ. Πῶς με οὐκ ἠλέησας, ἢ τὴν ἀθλίαν ἀδελφήν σου; Ἀλλ᾽ οὕτως ἐν τῷ γήρῳ ἐποίησάς με τὴν ἔρημον πελάζεσθαι τὴν χήραν, τὴν ἄτεκνον, τὴν ἀπερίστατον; Οὐκ ἐμνημόνευσας, ὅτι ἐμοὺς μασθοὺς ἐθήλασας; Οὐ κατένυξάν σε τὰ ἐμὰ σπλάγχνα; οὐ δὴ ἡ νουθεσία τῆς ἀδελφῆς σου, οὐδὲ ἡ ἀναστροφὴ τῶν οἰκογενῶν, οὐ δὲ ἡ συντοχία τῶν συνηλικιωτῶν, οὐδὲ τὰ πράγματα τοῦ πατρός σου· ἀλλ᾽ οὕτως ἄφρων ἐγένου πελασθεὶς εἰς τὴν ἔρημον; Καὶ μετὰ τὸ ἐγγίσαι ἀυτὴν πρὸς τὸ φρέαρ ἐβόα λέγουσα· Τέκνον Ἰωάννη, κατανύγηθι εἰς ἐμὲ τὴν γηράλειόν σου μητέρα, ἥτις πολλὰ ἐκοπίασα εἰς σέ. Ἐλέησον τὴν ἀθλίαν ἀδέλφήν σου, ὅτι ὡς πατέρα σὲ οὕτως ἐκάλει. Μνήσθητι τῶν πατρῴων σου πραγμάτων, καὶ ἀνάνηψον ἐκ τῆς μέθης τοῦ πονηροῦ. Ὦ ποῖον πνεῦμα πονηρόν! Τί ἠδίκησά σε, ὅτι οὕτως ἠνδρίσω κατ᾽ ἐμοῦ, τοῦ ἀποσπάσαι μου τὸν υἱόν; [sororis,] Ὁμοίως δὲ καὶ ὡς ἡ ἀδελφὴ ἐβόα πρὸς ἀυτὸν· Ἐλέησόν με τὴν ὀρφανὴν, τὴν ἀπερίστατον, ὅτι οὐδένα ἔχω, καὶ ὑπὸ πάντων καταπονοῦμαι. Καὶ ὡς πολλοὶ παῖδες οἱ δαίμονες ἔλεγον· Οὐαὶ ἡμῖν ὅτι ἀδέσποτοι τυγχάνομεν. [& seruorū.] Ἄνελθε, δεόμεθά σου, καὶ ἐλέησον καὶ ἡμᾶς καὶ τὴν Κυρίαν ἡμῶν, καὶ ἀνακάλεσαί σου τὰ πράγματα, καὶ τύπωσον ἀυτὰ ὑπὸ ἐπιτρόπους καὶ οἰκονόμους, καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ τοὺς πρεσβυτέρους τῶν παίδων σου h λεγάτευσον· καὶ ὑπόστρεψον ποιήσας ἔργον καλόν· εἰ δὲ μὴ, καὶ ἡμᾶς λάβε ἅπαντας κάτω, ἵνα καὶ ἡμεῖς σὺν σοὶ ἀποθάνωμεν.

[9] Τούτων δὲ πάντων λεχθέντων, οὐδεμίαν ἀπόκρισιν ἐποιεῖτο ὁ Ἰωάννης, [iterū matris indignantis ob responsum non datum:] ἀλλ᾽ ἦν δοξάζων τὸν Κύριον. Ὡς δὲ ἰδεν ὁ διάβολος, ὅτι οὐδεμία αὐτῷ ἀπόκρισις ἐδόθη, ὅθεν ἀπατήσει ἀυτὸν, ἤρξατο λέγειν· Οὐ λαλεῖς μοι τέκνον; οὐ δίδως μοι ἀπόκρισιν; οὐ δυσωπεῖς τὰ δάκρυά μου; οὐκ ἐλεεῖς τὸ ἀθλιόν μου γῆρας; i Γινώσκεις ὅτι οὐδέποτε φανερῷ προσώπῳ συνανεστράφην, νῦν δὲ ὡς ἄγριον θηρίον τὴν ἔρημον πᾶσαν διῆλθον· κᾂν φωνῆς μόνον ἀξίωσόν με ὦ τέκνον. Ὡς δὲ ἐπὶ πολὺ ἔκραζεν καὶ ἐβόα, πάντες οἱ δαίμονες ἔκραζον, ὡς ὀλολυγμὸν καὶ θρῆνον μέγαν γενέσθαι. Καὶ ἐνέκυψεν εἰς τὸ φρέαρ βοῶσα καὶ λέγουσα. Ἐάσατέ μέ ἀκοντίσαι ἑαυτὴν κάτω, ἵνα ἵδω τὰ τρυφερὰ αὐτοῦ μέλη, τὰ ὑπὸ τοῦ λιμοὺ νεκρωθέντα. Ὡς δὲ πάλιν ὥραν ἐνεδίδου, νομίζουσα ότι ἀποκριθῆναι ἔχει τι, καὶ οὐκ ἐδίδου ἀπόκρισιν, λοιπὸν προσεκαλεῖτο πάντας καὶ ἔλεγεν· Δεῦτε ἐνέγκατέ μοι σχοίνους, καὶ εἷς ἕνα καταγάγωμεν. Ὡς δὲ ἤρξατο παρασκευάζειν, εἷς τῶν δαιμονίων ἔλεγεν· Ὅταν ὑμεῖς κατέλθητε ὅλοι, ἐμὲ τίς ἔχει καταγαγεῖν; Καὶ ὀργισθεὶς ὁ διάβολος κατ᾽ αὐτοῦ, ὅτι ἤλεγξεν ἀυτοῦ τὴν ἐπίθεσιν, εἷπεν λέγων· Μὴ ἔστω ἔτι μεθ᾽ ἡμῶν, ἀλλὰ ἀπελθέτω, καὶ σάρκας ἀνθρώπων ἐσθιέτω. Τότε ἐβόησεν τὸ πονηρὸν πνεῦμα· Ὦ Ἰωάννη, ἐλέησόν με, καὶ ρὗσαί με τοῦ Ἄρχοντος τούτου. Ὡς οὖν ἤλεγξεν αὐτοῦ τὰς ἐννοίας, ἐγένετο δράκων, καὶ βρύξας μέγα, [mordetur a diabolo in forma draconis in puteum dilapso.] ἔῤῤῤιψεν ἑαυτὸν κάτω, καὶ συνπεριεπλέκετο τῷ Ἰωάννῃ, καὶ ἤσθιεν τὰς σάρκας αὐτοῦ, καὶ ἐμελοκόπει αὐτὸν, καὶ ἀπηρεύγετο εἰς τὴν ὄψιν ἀυτοῦ, καὶ οὐκ ἴσχυσεν ἀποστρέψαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς ἐυχῆς. Ὡς οὖν λοιπὸν χρόνος ἐτελειοῦτο, καὶ οὐκ ἴσχυσεν αὐτὸν ἀποστησαι, ἔκραζεν λέγων· Οὐαί μοι, ὅτι βουλόμενος ἕνα κερδῆσαι, τὸν κόσμον ἀπόλεσα. Ἐάσω τοῦτον, καὶ ἀπέλθω εἰς ἄλλους, καὶ ἑλκύσω πρὸς ἑαυτὸν, μή πως τὰ βασίλειά μου κενὰ ἑυρεθῶσιν. Τότε ὁ Ἰωάννης κρατήσας ἀυτὸν, [cogit eum iurare quod non sit illuc rediturus,] ὅρκισεν κατὰ τοῦ Κυρίου ὅπως μηκέτι παραγένηται ἐπὶ τὸν τόπον ἐκεῖνον, μὴ δὲ ἐπὶ ἕτερον βουλόμενον κατοικῆσαι ἐκεῖ. Καὶ ὡς κατὰ τὸ θέλημα ἁυτοῦ ὤμοσεν, ὅτι, ὅπου ἂν ἀκούω τὸ ὅνομά σου, ἐπὶ τὸν τόπον ἐκεῖνον οὐ μὴ παροδεύσω· ἀλλὰ φύγω, ὅσον οὐρανὸς ἀπέχει ἀπὸ τῆς γῆς, οὕτως ἁπέλυσεν ἀυτόν.

[10] [annos 10 ibi moratus inuisitur a Chrysio] Καὶ ἔζησεν Ἰωάννης ἐν τῷ φρέατι ἔτη δέκα, καὶ ἐγένετο ὁ χρόνος ἀυτοῦ τοῦ μετελθεῖν· καὶ ἐγὼ Χρύσιος ὢν ἐν τῇ ὕλη τῶν k Βαρατέων, ὅστις τριάκοντα ἔτη διετέλεσα περιπατῶν ἐν τῇ γῇ, ἀπηνέχθην ὑπὸ Ἀγγέλου εἰς τὴν ἔρημον δοῦναι κηδείαν τῷ Ἰωάννῃ. Καὶ προσηνέχθην ἐπὶ τὸ φρέαρ, καὶ ἠσπάσα τό με ὁ Ἰωάννης καὶ εἶπεν· Μεγάλη μοι χαρὰ ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ σου, Χρύσιε, ὅστις πολλοὺς ἀγῶνας ἐποίησας ἐκ νεότητός σου. Καὶ ἐυξάμενος, ὥρκισα αὐτὸν ὅπως ἀναγγείλῃ μοι τὴν ἐκ νεότητος ἀυτοῦ διαγωγὴν· καὶ αὐτὸς ἐγνώρισέν μοι ἅπαντα ταῦτα. Καὶ ἐποίησα ἡμέρας τρεῖς, [ei vitam suam narrat:] καὶ ὑψώθη ἡ γῆ ἐκ τοῦ βυθοῦ ἄνω, καὶ εἴδομεν ἀλλήλους, καὶ ἠσπασάμην αὐτόν. Καὶ ὡς ἐκεῖ ἦν λίθος παρακείμενος ἐπὶ τὸ φρέαρ, [mortuus ab eo sepelitur:] καὶ αὐτός μοι ἐνετείλατο θεῖναι ἀυτὸν ἐπὶ τοῦ στόματος τοῦ φρέατος, καὶ συνταξάμενός μοι, ἀπέδωκεν τὸ πνεῦμα. Ἐπέθηκα δὲ ἐγὼ τὸν λίθον καθά μοι ἐνετείλατο, καὶ [γῆν] τοῖς ὄνυξί μου ἔσκαψα, καὶ ἐν τῷ παλλίῳ μου ἐπέθηκα, καὶ ἐφύτευσα ἐπὶ τὸ στόμα τοῦ φρέατος. [palma mox crescit:] Καὶ ἐυθέως ἀνηλθεν ἐκεῖ φοίνιξ μεγάλη, καὶ ἀυτῂ πλήρης τῶν καρπῶν. Καὶ ἰδὼν ἐδόξασα τὸν Κύριον, ὅτι ἀποδίδωσι μισθοὺς κόπων, καὶ πάλιν ὑπὸ νεφέλης ἠνέχθην ἐπὶ τὸν τόπον, ὅπου ἤμην διάγων τὸ πρότερον. Καὶ μετεκαλεσάμην ἄνδρα ἐυλαβῆ καὶ Κληρικὸν, [Vita conscribitur.] καὶ ἠξίωσα ταῦτα γράψαι εἰς ἀνανέωσιν ψυχῶν ἐλπιζόντων ἐπὶ Κύριον, καὶ μνήμην τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς καὶ χάριν, ἥνπερ παρέχει ὁ Θεὸς τοῖς φοβουμένοις ἀυτὸν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰῶνων. Ἀμῄν.

Annotationes require pag. 48.

[Annotatum]

* al. Πομπηἳανὸν

APPENDIX AD TOMVM III MARTII.

[AD DIEM XIX.]

[Praefatio]

Qvæ pauca procedente huius tomi impreßione, locis iam excusis addenda aut mutanda occurrerunt, exhibituri, eadem opera admonemus Lectorem, erratorum quorumdam quæ corrigentium effugere diligentiam, & remorari intelligentiam possent, prout in alijs etiam tomis fecimus: leuiora alia benignus oculus facile excusabit & corriget. Nonnulla præterea correcta inuenientur in notationibus ad Acta Græca.

AD DIES XIX, XX, XXI, XXII.

Pag. 3 col. 1. lin. 14 vbi de S. Secundino dicitur Non enim ante annum CCCCLXXXII, lege annum CCCCLIX.

Pag. 9. § 4 lin. 2 vt trans obtentum, adde, velum.

Pag. 47 in titulo de S. Alcmundo CESTRIÆ, pone, DERBIÆ.

Pag. 80 de S. Phutina in margine SVB TRAIANO, repone, SVB NERONE, similiter pag. 82 col. 1 in marg. An filia Traiani? lege Neronis.

Pag. 173 num. 47 lin. 7, Suspice, inquiebat, spiritum lege Suscipe.

Pag. 189 cap. 5 lin. 3, Hunc primum lege Hinc primum.

Pag. 211 num. 4 lin. 1 sed fons iste parus dicitur lege paruus.

Pag. 254 col. 1 inter Prætermissos Clementia … desponsata Craffoni lege Crastoni.

Pag. 259 num. 4 in margine Alius Serapion lege Fuit Serapion.

Pag. 260 num. 7 lin. 6. cap . 95 pone, cap. 99.

Pag. 276 num. 6 lin. 5 Quartum librum adiunxit iam dictus Petrus Diaconus, qui illius in libris de Viris illustribus meminit cap. 40. Ad finem huius. muta hoc modo: Quartum librum adiunxit Petrus Diaconus, idem qui dictum librum de Viris illustribus composuit: ad finem cuius.

Pag. 455 col. 1 lin. 9 a fine Abild lege Alild.

AD DIEM XXIII.

[Commentarius]

Otho Solitarius Ariani in regno Neapolitano (S.)

Pag. 468 post Comment. præuium de S. Othone Solitario hæc adde.

[16] [Fabius Barberius, auctor libri de Vita & patrocinio, B. Othonis,] Fabius Barberius Arianensis Philosophus ac Medicus, in Catalogo Episcoporum Ariani impresso Neapoli an. 1635, frequenter meminit tractatus secundi a se conscripti de Vita & Patrocinio S. Othonis; quem necdum nobis visum nanciscisane optaremus; non quia putamus de Vita aliquid habituros nos ex eo certius distinctiusque quam sunt ea quæ hic protulimus (patet enim ex eo quem habemus libello, auctorem plenam fidem dedisse figmento iam satis superque conuicto imprudentißimæ imposturæ) sed quia nequaquam dubitamus, quin multa suggesturus ille sit necdum cognita nobis circa translationem Reliquiarum, recentiora miracula, & præsentem Corporis Reliquiarumque aliarum statum & venerationem, tam Beneuenti quam Ariani. Nunc, quod possumus, ex eo qui ad manum est auctoris præcitati libello colligimus pauca, istic ex incidenti commemorata. Primo ergo pag. 3 habemus quod anno MDXC die XXIII Februarij sacrarium Cathedralis Arianensis miserabili incendio conflagrarit: De quo, inquit, [alibi narrat eius imaginē ab incendio illæsam māisse] incendio plura scripsi in prædicto secundo tractatu, vbi a me quam plurima narrantur quæ miraculose contigerunt circa quamdam sacro sanctam tabellam Beatissimæ Mariæ Virginis cum imaginibus SS. Othonis Protectoris atque Elisearij eiusdem ciuitatis Comitis, iam contactam ab igne non exiguo temporis spatio, atque minime tunc combustam. Quamobrem hoc nostro æuo, singularum hebdomadarum sabbato post Vesperas, Reuerendi Domini Canonici processionaliter adeunt locum Thesaurariæ, vbi dicta miraculosa tabella extat, psallentes Salue Regina &c. pro gratiarum actione ob liberatam totam Cathedralem a dicto incendio: [lampadem mirabiliter saluam sine oleo arsisse,] in quo sane quædam alia miracula acciderunt, præsertim circa lampadem accensam ante dictam tabellam, quæ adhuc combusto eius tenui funiculo, visa est permansisse in aëre, ac præterea illuminata quatuor dies ac totidem noctes absque noui olei infusione, quo pabulo egere naturali ordine videbatur. Pleraque alia in nuper citato tractatu scribuntur, quæ spero benigno lectori non minorem oblectationem, quam ob raros euentus admirationem allatura.

[17] [statuā Sancti in tēplo erectam esse a Nicolao Ep.] Dein pag. 48 agens de Nicolao Hypolyto XVI Arianensium Episcopo, qui circa annum MDX sedere incipiens vltra nouem annos Pontificatum geßit, inter eius decora ponit, quod Cathedralis anno MCCCCLVI terræmotu collapsæ partem anteriorem restaurans, in ea collocandam mandauit non solum statuam S. Othonis Arianensium Protectoris, verum etiam simulacrum S. Elisearij olim Comitis eiusdem ciuitatis: præcepit quoque vt sub vnaquaque lapidea effigie duo versus annotarentur, sicut in præsentia leguntur & quidem sub S. Othone hi.

Assurgas quicumque Patris spectare figuram:
      Nam Pater est vrbis, nomine Diuus Otho.

[18] Pag. 50 hæcleges de Vrbe per S. Othonem præseruata a peste. [propter sedatā pestilentiā annuā ei votum e publico solui:] Nobilissimus iste Antistes (scilicet Diomedes Caraffa, creatus circa annum MDXII, suaque in Sede ad annum vsque MDLIX superstes) interfuit publico contractui iam publicato in Cathedrali eiusdem ecclesia, quando sub anno MDXXVIII hæc ciuitas oppressa fuerat a vehementissima peste, cum obitu quinque millium hominum. Nam eo tempore ad S. Othonem solenniter fuit celebratum votum, vt ipso intercedente Deus optimus maximus pestilentialem illum morbum propelleret: pro qua re ciues vnanimes, & quidem ob imminentem mortem gemebundi, promiserunt suo sancto Protectori in perpetuum duodecim ducatos: quemadmodum manifeste constat apud protocollum egregij Notarij Lucij Græci. Quod Arianensium votum in præsentia quotannis a Regimine eiusdem vrbis obseruatur in festo illius sancti Eremitæ, quod celebratur die XXIII mensis Martij: quo tempore Syndicus in solenni Missæ celebratione coram omni populo illos offerre solet Episcopo.

[19] [Visitatorem qui statuā ab altari remouerat an. 1573 morbo castigatum,] Idem Fabius pag. 52, ad XIX Episcopum Donatum de Laurentijs, creatum anno MDLXIII, mortuū an. MDLXXXIV, hæc narrat. Non est silentio inuoluendum miraculum, quod tempore eius contigit circa statuam S. Othonis, huius ciuitatis Protectoris. Etenim quando iste Præsul Romæ inquisitus versabatur, ob quasdam aduersus eum illatas contumelias sub anno MDLXXIII, fuit propterea electus Vicarius Generalis Apostolicus Petrus Antonius Vice-domini, qui deinceps Bisacciæ Episcopatu fuit insignitus. Hic ergo cum primo loco accessisset ad visitandam huius ciuitatis Cathedralem, visitauit quoque altare Beatissimi Eremitæ Othonis: de cuius canonizatione cum ipse non esset certioratus in huiusmodi visitatione, mandauit illico vt illius Sancti simulacrum palam in eo sacello amplius non haberetur: quod a Reuerendis Dominis Canonicis continuo impletum fuit, ipsumque translatum ad locum Thesaurariæ, qui erat proximus sacrario eiusdem ecclesiæ. Vix prȩfatus Vice-dominus ad solitas Episcopales ȩdes accesserat, quod a portinacissima quadam corporis ægritudine fuit aggressus, ideoque quam cœperat visitationem perficere nequiuit. Cumque infirmitas semper in deterius vergeret, & nulla medicorum præsidia ei prodesse viderentur, cognouit ipse in illius statuæ translatione, male a se factum fuisse: quamobrem statim institit, [eā reponi iussa sanatum esse.] vt ea ad idem sacellum deportaretur. Qua quidem ad solitum locum relata, contumacissima illa infirmitas statim desijsse visa est: atque ita cum ad pristinam sanitatem peruenisset, decretum edidit, vt in posterum Sancti statua, digna vt magno cultu veneretur ab omnibus, numquam ab antiquo sacello remoueretur: sicuti plane hoc nostro æuo haudquaquam remota fuit, neque vero remouebitur, ob quam plurima quibus ipse indies splendere videtur miracula, non solum apud Arianenses, sed etiam apud exteras gentes.

[20] [quod an. 1558 alteri quoque Visitatori acciderat.] Neque vero arbitror tunc defuerunt ex Optimatibus Arianensibus aliqui, qui postea prædicto Apostolico Vicario manifestarint, quid anno MDLVIII acciderit Petro de Petris Episcopo Luceriæ de Apulea, tunc quoque Apostolico Vicario in hac ciuitate, propter eiusdem statuæ alium in locum translationem, quam etiam,ipse faciendam mandauerat illius altare visitans. Nam ob maiorem eiusdem beatissimi Eremitæ cultum ac religionem, Deus optimus maximus permisit, vt idem Vicarius ineffabili modo premeretur: dum nempe post huiusmodi visitationem tota nocte laborans numquam acquiesceret, sibique vehementissime percuti fustibus quibusdam videretur. Quare cum ipse eo tempore cognouisset, nocturnas illas angustias se passum esse ob transportatum S. Othonis simulacrum, statim illud ad proprium locum referendum mandauit: atque ita deinceps Vicarius ille aliis noctibus nil tale passus est.

[21] Octauius Rodulphius anno MDCXII Arianensibus datus Episcopus, [& Octauiū Ep. fuisse S. Othoni insigniter deuotum.] ac deinde a Gregorio XV ad Cardinalitiā dignitatem promotus, cum esset sub huius decessore Paulo V Beneuentanus Gubernator, in eadem ciuitate sculpendam mandauit statuam marmoream S. Othonis, non absque magno sumptu: in curus basi sic legitur: Octavivs Rodvlphivs anno Domini MDCXVIII Episcopvs S. Othoni D. cuius quidem Sancti sacellum ipse quoque exornauit, non solum circumcirca quibusdam concinnis figuris, quæ varia miracula ab eodem beato Eremita perpetrata demōstrant; sed etiā superiorē partem diuersis aureis ornatibus perfecit. Eximius ille Antistes mihi, inquit pag. 63 Fabius Barberius, interdum solebat dicere peculiarem erga S. Othonem deuotionem ex eo me habuisse confiteor, dum ad istam ciuitatem perueni; quoniam Romanus ille erat vti ego, & quia festum eius XXIII Martij celebratur, qui dies mihi natalis fuit.

AD DIEM XXIV.

[Praefatio]

Pap. 531, post miracula S. Cacharinæ Suecicæ, addatur.

APPENDIX
Translatio festi in 25 Iulij a Leone X decreta.

Catharina Suedica, filia S. Brigittæ, Vastenæ in Suecia (S.)

[1] In commentario ad hæc S. Catharinæ Acta præuio § I ostendimus diebus varijs Sanctæ huius Virginis festum agi: [Quando & qua ex caussa instituta sint tria B. Catharinæ festa,] & Genuæ quidem atque in Belgio die XXV Iunij (nam corrigi debet quod num. 2 tam in textu quā in margine calamo ex errante irrepsit Iulij) die, inquam, XXV Iunij id fieri: cur autem id fieret caussam proferre nullam potuiumus, tantum suspicati sumus eo fortaßis die factam esse sacri corporis translationem. Quin & celebrandi festi facultatem datam esse ab Innocentio VIII credidimus Fr. Hilarioni de S. Antonio id asserenti ide Sixto autem IV, an aliquid hac in caußa fecisset, non fuimus ausi diuinando definire. Nanc cum ad manum venit Bulla Leonis X, patent cuncta distinctius. Et primo liquet Sixtum IV fecisse potestatem Ordini die XXIV Martij, anniuersario vtique sancti obitus, festum celebrandi: Innocentium deinde VIII permisisse vt sacræ Reliquiæ solenniter transferrentur: [patet ex bulla Leonis X] hoc vero cum factum esset XXI Augusti, Iulium II indulsisse, vt hæc quoque dies annue festiua haberetur, propositis etiam Indulgentijs. Verum cum vtrumque tempus propter Quadragesimæ & Vindemiæ impedimenta parum idoneum esset populari deuotioni, Leoni X fuisse supplicatum vt postridie Natiuitatis S. Ioannis Baptistæ festum hoc agi sineret, ijsdem cum priuilegijs Indulgentiarum sacrarum, quibus priora duo antea agebantur.

[2] [accepta ex bisllario Ordinis,] Bullam hanc ex authentico Ordinis S. Brigittæ bullario fol. 221 excepit & fidem fecit concordare cum originali, Fr. Ioachimus a S. Nicolao Notarius Apostolicus in Archiuio Romano immatriculatus, Prior monasterij S. Sixti eiusdem Ordinis iuxta Poperingam in Flandria; curante P. Antonio Papebrochio Societatis nostræ zelosissimo Mißionario; qui extremum hoc obsequium fraternis conatibus promouendis impēdit; & paucis post negotium hoc curatum diebus, ex tribus frequentißimis ægrorum ciuium ac militum nosocomiis, quibus maxima cum caritate ac sedulitate Ipris ministrabat, trium sociorum morte in eodem ministerio contracta nil territus, ipse quoque rabidam febrim retulit circa festum Sanctorum omnium: die vero XI Nouembris anni MDCLXVII animam reddidit Creatori, quarta in eo Collegio paucas intra hebdomadas victima caritatis; eoque deploratus magis, quanto magis omnibus non domesticis tantum ac ciuibus, sed totius territorij Iprensis circumiectorumque oppidorum incolis carior fuerat pro æstimatione egregiæ doctrinæ, indefeßizeli & expositæ omnibus beneficentiæ, cum summa morum amabilitate coniunctæ: quibus virtutibus cum fructuosum se diuini vbique verbi præconem faciebat, tum maxime vtilem reddebat pauperibus, vinctis, reis extremoque afficiendis supplicio; viuis morientibusque communicans singularem deuotionis affectum erga sanctißimam Virginem Mariam & castißimum illius sponsum Iosephum, quos vt in corde semper sic & in ore habebat, nouas itentidem rationes excogitans ad vtriusque cultum promouendum. Bulla porro Leonis X sic se habet.

[3] Leo Episcopus, seruus seruorum Dei, ad perpetuam rei memoriam. [Ad supplicationem Conuentus VVastenēsis] Romanus Pontifex pijs fidelium votis (præsertim quæ ad Dei laudem & gloriam ac Sanctorum venerationem, fidelium animarum salutem & eorum spiritualem consolationem cedere dignoscuntur) libenter annuit, & prout expedire in Domino conspicit fauoribus prosequitur opportunis. Sane pro parte dilectarum in Christo filiarum Abbatissæ & Conuentus monasterij Watzstenensis, Ordinis S. Augustini, sancti Saluatoris nuncupati, Lincopensis diœcesis; ac dilectorum filiorum Confessoris generalis, & Fratrum eiusdem monasterij (in quo Abbatissa & Sorores ac Fratres dicti Ordinis, sub diuersis tectis ab inuicem separatis, viuunt) nobis nuper exhibita petitio continebat, [post decreta Sixti 4 & Iulij 2] quod licet dudum felicis recordationis Sixtus quartus & Iulius secundus, Romani Ponfices prædecessores nostri, vt in Sueciæ, Daniæ & Noruegiȩ regnis, ac in omnibus & singulis monasterijs dicti Ordinis corpus seu Reliquiæ B. Catharinæ, filiæ S. Birgittæ dicti regni Sueciæ oriundæ, sine incursu alicuius demeriti, vel idololatriæ aut infamiæ labe seu cōscientiæ scrupulo, a Christi fidelibus publice & priuatim venerari & coli possint, per suas certorum tenorum litteras, in forma Breuis concesserunt; ac populi dictorum regnorum ad eamdem B. Catharinam propter crebra miracula (quæ meritis, vt pie creditur, & intercessione ipsius B. Catharinæ in dicto monasterio, in quo ipsa migrauit ad Dominum, & Reliquiæ eius venerantur altissimus operari dignatur) singularem deuotionem gerant; [quibus natalis B. Catharinæ 24 Martij & Translatio 2 Augusti permittitur celebrari] nihilominus, cum dicta B. Catharina die vigesima quarta mensis Martij ab hoc seculo migrasse, & ex speciali concessione piæ memoriæ Innocentij Papæ octaui etiam prædecessoris nostri eius Reliquiæ prædictæ, die secunda mensis Augusti translatæ esse probentur; ac propter impedimenta Quadragesimæ & messis, seu vindemiarum eisdem temporibus occurrentia, huiusmodi obitus & translationis festa commode nequeant celebrarissi de cetero alio tempore æstatis festum eiusdem B. Catharinæ celebraretur, Christi fideles ad ipsum monasterium commodius cōfluere, [pro maiori fidelium eōm oditate] & festum ipsum maiori solennitate celebrare possent.

[4] Quare pro parte Abbatissæ & Conuentus ac Confessoris & Fratrum prædictorum nobis fuit humiliter supplicatum, vt eis in præmissis opportune prouidere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos igitur qui fideles quoslibet ad omnium Sanctorum & Sanctarum Dei venerationem & iugem erga eos deuotionem prout possumus, libenter excitamus Abbatissam & Conuentum ac Confessorem ac Fratres prædictos & eorum singulos a quibusuis excommunicationis suspensionis, & interdicti aliisque ecclesiasticis sententijs, censuris & pœnis, a iure vel ab homine quauis occasione vel caussa latis, si quibus quomodolibet innodati existunt, [conceditur vt festum agipessit] ad effectum præsentium dum taxat consequendum harum serie absoluentes & absolutos fore censentes huiusmodi supplicationibus inclinati auctoritate Apostolica tenore præsentium statuimus & ordinamus, eisdemque Abbatissæ & Conuentui ac Confessori & Fratribus concedimus, quod de cetero perpetuis futuris temporibus festum eiusdem B. Catharinæ cum solennitate & Officio communi vnius Virginis non Martyris, in crastino festi Natiuitatis B. Ioannis Baptistæ, [die 25 Iultiam cum ndulgētiis,] in dictis regnis ac omnibus & singulis dicti Ordinis monasterijs & locis præsentibus & futuris nunc & pro tempore celebrari possit & debeat, donec ad eius Canonizationē deueniatur. Quodque vniuersi & singuli, tam personæ ipsius monasterij intra & extra illius clausuram existentes, quam alij vtriusque sexus Christi fideles ecclesiam ipsius monasterij in die celebrationis festi B. Catharinæ huiusmodi deuote visitantes, omnes & singulas gratias, indulgentias, & remissiones, monasteria & loca Ordinis huiusmodi prima die mensis Augusti deuote visitantibus concessas. & quas, si dictam ecclesiam diebus obitus & translationis prßdictorum visitarent, consequi possent, consequantur. Non obstantibus præmissis ac constitutionibus & ordinationibus Apostolicis ceterisque contrarlis quibuscumque… Datum Romæ, apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicæ, millesimo quingentesimo duodecimo. duodecimo Calend. Aprilis Pontificatus nostri anno primo.

A DIE XXV AD FINEM.

[Commentarius]

Hæc sunt quæ tomo huic addenda occurrerunt: corrigenda autem restant hæc paucula.

Pag, 493 num. 3 lin. 2 post hæc verba, cuius Vitam, dele cetera ibidem sequentia vsque ad finem lineæ. ostensum enim suo loco est, non nisi per errorem ab aliquibus credi S. Attonem Pistoriensem Episcopum scripsisse Vitam S. Verdianæ.

Pag. 494. num. 11 lin. penult. Ex Ricasolis Dominis Verniæ, lege Vertinæ: sunt enim, vt nos Andreas Caualcantius monuit, loca ista diuersa & satis ab inuicem dißita.

Pag. 671 num. 12 lin. vlt. instar segetes, lege instar segetis.

Pag. 705 num. 4 lin. I ad notiam S. Ruperti lege ad notitiam.

Pag. 706 de S. Paulo Ep. Corinth. lin. 7 Pauli elogium, [Fides etiam transsumptis danda.] lege Petri.

Pag. 865 col. 1 in medio, die Martij & mensis iam dicti septimo, lege die Martis.

Pag. 898 col. 2 lin. 3 & Pag. 899 col. 2 lin. 10 Lauduinus socius S. Brunonis bis refertur, primo inter absolute prætermissos, deinde inter dubios, de quo videri posset VI Octobris ad Vitam S. Brunonis: prior igitur locus qui per errorem fuit insetrus textui, deleri debet: est tamen etiam ibi memorabilis auctoritas, qua constat nullum Rauennæ cultum eidem deferri.

Pag. 14 * col. 2 litt. c ἐδεδείμεν lege ἐδεδίειμεν, & compatere correctorum labori etiam hic frustrato in pauculis verbis, quæ prius commisso errori corrigendo mandarant addi post vltimam illius folij recognitionem.

Pag. 20 * num. 15 lin. penult. σφαγὶν lege σφαγὴν.

Pag. 24 * col. 2 lin. 20 βασίλευσαν lege βασιλεύουσαν.

[Annotata]

Pag. 42 * ad Vitam S. Marci Athen. has adde Notas.

a MS. Ἐγένετο: & consequenter inferius Ἑώρακα, correctum erat ἑώρακε. Verum ex toto sensu apparet mendum, non posteriori, sed priori loco fuisse.

b Ad mentem auctoris sic verte. Mihi autem qui magis commodum eo iter erit? Et ait mihi Mercator: Pater, siquidem mari iter instituas, non longe abest a mari sin autem &c.

c Scatet pluribus mendis MS, in quæ ne identidem lector impingeret restituimus sæpe ex coniectura sensum, vti hoc loco, vbi scriptum erat, τὸ ἰονοῦ τὰ κτήνος

d MS. καὶ τῇ ἑξῆς φαγὼν: sed quid hic sit τῇ ἑξῆς, postero die significans, non sat capio: & sensu sine eo recte subsistente malo tantisper expungere.

e Donec ex ipsis grauaretur corpus meum MS. mendose ἕως ἐυαρίνθη ἐξ αὐτῶν τῷ σώματί μου. Interpres coniectauit legendum esse ἐκαλύφθη & multo forte rectius.

f Adde quod omissum in versione Latina: Hodie corpus meū requiesceta plurimis laboribus & molestiis.

g Item hæc. Et vidi phalanges dæmonum paratas, & audiui vocem de cælo dicentem, Fugite filij tenebrarum a facie luminis iustitiæ. Et vidi & præpedita est anima Sancti velut ad vnam horam. Et audiui vocem dicentem ad Angelos, Tollite filium meum, qui dæmones confudit, & venite. Pertransiit autem dæmones anima Sancti. Etenim stabant fraudulenti illi &c.

Pag. 45 * Vltimæ Vitæ has Notationes subiunge.

a Interpres quia in MS. Κορύκκωρ reperit, [Κορρήκτωρ] non est ausus Latine reddere: sed corrigo: quia notæ in Imperio deficiente dignitatis nomen fuisse patet ex auctoribus pluribus Latinus & Græcis, citatis a Meursio in Glossario. Iustinianus Nou. VIII qualis fuerit explicat, vbi ait, μήτε ὑπατικὴν μητε ἡγεμονικὴν, ἃς δὴ κονσουλαρίας καὶ κοῤῥηκτορίας καλοῦσι, Nam vt ὕπατος Graæcis Latine Consul, sic ἡγεμὼν Præses redditur: quos ergo Augusti æuo Præsides, media ætate Correctores vocauere. Quod autem hic impressum surrexerit corrige & lege surrexit,

b Nullis Græcorum Fastis hactenus eam inscriptam reperimus.

c Etiam Latinis templa dicta fuisse Dominica, [Κυριακὸν] tum ex S. Hieronymi chronico liquet, Dominici aurei Antiochiæ factam dedicationem commemorantis, tum ex S. Patricij consuetudine, qua parochiales plerasque ecclesias a se erectus in Hibernia Domnach vocauit, vt habetur in Actis 17 Martij.

d Ergo non cubitos verte. sed vlnas, [Orgyia] vel potius græcum nomen retine: vlna enim duorum vt summum cubitorum est, Orgyia vere cubitorum quatuor seu senum pedum, quantum hominis extenta vtrimque brachia a summo ad summum digitum trans pectus continent.

e Non sollicitudinem, sed solitudinem in Latino lege.

f In Latino seque ipsum irrepsit: corrige teque ipsum.

g Videtur aliquid deesse sensui? quem sic Latine mallem reddere: sub hæc diabolus reliquit eum ad anni spatium, deinde turbam dæmonum secum assumens venit ad locum.

h Legare & Legata condere Latini iuris Magistri dicunt: vnde ductum hoc verbum Græcis quoque frequentari testatur Meursius in Glossario. [Λεγατεύειν,]

i Quæ sequuntur Latine perturbata sunt: sic autem restitue. Nosti quia numquam versabar in publico: nunc vero agrestis instar feræ totam peragraui eremum

k Baratthensis Episcopus in Niceno nominatur Concilio: Ptolomæo autem Βάραττα Lycaoniæ ciuitas est.

INDEX HISTORICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MARTII.

Continet hic Index propria fere nomina hominum aut populorum, non tamen Sanctorum quorum in hoc tomo memoria aut res gestæ illustrantur, de quibus peculiaris Index confectus sub initium tomi proponitur. Nota † præposita aliquibus indicat Sancti aut Beati titulum eis tribui.

A

Abbo Martyr Abbas Floriacensis 11 sec. 324 d

Abdas Ep. in Perside 906 e f 907 a

Abdissotas Persa emit corpora SS. Ionæ, Barachisij & aliorum Martyrum 773 f

† Abrahamus Latrensis in Caria 666 f

Acacius iunior Ep. Melitenensis 5 sec. 903 e f

† Acca Ep. Hagulstadensis 8 sec. 133 b d

Adalbercus Archiep. Remensis 10 sec. 45 f

Adalbertus fundator & Ab. Tegernseanus 546 547 548

Adalbertus mon. Floriacen. scripsit de translatione corporis S. Benedicti in Gallias 300 c

Adalfredus Ab. Antri in Gallia 8 sec. 583 a b c

Adalgarda auia paterna S. Ludgeri 643 a

Adalger Presbyter Vltraiecti 8 sec. 645 f

Adalhardus pater SS. Herlindis & Relindis 386 e f

Adalwaldus Rex Longobardorum 788 b

Adam custos ecclesiæ Casinensis 297 f

Adamus creatus, lapsus, mortuus, sepultus 541 f 542 a

Adelburga auia materna S. Ludgeri 643 d

Adelerius scripsit miracula S. Benedicti 315 a 317 a

Adelgandus Dominus VVintershouij 10 sec. 37 f

† Aldelmus Ep. scribit librum de Virginitate 485 b c d

Ademarus Ep. Podiensis mortuus in Terra sancta 11 sec. 791 d

Adenolphus Archiep. Capuanus 489 c

Adeodatus auus B. Ambrosij Sansedouij 182 c

Adolphus Ep. Leodiensis 15 sec. 392 c

Adreualdus scripsit miracula S Benedicti 301 b 305 c 316 f

Ægidius Magister militum in Gallia 5 sec. 266 a b c

† Agapij Ep. Veronen. corpus inuentum 453 c d e

Agatheus Comes Namneticæ & Redonicæ 8 sec. 582 b

Agaunensium regula diuione & Cabilone seruata 6 sec. 719 e

† Agilolphus Archiep. Coloniensis 899 a

Agnes Abbatissa S. Radegundis 89 c

Agrestinus ex Notario Regis monachus factiosus oppugnat regulam S. Columbani 788 789

Agrippinus Comes Galliæ 5 sec. 266 267 a

† Aicadrus Abbas Gemmeticensis in Gallia 3 a

† Aidani Ep. Lindisfarnen. anima in cælum transfertur 100 b c eius Episcopatus 105 a 133 a Reliquiæ Dunelmi 139 e

Aigloandus filius S. Baronti 570 d

† Aicharius Ep. Nouiomen. & Tornacen. 787 c f

Aimoinus scripsit miracula S. Benedicti. 301 c 316 d

† Albertus Magnus Ord. Prædicat. 8 b Magister B. Ambrosij Sansedonij 186 c 187 b 211 c

Albertus Ep. Tridentinus 12 sec. 708 a d

Albertus Dux Saxoniæ 13 sec. 793 c

Albertus pater S. Guidonis Ab. 912 e 915 a

† Albricus Ep. Vltraiectinus 631 f 632 a 638 d 645 f 646 c Vita eius scripta 637 e

Alcfridus R. Northumbriæ 101 c

Alchuini schola in Anglia 631 e f 644 e f

† Alcmundus Ep. Hagulstaden. 8 sec. 133 b d

Alcredus R. Nordhumbrorum pater S. Alcmundi 47 c

† Aldegundis excipitur a S. Humberto 564 a b e

Aldhunus Ep. Dunelmensis 10 sec. 132 d e f 133 a

Aldobrandinus Paparonus Ordin. Prædicat. scriptor cum cum alijs Vitæ B. Ambrosij Sansedonij 181 f 188 f 201 a 213 d 214 f

Aldredus Ep. Lindisfarn. Cuncacestriæ residens 132 b d

Aldwinus Prior monasterij Dunelmensis 11 sec. 125 c

† Alexander Papa M. 811 f Acta 900, 901, 902

† Alexander Mart. Treuir. 623 f

Alexander IV Papa fauet Ordini Minorum 62

Alexander filius Basilij Macedonis, Imperator 668 d

Alexander Rex Scotorum 12 sec. 137 c 141 b

† Alexij Vita grata B. Mauritio Hungaro 253 c

Aletha mater S. Bernardi 3 e

† Almedha in Cambria 783 f

Aloara Principissa Capuæ 10 sec. 489 c d

Alphonsus R. Neapolitanus 15 sec. 466 e

Alfonsus Vallisoletanus successor B. Petri Regalati 855 d

Alphonsus de Spina Ord. FF. Minorum 856 c

Altfridus Ep. Monasteriensis scriptor Vitæ S. Ludgeri 628 d e f 629 a 642 d

Altbertus Ep. Frisiæ 8 sec. 644 d

Alubertus Presb. S. Ludgeri 628 e 642 f

Amalbertus Ab. Floriaci 10 sec. 323 a

† Amandus familiaris S. Humberto 561 e f 562 563

† Amatus Ep. Senonen. in exilium pulsus 144 e

† Amatus Presb. sub S. Eustasio 789 c f

Amedeus Pacificus, Dux Sabaudiæ, ex eremo ad Papatum electus 874 a b

Amelius Archiep. Turonen. 15 sec. 742 d 748 b

Ammerinus Dux Ardkianacht, auus S. Endei Ab. 269 b

Anolinus Præfectus Prætorio sub Diocletiano 450 f Consul 451 Proconsul Africæ 452 a c

Amonas Abbas in Thebaide 897 e

Amonius Abbas Nitriæ 897 f

† Amos Ægyptius anachoreta 257 e

Anastasia Patritia CP. 10 sec. 673 a f

† Anastasius Sinaita 837 b

† Andreæ Apostoli reliquiæ aliquæ in Scotia 796 f

Andreas Velascus, Commissarius Ordin. FF. Minorum 855 e

Andreas mon. Floriaci scripsit miracula S. Benedicti 301 e 324 b 348 c 349 f

Andreas de Soto Confessarius Isabellæ Principis Belgarum 855 e

Andreas Zbæren Pastor Saxulensis, testis miraculorum Nicolai de Rupe 434 d e

Andreas Mansionarius Casini 11 sec. 296 b

Andreas a Costa, scriptor Vitæ B. Petri Regalati 852 c 855 d

Andreas de Salinbenis Capitaneus Senarum 14 sec. 243 d

Angela Brixiana fundatrix Congregationis Virginum Vrsulinarum 257 a

Angelus de Neapoli Abbas Casinen. 299 d

Angelas Clarenus Ord. Minorum miraculis clarus 61 c

† Aniani corpus a Caluinistis exustum 355 a

† Aniani oratorium Antrigini 8 sec. 581 d

Aniciana familia an exortus S. Benedictus? 276 f

Anna filia R. Russorum, vxor Henrici I R. Franc. 344 b

Anna filia B. Amedei Sabaudi, nupta Frederico Regi Neapolitano 880 f

Anna filia Iani Regis Cypri, mater B. Amedei Sabaudi 878 c

Anselmus auctor Vitæ S. Fingaris & sociorum MM. 456

† Ansberti cineres Fontanellæ 148 d f corpus 161 d

Anthusa an filia Neronis, & an a Photina sit ad fidem conuersa? 82 a

Antiochus Præses sub Adriano Imp. in Alpibus Cottijs 800 d

Antonius de Aguileria Ord. FF. Minorum de Obseruantia 855 d

Antonius de Cornaga Ord. eiusdem 855 d

Antonius Daza, scriptor Vitæ B. Petri Regalati 852 c 854 a

Anzologus Ab. Salisburgi 7 sec. 701 b

Aper Dominus Wintershouij 10 sec. 37 f

† Apollinaris Ep. Rauennas apparet S. Sixto III Papæ 715 f

Apollonius an fuerit Ep. Vicentinus & Sanctus? 2 e 28 d e

Aran Ep. Galliæ 10 sec. 548 f 549 a

Arax Galata, Arianismum propagat in Gallicia 87 b

Archembaldi Archiep. Turonensis tempus Sedis 320 a f

Archembaldus Ab. Floriaci 10 sec. 318 f 319

Arialdus Leuita & monachus 897 f

Arimerius filius Regis Gothorum 4 sec. 719 f

† Arnulphus Ep. Metensis 7 sec. 36 c

† Arnulfus Ep. Aurelianensis 10 sec. 323 e

Arnulfus Ep. Senonen. 7 sec. 144 e

Arnultus Ep. Narbonen. 9 sec. 375 d

† Asporianus M. doleator 473 b

Atenulfus Ab. Casinen. 11 sec. 261 f

Atingus Presb. S. Ludgeri 628 e 642 f

† Attalus Ab. Bobiensis 786 c 788 b

Aua Abbatißa Eyckana 9 sec. 390 c

Auares an hostes Imperij Rom. 1 sec. 80 c f 81 a b

† Audomarus Ep. Taruanensis 7 sec. 787 c

† Auiti Ab. Miciacensis basilica 724 d

Augustinus Ferrerius Ep. Vercellensis 891 b

† Aurea Virgo Parisijs 790 a

Aurelianus an socius S. Pastoris in martyrio? 829 b

Aurelianus Comes militiæ & persecutor sub Adriano Imp. 811 c 812 f 901 c d 902

Aureus Notarius Adalwaldi R. Longobard. 788 b

Auripertus Ep. Senonen. 7 sec. 144 e

Ausonius Proconsul Asiæ sub Theodosio 558 e

† Austremonius Ep. Aruernis quo tempore? 373 a b

Austrigildis Bobila, vxor S. Gunthramni Regis 721 f 722 e

Austrulfus Diac. Longoreti 7 sec. 571 s

† Aygulfus monachus Floriacen. 7 sec. 302 d e

B

Baoiarij a S. Eustasio instructi 787 b

† Balbinæ variæ inter Martyres Vrsulanas 901 c

Balduinus Barbatus Comes Flandriæ 846 d

Balduinus Insulensis Comes Flandrorum, tutor Philippi I Regis Francorum 344 c

† Baltheri reliquiæ Dunelm 11 sec. 133 a

Bartholomæus Cabrera Ord FF. Minorum 856 d

Bartholomæus de Monte-Bassonis auus Mariæ de Mailliaco 378 a

Basilius Macedo Imp. habet 4 filios 668 c d extruit duo templa S. Michaëli 674 f

Basilius Hegumenus Lauræ S. Sabæ 8 sec. 167 c d

Baudolenus monachus Longoreti 7 sec. 572 c

† Bauonis corpus ad varia loca delatum 9 sec. 161 c d eius filia Adeltrudis 34 e

Beatrix Comitissa Pontiui 12 sec. 162 c

† Beatus Apostolus Heluctiorum 400 a

† Beda scriptor Vitæ S. Cuthberti carmine & prosa 94 e f 95 a eius Reliquiæ Dunelmi 11 sec. 133 c 137 e 139 a

Belæ IV R. Hungarorum bella in Tartaros 188 e

† Benedictus Ab. Anianen, & Inden. 9 sec. 275 b scriptor Concordiæ Regularium 96 e

Benedictus Ep. Lausanensis 16 sec. 435 b

Benedictus de Baruccio monachus Casinen. 11 sec. 288 f

† Benigni monasterium Diuione dotatum 719 d

Benignus Ab. Fontanellen. an Sanctus? 76 b c

Bernardinus de Areualo Ord. FF. Minorum 856 c

Bernardus Ep. Patauinus 11 sec. 682

Bernardus Ep. Senensis 13 sec. 49 c e

Bernardus de Luxemburgo Ordin. Prædicat. scriptor 244 f

Bernardus de Beßa socius S. Bonauenturæ 60 b 61 b 64 a

† Berthæ corpus Blanziaci 149 a

Berta filia Comitis Hollandiæ, vxor Philippi 1 Regis Francorum 344 c

† Bertharij Ab. Casini M. carmen de S. Benedicto 276 a

† Berthoara Biturigibus cum regula S. Columbani 790 a

Bertilo Abbas Diuione an Sanctus? 606 d

Bertmundus Comes Aruernorum 8 sec. 306 a

† Bilfridus aurifaber anachoreta 129 f 133 b

† Birgitta mater S. Catharinæ Suecicæ 505 & seqq.

† Birgittæ reuelata de S. Iosepho 15 d e f

† Boisilus Præpositus Mailrosensis 100 f 102 a b 107 d 133 b 139 e

Bona soror B. Amedei Ducis Sabaudiæ, nupta Galeatio Duci Mediolanensi 875 c 879 c

Bonaspemus Perusinus, Ep. Fanensis 13 sec. 76 c

Bonatacha pater B. Ambrosij Sansedonij 182 c

† Bonauentura Generalis Ord. Minorum 63 e 66 b Vitam S. Francisci scribit 64 b

Bonauentura de Santiuañes, Commissarius Ord. FF. Minorum de Obseruantia 851 e

† Bonifacius Ep. creat Abbatissas SS. Herlindem & Relindem 388 c in Frisia occisus 631 a 642 d 638 f Vita scripta 637 e f notitia cum S. Hildelitha 486 b

Bonifacius VIII Papa fauet Gibelinis 201 b

Bono Archidiac. Wintershouij 10 sec. 58 b

Bonosus hæreticus contra diuinitatem Christi 787 e

Boso Ab. Floriaci 9 sec. 910 d e

Boso Comes Petragoricus 10 sec. 326 c

Brideferus monachus Ramesiensis scriptor 10 sec. 540 e

Brig mater S. Endei Ab. 269 b

Bruno Ep. Passauiensis 7 sec. 701 c

Burchardus Ep. Monasteriensis 12 sec. 664 c d

† Burgundofora sanata a S. Eustasio 786 e f 787 a d 789

C

Cæcilia Abbatissa Montis-Romarici 768 d

† Caius Papa baptizat in ædibus S. Castuli 613 b f

Callicia excipit S. Regulum Siluanectis 821 f 822 a

† Calocerus M. 800 801 802 803 804

Candida matrona Romæ 4 sec. 482 d

† Canocus in Cambria 783 f

† Carolomanni corpus Casini 288 e 299 c

† Carolus Borromæus honorat sepulcrum Nicolai de Rupe 424 e

Carolus Caluus dat posseßiones Ecclesiæ Siluanectensi S. Reguli ob filiam sanatam 827

Carolus Simplex R. Franc. carceri inclusus 318 c 319 c

Carolus Dux filius Ludouici Transmarini R. 319 d

Carolus Emmanuel Dux Sabaudiæ 16 sec. 810 b sanatus ope B. Amedei 895 e

Carolus filius B. Amedei Ducis Sabaudiæ 880 e f

Carolus filius S. Birgittæ 506 d

Catharina Tartara, sanctimonialis pie obit 505 c

Catulla a S. Dionysio Parisijs conuersa 821 d e an Sanctis adscripta? 899 e

Chæromenus discipulus & scriptor Vitæ S. Niconis Ep. M. & sociorum 442 c

Chagnericus pater S. Burgundoforæ 786 d e

Chagnoaldus frater S. Faronis Ep. Meld. 787 d

Char frater B. Mauritij Hungari, Ord. Prædic. 252 d

† Charitonis laura 8 sec. spoliata 168 a

Chlotharius 2 Rex de sacro fonte suscipitur a S. Gunthramno 730 e 731 a

Chlotieldis filia S. Gunthramni Regis, Virgo deuota 729 c

Christianus I Abbas S. Pantaleonis Coloniæ 254 f

† Christophorus M. monachus Lauræ S. Sabæ 178 e f

Christophorus Hetærarches cum patre Romano Imp. 10 sec. 674 c

Chrysius dictat Vitam S. Ioannis in Puteo a se sepulti 831 f 843 d e

† Chunialdi Presb. corpus translatum Salisburgi 701

Claudius Ep. Autißiodorensis 76 c 796 b

Clementia Hohenbergen. relicto Crastone Comite Spanheimensi sanctimonialis 254 c

Clemens IV Papa oppugnatur a Conradino Sueco 190 a b 213 b reconciliatur San-Geminianis & Senensibus 246 b c d e

Clemens Ep. Damblanensis ex Ord. Prædicat an Sanctus? 3 c

Clemens Ab. Eboracen. 12 sec. 125 d

† Columbanus Ab. Bobiensis 784 c 785 787 f eius regula oppugnata 788 c 789 c

† Comgalli Ab. Benchoren. regula 32 b f

Conallus Derc, seu Rubeus, pater S. Endei Ab. 268 b 269 b

† Condedi eremitæ corpus Fontanellæ 149 d

Conradini Sueui bella contra Clementem IV Papam 190 c 213 b

Conradus Ab. Manseanus a colonis occisus 368 d

Conradus Ab. Tegernseanus 551 f

Conradus anachoreta nepos & successor Nicolai de Rupe 420 f 421

† Constans Mart. Treuiris 624 a

Constantinus Porphyrogenitus Imp. 670 c

Constantinus Imp. 10 sec. filius Romani Imp. 673 d

Constantinus filius Basilij Macedonis Imp. 668 c

Constantinus Ducas misere occisus 10 sec. 670 671

Constantinus Barbarus CP. 10 sec. 672 f 680 f

Constantinus discip. S. Benedicti 277 c 488 e 299 c

† Constantius Mart. Treuiris 623 f

Corbolenus Presb. Longoreti 7 sec. 571 e

Cornelius Ep Imolensis 5 sec. 715 e f 718 a

Cospatricus Com. Northanhimbrorum 11 sec. 135 d e 136 a

† Cothburga e Regina Abbatissa VVinburni 485 e f 486 a

† Crescens Ep. Viennæ, quo tempore? 372 e f

† Crescentius Mart. Treuiris 623 f

Crescentius Minister Generalis Ord. Minorum 13 sec. 58 f

† Crinici Ep. Veronen. corpus inuentum 453 d e

† Crispinus & Crispinianus MM. 817 d e f 818 a b c

Cuthbertus Tunstallus Ep. Dunelmen. 16 sec. 138 a

Cutheardus Ep. Lindisfarn. Cuncacestræ residens 131 a b c

Cyriacus Patriarcha CP. obit 91 b e 92 a

D

Daganus Ab. in Hibernia 7 sec. 32 a

Dairine Regina Momonien. soror S. Endei 271 d

Daniel monachus, scriptor Vitæ S. Ioannis Climaci 835 a b

† Daretha Monina sanctimonialis in Hibernia 6 sec. 270 b

Demetrius, Banus Hungariæ, pater B. Mauritij 252 b

Desiderius Ab. Casinensis inuenit corpus S. Benedictis 11 sec. 288 293 b

Didacus Enriquez Ord. FF. Minorum 856 c

Diedericus monachus Hirsfeldensis fabulosus scriptor de S. Benedicto 299 e f 300 a

† Dionysius Ep. quo tempore Parisios venerit? 373 a b 818 a c 819 a 821 a 822 d eius & sociorum Reliquiæ Floriaci 310 e

Dionysius de S. Geminiano Ord. Prædic. 13 sec. 194 e

Dionysius Mutinensis, Generalis Ord. Eremit. S. Augustini 70 c e

Dionysius Viterbiensis Ord. Prædicat. 13 sec. 186 c

Dominicus de Ruuere Ep. Astensis 16 sec. 806 c

Domnina Patricia Syracusis 7 sec. 840 d

Donatus Ab. Antri 8 sec. 583 d

Donatus Boscus scriptor 888 e

Dormientes VII sancti Turonenses 740 e

Dorothea VVyßlingua vxor Nicolai de Rupe 203 c

Drogo monachus Floriaci, dein eremita 318 f 319 a b

Drosis filia Traiani an Sancta? 369 d

Ducilla filia Regis Gothorum 4 sec. 619 f 620

E

† Eadbertus Ep. Lindisfarnen. 7 sec. 114 d 115 b d Reliquiæ Dunelmi 139 e

Eardulfus Ep. Lindisfarnen. 9 sec. 127 b 128 e 131 a

Eardulsus R. Nordhumbrorum curat occidi S. Aldmundum 47 e 48 b

† Eadfridus Ep. Lindisfarn. 7 & 8 sec. 95 a 97 d 129 f Reliquiæ Dunelmi 139 a

Eadgarus R. Angliæ 10 sec. 132 d

Eadredus R. Angliæ 10 sec. 132 d

Eadredus Ab. Lindisfarn. 9 sec. 128 e f 130 b

Eadmundus Ep. Dunelmensis 11 sec. 133 a

† Eata Abbas & Ep. Lindisfarnen. 101 a b 108 e 109 b

Ebba Frisonum Dux, in Anglia 9 sec. 128 c

† Ebba Abbatissa Coludi in Anglia 7 sec. 102 f 120 e 123 b

Eberhardus Comes Montensis, fundator Aldenbergen. monast. & ipse Cisterciensis Ord. an Beatus? 76 d e

Echardus Comes Burgundiæ 11 sec. 331 f

† Edmundus Rex Martyr 486 f 487 a eius translatio 796 f

† Edilwaldus Ep. Lindisfarnen. 110 f 116 b c 129 f 139 e

Edmundus fil. Ethelstani R. Angliæ 10 sec. 132 a d

† Eduardus Conf. R. Angliæ 134 a

Eduardus fil. Elfledi Rex Angliæ 10 sec. 130 f 132 d

Egardus maritus S. Catharinæ Suecicæ e voto castitatem seruat 506

Egelricus Ep. Dunelmensis 11 sec. 133 e f

Egelwinus Ep. Dunelmensis 11 sec. 133 f 136 a

Egredus Ep. Lindisfarnen. 9 sec. 127 a

Eilbertus Comes fundat monasterium VValciodorum 710 a

Eleazarus tit, S. Balbina Cardinalis 516 d 518 a

Eleonora Reg. Scotiæ, vxor Sigismundi Austriaci 409 e

† Elisearius Comes Arianensium 047

† Elfleda Abbatissa 107 e 108 a b 111 d

Elfredus R. Angliæ ope S. Cuthberti hostes debellat 127 c 128 130 f

Elfredus Presb. Dunelmensis 11 sec. 133 a b

Elfsig Ep. Lindisfarn. Cuncacestræ residens 132 d

† Elias & Enoch in terra viuentes visi a S. Marco Eremita 780 c

Elias Patriarcha Hierosolymitanus 8 sec. 167 d

Elias Ep. Syracusanus 7 sec. 838 b 840 d 841 d

† Eligius præscribit regulam S. Columbani 798 a

† Elpheus Hibernus prædicit de S. Lactino 7 sec. 32 d

Emmanuel de Sousa Archiep. Bracaren. 16 sec. 90 c d f

† Emmeranus Ep. 701 c

Enfridus, Decanus S. Andreæ Coloniæ 12 sec. 686 c

Eodo monachus Longoreti 7 sec. 570 d

Eochodius R. Vltoniæ pater S. Damangarti 483 a b

Epigmenius Preb. Perusij baptizat S. Crescentium sub Diocletiano Martyrem 472 f

† Erendrudis Virg. virtutes & obitus 705 e f 706 a d

Erimbertus Ep. Frisingensis 8 sec. 547 f

Erluinus Ep. Cameracen. 11 sec. 847 c

Ernestus ex Comite de Howestein monachus 686 b

Esaias Eques Saporis R. Persarum, scriptor martyrij SS. Ionæ, Barachisij & aliorum 770 c 774 d

† Ethelburga Abbatissa Berkingi 484 485 a

† Etelgithæ Abbatissæ Reliquiæ Dunelmi 11 sec. 133 b

Ethelredus R. Angliæ 10 sec. 132 d e

Ethelstanus R. Angliæ 10 sec. 131 d e

Eucherius Ep. an Turonensis aliquis Sanctus? 686 f

Eudoxius intrusus Ep. CP. 381 d

Eugenius IV Papa concedit cultum B. Ambrosij Senen. 245 b

† Eugenius sub Diocletiano 817 d e f 818 c

† Eulaliæ V. M. Emeritensis ecclesia 907 e f 909 d f

† Euprepij Ep. Veronen. corpus inuentum 453 d c

Euraclus Presb. VVintershouij 10 sec. 38 b

Eustachius mon. Cisterciensis cultor S. Mariæ 686 c d

† Euurtij Ep. Aurelianensis corpus a Caluinistis exustum 353 a

Eutychius S. Maurum offert S. Benedicto 279 c

Exuperia mater S. Balbinæ 902 a 903 d

Ezechias Rex non fuit carnalis filius Achaz 11 c

Ezius Ab. Salisburgi 7 sec. 701 b

F

† Fabianus Papa Philippum Imp. baptizat 546 a

Fabianus Præses Diocletiani Romæ 613 c 614

Fabius Barberius scriptor Vitæ & patrocinij S. Othonis solitarijp. 047

Failbeus Ab. Hiensis an Sanctus? 368 a

† Fancheæ soror S. Endei Ab. 269 a c d 270 c d e f

† Faustinus & Iouita MM. 801 a b

Felgildus inclusus in insula Farne 116 c d

Felicißimus Ep. Arelatensis 796 a

Felix Ep. in Taurinensi Synodo 5 sec. 622 a

Felix eremita Leonensis Floriaci degit 330 e f 331 a b

† Fidelis Ep. Emeritæ 907 f

† Firmus & Rusticus MM. 450 f 452 b c

Flobargisus Ep. Salisburgi 7 sec. 701 b c

† Florebertus Ep. Leodien. eleuat corpora SS. Landoaldi, Amantij & sociorum 35 d

† Florentij monast. ad Ligerim 312 c

† Florentius Patronus Salmuri & Roiæ. 580 c e

Florentius Presb. Dauentriæ fundator Fratrum de communi vita 474 d

† Flori & Lauri templum CP. 10 sec. 681 a

Framnoaldus monachus Longoreti 7 sec. 572 a

Francardus Ab. Longoreti 7 sec. 572 b

† Francisci Aßisij Vita & miracula collecta 60 b 64 b

Franciscus de Nauarra Ep. Pacis-Augustæ 908 a

Franciscus Barrosus Ord. FF. Minorum 855 e

Franciscus Bosquetus Ep. Lodeuensis, dein Monspeliensis, scriptor 372 c

Franciscus Maria Florentinius, scriptor Lucensis 560 c 561 a e

Franco Ep. Leodiensis 9 sec. 390 e

Fraudolenus Presb. Longoreti 7 sec. 571 e

Fredegundis Regina Franc. vidua 722 f 723 b f 725 b c 728 f

† Fructuosus Ep. Dumiensis 88 a b 90 e

Fulbertus Ep. Cameracen. 10 sec. 565 e

† Fuscianus & Victoricus 817 e f 818 b c

G

Gaatho Regina Gothorum Christiana 4 sec. 619 f 620 a

Galeatius Dux Mediolanensis 875 a b 879 c 881 c d e

Gallerana familia Senis 12 & 13 sec. 50 c d e

Garibaldus Ep. Ratisbonensis 8 sec. 547 f

Gastaldus Comes Aquinen. 11 sec. 291 f

† Gatianus Ep. Turonen. quo tempore 373 a c apparet 758 b

Gaufredus Ep. Autißiodorensis 11 sec. 344 d

Gaulinus monachus Floriaci 10 sec. 323 a

Gauzlinus Ab. Floriaci Archiep. Bituricen. 316 d

Gebehardus Archiep. Rauennæ 11 sec. 914 e

Gelasius Ep. Armachanus 12 sec. 686 b

Georgius Cappadox intrusus Ep. Alexandr. 4 sec. 620 b

Georgius Ab. frater S. Ioannis Climaci 837 e

Georgius Paramonarius Casini 11 sec. 288 d e 293 d

Georgius hymnographus 536 b

Gepa Abbatissa reliquias S. Quirini Nouesium transfert 813 b

† Geraldus Ep. Narbonensis 377 e

Gerardus Ep. Cameracen. 11 sec. 565 f

Gerardus Groesbecanus Ep. Leodien. 16 sec. 392 f

Gerardus Abbas Fontanellen. 11 sec. 148 d 149 e

Gerardus socius B. Ioannis Parmensis Generalis Minorum in Græciam profecti 60 f 61 a

Gerfridus nepos S. Ludgeri 628 e Episc. Mimigardeforden. 636 c 642 e 665 b

Gericus Ep. Senonensis 77 a

† Germani Ep. Capuari anima in cælum fertur 287 b

† Germanus M. Emeritæ 907 f 908 b

Gigneus mon. discip. S. Endei in Hibernia 268 c 273 b

Giraldus poëta de translatione S. Benedicti 300 c d

Gisbertus Alexandrinus Ord. Prædicat. scriptor cum alijs Vitæ B. Ambrosij Sansedonij 181 f 201 a

† Gisilarij Presb. corpus translatum Salisburgi 70

Gladus seu Gladusa vxor S Gundlei 783

† Godehardus Ep. Hildesheimensis 533 d

Goderanus Ep. Santonensis 910 b

Godescalcus Ep. Monasteriensis 12 sec. 664 f

Gorstargus Thunnasson Marscalcus Sueciæ 14 sec. 507 e

Gozeuinus Ab. Cisterciensis 898 c

Gradulfus Ab. Fontanellen. 11 sec. 149 e

† Gregorij Nazianzeni electio in Ep. CP. 558 b inuectiua in Iulianum apostatam 774 775

† Gregorius Magnus scriptor Vitæ S. Benedicti Ab. 275 c 316 f

† Gregorius Thaumaturgus scribit de Annuntiatione 534

† Gregorius Ep. Turonen. 86 c apud S. Gunthramnum Regem 724 d 727 e

† Gregorius Administrator Vltraiectinu 631 b f docet S. Ludgerum 644 c eius Vita scripta 637

Gregorius IX Papa 368 d Auximanam Sedem transfert Recanatum 393 a

Gregorius X soluit ab interdicto Florentinos 190 c 213 c reconciliatur Senensibus 213 c 246 e f 248 b

Gregorius XIV Papa 426 a

Gregorius Cappadox Ep. Arianus intrusus Alexandriæ 4 sec. 620 b 621 c

Gregorius scriptor Vitæ S. Basilij Iunioris 10 sec. 667 b 674

Gregorius Primaticcius Ord. Prædic. scriptor 201 c

Gregorius de Incontris, examinator miraculorum B. Ambrosij Senensis 195 e

Grinuara mater SS. Herlindis & Relindis 386 e f

Gualtherus de Rupe, Prætor Siluaniæ, filius Nicolai de Rupe 403 d 422 e

Gudfridus Presb. Ab. Lindisfarn. 8 sec. 98 a b

† Guericus Ep. Senonensis 767 f

Guido Cardinalis Ep. Prænestinus, Legatus Apostolicus 391 d e 392 b

Guido Generalis Eremitarum S. Augustini 13 sec. 470 c

Guido 2, Ab. Pomposianus 10 sec. 914 c

Guido Ord. Præmonstrat. Viconij 898 c

Guido Comes Cenomanensis 9 sec. 307 e

Guilielmus Conquestor R. Angliæ 134 f

Guilielmus Sirletus Cardin. interpres Vitæ S. Ioannis in Puteo 831 c 832 a

Guilielmus Arch. Cantuarien. 12 sec. 141 b

Guilielmus 3 Dux Aquitaniæ & Pictauensis Comes 10 sec. 322 e 324 b

Guilielmus Comes Blesensis 9 sec. 307 e

Guilielmus Comes Niuernensis 11 sec. 344 d

Guthredus Rex Eboraci statuitur 9 sec. 130 b e 132 b

H

Halfdene Rex Danorum in Anglia 9 sec. 127 c 130 b

Hamundus Ep. Schireburnensis a Danis cæsus 368 c

Hardouynus pater Ven. Mariæ de Mailliaco 737 c & frater eius 742 d

Harduinus Presb. Fontanellæ 7 aut 8 sec. 143 f

Hartwicus Archiep. Salisburgi 10 sec. 701

Haymericus Patriarcha Antiochenus 12 sec. 791 e f 792 a d

Haymo Ep. Halberstadensis 9 sec. 710 a

Headtgiua Regina Franc. vxor Caroli Simplicis 319 c

Helena filia Romani Imp. nupta Constantino Imp. 10 sec. 673 b c e

Hemma Roberta, mater Nicolai de Rupe 400 f

† Henricus Imp. sanatus Casini 292 e 297 d e veneratur S. Quirinum 552 c

Henricus 3 Imp. filius Conradi 2 transfert corpus S. Guidonis Ab. Spiram 912 b c

Henricus a Rupe, pater Nicolai de Rupe 400 f

Henricus Lupulus Canon. Bernensis, scriptor Vitæ Nicolai de Rupe 424 d 427 b c d e 434 a

Henricus Gundelfingius scriptor Vitæ Nicolai de Rupe 419 c 420 d 426 c f 434 b

Herbertus Comes Virmandensis 10 sec. 318 c

Hercambaldus Presb. Floriaci 9 sec. 307 b c

Herefridus Ab. Lindisfarnen. 7 sec. 112 e 113

Herefridus Presb. Eccl. Lindisfarn. familiaris S. Cuthberto 98 b

† Heremberii Ep. Tolosani corpus Fontanellæ 149 d

Heribertus Archiep. Rauennæ 914 f

Heriburga soror S. Ludgeri sanctimonialis 628 e 642 e

Heregerus scriptor Vitæ S. Landoaldi 35 a e 45 f

Hermannus Landenbergensis Ep. Constantiensis 11 sec. 409 d

† Hermenigildis M. 725 f 727 d

† Hermes Præfectus Vrbis M. 811 f 900 e f 901 e 902 a f 903 a

Herueus Comes Namnetensis 9 sec. 312 b

† Hieremiæ Proph. pars capitis Foro-Liuij 85 f

Hieronymus de Ruuere Ep. Vercellensis 894 d

Hieronymus Roman scriptor B. Petri Regalati 852 e

Hieronymus Segala Procurator Veronæ 15 sec. 453 e

Higbaldus Ep. Lindisfarnen. 8 sec. 126 e f

† Hilarius Ep. Arelaten. 5 sec. 263 a

Hilbertus Ab. Fontanellæ 7 sec. 144 f

Hildegarius Ep. Senonen. 7 sec. 144 e

Hildegerus Ep. Coloniensis occisus 639 d

Hildibaldus Archiep. Colonien. consecrat S. Ludgerum 647 b

Hildegrimus frater S. Ludgeri 607 a 628 e 629 c Episc. Catalaunensis, dein Halberstadensis 636 642 e

Hildmer Præfectus Egfridi R. Nordanhumbrorum 104 d 110 f 120 d

Hilduinus Ab. S. Dionysij 9 sec. 310 d e

Hodo Comes Aurelianensis 9 sec. 306 f 307

Honoratus discip. S. Benedicti Ab. Sublacensis 277 c

† Honorinæ villa in Gallia 157 b

Honorius IV Papa mandat scribi Vitam B. Ambrosij Sansedonij 180 c 181 f 201 a

† Hormisda Martyr Treuiris 624 a

† Hospituis eremita in Liguria 488 b f

Hubertus Salonicus, Thesaurarius Regis Poloniæ 610 e

† Hugo Archiep. Rotomagen. 3 e

Hugo Magnus, pater Hugonis Capeti 318 c 319 c 324 d

Hugo Capetus coronatur R. Francorum 324 d

Hugo de S. Caro Cardin. Ord Prædicat. 13 sec. 3 c

Hugo Abbas Galliæ, victor de Normannis 315 f 316 317 c

Hugo Ab. Floriaci 11 sec. 337 a 338 c

Hugo Ab. S. Germani in Ollesbij 12 sec. 141 b

Hugo Ab. Nucariæ in Sicilia 77 d

Hugo puer Lincolniæ a Iudæis occisus 589 b

Hugo ex Decano Cameracensi monachus Valcellensis 767 c

Hugo Comes Viromandens. filius Henrici I R. Franc. 344 b

Hugo de Puteolo rebellis contra Philippum I R. Franc. 344 c

Humbertus Presb. Lembecæ 11 sec. 846

Hunnericus Rex VVandalorum 461 d

Hunni irrumpunt in Belgium 846

† Hypatius Ep. in veneratione apud Coptos 899 a

I

† Iacobi Alphæi mandibula Foro-Liuij 85 f

Iacobus legalis pater S. Iosephi 12 b

Iacobus Rex Hungariæ, Siciliæ & Hierusalem 747 b

Iacobus della Ratta Archiep. Beneuenti 15 sec. 466 e

Iacobus Comes Romontensis frater B. Amedei 875 c e

Iacobus de Cretis Archidiac. Leodiensis 13 sec. 392 a

Iacobus de Bourbonis Comes de Marchia 747 f 748 a

Iacobus de Sciata Ord. Prædicat. 13 sec. 201 d

Iacobus de Massa Ord. Minorum 13 sec. 65 f

Iacobus de Tundo, alias de Senis, scriptor Ord. Minorum 64 e 65 d

Iacobus Krusius Rector Soc. Iesu Lucernæ 425 d

Ibbo vir sanctus 7 sec. 573 b c

Ianus Rex Cypri 15 sec. 753 e f 754 a

Iechonias Rex, legalis frater patruorum habitus 11 e

Iecsan seu Iectan filius Abrahæ ex Cethura, eius posteri Arabes 167 e f 168 f

Ingegardis prima Abbatissa VVadstenensis in Suecia 513 f

Ingundis vxor S. Hermenigildi 725 f

Inguuald Presb. VVirensis in Anglia 8 sec. 100 e

† Innocentius Ep. Emeritæ 907 f 909 b

Innocentius IV Papa promouet B. Ambrosium Sansedonium 189 f agit de reducendis Græcis 60 b 61 e 62 b

Innocentius V Papa Ord. Prædicat. 190 b

† Ioachim Ab. auctor Ord. Florensis in Italia 796 e libellus damnatus 65 c d

Ioanna de Monte Bassonis, mater Mariæ de Mailliaco 737 c

Ioanna monialis; socia Mariæ de Mailliaco 741 b d

† Ioannes Ieiunator Patriarcha CP. 91 e

† Ioannes Ep. Spoletinus 6 sec. 30 f 31 a e

Ioannes Caietanus Vrsinus Cardin. 13 sec. 64 e

Ioannes Patriarcha Hierosolymorum 795 c

Ioannes Archiep. Salisburgensis 8 sec. 547 f 701 c

Ioannes Gerechini Archiep. Vpsalensis 15 sec. 504

Ioannes Stephanus Agatias Ep. Astensis 16 sec. 810 b

Ioannes de Villacreces Ep. Burgensis in Hisp. 15 sec. 854 d

Ioannes Ep. Dumien. S. Martini successor 87 f

Ioannes Ludouicus Sabaudus Ep. Geneuensis 875 c

Ioannes Salutius Ep. Lucæ 14 sec. 361 d

† Ioannes Ep. Syracusæ tempore S. Gregorij Magni 840 d

Ioannes Stephanus Ferrerus Ep. Vercellensis 889 a

Ioannes 23 Abbas Casini 898 b

Ioannes Ab. in eremo interiore Ægypti 779 c 781 e f

Ioannes Ab. Sinaita 6 sec. 837 a b

Ioannes Comes Pontiui 12 sec. 162 b c

Ioannes Dominus Meckelburgensis 13 sec. 793

Ioannes de Pepulis Dominus Bononiæ 14 sec. 70 b d

Ioannes Mathias Tiberinus, Doctor Medicus, scriptor martyrij S. Simonis, a Iudæis necati 495 c d e

Ioannes de Eugubio, Prouincialis Franciæ Eremitarum S. Augustini 13 sec. 470

Ioannes de Rupe, Prætor Siluaniæ, filius Nicolai de Rupe 403 d

Ioannes Picardus Canonicus Regularis S. Victoris 816 c d

Ioannes Sabaita 6 sec. 837 b e

Ioannes Molitor Pastor Lucernæ 425 e

Ioannes Salatus, scriptor Vitæ Nicolai de Rupe 427 f

Ioannes Hyemis Confessarius Mariæ de Mailliaco 741 d

Ioannes Pasqualis Minorita promouet cultum S. Iosephi 17 f

Ioannes de Calahorra Ord. FF. Minorum 856 c

Ioannes Merinus Ord. FF. Minorum 856 c

Ioannes de Castro Ord. S. Francisci de Obseruantia 855 d

Ioannes pater S. Aldemarij 490 a

Ioannes Ioachimus Eichornius, scriptor Vitæ Nicolai de Rupe 319 b c

Ionas monachus Fontanellen. auctor Vitæ S. Vulfranni 143 e 145 d

Iordanus Comes Ariani in Italia 12 sec. 468 b c 469 e 470

Ioscerandus Ab. Floriacen. 346

† Iosephus Hymnographus 6 f 443 b 537 d

Iosephus Maria Sanfelicius, Nuntius Apostolicus ad Rhenum 640 c d e f

† Iouinianus seu Iouianus, Mar. Treuir. 624 a d

Irene Patricia CP. 10 sec. 673 b

† Irenæi corpus a Caluinistis exustum 355 a

† Irenæus Leuita M. 555 d e

Isaac Comes in Hannonia 10 sec. 565 e

Isabella Regina Hispan. 15 sec. interest translationi B. Petri Regalati 867 b c

† Isfridus Ep. Raceburgi 793 b

Isidorus de Isolanis scriptor Ord. Prædic. 7 a

Israël frater S. Birgittæ 507 d

Israëlitæ per mare Rubrum transeunt 542 e

Ida Comitissa Spanheimensis 12 sec. 4 a

Iudith filia Caroli Calui sanata ad Reliquias S. Reguli 827 a

Iudith filia Balduini Insulensis Comitis Flandriæ 135 b

† Iulia V. M. Emeritæ 907 f

Iulia mater S. Ioannis in Puteo 832 a b c

Iuliani apostatæ crudelitas 774 775

Iulius Sansedonius Ep. Grossetanus, scriptor Vitæ B. Ambrosij Sansedcnij 180 a f 181 a 240 e 241 d 248 d 249 b f

Iungerichus Rex Gothorum ad Danubium persecutor 4 sec. 619 c e

† Iuo apparet Mariæ de Mailliaco 738 filli hæc erigit altare 743

Iustina mater B. Ambrosij Sansedonij 182 c

† Iustinus Martyr Treuiris 623 f

Iutta pedissequa S. Elisabethæ 13 sec. 4 a

K

† Keyna in Cambria 783 f

† Kieranus discip. S. Endei in Hibernia 272 f 273

L

Lambertus Ab. Floriacen. 10 sec. 317 f

Lambertus Dux Britanniæ Armoricæ 9 sec. 312 b c

† Lancfrancus Ep. Cantuariensis 474 a

† Landbertus Ab. Fontanellæ 577 c 578 b c

Landebertus Ep. Senonen. 7 sec. 144 e

† Landradæ translatio 42 e 44 f

Landricus Presb. filius Principis Foseteslandiæ 646 f

Landus Mariconius Vexillifer Lucensis 14 sec. 561 c

Lantzo Dominus VVintershouij 10 sec. curat eleuari corpora SS. Landoaldi & sociorum 38 39

Lauduinus socius S. Brunonis 898 d

† Leander Mart. Treuir. 623 f

† Lebuinus Presb. Dauentriæ 631 b 645 a b

† Leo 3 Papa venit ad Carolum Magnum 639 e f

Leo Philosophus filius Basilij Macedonis Imperator 668 d 660 a

† Leo seu Leonius Ep. Senonen. 3 f 28 c

Leo Ab. Pomposianus 11 sec. 914 c

Leobaldus Lector Longoreti 7 sec. 571 f

Leodebodus Ab. S. Aniani 7 sec. 302 c

† Leodegarij oratorium Antri 8 sec. 581 a 583 a

Leofwinus monachus Dunelmensis 12 sec. 139 a

† Leonardus apparens liberat S. Othonem solitarium e carcere 468 f

Leontius Ep. Vicentinus an sanctus? 2 e 28 c d e

Liaukama illustris familia Frisiæ 396 a b c

† Liberator Ep. M. 291 c

† Liberatoris Ep. M. monasterium 491 a e

Liefburgis mater S. Ludgeri 643 d e f

Lindulphus Ep. Nouiomen. 10 sec. eleuat Reliquias SS. Landoaldi & sociorum 46 47 a

† Linguinus Conf. Claromonte 473 f

Lopez de Salazar & Salinis socius B. Petri Regalati 855 d

Lotharius R. Franc. 10 sec. 319 d 322 e

† Lucas Euangelista gentium, Christi carnalem genealogiam texit 11 a

† Luciæ V. M. cœnobium & sepulcrum 840 a b d e apparitio 840 c

† Lucianus M. Bellouaci 817 d e f 818 a c 819 b

† Lucretia V. M. Emeritæ 902 f

Ludouicus Ep. Monasteriensis 12 sec. 664 f

† Ludouici Regis captiuitas 60 f

Ludouicus Transmarinus R. Franc. 319 c

Ludouicus Dux Andegauensis 15 sec. 742 d

Ludouicus Dux Sabaudiæ pater B. Amedei 874 e

Ludouicus de Ara monachus Heisterbacensis 898 c

Ludouicus de Romer fundat sacellum S. Iosephi 18 a

M.

Maorneses Princ. Magorum sub Sapore R. Persarum 771 d

Mabbo Ep. Leonensis 11 sec. 330 c d

Macarius sub Iuliano apostata Ancyræ 381 a

Macedonius hæresiarcha CP. 4 scc. 830 831

† Machutus Ep. Alethanus 7 sec. 34 a

Magnentius tyrannus 4 sec. 830 f

† Magnericus Ep. Treuiren. 6 sec. 726 e

† Mamertinus Ab. Autißiodori 796 d

Mansuetus Ep. Britannorum 5 sec. 2 f

Marcatrudis vxor S. Gunthramni Regis 721 f

† Marcellus M. sub Diocletiano 817 d e

† Marcelli M. monasterium Cabilone erectum 719 f 720 a

† Marcellinus Ep. Anconitanus 104 b

† Marchelmus, alijs Marcellinus, 638 e f 639 a b 646 a

† Marcianus Ep. Syracusanus 258 d 837 f 838 a

† Marcianus Ep. Dertonen. 800 a 801 c 802 a b c

Marcianus Consularis in Armenia sub Decio 903 b 904 905

Marcus poëta scripsit carmine Vitam S. Benedicti 275 f 316 f

Margarita Contracta an Beatis adscripta 368 e

Maria de Britannia, Regina Siciliæ 14 sec. 740 a c e 742 d

Maria de Costanilla, mater B. Petri Regalati 854 b

Maria de Dreux, auia Ven. Mariæ de Mailliaco 737 c

† Mariæ Magdal. translatio Vizeliacum 3 f 76 f

Marocia mater S. Guidonis Ab. 912 e 915 e

† Martialis Ep. Lemouici quo tempore 372 f 373 a b

Martini Papæ IV corpus integrum repertum 767 c

† Martinus Ep. Turonen. familiaris S. Felici Ep. Treuirensi 622 e

† Martini corpus a Caluinistis exustum 355 a

† Martini Ep. Turon. Reliquiæ in Gallicia 87 a

Martinus Eremita, Magister S. Guidonis Ab. 912 f 913 a b 916 c d e f

Martinus de Bosco Gualteri Minorita, Confessarius Mariæ de Mailliaco 736 d 747 e 752 b

Martinus Leubenstein Presb. Soc. Iesu Lucernæ 425 e

Martyres XL sub Chosroë in Laura S. Sabæ occisi 166 b 178 d

Masdrat Princ, magorum sub Sapore R. Persarum 771

† Massonas Ep. Emeritæ 907 f 909 b

Matfridus Comes Aurelianensis 9 sec. 306

Mathildis Regina Francorum, vxor Henrici I 344 b

Mathildis Comitissa Italiæ 439

† Matthæus Euangelium Iudæis scripsit 10 f Christi genealogiam per legalem Succeßionem tradit 11 c d e f

Matthæus Minister Piceni Ord. Min. 66 a

Matthæus Schinerius Ep. Sedunensis 16 sec. 424 c

Matrucus Princeps. pater S. Augustæ Virg. M. 690 a

† Maurontius Ab. S. Florentij 580 c

† Maurus 278 c Vita a S. Fausto scripta, a posteris interpolata 275 e

† Mauri M. reliquiæ & miracula Floriaci 342 343 a Caluinistis direpta ossa 365 a

† Maxentius Senator Treuir. Mar. 623 f

† Maximiliani ecclesia a S. Ruperto extructa 703 e

† Maximi & Venerandi corpora Fontanellæ 149 d

† Maximus Ep. Tauromeniorum 258 d

Medericus Ep. Senonen. 7 sec. 144 e

Megilo Ab. Tegernseanus 548 f

† Melaniæ Iunioris obiius 713 e

Melchior Lußius Orator Heluetiorum in Conc. Trdentino 426 a

Melanius Ep. Rotomagen. intrusus 6 sec. 723 f

Melchior in Campo, Legatus Heluetus ad Gregorium XIV Papam 426 a

† Mercurialis Ep. Foro-Liuij 4 sec. 85

† Mercurius M. comparatur cum S. Guidone 917 f

Metellus monachus Tegernseanus 12 sec. carmine scripsit Vitam S. Quirini M. 545 a

† Michaël Archangelus de dracone triumphans 541 f duo templa CP. a Basilio Imp. erecta 674 f

Michaël Imp. CP. 9 sec. occisus a Basilio Imp. 674 f

Mietius Ep. Lingonensis 7 sec. 786 c

Milada filia Ducis Bohemiæ 910 b

Minutius de Minutijs scriptor martyrij S. Augustæ 690 a

Mira mater S. Aldemarij 490 a

Mochuddas Ab. Hiberniæ 7 sec. 33 e f

† Molua siue Ludgidius Hibernus 7 sec. 32 a b

† Monas Ep. Mediolanensis 533 f

Moses diseipulus S. Ioannis Climaci 836 d

† Moyses legislator 837 d

† Mummolus Ab. Floriacen. 7 sec. 302 d

N

† Nicander & Martianus Martyres 295 a d

Nicasius socius S. Amandi 561 e

Nicolaus I Papa 9 sec. 706 c e

Nicolaus IV Papa ex Ordine Minorum 201 a

Nicolaus Patriarcha CP. 10 sec. 671 c

Nicolaus Ep. Lincopensis 14 sec. 513 d

Nicolaus Castellanus Canonicus Siluanectis emendat Vitam S. Reguli Ep. 816 d

Nicolaus de Rupe Parochus, filius Veno Nicolai de Rupe 403 d

Nicolaus de Ricasole examinator miraculorum B. Ambrosij Senensis 195 e

Nodgerus Ep. Leodien. curat scribi Vitam S. Landoaldi 35 a b c

Normanni irrumpunt in Gallias 312 313 315 f 317

Nothradus auus maternus S. Ludgeri 643 d

Notigisius Ep. Lucensis in Hispania 6 sec. 88 d

Nouatiani hæretici 4 sec. 831 e

O

Ockarius fundator & Conuersus monasterij Tegernseani 546 547 548

Octauius Parauicinus Cardinalis Ep Alexandrinus 425 c

Odericus Francigena Ord. Prædicat. 13 sec. 186 c

Oderisius Ab. Casinensis 11 sec. 293 c 298 c 357

† Odo Ab. Cluniaci, Aureliaci & Floriaci 320 f

Odo e Parisiensi Comite R. Franc. 375 b e

Odo Dux Burgundiæ 11 sec. 344 d

Odo frater Henrici I Regis Galliæ perit 336 a b c

Oëngus-mac-Natsrach Rex Momoniensis 6 sec. 271 d

Olbertus Ab. Gemblacen. scriptor miraculorum & translationis S. Veroni 844 f

Oldradus Bisdominus Ord. Prædicat. scriptor cum alijs Vitæ B. Ambrosij Sansedonij 181 f 201 a

Onlafus R. Danorum in Anglia cæsus 10 sec. 131 f

Orgeliensis familia in Hibernia 269 c f

Oscetillus Archiep. Eboracen. 10 sec. 132 d

Osredus R. Nordhumbrorum frater S. Alcmundi 47 c

† Oswaldi Regis & Mart. Reliquiæ Dunelmi 137 d 139 e

Oswaldus Isnerus Parochus Kernensis in Heluetia 15 sec. 408 e 411 a

Oswinus Rex Nordanhimbrorum 7 sec. 102 f

† Oswini Regis Deirorum M. Reliq. Dunelmi 133 b

Othelgrimus Clericus S. Ludgeri 628

Otho a Sonnenberg Ep. Constantiensis 15 sec. 410 e

Otto I Imp. subijcit Maricollense monasterium Episcopo Cameracensi 565 e

Otto Bonus Cardin. 13 sec. 64 f

Otto Clericus defert Roma in Bauariam reliquias S. Quirini M. 547

Otto Friso, Presb. Fontanellæ 8 sec. 143 f 145 d

Oybaldus Ab. Floriaci 10 sec. 323 e 324 d

P

Pacifica prima Abbatissa Clarissarum Hispelli 473 d

† Palatiæ V. M. templum Auximi 395 f

† Palmatius Consul & Patricius Mart. Treuiris 623 f

† Pancratius Ep. Tauromeniorum 258 d

† Parasieuæ oratorium CP. 10 sec. 677 c

Paschalis II Papæ de corpore S. Benedicti sensus 298 c f

Paschasius Diac. transfert sententias Patrum 6 sec. 88 e f

† Pasquarius Ep. Namnetensis extruit monast. Antrense 578 579 580

† Paulini Ep. Treuiren. corpus translatum 623 e

† Patricius Mart. Treuir. 624 a

Pauli VVarnefridi carmen de Vita S. Benedicti 275 f 316 f

† Paulus Ep. Emeritæ 907 f

† Pauli Ep. Leonensis corpus Floriacum delatum 330 c d a Caluinistis dispersum 355 e

Paulus Diacon. Emeritæ, Scriptor Vitæ S. Renouati Episc. 807 b 908 c

Paulus Donatus Patricius Venetus 918 e

Paulus Magliari Vexillifer Lucensis 14 sec. 561 c

Peregrinus Bononien. scriptor Ord. Minor. 13 sec. 63 d

Petronax Ab. restaurat Casinum 274 f 275 a

† Petrus Apost. monet S. Sixtum 3 Papam de creando S. Petro Chrysologo Episcopo 715 f

† Petri Apostoli vincula a S. Balbina inuenta, & S. Theodoræ donata 900 e f

† Petrus Ep. Argiuorum 9 sec. 706 b

† Petrus Chrysologus diuinitus eligitur Ep. Ranennas 715 f

Petrus de Castella Ep. Palentinus 15 sec. 862 f

† Petrus Damianus docet Pomposianos monachos 910 f eos amat & reueretur 911 a b

† Petrus Martyr Ord. Prædic. suggerit dicenda S. Ambrosio 214 f

† Petrus Pectinarius Senis 51 c 244 a

Petrus Ab. S. Andreæ prope Auenionem 11 sec. 684 f

Petrus Ab. Pomposianus 11 sec. 914 c

Petrus de Honestis Ab. Portuensis 767 b

† Petrus de Alcantara Minorita promouet cultum S. Iosephi 17 f

Petrus de Aillyaco Ep. Cameracen. Cardinal. 5 b 8 d

Petrus Embergerus, Canonicus Lucernæ 425 d

Petrus Leonis Mediolani Canonicus 888 e

Petri Diaconi historia inuentionis Corporis S. Benedicti 276 b 288 b

Petrus Diac. Casinensis, auctor Vitæ S. Aldemarij monachi & Presb. Casinensis 489 a e

Petrus Carus, Legatus Sabaudi ad Alexandrum VI 888 e

Petrus Villacrecius in Hispania erigit Conuentus de Obseruantia FF. Minorum 854 d e f 855 & seqq. eius virtutes & obitus 859 860

Petri de Santoyo Minoritæ Hispani vita & mors 857 f 858

Petrus Canisius S. I. scripsit de virtutibus Nicolat de Rupe 411 d e 412 a 431 432

Petrus Regalatus pater B. Petri Regalati 854 b

Petrus Prior de Aluastro Cisterc. Ord. comes itinerum S. Birgittæ 513 c

Petrus Franc. Maletus, scriptor Vitæ B. Amedei 874 b

Petrus Poßinus Soc. Iesu, scriptor de S. Iosepho 10 b f 14 c

† Pharaildis corpus ad varia loca dilatum 9 sec. 161 c d

Pharmutes eremita cibos fert S. Ioanni in Puteo 832 e f 833 b c d e

Philagrius Præfectus Ægypti sub Constantino Im. 261

Philibertus filius B. Amedei Ducis Sabaudiæ 880 e

Philippus Imp. 3 sec. an pater S. Quirini M. 545 e f

Philippus IV postea Rex Hispaniarum sanatur patrocinio B. Petri Regalati 867 d 870 c

Philippus Comes Breßiensis frater B. Amadei Ducis 875 c e 878 c

Philippus Ep. Spirensis promouet cultum S. Iosephi 8 e

Philippus de Santander Ord. FF. Minorum de Obseruantia 855 d

† Phrongentij M. ossa Floriaci 355 e

† Piato M. sub Diacletiano 817 d e 818 a c

Picti Niduarij in hodierna Scotia 103 b

† Placidus M. 278 c Vita a Gordiano scripta, a posteris interpolata 275 a

† Polyeuctus seu Polioctus Mart. periuris obest 723 a

Pompeianus monachus sub S. Benedicto 279 d

† Possenni Reliquiæ & miracula 348

† Prætextatus Ep. Rotomagen. 6 sec. 723 d 729 b

Probus Præses Maximiani Imp. Sirmij 556 557

† Proclus scribit de Annuntiatione 534 f

Promotus Ep. Dunensis castri 6 sec. 723 d

Q

Qvintianus Præses Siciliæ sub Decio 444 b 447 a

† Quintinus M. 817 d e f 818 a b c

† Quirini Ep. Sisciæ M. corpus, vbi sit 545 b c d.

R

Racharius Ep. Augustoduni & Basileæ 787 c f

Radbodus Rex Frisiæ 642 f 643 a b c

† Radegundis Regina sanctimonialis 89 c eius gloria ostensa 758 b

Radelchis Comes Compsanus 11 sec. 292 c

Radulfus Ab. Sagiensis, Episc. Rofensis, Archiep. Cantuariensis 137 c d 140 f 141 b c

Radulphus Ab. Floriacen. 8 sec. 306 b c d

Ragineri Comites Hannoniæ 850 d

Raho Comes Aurelianensis sub Carolo Magno 306 a b c d

Racculfus Vice-Comes Tornodorensis 9 sec. 310 f

Rainaldus Rex Normannorum in Gallia perit 317 f 318 a b

Rainaldus Comes Namnetensis 9 sec. 312 b 313 d

Rainaccius de Serra Potestas Senarum 14 sec. 243 d

Ranulfus Ep. Dunelmensis 12 sec. 137 c d

† Raphaël Angelus contra dæmones defendit S. Barontum 570 f 571

Ratbodus Comes Namurcensis 11 sec. 850 a e

Rathbodus Dux Frisiorum 8 sec. 145 f

Recaredus Rex Gothorum in Hispania 726 f 727 c

Recimirus Ep. Dumiensis 88 a

Recuperatus de Petra-mala Ord. Prædicat. scriptor cum alijs Vitæ B. Ambrosij Sansedonij 181 f 201 a

Recuperus de Senis, scriptor virtutum B. Ambrosij Sansedonij 181 a 210 b c

Regulus Ab. Scotiæ 796 f

Rainaldus ex monacho Amandino factus Ord. Cisterciensis 796 b

Reinulfus Dux Britanniæ Armoricæ 9 sec. 312 c

Renaldus Ep. Senensis 13 sec. 201 e 221 c 242 e

Renwardus Cysatus Notarius Lucernæ 425 d e 429 e 434 c

Richardus Ep. Ambianen. 13 sec. 162 e

Richardus Ab. Floriaci 10 sec. 320 a

Richardus Ab. S. Albani 12 sec. 141 b f 142 a b

Richarius Ep. Leodiensis 10 sec. 391 c

Richerius Ab. Casinen. 11 sec. 292 f

Richesa seu Rixa Regina Poloniæ an Sancta aut Beata? 3 a b 76 a

Rictionarus Præses in Gallijs sub Diocletiano 623 e f 817 f e 818 b

Robertus Henrici I Regis Galliæ frater, Dux Burgundiæ 337 f

Robertus puer a Iudæis in Anglia occisus 589 a

Robertus Gaguinus scriptor Paßionie S. Richardi pueri M. 591 f 593 a

Robertus de Silleyo maritus Mariæ de Mailliaco in virginitate cum illa vixit 738

Rodinus Ab. Maricolensis 9 sec. 565 c

Rodulfus Comes Normannorum in Italia 11 sec. 293 a

Rodulfus Tortarius scripsit miracula S. Benedicti prosa & carmine 301 c d

† Rogerius Comes seu Marchio Austriæ 10 sec. 552 d

Romanus Imp. CP. 10 sec. 671 e 673 e

† Romanus mon. Sublacensis nutrit S. Benedictum 277 e

† Romaricus Abbas 76 c abductus a Regula S. Columbani 79 c f

Roserius Ep. Astensis 9 sec. 488 a

† Rosillus Ep. Pompilien. 4 sec. 85 c

Rotbertus inuasor regni Galliæ 10 sec. 318 c

Rotbertus Dux Britanniæ Armoricæ 9 sec. 312 c

Rotbertus Archiep. Rotomagen. 11 sec. 149 d

Rotbertus Ab. Fontanellen. 11 sec. 149 e

Rudolfus R. Francorum 10 sec. 318 c d 319 c

† Ruffinus & Valerius MM. sub Diocletiano 817 d e 818 b c

S

Sabinus Ab. Lugdunensis Interamnis 5 sec. 262 a

† Salaberga a S. Eustasio sanata 787 b

Salathiel legalis filius Iechoniæ 11 f

Samonas Patricius CP. 668 d e f 669

Samuel Guichenon, scriptor historiæ Sabaudicæ 874 c d

Sancius de Roias Ep. Palentinus 15 sec. 862 f

Santapacia familia in Sicilia 734 e

Sapor R. Persarum persecutor 770 c 771 b

Sapricius Præses sub Adriano Imp. in Alpibus Cottijs 800 801 802

Sapientia Priorissa Leodij 898 f

Sarabertus Presb. VVintershouij 10 sec. 38 a 41 d

Saronites gener Romani Imp. CP. 10 sec. 671 e f 672

Strategius Ab. Montis Sina 6 sec, 837 d

Saturninus Proconsul seu Præses Ancyræ sub Iuliano 381

† Saturninus Ep. Tolosæ, quo tempore? 373 a b

Sauolus Ab. Salisburgi 7 sec. 701 b

Saxones ad fidem conuersi 626 f habent Episcopatus large fundatos 627 a b c

† Scholastica inuisit S. Benedictum 286 d e moritur 287 a corpus Casini 288 299 in Gallias delatum 303 304

Scipio de Damianis Ep. Astensis 15 sec. 804 e

† Sebastianus custos pudicitiæ S. Catharinæ Suecicæ 509 b

Sebastianus Comes Carthagine, an Martyr sub Geiserico? 686 a

Sebastianus Rhetus scriptor Vitæ Nicolai de Rupe 427 f

† Secundus & Paulinus Mart. Narbonæ 371 a b

Serapion Ab. sepelit S. Marcum eremitam & eius Vitam narrat 778 779 780 781

Sergius Paulus Proconsul Paphi, an Episcopus Narbonæ factus? 371 f 372 d e 374 d f 375 f

Sergius impius Patriarcha CP. 7 sec. 91 c

Seroth Princ. Magorum sub Sapore R. Persarum 771

† Seruandi M. festum Emeritæ 908 b

Seruandus Diac. Abbas inuisit S. Benedictum 287 a c

Seuera vxor Philippi Imp. 3 sec. 546 a b

† Seueri Ep. monasterium prope Rauennam 913 b

Sexhelmus Ep. Lindisfarn. Cuncacestræ residens 132 a

Sigebodus Ep. Narbonen. 9 sec. 375 f

Sigebodus Presb. Frisiæ 8 sec. 644 d

Sigfridus Presb. Mailrosen. & Giruensis 8 sec. 100 f

Sigismundus Archidux Austriæ 15 sec. 409 e 404 e

Simeon Dunelmensis scripsit de gestis Regum Anglorum 125 a

Simon Renulphus Archiep. Turonen. 14 sec. 740 a

Simon Angeli de Sena componit Officium Ecclesiasticum de B. Ambrosio Senensi 245 e

Simplicius discip. S. Benedicti Abbas Casinensis 277 c 288 e 299 c

† Sophia Virgo M. Romæ an Vidua? 767 f

Sophia Imp. nupta Christophoro filio Romani Imp. 10 sec. 673 d

† Soter Martyr Treuiris 623 f

† Sperandei Congregatio 363 a

† Stephani Protomart. dentes Turonibus 755

Stephanus Papa X, alijs XI, miraculis clarus 767 a

† Stephanus Archiep. CP. 668 c 670 a

† Stephanus Thaumaturgus 899 b

† Stephanus monachus Sabaita Thaumaturgus, & nepos S. Ioannis Damasceni 166 e

† Stephanus monachus Sabaita, poëta, scriptor Martyrij XX monachorum 166 e f 167 a

Stephanus Imp. 10 sec. filius Romani Imp. 673 d

Stephanus Ab. Eboracen. 12 sec. 125 c

Stephanus Ab. S. Mariæ Eboraci 12 sec. 141 b

Stephanus Capriscollo Generalis Sabaudiæ 881 b

Sturminius Comes Bituricensis 8 sec. 306 a

† Sturmio Ab. Fuldensis 8 sec. 275 a

† Suibertus Ep. Verdensis 844 a

† Suiberti Canonizatio an a Leone 3 Papa facta? 637 638 639 640

† Swithuni Ep. veneratio 588 a.

T

Terrabotus pater B. Santucciæ 363 c

Tertullus Præses Siciliæ sub Decio & Valeriano 611 c f

Tertullus S. Placidum offert S. Benedicto 279 c

† Teuteria & Tusca Virgines Veronæ 452 f

Teuto Abbas S. Martini 9 sec. 307 e

Theberga Abb. S. Felicitatis iuxta Florentiam 11 sec. 492 f

Themistia soror S. Ioannis in Puteo 832 b

Theobaldus Ab. Pomposianus 11 sec. 914 c

Theobaldus Comes Carnotensis 12 sec. 591 c

† Theodardi Ep. Narbonen. Acta mendis respersa 374 f 375

Theodatus Regulam præscripsit monachis 277 e

Theodericus Ep. Monasteriensis 12 sec. 664 d e

Theodericus Cornubiæ tyrannus 6 sec. 455 f 458 d

Theodo Dux Bauarorum 700 a b 702 e 705 a

Theodobertus seu Theopertus Dux Bauarorum 703 f

Theodomirus R. Sueuorum conuertitur 86 f 87 a b 88 b

† Theodora M. soror S. Hermetis 900 f 901 e 902 f 903 a

† Theodora Imperatrix mater Michaëlis Imp. 674 f

Theodora Imperatrix, nupta Romano Imp. 10 sec. 673 d 674 c f

Theodora pia sanctimonialis CP. 10 sec. 675 c d e

Theodoricus Ep. Sedunen. an primus & Sanctus? 439 b

Theodorus Papa 7 sec. 838 c 841 c d

† Theodorus Archiepisc. Cantuar. consecrat S. Cuthbertum 108 d 109 b

† Theodorus Syceota Ep. Anastasiopol. 91 f 92

Theodorus Ep. Maßiliensis 6 sec. 725 d e

Theodorus Episcopus Heracleæ an Sanctus? 2 e

Theodorus Florentius Ep. Auximanus 16 sec. 394 b c

Theodosius Magnus, victor de Maximo & Æthiopibus 693 f moritur 698 d

† Theodosius Ep. Syracusæ 7 sec. 838 a

Theodosius Ep. Cyzici 3 sec. 443 e f

† Theresia addicta cultui S. Iosephi 17 e f 24 f 25

Theodosius Ep. Messeniorum in Sicilia 3 sec. 444 c

Theudulfus Babolenus 7 sec. monasterijs dat Regulam S. Columbani 790 a b

Thiatbaldus Presb. S. Ludgeri 628 e 642 e

Thiadgrimus pater S. Ludgeri 643 d

Thiadbrachi Presb. Vltraiecti 8 sec. 645 f

Thidbracht Clericus, auunculus S. Ludgeri 643 d

Thietboldus Archipresb. VVintershouij 10 sec. 38 b

Thomas Ep. Ascalonites, Vicarius Constantiensis Episcopi 15 sec. 409 c

Thomas Ab. veteris Lauræ 8 sec. 170 c

Thomas Comes Lancastriæ, vir magnæ sanctitatis, & miraculis clarus 368 e

Thomas Celanus, scriptor Vitæ S. Francisci Aßisij 60 b

Thomas Caietanus Ord. Prædicat. 8 c

Thyellas Gothus 4 sec. 619 f 620 a

† Thyrsus Dux, Martyr Treuiris 623 f 624 a

† Tiburtius socius S. Castuli in conuertendis alijs 613 b f

Tietboldus Dominus VVintershouij 10 sec. 37 f

Tilredus Ep. Lindisfarn. Cuncacestræ residens 131 d e

Torphurus pater S. Lactini 32 c

Tostius Comes Northanhimbrorum 11 sec. 133 f 134 a

Totila R. Gotthorum inuisit S. Benedictum 281 f 282 a b

† Trophimus Ep. Arelaten. quo tempore? 372 d f 373 a b 375 f 817 c d

† Trudonis monast. 42 c 43 e 44 b

† Trumwinus Ep. Pictorum 93 e 99 b

Turgotus scriptor Historiæ Dunelmensis 124 f præest apertioni tumuli S. Cuthberti 125 a b 138 e Prior factus 125 c.

V

Valens Imp. Episcopos orthodoxos pellit 557 f 558 a Valentinianus discip. S. Benedicti Ab. Lateranensis 277 c

† Valeriani capella in diœc. Turonensi 742 a

Vdalricus anachoreta discip. Nicolai de Rupe 419 f 420

Vdalricus VVitmilerus, scriptor Vitæ Nicolai de Rupe 428

Venerius 7 sec. agit vt fiat Episcopus 841 c

Venturinus Bergomensis Ord. Prædicatorum 910 d

Verca Abbatissa in Anglia 7 sec. 111 f

† Verona 845 b

† Veranus Ep. Cabillonen. 6 sec. 727 a d

Vettia gens Italiæ 798 a b

Vffingus monast. VVerthinensis poëta scripsit miracula S. Ludgeri 630 d

Vhodo Archipresb. VVintershouij 10 sec. 38 b

† Viator Ep. Brixiensis 1 sec. 475 c f

† Victor, Stecacius, Antinogenes MM. Emeritæ 907 f

Vincentius Aretinus Ord. Prædicat. 13 sec. 192 b c

† Vindemialis M. 384 f

† Virgilius Ep. Salisburgen. 8 sec. 70 i c

† Vitalis Ep. Salisburgen. 7 sec. 701 b

Vitalis Ab. Pomposianus 11 sec. 914 c

Vlpho maritus S. Birgittæ, pater S. Catharinæ Suecicæ 505 f 507 b

Vlpho monachus S. Birgittæ, scriptor Vitæ S. Catharinæ Suecicæ 504 f sancte mortuus 505 a b

Vrbanus II Papa sanatus ope S. Benedicti 298 c

Vrbanus IV restituit Sedem Auximanam 393 b c d

Vrbanus VIII Papa scribit ad Heluetios de Nicolao de Rupe 426

Vriel Angelus custos S. Lactini 32 f

Vthredus Ep. Lindisfarn. Cuncacestræ residens 132 a

Vulbertus pater S. Vulfranni 144 c

Vulfaldus Ab. Floriaci 10 sec. 320 a

Vulfandus Ep. Bituricensis 899 b.

W

Walchstod monachus Lindisfarnen. 7 sec. 113 f

† VValdebertus Ab. Luxouij 7 sec. 787 e

VValtherus Ep. Dunelmensis 11 sec. 136 b c

VVando Ab. Fontanellæ 8 sec. 145 c d

† VVandregisili cineres Fontanellæ 148 d f corpus 161 d

† VVandregisili oratorium Antri 8 sec. 583 f

VVarasci populi Burgundiæ 787 b e

VVibrandus de Hascha in Frisia 13 sec. 852 b

VVido Vice-Comes Lemouicensis 10 sec. 326 b 327 d

VVigredus Episc. Lindisfarn. Cuniacestræ residens 131 e 132 a

† VVillehadus Ep. Bremen. 632 c

VVillelmus Comes Pontiui 162 c e

VVillibracht Leuita, auunculus S. Ludgeri 643 d

† VVillibrordus Ep. gentis Frisonum 115 e creat Abbatissas SS. Herlindem & Relindem 388 c baptizat tres in Foseteslandia 643 c d 646 f

VVitimerus Ep. Auriensis in Hispania 6 sec. 88 c

† VVittekindus Dux Saxonum 632 a c 646 c

VVomarus Abbas Gandensis 10 sec. 35 a e 41 c

VVrsingus Ado, auus paternus S. Ludgeri 642 f 643 a b

Y Z

Yolanta filia Caroli VII Regis Franc. vxor B. Amedei Ducis Sabaudiæ 874 e f

Yolandis Regina Siciliæ & Hierusalem 15 sec. 763 f

Zoë Imperatrix nupta Leoni Philosopho 670 c.

INDEX TOPOGRAPHICVS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MARTII.

A

Abbauilla vrbs Gall. templa & corpus S. Vulfranni 162

Abrincæ vr. Normanniæ 151 d

Abroxanum eremitorium FF. Minorum in Hispania 855 f

Adra vrbs Arabiæ Petrææ 173 c

Africa. SS. Bassus & XX alij. Lucellus, Fiscianus & VI alij cum 7 anonymis 26. SS. Fortunatus & Ioannes MM. 262. SS. Saturninus & IX socij MM. 378 S. Octauianus & multa milliæ MM. 384. SS. Fidelis, Felix & XX alij 449. SS. Liberatus medicus, vxor, duo filij, alius puer, & S. Crescentius Presb. 461 SS. Rogatus, Catula & VIII socij 479 SS. Victor, Saturninus, Solutor & XII Mart. 617 SS. Romulus: Acutus & alij X Mart. 688. XIII aut XIV Martyres 713 SS. Armogastes, Archinimus & Saturus Martyres 782. SS. Anesus, Felix, Diodolus, & IV socij MM. 905

Agathyrsum siue Agathyrnum opp. Siciliæ 735 b f

Alba vr. Italiæ a Saracenis vastata 488 d

Alexandria. Serapion monachus, Iosephus & alij IX MM. 259 Martyres sub Constantio Imp. 261 S. Eutychius Diac. M. 620 Ecclesia cædibus polluta sub Iuliano 774 e

Altena vr. Westphaliæ, S. Eynardus Erem. 587

Aluastra monast. Cistercien. in Suecia 508 e f

Amisus ad Pontum Euxinum. SS. Alexandra, Claudia, Euphrasia, Matrona, Iuliana, Euphemia & Theodosia MM. 83

Ancyra vr. Galatiæ. S. Basilius Presb. M. 379

Andelaum, vulgo Andelot, ditio Galliæ 729 c

Antiochia. SS. Iosephus & Lucas Mart. 82 S. Theodorus seu Theedulus Presb. M. 449 SS. Theodorus Presb Poentalis, Iulianus & Achatia 770 Multi occisi sub Iuliano 774 f patria S. Berylli Ep. Catan. 257 d

Antriginum insula Ligeris 579 e

Antrum monast. Galliæ. S. Hermelandus Ab. 574

Antuerpia S. Marcus M. Romanus 691

Apollonias vr. Asiæ. S. Nicetas Ep. Conf. 165

Aquileria conuentus Hispaniæ B. Petrus Regalatus Ord. FF. Minorum de Obseruantia 853

Aquileiæ schisma ob tria Capitula 788 789

Aprum castellum Thraciæ. S. Cerycus 707

Aquinum vr. Italiæ S. Clinius mon. Casinensis 843

Aquisregia vr. Africæ, patria 2 fratrum Mart. 461 e

Araneæ insulæ Hiberniæ. S. Endeus Ab. 267

Arethusia vr. Syriæ S. Marcus Ep. Conf. 774

Arelatum. S. Regulus Ep. 817 c

Argentomagus opp. Galliæ 322 c

Arianum vr. Italiæ. S. Otho solitarius 466

Armenia. S. Ioannes in Puteo eremita 831

Ascalon a Saracenis 8 sec. capta 167 e

Assandune mons Angliæ 128 b

Assisium B. Moricus 853

Asta vr. Italiæ. S. Bernulfus M. Ep. 487 S. Secundus M. 797

Asta vr. Hispaniæ an aliquis S. Secundus M. 798 a

Astrahe pagus seu ditio Frisiæ circa Dockemium 643

Athadhura Osseriæ in Hibernia monast. S. Lactinus Abbas 31

Auenio vr. Galliæ S. Pontius Abbas 682

Aurelia vr. Gal. an ibi colatur S. Pastor & qualis? 829

Auximum vr. Piceni S. Benuenutus Ep. 393

B

Baiocassinus pagus Normanniæ 152 b 157 b

Barca desertum Libyæ 778 f

Barrigh cella Hiberniæ 271 a c

Beccauena in Frisia. B. Dodo 850 f

Bardiaboch locus Persidis 771 c

Bellus-mons monast. apud Turonenses 741 b f

Belslebhe monast. Hiberniæ 270 e

Belisia seu Bilsena op. & monast. in ditione Leodiensi 38 b 37 39 a

Bergomum. Caput S. Proculi Ep. Veronensis 453 b

Berkingam monast. Angliæ. S. Hildelitha Abbatissa, item Sanctimoniales a Danis occisæ 484

Bilapate vrbs. patria S. Pancharij M. 92 b

Biterræ vr. Gall. S. Paulus Ep. dein Narbonensis 373 S. Aphrodisius Ep. 376

Blanziacum op. Galliæ. Corpus S. Berthæ. 149 a

Bononiæ studia instituta 640 b e

Bouianum vr. Italiæ 490 d f

Bracara vr. Galliciæ. S. Martinus Dumien. Ep. 86

Britannia. SS. Fingar, Piala V. & socij Martyres 455

Brixia. S. Latinus Ep. 478

Buccianum opp. Aprutij. S. Aldemarius Presb. monachus Casinensis. 489

Burgum S. Domnini vr. Italiæ. S. Guido Ab. obit 911 f 914 b

C

Cabilo vr. Burgundiæ. S. Gunthramnus Rex Francorum 718

Cæsarea SS. Rogatus, Alexander & alij V Mart. 712

Cæsarea vr. Cappadociæ. S. Theodorus Presb. M. 25

Cæsarea vr. Palæstinæ. SS. Timolaus, Dionysius & sex alij Mart. 478 Item XXXV Martyres 481 SS. Priscus, Malchus, Alexander Mart. 711 Multi multa paßi sub Iuliano 774 f

Caletensis pagus Normanniæ 156 c 157 b

Calmaria vrbs Succiæ 507 b

Cambria regio Britanniæ. S. Gundleus Regulus 783

Camerinum vr. Italiæ. B. Ioannes Parmensis, Minister Generalis Ord. Minorum 57

Candida Casa vr. Scotiæ 129 e

Cappadocia XXXVIII Martyres 830

Caprilia monast. Hetruriæ. B. Berta Abbatissa 494 d

Capua, patria S. Aldemarij monachi Casinen. 490 a

Caput Ceruium posseßio S. Benedicti 322 c 325 d

Carinthia illustrata prædicatione S. Ruperti 705 b

Carmelus mons. S. Bertholdus I Prior Generalis 791

Carthago SS. Victorianus Proconsul, Frumentius & alius Frumentius MM. 460 S. Deogratias Ep. 384 An passa S. Photina & sorores? 80

Casinum. S. Benedictus Fundator Ordinis 274 Corpus ibidem inuentum 288 ostensum hactenus 299 S. Clinius monachus 843 S. Aldemarius monachus Presb. 489 Ibi degit S. Ludgerus 632 b

Castellio opp. Galliæ ad Ligerim 348 c

Castrum-Plebis monast. Hetruriæ 64 e 65 d

Catana vr. Siciliæ. S. Beryllus Ep. 257 an S. Iacobus Iunior Ep. 359 S. Seuerus 487

Celerna vr. Africæ. S. Caßianus Ep. M. 615 f

Chelidon fluuius Asiæ 677 e f

Chius insula 445 c

Cius vr. Bithyniæ. S. Eustatius Ep. Conf. 790

Clarus-Mons vr. Aruerniæ. S. Limineus M. 769

Cluainferta Lageniæ monast. S. Lactinus Ab. 32

Cluain-mhicnois monast. Hiberniæ 273 a

Clusium opp. Italiæ. Annulus S. Iosephi seruatus 16 a b

Coloniensis diœcesis. S. Iannettus puer a Iudæis necatus 502

Collis-Stacciarius opp. Vmbriæ. B. Tomassus Erem. Camaldul. 544

Coludi vr. & monast. Scotiæ 102 f 104 c

Compsa vrbs in Hirpinis 292 e

Condadiscone monast. Burgundiæ. S. Lupicinus Ab. 262

Constantinopolis S. Thomas Patriarcha 91 S. Basilius Iunior anachoreta 667 S. Georgius Thaumaturgus 465 Martyres sub Macedonio hæresiarcha 830

Constantinus pagus Normanniæ 153 b

Consorannum vr. Galliæ 729 c

Coquedi insula Angliæ. 93 c 108 b 109 a

Corinthus S. Paulus Ep. 706

Cortona vr. Italiæ. B. Vgolinus Ord. Eremitarum S. Augustini 365

Costa vicus Vmbriæ, patria B. Tomaßi 592 a

Creca in agro Eboracensi donata S. Cuthberto 93 f 94 a 130 b

Cumbria prou. Angliæ. S. Herebertus anachoreta 142

Cuncacestra. Corpus S. Cuthberti 9 sec. 130 c d

D

Darbia vr. Angliæ. Corpus & templum S. Alcmundi M. 48 d

Dauentriæ ecclesia constructa a S. Lebuino 645 b

Dertona, alijs Terdona vr. Italiæ 800 f 801 c

Derwentio flu. Angliæ 110 a 129 a

Diessenhofen opp. Turgoiæ 403 f.

Dockinga opp. Frisiæ 643 d

Drizipara vr. Thraciæ 691 a d

Dumium monast. Galliciæ. S. Martinus Ep. 86 aliud in Asturicis 96 f

Dunelmum vr. Angliæ. Corpus S. Cuthberti. 124 132

Dunkelda vr. Scotiæ. Sedes Episcopalis erecta 12 sec. 95

E

Eboracum 9 sec. restauratum 127 c d

Eike monast. Belgij ad Mosam. SS. Herlindis & Relindis 385

Eleutheropolis a Saracenis 8 sec. capta 167 e

Emerita vr. Hispaniæ. S. Renouatus Ep. 907

Erlasia fluu. Austriæ 552 d 553 a

Eugubium vr. Vmbriæ. B. Petrus Ord. Eremit. S. Augustini 470 patria B. Sanctucciæ Abb. 363 c

F

Falesia castrum Normanniæ 150 c

Farne insula. S. Cuthbertus mortuus 93 c 105 f 112 b 120 f S. Adelwaldus anachoreta 463

Fleus seu Fleo fluu. seu locus Frisiæ 646 c d

Florentia. B. Berta monacha 493 c Ecclesia Annuntiata 539

Floriacum Corpus S. Benedicti 299 e

Fontanella monast. Galliæ S. Vulfrannus Ep. Senonen. 143 monachus S. Hermelandus 575 e

Forum-Liuij vr. Ital. SS. Gratus Diac. & Marcellus Subdiæc. 85

Foseteslandia insula inter Frisios & Danos 646 f 647 c

Frekenhorst monast. Westphaliæ 664 f

Frisia exculta a S. Vulfranno 144 f 145 a b f

G

Galatia. SS. Callinica seu Callinicus & Basilissa MM. 377

Gandauum. Corpora SS. Landoaldi, Amantij, Adriani, Iuliani, Vincianæ & Adeltrudis 34. Cultus & reliquiæ S. Vulfranni 101

Gani mons in Thracia 443 c d 445 d

Gaza. Virgines sacræ nudatæ ac discissæ sub Iuliano 774 f 775 a Saracenis 8 sec. capta 167 e

Genabum vrbs Galliæ ad Ligerim 312 c

Giruij monast. Angliæ 100 f

Glomna monast. S. Florentij ad Ligerim 580 c e

Gothia ad Danubium SS. Bathusis, Vercas Presb. & XX nominati, & 2 filij & 2 filiæ Mart. 619

Græciensis eremus in Italia 66 c f

H

Hascha in Frisia. B. Dodo 850

Heliopolis ad Libanum S. Cyrillus Diac. M. laniena Virginum ob castitatem sub Iuliano 776

Helmenstadium vrbs & monast. in Brunswicensi Ducatu 636 637

Heraclea. S. Marcianus Ep. M. 615 f

Hibernia. S. Domangartus Ep. 483

Hierosolyma. Christi Crucifixi memoria 540 latro sanctus cum Christo crucifixus 543 S. Hesychius Presb. 713 A Latinis capta & amissa 791 a b

Hochle in Flandria Veneratio S. Quirini M. 815 e

Horta insula diœc. Nouariensis. Corpus S. Eliæ Ep. Sedunensis 360

Hortus B. Mariæ monast. Frisiæ. B. Dodo 850 f

I

Iauarinum vr. Hungariæ. B. Mauritius Ord. Prædic. 251

Illyricum. SS. Philetus, Lydias, Macedo, Theoprepius, Cronides, Amphilochius MM. 687

Inrhipum monast. agri Eboracensis 101 c

Italica vr. Bœticæ. An Victor & Sebastianus MM? 81 c d

Iuuania vrbs & Iuuanius flu. in Noricis 703 c d

K

Kellocia in Hibernia S. Mochellocus 626

Kill-aine monast. Hiberniæ S. Fanchea V. 271 a

L

Labeki seu Lauica flu. Frisiæ 646 e 647 c

Laodicea vrbs Syriæ. S. Pelagius Ep. 557

Lapurdum vrbs Galliæ 729 c

Latinum monast. Britanniæ Armoricæ 268 e 270 e 171 e

Latrum monast. Cariæ. 666 f

Lauicanæ viæ cœmeterium 612 c

Lauconnum monast. Burgundiæ. S. Lupicinus fundator 263 a

Laura S. Sabæ prope Hierosolymam. SS. Ioannes, Sergius, Patricius, Cosmas, Anastasius, Theoctistus & alij XIV monachi Martyres. 166

Laureacum Metropolis Noricorum 702 f 703 c 705 b

Lauretum. Solennitas translatæ ædiculæ B. Mariæ 539 c

Lembeca in finibus Brabantiæ & Hannoniæ S. Veronus 844

Lemouicum. An patria S. Bertholdi I Prioris Generalis Carmelitarum? 791 c d e

Leontini in Sicilia SS. Pueri VII Martyres 611

Leuua opp. Brabantiæ 39 c

Libya. Marcus Atheniensis eremita 778

Lidloma monast. Frisiæ. B. Eelko Liaukoma 396

Lincopia vrbs Sueciæ 513 c

Lindisfarne insula. S. Cuthbertus Ep. 93 c diœcesis cis & vltra Twedam. 93 d e

Lochæ in diœc. Turon. Zona Deiparæ 757 d

Loc-Eguigner. in Britan. Armorica. Cultus S. Fingaris siue Guignerij 455

Longoretum monast. Galliæ in diœc. Bituric. 568 c 569 b

Luca vrbs Etruriæ B. Benedictus Presb. 360

Lugubalia, Luel, in Cumbria, donata S. Cuthberto 93 f 95 b 109 c 127 b

Lugdunum S. Sicarius Ep. 625

Lugdunum Clauatum pro Lauduno 787 c

Lutosa opp. Bracbantiæ datum S. Ludgero 647 b

Luxouium monast. Ord. S. Columbani. S. Eustasius Ab. 784

Lycaonia insula Romæ, nunc S. Bartholomæi 544 a b 546 d

Lycia in persecutione Maximiani exhausta 83 c

Lycopolis in Ægypto. S. Ioannes Eremita 692

M

Madritum. Corpus S. Timothei M. 477 d

Magnopolis seu Meckelburgum vrbs Germaniȩ 793 c e

Mailliacum castrum in Gallia 738 f

Mailros monast. Scotiæ 101 b

Mantua patria B. Vgolini 365

Maricolæ Abbatia Hannoniæ S. Humbertus fundator 559

Masacum seu Maseca opp. Belgij SS. Herlindis & Relindis 385

Matisco vrbs Galliæ 788 d 789 b

Mauriliacus in Gallia posseßio S. Vulfranni 144 d

Mauritania. SS. Secundolus, Felix, Saturninus, Sorectes, Abates & 13 alij MM. 480

Mediolanum. S. Mauricilius Ep. 910

Melitena vrbs Armeniæ. S. Acacius Ep. Conf. 903

Meppe opp. Westphaliæ 653 c

Millebecum monast. Galliæ 568 c 571 b

Millem in agro Iuliacensi. Reliquiæ & veneratio S. Quirini M. 814 & S. Balbinæ filiæ eius 901 c d

Mimigardeforda, nunc Monasterium vrbs Westphaliæ. S. Ludgerus Ep. 626

Mons. Basonis in Turonibus 738 e

Mons S. Georgij monast. Bauariæ 549 e

Mons-Regalis Vr. Liguriæ. S. Bernulphus M. Ep. Astensis Patronus 487

Montes Hannoniæ corpus S. Veroni 844

Metæ vr. Lotharingiæ S. Vrbicius Ep. 86

Murense monast. Heluetiæ 425 a

Muskeria ditio Momoniæ 33 e

N

Narbona vrbs Galliæ. S. Paulus Ep. 371

Nazarethum. Annuntiatio B. Mariæ, & Incarnatio Filij Dei 534 An patria S. Ioachimi? 78 b c

Neapolis S. Eustasius Ep. 768 patria S. Niconis Ep. M. 442 c

Nesus vrbs Siciliæ S. Conon seu Conus Ord. S. Basilij 733

Neustria latius & contractius sumpta 312 c 313 d

Nicææ SS. Victorinus, Alexander, Euphrata, Castula, Nicostratus, Lucella & alij 400 Mart. 554

Nicomedia S Pancharius M. 29 S. Dula ancilla M. 554 SS. Pastor, Victorinus, Saturninus, Dola, Iuliana & alij 4 MM. 769 S. Eubula mater S. Pantaleonis 830

Nordanhumbrorum regnum late distentum 93

Nordthuringia regio Germaniæ 636 e

Norwicum vrbs Angliæ. S. VVilielmus puer M. 588

Noualitium Abbatia in Alpibus. Monachi a Saracenis occisi 488 d

Nouellaria op. Italiæ Corpus S. Caßiani M. 615 d

Nouesium vrbs Germaniæ. Corpus S. Quirini M. 813

Nouiomum patria S. Hermelandi 575 d

Nursia vrbs Italiæ S. Spes Abbas 717

Nursiæ prouincia. Patria S. Benedicti 276 e f 277 b

O

Olna flu. Normanniæ 151 f

Oximensis pagus Normanniæ 150 c

P

Padus de Volane fluu. 910 c

Palæstina S. Ioad Propheta 797

Pannonia. S. Alexander M. 690

Papia B. Bibyllina soror de Pœnitentia S. Dominici 67

Parana, Panaca, Panara prope Spoletum S. Ioannes Ab. 30

Parcum monast. Brabantiæ reliquiæ & veneratio S. Quirini M. 815

Parisij. S. Richardus puer M. 591

Parma. Corpus S. Guidonis Ab. deponitur 911 f 914 b

Patauium. S. Felicitas Deo deuota 682

Patriciacum opp. Galliæ Reliq. & miracula S. Benedicti 350 351 352

Pelecete monasterium. S. Hilarion iunior 731

Pentapolis regio Lybiæ. SS. Theodorus Ep. Irenæus Diac. Serapion & Ammonius Lectores Mart. 617

Persis SS. Zanitas, Lazarus & alij septem Martyres 691 SS. Ionas & Barachisius monachi Mart. 770 S. Beniamin Diac. M. 906

Perusium vrbs Italiæ Annulus S. Iosephi seruatur 16 c d e

Petueris castrum Galliæ 347 e 349 f

Phrygia. S. Agapitus 480 patria S. Dometij M. 459

Pictauium vrbs Galliæ. S. Guilielmus Ep. 792

Pistorium vrbs Etruriæ SS. Barontus & Desiderius Eremitæ 567

Pomposia monast. Italiæ. S. Guido Ab. 910

R

Raceburgum vrbs Germaniæ. S. Ludolphus Ep. M. & alij Episcopi 793

Raidestum castrum Thraciæ 10 sec. 677 f

Ratisponæ ecclesia a S. Ruperto condita 705 a

Rauenna, patria S. Guidonis Ab. 912 e 915 e Corpus S. Timothei M. 477 d

Ripun monast. agri Eboracensis 101 c 102 c 132 e

Roma. S. Quirinus Tribunus M. 811 SS. Marcus & Timotheus MM. 477 S. Pigmenius M. 481 B. Sanctuccia Abb. 362 S. Lea vidua 383 S. Cyrinus seu Quirinus M. 543 S. Castulus M. 612 S. Sixtus III Papa 714 S. Balbina V. 900 patria SS. Philemonis & Domnini MM. 258 c b & S. Othonis solitarij 468 d Confraternitas Annuntiationis supra Mineruam 539 Initium Sodalitatum in domibus Societatis Iesv 539

Rosnacum monast. Walliæ 270 b

Rulliacum prope Siluanectas 819 d

Rupes-S. Quintini. Nata Maria de Mailliaco 737 c 740 e

S

Salense castrum & monast. Galliæ 322 c d

Salisburgum vrbs Germaniæ. S. Rupertus Ep. 699

Salopia vrbs Angliæ. Templum S. Alemundi M 48 d

Salsetanum eremitorium FF. Minorum in Hispania 854 e

Santonum vrbs Galliæ. S. Leontius Ep. 33

Saxula in Heluetia. Nicolaus de Rupe Eremitæ 398

Scarphæa, vrbs Palæstinæ an Sariphæa? 168 f

Schireburna vrbs Angliæ. S. Alfwoldus Ep. 586

Sebastia. S. Petrus Ep. M. 615 e SS. Decronus, Arion, Ammonus & 12 alij 379

Sedunum vrbs Valesiorum. S. Elias Ep. 560

Seleucia vrbs Pisidiæ S. Artemon Ep. 474

Senæ vrbs Italiæ. B. Andreas de Galleranis 49 B. Ambrosius Sansedonius Ord. Prædicat. 180

Senonum vrbs Galliæ S. Vulfrannus Ep. 143

Seon monast. Bauariæ 552 c f

Serauallis in ditione Veneta S. Augusta Virgo M. 689

Siburgum monasterium Germaniæ. Veneratio S. Quirini M. 814 e & S. Balbinæ filiæ cultus 901 c

Sigeberga vrbs Germaniæ. Corpus S. Ioannis pueri a Iudæis occisi 502

Sidon vrbs Syriæ patria S. Serapionis 260

Siluanectæ vrbs Galliæ. S. Regulus Ep. 816

Sina-Mons. S. Ioannes Climacus Ab. 834

Sirmium vrbs Pannoniæ. S. Irenæus Ep. M. 555 SS. Montanus & Maxima coniuges & 40 Mart. 616

Sitria monast. Camaldulense 596 b

Solenniacum monast. cum regula S. Columbani 790 a

Spira. Corpus & ecclesia S. Guidonis Ab. 910

Sternberga opp. Austriæ 552 b f

Streareshall. monast. Angliæ 109 a

Sublacum vrbs Italiæ. Monasteria a S. Benedicto constructa 277 d 279

Subsiluania ditio Heluetiæ Nicolaus de Rupe 400 c d

Sudergoe ditio, Monasterij Westphaliæ 647 a

Surrentum vrbs Italiæ SS. Quintus, Quintillus, seu Quintilla, Quartilla, Marcus & 9 alij 27

Synada vrbs Phrygiæ. S. Agapetus Ep. 480 f

Syracusa vrbs Siciliæ. S. Zosimus Ep. 837

Syria SS. Paulus, Cyrillus, Eugenius & VII socij Mar. 83 S. Seleucus 478

T

Tambaca vr. Africæ, duo fratres Mart. 460

Tarsus vr. Ciliciæ. Castor, Dorotheus, Menelampus Mart. 712

Tauromenij vr. Siciliæ vicinia. S. Nicon. Ep. M 442

Tegernsea monast. Bauariæ fundatum 547 S. Quirinus M. 544

Terracina vr. Italiæ. S. Epaphroditus Ep. 369

Thebæ vrbs patria S. Martini Thebæi 482 f

Thecua in Palæstina. S. Amos Propheta 899

Thessalonica. SS. Domninus, Philopolus, Achaicus, Palatinus MM. 827

Thmuis vr. Ægypti. Serapion Conf. Ep. 260

Tinus flu. Scotiæ 99 e

Thosas eremus prope Montem Sina 834 f 835 f

Treuiri S. Felix Ep. 621

Tridentum S. Adalpretus Ep. 707 S. Simon puer a Iudæis necatus 494

Trigsia monast. apud Græcos S. Stephanus Hegumenus 660

Tunonium ad lacum Lemanum. B. Amedeus natus 874 d

Turgoia Com itatus Heluetiæ 403 f

Turones vr. Galliæ. Maria de Mailliaco 735

Tweda flu. limes Angliæ & Scotiæ 93 d e

Tyana vr. Cappadociæ 557 f

V

Valentia vr. Hisp. an ibi Episcopus S. Pastor? 829 f

Vallis-Iosaphat in Palæstina Sepultura S. Iosephi 7 c & S. Ioachimi 79 f

Vallisoletum vr. Hispaniæ patria B. Petri Regalati 854 b c

Vastena monast. Sueciæ. S. Catharina filia S. Birgittæ 503

Vastinensis ditio Galliæ patria S. Vulfranni 145 e

Veliocassinus pagus Galliæ 151 b

Venetiæ. B. Daniel mercator 918 Corpus alicuius S. Secundo 810 c d

Vercellæ vr. Ital. S. Iustianus seu Iustinianus Ep. 262 B. Amedeus Dux Sabaudiæ 874

Verda vr. Saxoniæ. S. Patto Ep. 844

Verona. S. Proculus Ep. Conf. 450

Vicentia vr. Italiæ an Leontius & Apollonius Episcopi & Sancti? 28 c d B. Marcus S. Mariæ in Gall. Ord. Minorum 71

Vicus-Iuliensis vr. Episcopalis Galliæ 729 c

Vitriacum opp. Galliæ 345 c

Vngrispack in Germania, patria B. Danielis 918 c

Vriel regio Orgeliensium in Hibernia 269 c f

Vzana regio patria S. Pancharij M. 29 b

W

Walarius lacus in Noricis 703 a c

Wargauilla monast. Lotharingiæ. Corpus S. Eustasij Ab. 785 b

Werthina monast. Westphaliæ 628 d corpus S. Ludgeri 642 d 649 d 655 c

Wintershouium in ditione Leodiensi. SS. Landoaldus, Amantius, Adrianus, Iulianus, Vinciana, Adeltrudis 34

Wira Fluu. & monasterium Angliæ 101 b

Wormatia S. Rupertus Ep. 700

INDEX ONOMASTICVS TOMI III MARTII

A

Abbatiuncula, parua Abbatia 566 b

Accelerantia, celeritas 289

Accidentiuus, accidens 826 c

Acutia, acumen, cuspis 744 d

Adminiculatiue, auxiliariter 868 e

Adoperari, vti 601 d

Aduocatia, patronatus 560 e

Affinitimus, affinis 535 e

Agape, eleemosyna 308 c 350 b 654 d

Albagia, securitas 57 † c

Alleuiamentum, leuamen 658 a

Almitas, paternitas 97 f 485 b 627 b

Almomor, mensa Synagogæ Iudaicæ 497 c

Altarista, sacellanus 520 a

Altarium, altare 439 d

Ambasciator, legatus 190 d

Anaphus, pyxis 161 e

Ancha, coxendix 602 e

Ancianus, senator 361 c

Antella equina 328 d

Antiquus, senex 742 e

Appendiciæ 126 c e 127 a 302 c 825 d

Appetiatus, resartus 511 † f

Appodiari, acclinari 752 d

Appodiatorium, fulcrum axillare 210 f 228 b

Aquæ-manilis, gurtus 716 f

Aquelus, fons 659 † c

Ardesiæ, scandulæ lapideæ 743 † f

Ἀρχάριος, nouitius 011 b

Ἅρματα, arma 026 e

Assisia, conuentus iuri dicundo institutus 764 † f

Attentus, expectatus 345 b

Auca, anser 112 † b

Auctorizare, 871 b 873 c

Augmentare, augere 823 d

Axima, figura cerea 202 † a

B

Bacchinon, pateræ ligneæ 730 a

Baci, lumbrici 602 † a

Baldachinum, vmbella 362 e 895 a

Balia, potestas publica 244 d

Ballatorium, xystus, mœnianum 808 † b

Bancha, scamnum 218 a 219 c Banchum, 200 e 521 b

Bannales cruces, .I. labaris appensis ornatæ 391 f

Banus, Dux Exercitus 252 a

Barare, decipere, illudere 68 † d

Barca, nauis 153 a

Benigniter, benigne 748 b

Bertarius, satelles 54 † b

Bissacus, pera 755 † d

Bladum, frumentum 522 a

Blasphemium, dedecus Fr. blasme 726 e

Blauius, liuidus 524 † e

Boia, vinculum, catena 157 e 812 c

Boscus, silua 320 c

Breuiculum, scheda 88 c

Brocatum, acu picta vestis 894 f

Brodium, iusculum carnis 254 † a

Brunus panis, fursuribus admixtus 739 f 742 f

Bucula clypei, vmbo illius 338 † f

Burellus, mantellum 512 c

Burgensis, ciuis 748 f 750 e

Bussulus, vrna in qua colliguntur suffragia 244 c Nigrium del no, & Albium del si ibid.

Butica, cista 846 † e

C

Caculator, garrulus, oblocutor 46 † d

Calcar, pedica 513 † b

Caldarium, vas æneum 112 c

Callulare, Caculare, garrire 788 † f

Calumniari, negare vt iure non debitum 683 f

Calzolarius, sutor 206 † b

Cambellanus, cubiculi Præfectus 891 c

Cambia, commutatio 634 b

Cambire, permutare 662 † a

Caminata, caminus Fr. cheminee 720 a

Camisia, indusium 208 † e

Campale certamen, campestre 328 f

Campanarium, turris 296 d

Campanarius, sacrista 524 † b

Campania, campus 573 f

Cancerauma, cancer 311 a

Canthara Cerostata, candelabra pensilia 717 b

Capellina, pileolus 216 d

Capellus, pileus, sertum 157 † f 161 e

Capitegium, velum capitis 741 a

Capisterium, vasis fictilis genus 277 c

Capitulari, interesse capitulo 752 e

Capsum, machina piscatoria 725 c

Carra, carrus 658 a

Caritatiuus, pius 748 a

Carminatus, incantatus 158 f

Casale, tugurium 421 c

Cassa, capsa 162 e

Categorizare, prædicare 374 b

Cauilla pedis, malleolus eius 217 † e 222 d

Causare, caussam dicere 789 a

Chelydrus, diabolus 789 b

Chirurgicus, chirurgus 740 c

Clara oui, albumen 209 † b

Clito, Regis filius, Princeps 455 c

Clocca, campana 651 e

Cloqueare, turricula 755 † c

Collationatus, collatus 873 c

Collectarium, diurnale horarum Canonicarum 756 † c

Combinare, comitem assumere 751 † c

Comitatus, territorium 53 b 195 † c d

Comitatus, Curia aula Principis 266 b 655 b

Comitiua, comitatus 216 d 508 c 510 c 741 d 749 f

Commune, communitas 243 d

Comprehensio, posseßio 620 a

Computare, scribere, excipere scripto 467 d

Concha ecclesiæ 173 † d

Conestabilis, præfectus portæ 881 f

Confalonerius, vexillifer 761 c

Confecturæ, electuaria 739 b

Coniungere, conuenire 725 e

Consparsus, aspersio aquæ benedictæ 570 † d

Consuetudinarius, consuetus 657 e

Contentari, acquiescere 520 c

Contrata, platea, vicus, regio 208 † f 601 a

Cordella, funiculus 590 c

Cordetenus, de memoria Fr. par cœur 248 c

Corax, coruus 335 e

Corona fara, candelabrum pensile, & corona faralis 716 f

Crementum, incrementum 564 f

Cremesinum velutum alijs Cramoisinum & Carmosinum, Pannus sericius Cremonæ textus 807 f

Cuppa, scyphus 914 e

Curialis, humanus 742 b

Curtile, Curtis, prædium 632 f 805 c

Curtis, atrium 663 f

Cussinum, puluinar 857 f

D

Dæmoniosus, energumenus 104 e

Dangerium, periculum Fr. dangier 749 † f

Debriare, potare 110 b

Declarare, illuminare 213 a

Deopertus, discoopertus 158 d

Depositatus, deposito datus 604 d

Desumptatus, transcriptus 871 b

Deuotare, votum facere 223 c

Δηλάτωρ, explorator 024 e

Diaconium, sacrarium 173 e

Diatim, quotidie 148 b 321 f

Dicitorium, rostra in curia Fr. le buffet 244 b

Dictim, quotidie 593 f

Diffidare, desperare 599 b e 602 b

Digitellus, paruus digitus 602 a

Dimidietas, medietas 272 c

Disertitudo, eloquentia 485 c

Dissigare, soluere 210 † a

Dissipatus, prauus 39 c

Disturbium, turbæ 788 e

Diuestire, exuere vestibus 210 † b

Diuinus, sortilegus 745 † b

Dulcoratio, dulcedo 213 b

E

Emetrita febris, 225 † d

Ethica febris, hectica 869 a

Exbannitus, exulans 235 d

Exbursare, exhibere pecuniam 808 d

Exemplaritas, vita boni exempli 73 e

Exenium, xenium 220 b

Exfractor, fur 812 e

Exium, exitus aquæ. 719 e

F

Facere 7 ecclesias. i. visitando obire 224 e

Faticare, fatigare 54 † e

Falcastrum, falcis genus 279 f

Fene, pascuum 664 b

Ferrata, cratis 195 b

Ferrator, equorum calceator 205 † f

Fenestratus, fenestram habens 40 d

Feodalis, feudatarius 738 b

Festiuare, festum agere 245 a 239 c

Festoni, ornatus festiuus 894 e

Ficones, calcei lignei 124 a c

Fideiussus, is cui fideiußio facta 266 d

Fiendus, faciendus 809 e

Filare, nere 198 d 218 b

Flasco, vas vinarium, lagena 283 c 908 e

Flutta, ratis 525 † b

Foliamina, sculptura instar foliorum 894 e

Forefactum, scelus enorme 591 d

Foresta, silua 636 b

Formiter, rite 873 d

Formula, reclinaculum ad orationem 263 f

Fossatum, castra 168 † a

Fossatum, fossa 740 c 858 b

Frigor, frigus 119 b

Fundamentaliter, a fundamentis 743 d

Furare, furari 908 f

Fusile brachij, os brachij 604 † b

Fusum, virga ferrea 218 b 598 † f 601 f

G

Gambutta, 297 † a

Ganta, anser 113 † e

Gardiator, custos 742 b

Genesta, arundo 314 † c

Gentes armorum, milites, gens d' armes 749 f

Gradi gradus scalæ 716 f

Grangia, prædium 397 c

Grauatores, ministri iustitiæ 157 † f

Grauitudo, grauitas 594 a

Gridare, eiulare 209 † b

Griseus, cinereus color 512 c

Grossities, grossitudo, craßities 519 a 590 b

Grossus, grandis 765 a

Guastaldus, 293 a

Guerra, bellum 738 b

Guillo, lagena 908 e

H

Hegumenium, habitatio Hegumeni seu Abbatis 173 † a

Hermita, cella eremitica 596 † f

Hodietenus, ad hodiernam diem 824 c

Horama, visio 339 c

Hostellaria, diuersorium 755 † d

Houa, prædium 634 b

Humilissimus, humillimus 599 b

Humorositas, humiditas 232 d

I

Icona, imago 51 f

Immelioratus, melior factus 635 b

Imposita, mandatum 243 d

Incautela, imprudentia 221 a

Incriminare, accusare 715 d

Infalsare, falsificare 149 a

Infamari, propalari, diuulgari 816 f

In fangen theof, ius capiendi furem 132 † b

Infirmatorium, nosocomium 519 a

Infloratus, ornatus 324 e

Ingreditium, ingressus aquæ 719 e

Iniuriare, iniuria afficere 452 c

Intimare, indicare 513 a

Intrans mensis .I. præsens 202 † e

Inuadiare, oppignorare 662 a 664 † e

Inuasatus, in vase positus 313 d

Iocale, monile 750 f

Irremediabilis, immedicabilis 740 c

Irrubesco, rubesco 657 e

Irrumpere, infringere 727 e

Iugalis, vxor 720 b

Iurnale, ager vno die arabilis. 635 a

K

Κάςρον, Castrum 034 f

Klijff, sarcina 525 † b

Κοῤῥήκτωρ, Præses 048 † f

Κουεςιονάριος, tortor 016 † b

κουςωδία, turma militaris 171 e

Κουτάριος, carnifex 018 † d

Κρυπτήρ, abditorum custos 014 † f

L

Labarum, lancea 457 a † d

Lamas, lamina 716 f

Lasurius, cæruleus 793 f

Lectuarij, lecti stragulæ 263 f

Λεγατεύειν, legare 048 † f

Legatarius, legatus 108 d

Leuata, agger 755 † d

Leudes, subditi 728 d e

Leudi, plebei 731 f

Liber, filius 751 b 752 c

Licentiare, dimittere 184 a

Licentiare, permittere 235 b

Lignamen, lignum 238 † a

Litus, mancipium fundi 633 a

Lobia, apotheca lignaria 720 a

Locutorium, locus colloquij in monasterijs 521 c

Longiturnus, diuturnus 657 f

Lunatio, phasis lunæ 528 † e

M

Μάκελλον, macellum 06 f

Magister-hospitij, Fr. maistre d' hostel Oeconomus 891 c

Malandrinus, latro 601 † b

Malina, æstus marinus 579 † e

Manerium, prædium 217 † d 221 a 528 c

Μανικίον, manica 036 † d

Mansa vestita & apsa, 719 e

Mansionarius, ædituus 296 b

Mansus, terræ portio 560 d

Mantum, chlamys 895 f

Manum-Missor, Manummittēs, fideiussor 634 a 635 f

Marca argenti, 590 d

Marchisius, Marchio 312 b

Marscalcus regni, 507 e

Matricularius ecclesiæ, 325 c

Materatium, grabatum 239 f

Matta, storea 281 d 857 f

Matto, nis, later, is 808 e

Medianus, medius 805 a

Memorialis, memorabilis 315 b

Mentionatus, memoratus 808 a

Mercatum, nundinæ & locus nundinarum 352 d

Metari, hospitari 325 c

Metatum, hospitium 329 b

Metrocanorius, poëta 819 f

Ministerialis, minister 663 c f

Minorare, minuere 114 a

Moderantia, temperies 224 c

Monachare, monachum facere 916 d

Monitorium, citatio iuridica 873 e

Mora, morum 206 a

Moralizare, aptare ad mores 212 b

Morbidus, morbo infectus 599 b

Morganegiba, appendix in dotem 728 † c

Morigerositas, obediendi promptitudo 269 c

Morio, fatuus 664 b

Muna, oblatio cerea 208 † c

N

Nota, cantus 742 † c

Notamen, nomen 303 d

O

Octoneus, æneus 51 f

Odor, anhelitus 119 d

Offertorium oblatio, offerenda 522 e f

Opitulamen, auxilium 163 e

Oraculum, oratorium 280 f

Orama, visio 846 † e

Oramen, oratio 46 c

Ordinamentum, constitutio 243 e

Οςιάριος, ostiarius 031 b

Os pes, ossa pedes 523 b 521 † f 526 f

P

Pagensis, rusticus 324 e 341 e

Palificare, palam facere 916 a

Palocta, tessera suffragij 244 † c

Pannus, oculi vitium 599 d

Papas, pater 842 † b

Parabolare, loqui 570 † d

Παρακοιμόμενος Accubitor, officium in palatio Byzantino 669

Paramenti camera, Fr. sale de parade 759 e

Paramonarius, ædituus 293 e

Parcamenum, charta hædina 158 c

Parentes, consanguinei 765 f

Participium, participatio 354

Partitum, partitio 244 c

Paruissimus, minimus 581 a

Paruunculus, paruulus 597 c

Pasta, massa subactæ farinæ 54 † e

Patrones patroni, vt Diacones diaconi 646 c

Pausare, quiescere 218 e 651 d

Pedistallum, basis 896 b 895 f

Peditare, pedibus iter agere 525 d

Pelliparius, seu pellitarius, pellio 590 † b

Pensare, appendere 716 f

Perla, gemma 755 † d

Permansus, transactus 339 d

Peruium, transitus, vltro citroque commeandi licentia 728 e

Pestare, conterere 214 † a

Petia, linteum 219 a 238 b

Petia, particula 752 a 755 c

Phaleramentum, ornatus 788 † a

Phara, candelabrum 717 b

Phara cantharum, candalabrum pensile 717 b

Phasallus; vasallus, cliens fiduciarius 660 b

Φοῦρκα, furca, crux 027 e

Φουρκίζειν, in furcam agere 027 d

Φουσατιυειν, castrametari 168 f

Physicus, medicus 663 f

Φυτησμός, plantatio 022 † f

Pictacium schedula, Pittacium 158 b 818 c

Pilleare, pillearium, columna 752 † c

Pitantia, portio monastica 254 † a

Placitum, comitia 725 e 730 c

Placitum, actio iudicialis 308 f 588 b

Platonia, 717 b

Plebialis, plebæus 819 a

Plexio, plexus 154 f

Pochia, pera 755 † d 764 f

Podere, prædium 218 † a 226 e

Pœnitentialis, pœnitens 590 b

Ποιησμὸς, productio 022 † f

Pompare, celebrare 819 f

Πόρτη, porta 025 f

Postema, apostema 601 c

Posthumus, embryo 751 † a b

Potestas, Prætor 243 d

Potestur, poßibile est 659 a

Poulainia, cuspis calceorum 744 † d

Præbenda, præbendaria, præbendatus 524 † b

Prædella, gradus ligneus ante altare 51 f

Πραῖδα, præda 02 † e

Πραιδέυὲιν, prædari 02 e 03 d 06 d

Prædiatus, prædia habens 559 c

Πραιπόσιτος, Præpositus 038 † e

Præstaria, conuentio 635 b

Precatum, precatio 491 c

Prateria, pascuosus tractus Fr. prairie 756 † b

Primarches, Princeps 477 c

Prisonarius, captiuus 751 † c

Procura, procuratio 873 b

Proseruire, administrare, colere 633 a

Proposita, propositio coram Senatu 244 b

Prothocollum, notariale scriptum 209 † d

Protitulare, 612 f

Prouisionaliter, ad tempus 891 e

Psiathion, storea 281 d 843 e

Ptochium, hospitale. 308 d

Q

Qvadragintadialis, Quadragesimalis 432 d

Quadrigare, quadrigam ducere 755 d

Quartanarius, quartana laborans 214 c

Quietare, quietum reddere 231 f

R

Rafreddare, frigescere 208 b

Rausea, virgulta 147 † f

Rectum latus, dexterum 755 † d

Regratiare, gratias agere 528 e

Relictio hæreditaria, 388 c

Remendator, sutor veteramentarius 218 † f

Repausare, quiescere 458 f

Repedare, redire 149 b 789 e

Rependium, compensatio, merces 295 f

Requesta, supplicatio 748 a e

Resa, iter 523 † b

Restare, subsistere 566 f

Ripa, rupes, agger 206 † a

Riparia, Fr. reuiere, flumen 756 † b 764 f

Ritonta, circulus ligneus 202 † a

Rothus, nouale 634 b

Rumigerulus, garrulus, delator 45 c

Rusca, cortex. 263 f

S

Saca & socna, potestas plectendi reos 126 d 132 † b

Saginalis, calamus milij 55 † b

Sagittare, sagitta percutere 525 f

Salina siue Salma, mensura frumentaria apud Auximates 395 b

Sambuca, scipio 458 e

Sarculum, siluula 653 e

Sommarius, Saumarius, Summarius, equus clitellaris 561 † f 566 f

Scamellum, 325 b 335 d

Σκάμνον, scamnum 031 b

Scandilia, vulgo stapedæ 328 d

Scara, virgultorum sylua 633 c

Sciruppius, Syrupus, 53 † b

Scopare, virgis cædere 857 f

Scopolanus, ecclesiæ ædituus 806 b

Secretum, sigillum 520 † d 531 d

Sellare, equus sessorius 160 c

Senissimus, maxime senex 37 c

Sergenteria, munus Apparitoris 764 f

Sero, vespera 742 e

Seruitio, obsequium 119 e

Seruitor, famulus 596 f

Sequentia, comitatus 744 c

Seriatim, ex ordine 155 c

Sermunculus, sermo breuis 848 a

Seruiciabilis, famula 753 f

Seruitialis, famulus 597 c

Sextarius, 322 b

Siccare, arescere 462 b

Siligo, secale 529 † a

Solatiari, animum relaxare 213 † f

Solennium, solennitas 155 a

Soporare, dormire 749 a 761 d

Sostes, dignitas quæ? 673 †

Sotulare Solutaris, calceus 744 d 894 f

Snechia, lembus maior 153 a

Spata, gladius 272 f

Spatharius, ensifer 282 a

Spatiari, deambulare 511 f

Spatula, humerus 599 a

Spica, spiculum 232 c

Spitum, veru 209 † a

Squinantia, angina 182 b 198 a 599 c

Staminea, laneum indusium 917 † e

Stanga tigillus, pertica 57 † e

Steccare, figere 202 † f

Stipula, spina dorsi 765 b

Stirpare, euulsis stirpibus cultui aptare 634 f

Stirpator, decoctor 654 † d

Strumentum, instrumentum 560 † e

Stuba, conclaue 521 † f 529 a

Sursus, aquæ scaturigo Fr. source 121 † b

Susceptulus, Clientulus 266 e

Suspendiculum, funiculus cui aliquid appenditur 142 e

Syncopizare, deliquium pati. 227 † a

T

Tabitudo, infirmitas 111 a

Tardus, vespertinus 804 f

Taxillus, calx pedis 311 b

Telonarius 306 e

Temperius, maturius 653 f

Tempeste, aliquando 164 e

Tenere, pertingere, peruenire 204 f

Terratio, terraticum, ager cultus 560 † d

Terratoria matta, storea 843 f

Terserium, vicus 57 † e 243 d

Testa, cranium 744 b

Thesaurarium, thesaurus 126 e

Thymiaterium, thuribulum 716 f

Tiaratus, tiaram habens 917 c

Tina, dolium 209 f

Titulari, appellari 491 c

Tobalia, mappa 51 f

Tonitruus, tonitru 159 f

Tortitudo, curuitas, peruersitas 279 † b

Tractatus, conuulsio, spasmus 204 † c

Trappa, scalæ 663 d

Tribuna seu concha ecclesiæ 173 d

Tricesimus, annorum triginta 748 b

Trimissium, trimeßis 716 f

Tripedica, 285 e

Tuguriunculum, 314 c

Tumoratus, tumens 751 b

Typhus tertianus, quartanus .I. febris. 345 a

V

Vectarius, portatilis 313 b

Vellutum, pannus sericeus 807 f

Veniam facere, corpus reuerentiæ caußa inclinare 663 † e

Verbosari, altercari 902 e

Veritus, verecundus 787 b

Victualia, escæ 753 f

Videre se, conspici, apparere 601 f

Villagium, villa 761 † f

Vocamen, nomen 305 b

Vulgarizare, vulgari lingua reddere. 243 e

W

Wantus, chirotheca 326 † a

Waterscapium, locus vbi aqua hauritur 632 f

X

Χηρόκηπος, arca. 172 † c

INDEX MORALIS IN VITAS SANCTORVM TOMI III MARTII.

A

Abbates in Monte-Sina S. Ioannes Climacus 834 in Italia S. Ioannes Paranensis prope Spoletum 30 S. Benedictus Fundator 274. S. Guido 910. in Gallia S. Pontius in S. Andreæ prope Auenionem 682 S. Lupicinus Iurensis in Burgundia 262 S. Eustasius Luxouij 784. in Hibernia S. Lactinus Achadurensis 31 S. Endeus Araniensis 267 in Frisia B. Eelko Liaukama Ord. Præmonstrat. 396. Ex Abbatibus Episcopi S. Zosimus Syracusis 841 S. Renouatus Emeritæ 908 c 909 c

Abbatissæ SS. Herlindis & Renildis, sorores in Belgio 383. S. Santuccia Propagatrix Congregationis B. Sperandei, sub Regula S. Benedicti 362. S. Hildelitha Birkengi in Anglia 484. S. Lea vidua, mater sanctimonialium Romæ 383

Absentem procul visus auocare monachum, e mortis periculo liberat S. Ioannes Climacus 836 d e

Abstinentiæ laus, ei dediti S. Catharina Suecica & maritus 506 c d Abstinentiam a carnibus & vino seruant FF. Minores de Obseruantia in Hispania 857 b c in cœna abstinent a cibis igni appositis, præter panem & caseum 857 c potant in æstate aquam puram, hyeme incoctam fœniculo 857 c Abstinent monachi S. Guidonis a piscibus ter in hebdomade 914 a 917 d vide Cibi & Ieiunium

Acus deglutitæ periculum amouetur ope S. Vulfranni 154 e B. Ambrosij Senen. 141 c

Adolescentia pia Mariæ de Mailliaco orationi addictißimæ 737 d e Adolescētia casta inter studia S. Aldemarij 490 b

Adulterum occultum nouit Nicolaus de Rupe, & exhibitis spectris infernalibus emendat 415 a b c

Ægri LX in festo translationis S. Benedicti sanantur 315 d Ægris CXLVI ope B. Petri Regalati intra sex ab obitu menses sanitas collata, e quibus XLVI legitime probata miracula 863 a & seqq. 868 f ad Ægros inuisendos matrem Birgittam ab infantia comitari assueta S. Catharina Suecica 511 c

Agricolæ Martyres SS. Priscus, Malchus, Alexander 711 c Agri vermibus scatentes liberantur ope S. Catharinæ Suecicæ 525 d e f Inter Agriculturæ labores, secessum ad orandum habet Nicolaus de Rupe 402 b c 405 c

Allij parte a S. Basilio Iuniore accepta & comesta sanatur æger 676 c d

Amentia pellitur inuocata Deipara Virg. a B. Dodone de Hascha 852 b Amentia alicuius credentis se imperaturum, tollitur a S. Basilio Iuniore 676 f 677 a b Amentia variorum sublata inuocatis B. Amedeo 883 a b S. Catharina Suecica 524 b 528 B. Andrea de Galleranis 56 e ad sepulcrum S. Ludgeri 656 d 664 b Amens mulier in specu S Benedicti sanatur 287 f Amens & rabidus eo inuocato 311 f alij 335 f 347 c d 349 e f 351 c d

Amissus puer bimulus inuocato S. Ludgero mirabiliter repertus 664 a vide Recuperari.

Amorem Dei crebra oratione fouet B. Amedeus Sabaudus 878 d ad Amorem Dei excitat ad se venientes Nicolaus de Rupe 412 f

Angelus tradit S. Niconi crucem eius viæ ducem, & nautas vt excipiant monet 445 d monet vt idem consecretur Episcopus 446 b c monet S. Fingarum vt in patriam redeat 457 Angelus alloquio confortat S. Secundum 800 f adducit ad SS. Faustinum & Iouitam 801 a trans Padum vehit, ducit de nocte Dertonam porta vltro aperta 801 e tradit alias vestes 802 f e carcere Dertonensi ducit Astam 803 a capite plexum sepelit 804 c d Angelus suadet & ducit S. Ioannem Armenum in eremum, & excipit illum in puteum se proijcientem, cibum porrigit 832 tertio quoque die adfert cibum S. Ioanni Eremitæ 698 c Angelus indicat S. Ioanni Paranensi locum habitationis 31 d dirigit S. Lactinum puerum ad litteras discendas 32 f sanat S. Cuthbertum claudum 99 c d 118 c hospitio excipitur S. Cuthberto 101 c d 119 b tres panes calidos relinquit 101 e 119 b petram diuidit in duas partes, facit viam latam 272 f Angeli monitu relinquit omnia sua S. Gundleus Regulus, & in magna abstinentia viuit 784 a b eorum alloquijs dignatus S. Iosephus 4 b c f 5 f Angeli ministrant celebranti Missam Ioanni Merino Minoritæ 856 c Angeli deferunt animam S. Aidani in cælum 100 b 118 d crebro inuisunt & pascunt S. Cuthbertum 101 e cingunt B. Ambrosium Senensem in sacrificio Missæ 215 f Angeli quinque inuisunt noctu eum, suauiter cantantes & gratias agentes, quod quinque peregrinos excepisset 184 a Angeli deferunt dolium farre plenum vltra mare ad S. Endeum 272 b adferunt S. Endeo librum Euangeliorum & casulam 272 c Angelus inuitat S. Balbinam ad virginitatem seruandam 900 d ducit S. Alexandrum Papam vinculis oneratum ad S. Hermetem, & reducit ad priorem carcerem 812 a b d Angelus mendicum simulans docet Nicolaum de Rupe viam ad salutem 405 e f Angelum inter pauperes excipit Maria de Mailliaco 739 d Angeli cantantes deportant animam eius in cælum 748 f Angeli monachum S. Guidonis euocant e vita 913 f Angeli Gabrielis veneratio apud Orientales, Hispanos, Gallos, 607 & seqq. Angelus Raphael defendit contra dæmones S. Barontum 570 f 571 a sanitatem confert monacho pio 571 b vide Anima.

Anima S. Felicis Treuirensis in specie columbæ auolat in cælum 625 a Animam S. Maurontij ab Angelis in cælum deferri videt S. Hermelandus 580 c item alterius monachi 80 milliarijs distantis 582 d Anima Catharinæ Tarraræ emancipio sanctimonialis Birgittinæ instar stellæ lucidißimæ visa in cælum ascendere 505 c Anima S. Marci eremitæ in cælum ab Angelis portatur 781 d & S. Cononis 734 d Animam S. Scholasticæ in specie columbæ in cælos ascendere videt S. Benedictus 287 a item animam S. Germani Ep. Capuani 387 b item Animam eius ascendisse ostenditur strata via pallijs & lampadibus 287 f Anima monachi defertur in cælum 291 b Animam S. Aidani ab Angelis in cælum deferri videt S. Cuthbertus 101 b c 118 c alterius 111 e item Præfecti 118 f 123 d Animæ fidelium apparent Mariæ de Mailliaco, eius precibus liberatæ e purgatorio 754 e 762 f 763 a Animas multas precibus liberat e purgatorio B. Ambrosius Senen. 193 f

Annonam diuinitus in magna neceßitate accipit S. Guido 917 a Annonæ caritas, excitatis a S. Conone apparente nautis, remouetur 735 d e vide Frumentum.

Annulus sponsalitius S. Iosephi cum Virgine Deipara honorifice adseruatus & miraculis clarus 15 f 16 Annulus desponsationis D. Annæ cum S. Ioachimo ablatus, a coruo relatus, Romæ adseruari traditur 363 e f

Anserem comedendum offert se visitantibus S. Cuthbertus: quo neglecto tempestate detinentur, eo comesto fruuntur serenitate 152 b c d

Ab Apibus & vespis punctus, melle & adipe perfusus in sole ardentißimo S. Marcus Arethusius 775 c

Apoplectici sanati ope S. Iosephi 20 d B. Andreæ de Galleranis 55 c S. Cononis 734 d

Apostatas a fide & Iulianum cum ijs confundit S. Basilius Presb. 381 c f 382 b

Apostemata curata inuocato B. Amedeo 886 b B. Ambrosio Senen. 205 a 206 c 218 f 221 a 229 f 230 a b c

Apostolus Frisiæ, Westphaliæ & Foseteflandiæ S. Ludgerus 646 647 Boiorum S. Rupertus 699

Apparet in habitu candidißimo a morte B. Mauritius Hungarus 255 d Apparitio S. Cuthberti in habitu peregrini eleemosynam petentis 127 d e, dein in habitu Episcopali addicentis Elfredo Regi Imperium totius Angliæ 127 f 128 a b indicantis locum recipiendi libri in mare delapsi, & equi pro sacri corporis auectione 129 d e ostendentis scelestum affligi pœnis infernalibus 135 d e infligentis morbum imposituro nouum tributum 136 c percutientis furem 136 f

Aqua contra morbos salutaris exilit ad corpus S. Secundi 810 d e Aqua in saporem vini sæpius mutatur signo Crucis a B. Dodone facto 852 a Aqua in vinum vertitur S. Guidoni 914 e Mariæ de Mailliaco 742 b B. Tomasso 596 benedictione S. Cuthberti 112 a Aquas amarißimas precibus in potum dulcem transmutat S. Beryllus 257 f Aqua lotionis manuum S. Guidonis pellitur febris 914 d Aqua benedicta sanat pene moribundos S. Cuthbertus 110 d e 122 c 123 a, morbum incurabilem S. Aldemarius 490 e

Arbor grauißima vltro inuertitur inuocato S. Benedicto 323 a Arbor hieme floret in aduentu S. Ioannis Paranensis 31 d ad hæc fere tempora extitit 31 a Arbor ex baculo S. Fingaris Martyris nascitur 459 a Arboribus inclinatis alligata S. Photis in duas partes dilaceratur 80 f 81 a

Archipresbyter S. Landoaldus VVintershouij in Belgio 34

Arthritici sanati inuocato B. Amedeo 884 e

Arundinibus acutis & stipite adustus moritur S. Beniamin 907 d e

Asthma sublatum patrocinio B. Amedei 887 a ad sepulcrum B. Ambrosij Senen. 218 e

Auaritiam Romani Imperatoris arguit S. Basilius Iunior 673 e Aues verbo repellunt a satis S. Cuthbertus, S. Benedictus, & S. Antonius 106 e f

Auris verme excruciata liberatur ope S. Catharinæ Suecicæ 526 a b vide Surdi.

B

Baptizandus Radbodus retrahit pedem, eligens cum maioribus damnari 146 f 147 a b Baptizatur aqua nubis, & mox reficitur sacra Eucharistia S. Secundus 801 b in Baptismo cognoscit parochiam, parentes & patrinos infans Nicolaus de Rupe 401 d e

Barbam manu apprehendens & falso iurans ad reliquias S. Mauri M. eam aufert 343 d e Barbam prolixam cum veste fracta deferentes ad humilitatis ostensionem non commendabat B Ambrosius Senen. 191 f

Benedictio signo Crucis supra cibos dextera manu cælitus explicata fit S. Marco eremitæ 780 f Benedictione aquam in vinum mutat S. Guthbertus 112 a lapidem a diabolo grauatum reddit mobilem S. Benedictus 181 b vide Crucis signum.

ad Bestias damnati martyrio coronantur SS. Priscus. Malchus, Alexander 712 e

Blasphemans gladium altari S. Benedicti imponens misere obit 319 f 320, alius blasphemus misere occiditur 332 c alij in monachos Floriacenses, 319 e 320 d e 329 b c

Bos pro mortuo derelictus, inuocato S. Vulfranno, subito sanatur 160 e

Brachia confracta sanantur ope B. Andreæ de Galleranis 57 c d S. Vulfranni 155 c 158 f inuocato B. Tomasso 602 a e f B. Amedeo 881 e f B. Ambrosio Senen. 192 e f 214 b 203 c d 217 f 218 f 219 c 241 b 250 c Brachij vsus restituitur inuocato B. Petro Regalato 864 c f 865 a b 867 a 869 a S. Ludgero 652 c Brachij dolores sublati inuocato S. Benedicto 351 f S. Catharina Suecica 524 b B. Ambrosio Senensi 228 a b 230 b Brachium exertum nequit inflectere occisurus vaccam Floriacensem, & ope S. Benedicti sanatur 310 Brachium conantis interimere S. Aldemarium obrigescit 490 d

Breuiarij & Missalis Romani vsus præscribitur Minoritis sub graui interminatione 60 c d

Bubulcus ad maius opprobrium cogitur esse S. Armogastes Comes 782 f

a Bufonis morsu sanatur inuocato S. Benedicto Leo Papa adhuc puer 288 f

C

Caducus morbus signo Crucis pellitur a B. Tomasso 597 a item eo inuocato 599 b precibus B. Dodonis 852 b patrocinio B. Petri Regalati 868 f

Calceatus continuo manet S. Cuthbertus, & solum discalceatur propter lotionem pedum in Cœna Domini 106 c Calceis huius indutus paralyticus sanatur 115 f 116 a

Calculo vexati sanantur inuocato Nicolao de Rupe 437 c B. Ambrosio Senensi 234 f Calculi doloribus S. Henricus Imp. liberatur inuocato S. Benedicto 297 d e alij ope S. Iosephi 19 a e f 20 a B. Sibyllinæ 71 d S. Vulfranni 160 f B. Ambrosij Senen. 260 b Calculus enormiter grandis emissus ope S. Iosephi 19 b c d

Calumniam turpem passus S. Sixtus III Papa in Concilio purgatur 715 d & S. Conon, puella a dæmone arrepta purgatur eamque liberat 734 c d Calumnias contra doctrinam suam & regulam S. Columbani dißipat S. Eustasius 788 vide Detractio.

Cæci illuminantur ad sepulcrum S. Quirini 548 e 553 c S. Hermelandi 585 c d ad corpus S. Guidonis 915 b sex ad reliquias S. Veroni 847 b d 848 e Cæci varij inuocato B. Petro Regalato 864 f 866 a f 868 f 869 e B. Amedeo 886 b Nicolao de Rupe 434 e f a S. Othone solitario signo Crucis 469 d tres Cæcæ fæminæ meritis SS. Ethelburgæ, Hildelithæ & VVilfidæ 486 d Alij ope S. Simonis Tridentini 501 d f S. Catharinæ Suecicæ 526 b 528 d B. Ambrosij Senen. 196 b c d 203 f 219 b 232 c d f S. Benedicti 303 f 304 a 334 a 346 d 351 b c SS. Herlindis & Relindis 390 b Cæcus illuminatur suffusus lacte materno S. Lactini necdum nati 32 c alij ad corpora SS. Landoaldi & sociorum 38 c 39 d 40 d e f 41 a ope B. Andreæ de Galleranis 55 e S. Vulfranni 156 e 158 f 159 c 164 c Cæcus S. Gratus illuminanatur a S. Marcello, alius a S. Grato 85 d e Cæcus signo Crucis illuminatur a S. Ludgero 647 f alius ad eius præsentiā 653 a alij ad eius sepulcrum 650 b e 651 b d e 656 e 657 e 659 f 660 a 662 e f 663 e Cȩcos illuminat S. Pōtius Ab. 683 c 684 c S. Regulus Ep. 818 f 819 c 824 b & ob vota non soluta factum cæcum 825 f Cæca illuminatur visitata a Maria de Mailliaco 761 f oleo benedicto a S. Ioanne eremita 694 c Cæcæ S. Burgundofora & S. Salaberga sanantur a S. Eustasio 786 e f 787 b Cæcitatem 40 annorum patienter sert S. Spes Abbas 718 b Cæca facta duodennis B. Sibyllina, caduca contemnit, & reclusa degit 68 d e 69 a Cæcitate plectitur insidians castitati S. Catharinæ Suecicæ, huius precibus sanatur 510 a b Cæci fiunt comedentes iecur S. Cyrilli Mart. 776 e

Cælum vltima patria, corona laborum 835 d e Cælestis gloria per varias mansiones ostenditur in raptu S. Baronto 571 f 572

Campanæ ecclesiæ S. Ludgeri vltro sæpius sonant 651 e alibi in aduentu corporis S. Guidonis 915 c moriente S. Conone 734 d

Candelæ vltro accenduntur ad reliquias S. Veroni 847 c d vide Cerei.

Canes pasti annona, ex prædijs S. Benedicti a venatoribus rapta, mane mortui reperiuntur 341 c

Cantare e sepulcro auditus B. Petrus Augustinianus 470 f

Capillus S. cuthberti in ignem coniectus non consumitur 133 b

Caput confractum sanatur inuocato B. Ambrosio Senensi 209 f 210 a 222 f 238 239 a & Capitis dolor 227 c f tremor 241 b Caput ex lapsu grauiter læsum voto facto B. Petro Regalato sanatur 866 e Caput tumens ex oppreßione conterendum inuocato B. Amedeo curatur 881 f Caput letaliter saucium sanatur inuocata Catharina Suecica 522 c 530 b item Capitis dolor 518 e 523 d Capitis infirmitas & dolor sublatus ope S. Iosephi 22 c d B. Andreæ de Galleranis 55 c S. Vulfrani 154 d 155 b S. Ludgeri 662 a S. Veroni 849 c Capitis dolor Reginæ Siciliæ bis sublatus apparente Maria de Mailliaco 761 d Capitis dolor pellitur impositione manuū B. Tomaßi 597 item eo inuocato 601 f 602 e Capiti spina infigit in hebdomada Paßionis Maria de Mailliaco 744 b Capiti inflictum ferrū inuocato B. Ludolpho extrahitur 793 e f Capite plexi S. Pancharius 29 f S. Rhodianus 84 S. Aquila Præses 84 S. Sergius Sabaita 172 b SS. Philemon & Domninus 258 c f SS. Callinicus & Basilissa 378 d S. Nicon & 199 monachi 447 c 448 b S. Fingar 458 e S. Dometius 459 SS. Timolaus, Dionysius & sex alij 478 f Martyres XXXV Cæsareæ in Palæstina 481 S. Quirinus 546 S. Irenæus Sirmiensis 557 a SS. Quadratus Ep. Theodosius, Emmanuel, Sabinus & alij XL 618 S. Augusta V. 690 e S. Marcianus 802 c S. Secundus 804 c S. Quirinus 812 f XXX Martyres in Cappadocia 830 e Caput abscissum alio defert S. Fingar 458 f

Captiui liberantur inuocato S. Quirino 551 a b B. Andrea de Galleranis 56 b apparente B. Amedeo 887 c d inuocato B. Tomasso obdormientibus 4 latronibus 601 a b compedibus vltro solutis euadit ope S. Cuthberti 134 b S. Vulfranni 156 B. Ambrosij Senen. 200 b Captiui innocentes inuocato S. Simone Tridentino, disruptis vltro vinculis, liberantur 501 c d alij ope S. Catharinæ Suecicæ 523 b 526 e f Captiuum euadendi e carcere modum docet S. Lupicinus apparens Romæ, & viuens in Burgundia 266 d alium apparens S. Benedictus liberat 296 e f Captiuos inuisit feria 6 B. Ambrosius Senen. adolescens & eleemosyna miseros iuuat 184 b vt Captiuos iuuet, vasa Ecclesiæ impendit S. Deogratias 384 b his ægris die nocteque seruit 384 e Captiuum, ne occidatur, liberat Robertus de Silleyo, datis 40 Turonicis 738 d alios liberat 745 e

Carcer vltro apertus inuocato S. Vulfranno 157 e Carcere vltro aperto captiuos liberat S. Regulus Ep. 822 c Carcerem miraculo aperit & impetrat solutionem captiuorum Maria de Mailliaco 745 e f e Carcere a S. Leonardo apparente liberatur S. Otho solitarius 468 e f In carcere moritur S. Photina 80 f 81 a vide Captiui.

Caritas mutua cum humilitate iuncta monachorum S. Lupicini 267 b c Caritatem mutuam & hospitalitem commendat suis S. Cuthbertus moribundus 114 a e Caritate conatus a socijs monachis periculum auertere coronatur S. Patricius Sabaita 172 d e f Caritatem voce diuina iussus prædicare B. Marcus Minorita impense commendat opera misericordiæ 71 f 72 a f 73 a vide Eleemosynæ.

Carnem vult a suis comedi S. Franciscus concurrente die Natiuitatis Christi in feriam sextam 853 a

Casei furto ablati ex ecclesia S. Gundlei fiunt sanguines 784 e

Castitatem seruat cum marito S. Catharina Suecica 506 b, vidua pudicitiæ suæ metuens petit a Deo custodem S. Sebastianum 509 b c ab insidiantibus oratione matris liberata domi se continet 509 e f Castitati eius insidians cæcitate plectitur 510 a vide Coniuges.

Casulam Sacerdotalem auro & argento exornatam ferunt Angeli S. Endeo 272

Cerei in altari S. Balbinæ ablato capite vltro extinguuntur, eo relato ardent 901 d Cerei vltro accenduntur Reliquijs S. Benedicti in proceßione delatis 332 a b item in altari S. Mariæ 322 a Cereus ardens non adurit ornamenta altaris illis illapsus 351 f

Cereuisiæ coctura non succedit in festo S. Ludgeri 656 a

Ceruus ad corpus S. Fingaris procumbit cum canibus eum prosequentibus 459 a Cerui cum hinnulis ad festum annuum S. Reguli accurrunt 825 e

Chiragra sublata ope B. Andreæ de Galleranis 55 f

Choreas ducens puella in nuptijs obsidetur a dæmone, inuocato B. Ambrosio Senensi sanatur 237 c

Christus cruci affixus apparet Mariæ de Mailliaco, 757 c se huius oculum sinistrum dextera sua claudens imprimit contemtum mundanorum 738 c Christus cum SS. Petro & Paulo apparens in carcere confortat SS. Victorem, Sebastianum & alios Martyres 80 f 81 a Christi crucifixi sacra memoria, & figura variorum eum repræsentantium 540 & 541 ob Christi patientis amorem ieiunat feria sexta in itinere S. Cuthbertus iuuenis & dein escam diuinitus accipit 100 c d e Passionis Christi amore imbuitur Maria de Mailliaco 737 e eam legens rapitur in extasim 741 e f eam iugiter meditatur 744 a Spinam capiti infigit 744 b Christi vulnera post mortem expressa in corpore B. Dodonis reperiuntur 852 Christi paßionem deuote meditatur B. Sibyllina 68 f Christi patientis meditationi addictus, ex ea & Eucharistia viuit Nicolaus de Rupe 411 Christi paßioni meditandæ cum genuflexionibus impendit quatuor horas S. Catharina Suecica 511 a Christum sub specie peregrini suscipit B. Andreas de Galleranis 54 a Christum in Mißa tempore eleuationis videt sanguine fluentem Maria de Mailliaco 758 a ad Christum in Eucharistia salutandum iussa in tribulatione ire, ab eo apparente confortatur 742 c 757 a Christo instar pueri apparente mire recreatur B. Sibyllina 69 c a Christo addicitur S. Birgittæ adiuxtrix S. Catharina filia 507 f

Cibus S. Marci eremitæ 30 annis cœnum e fonte & aqua marina, postea cælitus portatus panis recens, piscis, oliuæ, dactyli, aqua suauis 780 b f Cibus B. Dodonis de Hascha alternis diebus panis & aqua, at nullus cibus feria sexta 851 f Cibus Mariæ de Mailliaco in eremo & alibi panis hordeaceus & pyra, herbæ aridæ, potus aqua paludosa 742 b e Cibus B. Tomaßi herbæ & frutices siluestres, potus aqua 596 c Cibos in prandium deficientes diuinitus impetrat B. Petrus Regalatus 862 e 871 c Cibos in Paschate Sacerdos Dei monitu fert S. Benedicto in specu degenti 277 e, quotidie ei panem donat S. Romanus 277 e Cibos diuinitus accipit post seruatum in itinere ieiunium S. Cuthbertus 100 c d e iterum 103 c d e 119 e Cibis absque stilla olei aut lactis vsus S. Lupicinus 262 f Cibo cælesti ab Angelis decennio pascitur S. Ioannes Eremita 698 c absque Cibo corporali vixit annis nouemdecim, mensibus sex Nicolaus de Rupe 423 f In Cibis primum appositum serculum admittebat, reliquis fere reiectis, B. Ioannes Parmensis 65 a in Cibo & potu abstemius B. Mauritius Hungarus 254 B. Ambrosius Senen. 211 b sexta feria pane & aqua victitat 193 a cibos großiores appetit, delica tos vitat 211 b 248 a Comedentes iecur S. Cyrilli Diac. M. linguas tabo euomunt, dentes expuunt & cæci fiunt 776 d e

Cilicium durum die ac nocte ferre solitus B. Ambrosius Senen. 193 b B. Mauritius Hungarus 254 b

Circuli ferrei pœnitentium, contactu S. VVilelmi pueri Norwicensis confringuntur 590 b Circuli ferrei homicidæ & alterius rei soluuntur ad reliquias S. Quirini 550 f ad sepulcra S. Gertrudis Niuellis, S. Petri Romæ & S. Ludgeri 652 c

Claudus a natiuitate sanatur attactu loculi S. Zosimi 843 c d Claudus a S. Benedicto apparente iussus Casinum ire sanatur 296 a b alij Floriaci 308 c d 314 c 321 e f 332 e f 333 a 335 e 353 d e 354 a Claudus S. Cuthbertus sanatur Angelo medicante 99 c d alius ope S. Vulfranni 153 f alius visitatus a Maria de Mailliaco 761 f Claudus accensa ad sepulcrum S. Reguli candela sanatur 826 f 827 a Claudi varij sanati inuocato Nicolao de Rupe 435 b c d e S. Proculo Veronensi 454 c plurimi inuocato B. Petro Regalato 863 b d e f 866 a c d e f 869 e octo ope SS. Herlindis & Relindis 390 d S. Veroni 849 a quinque ad tumulum S. Hermelandi 584 c d 585 b c

Cogitationes cordis occultas nouit S. Benedictus 283 d Cogitationibus impuris succumbit monachus, elatus insuperbiam ob vitam sancte ante peractam 697 c d Cognoscit absens S. Benedictus, quos cibos & vbi comedissent monachi & quoties bibissent 281 d e f flasconem vini furto absconditum 283, mappulas datas monacho 283 c

Colaphis contusus & protritus S. Lolio 84 c f

Colloquia pia SS. Benedicti & Scholasticæ 286 d, vt continuentur nocte sequenti, tempestas precibus S. Scholasticæ impetratur 286 e f Colloquio sancto excipit alios S. Benedictus 287 a b apparens cum pio eremita colloquitur 319 b c Colloquia Nicolai de Rupe cum accedentibus de munditia cordis seruanda 411 f de mandatis Dei custodiendis 412 b de amore Dei 412 f Colloquia pia auide audit, & sapide recolit, alia alloquia fastidiens B. Sibyllina 70 f ijs peccatores monet 71 b in Colloquio religiose lepidus citra verborum affectationem B. Ambrosius Senen. 211 c

Columba sedet super caput S. Secundi proficiscentis 800 f adfert sacram Eucharistiam 801 d Columba visa ad aures B. Ambrosij Senen. concionantis 192 c Columba euolat ex one S. Spei Abbatis morientis 718 e in Columbæ specie auolat in cælum S. Felix Treuirensis 625 a

Comes Confessor S. Armogastes plura tormenta passus 782

Commentariensis Martyr Cronides in Illyrico 685

Concionatur vtiliter B. Ambrosius Senen. 192 b 212 d Romæ 189 f Parisijs 186 f petit liberari ob plausum metuens vanam gloriam 187 a inter Concionandum eleuatur in aëra & columba ad aures eius visa 192 c d luce cælesti illustratur 192 e pro Concionaturis feruenter orat Maria de Mailliaco 739 b

Confessione peccata non deleta reuelat dæmon 684 b Confessionem peccatorum differens æger, amittit loquelam 340, aliorum precibus adiutus loquitur & confitetur 340 b Confessis peccata pœnitentiam imponit S. Cuthbertus 102 e aut pro ijs facit 105 d e ad Confessionem faciendam plures iuuat Maria de Mailliaco 745 b Confitendi gratia obtinetur inuocato S. Iosepho 21 c Confitetur frequenter S. Catharina Suecica, & quare 517 a Confessionem frustra matronæ voluptuosæ ægra suadens S. Catharina Suecica, precibus impetrat tempestatem, qua illam flectit 514 f 515 a b Confessa Sacerdoti peccata mulier (ante bis ab ingressu templi repulsa ob vanum vestitum) ingreditur 550 a Confessione facta fures, vi occulta detenti, libere abeunt 550 a

Confirmationis Sacramentum confert S. Cuthbertus 110 d pellit pestem conserendo 111 b

Congregationes pias virorum instituit B. Ambrosius Senen. 192 e 212 e 249 c alias virginum & viduarum 192 e 212 f

Coniuges Virgines SS. Iosephus & Maria Deipara 5 c ex voto continentiæ 14 f vtriusque honestißimus conuictus 15 e f Coniuges S. Pelagius Laodicenus & vxor in castitate viuunt 577 c S. Catharina Suecica & Egardus voto castitatis se obligant 506 b in magna austeritate & abstinentia degunt. Coniuges Maria de Mailliaco & Robertus de Silleyo Virginitatem seruant 738 a Coniuges B. Dodo eiusque vxor ingrediuntur monasterium 851 d Coniugium mutuo consensu relinquunt B. Marcus factus Minorita, & vxor Clarissa 71 f 73 e B. Mauritius & vxor ambo Ordinem Prædicatorum amplectuntur 253 d Coniugio relicto vitam monasticam suscipiunt B. Sperandeus & Ianuaria, item B. Santuccia eiusque maritus 363 c d Coniugatus Nicolaus de Rupe decem liberos genuit 403 c d dein cum consensu vxoris in eremo vixit 406 f 407 Coniuges Martyres SS. Montanus & Maxima Sirmij 616 Philetus & Lydia, item eorum filij Macedo & Theoprepius 687 SS. Liberatus & vxor, & 2 filij 462

Consanguineorum caußa monachum in patriam redire vetat S. Ioannes eremita 694 e Consanguineorum precibus immotus in tormentis S. Irenæus Sirmiensis, negat se habere consanguineos 556 c e f

Constantia mirabilis inter tormenta atrocia S. Marci Arethusij, suos tortores irridentis 775 c d S. Basilij Presb. in fide profitenda inter grauißima tormenta 381 382 383, item S. Victoriani ad Hunerium R. VVandalorum, & II fratrum 461 d e Constantia cum magna hilaritate inter tormenta SS. Ionæ & Barachisij 272 273 tormenta conuiuio comparant 273 b Constantia monachorum Lauræ S. Sabæ in irruptione Saracenica nolentium fugere, ne Laura euerteretur 169, recusantium Prælatos indicare 173 b vide Tormenta.

Contemnens S. Quirinum fit paralyticus & mutus 551 e Contemptum sui patienter fert Maria de Mailliaco 744 c e

Contractus sanatur, a S. Hermelando apparente concussus 586 c d Contracti sanantur ad altare S. Reguli 826 b c e Contracti varij sanati ope B. Ambrosij Senen. 195 f 196 a b 219 d 230 f 231 232 a S. Benedicti 311 b c 325 a b c d 334 d 339 e 350 b c e 353 a b SS. Landoaldi & sociorum 39 c 41 a B. Andreæ de Galleranis 55 f 57 a S. Cuthberti 136 f S. Vulfranni 154 a 155 b 156 f 157 a 163 d 164 f varij inuocato B. Petro Regalato 864 b 865 a b d f 866 a 869 e S. Verono 847 e 848 a b S. Ludgero 657 f 658 d 663 e Contractum iniuncta confeßione & communione sanat B. Petrus Regalatus 861 c d

Contumeliosus in S. Cuthbertum eius villam direpturus subito moritur 131 b c vide Calumnia

ad Conuersionem aliorum laborat S. Cuthbertus, rusticanos vicos adit 102 d e 103 b d ob Conuersionem Frisonum Episcopatum Senonensem deserit S. Vulfrannus 145 f 146 a b in Conuersione barbarorum laborantibus fauet S. Iosephus 23 d Conuertit Sueuos & eorum Regem Theodomirum S. Martinus Dumien. allatis reliquijs S. Martini Turonen. & sanato filio Regis 87 a Hæc Conuersio agriculturæ comparatur 89 e Conuertit Arethusios, ab ijs ante crudelißime tortus S. Marcus Ep. 775 c d 776 e f & ipse ab Arianismo conuersus 777 Conuertitur ad vitam monasticam S. Endeus, conspecto cadauere puellæ in sponsam expetitæ 269 d e Conuertitur ad vitam monasticam S. Cuthbertus visa ab Angelis in cælum serri anima S. Aidani 100 b ad Conuertendos schismaticos a Papa in Græciam missus B. Ioannes Parmensis bis legationem ad Papam impetrauit 60 61 a

Cordis dolor vehemens seu syncope curatur ope B. Ambrosij Senen. 226 f 228 c

Corpus a morte ferro magni ponderis cinctum S. Georgij Thaumaturgi 465 Corpus senile Mariæ de Mailliaco a morte reformatur, acsi fuisset iuuenculæ puellæ 746 f 749 f 750 a 763 e f Corpus S. Fancheæ a bobus visum trahi ad loca diuersa, tamquam duplicatum 271 a Corpus incorruptum & suauiter olens B. Danielis 918 e B. Sibyllinæ 67 b S. Ludgeri 655 b, miro odore & cælesti lumine honoratur 657 b Corpus S. VVilielmi pueri M. illæsum a coruis inhiantibus post 5 annos cælesti lumine inuenitur 590 d e Corpus B. Vgolini post annos XXX incorrupti, vsque ad pilos barbæ rufæ 365 a Corpus B. Petri Regalati post XXXVI annos incorruptum, sanguine fluente ex eo post abscissam dexteram 867 b c 869 b 871 c Corpus S. Cuthberti cum vestibus post XI annos integrum 115 a 123 f iterum post CCCCXVIII annos 139 d 140 a b 141 d post DCCCXL annos 138 b vide Reliquiæ

Crudelitas Iuliani Apostatæ a S. Greg. Nazianzeno culpata 774 775 vide Constantia

Crus fere præcisum curatum inuocato B. Amedeo 883 d Crus ferro perfossum curatur inuocato B. Ambrosio Senensi 209 a 222 c d Cruris dolor sublatus 228 b 230 d fractura curata ope S. Benedicti 295 e 333 e f

Crux Christi vltro a terra leuatur nocte Resurrectionis 852 d Crux vertici S. Humberti ab Angelo imprimitur 562 f 563 b Crux in summitate baculi ab Angelo datur S. Niconi, viæ eius dux futura 445 d Crux erigitur in signum caritatis mutuæ inter monasteria SS. Endei & Kierani 273 a Cruces in supplicatione publica 7 sec. commotæ indicabant aduersa Ecclesiæ & Imperio Orientali 92 c d Crucem, vt contra Saracenos militaturi assumant, magno successu prædicat in Gallia B. Ambrosius Senensis 189 e Crucis signo muniri bonum est 788 e f Crucis signo oblitus se munire arripitur a dæmone 352 d e Crucis signo fugatur a B. Ambrosio Senensi dæmon sub habitu Prædicatorū tentans ad conuiuia frequentanda 184 d e f ad alia plura 185 186 Crucis signo elicitur fons a SS. Landoaldo & Lamberto puero 36 f ne deficiat vinum aut panis pro infirmis impetrat B. Andreas de Galleranis 53 c d euanescit aurea domus a dæmone ostensa 147 e f Crucis signo tentationes occultas aufert Nicolaus de Rupe 415 c se in conflictu muniens S. Nicon, necdum Christianus, victor euadit 444 f Crucis signo ter vinum auget S. Hermelandus 580 f 581 f 582 c & lampadem extinctam accendit 581 d aquam in saporem vini mutat B. Dodo de Hascha 852 a vas, in quo venenum erat, frangit S. Benedictus 278 d ob Crucis Christi signaturam frons S. Armogastis Comitis chordis constringitur 782 f Crucis particula diuisa emittit sanguinem 752 a Crucifixi Christi imago alloquitur B. Dodonem de Hascha 852 a Crucifixus a Iudæis S Richardus puer 594 a

Custos sepulcri S. Luciæ, S. Zosimus. 840 b

D

Dæmon ab oratione monachum abstrahere, visus a S. Benedicto 279 d, expellitur a monacho virga percusso 279 d Dæmonem in se frementem videt S. Benedictus 281 a præstigias eius tollit 281 b c Dæmon ringit in pœnitentia peccatoris 292 c Dæmon puellam fugitiuam simulans, & comitem se præbens iter facienti B. Ambrosio Senensi iuueni, fugatur signo Crucis 185 b c d iterum sub habitu eremitæ suadens nouitio ægro discessum ab ordine, fugatur in nomine Iesu, & cum fœtore disparet 186 c d e, iterum in nomine Iesu fugatur in forma peregrini suadens ei Episcopatum 189 b c d Dæmon infestans Nicolaum de Rupe, eum per spinas præcipitat 404 e f varia specie terret 414 a ad defectionem tentat 414 b c Dæmon auream domum ostentat Radbodo Principi, vt a baptismo auertat 147 c d Dæmon ignem phantasticum excitat 103 f fugatur precibus S. Cuthberti 104 a Dæmones ex insula Farne fugat S. Cuthbertus 106 a Dæmon occidere conatus S. Catharinam Suecicam impeditur orationibus 506 a Dæmon incubus ablegatur recitatis 7 Pater & Aue ad honorem Paßionis Christi 515 e Dæmon ab energumeno expulsus, ne asinum S. Reguli inuadat, figno Crucis per pedes formato, impeditur 822 a b Dæmon varie tentat S. Ioannem in puteo, etiam sub persona matris, sororis, & seruorum, & sub specie draconis 833 834 Dæmones coacti ob inuocatam Deiparam, excipiunt in monasterio apparente B. Ioannem Parmensem noctu aberrantem 59 d e f Dæmones in specie mulieris decipiunt & irrident monachum 696 e frustra tent ant adolescentem in sepulcro viuentem 696 f 697 a b Dæmonem inuocans obsidetur, sanatur inuocato B. Ambrosio Senensi 237 a Dæmonem sub specie eremitæ latentem detegit Maria de Mailliaco 758 e Dæmone in forma vespertilionis fugiente obsessum liberat S. Regulus 822 a Dæmones in specie Angelorum se exhibentes spernit S. Ioannes Eremita 698 c a Dæmone corripitur inuidens vinum a monachis bibi 551 d alia furata vinum monasterij S. Quirini 553 d a Dæmonibus verberatur S. Barontus 570 f oppugnatur 571 c 572 d a Dæmonibus per triginta annos oppugnatur S. Marcus eremita 780 b 781 a Diabolicis spectris infestata ad sepulcrum B. Petri Regalati liberatur 864 d e vide Energumeni

ob Decimas non solutas oratione S. Pontij pisces moriuntur, post Decimas addictas eius benedictione pisces vitæ restituuntur 683 e f 684 c d

Defossus in fouea Martyr obit S. Castulus 613 d 614 e

Deliquium subitum sublatum ope S. Catharinæ Suecicæ 523 a

a Delphinis in mari exceptus, littori redditur S. Basilius Iunior 669 c

Dentes euelluntur S. Augustæ 690 d e Dente S. Reguli Ep. extracto 200 annis post obitum sanguis effluit, & dum restituatur corpori, ingressus in vrbem negatur Regi Chlodoueo 825 c d Dentes expuunt cum lingua, comedentes iecur S. Cyrilli Mart. 776 e Dentium dolor sublatus ope B. Ambrosij Senen. 227 d e S. Catharinæ Suecicæ 518 f Dentes vacillantes inuocato B. Amedeo solidati 882 b

Detractiones summopere auersatur S. Catharina Suecica 513 f Detrahentes famæ S. Pauli Narbonensis puniuntur furore lymphatico, pœnitentes eius precibus sanantur 374 a b vide Calumnia

Desponsationis S. Iosephi festum cœptum & progagatum 14 c d e

Deum vnum non plures esse docet S. Acacius, & quomodo Deus filium habeat 904 c d e f

Diaconi S. Amantius VVintershouij in Belgio 34 S. Gratus Foro-Liuij 85 Diaconi Martyres S. Beniamin in Perside 906 S. Irenæus in Pentapoli Libyæ 617

Diarrhœa curata ope Nicolai de Rupe 439 a inuocato B. Amedeo 882 e f

Digitorum contractio curatur ope S. Vulsfranni 157 b

Disciplinas duras recipit B. Ambrosius Senen. 193 b B. Mauritius Hungarus 253 f

Dissidia Regum per Episcopos sopiri cupit S. Gunthramnus 722 b Dissidia varia componit B. Ambrosius Senensis inuenis 184 c alia publica & priuata Sacerdos in Germania 187 d alia publica Senis 188 b alia inter Florentinos & Pisanos 190 b

Docent Vltraiecti per vices SS. Gregorius, Ludgerus & duo alij 645 Doctrina & submißione omni præditus S. Ioannes Climacus 835 e

Dominicæ diei obseruationem commendat S. Gunthramnus Rex 721 b

Dormit vestitus super paleas B. Mauritius Hungarus 253 f & solum 4 horas B. Ambrosius Senen. 193 b

Dorsi spina Mariæ de Mailliaco ab energumena confracta miraculose sanatur 759 f 760 a b

Draco precibus extinctus, proijcitur a S. Grato in puteum 85 b c

Dux Martyr Amphilochius in Illyrico 685 Dux militiæ sub Nerone S. Sebastianus M. 80 f

Dysenteria tollitur attactu S. Cuthberti ægri 113 f 123 e potu aquæ, qua lotæ Reliquiæ S. Vulfranni 159 b c d

E

Ecclesia cædibus polluta sub Iuliano apostata 774 e

Ecclesiæ dedicationem celebrant apparentes S. Benedictus, Abbates & monachi 293 e in Ecclesia nocte canitur, nemine ibi existente 292 e Ecclesiam contra progressus Turcicos fortiter conatur defendere B. Amedeus Sabaudus 879 d 893 a Ecclesias varias Romæ dotat, exornat, amplificat S. Sixtus 3 Papa 716 717 ad Ecclesiam a S. Ruperto construendam locus luce illustratur cælesti 703 e

Eleëmosynas iniungit S. Baronto S. Petrus 572 e ob Eleëmosynas factas præmia cælestia collata 573 c Eleemosynas pro Martyribus incarceratis donat S. Basilissa, fert S. Callinicus, ambo dein Martyres 378 a b Eleemosynas pro salute animæ suadet morituræ S. Basilius Iunior 674 a Eleemosynas largas præbente Maria de Mailliaco cum marito, panes multiplicantur 738 c d dein vidua eleemosynis victitat 742 e Eleemosynam pauperi daturus, S. Zosimus Ep. vestem publice exuit, vt vendatur 841 f aurum oblatum accipit 842 a Eleëmosynas dare, vocat operari 842 a æger stragulas dono missas vendi curat & pretium dari pauperibus 842 f Eleemosynis addictus S. Gunthramnus benefacit ecclesijs & pauperibus 723 b 724 a e 729 d Eleemosynis dandis addictus puer B. Ambrosius Senen. 183 d Sabbato solitus adolescens quinque peregrinos colligere, eisque Dominica seruire 183 f in Eleemosynam curat dari Elfledus Rex peregrino mediam partem cibi & potus, dein intactam repertam; & ideo debellatis hostibus imperium Angliæ accipit, promittente S. Cuthberto 127 d e f 128 a b Panis & carnis frustra pauperi deferens, pro ijs rosas ostendit deprehensus B. Petrus Relatus 862 c 871 b

Eleuatur in aëre B. Ambrosius Senen. concionans 192 c 213 d

Energumenus benedictione B. Ambrosij Senen. liberatur 193 a 214 d e alij eo inuocato 199 b c d e 204 c d e 218 f 220 b 236 237 Energumenos liberat S. Pontius Ab. 683 b d 684 b Energumeni liberantur ope SS. Landoaldi & sociorum 39 d 44 a S. Vulfranni 155 c d 156 d B. Andreæ de Galleranis 56 b a S. Cuthberto ante eius accessum 104 d e f 105 b 120 d e haustu aquæ, qua lotum corpus S. Cuthberti mortui 114 e f 124 a Energumeni liberantur ad sepulcrum S. Niconis 448 b S. Othonis Solitarij 469 ad tumulum B. Tomaßi 599 c 603 a Energumenos duos liberat S. Benedictus 275 f alapa pellit dæmonem 285 e Energumeni alij eius ope liberantur 289 b 292 f 311 c d e 321 e 334 e 346 e Energumeni liberati inuocato B. Amedeo 884 f S. Quirino 550 c 552 f 553 f S. Ludgero 650 f 651 b f 656 d vide Dæmones.

Epilepsiam patitur & munus Dei agnoscit B. Amedeus Sabaudus 878 e, 892 f Epileptici eius patricinio sanantur 885 b c Epileptici sanantur ope B. Ambrosij Senen. 197 b c 204 b 219 d 223 b c d inuocato Nicolao de Rupe 436 c f S. Ludgero 662 b

Episcopi Martyres S. Theodorus in Pentapoli Libyæ 617 B. Ludolphus Raceburgi 793 Episcopi Confessores S. Acacius Melitenæ 903 S. Eustathius Ciensis in Bithynia 790 Episcopi in Italia S. Epaphroditus Terracinensis 369 S. Benuenutus Auximi 393 S. Latinus Brixiensis 475 S. Bernulfus Ep. Astensis 487 S. Eustasius Neapolitanus 768 S. Mauricilius Mediolani 910 in Sicilia S. Beryllus Catanensis 257 S. Seuerus Catanensis 487 an etiam ibidem S. Iacobus Iunior? 331 prope Tauromenium passus S. Conon Ep. 359 in Africa S. Deogratias Carthagine 384 in Hispania S. Martinus Dumiensis Bracaræ 86 S. Renouatus Emeritæ 908 in Gallia S. Leontius Santonensis 33 S. Vrbicius Metensis 86 S. Vulfrannus Senonensis 143 S. Paulus Conf. Narbonensis 371 S. Afrodisius Biterrensis 376 S. Guilielmus Pictauorum 792 S. Regulus Siluanectis 816 in Anglia S. Cuthbertus Lindisfarnensis 93 in Hibernia S. Domangartus 483 in Germania S. Elias Sedunensis 360 S. Rupertus VVormatiensis, dein Salisburgensis 700 S. Felix Treuirensis 621 Episcopi Rauennatis electionem irritam facit a SS. Petro & Apollinare monitus S. Sixtus 3 Papa, & S. Petrum Chrysologum diuinitus ostensum creat 715 e f 716 a Episcopus conseruatur ab Angelo monitus S. Nicon 446 Episcopos reueretur S. Gunthramnus 724 d per hos cupit sopiri contentiones Regum 722 b preces eorum petit 724 f acquiescit sententiæ eorum 723 d 725 b Episcoporum nomina colligit S. Sixtus 3 Papa 717 d Episcopos officij sui monet S. Guinthramnus Rex 721 a 729 b Episcopatus a Papa oblatos deprecatur B. Ambrosius Senensis 189 a f 192 a 211 c vt suscipiat a dæmone tentatus, hunc in Iesu nomine fugat 189 b c d Episcopatu deposito solitarius degit S. Felix Treuiren. 624 f Episcopatum S. Cuthberto prædicit S. Boisilus moriens 102 b illum cogitur admittere 108 c d 122 a Episcopales virtutes S. Vulfranni 145 e f S. Artemonis 475 a

Equus furto sublatus inuocato S. Vulfranno redditur immobilis 160 a b alij ægri & moribundi eius ope sanantur 160 c d e & ope B. Ambrosij Senen. 240 b c Equus pabulo ex prato S. Benedicti direpto pastus, subita morte plectitur 341 d e

Eremitæ siue Anachoretæ S. Cuthbertus Ep. 93S. Herebertus Presb. 142 S. Benedictus iuuenis tribus annis in specu 277 d c S. Fingar in Britannia Armorica 457 c S. Ædelwaldus Presb. 143 Eremita triennio degit S. Guido 913 a 916 d Solitarius 20 annis speluncam incolit Petrus Villacrecius Minorita 854 d, condit Eremitorium Salsetanum, & Obseruantiam regularem fundat 851 e alibi Eremitas repertos habitu donat 855 a in Eremo degit 40 annis S. Ioannes Climacus 835 f solus in antro gemitus precesque fundit 836 b in Eremitorio solitariam vitam annis LXV duxit B. Tomassus 598 b S. Marcus Atheniensis an. LXV 778 S. Ioannes in puteo an. X 831

Eucharistiam pijßime colit B. Ambrosius Senensis, subtilem de ea scripsit tractatum 193 d Eucharistia cum imagine seruatur illæsa in incendio ecclesiæ & totius monasterij 856 b in Eucharistia Christi præsentiam cognoscit B. Sibyllina cæca 69 f 70 a Eucharistia datur S. Secundo mox a baptismo; & ab eo fertur S. Marciano 801 b f Eucharistia sola & meditatione Paßionis Christi viuit annis 19 & mensibus sex Nicolaus de Rupe 411 a b 423 f Hostia consecrata sanguinem stillat Astæ in Italia 800 b Communicat deuotißime facie rubescente lacrymans Maria de Mailliaco 742 f Viatico Corporis & Sanguinis Christi accepto moritur S. Benedictus 287 e Viatico Corporis & Sanguinis Christi munitus obit S. Cuthbertus 114 c vide Missa.

Exul ob cultum imaginum ex penuria obit S. Eustathius Ep. 790 f In exilio malis confectus obit S. Nicetas ob cultum sacrarum imaginum propugnatum 165 c f

in Extasim tempore mensæ raptus S. Cuthbertus videt animam in cælum ferri procul inde ex arbore delapsi III f in Extasim in oratione rapitur & vultu transmutatur B. Ambrosius Senen. 193 c vide Raptus.

F

Faber lignarius S. Iosephus 7 a 17 c Patronus horum fabrorum 17 d

Facies quasi lepra infecta curata ope B. Ambrosij Senen. 203 b Faciem in humeros reflexam habens sanatur ope S. Vulfranni 164 a b

Fæminam non admittit S. Ioannes Eremita, vt ab ea poßit videri, sed in somnis apparet & dat monita 693 f 694 a b

Famulantium ministeria refugit S. Zosimus Episcopus 842 b

ob Fauorem Imperatoris fidem a parentibus edoctus deserit S. Pancharius, ac dein resipiscens Martyr obit 29

Febris continua sublata ope B. Tomaßi 599 c 602 b c e 603 a Febres continuæ, tertianæ, quartanæ sanantur ope B. Andreæ de Galleranis 55 a b Febris quartana pellitur concione B. Ambrosij Senen. 192 f 214 c Febres eo inuocato sublatæ 197 e f 205 b c f 207 b e 220 c d f 223 f 224 potu aquæ a B. Mauritio Hungaro benedictæ 255 a ad reliquias S. Benedicti 323 f ope B. Amedei 881 d 882 d e f inuocato Nicolao de Rupe 438 d oratione S. Othonis solitarij 469 ope S. Aldemarij 492 c Simonis Tridentini 501 d a Febribus liberatur Iudith filia Caroli Calui ad reliquias S. Reguli 827 a b Febricitantes sanantur inuocato B. Petro Regalato 863 f 865 b e 866 a d f 869 a e 872 a a Febri depositus Philippus IV dein Rex Hispaniæ allatis eius digitis sanatur 867 d e 870 c

Ferreum ligamen brachiorum frangitur ad altare S. Benedicti 341 f Ferreis circulis septem carnem cingit infra cilicium & loricam B. Dodo de Hascha 851 f vide Circuli

In Festo S. Ludgeri non succedit cereuisiæ coctura, neque aratio, confractis vomeribus, & boues iugum excutiunt 656 a b c Festum S. Benedicti violans rusticus punitur manibus aratro affixis 339 b & mulier manibus retortis 338 c pectine manui adhærente 348 a alio modo 347 e f Festo Paschatis reficiens sepem, punitus, inuocato S. Quirino sanatur 552 e Festo S. Quirini nauis immobilis, post Sacra audita facile mouetur 552 e Festo die herbæ adhærescunt manui colligentis, dein sanati inuocato S. Verono 849 e f ad Festum annuum S. Reguli accurrunt cerui cum hinnulis 825 e

Fidem Christi profitentes vltro accurrunt SS. Timolaus, Dionysius & sex alij 478 f & XXXV Martyres sub Iuliano 481 d Fidem Christi a parentibus edoctus, ob fauorem Imperatoris eam deserit, a matre & sorore monitus resipiscens, eam libere professus, Martyr obit S. Pancharius 29

Flagellatur neruis S. Pancharius 29 e Flagellatur dire per hebdomadam S. Basilius Iunior ob silentium ad interrogata 668 e f 669 a iterum monens Saronitem de scelesta voluntate 672 a b Flagellis corpus suum crudeliter macerat B. Sibyllina 69 b dum Flagellatur atrociter, laudat Deum S. Ionas M. 772 b

Fluuium Durium pallio instratum traijcit B. Petrus Regalatus 861 f 871 c

Fons scaturit sub plaustro continente reliquias S. Quirini 547 d in eo Fonte loti ægri intra octiduum sanantur aut moriuntur 553 f Fons elicitur precibus S. Humberti, vt sitis S. Aldegundis subleuetur 564 b precibus S. Baronti 569 d ad baptismum S. Lactini 32 c Crucis signo a SS. Landoaldo & Lamberto puero 36 f precibus S. Cuthberti 106 b 121 a hasta & sanguine S. Fingaris 457 458 Fontes eliciunt S. Proculus Veronensis 452 f 458 f S. Regulus Ep. 823 e S. Gundleus 784 b S. Benedictus 279 e Fons seu puteus loco Cruce signato effossus iussu B. Ambrosij Senensis, ægris salutaris 250 f

in Fornacem igne succensam coniectæ obeunt SS. Alexandra, Claudia, & V sociæ 83 f 84 a

Frater & Soror Martyres S. Fingar & Piala V. 457 Fratres Martyres SS. Ionas & Barachisius in Perside 771 c Aquisregienses in Africa 461 e Fratres Abbates quinto seculo SS. Romanus & Lupicinus 262 c f

Frigoris mire patiens B. Sibyllina 69 b

Fumo suffocantur XVIII monachi Lauræ S. Sabæ 173 174

Fur castigatur manu in Rhodano adusta 684 Furatus campanam monasterij S. Quirini energumenus expirat 549 a Furatus bouem, & in ecclesia S. Quirini marsupium, detinetur immobilis 549 b furati vinum monasterij excæcantur 549 d ob raptum ex decimis pabulum, equi moriuntur 551 c Furatus Comes res monasterij S. Quirini subito extinguitur 551 f 552 a b c, alius Comes renuens restituere grauiter punitur 552 d alius damna inferens fit mutus 552 f Furatus res ecclesiæ cum equo in lapidem versus 553 Furatus calicem & sacras vestes ex ecclesia S. Gundlei nequit fugere 784 e Furatos res suas benigne excipit, cibis reficit, dimittit S. Hermelandus 582 a b Furatus bona Casinensia fulgure impeditur 289 a alius restituere oblata negligens morte punitur 289 d e pisces furaturus Casinensium submergitur 290 a alij furati nequeunt egredi vltro se prodentes capiuntur 290 a b c d Direpturus bona Casinensium subita morte punitur 293 a b Furatus saccum tritici nequit fugere 294 a furto ablatæ armillæ inuocato S. Benedicto furibus comprehensis restituuntur 309 c d e item fures puniti 322 326 327 336 337 340 341 343 344 348 349 Furati equum redduntur immoti inuocato S. Vulfranno 157 d Furatus ore nummos S. Cuthberto oblatos, incendio oris punitur, & ad sepulcrum eius liberatur 134 e Furatus e thesauro S. Cuthberti Episcopus male perit in carcere 136 a b alius inde furatus, amens misere perit 136 d e f alius filum furatus dolore cruris opprimitur, & facta restitutione sanatur 142 e

G

Gangræna curata ope S. Iosephi 201 ope S. Vulfranni 163 c

Genealogiæ & filiationis legalis cura magna apud Iudæos 11 12 13

Genu instatum curatur, veto facto adeundi sepulcrum B. Ambrosij Senen. 207 f 208 a 222 a item genuum dolores 227 e f 228 b 229 f Genuflectiones centenas die & totidem nocte facit B. Dedo de Hascha genibus ad modum cameli induratis 852 a

Gibbus sublatus inuocato S. Simone Tridentino 501 f Gibbosus enormiter, sanatur ope B. Andreæ de Galleranis 55 f S. Vulfranni 154 a

in Glacie expositus, experitur iucundißimam noctem recolens Crucem Christi S. Ionas M. 772 c f Glacies vnius noctis fert transeuntem B. Dodonem de Hascha 852 b

Gloria cælestis danda B. Tomasso eiusque imitatoribus ostenditur viro pio 598 a b Gloriæ cælestis septemplici gradu sublimatus est B. Ambrosius Senen. & quare 216 e Idem Gloriam vanam metuens a concionibus petit liberari 187 e 189 f

Guttur inflatum sanatur inuocato B. Tomasso 601 b ope B. Ambrosij Senen. 198 a 202 a 230 e 229 c item osse aut spina inhærente 238 d Gutturis dolor sublatus ope B. Andreæ de Galleranis 55 d

H

Hæmorrhoides curatæ inuocato B. Ambrosio Senensi 234 c

Hæresim Pelagianam primus damnauit S. Sixtus 3 Papa 714 b c d 716 b c & Hæresim Nestorianam scripto oppugnat 714 f 715 a c Hæresim Bohemorum compescit, hæresiarchas ad disputationem prouocans B. Ambrosius Senensis 187 f Hæresim futuram eiusque interitum prædicit Nicolaus de Rupe 417 b c e 428 c

Hasta ex insidijs transfixus obit S. Adalpretus 707 e

Hebræis Synagogam extruere volentē absterret S. Zosimus Ep. 842 d

Hemicraniæ morbus ablatus inuocato B. Ambrosio Senensi 220 e 227 c

Hernia sublata inuocato S. Ludgero 663 b rasura sepulcri B. Ambrosij Senen. 200 f 218 a b eo inuocato 239 c d e ad reliquias S. Benedicti 290 f inuocato Nicolao de Rupe 437 d ope B. Andreæ de Galleranis 55 c Herniosi nouem sanati a B. Tomasso viuo 596 plures inuocato eo mortuo 598 d 600 601 c 602 a e 603 b ipse hernia laborauit 600 d Herniosi plures sanati inuocato B. Amedeo 882 a b 887 e f

Hepatis grauis infirmitas tollitur osculo manus defuncti B. Ambrosij Senen. 217 f item obstructio 234 b c

Homicidio patrato exul B. Andreas de Galleranis mundo renuntiat 52 f 53 a

Honores omnes repellit B. Ambr. Senensis 190 f & ideo Episcopatus non admittit 189 a f 192 a 248 a Honorum fugiens recusat Consulatum Nicolaus de Rupe 404 a b Honorum S. Iosephi tituli duodecim 5

Horas Canonicas deuote persoluit B. Ioannes Parmensis 65 a deuote & flexis genibus recitat B. Ambrosius Senen. 193 b

Horologio vltro moto, Turcæ a direptione templi terrentur 553 e

Hospes Christianorum in persecutione S. Castulus M. 612 f 614 e Hospitibus præbens doctrinam sacram, conuertitur monachus ad seculum abiens 697 f 698 a Hospitale diebus Dominicis adire solitus B. Ambrosius Senen. adolescens, ministrauit cibaria infirmis 184 c in Hospitali inter ancillas inseruit Maria de Mailliaco 741 d

Humeri dolor vehemens sublatus inuocato B. Ambrosio Senensi 227 e

in Humilitate eximie excellit B. Ambrosius Senen. 190 211 b d 248 a humili sermone placat conturbatos 190 f 191 a b Humilioribus se adiungit 191 e Humilitatem inculcat 191 f Humilis S. Lea amat vestes incultas, cibos viles, & ancillam omnium fieri 383 f Humilitati profundæ studet S. Catharina Suecica 510 f laudari fugit 507 a mundi gloriam calcat 511 e patiens iniuriæ 512 d

Hydropisis curata inuocato B. Amedeo 881 d 884 f in eleuatione corporum SS. Landoaldi & sociorum 38 c d e f 39 d ope S. Vulfranni 163 f

Hymnus Te Deum laudamus cantatur, dum reponitur corpus S. Cuthberti incorruptum 139 f iterum dum solenni pompa circumfertur 141 e aperta capsa Reliquiarum S. Vulfranni 162 f

I

Ianuæ vltro patent B. Andreæ de Galleranis 53 b c Ianuis clausis egressus domo, in templo clauso reperitur orans B. Mauritius Hungarus 254 c vide Carcer

Idolum Apollinis conterit & aram euertit S. Benedictus 280 f Idololatriæ vanitatem explodit S. Basilius Presb. 381 b

Ieiunus 40 diebus manet S. Ioannes in puteo: tum subministrante cibos Angelo comedit 832 e f Ieiunus absque cibo peragit feriam sextam, alias alternis diebus ieiunat in pane & aqua Dodo de Hascha 851 f Ieiunium seruat & mandat suis in pane hordeaceo cum aqua contra luem inguinariam S. Gunthramnus Rex 729 d Ieiunant FF. Minores de Obseruantia in Hispania a festo Omnium Sanctorum, vsque ad Pascha, ter in hebdomade comedunt pisces, ter legumina, feria sexta in Quadragesima panem cum aqua 857 c 860 e Ieiunat feria sexta in pane vili & aqua, item ieiunat feria secunda & Sabbato, & Quadragesimas quater in anno Maria de Mailliaco 739 f Ieiunat quater hebdomadatim Nicolaus de Rupe adhuc iuuenis inter agriculturæ labores 402 e in eremo viuit absque cibo & potu 408 c 410 sola Eucharistia victitans, & Christi paßione 411 annis nouemdecim, mensibus sex 423 f vide Cibus & Abstinentia

Iesv nomen ter inuocans infans vnius anni B. Ambrosius Senen. miraculose sanatur a deformitate faciei, brachiorum & tibiarum 182 a b c in Iesu nomine discessum coruis imperat S. Cuthbertus 106 f 121 c in Iesu nomine fugatur a B. Ambrosio Senensi dæmon, suadens ei ægro discessum ab Ordine 186 c d e iterum suadens ei, vt Episcopatum oblatum susciperet 189 b c d vide Christus.

Igne consummati XXVI Martyres Gothi, ecclesiæ incensæ inclusi 619 e ab Igne illæsus in clibanum ardentem proiectus S. Benedictus monachus 462 f ab Igne illæsa S. Augusta M. 690 e Ignem veste illæsa defert S. Lambertus puer ad S. Landoaldum 37 a in Ignem coniecta ter pars vestis B. Andreæ de Galleranis in signum sanctitatis, non comburitur 56 f Ignitis subulis & ferramentis aduritur S. Basilius Presb. 383 a Igne sacro liberantur inuocato S. Benedicto 338 a b Nicolao de Rupe 439 a vide Incendium

Iliorum dolores sublati, voto facto, B. Ambrosio Senen. 200 b 227 f 228 d e f item S. Henrici Imp. ad corpus S. Benedicti 292 e f

Imago S. Proculi Veronensis saxo miraculose impressa 453 c S. Othonis Solitarij ab incendio illæsa 047 Imagines cum radijs in templis expositæ indicant venerationem B. Amedei 889 890 893 c pro Imaginum veneratione confeßio & cruciatus S. Iacobi Iunioris Episcopi 358 b c f 359 b ob Imaginum Christi, Deiparæ & Sanctorum cultum propugnatum in exilio moritur S. Nicetas 165 c f Imaginem S. Iosephi venerans, ab eo in morte inuisitur 24 f

Immobiles equi, quibus alligatus S. Nicon 448 a Immobilis sistitur cupiens alium occidere, inuocato B. Ambrosio Senen. 198 a Immoti redduntur signo Crucis pedibus terræ affixis, qui volebant vitam monasticam S. Endei impedire 269 f Immotis redditis hostibus ope S. Vulfranni liberatur miles 151 b c d Immoti redduntur furati equum ope S. Vulfranni 157 d

Impudicæ nutricis lac sugere renuit S. Catharina Suecica 505 f

Immunitatem Ecclesiæ contemnens, & ex monasterio vi abripere volens reum, morte punitur 134 b c Nouum tributum imponenti S. Cuthbertus morbum infligit, liberat post discessum e diœcesi 136 c

Incendium sæpius arcetur inuocato S. Benedicto 295 f 321 a b c iterum volatu duarum columbarum 324 e f 325 a iterum imbre & ventis 333 d iterum reliquijs oppositis 346 Incendium restinguit Nicolaus de Rupe 418 f Incendia auertunt precibus S. Cuthbertus. S. Benedictus, & S. Marcellinus Ep. 104 b c 120 c phantasticum a diabolo excitatum S. Cuthbertus 103 f 104 a 120 b Incendium frugum S. Vulfrannus 159 f, extinguitur inuocato B. Ambrosio Senen. 240 d ab Incendio liberata pars vrbis Nouesij ob reliquias S. Quirini 814 b ab Incendio casa viduæ inuocato S. Quirino manet intacta 549 b, alia fæmina ardens 551 b c Incendi monasterium prohibet Nicolaus de Rupe 403 f Incendens ecclesiam S. Quirini, misere perit 549 d vide Ignis

Inferorum tormenta in raptu ostenduntur S. Baronto 573

Iniurius in S. Cuthbertum, ostensus affligi pœnis infernalibus, eadem hora noctis, qua fuerat extinctus 135 c d e f Iniurij S. Benedicto misere moriuntur & quidam a S. Benedicto apparente, percussus ob res monasterij direptas 320 b alius volens Abbatem Floriacensem occidere 306 a b c d, vti alius subijcere sibi conatus Floriacum 306 f 307 & iudex in contemptum S. Benedicti corruptus 308 e vineam auferre volens 314 e vastans villam eius in rabiem lapsus, & a dæmone arreptus expirat 331 c d alij morte puniti 332 c 334 e 335 vide Calumnia

Institutio pia Nicolai de Rupe 402 b SS. Herlindis & Renildis in monasterio 386 e f, & in manualibus feminarum exercitijs 387 a

Interdicto subiectis Senensibus, a Papa solutionem impetrat B. Ambrosius 187 f 188 a b c item Florentinis 190 c

Iter pedes agit, etiam a Summis Pontificibus missus B. Ambrosius Senen. 191 e Iter 14 leucarum hora vna peragit B. Petrus Regalatus 861 e 868 e 871 c in Itinere aberrans dirigitur a S. Iosepho, cuius fugæ in Ægyptum erat affectus 24 f 25 a

Iudicio extremo Dei inculcato per pueros monachum gulæ deditum emendat S. Renouatus 908 f 909 a ex Iudicum iniquorum ore videt flammas sulphureas & fœtidas prorumpere Nicolaus de Rupe 404 c

in Iustitia seruanda rigidus B. Amedeus Sabaudus 879 ob iniustitiam punita, fugiens ad S. Luciam mortua reperitur 840 d e

Iudæi in hebdomada Sancta pueros Christianos soliti occidere 497 horum sanguine ad suum Pascha vtuntur 500 a Rabies Iudæorum in Christum & Christianos 497 e f

Iurans falso per S. Benedictum punitur rigore brachij 313 e f alius iurans & blasphemans horrenda morte punitur 319 b c alius perirans amittit oculum 337 f iurans falso ad reliquias S. Mæuri, barbam amittit 343 d e

L

Lacrymarum gratia abundat in Mißa & meditatione Paßionis Christi S. Cuthbertus 105 d

Lacte materno S. Lactini necdum nati cæcus illuminatur 321 Lactis defectum patiens puerpera iuuatur ope S. Catharinæ Suecicæ 524 f

Lampas ante corpus S. Benedicti absque læsione corruit, ter absque effusione olei, etiam in aëre pendet 291 e f lampadibus extinctis, cereus vltro accenditur 322 a ante imaginem S. Othonis solitarij ardet sine oleo 047 Lampas vitrea innoxie labitur, & fracta reperitur integra meritis S. Guidonis 914 f

Lapidationem S. Stephani meditans, inuisibili manu lapidata fit particeps pœnæ Maria de Mailliaco 746 d e

Lapsi ex alto sanantur varij inuocato B. Ambrosio Senensi 206 a b 208 b 221 a f 238 b 239 c d f inuocato S. Benedicto 296 d 321 d 347 a b Lapsum in lacum ferrum falcastri, manubrio etiam proiecto recipit S. Benedictus 279 f aliud eo inuocaco recipitur 291 a Lapsus in cisternam equus inuocato S. Benedicto extrahitur 328 a b c d Lapsum in lacum S. Placidum currens super aquas S. Maurus extrahit 280 a in Lapsu illæsos operarios seruat S. Guido 913 c 917 a e Lapsu læsus ægrotat & moritur S. Aldemarius 491 e Lapsus in aquas puer, terræ illæsus restituitur ope B. Bertæ 493 c d e Lapsus ex alto sanatur attactu S. Catharinæ Suecicæ 516 f alius eius ope 524 d Lapsi ex alto & a præcipitio liberati ope S. Iosephi 22 b c 24 c e B. Andreæ de Galleranis 55 d 56 e

Lateris diuturna inflatio curatur inuocato B. Ambrosio Senensi 218 e Ex lateris dolore deposita sanatur inuocato B. Petro Regalato 865 c

Lectores Martyres SS. Serapion & Ammonius in Pentapoli Libyæ 617

Lectus B. Dodonis de Hascha matta, & lignum concauum pro capite 857 f pro Lecto amant pauimentum S. Catharina Suecica, eiusque maritus 506 c

Leoni obiectus non læditur S. Basilius Iunior 669 b c

Leprosos sanat plagas osculans & famem lambens B. Petrus Regalatus 862 a 869 a e B. Dodo de Hascha 852 b Leprosi sanantur alter ad sepulcrum, alter lotus aqua fontis S. Quirini 550 d e alius ad corpus S. Aldemarij 492 a e Leprosa mundatur B. Ambrosij Senen. Reliquias osculata 200 e 217 f Leprosum ab omnibus desertum curat, & vnguentis suis sanat Maria de Mailliaco 739 e 754 d

Liber Euangeliorum in mare delapsus, recipitur apparente S. Cuthberto, ab aqua non tactus 129 b e Librum Euangeliorum ferunt Angeli S. Endeo 272 c d Libros varios scribit S. Martinus Dumiensis 88 89 a & S. Hesychius Presb. 713 f 714 a Libros solum pios legit Maria de Mailliaco in adolescentia 737 d & vidua 740 a

Liberalitas VVestphalorum conuersorum erga S. Ludgerum 633 634 635

Libidinem Romani Imperatoris arguit S. Basilius Iunior 673 e & pseudomonialis veneficæ 675 c d e f

Lilia ex corde B. Vgolini enata relictis in eo cicatricibus 366

Lingua exscissa S. Niconi M. 448 b S. Quirino M. 812 f Linguas tabo cū dentibus expuunt, comedentes iecur S. Cyrilli Mart. 776 e Linguæ accrescens petra, inuocato S. Quirino, euanescit 549 e Linguæ Græcæ peritiam accipit Presbyter Syrus ope S. Anastasii Sabaitæ apparentis 177 b c

Lites forenses finiuntur ope S. Iosephi 20 d

Litanias per Quadragesimam legunt monachi Floriacenses & liberantur ab oppressore ex plaga a S. Benedicto inflicta mortuo 320 b c Litanias S. Iosephi recitantes mire adiuuantur 25 a b

Lora exscinduntur ex dorso S. Basilij Presbyt. qui vnum eorum in faciem Iuliani Apostatæ proijcit 382 c d

Loricam ad carnem portat B. Moricus 853 a, supra cilicium circulos ferreos B. Dodo de Hascha 851 f

Lucernæ diuinitus accenduntur ad sepulcrum S. Ludgeri 657 d

Luce cælesti inter concionandum illustratur B. Ambrosius Senen. 192 e 214 e f locus, in quo ecclesiam S. Rupertus extruxit 703 e Lucis columna supra corpus & ecclesiam S. Ludgeri ad cælum extensa apparet 651 e

a Ludis abstrahitur S. Cuthbertus puer, admonente erimo puerulo & prædicente dignitatem Episcopalem 99 a b 118 b

Lumborum dolores sublati inuocato B. Ambrosio Senensi 228 f

ex Lupi ore dimittitur puer inuocato S. Benedicto 296 c alius 314 f

M

Maledictione matris, filia proterua obsidetur a dæmone, inuocato B. Ambrosio Senensi sanatur 237 b

Maleficium sublatum inuocato Nicolao de Rupe 438 a b S. Catharina Suecica 519 c 523 e f 526 a b

Mamilla exulcerata & carne exesa applicata veste B. Petri Regalati 866 f Mamillæ dolor & apostema sublatum inuocato B. Tomasso 599 a b 601 d e Mamillæ gladijs abscinduntur SS. Alexandræ, Claudiæ & V sociabus 83 f 84 a

Mansueta S. Catharina Suecica nulli visa indignari 512 d Mansuetudo eximia B. Amedei Sabaudi erga fratrem & alios iniurios 878 f 879 b c 892 a

Manus confractæ aut male affectæ curantur inuocato B: Petro Regalato 863 f 867 a 869 a B. Amedeo 885 d B. Tomasso 601 c Manus aridæ sanantur ope S. Vulfranni 156 f S. Veroni 894 f Manus offerentis munus S. Quirino, chirothecis induta, obrigescit 550 c Manus Episcopi attingentis manum S. Catharinæ Suecicæ mortuæ ab hac stringitur in monitionem promißionis 517 c d Manus fœde perforata curatur inuocato B. Ambrosio Senen. 217 b 230 d item Manus tremor 231 f Manus in pugnum contracta sanatur reliquijs S. Benedicti 345 d Manus & pedes abscinduntur S. Quirino M. 812 f Manuum ac pedum digiti abscinduntur S. Ionæ M. 773 c

Mare præbet viam corpori S. Cuthberti 135 a Mare transeunt super pallio S. Franchea & 3 sociæ 270 c d super lapide S. Endeus 271 f super Maris vndas ambulat S. Vulfrannus, liberaturus submergendos 146 c in Mare coniectus, a delfinis littori redditur S. Basilius Iunior 669 c in Mare vsque ad collum ingressus S. Cuthbertus noctibus laudes persoluit: egresso seruiunt lutræ marinæ 103 a 119 c d

Maria Deipara cum XII Apostolis visa accedere ad sepulcrum S. Benedicti 228 f inuocata ab ægro & pro hoc a Sanctis procurat moribundo sanitatem 294 295 a b Maria Deipara reprehendit de muliebri cultu fæminam & excitat ad imitationem S. Catharinæ Suecicæ 506 e f reprehendit hanc, & iubet S. Birgittæ matri adhærere 508 e laudat eius humilitatem & contemptum mundi, & addicit cælum 512 b c apparens confortat S Guidonem in periculo euersionis monasterij 917 e f apparens consolatur & liberat e carcere maritum Mariæ de Mailliaco 738 c hanc viduam vestes mutare iubet 740 b cum Gabriele Angelo mysterium Annuntiationis pandit 741 f 757 b sæpius apparet 758 b c f Mariæ V. imago cum sacra Eucharistia in incendio ecclesiæ seruatur illæsa 856 b B. Mariæ Horas ab infantia sua quotidie legit S. Catharina Suecica 509 c Mariæ Deiparæ templum exornat dedicatque S. Zosimus Ep. 842 c Mariæ zona in diœcesi Turonensi 757 d Mariæ deuotus fruitur eius alloquio B. Andreas de Galleranis 53 e f ab ea de morte admonitus, horam huius indicat 54 c Mariæ Deiparæ deuotißimus Nicolaus de Rupe, Rosarium semper manibus tenet, propugnat immaculatam Conceptionem, ad eam singulares preces fundit 414 d e f Mariæ altare erigit S. Regulus Siluanectis 3 sec. 821 f 823 a In S. Mariæ altari cereus vltro accenditur 322 a ea inuocata incendium sistitur 333 d festum Purificationis violans punitur manibus cum ardore retortis 338 b c S. Mariæ tres imagines in 3 ecclesijs collocat Maria de Mailliaco 740 b Maria V. inuocata a B. Dodone pellitur amentia 852 b d Maria Virg. inuocata aberrans B. Ioannes Parmensis a dæmonibus habitu monachorum in monasterio apparente coactis bene excipitur 59 d e f Hinc in Ordine post Completorium recitatur Oratio Benedictæ cum Psalmo Deus misereatur nostri 69 f a Maria Deipara animatur mater B. Mauritij Hungari ante huius partum 253 a a Maria Deipara laudatur S. Theresa quia cultrix est S. Iosephi 24 e Præsentationis festo deuota, diuinitus sanatur Maria de Mailliaco, & Christum a matre offerri conspicit 757 d item costa fracta ab ea apparente sanatur 763 a b c Maria V. videtur festum Annuntiationis & Incarnationis quotannis gratißimo affectu celebrasse: secuti Apostoli & Ecclesia vniuersa 534 & seqq. eius ædes Nazarethi facta ecclesia, dein in Dalmatiam & Lauretum translata 539 b c ecclesia Annuntiatæ Florentiæ 539 d Confraternitas Annuntiationis Romæ supra Mineruam 539 d Initium Sodalitatum in domicilijs Societatis IESV. Ordo Annuntiarum Virginum in Gallia, alius Genuæ. Ordo equestris sub titulo Annuntiationis Deiparæ Virg. in Sabaudia 539 e f

Martyres orant pro hominibus 774 a Martyrum suffragia expetuntur 178 b c Martyres multis titulis beati appellantur 177 d e f 178 a b Ne Martyres fiant SS. Armogastes & Archinimus, prohibentur gladio occidi 783 f 784 a Martyrum corpora empta 773 f Martyrum nomina colligit S. Sixtus III Papa 717 d Martyrio coronatur tota Lycia incolis vacuata sub Maximiano 83 c ad Martyrium anhelantes vltro se sistunt & fidem profitentur SS. Timolaus, Dionysius & sex socij 478, & XXXV Martyres sub Iuliano 481 d Martyres monachi Sabaitæ pro lege caritatis mori præeligentes, quam Prælatos & ceteros dignitate priores ostendere 174 a b c Martyribus adnumeratus senior præeligens mori, quam difficilem curationem subire 175 e f

Mater & soror litteris reducunt ad fidem S. Pancharium M. 29 c d Mater S. Pantaleonis S. Eubule eum in fide instruit 830 e Mater S. Photina & filij SS. Iosephus & Victor Martyres 80

Matricis dolores sublati ad sepulcrum B. Ambrosij Senen. 200 b 234 f

Matrimonium SS. Iosephi & Mariæ Deiparæ ex lege necessarium, cum huius esset ille patruus 9 f 10 Matrimoniis conciliandis fauet S. Iosephus 23

Medicus S. Victorianus M. 461 Medicinæ Doctor dein Minorita B. Marcus S. Mariæ in Gallo 71 f 73 e

Melle & adipe perfusus, in ardentißimo sole in altum attractus, ab apibus & vespis punctus S. Marcus Arethusius 778 c

Memoriæ mandat multas preces B. Ambrosius Senen. puer 183 c

Mercatores Martyres Frumentius & alter Frumentius 461 Mercator B. Daniel 918 b

Meretricibus conuertendis vtilem nauat operam Maria de Mailliaco 741 c

Miles e stipendio parce viuit S. Cuthbertus 118 f Miles dein solitarius S. Otho 468 d

a Milite immunis domus commendata Mariæ de Mailliaco 749 f

ex Miraculis cognoscitur gloria Sanctis collata 826 d

Misericordiæ societas Senis per vices ministrantium hospitali instituta a B. Andrea de Galleranis 50 51 vide Eleemosynæ.

Missam celebrat cum profusione lacrymarum S. Cuthbertus 105 d 109 c Missam celebrante in naui S. Vulfranno, patena in mare delapsa precibus recuperatur 146 a Missæ sacrificio vsum manus ablatum restituit 491 c ad Missam dicendam se præparat multis cum lacrymis, & in communione perfunditur sudore, coactus ob lacrymas & deuotionem secrete celebrare B. Ambrosius Senen. 193 d 213 e 248 c apparet alijs in miraculoso splendore 214 a & Angelis cinctus 215 f in Missa speciebus panis & vini mutatis emendatur Presbyter concubinarius 133 e In Missa Christum in eleuatione hostiæ sæpe in specie pueri vidit Vlpho monachus Brigittinus 505 b in Missa sub eleuatione aperit oculos corpus B. Mauritij Hungari demortui 255 b vide Eucharistia.

Modesta comitas S. Ludgeri 654 c

Monachus S. Benedictus in clibano ardente illæsus 262 Monachi Martyres SS. Ionas & Barachisius in Perside 770 Monachus Birgittinus Vlpho ex voto in periculo submersionis, cum tabulæ XL diebus adhæsisset, scribit Vitam B. Catharinæ Suecicæ 504 f Monachus in sua virtute glorians, a dæmone sub specie mulieris recepto decipitur & deridetur 696 d e Monachi e fuga concepta seruantur verbo a S. Lupicino 264 f 265 a b e alius a diabolo illusus fugit, ab energumeno irrisus redit 265 c d Monachum gulæ deditum incorrigibilem relinquit S. Renouatus omnia ad libitum agere, & inculcato per pueros iudicio Dei emendat 908 d e f 909 a b Monachos non probat S. Ioonnes Eremita consanguineorum caußa redire in patriam 694 a aut ædificationis caußa peregrinari 695 f alia eis obseruanda præscribit 696 698 Monachos laicos instruit & ad Confeßionem Paschalem admonens, ab eis occiditur B. Eelko 397 ex Monacho Episcopus Ciensis in Bithynia S. Eustathius 790 vide Abbates & Ordines.

Monasteria XIII construit S. Endeus 269 f 270 c 272 c XII Sublaci S. Benedictus 270 c Monasteria erigit & dotat S. Gunthramnus Rex 719 720 730 f Monasteria plura extruit B. Santuccia 363 364 Monastica exercitia SS. Herlindis & Renildis, 388 389 b c

Monitis bonis instruit Imperatricem S. Basilius Iunior 673 c

Montem in mare mouet & sistit verbo S. Marcus eremita 780 d Montes-Pietatis cœpti erigi Perusij, dein alibi a B. Marco Minorita 72 a f 73 a c

In Morbo vltimo ariditatem oris refrigerat gustu cepæ S. Cuthbertus 113 c In Morbis valde ædificat accedentes Maria de Mailliaco 752 f Moribundi exercitia actuum doloris, timoris Dei, fiduciæ in Deum, æstimatio patrocinij Deiparæ Mariæ, S. Michaelis, Angeli Custedis & S. Benedicti 294 eidem sanitas collata 295 a b alteri apparente S. Benedicto 331 e f Moribundus super tegete decumbit laceraque veste se tegit S. Zosimus Ep. & stragulas dono missas vendi curat & pretium dari pauperibus 842 Moribundi sanati inuocato B. Tomasso 599 d 601 e 603 a aqua benedicta a S. Felice Treuiren. 624 c 625 d inuocato B. Ambrosio Senen. 205 d e 221 e 224 a f 225 c d epoto sepulcri puluere 207 c d B. Ambrosio apparente 221 d ad eius reliquias 250 a inuocato B. Petro Regalato 868 f B. Amedeo 885 a e f a S. Cuthberto aqua benedicta 110 d e oleo benedicto 110 f pane benedisto 110 f osculo 111 c inuocato S. Vulfranno 159 d e 161 a Moribundi sanati ope S. Iosephi 20 c B. Andreæ de Galleranis 56 d 155 c S. Vulfranni 155 f 164 c varij inuocato Nicolao de Rupe 436 b c f S. Simone Tridentino 501 e ope S. Catharinæ Suecicæ 522 c d e 524 e 527 e f 528 c precibus Mariæ de Mailliaco sanantur 760 f 761 a f 764 d e Moribundus ad cælum euocatur a S. Benedicto 291 d Morituri e ruina dormitorij monachi præmonentur a S. Benedicto apparente 291 c Morituram tertio die prædicit S. Basilius Iunior 673 f eleemosynas pro salute animæ suadet 674 a Vt Moriatur secum eodem die S. Herebertus anachoreta, impetrat S. Cuthbertus 110 b 123 c Moritur extremis Sacramentis munitus, amplexatus & solatus Fratres B. Ambrosius Senen. 194 b 215 b Christo viso ei tunc adfuisse 216 c & Sanctis obuiam mißis 216 c Moritur spelunca clarißimo lumine & aromatum fragrantia repleta S. Marcus eremita valedicens corpori & ecclesiæ fidelium 781 b c Moritur columba ex ore euolante S. Spes Abbas 718 e Moritur flexis genubus S. Ioannes Eremita 698 e Mortis suæ diem præscit S. Vulfrannus 146 e Mortis hora conspicitur B. Amadeus in cælo lucens 881 b 893 b Mortem præscit & prædicit B. Marcus Minorita 72 a b 73 f Mortem bonorum & malorum inculcat S. Zosimus Ep. 841 f in Morte Saraceno in morbo baptizato apparet S. Benedictus 297 a in Morte subita hostis sui lamentatur S. Benedictus 280 d Defuncta in Suecia apparet Romæ S. Catharinæ Suecicæ & petit preces pro se fundi 511 a b Mortui vitæ restituti meritis B. Ambrosij Senen. 192 f 208 c d e 214 d 222 b 226 Mortuus fœtus reuiuiscit 198 d 206 d e 221 b c 225 f item aquis fuffocatus 199 f 226 b Mortuus infans, vt baptizetur, resuscitatur inuocato B. Tomasso 599 f Mortui resuscitati inuocato B. Andrea de Galleranis 56 d Nicolao de Rupe 436 d S. Simone Tridentino 501 f 502 a alij ope S. Catharinæ Suecicæ 521 522 a b 524 c 526 c d 527 a b c d 528 a f elephantiasi extinctus suscitatur voto per patrem facto B. Petro Regalato 863 e f alius e lapsu mortuus 865 d & pro mortuo habitus 865 f item puer submersus 872 b c d Mortuum lapidibus obrutum suscitat S. Ludgerus 653 b puerum precibus S. Benedictus 286 c alium muro a dæmone euerso oppressum 281 alij resuscitantur eo inuocato 304 d Mortuum monachum resuscitat & post triduum permittit mori S. Guido 913 d 917 b c

Mula ægra curatur voto B. Petro Regalato facto 865 a

Mundi contemptum imprimit Mariæ de Mailliaco Christus claudens dextera sinistrum eius oculum 738 c

Munera ab Imperatrice oblata recusat S. Basilius Iunior 673 e

Muti sanantur inuocato S. Ludgero 660 b B. Petro Regalato 865 f 866 b 868 869 e B. Amedeo 882 c ope B. Andreæ de Galleranis 55 f SS. VVandregisili & Ansberti 149 a S. Simonis Tridentini 501 d S. Catharinæ Suecicæ 528 b B. Ambrosij Senensis 196 e 223 b S. Benedicti 297 b c 332 e 350 f 353 f SS. Herlindis & Relindis 390 c Mutus sanatur lingua tangens reliquias S. Secundi 810 e Muti & surdi sanantur ad tumulum S. Hermelandi 584 d 585 b inuocato B. Tomasso 601 a ope S. Veroni 847 f

N

Nascitur monstrose deformis facie, brachijs & tibijs B. Ambrosius Senensis, post annum miraculose sanatur 182 d e f 210 f Nascitur precibus parentum impetratus S. Aldemarius 490

Nauis ab telonarijs iniuste detenta, vltro absque remige dirigitur 306 d e alia vltro accedit 323 d Naufragi iuuantur a S. Iosepho, iußi deinde recitare 7 Pater & Aue ad honorem 7 dolorum & 7 gaudiorum S. Iosephi 25 d Naufragium euadunt inuocato S. Vulfranno 151 c 152 153 & apparente S. Vulfranno 153 d alij inuocatis SS. Vulfranno & Nicolao 158 a & B. Ambrosio Senensi 240 f

Nubes lucidißima paullatim deficiens apparet moriente B. Ambrosio Senensi 215 c

Nudus pilis instar bestiæ tectus vixit 68 annis in eremo S. Marcus Atheniensis 780 b

Nuptias a patre oblatas problemate proposito abnuit S. Guido 912 e 915 f 916 a Nuptias renuit etiam post sponsalia sed coacte contracta, & fit monachus S. Hermelandus 57 b c Nuptialia consanguineorum conuiuia declinat B. Ambrosius Senen. iuuenis 184 d

O

Obediens S. Benedicto iubenti S. Maurus, super aquas ambulat, extrahitque S. Placidum 280 a Obedit S. Benedicto coruus deferens panem veneno infectum ad locum abstrusum 280 c Obedientes & subditi S. Iosepho fuerunt Christus & Deipara 5 f 6 a Obedientiæ exemplum S. Ioannes Eremita, lignum aridum integro anno rigat, modicum olei necessarij effundit, saxum ingens nititur mouere 698 f 699 Obedientiam vouet Confessario matris S. Catharina Suecica 509 a c Ex Obedientia Romam proficiscitur pro Canonizatione matris 514 d ob Obedientiam continuam præfert vitam cœnobiticam suæ anachoresi S. Cuthbertus 107 d Peregrinatus monachus, æger negata venia sanatur apud reliquias S. Quirini, mandato Abbatis relabitur, & fusis precibus iterum sanatur 813 f 814 a

Obsequijs Christi & Deiparæ deputatus S. Iosephus 5 c

Obsessa vrbs Nesus a Turcis, patrocinio S. Cononis apparentis liberatur 735 b c ab Obsidione liberatur Asta vrbs patrocinio S. Secundi 808 b 809 b c

Oculi sanati precibus Mariæ de Mailliaco 751 b c 763 e oleo lampadis ante sepulcrum S. Zosimi pendentis 843 d Oculum excæcatum, item oculi apostema sanat signo Crucis B. Tomassus 597 d e Oculorum debilitas aut dolor sublati ope S. Iosephi 22 e S. Cuthberti 117 a S. Vulfranni 154 d 157 c ad funus B. Andreæ de Galleranis 54 f Oculus excussus restttuitur ope B. Andreæ de Galleranis 55 e Oculorum dolores sublati inuocato B. Amedeo 886 a B. Ambrosio Senen. 227 d 233 d ope S. Catharinæ Suecicæ 522 f vide Cæci.

Odor suauis exhalat e sepulcro B. Petri Regalati 863 b Odore corporis S. Hermelandi translati repletur ecclesia monasterium & Antrum per 8 dies 584 vide Corpus.

Oleo impleri dolium impetrat precibus S. Benedictus 285 d in vase vitreo illæsum seruat 285 c Oleo benedicto sanat S. Ioannes eremita cæcam 694 c febricitantem 695 e a medicis desperatam S. Cuthbertus 110 f 122 d paralyticum S. Vulfrannus 146 d Oleo lampadis ante loculum S. Zosimi sanantur oculi vncti 843 d

Orans in aërem eleuatur, splendore cinctus B. Petrus Regalatus 860 f 861 a Orare, vocat operari S. Zosimus 842 a Orationes absoluit etiam ter ab Imperatore vocatus S. Ludgerus 654 d Orationi mentali impendunt quotidie sesquihoram, officio diuino 7 horas, in festis maioribus octo, FF. Minores de Obseruantia in Hispania 857 a 860 e Orationi addictißimus, auide ei & ardenter cum lacrymis insistit B. Andreas de Galleranis 53 e ad Orationem nocte e lecto surgit Nicolaus de Rupe adhuc coniugatus 404 d & B. Ambrosius Senen. adhuc puer 183 in ea senior pernoctat, nec sine molestia auocatur 213 f In Oratione pernox persistit S. Cuthbertus 103 a 105 c etiam vsque ad collum in mare ingressus 103 a b 119 c Orationi frequenti vacat Maria de Mailliaco 742 e ea sistit fugam 2 Nouitiorum 743 a Oratione dæmonem ignem phantasticum excitantem pellit S. Cuthbertus 103 f incendium auertit 104 b fontem impetrat 106 b 121 a patenam recuperat in mare dilapsam S. Vulfrannus 146 a appensum patibulo liberat 146 b Oratione aliorum sanatur S. Cuthbertus peste correptus 101 f & ipse rates monachorum periclitantes restituit littori 99 e f Oratione vas confractum redintegrat S. Benedictus 277 c d fontem elicit e rupe 279 e Oratione pro obdurato in peccatis fusa, adducit eum ad pœnitentiam B. Ambrosius Senensis 191 c d

Ordinis S. Basilij S. Conon in Sicilia 733 S. Benedicti S. Otho solitarius 466 b S. Clinius 795 S. Columbani S. Eustasius 766 Camaldulensis B. Tomassus 594 Ordinis Præmonstratensis B. Dodo de Hascha in Frisia 850 & B. Ludolphus M. Ep. Raceburgensis 793 Ordinis Carmelitarum S. Bertholdus primus Prior Generalis 691 Ordinis Eremitarum S. Augustini B. Vgolinus Cortonæ 565 B. Petrus Eugubij 470 Ordinis Prædicatorum B. Ambrosius Senensis 180 B. Mauritius Hungarus 251 sororum de Pœnitentia B. Sibyllina Papiensis 67 Ordin. Minorum S. Benuenutus Ep. Auximanus 393 B. Ioannes VII Minister Generalis 57 de Obseruantia B. Petrus Regalatus 853 B. Marcus S. Mariæ in Gallo Vicentiæ 71 Ordo FF. Minorum de Obseruantia in Hispania cœpit diuersimode & dein est coniunctus 859 a 856 & seqq. 860 Ab Ordine Cruciferorum ad FF. Minores transit B. Moricus 850 vide Abbates, Monachi, & Eremitæ.

Orphanos tres ignotos nutrit Maria de Mailliaco 738 d

Osculo sanat infantem moribundum e peste S. Cuthbertus 111 c 122 f

Oues commendatæ S. Vulfranno a luporum rabie sex diebus seruantur 156 c

P

Pacis componendæ Legatus Pontificius B. Ambrosius Senen. eam firmat inter Florentinos & Pisanos 190 b c allaborat vt fiat inter Venetos & Genuenses 190 c Pacis domesticæ studiosißimus 211 d Pacis conseruandæ Patronus pro Bohemia electus S. Iosephus 9 e

Pallium S. Iosephi hactenus adseruatum 16 f

Palma fructibus plena subito creuit supra sepulcrum Ioannis in Puteo 834 e

Panis ex voto non oblatus S. Quirino in lapidē vertitur 549 c e Pane S. Quirino offerendo, dum oblatio impeditur, sanguis ebullit 549 f iterum in manu Comitissæ absumentis bona monasterij 551 f 552 e Panem sordidum dein corrosum reperit monachus, agitatus impuris cogitationibus, eisque assensus 697 Panes plures impetrat ex vno farinæ sextario B. Andreas de Galleranis 53 c d Panes multiplicantur danti eleemosynas Mariæ de Mailliaco 738 c d 763 d Pane & aqua victitat S. Cuthbertus 106 d Pane paruulo decem esurientes satiat B. Tomassus 596 Pane benedicto sanat periculose ægrum S. Cuthbertus 110 f 111 a vide Cibus & Eleemosynæ.

Paralysis pellitur precibus B. Dodonis de Hascha 852 b pane oblato S. Quirino aufertur 549 f 551 c 553 inuocato Nicolao de Rupe 439 c S. Simeone Tridentino 501 e S. Catharina Suecica 519 a b 523 c 529 e ope B. Tomaßi 599 d ope B. Ambrosij Senen. 196 a 206 f 232 a S. Benedicti 296 e 325 b c d SS. Benedicti & Possenni 348 d Paralytici sanantur a S. Hermelando apparente 585 e inuocato B. Petro Regalato 864 a 868 f B. Amedeo 886 c inuocato S. Ludgero 650 b c f 651 c d 652 a 656 e 657 f 658 a ope SS. Landoaldi, & sociorum 40 e B. Andreæ de Galleranis 55 c d S. Cuthberti per eius calceos 115 f & ad eius tumbam 116 f 124 c oleo sacro S. Vulfranni 146 inuocato S. Verono 844 c

ad Parentes ne sugiat e monasterio S. Zosimus, absterretur a S. Lucia apparente 840 b c

Patientia fugat erucas S. Hermelandus 581 a Patientia sua frangit quorumdam pertinaciam S. Cuthbertus 105 Patienter iniurias sustinens aduersarios emollit suaui & efficaci verbo, aut oratione fusa ad pœnitentiam adducit B. Ambrosius Senen. 190 Patientiæ triplex exercitium S. Catharinæ Suecicæ 512 d vide Constantia & Tormenta.

Patrem & fratrem sub se monachos accipit S. Guido 913 c 916 f

Pauperes alit, eis seruit, etiam puerperis, & leprosis, micas remanentes de mensis pauperum comedit Maria de Mailliaco 739 c d e 742 f inter eos Angelum excipit 739 d Pauperes & peregrinos studiose instruit in fuga peccatorum & virtutibus S. Catharina Suecica 509 d tenerum erga eos affectum induit 511 d Pauperum amantißimus B. Amadeus Sabaudus, illos vocat suos milites & canes venaticos 879 f 880 a f 892 f eos moriens suis commendat 881 a 893 b ob Paupertatem deficiente libro pro Sacris cantandis iubentur FF. Minores plorare, & vt Paupertas loco olei ante sacram Eucharistiam fragret 856 a Ornamenta sacra esse absque serico alioque ornatu 857 a vide Eleemosynæ.

Peccator pœnitens a S. Benedicto suscipitur ringente diabolo 292 c vide Confessio.

Pecorum custos S. Cuthbertus 100 b

Pectus sagitta transfixum sanatur ope S. Catharinæ Suecicæ 523 e f Pectoris obstructio sublata ope B Tomaßi 601 d

Pes e fistula perforatus curatur ope B. Ambrosij Senen. 198 b 204 f 229 f item grauiter læsus 239 b f Pedibus æger sanatur inuocato B. Petro Regalato 864 b Pedem tumentem sanat Nicolaus de Rupe 418 f pedem contractum S. Aldemarius 492 d debilem S. Simon Tridentinus 501 e Pedum vulnus, læsura & infirmitas sublata ope B. Tomaßi 601 e f 603 c Pedes aduenientium hospitum lauat S. Cuthbertus, & permittit suos lauari potißimum in Cœna Domini 106 c

Peregrinos hospitio excipit S. Otho Solitarius 469 a Peregrinos 600 excipit S. Ioannes Climacus, adiuuante, vt creditur, S. Moyse dein disparente 857 d Peregrinos quinque solitus excipere B. Ambrosius Senen. a quinque Angelis gratias agentibus inuisitur 183 f 184 a Peregrinationes ad limina Apostolorum, sacram Sindonem, & alia pia loca facit incognitus, habitu humili & pedibus B. Amedeus Dux Sabaudiæ 892 f Peregrinantibus ad S. Benedicti reliquias comes adest S. Benedictus 289 a vide Iter.

Pestis sublata inuocato Nicolao de Rupe 437 f 438 a Peste correptus precibus aliorum sanatur S. Cuthbertus 101 f Pestem pellit precibus & benedictione S. Cuthbertus 101 b c iuuat omnes infectos suam diœcesin circumiens S. Cuthbertus Ep. 111 c Peste infecti, & ab ea præseruati ope S. Iosephi 22 f 23 a b c d in Peste publica ad pœnitentiam omnes excitat B. Marcus Minorita, & illa ceßat 71 a a Peste seruata vrbs Nesus patrocinio S. Cononis 735 a vrbs Arianensium ope S. Othonis & annuum votum soluit 047 Peste puniuntur Aquinates ob vim illatam Casino, & restibus collo alligatis Casinum petunt veniam rogaturi 292 f 293 a Pestis tollitur inuocato S. Benedicto 334 d 342 b e potu aquæ cui immersæ SS. Benedicti & Mauri M. reliquiæ 342 343 a b contra Pestem inuocatur S. Zosimus Ep. 838 f ex Peste moribundi sanantur inuocato B. Petro Regalato 863 c 866 e Pestilentia sedatur voto facto B. Amedeo 887 b

Phrenetici sanantur ope S. Veroni 848 f inuocato Nicolao de Rupe 437 b sanæ menti redditi precibus Mariæ de Mailliaco 762 f

Pica edocta a Maria de Mailliaco dicit Laudetur Deus 746 d

Pice & resina feruenti perfusi & eā bibentes non læduntur SS. Secundus & Calocerus 804 b in Pice ardenti illæsus manet S. Ionas M. 773 d Pice ardente in fauces coniecta moritur S. Barachisius 773 e

Pincerna ab officio depositus oblato cereo S. Landoaldo pristinum ministerium obtinet 44 d Pincernarum Princeps in aula Chlotharij 3 S. Hermelandus 575 f 577 b

e Piratatum insequentium periculo eruti inuocata S. Catharina Suecica 522 e 525 d

Piscem in fame ab aquila accipit S. Cuthbertus 103 e 120 a lutræ marinæ seruiunt ei 103 a Piscium abundantia procuratur visione facta ad festum S. Benedicti celebrandum 308 a b 323 b c d

Pleuritis incurabilis sanatur ope S. Iosephi apparentis 21 d e f Pleuritici sanati inuocato B. Amedeo 883 c

Pluuia impetrata productis corporibus SS. Euprepij & Proculi 454 e patrocinio Martyrum Sabaitarum 177 a Pluuia coërcetur exposito corpore S. Ludgeri, & facta proceßione 661 b c Pluuiam & fertilitatem terræ procurat S. Pontius Ab. 683 f 684 e Pluuiam precibus impetrat S. Ioannes Climacus 837 S. Innocentius Ep. 909 c

Podagra sublata inuocato B. Ambrosio Senensi 228 c B. Amedeo 881 d

Pœnis infernalibus ostensus affligi post iniuriam ministris S. Cuthberti illatam 135 c d e f

Pœnitentia ardua B. Dodonis de Hascha, in ferreis cingulis, cilicio, lorica, die nocteque: in lecto duro, ieiunijs ter in pane & aquu, & feria sexta absque cibo vllo, in flagellationibus, vigilijs, orationibus &c. 851 852 Pœnitentia mirabilis S. Marci eremitæ, annos 65 vixit in paruo specu, comedit 30 annis cœnum terræ & aquam ex mari amaram bibit, pilis proprijs instar feræ obtectus, postea cælesti cibo refectus & miris consolationibus 780 Pœnitentiæ Mariæ de Mailliaco, cingulum ferreum & cilicium ad nudam carnem, ieiunia plurima 739 e f 760 a de Pœnitentiæ rigore moderando monet Episcopum S. Catharina Suecica 513 d Pœnitentiam inculcat S. Barontus post visa gaudia cælorum & tormenta inferorum 574 b d

Pomum pulcherrimum in visione accipit B. Sibyllina 69 d

Porci refodiunt corpus S. Ioannetti pueri a Iudæis necati 502 b

Potu hausto, corpus S. Hermelandi ante refectorium immobile, facile mouetur 584 a Potu vini semper, aquæ vltimis octo annis abstinuit S. Lupicinus, panem imminutum & aqua frigida madefactum comedens 263 f 264 a moribundus parum mellis aqua misti non admittit 267 e vide Cibus.

Prædicat constanter orthodoxam fidem Christi S. Basilius Presb. frustra obsistentibus Arianis, & dein Iuliano apostata 380 381 a vide Concionari.

Prædicit S. Benedictus Totilæ Regi futura, & tempus mortis 282 b Romam tempestatibus & terræmotu perituram 282 c Casinum a Longobardis destruendum 283 b Prædicit mortem Regis Egfridi & succeßionem Alcfridi S. Cuthbertus 108 b c 121 d & absens cædem intelligit 109 d 123 b Prædicit cladem & necem Constantini Ducæ S. Basilius Iunior 670 671 vide Prophetia.

Præfectus militiæ sub Nerone S. Victor M. filius S. Photinæ 80 c f

Prægnans a putrido infante, inuocato S. Vulfranno, mirabili apertura corporis liberatur 151 a vide Puerperæ.

In Prandio de rebus spiritualibus loquitur S. Gunthramnus Rex 729 b Psalmos etiam cantari mandat 724 e

Presbyteri Martyres S. Montanus Sirmij 616 S. Theodorus Cæsareæ in Cappadocia 25 Octauianus Archipresb. in Africa 384 Basilius Ancyræ in Galatia 379 Theodorus Antiochiæ 449 Crescentius in Africa 461 Pigmenius Romæ 481 Presbyteri S. Herebertus anachoreta in Anglia 142, Ædilwaldus anachoreta 463 B. Benedictus Lucæ in Italia 360 Presbyter sacri sepulcri Christi S. Hesychius 713 b

Proconsul M. S. Victorianus 460

Procurator regius S. Saturus 782

Proles sterili coniugio data S. Iosepho inuocato 20 a Proles mascula obtinetur S. Vulfranno inuocato 154 b

Prophetico spiritu cognoscit arcana, absentia, futura Nicolaus de Rupe 415, 416 417 418 432 d Prophetico spiritu futura prædicit, procul dißita & secreta cordis nouit S. Ioannes Eremita 693 f 694 695 Prophetico spiritu corpus mulieris submersæ aduehendum & dignum sepultura agnoscit B. Petrus Regalatus 862 d 868 f vide Prædicere

Psalmi pœnitentiales leguntur inuento corpore S. Cuthberti incorrupto 139 d Psalmos Pœnitentiales cum alijs precibus quotidie ab infantia legit S. Catharina Suecica 510 f Psalmis Pœnitentialibus cum Letanijs recitatis æger loquelam amissam recipit, confitetur & viatico munitus moritur 340 b Psalmos inter prandendum sibi cantari mandat S. Gunthramus Rex 724 e Psalmum Dominus regit me & nihil mihi deerit, recitans S. Marcus eremita accipit cælitus panem, pisces, oliuas, dactylos, aquam suauißimam 780 e f Psalterium integrum, & præterea Psalmos Pœnitentiales cum Litanijs & Psalmos Graduales præter Horas Canonicas quotidie & Vigilias mortuorum quinies in hebdomade recitat B. Mauritius Hungarus 253 f 254 a

Puer amissus inuocata S. Catharina Suecica reperitur 530 d e Puer 7 annorum Martyr clamans continuo Christianus sum, submergitur 461 a alij 2 fratres pueri Martyres clamant, Christiani sumus 462 b alij XII pueri varie torquentur 462 e Pueri a Iudæis occisi: S. Simon Tridenti, lente particulis carnis subtractis, & brachijs instar crucifixi extentis, acuum puncturis extinctus 497 S. Ioannettus in diœcesi Coloniensi cultellis interfectus 502 S. VVilielmus 588, Robertus, Hugo & alius in Anglia 589 a b alij sex Ratisponæ, Michaël in Bauaria, Elisabetha & Simon in Lithuania & Mathias in Bohemia 589 b c S. Richardus Parisijs 591 Pueros, vt paßim dicant, Laudetur Deus, docet Maria de Mailliaco 746 d Pueritia sancta B. Ambrosij Senen. 183 c d e Nicolai de Rupe 402 a

Puerperæ a medico depositæ salus data inuocato S. Iosepho 22 a 23 e S. Vulfranno 149 b B. Ambrosio Senen. 198 d e 234 d e Nicolao de Rupe 438 b adiutæ precibus Mariæ de Mailliaco 760 d 765 d reliquijs S. Secundi 810 e f S. Birgittæ & præsentia S. Catharinæ Suecicæ 515 b c tactu chordæ B. Petri Regalati 866 a 869 a patrocinio B. Amedei 886 d e f

a Purgatorij pœnis inuocans S. Benedictū liberatur 293 d

In Puteo 20 orgyiarum profundo degit X annis S. Ioannes Armenus. 832 e 834

Q

Qvadragesimam quarto in anno ieiunat Maria de Mailliaco 739 f Quadragesimalia ieiunia nouem seruat quotannis B. Petrus Regalatus 861 a b

R

Ranis tempore concionis coaxantibus silentium indicit S. Regulus Ep. 819 e 824 d

in Raptu ductus S. Barontus, vidit cælestem gloriam & tormenta inferorum 571 572 573 vide Extasis.

Rationis vsu præuenitur Nicolaus de Rupe 40 c vide Amentia.

Raucedo sublata inuocato B. Ambrosio Senensi 233 c d

Reclusi S. Zacharias apud Græcos 482 S. Cuthbertus raro aperiens senestram 106 d Reclusa B. Sibyllina 69 a

Recuperatur sarcina in fluuio amissa facto voto S. Catharinæ Suecicæ 523 a Recuperantur inuocato S. Vulfranno amissus denarius 155 f clauis 156 b imago Saluatoris a vulpe ablata 158 claues in fluuium delapsæ 158 d amissa schedula obligatoria precibus Mariæ de Mailliaco 749 c d 762 d item epistola 751 e f item reliquiæ 755 756 bursa cum pecunia in aquam lapsa 765 a Recuperantur perditi nummi inuocato S. Benedicto 214 a

Restitui ablata mandat S. Gunthramnus 723 e

Regulam S. Columbani varij Sancti amplexi 790 a eam contemnentes, a lupis deuorati, fulgure occisi, & aliter morte puniti 789 e f Regulam discretione præcipuam præscribit suis S. Benedictus 287 d ipse apparens Regulæ mandata commendat 307 c Regulæ S. Benedicti obseruantißimus S. Otho solitarius a S. Benedicto apparente laudatus 466 b c Regula S. Comgalli præscripta monachis Benchorensibus 32 b Regulam Saluatoris exponit VVatzstenensibus S. Catharina Suecica 513 e Regulæ Ordinis Prædicatorum obseruantißimus B. Mauritius Hungarus 253 f

Regularis vitæ instituta pro monachis scripta a S. Cuthberto 96 f 120 f a moribundo commendata 114 b

Regnum Iudæ nato Christo extinctum 14 a b Rex Francorum S. Gunthramnus 718 Regum Nordhumbrorum filius & frater S. Alcmundus M. in Anglia, vbi Reges vltimi Nordhumbrorum deducuntur 47 48 Regulus in Cambria S. Gundleus 783 Rex totius Angliæ constituitur debellatis hostibus Elfledus ob eleemosynam in peregrini forma datam S. Cuthberto 127 d e f 128 a b

vt Reliquiæ S. Cuthberti auehi poßint, & equus & frænum eo apparente habentur 129 e f Reliquias S. Quirini temere inspecturi portitores, flamma erumpente absumuntur 547 d contra Reliquias sacras rabies Caluinistarum in Gallijs 355 356 Reliquiæ ad seruandam vindemiam adferuntur 323 f Ligna arcæ S. Benedicti aquæ aut vino immersa pellunt febres, & varia miracula patrant 345 de Reliquiarum S. Benedicti posseßione gaudium Casini & Floriaci 357 d e vide Corpus

Renum tortura & dolores sublati inuocato B. Ambrosio Senen. 227 e f 228 a B. Amedeo 887 e e Renibus dissolutis ægrisanantur ope S. Vulfranni 155 e 165 b

Rosa prodigiose floret ad sepulcrum S. VVilelmi pueri M. 590 e Rosæ subito suboriuntur in manicis B. Eelkonis 397 e Rosas exhibet pro frustis panis & carnis pauperi dandis B. Petrus Regalatus deprehensus 862 c 871 b

Rotæ dilacerationi exposita S. Augusta manet illæsa 690 e

S

Sagarum conuersioni studet Maria de Mailliaco 745 e

Sanguinis fluxus a naribus sistitur attactu cappæ B. Ambrosij Senen. 197 a 233 f ex ore repressus admisso cingulo 197 b Sanguinis fluxu mulieres laborantes curantur ope B. Ambrosij Senen. 196 f 202 e f 219 a inuocato Nicolao de Rupe 438 f lineo panno, quo opertum corpus S. Zosimi 842 b ope B. Andreæ de Galleranis 55 c Sanguinis fluxu laborans ac morti proxima sanatur inuocato B. Petro Regalato 871 c d alia ad reliquias S. Humberti 566 e f e Sanguinis vomitu ob feruentiorem concionem, moritur B. Ambrosius Senensis 194 215 a b Sanguinis vomitus sistitur ope B. Ambrosij Senen. 219 b Sanguine Christiano abutuntur Iudæi 591 b azymos panes a fœtore præseruant 496 a 500 a

Scabies horrenda curatur inuocato B. Tomasso 601 c

Scriniorum, epistolarum & libellorum Magister apud Imperatores S. Pancharius 29 b e

In Scripturæ sacræ expositione eximius B. Ambrosius Senen. 211 f Scripturam sacram vniuersam interpretatus est S. Hesychius Presb. 713 b

Secretarius arcanorum cælestium S. Iosephus 5 d e f

Senator Martyr Philetus in Illyrico 685

Senibus annorum LX indulgetur vinum & caro vt infirmis apud Minores de Obseruantia in Hispania 857 e

Sepulcrum sibi aperiri iubet ante obitum suum sex diebus S. Benedictus 287 e supra Sepulcrum S. Ioannis in puteo mox palma creuit fructibus plena 834 e Sepulturam honestam procurat nepotibus S. Gunthramnus 725 c a Sepulcro S. Veroni cista vltro mouetur 846 e Sepelitur ab Angelis S. Secundus 804 c d Sepulturam humilem & piam petit sub gradibus altaris B. Amadeus Sabaudus 881 Sepulto Ordinis sui candidato habitum miraculo datum nouit B. Petrus Regalatus 861 d 868 f 871 c

Serpentem in cado vini esse præscit & cadum comminuit S. Basilius Iunior 676 e f a Serpentis complexu liberatur triduo in ecclesia S. Cuthberti permanens 134 d a Serpentum multitudine illæsus manet inuocans S. Benedictum 330 a

Silentium seruant SS. Birgitta & Catharina filia 509 c Silentij amantißimus B. Ioannes Parmensis, in morte dixit se formidare potius de ijs, quæ tacuerat, quam de ijs quæ fuerat locutus 65 b Silet integro anno S. Ioannes Climacus, ab inuidis garrulus habitus 836 f

Sub Solis radio mundum collectum videt S. Benedictus 287 c

Sorores Martyres SS. Photina, Photis, Parasceue, Cyriaca, an etiam Photoo? 80

Spinas inter & arundines cōprimitur S. Barachisius 773 e in Spinas inter quas nudus volutatus S. Benedictus, rosas inseruit S. Franciscus 279 b e Spina in faucibus hærente suffocandus liberatur ope B. Ambrosij Senen. 204 a 219 e 238 e f

Stella lucidißima in nube apparet moriente B. Ambrosio Senen. 194 d Stella super domum S. Catharinæ Suecicæ morientis conspicitur 517 b instar stellæ lucidißimæ visa in cælum ascendere anima sanctimonialis Birgittinæ 505 c

Sterilis Ducissa Sabauda voto facto B. Amedeo fœcundatur 887 a Sterilitas sublata precibus Mariæ de Mailliaco 762 b

Stomachi omnia eijcientis infirmitas tollitur inuocata S. Catharina Suecica 525 f Stomachi dolores curantur inuocato B. Amedeo 887 e

e Struma deformis vinculis S. Alexandri Papæ, & ab Angelo inuitata ad virginitatem sanatur S. Balbina 900 c d 901 f

Stuprum inferre volens occiditur a puella, quæ defenditur a S. Gunthramno Rege 729 e f

Subdiaconi S. Marcellus Foro-Liuij 85 S. Eutychius Martyr Alexandriæ 620

Submerguntur Martyres saxis in collo suspensis, & nauiculæ perforatæ impositi 900 f Submergendos liberaturus super vndas maris ambulat S. Vulfrannus 146 c eius ope submersi tres reuiuiscunt 59 c d e 151 d e f Submersionis periculum amouetur inuocato S. Benedicto 329 e f 330 e f Nicolao de Rupe 436 e f In Submersionis periculo, cum tabulæ XL diebus adhæsisset, eripitur Vlpho facto voto vitæ monasticæ 504 f a Submersionis periculo prædicto liberat inuocantem se S. Basilius Iunior 677 d e Submersus puer reuiuiscit inuocato S. Ludgero 662 d alius mire seruatus 669

in Superbiam elatus monachus, diuinitus refici solitus, impuris tentatur cogitationibus ijsque consentit 697 c d

Surdi sanati ope B. Ambrosij Senen. 196 e 233 a S. Benedicti 281 b B. Andreæ de Galleranis 55 e inuocato B. Tomasso 599 e 601 a S. Ludgero 651 e Nicolao de de Rupe 435 a b c B. Petro Regalato 864 f 866 f 867 a 868 f 869 a B. Amedeo 881 d 886 c

Suspensus ex vno pede in caput triduo, reperitur sanus S. Basilius Iunior 669 b Suspenditur vno pede, ac capite deorsum S. Armogastes 782 f Suspensæ ad intestina vsque dilacerantur SS. Alexandra, Claudia & V sociæ 83 f 84 a Suspensus, quia furatus vt matrem aleret, ab hac inuocato S. Benedicto, nequit mori 352 b c d Suspenso vitam seruat S. Ludgerus 653 c d Suspensum in patibulo precibus liberat S. Vulfrannus vltro ruptis vinculis 146 b

T

Tempestas maris sedatur inuocato S. Quirino 550 e reliquijs S. Secundi 810 f inuocatis SS. Vulfranno & Nicolao 158 a b B. Ambrosio Senen. 200 c 240 f oratione S. Ædelwaldi 464 a

Tentationes amoris impudici sublatæ inuocato B. Ambrosio Senensi 235 b c Tentatione carnis vexatus inter vepres nudus volutatur S. Benedictus 278 a b ob Tentatos obiectis puellis discipulos migrat Sublaco Casinum 280 c d f vt Tentationes patriæ repetendæ superet S. Catharina Suecica, permittit se virgis cædi 508 b

Terra dehiscens, inuocato S. Cuthberto, hostes viuos absorbet 130 e

Theologiæ Professor B. Ambrosius Senensis XXX annis 212 Parisijs 187 a Romæ 189 f vbi gradum Doctoris recusat 211 f 248 b

Tibiæ S. Armogastis Comitis chordis constringuntur 782 f Tibia contracta sanatur a S. Ludgero apparente 650 d e Tibiæ dolores sublati inuocato B. Ambrosio Senensi 228 d 230 c Tibiæ male affectæ, aut vlcerosæ e vulneribus curantur inuocato B. Petro Regalato 864 a 867 a B. Amedeo 883 c d e f 884 a b c B. Tomasso 599 a 601 c S. Verono 849 c

Tormenta comparat conuiuio S. Ionas M. 773 b in glacie exponitur 772 c f in ardenti pice illæsus, abscißis digitis manuum & pedum, in cochlea confractus, dissecatur per medium 773 c d Tormenta S. Marco Arethusio illata. fuit cultris calamarijs a pueris confixus: melle & adipe perfusus, in altum attractus & ardentißimo soli expositus, ab apibus & vespis punctus, per cloacas protusus, crinibus & alijs membris raptatus, & constans irrisit tortores 775 c d e Tormentis varijs afflicti, & e 4 partibus per terram extensi, a lictoribus crudeliter cæduntur SS. Philemon & Domninus 258 c f Torquetur dire in eculeo S.Secundus 802 f S. Nicon in ligno distentus, & lampadibus tostus, alligatus equis, & in præcipitium iactatus, lapidibus percußus, lingua exscißa plexus capite 447 f 448 a b Torquentur duo fratres in Africa suspendio, molibus lapidum ad pedes alligatis, vngulis exarati, laminis ignitis adusti 461 f Torquetur S. Basilius Presb. suspensus & laceratus 381 c loris ex tergo scißis 382 c ignitis subulis & ferramentis adustus moritur 383 a vide Constantia.

Transfertur subito post sepultum S. Marcum eremitam, ex eremo Æthiopiæ in suum locum Serapion Abbas 781 e

Triclinij Diocletiani curator S. Castulus M. 612 d f

Triticum precibus S. Lupicini non imminuitur 264 a b

Tumor periculosus sublatus ope S. Iosephi 22 b B. Andreæ de Galleranis 55 b S. Vulfranni 157 b

Tunica vnica rudis sagi semper contentus vixit B. Ioannes Parmensis 65 a

V

Variolis moriturus sanatur inuocato S. Ludgero 658 b

Vbera fæminarum in odium fidei inter labia arcarum comprimi, & candenti ferro comburi facit Macedonius hæresiarcha 830 c 831 a d

Veneficijs ad libidinem tentatus, resistens, morbo graui affligitur, sanatur a S. Stephano & S. Basilio Iuniore 678 679

Veneno potus sanatur inuocato Nicolao de Rupe 438 a 439 a Veneno infecti ope S. Catharinæ Suecicæ 530 e f Venenum haustum non nocet ope B. Andreæ de Galleranis 55 c Veneno infectum sanat S. Benedictus 285 b veneno vas infectum Crucis signo frangit 278 d Panem veneno infectum per coruum auferri iubet 280 c

Ventos oratione impetrat S. Ludgerus ad deijciendas arbores 653 f 654 a

Ventri impositis ardentibus ferreis maßis torquetur illæsus S. Marcianus 802 a b

Ex Verbi diuini diligenti auditione mire proficit in pietate Maria de Mailliaco 737 f

Vestes S. Lupicini; tunica pellicea pilosa, ex varijs partibus consuta, informis & hispida & cuculla, arcens imbrem 263 e Vestes viliores & tritas sibi quærit B. Mauritius Hungarus 254 a b Vestes rariores cum muliebri cultu deponit S. Catharina Suecica, & alia vt eam imitetur a Deipara Virgine incitatur 506 f ob Vestitum vanum mulier ab ingressu templi repulsa, post Confeßionem peccatorum ingreditur 550 a Infra Vestes gerit 7 circulos ferreos, 2 in brachijs, cilicium & loricam ferream die noctuque B. Dodo de Hascha 850 f Veste illæsa defert ignem S. Eumbertus puer ad S. Landoaldum 37 a Vestes S. Cuthberti ex lana ouium absque colorum tinctura 105 e Vestibus spoliatus S. Secundus, alias accipit ab Angelo 802 f

Victoria inuocato S. Benedicto obtinetur hostibus cum loco captis 326 f 327 a b c Victoria de Normannis obtenta apparente S. Benedicto 316 a b c, ab hoc obiurgatus Rex Normannorum misere perit 318 a b item Victoria potiuntur adepti vexillum S. Benedicti 322 d item pane & vino eius pasti 322 f Victoriam de hostibus reportant ope S. Cuthberti Reges Angliæ Elfredus 128 a b c & Ethelstanus 131 d e f Victoriam Theodosio Magno de tyrannis prædicit S. Ioannes eremita 692 f ad Victoriam sui obtinendam efficax patrocinium S. Iosephi 20 c f

Vigilijs deditus S. Cuthbertus, quatuor noctes peruigil transigit in oratione 105 c

Vinculis S. Alexandri Papæ cincta S. Balbina a struma liberatur 900 c d

Vindicta diuina in barbaros Saracenos post cædem Martyrum Sabaitarum peste & alijs morbis consumptos 177 a b

Vinum ne deficiat pro infirmis, signo Crucis impetrat B. Andreas de Gælleranis 53 d Vinum in vase augetur diuinitus in visitatione SS. VVillebrordi & Bonifacij 389 a signo Crucis a S. Hermelando 580 f 581 f 582 c Vinum longi temporis vsu meritis S. Benedicti non minuitur 289 b c

Virgines Martyres S. Piala 457 f S. Augusta iussu patris occisa 690 Virgines sacræ nudatæ ac discissæ sub Iuliano apostata 774 f 776 c ex odio castitatis 776 d Virginibus sanctis dein Martyribus vis illata 261 d f vt Virgo maneat, puellam inducere, miraculum censet S. Athanasius 260 d Virginitatem illibatam seruat B. Ambrosius Senen. 193 c 211 a 248 a pro Virginibus frequentius orat 193 e ad Virginitatem seruandam ab Angeloinuitatur S. Balbina 900 d

Virtutum exercitia S. Ioannis Climaci 836 a b 837 a

Vitas variorum Sanctorum scripsit S. Hesychius Presb. 713 f 714 a Vitas Sanctorum studiose legit Maria de Mailliaco 744 b prælegit pauperibus & peregrinis S. Catharina Suecica 509 d Vitam S. Catharinæ Suecicæ scribit Vlpho voto obligatus ob sanitatem alteri impetratam 504 f vt Vitam B. Ambrosij Senensis scribat, ex desperato morbo subitam impetrat sanitatem Gregorius Lombardellus 250 b c Ex Vitis Sanctorum scriptis prouenit Ecclesiæ vtilitas 576 b Vitam supplicio afficiendis & subinde miraculose impetrat Maria de Mailliaco 745 f 746 a 751 a 765 c Vitam abortiuis ad baptismum obtinet 746 a

Vlcus euanuit inuocato Nicolao de Rupe 439 b ope S. Catharinæ Suecicæ 519 b 529 c Vlcera incurabilia VII curantur patrocinio B. Petri Regalati 871 e f

Vnguenta sanandis vulneribus & morbis conficit Maria de Mailliaco 738 f 740 d

Vrinæ reddendæ difficultas tollitur inuocato B Amedeo 887 f

Vrsus post deuoratum equum sarcinas S. Humberti defert 562 a

Vxorem tentantem vt in religione dißimulet, fortiter reijcit S. Saturus Procurator Regius 783 d in Vxorem expetitæ puellæ conspiciens cadauer, conuersus S. Endeus fit monachus 269 d e

Z

Zelotypia abstersa inuocata Maria de Mailliaco 744 e 751 c 765 c Zelotypam mulierem inter alios adesse nouit, & abire securam iubet Nicolaus de Rupe 415 d e f

ob Zelum restaurandæ disciplinæ incurrens odium B. Ioannes Parmensis abdicat se Generalatu 63 165 b

Zona sua mißa sanat S. Cuthbertus Elfledam & aliam ad mortem ægras 107 e f 108 a Zonam S. Basilij Iunioris desiderans, miraculose accipit 674 f

ELOGIVM MENSIS MARTII.

Ne pagina hæc vacet accipe ex MS. Synaxario Collegij Claromontani S. I. Parisijs

Μὴν Μάρτιος ἕχων ἡμέρας λα᾽. ἡ ἡμέρα ἔχει ὥρας ιβ᾽, καὶ ἡ νὺξ ὥρας ιβ᾽.

Οὗτος ἀρχὴ μηνῶν καὶ πρῶτος διαγορεύεται παρὰ τῷ θεσπεσίῳ Μωσεῖ. Ἐν τούτῳ γὰρ μανθάνομεν τὰ πάντα παραχθῆναι ἐκ τῷ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, καὶ δῆλον ἐκ τοῦ τὴν γῆν ἀναδιδόναι βοτάνας, καὶ σπεῖραι σπέρμα κατὰ τὴν θείαν πρόςαξιν, καὶ ἐννεωρίζειν καὶ γαληνιᾶν τὴν θάλασσαν, καὶ τὸν οὐρανὸν διαυγέςερον γίνεσθαι, τῆς ἐκ τοῦ χειμῶνος νεφώσεος καὶ ἀχλύος ἀπηλλαγμένον. Ἐν τούτου τῇ εἰκοςῇ πέμπτῃ καὶ ὁ ἄνθρωπος ἐπλασθη χειρὶ Θεοῦ. Ἐν τούτῳ καὶ ὁ Ἰσραηλίτης λαὸς τῆς Φαραωνίτιδος ἀπελύθη χειρὸς, καὶ τὴν Ἐρύθραν διεπέρασε, καὶ τὸ Πάσχα ἐπετέλεσε. Ἐν τούτῳ καὶ εἰς τὴν γῆν εἰσῆλθε τῆς ἐπαγγελίας. Ἐν τούτῳ καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ κατελθὼν διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ἀνῴκισεν εἰς τὴν μακαρίαν κοιλίαν τῆς ἀειπαρθένου Μαρίας τῆς Θεοτόκου, σάρκα ἐξ αὐτῆς δανεισάμενος. Ἐν τούτῳ καὶ τὸν διὰ ςαυροῦ θάνατον κατεδέξατο, καὶ τὴν ἀνάστασιν ἡμῖν ἐν αὐτῷ θεοπρεπῶς ἐνεκαίνισεν. Ἐν τούτῳ πιςούμεθα καὶ τὴν κοινὴν ἀνάςασιν καὶ παγκόσμιον κρίσιν, καὶ τὴν παντελῆ καὶ ἀκατάλυτον ἀποκατάςασιν γενήσεσθαι. Ὃν εἰπών τις μήνα ἄρτιον, εἰκότως ἐρεῖ, ὡς ἐν αὐτῷ εὑρισκων πάντα τὰ τῆς διαρτίας γεγονότα, γινόμενά τε καὶ γενησόμενα. Οὗτος παρὰ μὲν Ἑβραίοις Νίσαν καλεῖται, παρ᾽ Ἰταλοῖς δὲ τὸ πρῶτον Πρῖμος, μετὰ ταῦτα δὲ παρὰ Ρὥμου, τὴν Ρὥμην κτίσαντος, ἐξ οὗ καὶ τὴν ἐπονυμίαν ἡ πόλις ἔσχε, Μάρτιος, ἐξ αἰτίας τοιαύτης. Οὗτος γὰρ ὁ Ρὧμος κτίζων ἱερὸν Ἄρεος, ἐν τῷ δὲ μηνὶ τῷ Πρίμῳ ἀπαρτίσας, καὶ ἐγκαινίσας, μετωνόμασε καὶ τὸν μῆνα Μάρτιον, ὃ ἐστιν Ἄρεος Ἑλληνιςὶ, τιμῶν κᾀν τούτῳ τὸν Θεὸν αὐτοῦ. Καὶ ἵνα παρεκβατικώτερον τῷ λόγῳ χρήσομαι, οῦτος ἐκλήθη Μάρτιος, τουτέςι μὴν ἄρτιος, ἤγουν τέλειος· ὡς τοὺ πρὸ αυτοῦ δηλονότι τοῦ Φευρουαρίου κεκολοβωμένου ὄντος· περὶ οὗ ὀιμαι καὶ τὸν Κύριον αἰνιγματωδῶς ἐν τοῖς Ἐυαγγελίοις εἰπεῖν, ὅτι εἰ μὴ ἐκολοβώθησαν αἱ ἡμέραι ἐκεῖναι, οὐκ ἄν ἐσώθη πᾶσα σάρξ, τὸ ἄρτιον ἐν τῷ μηνὶ τῷ Μαρτίῳ ἀποληψομένη. Καὶ τᾶυτα μὲν οὕτως· ἀρκτέον δὲ ἤδη σὺν Θεῷ τοῦ ἐπιτάγματος ἢ συντάγματος ἢ συνάγματος.

Mensis Martius habens dies XXXI. Dies habet horas XII & nox horas XII.

Hic principium mensium & primus prædicatur a venerando Moise. In hoc enim discimus a Deo adducta esse omnia ex non esse ad esse, atque ex tunc palam est terram dare herbas & semen gignere iuxta Diuinum mandatum; mare autem nauigari atque tranquillum esse, & cælum fieri splendidius submotis tenebris ac nebulis tempestatum. Huius mensis die vigesimo quinto formatus est manu Dei homo. Hoc mense populus Israeliticus liberatus est a seruitute Pharaonis, & rubrum mare pertransijt, & Pascha celebrauit, ac demum hoc quoque mense in terram venit promissionis. Hoc mense Dei filius propter nostram salutem descendens immigrauit in ventrem beatum semper Virginis Deiparæque Mariæ, carnem ex ea mutuatus. Hoc mense mortem idem suscepit per crucem, & nobis hoc eodem mense dignam Deo resurrectionem auspicatus est. Hoc mense credimus communem futuram resurrectionem & vniuersale iudicium omnimodamque & numquam dissoluendam restaurationem: quem proinde congrue quis dixerit Mensem Artion, id est, perfectum; inueniens in eo omnia ad absolutionem adduci, adductave ad eamdem fuisse vel adducenda restare. Hic mensis ab Hebræis quidem Nisan nuncupatur, ab Italis vero initio dicebatur Primus, deinde a Romulo, qui Romam condidit & Vrbi nomen suum imposuit, appellatus est Martius, hac de caussa; quod cum Romulus prædictus fanum Martis construxisset, illud hoc mense Primo absoluerit & dedicarit, immutato eius nomine Deum suum honorans. Vt autem vnde digressa est reuertatur oratio, dictus est etiam Martius, quasi mensis Artius siue perfectus & integer, respectu videlicet præcedentis Februarij, extremis diebus mutili ac decurtati: de quo & Dominum, arbitror, in Euangelijs ænigmatice dixisse, Nisi abbreuiati fuissent dies isti, non fieret salua omnis caro, integritatem suam in hoc mense Martio acceptura. Et hæc quidem hactenus: nunc vero initium fiat ordinationis, compositionis, collectionisque: pro parte videlicet secunda Synaxarij & velut sacri anni initio; cum primæ pars a Septembri, vt anni ciuilis Indictionisque exordio, & a simili præfatione inchoata, finem accepisset cum Februario: nobis autem Martium mensem concludentibus, & ad proximum Aprilem transeuntibus, hic esto partis ex vasto opere tertiæ

Einleitung April I