Ökumenisches Heiligenlexikon

Acta Sanctorum der Bollandisten
Band März III

Einleitung März III

Mar. III

Bollandus, Ioannes
Henschenius, Godefridus

Acta Sanctorum Martii a Ioanne Bollando S.I. colligi feliciter coepta. A Godefrido Henschenio et Daniele Papebrochio eiusdem Societatis Iesu aucta, digesta et illustrata. Tomvs III. Cui præmittitur obseruationes perquam vtiles ad S. Theophanis Chronographiam: et Genealogicum stemma Francorum Regum, per tres Dagobertos deductum. Subiunguntur Græca huius mensis Acta a die XIX ad finem.

Antwerp
Iacobus Meursius 1668

[6], xl, 918, *48, [34] p.

ACTA SANCTORVM
MARTII
A IOANNE BOLLANDO S. I.
colligi feliciter cœpta.
A GODEFRIDO HENSCHENIO
ET DANIELE PAPEBROCHIO
eiusdem Societatis Iesu
aucta, digesta & illustrata.
TOMVS III.
Cui præmittuntur obseruationes perquam vtiles ad S. Theophanis Chronographiam: et Genealogicum stemma Francorum Regum, per tres Dagobertos deductum. Subiunguntur Græca huius mensis Acta a die XIX ad finem.

ANTVERPIÆ, APVD Iacobvm Mevrsivm.

ANNO M. DC. LXVIII.

EMINENTISSIMO PRINCIPI
ANTONIO
TITVLI S. AVGVSTINI
S. R. E. CARDINALI
BICHIO,
EPISCOPO AVXIMANO
AD VRBINATES LEGATO APOSTOLICO.

Cvm Fabio Chisio, Neritonensi Episcopo, Avvncvlo Tvo, dum ad partes Rheni Nuntius Apostolicus Coloniæ, & pacis inter Christianos Principes sanciendæ arbiter Monasterij Westphaliæ resideret, contraxisse amicitiam, contractamque mutuo litterarum & officiorum commercio diligenter excoluisse, fuit tanto maior Bollando felicitas; quanto ille, ad altiorem postea euectus Apicem & vero nomine Alexander dictus, maiorem habuit facultatem adiuuandi operis, quod de Sanctorum omnium Actis, ab Heriberto Resvveydo cogitatum, ipse faciendum in se susceperat, & nos collatis cum eo studijs iussi promouere, postquam ille ad suos, vt confidimus, Sanctos abijt, debilibus nimium humeris cogimur totum sustinere. Ergo vel pari vel maiori laborantes sub onere, tam idoneum Patrocinium ei possemus inuidere, nisi Dei cuncta suauiter disponentis prouidentia voluisset, simili Tecvm nos vinculo, Princeps Eminentissime, colligari ex eo tempore, quo nostro in Belgio pro Sede Apostolica Internuntius, non tantum cœpisti nobis cognitus esse per litteras, sed etiam familiariori vsu & alloquio experiendam fruendamque dedisti munificentissimi pectoris Tvi humanitatem: quam eamdem perrexisti quoque erga nos demonstrare, postquam a prænominato Sanctissimæ memoriæ Avvncvlo Tvo S. R. E. Cardinalibus aggregatus, tantum supra paruitatem nostram eminuisti,

Quantum lenta solent inter viburna cupressi. Ex tali Eminentiæ Tvæ erga nos affectu, haud leuiora nobis accesserunt commoda, ad prosequendos Bollandi conatus; quam hic ab illo suo ter Optimo Maximoque Patrono sese percepisse merito potuit gloriari. Quod autem sanctæ illius quam supra memorauimus amicitiæ fructus præcipuos, ipsi Patri Bollando paratos, si quidem Romam accedere per ætatem & vires exhaustas valuisset, nos messuerimus; numquid non ferre debemus acceptum gratiæ & commendationi Tvæ? Certe non contentus officijs ijs, quibus Auximo transeuntes, Tvoqve dignatos hospitio recreasti pariter & honorasti, Ipse ad omnia Ecclesiæ & Vrbis Tvæ sanctuaria dux factus nobis, Ipse ad vicinam Virginis Lauretanæ domum viæ comes monstratorque futurus, nisi eædem, quæ rhedis impermeabiles vias effecerant pluuiæ, fuissent remoratæ pio accinctum itineri: his inquam amoris ac beneuolentiæ testimonijs, in tanta dignitate Tva nequaquam vulgaribus, non contentus, prosecutus nos es commendatitijs litteris ad Eminentissimum Cognatvm Tvvm, Sanctissimo Patruo suo in Vrbis orbisque vniuersali regimine proxime assistentem, datis; rogans vt Tvi respectu nos consilio auxilioque opportuno iuuaret, atque induceret ad sacros Patris Apostolici pedes, vbi & fatigationem diuturni poneremus itineris, & ad diuturniores in Vrbe labores, vires animosque ex illius nutu benigno sumeremus. Proinde quidquid anno isto, qui nobis sane felicissimus & fructuosissimus fuit, vel a Pontifice Maximo Avvncvlo Tvo, vel ab eiusdem magno Nepote Cognato Tvo, retulimus commodi, aut istic commorantes aut inde huc reuertentes, beneficijs etiam Tvis adnumeremus oportet. Id vero ne verbis dumtaxat profiteamur, afferimus ecce ad Eminentiam Tvam, Martij ex illo tempore per nos elaborati Tomum tertium, in quo & nostrum Tibi deuotissimum affectum legas, & eorum insuper Sanctorum Acta, pro quibus, nisi Tv succurrisses, paucas intra lineas noster arctatus fuisset conatus: Sanctorum scilicet Benuenuti, Auximani Episcopi Decessoris Tvi, & Thomassi Camaldulensis, prope Collem-stacciarium Eremitæ; quorum hic ad XXV Martij, iste ad diem XXII annua veneratione celebris, nostro in opere veniebat commemorandus. Cum enim intellexisses B. Thomassi antiqua miracula, Latine conscripta olim, a nobis desiderari ex ipso loco, intra Legationis Tvæ limites constituto; ipsam nobis æternum memorabilem esse fecisti, ijsdem a Costacciariensi Magistratu impetratis. Sancti autem Benuenuti notitiam vt omnem eam haberemus, quæ poterat ex Auximanæ Ecclesiæ archiuio & alijs quibuscumque vestigijs colligi; rerum gnaros & industrios viros constituisti, quorum diligentia nihil prætermitteret, quod in rem nostram facere videretur. Itaque quando Tomum hunc Tvæ offerimus Eminentiæ, non arbitramur nos aliquid nostrum exhibere, sed redhibere Tvvm Tibi, idque nos facere debere eo submissius, quo magis infra dignitatem Te dimittere videbaris, istiusmodi curando & curam officiosissimis litteris testando, si aliqua tanta esse dignitas possit, quæ Sanctorum augendæ gloriæ non recte totam se impenderet. Ergo qua Sanctos veneraris religiosissima mente, excipe hæc Acta; vt quidem ipsorum atque de ipsis sunt, omni acceptione dignissima; vt autem studijs nostris laboribusque vtcumque illustrata nitescunt, exile pro meritis Tvis nostrisque obligationibus munus, nisi Tva dignatio illud supra conditionem suam euehat suscipiendo, & cum reliquis quibus nominis Tvi eminentiam impertiris rebus, supra vulgi æstimationem facias eminere probando. Vtrumque porro, dum ab experta toties beneuolentia minime dubitanter speramus, & ad cœpta prosequenda nouos per Te animos aspirandos confidimus, finem hic faciemus præfandi; Deum Sanctosque rite precati, vt vitam longam felicemque Tibi & Tvis ad publicum Rei Christianæ commodum largiantur, quo possis etiam plures operi huic Sanctos dare, non tantum veteres faciendo nobis cognitos esse, sed nouos etiam adscribendo veteribus, auctoritate ea, qua Avvncvlvs Tvvs infra Diuinam maxima, non vna vice auxit catalogum legitime inter Sanctos numerandorum: vt in hoc quoque felicitas nostra, cum ea, cuius in principio meminimus Bollandi felicitate maneat comparabilis. Ita vouebamus Antuerpiæ VI Idus Nouembris, anno Dominicæ Incarnationis M DCLXVII.

EMINENTIÆ TVÆ
Deuotißimi clientes
Godefridvs Henschenivs,
Daniel Papebrochivs.

FACVLTAS SVPERIORVM
ET SVMMA PRIVILEGII CÆSAREI.

Cvm Acta Sanctorum mensis Martij, a Ioanne Bollando S. I. colligi feliciter cœpta; aucta porro, digesta & illustrata a Godefrido Henschenio & Daniele Papebrochio, eiusdem Societatis Iesv, tres dictæ Societatis Theologi legerint, opusque laboriosum & eruditum ac luce publica dignum iudicarint. Ego infrascriptus Societatis præfatæ per Flandro-Belgicam Præpositus Prouincialis, potestate ad id mihi facta ab Admodum Reuerendo Patre Nostro Ioanne Paulo Oliua Præposito Generali, concedo Iacobo Meursio, Typographo Antuerpiensi, facultatem eadem Acta excudendi.

Cumque sacræ Cæsareæ Maiestatis decreto cautum sit, ne qui libri a Societate Iesv conscripti, in prouincijs Romano Imperio subiectis, excudantur aut venales proponantur absque eiusdem Societatis consensu; hisce declaro eumdem Typographum isto priuilegio legitime frui. In quorum fidem hisce officij mei sigillo munitis manu mea subscripsi. Bruxellis XXVIII Octobris ⅭⅠƆ ⅠƆC LXVII.

Ægidius vander Beke.

APPROBATIO CENSORIS.

Infrascriptus fidem facio me legisse Acta Sanctorum mensis Martij, a R. P. Ioanne Bollando S. I. colligi feliciter cœpta, & a RR. PP. Godefrido Henschenio & Daniele Papebrochio Societatis eiusdem aucta, digesta & illustrata, opus tribus tomis comprehensum, olim per Summos Pontifices a primis Ecclesiȩ incunabulis desideratum, atque Apostolicis Notarijs demandatum, & tractu temporis varijs hæreticorum nebulis seu tempestatibus obscuratum, Alexandri VII. P. M. felicis recordationis insigni encomio approbatum, Eminentissimorum Cardinalium, Illustrissimorum ac Reuerendissimorum Archiepiscoporum, Episcoporum, omniumque fere Ordinum Generalium, ac doctissimorum Virorum applausu commendatum; in quo prudens eruditio antiqua reducit, & simplex veritas obscura reuelat; typis dignissimum censeo: quia nihil quod fidei orthodoxæ aduersetur, sed multa scitu necessaria deducit & reuelat. In quorum fidem hisce subscripsi. Antuerpiæ VII Septembris. Anno Domini MDCLXVII.

Aubertus Vanden Eede I. V. L. Protonot. Apostolicus,
Canon. & Archidiac. Antuerp. Librorum Censor.

SVMMA PRIVILEGII REGII.

Carolvs Dei gratia Hispaniarum, Indiarumque, &c. Rex Catholicus, Archidux Austriæ, Dux Burgundiæ, Brabantiæ, &c. Serenissimus Belgarum Princeps, diplomate suo sanxit, ne quis Acta Sanctorum mensis Martij, auctoribus Ioanne Bollando, Godefrido Henschenio, & Daniele Papebrochio Societatis Iesv Sacerdotibus edita, præter voluntatem Iacobi Meursij proximis nouem annis vllo modo imprimat, aut alibi terrarum impressa in has nostræ Germaniæ Inferioris ditiones importet, venaliaue habeat: qui secus faxit, confiscatione librorum & alia graui pœna multabitur, vti latius patet in litteris datis Bruxellæ V Octobris anni MDCLXVII.

Signat
Loyens.

IN TOMVM TERTIVM
DE ACTIS SANCTORVM
MENSIS MARTII
PRÆFATIO
AD AMPLISSIMVM ET ADMODVM REVERENDVM
DOMINVM AC PATREM
MACARIVM SIMEOMO
CELEBERRIMÆ ECCLESIÆ
S. MICHAELIS
CANONICORVM ORDINIS PRÆMONSTRATENSIS ANTVERPIÆ
ABBATEM,
EIVSQVE RELIGIOSISSIMVM CONVENTVM.

Si Sanctissimi Norberti sanctus socius discipulusque B. Euermodus, Raceburgensis Episcopus, in tomo tertio Februarij primum occupans diem, satis idonea caussa fuit ad patrocinium sperandum obtinendumq; eidem volumini, imo operi toti, a Tuo laudatissimæ memoriæ decessore Norberto van Couvveruen, ac per eum ab Ordine Præmonstratensi vniuerso in comitijs Generalibus adunato (vt probant luculento testimonio litteræ ipsius Capituli sigillo munitæ expeditæque anno MDCLX die VII Maij) multo maiori iure expectat hic tomus, vt cum alijs eiusdem Martij mensis tomis duobus simili excipiatur fauore, commendatus a tribus pariter Candidi Ordinis vestri Beatis Heroibus, postremam Martij decadem exornantibus, Beato videlicet Eelkone Liaukama, Lidlomensi Abbate; Beato Ludolpho Raceburgensi Episcopo, centum quinquaginta octo annis post Euermodum; & B. Dodone de Hascha, illustrissimæ sanctimoniæ Solitario: quorum priores duo ad XXII & XXIX Martij Præmonstratensibus fastis adscripti, internarum candorem virtutum, externo spectabilem habitu, gloriosi Martyrij purpura exornarunt; postremus XXX diem occupans mensis prædicti, ne non etiam ipse censeretur inter eos, qui dealbauerunt stolam suam in sanguine Agni, quinque eiusdem vulnera in manibus pedibusque ac latere expressa conseruauit post obitum, non prorsus incruenta sublatus morte, quando collabentis tecti ruinam excepit. His tribus (nam quartum Fridericum Horti-B. Mariæ in Frisia Abbatem prætermittimus memorare, propterea quod, licet ad hunc mensem, ad alium tamen pertineat tomum, die III Martij solennius solitus celebrari) His, inquam, tribus Conciliatoribus maiorem confidimus huic oblationi accessuram gratiam, quam cæca gentilitas sperare solebat a fabulosa nexarum inter se Charitum triade, quarum Thalia florem numquam marcescentis decoris perpetuum, Aglaia splendidæ semper honestatis lucem suauissimam, liberalem hilaris exporrectæque frontis serenitatem pollicebatur Euphrosyne. Sed & hæc & illæ pollicebantur tantum nomine suo, cum rebus vacua essent nomina: ast B. Eelko, protendens manicas vernantibus rosis impletas diuinitus, numquid non promittit florituram semper, quam ipse operi nostro contulerit gratiam? Aut obscurari patietur Ludolphus obliuiosi temporis inuolutam caligine, cui infulæ suæ laureæque splendorem communicauerit, vt non semper amœna in luce niteat? Iucundius deniq; quid esse possit, quam ex Dodone, Dominicis plagis conuulnerato, velut ex salutifero fonte, haurire cum gaudio virtutum exempla eaque Ordini Candido propinare; hoc etiam auidius recipienda, quod hic tuo Amplissime atqve admodvm Reverende Domine præsignentur nomine: quippe qui ijsdem virtutibus omnibus, vnde tres illi hic laudati legentur, noscaris exhibuisse & exhibere Te amabilem monasterio Tuo, Antuerpiensi ciuitati venerabilem, admirabilem Brabantiæ nostræ Ordinibus. Etenim paternum facilemque erga subditos animum, qualis B. Eelkonis fuit, & ad exigendam cœnobiticæ disciplinæ obseruantiam mansuetudine magis quam seueritate, exemplo quam imperio efficacem, cum perspectissimum haberent celeberrimi huius monasterij Canonici; nullius eorum dissentiente suffragio, concordibus omnium votis postulatus in Abbatem es; & Superis bene fauentibus impetratus, sic regere eos pergis, vt quantum in hac amplissima dignitate tibi procedit temporis, tantum Tua erga singulos caritas sese explicet magis. Sensum affectuosæ erga res diuinas domi forisq; tractandas pietatis, quæ fuit B. Dodonis laus præcipua, in religiosissimo Tuo conuentu sic probat & veneratur Antuerpia, vt illum a capite in membra fluere ac Tuo spiritu vegetari non dubitet. Quoties vero, conuenientibus in vnum patriæ nostræ Ordinibus, ipse ad sententiam ferendam accedis; agnoscit in te Belgium B. Ludolfi generosum animum, prudenti circumspectione & eximia consiliorum maturitate ornatum, ad tuendam Ecclesiasticam libertatem, ad Regis & Prouinciarum Regiarum publica commoda defendenda, ad asserenda monasterij Tui iura; itaque agnoscit & admiratur, vt intra se non contineat nascentem exinde nominis tui celeberrimam famam, sed ad remotissimas quoque diffundat regiones. Atque hæc caussa fuit, cur arbitrum Te, componendis in Austria Bohemiaque monasteriorum vetustissimorum amplissimorumque controuersijs, designari in Capitulo Generali, postulari ab Abbatibus pertæsis litium, a pacifico Cæsare cum multa promptissimi auxilij atque fauoris pollicitatione ad suas ditiones inuitari contigerit. Tot ergo titulis gratiosam futuram Præmonstratensi Ordini Martij huius nostri partem, quot eius in ea Beati recensentur; Tibi eorumdem Beatorum imitatori solicito pariter ac felici, Amplissime ac Reverende admodvm Domine, offerri oportuit; vt per Te totus Martius commendatus, accessum ad cetera Ordinis florentissimi monasteria faciliorem habeat. Id porro a Te nunc & speramus & postulamus fidentius, quod, vt hunc mensem maturius emitteremus in lucem, vehementer nos animatos incitatosque fateamur adhortationibus Tuis; cum vasto huic insudantes labori, quocumque possibili modo foueres ac recreares, benignus pariter atque munificus; quin & exempla subditos omnes in magnam æstimationem expectationemque moueres eorum tomorum, quos tantopere Te velle perfectos videre tam exaggeratis verbis protestabaris identidem. Vt autem eruditarum nouitatum studiosi hunc quoque tomum inspiciant legantque libentius, præmittimus eidem tractationes duas sane curiosas, occasione accepta a duobus Sanctis, quorum mense Martio illustrauimus res gestas; Theophanis, inquam, Magni-agri in Sigriana Hegumeni Confessorisque, & Gunthramni Francorum Regis: quorum Acta quia non videbantur prolixiori digressione augenda, ipsam de industria ad hunc locum reseruaueramus. Etenim de S. Theophane & pulcherrimo illius agentes opere, quod Chronopraphiam inscripsit, non potuimus non obseruare rationes, secundum quas ipsum esset communibus chronologorum aptandum calculis; & manifestæ suppositionis reas esse conuicimus tabulas, quas imperiti alicuius librarij audacia, velut lacinias ineptissimas aureæ vesti, attexuit. Præterea Parisiensi, pulcherrimæ quamuis, editioni inesse menda chronologica non pauca obseruauimus, quæ ipsi imputata auctori, summam eius in scribendis annalibus accurationem suspectam facere quadamtenus possent lectori minus talia discernenti; adeoq; operȩ pretium fore putauimus ipsa loca & eorum correctiones sub vnum pariter aspectum ponere, vt cuiuis Theophanem legere volenti ad manum sint: appareatque euidenter non ipsius ista sed librariorum esse errata. Ad S. Guntramnum quod attinet, quamuis eius mortem ad annum Christi DXCIII pertinere demonstrauerimus manifestissime, tum ad 1 Februarij diem in Commentario ad Acta S. Sigeberti præuio, tum in Diatriba de tribus Dagobertis Francorum Regibus; fuerunt tamen adhuc postea nonnulli, qui cum cetera nostra circa Reges Dagobertos inuenta recte caperent vehementerque probarent, non tamen satis videntur intelligere potuisse, quomodo ex illo quem obitui Guntramni assignauimus anno, tota Francorum Regum per tres Dagobertos ducta procedat historia. Alij vero, licet hoc quoque intelligerent probarentque, prioribus tamen ea de re tractatibus deesse existimarunt regiæ illius stirpis genealogicum schema, quo per vnius folij planitiem expanso, tota successionum ac temporum series a primo Dagoberto vsque ad Carolum Magnum sub vnum simul poneretur aspectum. Vtrisque igitur hic fecimus satis, & hanc exegesim, vna cum priori, ipso in limine huius tomi legendam exhibemus viris in Tuo monasterio rerum historicarum scientissimis pariter ac cupidissimis, tum quia gratissimum hoc eis confidimus fore, tum quia præcipuam exinde capient vtilitatem. Habent quippe historiæ Byzantinæ auctores (vt vocantur) omnes, magnificentia plane regia excusos Parisijs, & in his Theophanem præceteris dignissimum vtilissimumque, Tuo coëmptos nutu, eosque & magnifaciunt & legunt diligenter. De Regia autem Francorum historia, occasione Sanctorum eodem spectantium, egregie examinata, correcta, illustrataq; ita sentiunt, crebris tuis ea de re sermonibus ad hoc inducti, vt inter pulcherrima huius cultissimi seculi inuenta soleant numerare Regem vnum, ingrata mille annorum obliuione sepultum, velut ab inferis restitutum regno, cui per annos fere septemdecim præfuisse, multaque illustria bello ac pace gessisse tam indubitata manet demonstratum auctoritate, quam aliquid vnquam fuit in re historica definitum. Lege igitur Tuisque commenda & hæc & illa quæ sequuntur Sanctorum Acta: &, quod facis, amare atque fouere perge, & nos & studia nostra: nos quidem, vt filios Societatis Iesu Tibi Tuisque addictissimæ; Candido autem Ordini priuatim deuotissimos: studia vero nostra, vt augendæ Dei Sanctorumque gloriæ, cuius zelantissimus es, vnice addicta; interim dum ad Aprilem mensem transimus, & omnes pariter Sanctos precamur, vt Te Tuumque religiosissimum Conuentum cælestium bonorum cumulent abundantia, verosque suarum virtutumimitatores per ipsorum intercessionem effectos, faciant etiam gloriæ suæ in omnem æternitatem consortes.

EXEGESIS PRÆLIMINARIS I
Chronographia S. Theophanis illustrata.

CAPVT PRIMVM
Repudiantur tabulæ chronicæ, saltem quoad annos & seriem quinque Patriarchatuum.

[1] Postquam prioribus tomis duobus per totidem tractatus prælusimus, [Vt prioribus tomis tractatus idonei] quorum alter ad operis huius vastii cognitionem clariorem dandam lectoribus facere poterat plurimum, expositis cum vita auctoris primi, occasione, consilio, medijs & successu tantæ molitionis, nec non ijs omnibus, quæ progressum illius promouerunt hactenus vel retardarunt, tum virorum eruditorum & in omni ordine præcipuorum iudicijs; alter vero totam Martyrologiorum, quibus vtimur plurimum, œconomiam exhibuit oculis, & quod vnice in publicam lucem postulari poterat, Bedæ opusculum genuinum atque ab aliorum additamentis secretum protulit: non diu deliberandum nobis fuit quid huic tandem tomo præmitteremus, ne quid a ceteris minus haberet. [sic huic chronologicus vnus præmittitur:] Etenim libros nostros legentibus apparet, præcipuum fere operi huic præsidium a chronologicis calculis peti, quibus rite subductis, solidissime ad Acta Sanctorum examinanda illustrandaque proceditur; & fides singulis atque auctoritas crescit, dum apparet quam apte ex historia reliqua, seculari æque ac ecclesiastica, pendeant omnia quæ sunt a coæuis auctoribus scripta; & quomodo ad eam debeat reuocari, si quid in alijs erratum est, eorum vel incuria vel imperitia, qui ipsis Sanctis posteriores, eorum res gestas vel antea descriptas suo deinde stylo ornarunt auxeruntue; vel maiorum neglectas incuria ex tradita ad posteros fama alijsque monumentis compilauerunt. Si quid igitur deprehendissemus eiusmodi quod semel recte constitutum, per totam chronologiam aut magnam illius partem plurimum habere posset vtilitatis; id enimuero communicandum Lectori quantocyus iudicauimus. Talia autem imprimis visa sunt duo illa esse, quæ iam designauimus circa Theophanem, Regesque Francorum: quando horum fere annis pleraque Acta reperiuntur signata eorum Sanctorum, qui multi in Italia, Gallijs, Germanijsque floruerunt: ille autem nunc vnicus chronographus est, qui res Ecclesiæ atque Imperij Orientalis a Diocletiano ad sua vsque deduxit tempora, ea complexus secula per quæ plerique omnes Orientis Sancti, quorum est in hoc opere mentio, suis virtutibus Diuorum honores promeruerunt.

[2] [in quo primum illustratur Chronographia S. Theophanis:] Hanc igitur facem geminā tomus hic prȩferet Orientalium atq; Occidentaliū rerū studiosis. Vtq; ab eo ordiamur, cuius hoc latius se extēdit vtilitas, quo plura complectitur & regiones ampliores; a Theophane, inquam; ante omnia dicimus dubitari non posse, quin is, qui in operis sui exordio alium titulum non sumpsit, quam Θεοφάνους τοῦ ἁμαρτολοῦ (vt fatetur egregius illustrator eius atque interpres Iacobus Goar Ord. Prȩdicatorū Congregationis reformatæ S. Ludouici Vicarius Generalis in suis ad pag. 1 notis) idē certo sit quem Magni-agri in Sigriana Hegumenum egregiumque sub Leone Armeno Confessorem festiue quotannis colunt Grȩci die XII Martij. [cuius Vita data 12 Martij] Huius enim veritatis habemus testem omni exceptione maiorem, ipsum Theophanis antiquissimum interpretem ac pene coæuum, Anastasium Bibliothecarium. Interpretem, inquam: quia ex Chronographia primum Georgij, deinde Theophanis decerpturum se profitetur, & vero plerumque decerpsit verbotenus, quidquid ad historiam ecclesiasticam Latine condendam Ioannes Diaconus videbatur posse desiderare ex Græcis auctoribus, quos nominauimus: postquam autem Georgij laudes breuibus attigit, de altero, inquit, scilicet Theophane, quid dicam? cum & eius conscripta Vita, qualiter videlicet amplis patrimonijs venditis crucem suam tulerit; qualiterue secutus Christum, Abbatis in monasterio Agri functus officio, virtutibus fulserit, miraculis coruscauerit, & Confessor obierit, satis superque per Byzantium & circum quasque regiones, his qui prope & his qui longe sunt, clamet.

[3] Quo porro in statu inchoatum a Georgio opus Theophanes inuenerit, [qui opus a Georgio Syncello inchoatum,] qua ratione prosecutus ipse sit, iuuat ex ipso proœmio cognoscere, quod est huiusmodi: Sanctißimi Constantinopoleos Patriarchæ Tarasij olim Syncellus, Georgius Abbas, vir eximius & eruditissimus, multis chronographorum & historicorum libris euolutis, compendiariam ab Adamo ad Diocletiani tempora chronologiam scripsit, discußisque studiose temporum rationibus ad inuicem comparauit, emendauit, ac solertißime, vt ante eius ætatem nullus, composuit: priscorum insuper Regum ac nationum vniuersarum statu & regimine annotato, singulorumque quantum licuit obseruatis ætatibus, supremarum & vniuersalium Sedium, Romæ dico, Alexandriæ, Antiochiæ & Hierosolymorum Pontifices enumerauit, eorumque annos ac tempora egregio digeßit ordine. Sed quoniam præueniente ipsum morte, opus, quod ad Diocletiani vsque tempora scribendo, vt sumus præfati, per duxerat; [& sibi a moriente commendatum,] non poterat ad propositum sibi finē prosequi; nobis velut fincerioribus amicis illud reliquit,multa excusantes pluribus hortatus, vt ne imperfectum relinqueremus laborem suum, atq; ad eumdem suscipiendū coëgit. Quocirca monitis eius morem gerere compulsi, molem robore nostro longe grauiorem suscipimus. Multis siquidem voluminibus diligentius exquisitis & quantum facultas & ingenium dedit examinatis, præsentem chronographiam a Diocletiani temporibus ad Michaëlis & Theophylacti eius filij Imperium compilamus; Reges insuper & Patriarchas, [continuauit:] nec non eorum gesta & ætates, qua par est sedulitate, describimus, nihil ex proprio adnectentes; sed potius ex antiquis historicis & oratoribus colligentes omnia, proprijs quæque locis digeßimus; secundum temporum rationem res gestas ordinantes, vt quoto anno quid factum sit in bello vel ecclesia, in promptu habeant legere volentes.

[4] Hæc ibi, in quibus aoristos συνεγραψάμεθα & τετάχαμεν maluimus per verbum præsentis quam præteriti temporis explicare: [huic aptatæ tabulæ chronologicæ] quia proœmium illud operi non facto sed faciendo præmitti a Theophane, ijs persuademur argumentis, quibus credere cogimur non omnia quæ præconceperat animo fuisse ab eo effectui mancipata: quorum defectum cum sciolus aliquis præsumpsisset supplere, præclarissimo auctori haud mediocriter iniurius fuit. Etenim chronographia Theophanis, qualem nunc habemus, ex collatione quinque Codicum MSS, Regij scilicet, Peyreziani, Barberini, Vaticani & Palatini, duabus constat partibus: quarum quæ potior est & vere aurea omnique acceptione dignissima, historiam exhibet per annos digestam: altera vix plumbea dici meretur, consistitque in tabulis chronologicis (Canonia vocat Goar) quibus per loculos diuisis, primum annus Mundi, tum Christi Incarnati, dein Imperatoris Romani, proxime Regis Persarum aut Ducis Arabum, rerum post Persas in Palestina potientium, deniq; ex ordine quinque Episcoporū præcipuorum seu Patriarcharum, Romani, Constantinopolitani, Hierosolymitani, Alexandrini & Antiocheni ordo & anni continentur. Tabulas autem istas magna cum diuersitate non tantum præfixas annis non suis, sed etiam mendosissime conscriptas esse, & plurimis hiare loculis, ac portentosis prorsus annorum, præsertim Patriarchalium, supputationibus scatere, cum ipsemet Goar agnoscat fateaturque; mirum est aut ipsum, aut qui defuncti Goaris laborem eduxit in lucem Combefisium, potuisse sibi persuadere, ab auctore Theophane esse; qui variorum auctorum sententias & numeros secutus sit varios, opusque proprium vrgente persecutionis neceßitate non recensuerit,proindeque exigere a lectore suo poßit, vt qui dormitantem Homerum patitur, [plurimis portentosisq; erroribus scatent] Thoophanem quoque lapsum erigat corrigatque: cum nimirum succedentes & ad inuicem cohærentes numeros in sequiores transponit annos, seu etiam coniunctos annos in dißita canonia desultorie transfert: aut eidem viro nunc pauciores, mox plures diuersis canonijs aßignat annos: vel cum eiusdem viri pauciores anni plura occupant canonia: aut cum summa quæpiam ætatis æquales loculos siue canonia quibusdam omißis non accepit: vel denique cum numero eiusdem anni repetito confusio infertur non mediocris.

[5] [maxime circa Romanos Pontifices,] Verum si hæc tam multa tam grauia volumus Theophani imputare, verendium est, ne plura ac grauiora occurrant quam quibus lectoris, quantumuis benigni, lenitas possit ignoscere. Nam vt omittam quæ circa S. Cyrilli Hierosolymitani decessorumque eius ac successorum chronotaxin fœdissime errata demonstrauimus; emendationem superat omnem, inquit ipse Goar, Romanorum Episcoporū nomen frequentius omissum, & ætas a pag. 208 auctori penitus ignota: quod vti ex indubitatis Pontificum annis manifeste nobis constat, ita fortassis in alijs Patriarchis deprehenderemus, si de eorum successionibus atque ætatibus pari nobis ratione constaret. [ipsiq; historiæ subiunctæ aduersantur.] Neque dixeris vitiosos catalogos præ oculis habentem Theophanem atque ex ijs annos supputantem in istorum errorum partem non minimam prolabi potuisse: vbicumque enim in ipsa historia Pontificis Romani occurrit mentio, non alium quam par erat nominauit vspiam: quomodo igitur ignotam potuit eorum seriem ætatemque habere? aut quæ potest tanta concipi vllius scriptoris oscitantia, vt annales ordinans, eosque in capite Imperatorum & Pontificum annis præsignans, nomen aliquod scribat diuersissimum ab eo, de quo in ipsa historia acturus est: aut saltem, cum de aliquo egerit nominatim, non cogitet alium hunc esse ab illo, quem in fronte expresserat? Sic ad annum X & XI Constantij narrantur Acta inter Athanasium & Iulium Papam; qui in anno Constantij XV & ipse Pontificatus sui XV annum vltimumque expleuit: cum interim in tabulis totus eius Pontificatus ad sexennium retroactus, ipso quem diximus X anno Constantij, Liberium faciat succedere Iulio.

[6] [& cum Georgij tabulis, quas prosequi deberent, non conueniunt] Quid autem dicemus de Regum Persarum serie? Exorditur eam Georgius Syncellus anno quarto Alexandri Mammeæ, qui fuit vulgaris Æræ Alexandrinæ CCXVIII; & expositis singulorum nominibus, & quot quique regnauerint annis, vsque ad Persici Imperij finem sub Saracenis, quintum Regem Vracem (Arareuchem dictum in tabulis Theophani affictis) inducit in imperium anno Alexandrinæ Æræ CCLXIV; conformiter ad annorum spatia singulis eius decessoribus in catalogo assignata; eumque annos XVII regnauisse scribit. [in serie Regum Persarum,] Tabulæ autem (quæ pene vbique quoad numeros annorum vniuscuiusque regno attributorum cum Georgio consentiunt, sed ordinem quandoque & nomina commutant) cum totidem annis regnasse Arareuchem admittant, vltimum illius annum componunt cum primo Diocletiani, Alexandrinæ Æræ CCLXXVII, atque ita quatuor annos auferunt. Quis autem credat Theophanem continuatorem Georgij, nulla apparente ex caussa ita ab auctore suo fuisse discessurum, si tabulas ipse conscripsisset? Quis rursum credat omissurum fuisse Varanis, seu Vraranis III nomen & annos IV, si præ oculis habuisset relictum sibi a Georgio Catalogum: ac deinde pro Vrarane V Arsabelum, pro Samaspo Pecmasaphum fuisse scripturum, nominibus toti Georgianæ seriei ignotis?

[7] Simili ratione licebit ab ijs argumentari Patriarchis, quos vltimo operis sui anno sic subnectit Georgius, [neque in successione 4 Patriarcharum.] vt ab ijsdem exordiri deberent Theophanis tabulæ, a primo Diocletiani anno exordientes; licet de illo anno, vtpote iam satis descripto, nihil scribendū sibi esse Theophanes putauerit: vel hoc ipso indicans prius opus a se continuari, non conscribi nouum, quod alias auspicari debuisset ab illius ad imperium ingressu, qui primus offerebatur in historiæ argumentum. Hunc autem annum cum descripsisset Georgius sic concludit.
Romæ Episcopus XXVIII Caius, annis XV.
Antiochiæ Episcopus XVII Cyrillus, annis XV.
[primo Diocletiani anno aliter, a Georgio,] Alexandriæ Episcop. XVI Theonas, annis XIX.
Hierosol. Episc. XXXVIII, Hymenæus, an. XII.

Ex quibus iuxta priores Georgij calculos, Caius quidem & Theonas primum illum habuissent in Episcopatu annum: Cyrillus, anno Alexandrinæ Æræ CCLXIV creatus, annum egisset XIV, Hymenæus vero vltimum, nisi (quod est verosimile) dicas, librariorum vitio factum vt duodecim annis scriberetur sedisse, cui passim alibi anni plusquam XX assignantur.

[8] Interim Tabula, Chronographiæ exhinc a Theophane continuatæ præfixa, huiusmodi Canonium exhibet ipso in limine: [aliter ante Theophanis opus exposita:] Non quærimus vtrarum tabularum calculi ad veritatem propius accedant, & num maior fides adhibenda non sit Eusebio, proximos temporibus suis Episcopos sic ordinanti, vt Caius, Imperium suscipiente Diocletiano, egerit in Episcopatu suo annum V, Hymenæus XIX, Theonas IV, Tyrannus non nisi post annos octo successerit Cyrillo, circa Diocletiani initia agenti annum dumtaxat VI. Hæc inquam non quærimus: sed istud potissimum lectoris æqui iudicio æstimandum relinquimus, an cum Georgij chronotaxi tam male cohærentia possit credi scripsisse illius continuator, aut omnino aliquis qui Georgium legerit? nedum is qui omnia, quæ sibi ille ad texendam chronologiam conquisiuerat instrumenta, hæreditauit.

CAPVT II
Quomodo tabulæ confectæ videantur: qua Æra Theophanes vsus sit: quam recte ab anno eiusdem CCLXXVII exorsus sit? Quale sit Chronicon quod Raderus Alexandrinum dixit?

[9] [Itaque tabulas illas putamus a Theophane designatas quidem lineis ductis,] Qvid igitur? inquies. Adeone impudens fuerit aliquis, vt Theophani affingeret tabulas, de quibus cogitauerit numquam? Non hoc dicimus: sed omnino arbitramur, eiusmodi tabulas ab eo non tantum excogitatas fuisse (vt commodiores ad vsum lectoris, quam modus ille quem tenuit Georgius, annos mundi Christique & Imperatoris Romani præfigens historiæ ad instar tituli, ad calcem vero cuiusque anni Persarum Reges & quatuor Episcopatuum Præsules subtexens) verum etiam lineas, intra quas essent describendæ per loculos diuisas, ab eodem Theophane fuisse ductas, saltem in principio operis; & vbi id non fecit, similibus lineis ducendis spatium in codice vacuum relictum fuisse a scribente. Dicimus tamen quod annos mundi Christique & Romani Imperatoris scripsisse contentus, & Episcopatuum titulos cuique loculo præsignasse, [sed inscriptis nominibus annisque minime impletas fuisse ab ipso:] loculos ipsos omiserit tantisper inscriptis nominibus Episcoporum & singulorum annis implere, dum quod in opere præcipuum erat absoluisset: deinde autem vel morbis vel ærumnis impeditum, vel etiam rei difficultate absterritum (cum videret quomodo Episcopales catalogi in designando vniuscuiusque Pontificatus tempore vel inter se vel cum notis certioribus pugnarent, & summa annorum inita in descensu ascensuque faciendo numquam recte fineretur) desperasse de successu.

Satis erga habuit omissa tantisper cura pertexendæ accuratius seriei, in ipso quandoque historiæ contextu nonnullos Episcoporum eo anno sedentium nominare, quandoque eorum nomina certius sibi cognita inscribere loculis ad id præparatis: vnde eos acceptos in Anastasij versione hoc modo reperias. Mundi anno VI ∞XCIX, Diuinæ Incarnationis anno DXCIX. Anno vero Imperij Phocæ V Isacius Hierosolymitanus, Theodorus Alexandrinus, & Anastasius Antiochenus habentur Antistites. Et paullo post. Anno Imperij Phocæ VII Sergius Constantinopolitanus, Zacharias Hierosolymitanus, & Ioannes Alexandrinus habentur Antistites. Hæc enim aliaque similia, in Anastasio quidem non admodum rara, in Theophanis vero textu vix vnquam reperienda, vnde accepisset iste, si hic ea in dictis loculis non signasset? Hoc autem eum credimus in melius sibi cognitis vrbis Constantinopolitanæ Patriarchis diligentius frequentiusq; fecisse, cum ipsi historiæ suȩ tam accurate inseruerit eorum, qui suo æuo fuere viciniores, initia finesque. Quin & Romanorum Pontificū tempora sibi propinquiora in eadem historia diligentissime expressit: & quamuis in antiquioribus aberrarit subinde a veritate, non admodum correctos secutus catalogos; nunquam tamen sic est hallucinatus (incipiendo a Iulio, cuius ad annum Ærȩ Alexandrinæ CCCXXXIV meminit) quin reuera eo aut proximo anno is Pontifex Romanæ Cathedræ præsederit, cuius factum aliquod in historia explicatur.

[10] [Verum a sciolo aliquo, Nicephori catalogos imperite secuto;] Tabulas autem ita vacantes in codice adhuc inuariato reperisse Anastasium, omnino credimus: postea autem factum esse, vt sciolus aliquis ex Catalogis, in S. Nicephori Patriarchæ Constantinopolitani compendiaria chronographia repertis, prædictos loculos implere tentauerit, inde, vbi isti in suo desinebant manuscripto, sursum ascendens per annorum spatia, recte aut perperam definita; nihil pensi habendo quot quique menses diesque plures aut pauciores sederint quam annorum integrorum numerus adiunctus significat. Ita necessario fieri debuit, vt eiusmodi supputationes, corruptis etiam quandoque in MS. numerorum notis vitiosiores redditi, [cum ille tantum notaris annos mundi & Christi,] non modo a veritate recederent plurimum, sed nec cum Theophanis historia sequente neque cum prȩcedente Georgij supputatione possent coincidere. Vt autem Anastasij versione mouemur ad credendum, nequaquam Theophanem vel semper vel ab initio inscripsisse tabulis Episcoporum quæ diximus nomina: sic eadem moti auctoritate persuademur, non singulis annis prȩsignatum fuisse a Theophane mundanæ ac Christianæ Æræ numerum; sed item vt Anastasius facit, ad initia dumtaxat Imperatorum, & quandoque alias: alibi vero solum signatum Imperij annum, [aut etiam solos quandoque annos Imperatorum.] quod eo fere solo consuessent historici publica scripta signare: Hinc porro fieri non difficulter potuit, vt dum ad annos Mundi subinde reuocantur anni Imperatorum, aliqua difficultate incidente, non semper facta fuerit vniformis progressio, quemadmodum infra docturi sumus, ostensurique non tam ipsius Theophanis errore id factum, quam receptæ per vniuersum Orientem ex vsu Alexandrinæ Ecclesiæ chronotaxis, cui aptare se auctor debuerit. Hic tamen ne tenebras multas offundat, Theophanis chronologiam ad Æræ vulgatæ annos aptaturis, hanc dissertationem vulgare placuit.

[11] Alexandrinæ porro siue ecclesiasticæ Æræ differentiam, [Vsus est Theophanes Æra Alexandrina, annos mundi 16, Christi 8 pauciores numerante,] ab Æra Græcorum seu Romanorum id est Constantinopolitanorum, ipse nobis Theophanes explicat ad extremum Zenonis Imperatoris annum his verbis. Ceterum annus, quo Zeno mortuus est & Anastasius imperare cœpit, ab Adamo V∞ DCCCCXCIX apud Romanos numeratur; qui iuxta diligentiorem & veriorem Alexandrinorum calculum V∞ DCCCCLXXXIII, a Diocletiani Imperio CCVII, a diuina Incarnatione CCCCLXXXIII Indictione XIV notatur. Qui annus cum citra dubium vllum fuerit vulgaris Æræ CCCCXCI, liquido apparet Alexandrinos, in mundanis quidem sedecim annos pauciores numerasse, Æræ autem Christianæ annos detraxisse octo: idque commodioris supputationis caussa, vt apparet, quo toto vno seculo vnitatum ac decadum numeri æqualiter procederent in recensendis Mundi Christique annis. [Diocletiani initia recte composuit cum anno 277 istius Æræ,] Hunc igitur calculum secutus Theophanes, & Chronographiam a Georgio Syncello vsque ad Diocletiani perductam initia porro pertexturus, primum dicti Imperatoris annum composuit cum anno Christi CCLXXVII, qui nobis, octennio addito est CCLXXXV: atque ita tacite correxit errorem auctoris sui, annum CCLXXVIII Æræ Alexandrinæ primum Diocletiani facientis. Etenim hic Alexandri Mammeæ annos tredecim recte in anno CCXV, qui nobis CCXXIII fuit, exordiens; minus recte eidem dederat successorem Maximinum anno CCXXVIII, qui fuisset vulgaris Æræ CCXXXVI: [a Georgio Syncello non bene ad sequentem dilata,] cum dictum Alexandrum constet solis nouem diebus vltra tredecim annos regnasse, atque adeo pridie Nonas Martias acclamatum, ipsis Idibus obijsse: vt consequens sit primum Maximini annum statui debuisse CCXXVII, & reliquos deinceps annos a Georgio numeratos, tali errore semel posito, excrescere supra numerumiustum anno vno.

[12] Optime igitur fecit Theophanes quod Georgianæ chronographiæ superfluum istum annum detraxerit: non item ij qui ipsi Theophani annum vtrumque detractum volunt, existimantq; etiam sic serius quam par est Diocletianum ab eo in imperium induci. Cum enim Græcorum annus a Septembri mense suum sumat exordium; & tum ex alijs auctoribus tum ex Chronico, quod vocant, Alexandrino habeamus, Diocletianū Imperatorem XV Kalendas Octobris Chalcedone renuntiatum, [aut ab aliis ad præcedentem retracta] V Kalendas Octobris Nicomediam purpuratum intrauisse, & Kalendis Ianuarij Consulem prodijsse, euidens est nullam anni CCLXXVI partem ad ipsius imperium pertinuisse, nisi vsque ad Kalendas Ianuarij differas anni initium numerare: quod non faciunt auctores, vno anno Diocletiani initium anticipandum iudicantes, sed alio nituntur fundamento: persuasi videlicet Palilibus festis, id est V Idus Maij, illū esse exorsum regnare. Verum hoc quam temere assumptum fuerit ex verbis Claudij Mamertini in chronico, in alium prorsus quam reuera habeant sensum detortis, dilucide Petauius noster ostendit lib 11 de Doctrina temporum cap. 30, ingenue retractans, quæ alias ex inueterata, vtait, chronologorum sententia scripserat. Eosdem autem prorsus nihil potest iuuare 11 Consulatus Diocletiani cum 11 anno Tribunitiæ, [qui refutantur ex chronico] id est Imperatoriæ potestatis, in quibusdam lapidibus compositus. Aliud enim est vtriusque initium: & cum hoc optime constat quod hunc Consulatum adierit anno imperij sui primo, & ideo recte a Consulibus Diocletiano 11 & Aristobulo eiusdem Diocletiani anni ad pascha ordinandum digesti sunt; quemadmodum in Fastis Constantinopolitanis expresse dicitur.

[13] Constantinopolitanis, inquam, licet notiori iam nomine Chronicon Alexandrinum vocentur, [Alexandrino perperam dicto,] ex opinioni Raderi nostri, eosdem Grȩce Latineq; edentis: quam & nos appellationem (vt recepto seruiamus vsui) libentius vsurpamus. Satis enim esse potest eruditum lectorem hic monuisse, quod chronicon illud reuera nihil minus quam Alexandrinum sit: quippe quod nihil habeat cum Alexandrinorum rationibus commune. Non mensium, non dierum nomina, quæ Alexandrinis Ægyptiaca erant omnia, chronico autem huic partim Græca partim Latina sunt, vt Kalendæ Idus &c. Non initium anni, quod Alexandrinis sumitur a mense Thoth, cuius primus dies respondet XXIX diei mensis Augusti: in chronico autem a Kalendis Ianuarij Romano more ducitur. Non anni titulum; quem Ægyptij a Regibus Imperatoribusue sumebant, Chronicon autem sumit a Consulibus ex more Romano. Non Æram Christi: quam qualem vsurparint Alexandrini iam vidimus, chronicon autem prorsus non attingit, procedens Græcorum more per Olympiades, Ægyptijs in rebus publicis consignandis inusitatas. Vt autem ex tanta characterum chronologicorum ab Alexandrinorum vsu discrepantia manifeste conuincitur Alexandrinum non esse, [cum vere fuerit Constantinopolitanum,] in quo illa reperitur: ita e conuerso indubitatum videtur ferri iudicium posse, prædictos fastos Constantinopoli seu Nouæ-Romæ scriptos esse, vbi in vsu vulgari ista erant omnia, magna parte ex veteri Roma illuc traducta simul cum Imperij Sede; non item in reliqua Græcia, a Latinis nominibus magis abstinente. Istud vero maxime ex postremis prædicti Chronici annis liquet, quibus tam prolixe describuntur Acta Boni Magistri, in templo Studitarum Constantinopoli sepulti anno Heraclij XVII, ab alijs historicis vix leuiter tacta; vt non tantum ibidem scripsisse auctorem, sed & ex Studitis vnum fuisse, nobis appareat verosimillimum. Ast præfigitur chronico hæc, quæ sequitur gnome Πέτρος Αλεξανδρείας. Hinc deinceps annorum ab Adamo Protoplasto siue ab orbis conditi exordio summa colligenda est, respondentium inspiratæ a Deo Scripturæ & sancte institutis per diuinos Patres atque in Ecclesia Catholica recte celebratis festiuitatibus. Item de Agno typico ex Paschalibus atque ex matheseos rationibus frequenter disputat: Alexandrini autem Episcopi scitur munus fuisse, [cur ab alijs Fasti Siculi nuncupatum?] vt definitis accurate solis ac lunȩ cyclis, Pascha toti orbi Christiano, quo die esset celebrandum, indicaret. Quid autem tum, si eo non obstante, Cycli Paschalis rationes perspectas habere studuerint Heraclij æuo omnes qui docti cupiebant haberi apud Latinos? Gnome autem istiusmodi nō magis indicat auctorem fuisse patria Alexandrinum, nedum vrbis illius Episcopum aliquem, quam similis alia ex Eusebij Cæsariensis, vel scriptoris alterius opusculo vel epistola quapiam accepta & libro præfixa, Eusebium aut ipsum cuius ea esset gnome auctorem probaret. Itaque haud paullo rectius Panuinius alijque fecerunt, qui dictum Chronicon, prius in Sicilia repertum quam illud ex Augustano MS. Raderus plenius accuratiusque vulgaret, Fastos Siculos nuncupauere, cum vsu sit inter eruditos receptum (quem & nos in Martyrologiorum Antiquorum sequimur nomenclatura, quoties ignoramus ad cuius Ecclesiæ vsum descripta fuerint) vt MSS. codicibus nomen fiat a loco in quo reperti sunt, vel ab eo qui illos proprios in sua possidet bibliotheca.

CAPVT III.
De anno Constantij & Galerij corregnantium & quinto Phocæ in Theophanis chronographia præteritis, ac demum post plurium annorum seriem, ad lacunam explendam, Iuliano & Copronymo supra iustum tempus eorum adiectis.

[14] Postquam ab infinitis propemodum erroribus, quos vitiosissimæ tabulæ Theophani impingebant, [Pro toto opere contenti Notis a Goar & Combefis adiectis,] diligentissimi auctoris nomen vindicauimus, & prorsus indignas esse ostendimus, quæ cum chronographia eius circumferantur; non hoc agendum nobis putamus, vt singula eius capita reuocemus ad examen; & quandoque exerrantem, quod humanum est, ex alijs certioribus quam quæ ipse vidit monumentis ac temporis signandi characteribus, reuocemus in viam. Præstitit hoc magno studio & labore interpres eius prænominatus Goar; cuius egregio fœtui post auctoris mortem in lucem producendo intentus Cōbefisius, Notas addidit posteriores. Itaque omissis ijs quos ipsi obseruarunt & correxerunt in Theophane erroribus, & difficultatibus quas attigerunt prætermissis, duo tantum hic puncta notabimus: non tam quia ab ipsis leui nimis manu tractata nec satis fuere explicata; [duo hic majoris momenti minus ab ipsis explicata notamus;] quam quia ad plurimos consequenter annos spectantia, totam Theophanis chronologiam obscurissimam reddunt, & ad Æræ vulgaris numeros ipsius calculos aptare volentibus, incredibiles pariunt molestias: quas nos experiendo edocti, quod ijs emolliendis nobis priuatim comparaueramus remedium, libenter in publicum hic conferimus. Est autem hoc in eo situm, vt occasione exerrationis detecta, & statutis eidem vtrimque terminis, doceatur lector, eo quod inter Magni Constantini & Iouiani Imperatoris exordia fluxit spatio, nouem annorum differentiam inter vulgarem Æram Æramque Alexandrinam esse concipiendam, vt suis quæque aptentur temporibus: & rursum ab anno Phocæ quarto vsque ad Constantini Copronymi mortem: [Constantini tempus, anno vno anticipatum; & Phocæ vno imminutum,] cum alias communiter, sicut antea dictum est, soli octo anni adijci debeant ad numerum Æræ Alexandrinæ, vt cum vulgari componatur. Vtrumq; autem tanto facimus libentius; quo certius ostendere possumus postremæ exerrationis culpam nequaquam penes Theophanem residere, sed commune tunc passim fuisse omnibus Alexandrina Æra vtentibus, vt annos Mundi christique, vno quam par erat pauciores, eo tempore numerarent, & sic imminutos cum vera Indictione nihilominus componerent.

[15] Huic simile aliquid etiam in primo casu accidisse suspicari possumus, [primi erroris occasio ex Georgio non bene intellecto sumpta] demonstrare non possumus. Etenim Georgius Syncellus, cuius chronologicum opus pertexendum Theophanes noster suscepit, pag. 32 editionis Regiæ præfatur, se Chaldæorum dubiam coniecturam arte demonstratiua refutaturum, necessario interpretandos sibi ducere annos Egregororum vsque ad CLXV Enoch, qui mundi fuit MCCLXXXVII: vt deinde, inquit, ad vigesimum Constantini ab Adam ordine seruato numeraudi seriem traducam: & Regum vnicuique genti imperantiumnominibus prolatis, annorum V∞ DCCCXVI summam me non oscitanter collegisse demonstrem. Hæc ille Goare interprete. Verum si quis respondeat τὸ vsque terminum significare, vt scholæ passim loquuntur, extrinsecum, adeoque Georgium censuisse, Constantini Vicennalia spectare ad proxime sequentem a dicta summa annum V∞ DCCCXVII, qui nostro CCCXXV responderet, recte se habebit tota Georgij supputatio, ijque errauerint soli, qui in vltimo præsignati numeri anno, eadem vicennalia collocarunt. Hoc autem manifeste Theophanes fecit, siquidem cum Vicennalibus Constantini & tempore celebratæ Nicenæ Synodi Indictionem XII coniunxit, [exclusit ab annalibus Constantij & Galerij annum vnum:] quam constat Conss. Paulino & Iuliano die XX Maij habitam, atque adeo ad XIII Indictionem pertinere. Tali porro errore iam posito, necessarium fuit, per annos XX sursum ascensuro, primum Constantini annum statuere annum suæ Æræ CCXCVII; nec vllum sibi potuit reseruare annum, quem Constantio Chloro & Galerio Maximiano inscriberet, quasi post abdicationem Diocletiani & Maximiani Herculei (factam, vt tradit ipsemet & consentiunt omnes, Æræ Alexandrinæ anno CCXCVI, XI Kalendas Martij) solis quatuor mensibus vixisset Constantius Chlorus Constantini pater; quod ipsum manifeste ostendit se sentire, cum ait, Anno Imperij vndecimo vita functum, quem anno CCLXXXV dixerat Cæsarem esse institutum.

[16] Atqui non tantum Alexandrinum Chronicon dicit, [cum tamen 14 menses regnanti patri succedens Constantinus] quod Constantius, Constantini magni Imperatoris pater, cum annos XII imperasset, vita cessit; & ipsius Constantini annum primum componit cum initio Olympiadis CCLXXII: sed etiam ex Fastis Consularibus constat, præter illum annum quo, cedentibus Imperio soceris, Augusti declarati sunt Galerius atque Constantius; etiam anno sequenti Consulatus insignia gessisse Constantium. Fuit igitur Constantij Imperium vnius anni & quatuor mensium: post quos mortuo patre die VIII Kalendas Augusti, reliquum quidem tempus, quod Græcis dumtaxat vnius mensis vsque in anni sui finem supererat, non potuit apud eos primum Constantini annum efficere: potuit tamen eorum posteros ambiguos reddere Latinorum supputatio, apud quos, adhuc quinque menses ad Ianuarium numeraturos, cœperat Constantinus imperare. Quidquid sit, & quocumque ex capite ij errarint, qui Theophani erroris dederunt occasionem: potuit ipse errorem agnoscere atque corrigere, cum ad truculentam illam famem describendam peruenit, quæ septima Indictione imminente Orientem afflixit, [Vicennalia tempore Nicenæ Synodi celebrarit.] quamque ex semel posita rerum per annum vnum anticipatione retulit ad annum CCCXXIV. Si enim tunc, cum habita est Nicena Synodus, Alexandrinus solum agebatur annus CCCXVI & Indictio XII; quæ post æstatem anni ijsdem Alexandrinis CCCXXIV imminebat Indictio, non potuisset nisi sexta censeri, adeoque scire potuit cum septimam dixit, res quæ illam præcedebant Indictionem anno vno a se anticipari: [Iuliano autem 3 anni dantur ad explendam lacunam] & annum CCXXV a se numerari debuisse, vt haberet ȩtatem, quam septima sequebatur Indictio. Maluit tamen positos semel calculos prosequi toto reliquo Constantini & successoris Constantij tempore; atque vt hiatum vnius istius anni tandem suppleret, Iuliani imperium (quod vnum annum & menses octo non integre expleuit) per tres pene solidos annos diuidere.

[17] Hac vnius anni ad Iuliani tyrannidem adiectione in viam regressus Theophanes, ab initio Iouiani, [Rursum Pbocæ tyranno ex annis octo:] id est ab anno Alexandrinæ Æræ CCCLVI, cuius Ianuarius cum nostro CCCLXIV coincidit, inoffenso pede progreditur, & suos annos cū Indictionibus (quas reliquo quarto & quinto seculo rarius indicat, seculo autem sexto post Anastasij mortem pene quotannis designat) recte componit vsque ad Phocæ & Heraclij tempora, vbi nouus occurritnodus, etiam a Goare animaduersus; sed ita, vt animaduertisse contentus, eius caussam exerrandique principia ac finem non sollicite indagarit: cum tamen non modice referat ad chronologiam scire, quo loco exemptus annus vnus sit, quo deinde alius vnus substitutus. Idque eo magis operȩ pretium est facere, quo certius est, non aliquam Theophanis hallucinationem casui interuexisse; sed ex eo quod aliquando publice vsurpatum fuit, in necessitatem inductum tale quid faciendi, si ab vsitatis calculis nollet recedere & tamen aliquando vellet in viam redire. Ita porro res habet. [detrahitur quintus:] Postquam Alexandrinæ Ærȩ anno DXCV mense Nouembri, Indictione VI occisos a Tyranno Phoca Mauritium filiosque narrasset, primum Heraclij annum cum Alexandrino DCII componens ita orditur: Hoc anno mensis Octobris die IV, Indictione XIV Heraclius ex Africa appulit cum nauibus, atque ita ex octo Phocȩ annis eique respondentibus Indictionibus, vnam tollit. Si quæris, Quam? respondemus, Decimam, in quam annus quintus Phocæ cadebat; cum anno eiusdem quarto de industria conflatus in vnum, reiecta ad calcem eius morte Cyriaci Patriarchæ, quam hunc obijsse XXIX Octobris die Sabbathi, ac funus curatum esse XXX eiusdem mensis die Dominica, habemus ex Chronico prædicto: qui temporum characteres in annum dumtaxat DXCIX Ærȩ Alexandrinȩ & in X Indictionem cadunt: reliqui autem tres anni Phocæ, vti & præcedentes quatuor, sic inter se narratione cohærent, vt interijci illis prorsus nihil possit.

[18] Quid autem coëgerit Alexandrinos annum vnum dissimulatum præterire, [quia Heraclius primū suum annū duabus Indictionibus notauit] manifeste docebit prȩcitatum Chronicon ad annum Imperatoris Heraclij primum hisce verbis: A septimo Octobris præsentis, Indictionis XIV, vsque ad XIII Ianuarij Indictionis eiusdem, scriptum est in publicis tabulis Imperii Heraclii. Et a XIV eiusdem indictionis eiusdem mensis scriptum est in reliquum tempus anni vsque ad Decembrem nempe expletum, XV INDICTIONE ET CONSVLATV EIVSDEM RELIGIOSISSIMI PRINCIPIS NOSTRI. Itaque vnus idemque primus Heraclij annus, in duas Indictiones distractus, occasionem attulit primum Heraclij annum statuendi eum, qui reuera initia eius præcessit, & totus Phocæ debebatur. Hoc autem semel posito, necesse fuit ab ijs, qui talem tenebant ordinem, omnia Heraclij & successorum eius gesta ad vnum annum anticipari, magis quam Æra Alexandrina integre numerata passa fuisset: quod deinceps vsque in Palæstinam videbimus valuisse, etiam circa finem noni seculi, [post quem vno anno anticipantur omnia,] scilicet in ecclesiasticis scripturis, quæ sese Æræ Alexandrinæ optabant; quam Theophanes vtpote monachus sequens, & tandem exorbitantiam istam vel animaduertens primum vel corrigere volens in sua Chronographia, Constantini Copronymi annum penultimum distraxit in duos, dissimulata rursum Indictione, ipsique Copronymo (quem anno Alexandrino DCCLXVIII, die XIV mensis Septembris, [vsque ad mortem Copronymi, cui vnus annus vltra 24 additur.] indictione XIV mortuum esse dicit postquam ab obitu patris imperasset annos XXXIV, menses II, dies XXVI) totos XXXV annos reliquit; quoniam in anno Alexandrino DCCXXXIII, propter rerum & Indictionum anticipationem iam dictam, constituerat principium Imperij ab eo suscepti, mensis Iunij die XXVII ad insequentem Indictionem X pertinente, cum insequens, dictum diem Indictio numerari tantum debuisset IX, nisi per Indictiones, primo Heraclij anno geminatas, vnum annum Æra Alexandrina amisisset.

[19] [Hæc anticipatio plurimis intermedij temporis exemplis probatur] Hæc autem quamuis ita solide deducta subsistant, vt clara sint vtrumque terminum considerantibus; annum scilicet Phocæ primum & Copronymi vltimum: lubet tamen etiam exemplis ex ipso Theophane comprobare, toto illo annorum CLXXIII spatio hebdomadæ ferias, cum certis mensis alicuius diebus sic comparari, vt, nisi ad annum ab eo numeratum adijcias annos nouem, numquam sis verū vulgaris Ærȩ annū habiturus vel in Theophane vel in alio scriptore similē chronotaxim tenente. Anno igitur Alexandrino DCXIII sic scribit Theophane: Hoc anno Indictione X Heraclius, peracta mense Aprili die IV solennitate Paschali… in Persidem perrexit: qui character Paschalis, in IV Aprilis X Indictione cadentis, cum annum vulgaris Æræ DCXXII signet, clarum est ei debuisse in Alēxandrina Æra respondere annum DCXIV, nisi annus vnus, [ex ipso Theophane] vt diximus, excidisset. Simile quid habes sæpius posterioribus annis: sed vt Heraclij temporibus immoremur, iungamus Theophani Chronicum præcitatum, & statim primo dicti Imperatoris anno habebimus Epiphaniam Iulio mense eadem Indictione (XIV vt præfertur, etsi per nouam constitutionem Imperator a XIV Ianuarij voluerit XV Indictionem nominari) ex Eudocia natam: idque vt, ait Chronicon die mensis septimo, feria IV. Atqui talis dies & feria cadunt in annum vulgaris Ærȩ DCXI, Alexandrinæ DCIII: hic igitur cum sua XIV Indictione primus Heraclio annus in Imperio fuit, quamuis Theophanes annum DCII notauerit.

[20] Adde ex posterioribus annis exempla, [& Chronico præcitato] puta ex DCCXXXII; sub cuius initium, mense Octobris die XXVI, Indictione IX, feria IV, terræ motus ingens Constantinopoli contigit: vtique cum nos proximo Ianuario inchoaturi essemus annum DCCXLI, atque adeo DCCXXXIII numerari ab Alexandrinis debuisset. Item ex anno DCCXXXV, quo mense Aprili die XVI, feria V, Valid Arabum Dux suorū factione sublatus narratur: vbi apparet ex characterum collectione annū DCCXXXVI signari debuisse, nisi suos præcipites calculos secutus Theophanes fuisset. Denique clarissimis notis insignitur annus, quo Imperator Copronymus, trium vxorum vir, Eudociam tertiam coniugem Aprilis mensis die primo, Indictione septima, die Sabbathi, Augustam renuntiauit: sequenti vero luce, quæ Aprilis secunda fuit, dies nimirum Dominica sancti Paschatis, liberos ex ea duos Cæsares declarauit. Hȩc enim tam diserte signant annum vulgaris Æræ DCCLXIX, vt manifesto appareat quis octennio dempto deberet secundum Alexandrinam exurgere, quamuis Theophanes annum DCCLX notauerit, paullo post ad æqualitatem venturus temporum, penultimo Copronymi anno, vt dictum est, in duos diuiso. Quod autem Alexandrina Æra vtentibus passim communis fuerit eo tempore ac diu etiam post Theophanem, quem ipse tenuit computandi modus, vide XX Martij probatum in Martyribus Sabaitis, [& durauit apud Orientales vltra seculum 8.] quorum coæuus scriptor nisi sic annos numerasset & annum vnum ex more omisisset computare, non potuisset scribere eos mortem oppetijsse anno ab orbe condito VI∞ CCLXXXVIII, a Christi Incarnatione DCCLXXXVIII, Indictione V: cum quinta Indictio annum nostrum DCCXCVII signet, & hunc ipsum probet tempus mortis vicinissimum Paschati, in XXIII Martij cadenti, quod alij ex propinquis annis nulli conuenit.

CAPVT IV
Heraclij Imperatoris chronotaxis, duobus annis in vnum conflatis & altero in duos distracto intricata, euoluitur. Indictionum sub eodem ratio explicatur.

[21] Qvo tempore Chronographiam suam scripsit Theophanes, [Confusionem in annis Heraclij recte a Petauio animaduersam,] Patriarchatum Constantinopolitanum S. Nicephorus tenuit, cuius Vitam dedimus XIV Martij: qui & ipse Breuiarium conscripsit rerum post Mauritij mortem gestarum: quod Græco-Latine habemus editum cum eruditissimi viri Dionysij Petauij Chronologicis Notis. Harum bona pars eo spectat, vt ostendatur Heraclij Imperatoris annum primum fuisse annum vulgaris Æræ DCXI: quod & nos amplectimur, prorsusque confirmatur ex morte, quam post Imperij annos triginta & menses aliquot obijsse illum, æque Theophanes ac Nicephorus scribunt. Obijt autem Heraclius, vt ait ille, mense Martio Indictione XIV, adeoque anno DCXLI: qui Alexandrino DCXXXIII responderet, nisi huic Æræ, ea qua diximus ratione, annus vnus fuisset ablatus. Nec aliter quam ab isto principio numerari solitos annos Heraclij, probari etiam potest ex S. Anastasij Persæ Actis, ad XXII Ianuarij ex vetusta interpretatione Latina editis, vbi is martyrium passus dicitur anno decimo octauo Imperij Heraclij Pijßimi Imperatoris & decimo sexto Constantini eius filij. [ex eius anno primo, qui Christi 611 fuit, enodabis,] Nam sigeminatis intra vnum annum Indictionibus idem annus etiam pro duobus fuisset Heraclio imputatus in publicis tabulis, & si post XIII Ianuarij anni DCXI, vt cœpta fuit scribi XV Indictio, sic etiam scriptus fuisset annus Heraclij II; annus quo passus est Anastasius, quemque ex ipsiusmet Heraclij Epistola Constantinopolim scripta de rebus a se contra Chosroëm & cum Syroë gestis, constat festum Pentecostes XV Maij retulisse, & III Aprilis habuisse Dominicam in Albis, adeoque fuisse vulgaris Æræ DCXXVIII; hic, inquam, annus debuisset Heraclij XIX numerari.

[22] Quid igitur Theophanes, inquies, & eius interpres Anastasius res omnes inter Chosroëm & Syroem gestas & Imperatoris victorias post I Indictionis initium obtentas, in annum Heraclij XVII compegerunt, [de anno apud Theophanem 16 in duos diuiso,] suoque exemplo mouere eum, qui S. Anastasij Acta politiori stylo ornauit, vt eumdem annum etiam ipse dicto Martyrio assignaret? Hoc nempe est quod ad Acta prædicta diximus, annos XVII & XVIII Heraclij confusos ab auctoribus esse. Quod satis quidem intellexit eruditissimus Petauius cum dixit, relatam de Razate Persarum ductore victoriam anno XVIII Imperij iam inchoato cum 1 Indictione: non tamen explicuit, quid esset tota anni præcedentis DCXXVII hyeme atque æstate actum: quare in ancipiti nos relictos crederemus, nisi ex ipso Theophane, suos ipsius calculos confundente, lux nobis aliqua affulgeret. Etenim anno Heraclij XVI narrans vastos Chosrois cum duplici exercitu conatus, facile ostendit totum eum annum, rebus quæ ibi describuntur contra Saim gestis fuisse occupatum, adeoque Turcorum ex Perside regressum & cum Imperatorio exercitu coniunctionem, aut incidisse in Autumnum eum, vnde proxime sequens Græcorum annus ducit initium; aut forte etiam multo serius contigisse; interim dum alter Persicarum copiarum ductor Sarberus, continuata etiam per hiemem obsidione, Chalcedonem premit. In quo repellendo & hoste persequendo opus est insumptum fuisse quod esse poterat ex hyeme reliquum. Hinc fessis militibus data quies, & vtrimque parandis ad extremos conatus viribus incubuere partes, præsertim Heraclius, idque diligentia tanta, vt hostem præuertens, statim a mense Septembri, annum Constantinopolitanis DCXXVIII inchoante, in hostem mouerit, easque res gesserit; quas, quia duos priores annos in vnum Theophanes conflauerat, ad XVII Heraclij annum & Indictionem XV omnes est coactus referre.

[23] Verum dum per menses singulos progrediens, tandem ad XII diem Decembris peruenit, [annis autem apud eumdem 17 & 18 coniunctis in vnum.] quo ipse Imperator ante omnes prosiliens Persarum ductorem offendit, eumq; Dei virtute & Dei Genitricis auxilio prostrauit: ipse suum errorem indicat, & pariter facem nobis rursum effert, dicens: Sabbati diem fuisse. Hoc enim non quadrat in XV Indictionem, nisi ipsam a Ianuario in Ianuarium ducas; sed in Indictionem I, qua Cyclo Solis XX littera Dominicali D dies XII Octobris concurrebat cum Sabbato, & annus DCXXVIII Græcis in cursu, nobis autem in ianuis esset. Itaque cum reliquis huius anni rebus coniungendus est gloriosus Imperatoris regressus in vrbem, & pax Imperio parta; quibus solis duobus punctis Theophanes implet annum Alexandrinæ Æræ, sic vt diximus præcipitatæ, DCXIX: cum alias ad eumdem spectet tota Chosroȩ Syroisque tragœdia, & quæ missi vltro citroque de fœderibus nuntij egere vsque ad diem XV Maij Indictionis I, quo lectæ sunt Constantinopoli ex suggestu in sanctissima Dei magna ecclesia Laureatæ Imperatoris litteræ, nuntiantes mortem Chosroæ & inaugurationem Siroëæ, pacisque stabilitæ ordinem atque conditiones: quas litteras æstate iam adulta, lætissimus excepit reditus Heraclij, Crucem Dominicam reportantis, cum iam noua Indictio cum anno communi Græcorum cœpta esset.

[24] Atque ita nunc clare videntur elucidata, quæ olim dumtaxat in transitu perstringere licuit: & omnia cum Alexandrino, [Cur Cyclus indictionum mutatus non sit, duabus vno anno geminatis?] vt vocant, Chronico, annis paullo post secutis scripto, conueniunt optime. Nunc libet ex eodem Chronico obseruare, quomodo primis Heraclij annis factum sit, vt per explicatam superius constitutionem iubentis, vt ab die XIII Ianuarij vsque in anni finem XV Indictio & Consulatus Heraclij scriberetur, initium quidem Indictionum a Septembri ad aliud tempus translatum fuerit, non tamen earum Cyclus vno anno acceleratus: quia nempe secundus Heraclij annus nō fuit signatus Indictione I, quod Cycli quindenarij numerus anticipate expletus postulasset; sed ita scriptum fuit, Ind. XV. Her. II post Consul. Heraclij Augusti: & sic consequenter anno tertio Ind. I Her. III post Consulatum Heraclij Augusti II: quando etiam constitutum est, vt a die XXIII Ianuarij sic scriberetur, Imperij religiosißimorum nostrorum Principum & maximorum beneficiorum auctorum, Flauij Heraclij pijßimi, anno III, post Consulatum eiusdem anno II; & Flauij Heraclij Iunioris Constantini, a Deo custoditi filij eius, anno primo, semper Augustorum Imperatorum.

[25] Verum ad quod tempus dicemus translatum Indictionum initium? [Quando earum initium ad Septembrem rediuerit?] Theophanes, nulla istarum nouitatum habita ratione, & annos Heraclij Imperatoris & Indictiones a Septembri mense subducere se manifeste indicat, cum anno Heraclij secundum calculum eius tertio, sed secundum veritatem & publicam scribendi formulam adhuc secundo, narrat coronationem Epiphaniæ a Sergio Patriarcha factam mensis Octobris die IV, Indictione I; & eodem deinceps passu progreditur. Chronicon vero supradictum sub XV Indictione factum illud adhuc relinquens, ipsam videtur vsque ad Ianuarium protrahere: deinde vero clare indicat, non idem annorum Imperij & Indictionum censeri initium, ideoque anno post Consulatum Heraclij III, cum II Indictione coniuncto, subnectens gesta die XIV Gorpiæi mensis, qui Romanis est, September, expresse ijs addit Indictionem III. Ex quo posset consequens censeri, iam tum propter emergentes ex prȩmonstrata mutatione difficultates, reductas fuisse ad initium Septembris Indictiones; nisi in eodem Chronico, mox anno sequenti cum III Indictione comparato referretur, quid eo anno cœperit inter psallendum seruari a prima Ieiuniorum hebdomade Indictione IV. Quid? an iam tum cum initio Martij (Pascha enim XX Aprilis expectabatur) incepta erat noua Indictio, & pene iterum Indictiones duæ in vnum annum compingebantur? Potius scriptoris mendo IV pro III irrepsisse credemus? Ita certe suadent annorum posteriorum exempla, nullum non mensem Septembri priorem ad eamdem referentia Indictionem, qua annus Imperatoris signatur.

[26] Hoc igitur præcitati Chronici mendo admisso correctoque, dici potest, [An mense Martio cœperit aliquādo Indictio?] tertio post Heraclij Consulatum anno adhuc currente vsque ad Ianuarium, denuo cœpisse Indictiones a Septembri numerari. Certe præter iam dictum locum, quem mendosum esse suspicamur, nihil potest afferri, quo sustineas vltra eum annum fuisse Ianuario attributum Indictionis exordium: multo minus, etiam mense Martio aliquando illam inchoatam fuisse. Nam licet verba Heraclij in epistola anno DCXXVIII scripta τῇ κδ᾽ τοῦ παρελθόντος φευρουαρίου, τῆς ἐνιςαμένης ἐπινημέσεως, interpres verterit, XXIV Februarij præteriti mensis, instante iam prima Indictione, quasi adhuc futura esset indictio, quæ pridem inchoata iam fluere debebat, secundum ordinarium Cyclum: errauit tamen manifeste, quod putauerit ἐπινήμεσιν hic significare Indictionem. Nusquam enim vel hic vel alius auctor aliter eam appellauit, quam Latino nomine Ινδικτιῶνος. Igitur, vt Heraclij epistolam recte intelligas, τῆς ἐνεςαμένης ἐπινεμέσεως (sic enim legendum) reddendum latine est, instante iam primo vere seu prima pabulatione; est enim ἐπινέμεσις verbale ab ἐπινέμω luxuriantem in solia sementem depascor. Hoc autem statim in Martio faciendum est in illis calidioribus regionibus: & hoc tempus fuit moturo in patrem Siroi necessario exspectandum, ne defectu pabuli deficerent per hiemis asperitatem equi, in quibus præcipuum Persarum robur, & spes opprimendi celeriter Cosrois tota erat constituta.

CAPVT V
Quædam chronologica menda per librariorum socordiam Theophani adspersa, & ab alijs non obseruata. Annorum Mauritij Imperatoris duplex epocha.

[27] Restat nunc, vt omissis aliorum auctorum vel interpretum mendis, quorum correctio ad Theophanem, illustrandum facit nihil; obseruationes Chronicas, quæ priorum commentatorum videntur fugisse diligentiam, nobisque aliud agentibus occurrerunt, in gratiam curiosi lectoris adnotemus: vt si quis auctorem optimum, forma & modo ad vsum publicum commodiori velit emittere in lucem, proprijsq; annotationibus ex sua & aliorum diligentia depromptis illustrare, hanc quoque racemationem nostram ad manum habeat.

Primo annus Alexandrinus CCCCLXXXIII sic concluditur: Coronatus est Anastasias præfata Indictione, XIV mensis Aprilis, ἡμέρᾳ πέμπτη τῇ μεγάλῃ τοῦ πάσχα magna paschali solennitate feria IV. Ita interpres: verum si ex anni & Indictionis indicio requiras, quis dies fuerit XIV Aprilis, inuenies Cyclo lunæ 17 solis 24, ipsam Dominicam Paschatis fuisse: quare expungens τὸ πέμπτῃ, imperita manu nescio vnde adiectum, ita clarum sensum Latine reddes: Coronatus est … ipsa die magna Paschatis: quo loquendi modo nihil est familiarius Græcis de Paschate agentibus.

II. Annus DXXXVI ita incipit. Hoc anno mensis Septembris sexto die, hebdomadis primo Ἰνδικτιῶνος ἑβδόμης, vt est in Græco: non igitur erudito interpreti vitio vertatur, quod librarij præcipitantia Latine inueniatur Indictione prima; sed legatur septima: & debitus inter Indictionem V anni DXXXIV, & Indictionem XI anni DXL ordo seruatus inuenietur.

III. Anno DXLII post medium, Ædis sanctorum Apostolorum consecratio facta dicitur C P. Iulij mensis die XXVIII, tertia feria: vbi in Græco æque ac Latino textu Iunius mensis esset substituendus pro Iulio, vt Cyclo solis 27, littera Dominicali B, dies mensis & hebdomadis feria recte conueniant: itaque Anastasius Bibliothecarius ad annum præfatum legit & vertit, nisi quod in Parisensi regia editione typographorum incuria in annis Mundi & Christi XLVI pro XLII legatur, ex antecedentibus & consequentibus haud difficulter corrigendo errore.

IV. Annum proxime sequentem in Græco pariter & latino textu Narsetis aduersus Gotthos profectio incipit, & signatur Indictione quarta siue δ᾽: sed ex anno, quem immediate post Indictio decima quinta, ιέ notat facile deprehendes, quantumuis fores alijs adminiculis destitutus, vnius cifræ defectum supplendū, legendumque esse Indictione decima quarta, ιδ᾽.

V. Econtra in anno DXLVI, vbi horrendus in vrbe CP. terræ motus accidisse dicitur mensis Augusti decimo quinto, ιέ, tempore illucescentis iam Dominicæ diei post mediam noctem lege diem mensis solummodo decimum, ί, quia Cyclo solis 2, littera Dominicali E, in diem X, non in XV, Dominica incidebat.

VI. Anno DLI In magna Ecclesia Constantinopolitana Trulli, iam pene suis omnibus ornamētis instructi, pars Orientalior, collabente ad sanctum altare testudine, in terram decidisse legitur, Mensis Maij die septimo, hebdomadis tertio: vbi diem mensis vigesimum septimum, vt legas vel diem hebdomadis quartum iubet littera Dominicalis E Cyclo solis 13. Præplacet autem prior correctio: quia in notis numeralibus facilius est litteram vnam omitti, quam diuersas inter se commutari.

VII. Anno DCXXII (qui propter demonstratam superius vnius anni Alexandrini expunctionem Ianuarium mensem cum nostro DCXXXI habet communem) Indictione IV, Nouembris VII, Heraclio Dauid filius natus est. Eodem quoque die Heraclius Heraclij nepos in lucem venit, & a Sergio, die III Nouembris Indictionis V, baptisatur in Blachernis: quæ ne inter se pugnent, in fine sic mutabis, καὶ ἐβαπτίσθη ἐν Βλαχερναῖς ὑπὸ Σεργίου Πατριάρχου τῇ δ᾽ Ἰνδικτιῶνι, μηνὶ Νοεμβρίῳ ιγ᾽. Et baptizatus est in Blachernis a Sergio Patriarcha, Indictione IV, Mensis Nouembris die XIII.

VIII. Tertio post hæc anno, Alexandrinis DCXXVI, nobis DCXXXV, narratur prælium, ab Imperatorij exercitus Duce Baane contra Saracenos Arabes infeliciter commissum, τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ, ἥ τις ἦν τρίτη τῆσ ἑβδομάδος, κγ᾽ τοῦ Ἰουλίου μηνός: quæ nihilo saniori sensu Latine redduntur, ipso primo die, qui fuit hebdomadis tertius, Iulij vero mensis tertius ac vigesimus: exacta autem ad rationes anni prædicti, habentis litteram Dominicalem A Cyclo solis 28, sic reddenda sunt integritati debitæ: τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ τῆς ἑβδομάδος, ἥτις ἦν κγ᾽ τοῦ Ιουλίου μηνός. Primo die hebdomadæ, qui fuit XXIII Iulij mensis.

IX. Anno DCLXXI, nobis DCLXXX, Mauiæ primi Saracenorum Regis mors adscribitur Indictioni primæ diei sexto Aprilis: sed octauam Indictionem esse legendam monstrat ipsarum Indictionum ordo: cum anno DCL nobis DCLIX, secunda Indictio notata fuerit: quod etiam Goar animaduertit.

X. Anno DCCXXI nobis DCCXXX, Leo Armenus contra sanctas imagines Silentium celebravit Σελέντιον ἐκρότησεν, id est, ne quis earum cultum propugnaret edixit, die VII mensis Ianuarij, Indictione XIII, Feria hebdomadis III: sed cum tunc littera Dominicalis fuerit A, apparet diem mensis fuisse XVIII, ιζ᾽. Et hæc quatuor ad tempora spectant prænotatæ anticipationis: quæ sequuntur, ordinariam seruant vtriusque Æræ differentiam, octo scilicet annorum.

XI. Anno DCCLXXXIX, secundum Alexandrinos, Iunij mensis die XVII, Indictione V, fugit Constantinopoli Imperator Constantinus: sed iussu matris Irenes comprehensus ab amicis, reducitur in vrbem Sabbatho mensis eiusdem die XV: quo loco errorem manifestum, ex comparatione vtriusque diei colligendum, emenda, & pro mensis Iunij die XVII, lege, mensis Iulij die VII: anno enim nobis DCCXCVII, dies XV, non Iunij, sed Iulij sabbatum fuit. Anastasius Bibliothecarius XVI Kal. Aug. vertens vbi de fuga agit XVII Iulij videtur legisse: pro quo an XVII Aug. alicubi inuenerit Philippe Labbe nescimus: certe in epitome chronologica Cōstantini excȩcationē adscribit diei XIX Au. quȩ similiter sabbatū fuit.

XII. Anno DCCCIII, Leo, Armeniacorum Dux sub Imperatore Nicephoro, cum magna exercitus atque pecuniæ parte venit in manus Sarracenorum, Mense Februario Indictionis quartæ (decimæ quartæ perperam apud Anastasium legitur.) Sabbato primo quadragesimæ. Verum eo anno Cyclo lunæ 14, solis 8 littera Dominicali E, Pascha fuit XIII Aprilis, adeoque dictum Sabbatum cecidit in 1 diem Martij: vt igitur non errauerit Theophanes ipsomet anno, quo potuit scripsisse, & quo alias plures temporum notas recte composuit; credendum librariorum incuria iam olim (nam etiam Anastasius ita scriptum reperit) excidisse voculam vnam, ipsumque Theophanem (vt alias in simili casu de Indictione vidimus anno Constantini XXVIII, & de verno tempore in chronico Alexandrino) scripsisse μέλλοντος siue ἐνιςαμίνου τοῦ πρώτου σαββάτου τῶν νηςειῶν. Instante primo Ieiuniorū Sabbato.

[28] [Si quæ sunt ipsius Theophanis errata ea non ipsi imputanda,] Hæc sunt, quibus obseruatis emendatisque, inoffenso ferme pede decurri poterit ab Orientalis historiæ studiosis tota Theophanis chronologia: nam si qua subinde pluribus gesta annis, eo quo cœpta sunt geri anno coniunctim legantur, ea non ita morari lectorem poterunt, vt propterea opus sit singula ad examen reuocare. Si Romanorum Pontificum aut aliorum Patriarcharum successio, quandoque ipsi inserta textui, hinc inde appareat corrigenda ex certioribus monumentis, non ipsi auctori vitium imputetur, sed catalogis, quos nec ipse nec qui simili in studio laborauit S. Nicephorus, satis correctos habuit, vt alibi & maxime in S. Cyrillo Hierosolymitano Episcopo § 3, ad XVIII Martij probauimus. Si denique auctores quos potuit secutus optimos, aliquem temporis characterem ab ijs vel perperam vel ambigue notatum præ oculis habuit, danda est venia humanæ imbecillitati, [sed ijs quos secutus est auctoribus,] cui nulla possit præstare diligentia, vt non aliquando exerret a vero. Ita cum Theophylactus Simocatta seculi VII scriptor, historiam Mauritij Imperatoris libris octo descripsisset, & lib. 5 cap. 16 pacato Imperatorijs armis Oriente ad res in Europa gestas transiens dixisset, quod eo die, quo ipse Imperator ducturus exercitum, vere ineunte, egressus e regia, parasangam vnam & semis vsque in Septimum proceßit, sol pene totus est obscuratus, subiunxissetque Ἔννατον δὲ ἄρα τοῦτο ἔτος ἐτύγχανεν ὄν Μαυρικίου τοῦ Ἀυτοκράτορος: [ex quibus Simocatta, solis defectum componens cum anno 9 Mauritij,] id Theophanes, æque ac postea Simocattæ interpres Latinus Iacobus Pontanus, de anno imperij nono intellexit. Hoc porro si ex mente auctoris fecit vterque, errauit sane, vt mox patebit Simocatta ipse: certum est enim, quod iste annus fuerit Mauritio Imperij decimus. Si auctorem excuses eumque putes non annum τῆς βασιλείας Imperij, sed τῆς ὑπατέιας Consulatus nonum, (vt scriptum fortassis ante se repererat) numerauisse: excusabilis etiam Theophanes erit, quod magis obuium secutus sensum, ad minus vsitatum alterū & in hoc casu specialem non aduerterit animum.

[29] Errandi porro occasio huic vel illi fuit, quod anno dumtaxat secundo Imperij sui Consul Mauritius appellatus sit solus absque Collega: [qui fuerat cum 9 Consulatu componendus:] primus quippe illius annus Consulibus caruit, atque ex communi hominum consensu scriptum est, Post Consulatū diuinæ memoriæ Tiberij Constantini anno quarto; vti in chronico Alexandrino expresse dicitur. Hinc autem nata est annorum Mauritij duplex epocha, altera Imperij, altera Consulatus. Itaque qui annus imperantis fuit decimus, eiusdem nouies Consulis dicebatur, vel etiam (vt chronicon Alexandrinum numerat) post Consulatum Mauritij Tiberij octauus: quo anno eodemque vulgaris Æræ DXCII, ductas esse in Thraciam copias, non vero præcedenti, primum ex eo colligitur, [nam eclypsis anni 591 non fuit CP. conspecta:] quod non nisi præcedenti anno, secundum Alexandrinum Chronicon, restitutus regno suo Chosroës sit, itaque pacatus Oriens: potissimum autem idem demonstratiue euincitur ex illa tam grandi obscuratione solis, quam ex Simocatta transcripsit Theophanes, &, vt diximus perperam anno nono Mauritij imperantis attribuit vna cum rebus tunc gestis. Constat enim ex astronomicis calculis, quod eclipsis solaris, quæ anno DXCI accidit, die XXX Martij, Constantinopoli vix aut ne vix quidem potuerit conspici: prout in nostri gratiam obseruauerunt viri Astronomicarum rerum peritissimi duo, Michael Seneschal S. I. & Dauid vanden Nieuwenborcht Antuerpiensis Presbyter. At vero anno DXCII die XIX Martij magna illa eclipsis accidit, quam Perauius noster lib. 8 de doctrina temporum pag. 853 docet Constantinopoli fuisse digitorum 10, & durauisse ab hora 9 Matutina ferme ad medium horæ 12. [sed eclipsis anni sequ 592, eaq; valde notabilis.] Vt dubium nullum sit, quin hæc illa quoque eclipsis sit, cuius ad annum Guntramni XXII meminit Fredegarius, dicens: quod a mane vsque in mediam diem ita obscuratus sit sol, vt tertia pars ex ipso vix appareret. Immo non ex obseruatione apud Francos facta, sed ex alicuius Græci auctoris relatu ipsius eclipseos durationem innotuisse Fredegario, ex tempore per eumdem designato apparet: nam (nisi forte mediam diem dici putes pro plena die) illa solis obscuratio in Gallia cœpit conspici, vt Petauius obseruauit circa horam 7 Matutinam, & nō durauit vsq; ad medium nonæ, fuitq; secundum eumdem Petauium non multo plus quam digitorum sex; secundum calculos Dauidis præcitati digitorum omnino octo; cum luna, inquit hic, habuerit latitudinemBorealem minutorum 38, parallaxim minutorum 60, quæ ad incidentiam eclipticæ fuit minutorum 48, adeoque lunaapparuerit sole inferior minutis 10, vt vere vix tertia pars solis conspici a Francis potuerit, quemadmodū Fredegarius scripsit.

[30] Onuphrius Panuinius, lib. 3 Fastorum, annis Mauritij Imperatoris ordinandis tertiam epocham statuit, in anno vulgaris Ærȩ DXCII, quo, vt ait, [præter dictas duas annorum Mauritij. Epocha alia tertia,] Mauritius Imperator sine collega secundum Consulatum geßit, quem vsque ad duodecimum continuauit, vt ex Fastis Græcis & libro Maffeiorum intelligitur. Fastos Græcos hic appellat, quos alibi Siculos, & nouissime Raderus Chronicon Alexandrinum nuncupauit: sed in his (idemque de libro Maffeiorum dici posse arbitramur) nihil simile dicitur, & nulla facta alicubi mentione Consulatus secundi, indiscriminatim memorantur anni XVIII, post Consulatum Mauricij Tiberij. Vnicum igitur tertiæ huius epochæ comminiscendæ fundamentum accepit Onuphrius ex eo, quod paullo post allegat, [non recte infertur ex loco S. Gregorij,] Registro Epistolarum S. Gregorij lib. 9 Indict. IV, vbi sic incipit Epist. 22. In nomine Domini nostri & Saluatoris Iesu Christi. Imperantibus Domno Mauritio & Tiberio Augustis, anno Incarnationis Dominicæ sexcentesimo primo, eodemq; Domno vndecies Consule sub die III Nonarum Octobrium.

[31] Verum vti in hac epistola manifestum est oscitantis librarij mendum in eo, quod vel Tiberium, pro Theodosio scripsit (hunc enim non istum pater Imperij consortem adsciuerat anno DXC) vel quod duo vnius Imperatoris nomina interiecta coniunctione, &, [manifeste corrupto.] in duas personans distrahens, notauit, Imperantibus Augustis, pro Imperante Domno Mauritio Tiberio Augusto: sic potuit idem errauisse in numero Consulatus ad longum præter consuetudinem antiquorum describendo, & vbi scriptum fuerat vel scribi debuerat, eodemque Domno XVIII Consule, legisse vndecies. Similiter eidem epistolæ inserta Probi Abbatis supplicatio sic incipiens: Imperante Domno Mauritio & Tiberio pijßimo, corrigi debet deleta particula, &. Quæ hic dicta sunto occasione sumpti a Mauritio Consulatus, nullis posthæc, quoad vixit nouis Consulibus subrogatis, vt quæ sequenti exegesi dicturi sumus de Guntramni morte, ex illam prȩgressa anno vno eclipsi definienda, hac quoque ex parte maneant inconcussa; vtque Theophanem legens, ea quæ ipse ad annum Alexandrinæ Æræ DLXXXII, velut vno eodemque anno gesta coniungit, pro maiori parte sciat ad annum DLXXXIII eiusdem. Æræ pertinere: & quæ huic anno vna cum eclipsi imputantur coniungi debere historiæ anni sequentis, quo reuera eclipsis accidit, & exercitum in Thraciam Imperator duxit.

EXEGESIS PRÆLIMINARIS II
DE GENEALOGICO STEMMATE
REGVM FRANCORVM PRIMÆ STIRPIS PER TRES DAGOBERTOS DEDVCENDO.

[Prologus]

Hvic secundæ Exegesi præfigimus argumenti loco ipsum genealogicum schema vno sub aspectu positum; id enim seruiet faciliori intelligentiæ omnium deinceps dicendorum, & quantam historiæ, etiam politicæ, lucem inferant Sanctorum Acta bene examinata faciet videri manifestius. Etenim quicumque ante nos tractauerunt historiam primæ apud Francos familiæ Regiæ, eam ex Dagoberto primo in duo diuisam regna sic cognouerunt, vt crederent regiam sobolem in solis Chlodouæi II posteris fuisse propagatam: Sancto autem Sigeberto illius fratri apud Austrasios regnanti vel filium fuisse, vel si fuit ad regnum peruenisse omnino ignorarunt. Hunc errorem postquam nobis contigit in Commentario ad S. Sigeberti Acta præuio I Februarij, magisque ex professo in Diatriba de tribus Dagobertis Francorum Regibus conuellere, magno cum eruditorum virorum per vniuersam Franciam applausu; facti successu audaciores tentauimus, an ab inuento iam Dagoberto II, non multo commodius deducerentur reliqui in ea familia Reges, quam a Dagoberto III, quem multis argumentis cogebamur credere prius obijsse, quam ætatem liberis procreandis idoneam attigisset. Hoc autem an fuerimus assecuti, benigni lectoris iudicio expendendum relinquimus.

STEMMA GENEALOGICVM
POSTERIORVM REGVM STIRPIS MEROVINGICÆ.

I DAGOBERTVS I A mortuus XIX Januarij, anno Christi DC XLIV, a quo procreati fuerunt

Ex Nanthilde

2 CHLODOVEVS II a morte patris Rex in Neustria & Burgundia: obijt anno 662. post quem regnauere filij Ex S. Bathilde
3 CLOTHARIVS III a 662 ad 676. E CHLODOVEVS creditus Clotharij filius assumitur ab Austrasijs anno 679.
4 D CHILDERICVS II Rex in Austrasia circa 664. in Nuestria & Burgundia ab an. 676. occisus an. 679. huius filius Ex Bilichilde
5 H THEODORICVS III anno 676 monasterio inclusus, receptus an. 679. monarcha ab an 687. mortuus an 693. huius filij Ex Doda
9 CHILPERICVS II Ex Clerico Rex anno 715. mortuus an. 720 ἄπαις.
6 I CHLODOVEVS III paruulus ab anno 693 usq; ad an. 698. ἄπαις.
7 K CHILDEBERTVS III succedit mortuo Fratri vsque ad an. 711. huius filius fuit
8 L DAGOBERTVS III puer & iuuenculus ab an. 711. ad an. 715. ἄπαις.
MAIORES-DOMVS, ex quibus Reges secundæ stirpis.
B. PIPPINVS DE LANDIS I ab anno circiter 620 ad 646, 21 Febr. huic nati ex B. Itta siue Iduberga
GRIMOALDVS ob Dagobertum 2 ab legatum, & intrusum illius loco filium occisus circa an. 664.
S. Gertrudis Abbatissa Nivellensis, obijt anno Christi 664. colitur die 17 Martij.
S. Begga nuptæ Ansigiso Duci, filio S. Arnulphi Ep. Metensis, obijt 698. colitur 17 Dec.
c CHILDEBERT. Rex Austrasijs obtrusus a patre, cum eoq; deiectus.
3 PIPPINVS Herstallius ab an. 687 ad 714. filij eius.

Ex Alpaide

Ex Plectrude

5 CAROLVS MART. ab an. 716 sub Rege: sine Rege ab an. 737. mortuus 741.
Drogo Dux Campanensis dictus, mortuus ἄπαις anno 708.
Grimoaldus ante mortem patris occisus an. 741. ex quo natus.
PIPPINVS, REX a Zacharia Papa dictus an. 650, vnctus an. 651.
CAROLOMANNVS dimisso seculo factus monachus Casinensis.
4 THEODALDVS mortuus ἄπαις an. 715 aut sequenti.

Ex Ragnetrude

S. SIGEBERTVS III B ab anno 638 Rex in Austrasia constitutus: non obijt ante 663. Huius filius fuisse demonstratur Ex Imnichilde
F DAGOBERTUS IVNIOR II a morte patris per Grimoaldum Maiorem-domus in Hiberniam ablegatus, intruso in eius locum Childeberto filio Grimoaldi. His deiectis & Childerico Rege constituto, reuertitur ex Hibernia circa annum 670. regnat in prouincijs Adrhenanis, dein an 680 in reliqua Austrasia, mortuus 687. filij Ex Mathilde, aut, siqua alia fuit, secunda vxore
G SIGEBERT. IV moritur cum patre vel paulo post.
M. CLOTHAR. IV anno 718 Rex ad breve tempus.
10 N THEODORIC. IV extinctis Clodovei posteris a 720 ad 737.
S. Irmina Ab. Horreensis
Adela nupta N
Ragentrudis.
Rotildis
S. Dagobertus Martyr. Colitur Satanaci 10 Sept. an filius Theodorici?
II O CHILDERICVS vltimus Regum Meroving. assum. 743, abdic. 751. obit 754. filius Theodoricus in monasterio Fontanellæ attonsus anno 751.
Albricus.
S. Gregorius Administrator Eccl. Vltraiect. a 754 ad 776
S. Albricus Ep. Vtraiectinus obijt anno. 784 5 Augusti.
Alij a latronibus occisi.
Alij ex eadem matre.

GENERATIO PRÆTERIT ET GENERATIO ADVENIT. Eccli. 1. 4.

Advertat Lector,
Ordinem, quo regnatum est apud Austrasios, signari litteris A, B, C; Regum vero Neustriorum seriem a Dagoberto primo & Maiorumdomus cyfris 1, 2, 3, denotari.

CAPVT I.
S. Gruntramnus an. DXCIII obijsse ostenditur: discrimen vnius anni inter Gregorium Turon. & Fredegarium explicatur.

[1] [De anno mortui Guntramni] Dagoberti hoc nomine inter Francorum Reges primi simulque monarchæ filius fuit S. Sigebertus, Francorum Austrasiorum Rex, pater alterius Dagoberti, quem nos, ab annis fere mille ignoratum Historicis, Secundum diximus. Ad illius Acta 1 Februarij data totam Francorum Regum chronologiam explicuimus, eamque in Dagoberti 1 auo Chilperico eiusque fratribus confirmauimus ex solis lunæque eclipsibus, Cyclo Paschali atque hebdomæ ferijs, cum accuratiorum huius temporis in Francia chronologorum consensu. Pari auctoritatis clarissimæ soliditate ibidem docuimus, & nisi nos nostra in examinandis temporum characteribus diuturna fallat experientia, demonstratiue probauimus, S. Gunthramnū (qui vnus ex Chilperici fratribus & Burgundionū atque Francorum Adrelianensi in regno Rex fuit) anno DXCIII e viuis abijsse: nec tamen, quod miramur, æque omnes habuimus assentientes. Igitur quæ ad chronotaxeos huius nostræ expositionem confirmationemque dicenda fuerant ad diem eius natalem XXVIII Martij, [dubium natum dissolui debet] huc transferimus: vt scrupulo, quem contrasentientium auctoritas ingerere posset, de medio facto, ad Dagobertos progrediamur securius, eorumdem & Regum ex ijs descendentium ætatem atque successiones ob oculos posituri.

[2] De tempore quo mortuus Guntramnus est dubitandi occasionem dedit, [intellecta differentia inter calculos Gregorij & Fredegarij] quod Historia Francorum a S. Gregorio Turonensi conscripta, eovsque perducta non sit, sed ex Fredegarij Chronico alijsque auctoribus suppleri debeat: hoc autem numquam recte fiet, nisi, qui id conatur, ante omnia obseruet clareque intelligat, circa successionem filiorum Clotharij, S. Gunthramni videlicet ac fratrum eius Regum, vnius anni esse discrimen inter Gregorium ac Fredegarium prædictos, tale prorsus quale circa Romanos Imperatores inter Annalium ecclesiasticorum scriptorem Baronium & Dionysium Petauium in libro 13 de Doctrina temporum obseruauimus: quodque hic exemplis e primo e primo Christi seculo desumptis probatum, simile de Gregorio ac Fredegario assertum faciet credibilius atque intelligibilius. Ea sic se habent. Augusto Imperatore vita functo Sex. Pompeio & Sex. Apuleio Coss. XIX Augusti, Tiberius cœpit imperare. Huius ergo primum annum Petauius definit quatuor mensibus ac diebus duodecim, ex eo quem diximus anno restantibus: secundum autem numerat eum qui Coss. Druso Cȩsare & Gaio Norbano Flacco signatur. At Baronius residuos anni dies ac menses Augusto quamuis defuncto relinquens, primum Tiberij annum numerat eum, [qualis est inter Baronium & Petauiū,] qui apud Petauium secundus dicitur. Tiberio successit Claudius, & primum eius annum Baronius æque ac Petauius nominant eum quo Tiberius excessit e vita, quia nempe hic moriens XVII Kalendas Aprilis, tam exiguam illius anni partem occupauit, vt eum nō potuerit Baronius non imputare successori ipsius. At rursum, quia Claudius obijt III Idus Octobris, a Baronio, anni istius reliquias negligente & sequenti dumtaxat anno primum Neronis scribente, dissentit Petauius, & tres illos eosque non integros menses pro eiusdem Neronis anno primo supputat. Idem vtrique accidit in Nerone, IV Idus Iulij cæso, eiusque successoribus, potissimum Vespasiano, cum hic kalendis Iulij sit creatus: vnde primus eius annus Petauio cum sex restantibus mensibus absoluitur, Baronio non nisi post integre exactos eos inchoatur: & Vespasiani primus huic dicitur, qui secundus illi, Coss. Vespasiano Augusto & Tito eius filio insignis. Eadem vterque differentia procedit in numerandis annis post obitum Vespasiani VIII kalend. Iulij, Titi filij Idibus Septembris, Domitiani XIV kalend. Octobris defunctorum. Nerua porro mortuo VI Kalendas Februarij, idem Petauio qui Baronio primus Traiani annus censetur.

[3] Simili prorsus modo egisse Gregorium atque Fredegarium necesse est, [dum vltimum decedentis & primum succedentis Regis annum coniungit Fredegarius, Gregorius distinguit:] & Gunthramnum ac fratres eius (quorum annos diuersimode vterque numerat) cœpisse regnare currente anno DLXI: ita vt Fredegarius, ob menses post patris Clotharij mortem residuos primum hunc regni ipsorum annum esse censuerit, iuxta eam quam Petauius tenuit rationem; Gregorius vero annum DLXII, mensibus istis dissimulatis, numerauerit primum eorumdem, vt Baronius deinde in Imperatoribus fecit. Etenim Chilperici Regis cædem, quæ certo contigit anno DLXXXIV, refert Gregorius in annum ipsius & Gunthramni vigesimum tertium, cum Fredegarius vigesimum quartum numeret: anno autem sequenti, qui fuit Christi DLXXXV, Mummolus interfectus est ipsius Gunthramni iussu, anno regni eius iuxta Fredegarium vigesimo quinto, cum Gregorius occisum dicat anno Gunthramni vigesimo quarto. Ita qui Gregorio lib. 10 cap. 10 & 24 est Gunthramni annus XXIX & XXX apud Fredegarium est eiusdem Gunthramni annus XXX & XXXI. Quæ aliaque huius generis exempla fusius deducta vide ad dictam S. Sigeberti Vitam pag. 219 & indidem descripta lege in Annalibus Ecclesiasticis Francorum Caroli le Cointe ad annum 584 num. 21. Annos autem tam Gregorius Turonensis quam Fredegarius a Natali Domini videntur inchoasse, aut saltem Romano more a Kalendis Ianuarij; necdum recepta consuetudine, quæ deinde paullatim per omnes Francorum ditiones propagata est, a Paschate ad Pascha annos computandi.

[4] Hisce præsuppositis videamus, nihil esse caussæ cur recentior quidam rerum Franciarum scriptor, ex eo quod mortuus ante S. Gregorium Gunthramnus sit, huius obitum putet adscribendum esse anno DXCII, [quo posito manet Gunthramnum obijsse 593] iactetque haud dubie falli Fredegarium & omnes auctoritatem eius ac fidem secutos Chronologos, quādo annum XXXIII Gunthramni numerarunt & dixerunt & obijsse anno solarē eclipsim subsecuto, cum ex Gregorij Turon. calculo consequens sit annos solum XXXII regnasse Guntramnum adeoque eo ipso anno, quo defectum sol passus est expirasse. Fallitur sane ipsemet grauiter, & ideo fallitur, quod præmonstratam a nobis dissoluendi istius nodi rationem, ex certo probata vnius anni inter vtrumque auctorem differentia, non expenderit agnoueritque. Dicimus ergo cum Fredegario, quod Guntramnus anno XXXIII regni (qui tamen in Gregorij calculo numerandus tantum fuisset XXXII) moritur V kalendas Aprilis, & quod hic fuit Christianæ Æræ annus DXCIII: quo anno cum nulla fuerit solaris eclipsis in nostro hemisphærio conspicua, vt in Dagobertinis astronomice ostensum est, hoc etiam addimus, recte fecisse Fredegarium quod magnam illam eclipsim a mane vsque ad mediam, id est, plenam ac claram diem, [eclipsim solarem secuto,] qua ita obscuratus est sol vt tertia pars ex ipso vix appareret, posuerit anno immediate prȩcedenti mortem Gunthramni: vere enim talem vnam post medium septimæ matutinæ vsque ad medium ferme nonæ conspicuam fuisse in Francia die XIX Martij demonstrat Petauius lib. 8 de doctrina temp. pag. 854 de eaque ad nonum Mauritij Consulatum, annum vero eiusdem in Imperio decimum referenda iam egimus in fine præcedentis exegeseos.

[5] Verum de hoc tam certo e cælis signo & Fredegarij adeo probati scriptoris auctoritate laborandum sibi non putauit, quem dixi, Rerum Francicarum scriptor lib. 15 pag. 451, vtpote qui sibi prorsus persuasisset manifesti parachronismi reum teneri Fredegarium; quia, inquit, Gregorius Turonius Episcopus post Gunthramni mortem aliquamdiu vixit, ac libros etiam composuit: siquidem in libro de virtutibus S. Martini scribit, [nihil facit quod Gregorius Regi superuixerit,] Childebertum post obitum gloriosißimi Gunthramni Aurelianos venisse seque in comitatu eius fuisse. Atqui Gregorius duodecimo regni Sigeberti anno Turonicæ ecclesiæ Episcopus est constitutus, & vigesimo primo Sacerdotij anno impleto disceßit. Si ergo anno Sigeberti & Gunthramni duodecimo (nam fratres simul regnare cœperunt) Episcopatum inijt Gregorius; qua ratione potuit non modo ad tertium & trigesimum regni Guntramni annum peruenire sed etiam post eius mortem libros edere: cum vigesimus primus & vltimus Gregorij tantum respondeat anno Gunthramni XXII? Hæc ille: sed insigniter cæcutiuit, cum non vidit eius, quem mortuum fatebatur anno Sacerdotij vigesimo primo impleto, annum vigesimum, non primum sed secundum, sumendum sibi fuisse pro vltimo, atque hunc cum annis Gunthramni componendum: cuius Guntramni (nisi mortuus ante Gregorium esset) annus XXXIII in Gregorij calculo nominandus fuisset, in calculo vero Fredegarij annus XXXIV dici debuisset.

[6] [& post eius mortem adhuc scripserit:] Lubet hoc planius explicare sequendo characteres temporum a Gregorio post Gunthramni mortem signatos lib. 4 de miraculis S. Martini (nam hic illi libro titulus est) vbi, cum cap. 37 scripsisset verba supra allegata, mox capitibus duobus subiunctis, ait, Non post multos dies & Post paucos dies; respectu scilicet solennitatis S. Martini, quæ in IV diem Iulij incidit; ac dein caput 40 ita incipit: Alia vero festiuitate eiusdem S. Martini, quæ in hyeme celebratur die XI Nouembris anni DXCII, post quem in Martio mortuum Gunthramnum statuimus. Eodem autem anni DXCII mense & secuto Decembri potuerunt contigisse pauca dein subiuncta miracula, modico autem postquam contigerant tempore; scripta esse: indicat enim cap. 44 quod nuper gestum fuit se edicere. Vixit deinde S. Gregorius ad diem XVII Nouembris anni DXCIV: & qui libro 10 Historiæ Francorum libros a se editos enumerans testatus erat se eos libros, [siquidem hic solum mortuus est an. 594 17 Nou.] Historiæ scilicet, in anno ordinationis suæ vigesimo primo perscripsisse; antequam Gunthramnus moreretur, nec eodem anno mortuus erat, vt iam ostensum est, sed ad Nouembrim anni sequentis peruenit, haud dubie ingressus erat pridem Ordinationis suæ annum vigesimū secundum. Annos autem viginti & vnū plenos, si detrahas a numero anni DXCIV, habebis annum DLXXIII qui secundum calculum ipsius Gregorij & Scriptorum omnium, etiam illius qui hic a nobis recedit, fuit annus XII Chilperici & Gunthramni Regum: sed a Fredegario, si quidem hæc tempora scribendo attigisset, dicendus XIII, ob eam quam diximus caussam: ob quam annum proxime secutum Guntramni mortem, (quem Gregorius fortassis, si de eo egisset, nominasset primum Childeberti) idem Fredegarius nominauit eiusdem Childeberti secundum; vltimum Regis decessoris & primum successoris annos more suo coniungens.

CAPVT II
Dagobertinorum series, in Burgundia fere Neustriaque regnantium, per Chlodoueum II ad Dagobertum postremum descendens.

[7] Refutandis eorum erroribus, in quos consequenter lapsi sunt quicumque Gunthramni obitum alteri quam nos anno assignarunt, [Guntramno succedit Childebertus,] non vacat immorari, ad propositum huic exegesi scopum festinantibus. Satis sit hic indicasse, Childeberto Sigeberti Austrasij filio, Burgundionum post Gunthramnum patruum nec non Austrasiorum Francorum Regi, anno noui regni Burgundionum IV, Christi DXCVI e viuis sublato, filios eius Theodebertum in Auster & Theudericum in Burgundia successisse; [huic anno 596 filij Theodebertus & Theodericus:] quorum iste prælio victus a fratre, primum regnū dein vitam amisit anno DCXII, Theudericus vero cum Sigeberto alijsq; filijs anno DCXIII extinctus, vacua Austrasiæ & Burgundiæ regna reliquit Chlothario eius nominis 11, Guntramni ex fratre Chilperico nepoti, annum iam XXX agenti in paterno regno Suessionensi: qui proinde iam totius Francici nominis monarcha, [tum Chlotharius an. 613,] non ante annum DCXXVIII vitam commutauit cum morte. In quo quia nunc nobiscum pariter consentiunt Francici scriptores omnes (Sigeberto Gemblacensi ignoscentes, quod antiquitatum Francicarum non satis distinguens tempora, alijs viris magnis, nullo examine præmisso secutis, præierit in errores nec leues nec paucos) non est nobis ea chronotaxis probanda operosius, maxime cum alibi id factum sit.

[8] A Clotharij morte numerantur anni filij eius Dagoberti primi apud Fredegarium, monachum S. Dionysij, Aimoinum & alios. [& Dagobertus 628:] Iste per obitum fratris Chariberti Neustriæ Regis, anno DCXXXVI cum filijs extincti, eodem quo pater iure monarcha effectus, in figillis imagine sua insignitis (quale vnum exprimitur in defensione Abbatiæ S. Maximini parte 3 pag. 10 sub diplomate donationis dicto monasterio factæ pridie Nonas Aprilis anno XII regni, Moguntiæ, ipsumque in cera vidimus Diuione) sceptrum accepit trifidum, veluti ex tribus virgis inferne coniunctis, [factus monarcha trifidum assumit sceptrum,] tria regna, Austrasiæ videlicet Burgundiæ & Neustriȩ in vnum coacta imperium designare volens. Ab huiusmodi autem sceptri forma paullatim in vnius virgæ similitudinem magis magisque reducti, sic vt denique modica in summitate regalis virgæ trium capitum communi nexorum vinculo diuisio appareret, paullatim fluxisse potuit seculis subsecutis, cum tesserarum gentilitiarum vsus cœpit, vt trifidum Francici sceptri caput quandam similitudinem haberet eius floris, [vnde credi possunt lilia Francica] quam Iridem vocant botanici, alij cæleste lilium, gladiolum nonnulli, quia herba cui innascitur, longis acuminatisque folijs gladios proxime exprimit. Hȩc autē herba quia Teutonibus Lisch dicitur, ipsum florem ijdem Lischblum nuncupant. Etenim cum flos hic partim folia sursum erigat, partim ex lateribus repanda flectat, pronum fuit vt trifidi sceptri, qualem diximus, apex, vel pro ipso hoc flore acciperetur; vel flos ipse, propter dictam cum trifidi sceptri apice similitudinem, studio destinatoque consilio aptissimus iudicaretur regiæ tesseræ constituendæ; & quidem in cæruleo campo, vel significare volentibus a cælo esse Francici regni originem & incrementa; vel simplicius ipsarum aquarum respectu, quibus eiusmodi flores colore luteo siue aureo innascuntur. Atque hæc probat ipsum nomen fleur de lis Francis, syllabatim idem quod Lischblum Teutonibus; proinde nihil Latinæ origini debens, quasi lilium in lis transformatum fuerit, sicut alterum eiusdem floris nomen gladiolus transijt in glaieul. Ceterum quia huius temporis vsu inualuit, vt solum posterius nomen appellandæ Iridi tam hortensi quam palustri vulgus adhibeat, priori autem intelligat sola lilia alba siue Iunonia (quomodo genericum lilij nomen pro ijs nunc fere solis accipitur, quæ, folijs pariter assurgentibus pariterque repandis, nullam habent cum Francico lilio similitudinem, maximam cum calatho) ideo maluerunt aliqui hæc quam ista Francico scuto inserta credere, quamuis & forma & color reclamaret. [post aliquot secula esse nata.] Atque hæc coniectura de trifido sceptro, trium regnorum coniunctionem repræsentante, deque arrepta hinc occasione liliorum flores regijs tesseris adaptandi (quod ante XII seculum factum non esse merito consentiunt omnes tesserariæ scientiæ periti) hæc, inquam coniectura, post plurimas maximeque discrepantes ea de re opiniones, quamuis nouissima, verosimillima tamen esse videtur: quam antiquitatum suarum amantes Franci pluribus fortasse nouis indicijs studebunt confirmare, aduersus eos qui pene fortuito & absque vllo ad antiquitatem respectu assumpta in tesseram lilia esse contendunt. Qui autem de prædicto Iridis siue lilij cælestis flore volet multa argute collecta videre, legat Francica Goropij Becani, ab ipso (si Superis placet) Noacho Francici lilij originem, per ingeniosa magis quam verosimilia commenta, deducentis.

[9] Dagobertum porro Monachus S. Dionysij, qui gesta eius scripsit, [Patri in Burgundia Neustriaque successisse Chlodoueum an. 644,] atque Aimoinus, tradunt anno regni sui XVI, agrum ad basilicam S. Dionysij delatum, ac dein rebus humanis exemptum XIV Kalendas Ianuarias. Hic, cum suo ex Ragnetrude primogenito S. Sigeberto regnum Austrasiæ contulisset anno DCXXXVIII (vt est ad eius Vitam ostensum) alteri ex Nanthilde procreato Chlodoueo II reliquit moriens Neustriam atque Burgundiam, anno DCXLIV recens inchoato. Quem sane annum primum numerandum esse Chlodouei II solidissime confirmat S. Audoënus, Dagoberti Regis nuper Referendarius; qui cum in Vita S. Eligij scripsisset, se atque Eligium Apostolicam benedictionem meruisse eo tempore, quo apud Gallias a cuncto populo Rogationes celebrabantur; mox subdit: Conuenientes simul in ciuitate Rotomagensi decimo quarto die mensis tertij (prout scilicet a mense Martio numeralium nominum initium menses capiunt) anno tertio Chlodouei iuuenculi Regis (nempe annum ætatis VII dumtaxat agentis) die Dominico ante Litanias, inter cateruas populi, inter agmina clericorum, inter choros psallentium, consecrati sumus gratis ab episcopis pariter Episcopi, ego Rotomago, ille vero Nouiomo.

[10] Hunc locum tot characteribus insignem, tanta accuratione scriptum, idque de actu tam ipsi auctori per omnem vitam memorabili; mirum est nouo rerum Francicarum auctori ita neglectim haberi, [certissimis ex S. Andoeni Vita characteribus constat:] vt (quia calculis suis nimium aduersatur) alibi eum proferat, alto silentio pressis, die mensis, Dominica ante Rogationes, & anno III Chlodouei; alibi velut errori subiectum spernat; alibi vt intrusum a librarijs reijciat: quid enim in antiquissimis testium oculatorum monumentis certum habebitur indubitatumque, si eiusmodi testimonia conuellere eo modo liceat atque in suspicionem vocare? quid non possit in ipsis sacris Scripturis hac ratione (si tamen est ratio) infirmari impune? Si enim & plurima & vetustissima quæquæ manuscripta, nullo prorsus dissentiente, sic habent; quam temerarium est vitiatum textum credere? Lucas Dacherius tom. 5 Spicilegij Vitam illam edidit descriptam e vetusto Codice Corbeiensis Bibliothecæ, & ad Conchensis monasterij MS. collatam. Habemus nos eamdem ex MS. Rubeæ-Vallis, collatam cum MS. monasterij Bonifontis. Eadem extat in MS. Monasterij Aquicinctini & in alio Serenissimæ Reginæ Sueciæ, nusquam vel apice vno circa locum præcitatum variante textu: numquid oportuerat vel vnum saltem alicubi inueniri in contrarium, vt vel dubium moueretur; plura autem, vt definitiua ferretur sententia de probabili saltem ipsius corruptela?

[11] [a quibus recedentes aliqui,] Nihil horum facit Francicorum scriptor, sed cum lib. 19, pag. 140 sateatur simul esse cōsecratos Sanctos, quo id factum sit tempore non requirit; tantum S. Audoënum Regis Chlodouei permissu paullo ante Clericum factum dicit: an vt maiorem fidem inueniat postea, vbi decennio dumtaxat regnasse Dagobertum credi volens, filium, in obitu patris quinquennem, statuit ipsi successisse anno DCXXXVIII? Quo autem id auctore? Nullo prorsus: nisi quod Hermannus contractus seculi XI scriptor & auctor Chronici Mosiacensis ad ipsius sententiam accedant propius, dum Chlodouei primum annum cum anno Christianæ Æræ DCXLI componunt: Hermannus autem potissimum ei videtur prælusisse, cum asseruit Dagobertum mortuum anno regni sui decimo sexto quidem, (vt & nos ex legitimæ fidei auctoribus supra diximus) sed post patris mortem decimo; atque ita intelligendum dedit, ipsum sex annis ante obitum sui patris regnasse, quod verum non fuit. Hermannum nempe & Chronici dicti auctorem decepit, quod Fredegarius post narratam Chlotarij mortem, anno XLV regni obitam, res inter filios spatio sex annorum gestas, citra consuetam sibi annorum singulorum distinctionem in vnum contrahens, immediate post subiungat: Dagobertus cum iā anno VII regnaret, Burgundias ingreditur: quo factum, [ex fundamento prorsus inani,] vt existimauerint hi cessisse patrem filio sex annis prius quam moreretur aliqua monarchiæ parte, puta Austrasia. Sed non obseruarunt, si sic intelligatur Fredegarius, nō tantum eis regionibus, quæ Dagoberto ex paterno imperio potiores obtigerunt, exutum fingi Chlotharium spontanea cessione, sed regnis prorsus omnibus. Nam & Chariberto alteri filio deberet fingi contulisse regnum adhuc viuens: etenim eodem modo loquens de Chariberto Fredegarius, priusquam incipiat loqui de ingressu Dagoberti in Burgundias anno VII regni, dixerat, quod post annum tertium cum regnare cœpisset, Vasconiam suæ ditioni redegit, aliquantulumque largiorem fecit regni sui spatium. Quod si hic locus nec debet nec potest intelligi de anno III regni Chariberto a viuente patre concessi (quoniam ibi agitur de regno quod Dagobertus, qui mortuo patre occupauerat omnia, concessit fratri misericordia motus & consilijs sapientum) nihilo magis potest locus immediate post sequens de anno VII Dagoberti sumi cum respectu ad regnum, quod viuente patre fingeretur administrasse: sed tam annus hic VII quam iste III numerari debent ab obitu patris.

[12] Interim Hermanni id minime obseruantis errorem pro fundamento ponens Rerum Francicarum historiographus nouus, a summa, [pro 18 annis solos 16 Chlodoueo dant:] qualis in præcitato S. Audoëni loco continetur, historicarum notarum certitudine discedit, & pergit succedentium Regum res gestas temporibus minime apte dispositis innectere atque interturbare, & Chlodoueo Dagoberti filio annos dumtaxat sedecim regni concedit, quem tamen monachus San-Dionysianus in gestis Dagoberti, auctores supplementi ad Fredegarium, item Chronica Mossianense & Besoense alijq; magnȩ vetustatis scriptores vnanimi cōsensu dicūt regnasse annis XVIII. Chlodoueo huic vxor S. Bathildis fuit, [cuius cum fratribus successor Chlotbarius non 4 sed 14 annis regnasse demonstratur.] XXVI Ianuarij a nobis commemorata, & viro tres filios peperit; successiue in Neustria atque Burgundia Reges: videlicet Chlotharium III, Childericum II atque Theodoricum III. Ex his Clotharium annos solum IV regnasse scriptum legebatur in gestis Francorum, accuratione non magna compilatis, & (siue scriptoris hic lapsus fuit seu librariorum inaduertentia denarius excidit) secuti sunt omnes, inquit lib. 21, pag. 252 prædictus auctor, ad vnum rerum Francicarum scriptores. Intrepide tamē eidem ablatos decem annos restituimus, & plerosque eorum ipsiusmet diplomatis & Sanctorum coæuorum Actis eodem seculo scriptis tam euidenter demonstrauimus, vt postea neminem habuerimus contra sentientem. Demonstrationem autem prælo dedimus eo tempore, quo de ijsdem dubium mouere incipiens P. Philippus Labbe, Miscellanea curiosa edidit, quæ vellemus prius habuisse, varijs diplomatis ignoratis a nobis confirmatura doctrinam nostram.

[13] Clotharij porro huius filium creditum fuisse Chlodoueum quemdam, [Clothario succedunt Theodoricus & Childericus eius fratres:] atque anno DCLXXIX Regem post Childerici mortem assumptum ab Austrasijs ad regnum fuisse, & breui vixisse tempore, sequenti capite ostendemus: vbi & de ipso Childerico agemus, matris suæ opera in regnum Austrasiorum contra Grimoaldi tyrannidem sublimato. Hic dicimus Childerici apud Austrasios absentiam Ebroino Maiori-domus in Neustria occasionem dedisse, Clothario absque liberis, saltem tunc cognitis, mortuo, subrogandi minorem natu fratrem Theodoricum: quod absentibus se factum indignati Optimates, & Ebroini exosam habentes potentiam, vtrumque persecuti sunt, captoque & in monasterium violenter incluso Theodorico, Childericus tum primogenitus, Rex Neustriæ Burgundiæque proclamatur anno DCLXXVI, infelici successu: tertio namque nouæ monarchiæ anno Christi DCLXXIX cum plerisque liberis ex Bilichilde susceptis occisus est, & regnis restitutus Theodoricus: qui post annum DCLXXXVII, mortuo Dagoberto iuniore S. Sigeberti filio, inter bella cum Pippino Herstallio monarchiam tenuit annis sex, mortuus an. DCXCIII. Regnauit, vt ait auctor historiæ iussu Childebrandi conscriptæ (secundum verissimam lectionem Codicis MS. qui olim Petauij fuit, nunc est Serenissimæ Christinæ Sueciæ Reginæ) annis XVII, a morte Clotharij fratris primogeniti numerandis. Tum Chlodouæum filium eius paruulum elegerunt in regnum: non postmultos vero annos prædictus Rex Chlodoueus ægrotans mortuus est: regnauit autem annos IV, & Childebertus frater eius in regnum resedit.

[14] Sunt qui existiment Childebertū diuiso cū Fratre in Austria regnante imperio regnasse in Neustria iam inde a patris sui obitu: [non simul sed successiue in tota monarchia,] alij simul in Neustria Regium fratres nomen tenuisse credunt: sed vtrique cum nullo nituntur fundamento, tum solidissime conuincuntur errasse ex eo, quod nullum hactenus sub vtriusque nomine prolatum diploma sit, nullum sub nomine Chlodouei quasi in sola Austrasia regnantis expeditum: sed bene in Neustria iam inde a morte Theodorici & quidem ab vtroque seorsim ac successiue. Tale est, quod Iperius in Chronico Bertiniano MS. parte 13 refert, quo Chlodoueus puer, vt eum merito vocat, B. Bertino confirmat omnia priuilegia a prædecessoribus suis concessa, die primo Kal. Iunias anno primo regni sui. Et incipit si illa beneficia quæ parentes nostri. Simili principio simile prorsus priuilegium eidem Sithiuensi S. Bertini monasterio concessit Chlodouei frater Childebertus, & Actum dicit sub die Kalendarum Iunij anno III regni sui. Ex quo consequens est vtrumque in Neustria, ad quam hic locus spectabat, & quidem successiue regnasse. Similiter apud Philippum Labbe in Miscellaneis curiosis pag. 434 leguntur diplomata vtriusque nomine & successiue signata in Austrasia, primum quidem acceptum ex antiquitatibus Tricassinis Camuzati, datum Rhemis mensis Februarij die XV, anno II gloriosi Domini nostri Chlodouei Regis, quod suo super eadem re priuilegio inserens verbotenus Bertoënus Episcopus Catalaunensis, procedere se ait ad rogatum claræ memoriæ Clodouei Regis & Pipini Maioris-domus Regiæ. Secundum ex chartulario S. Vitoni Virdunensis eruitur, continetq; commutationem inter Annonium Virdunensem Episcopum & Illustrem virum Pipinum eiusque Illustrem matronam Plectrudem, eisdemq; iubentibus scriptam & subscriptam ab Hareico, sub die XIII Kal. Februarij, anno septimo Rege nostro Childeberto. Childebertus autem, qui fratri adhuc impubi iunior ipse successit, nec nisi tredecim a morte fratris annis regnauit, admodum iuuenis obijsse debuit filiumque hæredem non magnȩ (quod tamen fingere tenentur ij, qui aliter quam nos de successoribus statuunt) ætatis reliquisse.

[15] Paruulus hic dicebatur Dagobertus huius nominis III: [Childeberti filius Dagobertus puer,] quem Chronici Fontanellensis auctor seculo VIII scribens Regem iuuenculum, & Iuniorem Regem appellat, puerum vero Regum Francorum genealogia MS vsque ad Coronationem Pippini. Et vero eum, cuius pater puer admodum regnare cœperat anno DCXCIII, anno post hunc XVIII admodum puerum fuisse oportuit; & ætate vixdum pubescente mortuum, qui solis quinque annis regnans vita imperioque excessit anno DCCXV. Vt prorsus extra metas salijsse cognoscantur ij, qui cum legissent Theodoricum vltimum, Dagoberti Iunioris filium dici, & alium apud Austrasios Dagobertum itidem respectu primi Iuniorem regnauisse ignorarent; [Theodorici successoris sui mediati pater esse non potuit:] persuadere sibi conati sunt vnum eumdemque Dagobertum esse, qui Childeberto patri puer successerat quintoque regni anno obierat; & qui genuit prædictum Theodoricum. Est tamen cōmunis hic error eorum, qui Chronica compilarunt, quos inter Hugo Flauiniacensis Abbas, sub initium seculi XII scribens Childeberto, inquit, Rege defuncto, Dagobertus filius eius succedit adhuc puer, & regnauit annis quinque & mortuus est anno DCCXV. cui succeßit Daniel Clericus qui & Chilpericus, regnauitq; annos plus quinque… & succedit ei Theodoricus Dagoberti iunioris filius: vt minimum enim in dubio reliquit Hugo, quem hic intelligat Dagobertum Iuniorem, an eum quē puerum regnasse & obijsse scribit: an vero quem supra dixerat patris Sigeberti regnum suscepisse, quemque, vt scribit ille, Pippinus & Grimoaldus Pippini filius minus idoneū ad regni curam prouidentes in Clericū detonderi fecerant; regno autē restitutū ignorauit. Interim Theodoricus, qui si ex impuberi patre natus concedatur, nō nisi annū VI vel VII agere potuisset, cum regnare cœpit anno DCCXX; ante eum quo mortuus est annum DCCXXXVII erat plena ætate ac barba vir, [& si fuisset, non foret huic prælatus Chilpericus, filius Chlodouæi 2.] prout ipsum conspiciendum exhibet sigillum suum in diplomatis San-dionysianis, quod videre est inter veras Regum Francorum effigies celo Iacobi de Bie expressas editasque iterato Parisijs an. 1636.

[16] Et vero si filios aliquos postremus hic Dagobertus genuisset, non vtique hoc moriente Franci, ipsis præteritis, Danielem quemdam Clericum, cæsarie capitis crescente, elegissent atque Chilpericum nuncupassent, dictum Calensem, quia e Calo monasterio, quod S. Bathildis Clodouæi II coniux, vsque ad annum DCLXXXIV secessu religioso illustrabat, educatus fuit a iam dicta Sancta; quam huius Chilperici fuisse auiam, ipsumque filium Childerici II, nunc demum certorum diplomatum fide testatum habetur. Vnde sicut clarum est Clericum istum esse ad regnum vocatum proximæ consanguinitatis iure: ita probabile fit ipsum, cum fratres sui occiderentur, clam delatum ad auiam ab eaque caute seruatum fuisse, & Theodorico patruo dissimulante aut iubente, attonsum in Clericum, viuere esse permissum. Vixit autem a morte patris annis omnino quadraginta, e quibus annis quinque regnauit & nullos ex se liberos reliquit, fortassis nec studuit procreare, deuotæ Deo castitatis memor. Ex hac autem ætate illius cognoscas, quam minime istius æui sit rudis illa delineatio, qua prorsus inuenis atque imberbis Nouiomi, vbi sepultus est, reperitur expressus; qualem prænominatus Iacobus de Bie inter Regum effigies repræsentas, a suo commentatore persuasus, ipsius Dagoberti fratrem fuisse Chilpericum atque adeo prorsus iuuenem decessisse. [vt patet ex eius diplomatis.] Extincta in eo est igitur anno DCCXX vniuersa illa Francorum stirps, quæ per Chlodoueum II ducta communem cum S. Sigeberti posteris originem habebat.

[17] Quod autem de Chilperici genere diximus etsi satis maneat certū ex ijs quȩ in Dagobertinis allegata diplomata sunt: placet tamen etiam hic confirmate diplomate alio ex Corbeiensi Abbatia ad nos transmisso, sed ijs mutilato verbis, quæ transcribenti videbantur nihil facere ad rem nostram. Est autem tale: Chilpericus Rex Francorum. Vir illuster. Si facta parentum nostrorum conseruamus, regiam consuetudinem exercemus… Ideoque venerabilis vir Chillerdus, Abbas de Basilica peculiaris Patroni nostri Domni Dionysij Martyris… eo quod bonæ memoriæ proauus noster Dagobertus quondam Rex per sua auctoritate manu sua roborata, vaccas cento Solduris… quod in inferenda de pago Cinomaneco in fisci ditionibus ponebatur, ad ipsam sanctam basilicam annis singulis conceßisset. Vnde & ceßionis ipsius & confirmationis, [litteras ab] auo nostro Chlodoueo & bonæ memoriæ genitore nostro Childerico vel auunculo nostro Theodorico, sed & consobrinis nostris Chlodoueo, Childeberto & Dagoberto quondam Regibus, eorum manibus roboratas, sicut præ manibus habere confirmat.. vt hæc auctoritas firmior habeatur & per tempora conseruetur, manus nostræ subscriptionibus subter eam decreuimus roborare.

Chilpericus Rex
Datum quod fecit Min Scy Martio, die X anno I Regni nostri. Compendio in Dei nomine.

CAPVT III.
Austrasiorum Regum series a Dagoberto I ad Dagobertum II: huius restitutio nouis argumentis confirmata.

[18] [Austrasiæ Reges primi:] Avstrasia Francici Imperij pars potior, quam sibi magni Chlodouei primogenitus Theodoricus in paternarum ditiorum diuisione vindicauit, Regem a patris morte anno DXXXIII habere cœpit Theodebertum: Theodeberto filius successit Theodebaldus anno DXLVIII, & regnum tenuit vsque ad annum Christi DLV, quando huius propatruus Clothacarius siue Chlotharius, filiorum magni Chlodouei quartus, regnum eius obtinuit; ac demum etiam (mortuo, qui solus supererat ex tribus eius fratribus, Childeberto) anno DLVIII monarchiam. Quæ post obitum eius rursum anno DLXI diuisa quadrifariam est, Sigeberto Austrasiam obtinente, eamque morte sua vacuam transmittente ad filium Childebertum: quem etiam Guntramnus patruus adoptatum, Burgundici regni hȩredem post se reliquit, anno vt dictum DXCIII. Sed huius stirps breui tota extincta est, quamuis duos haberet filios, Theodebertum in Austrasia, Theodericum in Burgundia successorem. Nam isto defuncto, & liberis ab auia Brunechilde interemptis: huius filij omnes cum prædicta Brunechilde occisi sunt, & monarchia deuoluta est ad Clotharium II, Chilperici Suessionensis filium; ab hoc autem ad Dagobertum, eo quo supra vidimus modo.

[19] [quorum successor S. Sigebertus ab an. 638] Huius regna quam æquali partitione inter se diuiserint S. Sigebertus iam inde ab anno Christi DCXXXVIII, ætatis suæ IV, declaratus a parente suo Austrasiæ Rex, & Chlodoueus in Burgundiam Neustriamque succedens, satis est explicatum a nobis ante illius Acta § 4. Eumdem Sigebertum Chlodoueo fratri superuixisse, § 10 satis clare probauimus ex Vita S. Bathildis (quam cum tribus liberis viduam reliquerat Chlodoueus) nec ante annum Christi DCLXII mortuum dici posse, probauimus ex Sanctorum Remacli atque Trudonis Actis. Occurrit recentior rerum Francicarum Scriptor in Præfatione Tom. 2 & ait, omnes gesta Francorum, ante nongentos ac viginti annos conscripta, secutos credidisse & prodidisse, eum ante fratrem Chlodoueum deceßisse. [perperam ab aliis creditur ante Chlodouæum obijsse,] Verum quantæ hæc Gesta sint auctoritatis ipse nos doceat lib. 20 pag. 179, dicens: Gesta Francorum ex varijs auctoribus a monachis collecta esse, qualia in sui quisque monasterij vsum consarcinare potuerunt. Talia autem sunt, vt merito dici de ijs possit, quod ipse Sigeberto Gemblacensi impingit, lib. 6 pag. 315, nihil in temporum notatione confusius esse. Numquid hoc satis clare ipsemet agnoscit, quando, quod ibi asseritur, Dagobertum in Spinogilo mortuum regnasse annos XXXIV aut XLIV (vt varia est huius loci lectio) & quidem monarcham in totis tribus regnis, ipse sic reijcit, vt ei solos decem annos in monarchia concedat? Mitto innumera ineptæ istius consarcinationis menda, contentus ijs, quæ circa ipsum S. Sigebertum errata esse potest conuinci. Nam hunc atque Chlodoueum vterinos ex Nanthilde fratres fuisse fingunt: quorum priorem Dagoberto nonum annum regnanti natum ex Austrasia puella, nomine Ragentruda, sua habet Vita, consentitque non tantum Fredegarius sed etiam ipse, qui libro Gestorum nos vult credere, Francicarum rerum Historiographus.

[20] Teneamus igitur S. Sigebertum, quod ait Vitæ auctor, annorum initium a Paschate ducens, [mortuus est an. 663] mortuum esse anno ab Incarnatione Domini sexcentesimo sexagesimo secundo, nobis tertio, eique ignoscamus quod annos Dagoberti (vt alias in Chronico) non recte supputans, natum anno patris nono (quem probamus esse Christi DCXXXIV) dicat ætatis suæ annum fere XXXI, regni XXVIII implesse: vel si hoc quidem ex antiquis monumentis fideliter descripsisse ipsum putes, annum vero Christi quem veteres isti notare non solebant, ex suo calculo vitiose addidisse dicamus; [aut forte an. 665.] sane etiam ad annū DCLXV viuendo pertigisse S. Sigebertum, quando huic rei nulla prorsus certa repugnat auctoritas, neq; aliunde constat quis annus numerādus sit primus Childerici sub tutela auiȩ Imnichildis: Quidquid dixeris, annis XXI maiorem fuisse, nec anno vulgaris Æræ DCL obijsse constabit. Male autem consuluit familiæ suæ, quod Maioris-domus Grimoaldi filium Childebertum regni Austrasiorum hæredem delegarit (si tamen delegauit & manifesta vsurpati regni iniustitia non fuit hoc commento palliata) hac enim beneuola erga fidelem eatenus ministrum voluntate aliud nihil lucratus est, quam vt per insperatam Dagoberti natiuitatem delapsus homo a spe regni in sua familiam traducendi, mox vt Rex finem vitæ beatum attigit, [Amandatur in Hiberniam Dagobertus filius] filium eius tum forte octennem decennemue, fecerit in Hiberniam transportari detonderique in monachum, mortuum esse mentitus: itaque Childebertum suum curauerit Regem proclamari. Quam iniuriam familiæ Regiæ illatam minime ferens Imnichildis, ad S. Bathildem se contulit, atque ex eius filijs, [pulsis vsurpatoribus Rex fit Childericus patruelis Dagoberti:] tamquam hæreditario iure proximis, secundogenitum Childericum Austrasijs præficiendum impetrauit, & Neustriorum opera fideli vsa, captum Grimoaldum, vt multi scribunt, ad meritam mortem Parisios pertrahendum curauit: de filio vero eius Childerico, supposititio Rege, quid actum sit, nemo dicit.

[21] [qui S. VVilfridi ope rereductus regnat in Alsatia,] Childerico ergo post hæc pacifice in Austrasia regnante, adolescebat feliciter in Hibernia Dagobertus II, & circumquaque respiciens, num quæ via se aperiret in patriam regnumque remeandi, in Britanniam vȩnit, ibique in S. Wilfridem Episcopum Eboracensem incidit; a quo pecunia comitatuque instructus, primum ad maternos in Thuringia amicos se contulisse videtur. Eum deinde ostendimus, adnitente matre & cedente Childerico, regnum Transrhenanæ Germaniæ Alsatiamque obtinuisse; vbi S. Wilfrido patria pulso, vicem redditurus hospitalis obsequij, Argentoratensem obtulit Episcopatum, si vellet apud se remanere: ac denique occiso Childerico, nullosque, vt credebatur, post se liberos ex Bilichilde coniuge, viuos relinquente, Ebroinus, vt est in S. Leodegarij Vita, regnum, quod ad fratrem Childerici Theodoricum deuolui debebat, detulit puero cuidam. quem Chlodoueum dixit, persuadens Austrasijs mortuum esse Theodoricum, [mortuisque Theodorico & Chlodouæo, in tota Austrasia:] & dictum puerum esse Clotharij III filium. Hoc autem breue intra tempus extincto, ostendimus Dagobertum Austrasiorū consensu circa annū DCLXXX integrum Austrasiȩ regnum obtinuisse; pro eoque tuendo etiam aduersus Theodoricum patruelem suum, cuncta quæ fratris Childerici fuerant sibi nitentem arrogare, gessisse bella, magnasque monasterijs cum alijs tum Stabulai & Malmundarij fecisse donationes. Hæc inquam omnia ostendimus in Analectis ad Acta S. Sigeberti & deductius toto 2 libro Diatribæ Dagobertinæ, asserti nostri veritatem confirmantes ex Sanctorum coæuorum probatissimis Vitis, ipsiusque Dagoberti vndique conquisitis diplomatis: sic vt Sammarthani Fratres, licet Regum Francorum historiam Genealogicam scribentes plane ignorassent Dagoberti huius reditum, nec alius quispiam Francicarum rerum scriptor eatenus præluxisset, eumdem dixerint demonstrari, in Episcopis Argentoratensibus de S. Arbogaste agentes: quos secuti mox alij atque alij in Gallijs sunt, [eius moneta reperta,] neque hactenus inuentus quisquam est qui opposuerit aliquid.

[22] Quin etiam (vt facile est inuentis addere) inuenta postmodum pecunia est, quæ huius Dagoberti esse crederetur: ita enim Dagobertinæ Diatribæ auctori P. Iacobus Vignerius ad calcem litterarum Diuione datarum XXIV Ianuarij 1667, Pene excidit mihi, frigore memoriam obtundente, quod antea statueram significare Reuerentiæ vestræ, extare scilicet librum impressum an. 1666 apud Sebastianum Cramoisij, inscriptum, Recherches des Monnoyes de France par Cl. Bouterouë Cons. en la Cour de Monnoyes: in quo libro habetur figura duplex parui solidi aurei, quem attribuit Dagoberto II ex Scotia reduci & opera vestra rediuiuo; in quorum altero legitur, DAGOBERTUS & in auersa parte ✠ DEVS REX, in alterius vero auersa similiter parte, REX FELIC. quæ arguunt non male appositum nomini tuo in Chronico nostro epitheton OCVLATISSIMI. Hæc ille, alieni inuenti minime inuidus æstimator: cui hac parte similis fuit, eiusdem Societatis nostræ ac paris erudionis vir, P. Ioannes de Buissieres. Ad hunc enim cum ex Italia reduces Lugdunum diuerteremus anno MDCLXII, exhibuit ille nobis ingenue litteras, recens ad se Parisijs datas ab amico, dolente, quod suam Historiam Galliæ quatuor partibus Latine editurus, ignorasset quantum ad eam rem conficiendam præsidij habere potuerit ex Sanctorum Februarij Actis, [& insignis mentio in Actis S. Memmij, quæ Cistercij] & speciatim ex singulari de tribus Dagobertis Diatriba.

[23] Eodem anno mense Iulio Cistercium diuertimus euoluimusque antiqua, quæ istic seruabantur Sanctorum Legendaria, ex quibus tum alia Acta transcripsimus, tum illustria valde, & qualia hactenus non videramus S. Memmij Catelaunensis Episcopi cum insigni huius Dagoberti memoria, quam hic transcribere non pigebit. Postquam tantis effulsit signis & miraculis Deus per seruos, (Memmium scilicet, Donatianum & Domitianum, de quibus ex vetustiori Legenda egerat) claruit quoque nouißimo tempore in anno secundo sub Imperio Dagoberti (ipse est, qui post longam pressuram reuersus est ad propria regna) in mense quinto, in quinta die mensis, secunda vigilia noctis. Narrato deinde miraculo scaturientis ex S. Memmij sepulcro fontis, & corporis hoc indicio quæsiti inuentione, [atque Parisijs seruantur:] nonnullisque eam intra sex menses secutis ægrorum curationibus prodigiosis, cum dixisset visum non esse, quia longum eas per ordinem texere, sic conclusurus subiungit: Verum ea quæ vidimus, hæc scripsimus & narramus. Mense deinde Augusti Parisios aduectos primo ab aduentu die excipiens Philippus Labbe noster, duxit ad insignem omnis antiquitatis amatorem D. Antonium de Vyon de Herouual: qui eamdem S. Memmij Vitam locumque de Dagoberto restituto, iam antea sibi lectum notatumque in veteri suo quodam optimæque notæ legendario, gratulabundus obtulit, vtque transcriberemus, hortatus est: sed negauimus opus esse transcripto, cum iam aliunde habere ecgraphum ostenderemus in catalogo viatorio nostro: gaudere tamen nos diximus, altero exemplari viso, cuius libenter essemus mentionem facturi vel in recusa, quod suadebat ipse, Diatriba Dagobertina, vel in Martio mēse proxime elaborando. Fatebamur enim non tantum hunc locum de nouo offerre sese, (quod in re adeo iam demonstrata parum fuisset) sed varias præterea obseruationes nouas nobis occurrisse, quibus tota Regum primæ stirpis historia non mediocriter posset illustrari.

[24] [ex Machtilde vxore filius Sigebertus,] Hoc memoria retinens Herouallius cum anno 1666 processum pro Canonizatione Venerabilis Mariæ de Mailliaco rogatus a nobis esset, XI Nouembris, respondit & addidit; non dubitare se quin obseruassemus ad calcem tractatus, quem D. Valesius anno 1663, de laudibus Berengarij impresserat, locum ex Vita S. Memmij, quem ipse nobis coram in suo ostenderat legendario, & postea eidem Domino communicarat; esse eum locum singulariter pulchrum, interim impatienter exspectare se, quæ in hac materia a nobis edenda promiseramus. Tractatus iste hactenus in manus nostras non venit: quia tamen persuasi sumus eo vbi locus iste exhibetur capite, addidisse auctorem varia circa hanc materiam, quorum par esset nos hic meminisse cum laude; ne, vt alias, se præteritum quereretur, sæpius petijmus ipsum nobis librum vna cum alijs huc destinatis mitti; ac tandem, si talis iam desit propter bella occasio, veredarijs eum tradi iussimus, ne forte his iam impressis tardius aduehatur. Facturi interim amici desiderio, & titulo nobis hic proposito satis, subiungimus dictis; vxorem Dagoberto fuisse Machtildem Saxonum Ducissam: ita suggerente Gaspare Bruschio in epitome sua magni operis de omnibus Germaniæ Episcopatibus, vbi de S. Arbogasto Argentinensi Episcopo per Dagobertum instituto, sic loquitur: Suscitauit orationibus suis a mortuis Sigibertum, Dagoberti Regis ex Machtilde Saxonum Ducißa filium, [a S. Arbogasto vitæ redditus,] qui in venatione prope Ebersheimmunster ab apro percussus, postera die obierat, pro quo pietatis officio dedit Rex ecclesiæ Argentinensi Rufachium cum tota adiacente ditione, quem Superius-mutatum corrupta voce quasi Manu-datum hodie adhuc appellant. Esto enim communi errore Dagobertum hunc ignorans Bruschius, S. Arbogasti ætatem ad primi Dagoberti retulerit tempora, ipsum tamen huc pertinere, idonea confirmauimus auctoritate: nomina autem Sigeberti & Machtildis matris, [simul cum patre vel paullo post eum Rex.] quæ in MSS. S. Arbogasti Actis non reperiuntur, aliunde ipsum bona fide credimus accepisse.

[25] Eumdem Sigebertum eum esse putamus, qui in antiquiore S. Aldegundis Vita tom. 2 Ianuarij pag. 1040, Rex appellatur, sub quo & S. Aldetrude Abbatissa corpus S. Aldegundis translatum esse Malbodium dicitur: & pro Sigeberto iudicauimus legendum fortasse Theodoricum esse: atque hanc coniecturam secuti deinde sumus ante Acta S. Aldetrudis num. 5 die XXX Februarij. Verum nunc re melius expensa, prorsus verosimile esse existimamus, non tantum Dagoberto II filium aliquem Sigebertum fuisse; sed eumdem vel post Childerici mortem atq; supposititij Chlodouæi deiectionem, vna cum patre coronatum esse Regem (quemadmodum postea cum Pipino coronati sunt Carolus & Carolomannus) eodemque quo pater tempore ac forsan prælio occubuisse: vel modico tempore eidem superstitem regnauisse. Certe de titulo regio Sigeberti huius vix possumus dubitare, cum non tantum S. Aldegundis Vita dicat huius translationem factam esse a Rege inclyto Sigeberto atque beatißima Virgine Aldetrude: sed etiam Historia iussu Childibrandi scripta non vnum, sed plures Reges hoc tempore in Austrasia collocet, ita loquens: Defunctis Regibus, commißis inuicem Principibus Ebroino, Martino atque Pippino, aduersus Theodoricum Regem & Ebroinum excitantur ad bellum. Qui nam enim hi Reges nisi Dagobertus II, & filius eius aliquis, cum ipso vel post ipsum regnans? Demortuis porro si curauit Pippinus substituere alium vel ipsius Dagoberti filium, vel ex filio nepotem, nullum ea res successum habuit, victis actisque in fugam Pippino atque Martino, vt eadem historia memorat.

CAPVT IV.
Regium nomen posteris Dagoberti Austrasij quadamtenus conseruatum vsque ad coronationem Pippini. Maiores-domus ex quibus secunda Regum familia.

[26] Mortuo Pippino Herstallio sub annum DCCIV, successit, [Carolus Martellus Clotharium Regem declarat,] post nonnullas cum nouerca difficultates, Carolus Martellus Pippini ex Alpaide filius, vidensque non prorsus sibi tutum esse sine Rege, vt pater fecerat, imperare, Neustrijs Burgundionibusq; legitimos adhuc ex familia Regia successores venerantibus & Chilpericum Regem agnoscentibus, anno DCCXVIII, (vt Fuldenses annales referunt) Chlotharium (vtique Dagoberti filium) Regem constituit, nomine non potestate: ipsique, secundum auctorem Appendicis ad Fredegarium, eodem quo Rex constitutus erat anno morienti, substituit Theodoricum II; quem nequaquam fuisse Dagoberti pueri fratrem, multoq; minus filium, iam supra ex ætate in sigillo expressa indicauimus, & manifeste probat constans eatenus Francorum consuetudo, hæredes defuncti proximos, quantumuis ætate minimos, attollendi in nomen regium: aduersus quam non fuisset Chilpericus mortuo Dagoberto III eductus e monasterio, si qualem volunt aliqui caussam habuisset Theodoricus, [fratrē Theodorici multo post extinctis Chlodouæanis assumpti,] vt præ ipso Rex nuncuparetur. Nuncupatus est autem mortuo Chilperico, totius Clodouæanæ stirpis vltimo; vt qui ex Sigebertinis descendens, proximus esset iure repræsentationis, ob genus a primo Dagoberto Clodouæi atque Sigeberti communi patre ductum: regnum autem si non re nomine saltem tenus administrauit, ab anno DCCXX ad DCCXXXVII, tribus pariter dynastijs in vnum conflatis imperium.

[27] Theodorico huic filium fuisse aliquem præter Childericum vltimum nemo, [ex quo natus videtur S. Dagobertus Martyr,] quod sciamus, memoriæ tradidit posterorum præter Iperium chronici Bertiniani auctorem MS. qui Childericum multo post in Regem euectum, fratrem vocat Dagoberti: cuius autem non addit. Nullius ex tribus, quos hactenus recensuimus, fratrem fuisse, res ipsa loquitur: quare cum Adonis Martyrologium, quod in Leodiensi S. Laurentij monasterio auctum, probari potest fuisse ante seculum XII conscriptum, eodem quo cetera charactere hæc habeat die XXIII Decemb. Eodem die paßio S. Dagoberti Regis Francorum, qui quadam die pergens venatum in saltu VVauriensi, plenus Spiritu sancto, inloco, qui dicitur Scortias, tribus millibus distante a fisco Sataniaco, in quo ipse morabatur, a filiolo suo, nomine Ioanne, X Kal. Ianuarij martyrizatus est, & ab Angelis deportatus ad Societatem sanctorum Martyrum. Hæc, inquam, ibi cum legantur, sintque vt antiquiora multo sic & fidei maioris, quam Satanacensia Acta, alibi pro commentitijs reiecta; cur non merito suspicetur aliquis Theodorici vltimi filium primo-genitum fuisse Dagobertum istum, in quo aui nomen reuiuiscere pater suus ex more fecerit, cuique (licet Rex coronatus non fuerit, [Rex etiam dictus quia regni fuerit legitimus hæres.] cum nempe iam per se potens Martellus non putaret curandum sibi, vt ex Regia stirpe exaltaretur successor sub cuius nomine ipse imperaret) possessio tamen sua in Sathaniaco fuerit & nomen Regis Francorum inter suos, tamquam ei ad quem hæreditario iure regnum spectaret; gloriosior autem titulus Martyris deinde obtigerit, tamquam violenta morte sublato, fortassis in eius gratiam si non & eiusdem instinctu, qui Francico regno possessor incubabat, nullo iure, sed magno fauore & potentia subnixus. Atque hæc licet nullis certis confirmata argumentis, sed soli innixa verosimilitudini, fundatæ in traditionibus Sathanacensis Ecclesiæ, quæ hactenus nulli certiori auctoritati monstrantur repugnare, & hoc modo sat congrue cum reliqua Francorum conciliantur historia) nemo vigilantis somnia esse dicat, nisi qui paratus est de S. Dagoberto Martyre certiora nos & verosimiliora docere: quod cum fiet, in eius nos libenter sententiam ibimus ad diem, quo colitur X Septembris.

[28] Porro Theodorico sic, vt diximus, mortuo, & nemine ex liberis eius ad regnum euecto, [Martellus ab an 738 solus imperat:] sed singulis priuatam vitam in aliquo paternorum fundorū, quorum eis relinquebatur dominium, viuere iussis a Martello; perrexit ipse sine Rege Francis atque Burgundis vniuersis summa cum potestate imperare, imperauitque quoad vixit, id est, ad annum vsque DCCXLI. Huic succedentes filij Pippinus & Carolomannus, nonnullasque in principio regni regio carentis titulo experti difficultates, circa annum DCCXLIII, [Pippinus & Carolomannus Chilpericum euehunt,] Regem proclamauere Theodorici prædicti filium Childericum, huius nominis vltimum; qui vanam regij nominis vmbram tenuit, vsque dum conspirantibus in Pippinum Regem consecrandum Francorum omnium Proceribus, ipse in Sithiuense monasterium detrusus est, & dedecori suo paruo admodum tempore superstes, e viuis abijt anno DCCLIV. Filius quoque eiusdem Theodoricus, auum nomine referens, attonsus est in clericum & Fontanellis in monasterio collocatus, sicut ex Chronico Fontanellensi docuimus: qualem autem deinde habuerit vitæ exitum vel quando, nos hactenus latet. Hæc porro, quæ diximus de Regibus vltimis memoratis, [quem nepotem Dagoberti 2 credimus,] tamquam a Dagoberto II genus ducentibus, proponimus doctorum virorum iudicijs expendenda, & certioribus fortasse monumentis, quæ necdum reperta sunt, aliquando productis, vel confirmanda validius vel solide reprobanda. Nec obesse aliquis putet diploma inter Belgica diplomata editum ab Autberto Miræo lib. 1 cap. 6, vbi Theodoricus II, inter suos progenitores enumerat Chlodouæuum proauum, Theodoricum & Childebertum auos, quasi vni eidemque esse possent duo aui paterni, & Childebertus Theodorici filius non fuerit: imo tamquam tres aui fuissent, postea duobus illis subijcitur Chilpericus, qui numquam scitur in rerum natura fuisse; cum ab eo ibidem distinguatur alius Chilpericus, velut eius, cuius est diploma, Theodorici consobrinus, quem Childerici filium fuisse diximus.

[29] Verum tanta rerum confusio manifestum facit eiusmodi diploma minime sincerum esse: [non obstante diplomate Theodorici patris sede interpolato,] sed ab aliquo, qui regiæ genealogiæ se peritum existimabat, ineptissime fuisse interpolatum, tum cum veteri Instrumento absumpto vel alias deperdito, transcriptum nouum exemplar est; quod olim frequentissime factum nouimus, & librariorum audacem temeritatem agnoscimus in testium subscriptionibus, annis Christi, alijsque similibus perperam veteri textui inserendis. Neque longe quærenda exempla sunt: capite namque immediate apud dictum Miræum præcedente legitur Priuilegium immunitatis Abbatiæ Vedastinæ concessum Kalendis Maij anno VII, Theodorici Regis prioris seu Christi DCLXXXVI, a S. Vindiciano Cameracensi Episcopo, ista ordinante, vt prȩfertur in conuentu venerabilium Episcoporum Audoëni, Austregisili, Audomari, Eligij, Faronis atque Lamberti, nec non illustrium Abbatum VVandregisili, Philiberti, [sicut & aliud apud Miræū præcedens.] Bertini atque Stupilionis: quorum deinde singulorum adduntur subscriptiones. Interim constat Austregisilum Archiepiscopum (sic enim subscribitur, vt alius, quam Bituricensis intelligi nequeat; quamuis eo tempore nemo aliquis Metropolitanus Archiepiscopi titulo vsus inueniatur in subscriptionibus Conciliorum) anno DCXXIV fato functum; Eligium Nouiomensem (cuius Vitam S. Audoenus hic relatus scripsit regnante Childerico decessore Theodorici) anno DCLXXV; Lambertum Traiectensem Stabuleti in exilio septennali tunc vixisse, Godescalco in eius locum intruso, iam inde ab anno DCLXXXI. Nihilo leuiora deprehenduntur vitia in Abbatum, qui interfuisse & subscripsisse finguntur, nominibus: nam S. Wandregisilum Fontanellensem anno DCCLXXIII excessisse ex hoc mundo, accuratissime probauimus IX Febr. ad Vitam S. Ansberti, æque Abbatis Fontanellensis: Philibertum vero Gemmeticensem, exulem tunc apud Episcopum Pictauiensem egisse, testantur eius Acta ad XX Augusti illustranda, nec nisi nono post anno rediuisse; Ebroino iam extincto. Atque hæc, ne cuncta vtriusque diplomatis vitia scrupulosius examinentur, sufficere possunt, vt intelligat Lector, neque ipsa vndique fatiscentia nobis debere opponi, neque leui oculo Regum diplomata a nobis percurri, vel absque acri iudicio assumi in testimonium veritatis assertæ.

[30] Nunc ad Dagoberti nostri II filias transitus fiat. [Dagoberti 2 filias aliqui Rotildim & Regentrudim faciunt:] Rathildem siue Rotildim, & Regentrudem nominant aliqui, communi quidem errore ad Dagobertum I, vel etiam ad puerū siue III delati, quia secundū ignorabant: sed quas huius fuisse oportuit, si fuerunt alicuius Dagoberti. Et hoc quidē de secunda sustinet Browerus, quia ipsam Adela, mox nominanda, in suo Testamento appellat Dulcißimam germanam: de prima Coccius cap. 12, hanc esse volens illam, quam a Florentio S. Arbogasti Argentoratensis, Episcopi successore, vt eius Acta varia tradunt, visu ac loquela, quibus a natiuitate caruerat, fuisse donatam legimus. Ceterum his, de quibus nulla alia extat memoria, prȩtermissis, nominanda imprimis nobis est S. Irmina: [quod est de S. Irmina certum;] quam tam illustribus argumentis probauimus esse ex II Dagoberto prognatam, libro 2 sæpe nominatȩ Diatribȩ a cap. 6 vsque ad 14, vt superfluum sit ea hic vel summatim retexere, cum rursum illa proferri debeant ad XXIV Decembris, quo colitur; quando etiam licebit expendere & refutare, si quid Treuirenses obijciant contra sententiam nostram, persuasi a Brouwero fuisse ex Dagoberto I genitam. Interim fidenter asserimus Modestam, non Horreensem, sed Auendensem Abbatissam, maiori longe errore dici S. Irminæ sororem: quod ipsum ex dicti libri 2 cap. 12 prorsus corruit, iterumque ad eius Vitam patebit IV Nouembris.

[31] Ibidem pag. 127 probauimus Dagoberti nostri filiam fuisse Adelam, monasterij, quod Palatiolum dicebatur, [itemq; de Adela,] prope Treuiros fundatricem. Liquet hoc ex eius testamento, quod condidit anno XII Theoderici Regis, Christi DCCXXXI. Eam, tunc temporis viduam, antea ex legitimo matrimonio genuisse Albericum, patrem S. Gregorij, ecclesiæ Vltraiectinæ ab anno DCCLIV ad DCCLXXVI Administratoris, mensis Augusti die XXV recolendi, ex ipsius Gregorij nepotis Vita patet: ex eademque constat plures Gregorio fuisse fratres, partim ex prioribus patris sui nuptijs, partim ex eadem matre vterinos: quorum hi in silua a latronibus occisi sint, istorum vero aliquis genuisse debuit S. Albricum, Vltraiectinæ sedis defuncto Gregorio patruo Episcopum vsque ad an. DCCLXXXIV, [S. Gregorij Vltraiectini auia & abauia S. Alberici] mortuum XIV Decembris. Altfridus enim in Vita S. Ludgeri decessoris sui, cuius magister Gregorius fuerat, num. 16, Gregorij nepotem vocat Albricum, auito vtique nomine dictum, vt licebit ad XXVI Martij legere. Atque hic de Dagoberti II posteris agendi finis sit, quando alia nulla nobis monumenta suppetunt, quibus probemus, alios vspiam vllos nobilis huius propaginis surculos extitisse. Vt autem clarius pateant omnia, ad Genealogiā Regum Dagobertinorum addimus explicationis caussa etiam Maiores-domus, in horum Regum pluribusque Sanctorum Actis toties nominatos, vt prorsus necessaria eorum notitia sit; eorum inquam, a quibus secundæ stirpis Reges fluxere, Mero-vingicis abdicatis.

[32] Primus B. Pippinus de Landis fuit, de quo sub annum DCXLVI mortuo, plene actum a nobis est XXI Februarij. [S. Pippinus & Grimoaldus Maiores-domus,] Successit ei in dicto munere Grimoaldus, qui quomodo, ob Childebertum filium loco Dagoberti II intrusum, dignitate fuerit ac vita priuatus, iam satis superius insinuatum est: quæ autem exinde tempestates familiam nobilem inuoluerunt, vna cum S. Itta siue Iduberga, Pippini vidua, explicatum habes XVII Martij, ad vitam filiæ eorum S. Gertrudis Abbatissæ Niuellensis, anno DCLXIV mortuæ. Huius soror S. Begga Ansigiso Duci, filio S. Arnulphi, nupta, eadem iunior multo fuit, tamdiuque post vixit, vt post mortem sororis anno XXXIII, Christi DCXCVII, de construendo monasterio cogitans, Niuellas venerit; anno abhinc secundo, perfectis omnibus, translata ad Dominum: quæ in S. Gertrudis Vita num. 18 legi possunt. Interea dissipatis paullatim nebulis, [tum Pippinus Herstallius,] discussaque inuidia, quam Grimoaldi ambitio toti conflarat familiæ; non tantum releuata illa, sed multo quam antea magis sublimata est viribus opibusque sub Pippino Herstallio, Beggæ atque Ansigisi filio: qui ab anno DCLXXXVII ad DCCXIV, titulo Maioris-domus fulgens, apud Austrasios Neustrasiosq; summam paullatim obtinuit potestatem. Fuit ei vxor Plectrudis, ex eaque filij Grimoaldus atque Drogo: sed vterque immaturo fato extinctus, hic anno DCCVIII, [Carolus Martellus,] iste paullo ante patrem occisus est. Supererat ex Grimoaldo Theodaldus filius: quem substituit marito Plectrudris auia, numquam a Pippino repudiata, sicut cap. 2 lib. 3, in Dagobertinis ostensum est, sed ad extremum mariti sui in publicis Actis signandis socia. Verum præualuit tandem Carolus Martellus, ex Alpaide pellice Pippino natus, præ imbelli videlicet puero vir armis strenuus; & Francorum monarchiam, (solo titulo minor, quam Reges, alijs maior omnibus) partim cum Rege, partim absque eo rexit ab anno DCCXIV, defunctus DCCXLI, mense Octobri: cuius nomen a turpissima nota damnationis æternæ, de qua per diuinam reuelationem S. Eucherio Episcopo Aurelianensi factam cōstitisse finxerant aliqui, vindicauimus XX Februarij, ad Vitam illius Sancti, § 3, 4, & 5.

[33] Martello patri succedentes filij, Pippinus Breuis & Carolomannus, partiti inter se prouincias sunt: sed hic rerum humanarum cito pertæsus, [eiusq; filij, quorum Pippinus,] monachum Cassini in S. Benedicti monasterio induit. Pippinum deinde Franciæ totius Proceres impulerunt, vt exauctorato, qui nomine solo tunc regnabat Rege Childerico, regium ipse nomen susciperet: quod anno DCL, factum esse diximus in Dagobertinis, & confirmauimus, tum ex diplomate Donationis Epternacensi monasterio factæ anno (vt præfertur) Incarnationis Domini DCCLII, Indictione V, anno vero Domini Pippini Regis tertio, [anno 750 Rex dictus, coronatur 75:] partim ex consensu quam plurimorum MSS. Annalium. Sunt tamen auctores magni, qui paris antiquitatis & ponderis testibus nixi, annum DCCLII, primum numerant Pippini Regis. Quare vix iam amplius dubitamus, quin varia varij vsi epocha hanc induxerint discrepantiam: dum scilicet alij annos Pippini ordiuntur ab anno DCCL, quo titulus Regis eidem a Romano Pontifice est delatus, quem proinde in signandis diplomatis ipsemet primum annum dixerit: quando scilicet legati, qui Romam de regno consulturi erant missi anno præcedenti, reuerterunt in Franciam, renuntiantes, quod auctoritas Apostolica iuberet Pippinum Regem esse: quamuis coronatio sua non nisi anno post sequenti, [sic tamen vt annus 752 dicatur regni eius primus] ad publica regni comitia conuenientibus omnium Francorum proceribus, & quidem circa finem æstatis, peracta fuisse videatur, exauctorato prius & in monasterium retruso Childerico: id enim anno DCCLI, factum esse habet antiquissimum Chronicon nostrum, ab his temporibus vix vltra annum DCCCLXIII ductum. Hoc ergo respectu, ij, qui ex more apud Gregorium vsurpato, epochas Regum ab anno pleno ordiebantur, ipsumque annum DCCLI adhuc tribuebant Childerico, cœperunt annum DCCLII nominare primum Pippini Regis, vt hoc modo duplex epocha Pippini habeatur, vtraque vera, vtraque antiquissimis auctoribus probata.

[34] [apud auctorem coæuum monachum in S. Dionysij,] In his autem qui posteriorem Epocham sequi maluerunt, fuit scriptor prorsus coæuus, & paucis post rem gestam annis ea narrans, quorum ipse potuit ex parte testis oculatus fuisse, vtpote apud S. Dionysium monachus, vbi Pippinus iterato inunctus ac coronatus est vna cum filijs a Bonifacio Papa, postquam tribus annis regnarat. Factam autem esse hanc coronationem & inunctionem anno Christi DCCLIV omnes consentiunt: sed anno iam ad XXVIII Iulij prouecto: quare idem monachus, qui annum DCCLII primum numerauerat Pipini, annum DCLV primum numerat filiorum, eamdem vtrobique rationem seruans. Dictum porro testimonium inuenimus in codice perquam antiquo, qui apud nos est, ipsius illius monachi propria manu & conspicuo admodum charactere exaratus in membrana, continens S. Gregorij Turonensis librum de Vitis Patrum alterumq; de Gloria Confessorum: quem codicem a Collegio nostro Molshemiensi aliorum librorum permutatione redemimus, [post libros quosdam S. Gregorij Turon.] curante eam re P. Petro Richart, sacrȩ Theologiæ ibidem Professore. In hoc autem codice in penultimo folio ante Vitas quasdam Sanctorum dictis libris deinde subiunctas (istic vbi finit liber de Gloria Confessorum, in prima columna versæ paginæ paucarum linearum spatium occupans) leguntur sequentia tum in reliqua parte dictæ columnæ, tum in columna altera ac deinde in prima vltimi folij parte, eodem charactere & atramento, quo toti præcedentes libri ac subsequentes eodem in codice Vitæ.

[35] [scribentem anno 767,] Si nosse vis, Lector, quibus hic libellus temporibus videatur esse conscriptus, & ad sacrorum Martyrum pretiosam editus laudem; inuenies anno ab Incarnatione Domini septingentesimo sexagesimo septimo, temporibus felicißimi atque tranquillißimi & Catholici Pippini, Regis Francorum & Patricij Romanorum, filij beatæ memoriæ quondam Caroli Principis: anno felicißimi Regni eius, in Dei nomine, sexto decimo, indictione quinta: & filiorum eius eorumdemque Regum Francorum Caroli & Carlomanni (qui per manus sanctæ recordationis viri beatißimi Domni Stephani Papæ, vna cum prædicto patre Domno viro gloriosißimo Pippino Rege, sacro chrismate, diuina prouidentia & Sanctorum Petri & Pauli interceßionibus consecrati sunt) anno tertio decimo. [quomodo Pippinus Rex dictus a Zacharia Papa] Nam ipse prædictus Domnus florentißimus Pippinus, Rex pius, per auctoritatem & Imperium sanctæ recordationis Domni Zachariæ Papæ & vnctionem sancti chrismatis, permanus beatorum Sacerdotum Galliarum & electionem omnium Franchorum, tribus annis antea in regni solio sublimatus est. Postea per manus eiusdem Stephani Pontificis, die vno in beatorum prædictorum Martyrum Dionysij, Rustici, & Eleutherij ecclesia (vbi & venerabilis vir Folradus Archipresbyter & Abbas esse cognoscitur) in Regem & Patricium, vna cum prædictis filijs Carolo & Carolomanno in nomine sanctæ Trinitatis vnctus & benedictus est. [inunctus sit cum filiis a Stephano Pont. in ecclesia S. Dionysij.] In ipsa namque beatorum Martyrum ecclesia, vno eodemque die, nobilißimam atque deuotißimam & sanctis Martyribus deuotißime adhærentem Bertradam, iam dicti florentißimi Regis coniugem, prædictus venerabilis Pontifex regalibus indutam cycladibus gratia septiformis Spiritus benedixit: simulque Francorum Principes benedictione & Spiritus sancti gratia confirmauit, & tali omnes interdictu & excommunicationis lege constrinxit, vt numquam de alterius lumbis Regem in æuo præsumant eligere, sed ex ipsorum: quos & diuina pietas exaltare dignata est, & sanctorum Apostolorum interceßionibus per manus Vicarij ipsorum beatißimi Pontificis confirmare & consecrare disposuit. Hæc ideo caritati vestri breuiter in nouißima paginula libelli inseruimus huius, vt per succedentium temporum & vulgi relatione propago in auo valeat cegnoscere posterorum.

APPENDIX APOLOGETICA
pro Diatriba de tribus Dagobertis Francorum Regibus.

[36] Hactenus Genealogiæ Regiæ ordinem ac chronotaxim paraueram prælo, [Valesius antehac erga auctorem Diatribæ minus æquus] tacito ferme vbique Hadriani Valesij nomine, ne immodestæ illius ad tomum 2 Rerum Francicarum præfationi cogerer respondere. Cum enim suspicionum æstu abreptum se scripsisse istam ipsi Diatribæ Dagobertinæ auctori esset confessus, velle autem de cetero amicitiam colere cum hominibus, quos non ineruditos cognouisset; non existimabam retractandam esse iniuriæ semel condonatæ memoriam. Videbam etiam neque magnam eius apud eruditos Francos auctoritatem esse, neque ab vllo credita fuisse quȩ scripserat; vt sine magno dispendio veritatis vel dissimulari posset res tota, vel expectari ab ipsiusmet calamo reparatio noxæ. Sane cum intellexi, proximo postquam Parisijs discesseramus anno, vulgatum ab eo libellum fuisse, cui locus aliquis ex S. Memmij Vita, [dum læsam iniuste famam putaretur reparaturus,] Dagoberti II regnum confirmans, subnecteretur; omnino existimaui hanc fuisse captatam occasionem ad obliterandam insigni aliqua auctoris læsi commendatione notam, eidem prius sine fundamento impositam: quid enim ad Berengarij laudes vel Adalberonis carmen, quæ isto tractabantur libello, facere poterat Dagobertus; nisi vt vel hoc, quod sperabam, fieret; vel ex multis erroribus, quos ei retexisse poterat Diatriba sedatius lecta, aliqui retractarentur?

[37] Allatus interim diebus hisce Antuerpiam est libellus ipse, vanamque fuisse spem meam ostendit. [duplicauit culpam,] Vt enim oculos in vltimas illas pagellas conieci, non modo occurrit ipso in principio de S. Sigeberti ætate annis XXI conclusa error, quem mirari possem Februario viso a Valesio non fuisse depositū: sed rursus legi prioribus similia sic iactantem: Primus ego anno MDCXLVII ex Malmesburiensi & S. Salabergæ Vita didici & obseruaui Dagobertum, regno ac domo expulsum factione Procerum, ex Hibernia in Britanniam transijsse, & a VVilfrido Eboracensium Episcopo hospitaliter exceptum, equisque & armis instructum reuertisse in patriam: quare & in præfatione tomo 2 Rerum Francicarum præfixa dixi, Dagobertum videri restitutum in regnum: sed quem duobus illis auctoribus adiungerem tertium nuper reperi. Et in fine addit, quod festinauerit hanc nuperam obseruationem suam proferre in lucem, tum ob alias caussas tum vel maxime, ne a quoquam, vt iam sæpe contigerat sibi, in illius editione præueniretur, atque postea ad repetendam rem compelleretur miserrima neceßitate.

[38] [& simul negligentiam suam] Hæc legens, quid prius, quid posterius admirarer non habui. Quid? Adeo famæ suæ prodigum esse Valesium, vt amice monitus quod in Diatriba, prius ex sola præfatione & capitum titulis ab ipso cognita ideoque temere impugnata, plura nec minus grauia inuenire posset pro veritate eadem testimonia, & multam quam accipere ex ea tunc neglexerat lucem regno Regis prædicti afferre; indicaret vltro, quod ne tunc quidem inspicere ac legere eam curarit, publice confitendo solum illum de S. Memmio auctorem eatenus esse repertum a se, quem prioribus duobus adiungeret tertium? Quis vero existimaret adeo ipsi vilem futuram amicitiam, vltro quæsitam ab eo recenterque accepta iniuriosæ temeritatis indulgentia coalitam, vt eam vellet tam cito rescindere, [atque inuidam alienæ laudis mentem iterum publicauit.] iniustissimam illam de suis obseruationibus sibi subductis querelam sic repetendo, quasi viueret nemo qui posset intelligere, eumdem vtique ab ipso argui criminis huiusce reum, quem sui Tomi 2 pag. 421 dixerat, occulto litterarum commercio ex ipso, non tamen per ipsum, didicisse Dagobertum, Sigeberti senioris filium &c? quasi etiam ex insimulato auctore nullum audiuisset verbum, quo debuisset eiusmodi suspicionem deponere, & persuaderi, Dagobertum illum alteri longe citius fuisse cognitum & pluribus in Belgio indicatum, quam ipse de Malmesburiensi legendo cogitationem susciperet.

[39] [cui respondetur,] Vt ergo satisfaciam nonnullis amplissimæ dignitatis viris, pridem questis apud nos, prorsus impunitam dimitti insultationem adeo insulsam, velut si auctores expositos cōmuni luci nemo ante Valesium inspicere potuerit; vtque magistri mei denuo lacessiti æstimationem a tā infami liberem suspicione; nō grauabor, Hadriane, ex tractatu de S. Seruatio quem pridem aduersus tuum de illo Sancto in duas personas distrahendo commentum idem auctor conscripsit, cum recens esset iniuriæ sensus, mox autem præualente ingenita sibi in tolerandis æmulis facilitate suppressit) excerpere quædam, [in opere nostro sua singulis scrupulose tribui:] vnde cognoscas quam importune recoxeris cramben illam, nescio cuius liuoris erga immerentem amicum aceto conditam. Ita autem habet eo loco, vbi querelarum tuarum meminit: Fatetur Valesius negandum non esse, quin in Diatriba ista multa sint obseruata, quæ ante nemo obseruarit. Idem de toto opere nostro, vbi nactus otium legere dignabitur, dicturum confido; certoque cogniturum, eos esse nos, qui nolimus alienis plumis spectandi aut verius irridendi prodire; sed qui soleamus quæcumque ab alijs forte didicimus singulis singula referre accepta, adeo ingenue & liberaliter, vt multis in hoc nimij videamur.

[40] Asserit ille de studijs suis, quod ab anno MDCXLVII cœperit VVillelmum Malmesburiensem aliosque exteros auctores euoluere. [12 annis prius quam ipse de Dagoberto 2 cogitarit] Id ego annis duodecim cœpi citius, & quidem sic cœpi, vt cum rebus inter me & Collegam Bollandum nondum plene constitutis, sumpsissem mihi statim a principio horum meorum stustiorum parandum prælo Februarium, interim dum Ianuarium ipse conficeret, cumque in eo viderem SS. Sigeberti Regis, Pippini Ducis, Vedasti, Amandi, Ansberti, Eucherij, Eleutherij Episcoporum Acta occurrere, de ijs autem statui nihil certi posse nisi cognita Regum primorum apud Francos successione, & vniuscuiusque eorum in regno ætate; eam in rem primas curas conuerterim, ipsoque in limine impegerim in illum Malmesburiensis famosum de Dagoberto locum. Dumq; per omnia me sollicite verso (videbam enim & in hoc & in alijs plerisq; stirpis Merouingicæ Regibus plurimum a vero aberrare receptas passim opiniones) primum obseruaui chronicon, [fuisse eum auctori Diatribæ notum] Gesta Francorum appellatum, quod alios passim post se traxit auctores vt Clotharij III regnum ad annos quatuor coarctarent, anonymi cuiusdā fabulatoris esse, inter antiquas ac fide dignas historias nequaquam numerandum. Vidi deinde Fredegarij chronicon ad dicti Chlotharij tempora non esse deductum, sed cap. 90 ad annum IV Chlodouei finire.

[41] His ita deprehensis, difficultas restabat vt anni XIV Chlotharij apte insererentur Francorum Regum chronologiæ, [& alia plura eodem spectantia,] ideoque excutienda fuerunt monumenta omnia typis edita & in membranis antiquis exarata diplomata, siue anteriorum siue succedentium eadem in stirpe Regum; eaque diligentia manifesto comperi, inter Dagobertum primum & vltimum vnum esse interponendum, qui tempore Chlotharij, Childerici & Theodorici fratrum regnarit in Alsatia. Ab istis porro accensus principijs, Stabulensis ac Malmundariensis monasterij antiquissima tabularia excutienda iudicaui, non vana spe ductus in ijs posse haud leuia sententiȩ iam constitutæ haberi subsidia, quæ quibus adnitentibus impetrarim, vbique in Diatriba professus sum. Eodem plane tempore Imnichildem notaui fuisse S. Sigeberti vxorem & genitricem Dagoberti iam retecti: cuius deinde in tota Austrasia regnum indicarunt mihi Acta S. Irminæ & testamentum Adelæ filiarum eius, ipsiusque Dagoberti diploma patrem Sigebertum agnoscentis; atque ita inueni vera esse quȩ antea legeram de Dagoberti reditu ex Hibernia in S. Wilfridi Actis deq; bellis gestis cum Theodorico patruele in Vita S. Salabergæ: quæ duo postrema testimonia, vt sola notantur in dedicatoria Epistola, ita sola mihi fuisse argumento ad asserendum vitæ & regno Dagobertum II, non dixisset Valesius; si totam Diatribam legere voluisset; agnouissetque præ ijs quæ istic a me per suos singula annos deducuntur demonstranturque, admodum pauca & prorsus confusa esse quæcumque cognouit hactenus & vulgauit ipse de illo Dagoberto.

[42] [quæ hic amicis pluribus communicarit,] Ita porro, vt dixi, repertam conquisitamque maximo labore scientiam, non statim protrusi in lucem publicam, nouæ inuentionis laudem appetens; neque veritus ne alicui plagiario innotesceret, abditam prorsus sub modio habui: sed proprio non omnia fidens iudicio, & gnarus tempore maturescere cuncta, moram indulsi ipsi mihi ijsque quorum sententias exquirebam amicis. Fuerunt autem hi mihi tunc in Belgio multi, varij etiam longius dissiti, quibus cogitationes meas indicaui per litteras: cum homine autem Gallo ad vsque tempus vulgatæ Diatribæ non fuit mihi de Dagoberto quæstio, nisi cum P. Henrico Ignatio Godefroy, Rectore Societatis Iesu Rotomagi, ex quo anno MDCLIV didici, certum esse quod alibi pridem legeram de Rotomagensi Dagoberti sepultura. Quid Valesius de eo cogitaret essetque scripturus, nec ego curaui ex aliquo quærere, neque aliquis me docere laborauit, libris autem eius necdum editis non potui diuinare, vt, quod postulat, eumdem ex æquo rectperem in partem consortionemque eius rei, quam quia nemini acceptam debebam nec alicui ante me sciebam incidisse, totam mihi asserui; libenter Valesio permifsurus, vt quod suo se acquisiuisse dicit studio, totū sibi vindicet; imo nec amicorum, quos dixi, cuipiam indignaturus, si per aliquem eorum factum est, quod fieri facillime potuit, vt conatus meus Valesio innotuerit.

[43] Nolim interim in suspicionem vocari ab eo etiam Cantarelli Fabri demortui nomine, [Eundem de annis 14 Chlotharij nihil sciuisse ex Cantarello,] quasi is nihilo minus, quam ipse in Dagoberto, fuisset admiratus in Chlothario, quod annos illius XIV in Diatriba mea inuenisset cūctis ijs rationibus auctoritatibusq; fultos, quibus ipse eosdem cognouerat & cognitos Valesio communicauerat. Qui meas ipsiusque apud Valesium auctoritates conferet inter se, facile is cognoscet non omnes easdem, sed aliquas etiam diuersas vtrique præluxisse: vtri autem serius vel citius nihil magnopere referre existimo. Obseruationem tamen illam, non modo cum eam digererem principio horū studiorum, sed neque adhuc cum S. Sigeberti Acta iam impressa haberem, inter viros doctos fuisse Parisijs receptam colligere potuissem ex Philippi Labbei Miscellaneis curiosis pag. 426 tomi 2, eodem anno impressis, vbi admodum ambigue suspensoque prorsus iudicio de hoc puncto loquitur; etsi nonnulla istic proferat documenta, quibus sane ad meam sententiam confirmandam vti voluissem, nisi adeo sero venisset in manus, vt Diatriba mea iam versante sub prælo, animus tempusque defuerit totos illos tomos accuratius euoluendi.

[44] Quin & ad Cantarellum fidenter dedissem litteras, [sed Cantarello illius inuentum potuisse innotescere per Bollandum] si in Considerationibus illius historicis super Genealogia domus Lotharingicæ, ab illo vulgatis anno 1642, vllum talis nouitatis, etiam sub dubio animaduersæ, vestigium reperissem. Etenim Bollandum inter & Cantarellum nonnulla extabat officiorum epistolarumque communio, & harum vna superest adhuc, quæ possit omnibus manifestum facere, quantum vir ille de se humiliter, de studijs nostris sentiret sublimiter; vt parum verosimile videatur conqueri illum Valesio voluisse de me; longe autem verosimilius, Bollandum, qui suorum studiorum subsidia & arcana, magis quam forte expediebat liberaliter, communicabat cum amicis, inuenti mei conatusque notitiam ipsi Cantarello, & hunc Valesio impertiuisse: quod sicut nec huic, nec illi, nec alteri cuiquam vitio vertendum existimo (cum fateatur Valesius a quo acceperit; [certe familiarem huic illum fuisse,] & Cantarellus, modo foret in viuis, non incunctanter auctorem proferret, si præter seipsum habuit aliquem) ita mihi non puto obesse debere, si eodem quo ego meas annorum multorum meditationes vulgaui tempore, etiam aliquid eadem in re studio suo (nec enim hoc negare velim) detexerit Valesius. Sed vtrum quod inuenisse se dixit etiam potuerit ad perfectum adducere, tunc patebit, cum, quod ego feci in Chronologico Indice ad Diatribam, annos, quibus vnusquisque Rex regnare cœpit ac desijt, audebit omnes designare, & quæ in suis Francicarum rerum tomis intricata atque inexplicata reliquit plurima, distincte proferet, sic vt a principijs & assertionibus proprijs non debeat sæpius sæpiusque recedere, & perperam constituta retractare.

[45] Nunc ipsam Cantarelli epistolam videamus, dignam sane quæ lucem videat ex Gallico fideliter Latine reddita, [& per epistolam postulasse vt eius testimonio firmare posset sententiam suam,] qualem anno MDCXLVIII, III die Maij scripsit. Distuli respondere eleganti epistolæ tuæ, qua me XXVI Martij dignatus es, donec absoluissem apologiam pro libro meo de coniugio Ansberti & Blithildis, iniuriose traducto per quemdam Iurisconsultum Marcum Antonium Dominicij, qui te sæpius allegat. Sane diuina factum prouidentia existimo vt R. P. Thiersault mihi traderet doctam & elegantem epistolam tuam eo ipso momento temporis, quo respondebam cuidam loco aduersarij mei, post allegatam auctoritatem tuam exprobantis, a se contra me stare viros omnes doctos: quia scilicet tres quatuorue litterati, quorum consilijs laboribusque fulcitur, ipsius tenent opinionem. Etenim nomen tuum vsque adeo celebre & illustre est, vt vel solum sufficiat ad demonstrandum viros magnos a meo conatu non abhorrere. Itaque impelli me sentio vehementer, vt tuum de me testimonium, nisi tu nolis, in publicam lucem dare velim. Non equidem ignoro imputandum id vanitati ab aliquibus propter eximias laudes, quas mihi tribuit Reuerentia vestra: verumtamen respectus veritatis, cui maximopere seruit patrocinium a pio, prudenti & facundo oblatum calamo, coget nihil pensi habere istorum iudicia. Possem tamen ostentare etiam alias plures hoc de argumento virorum eruditionis omnino excellentis epistolas, & eorum octo ex vestra doctißima Societate: verum ab ijs vulgandis abstineo, tum ne studio quæsitus testium numerus videatur, [propter celebre nomen eius in Vitis Sanctorum illustrandis.] idque maiori iure in culpam vertatur iactantiæ, tum quia mihi sola tua approbatio sufficit, vel eo magis, quod de illa nec cogitanti quidem vltro sit oblata eo tempore, quo velut in Sanctorum honorem iniurius accusor ab æmulis; propterea quod nonnullos eorum, veris suis laudibus conspicuos satis, vetuerim alienis & falsis onerari, nec sine iudicij discreti examine admittenda censuerim quælibet Acta, ipsorum nomen præferentia; ostendens quædam eorum esse, in quibus pietatem superauit vilis quædam abiectaque credulitas. Ingens illa vtilißimaque molitio (ad cuius absolutionem vt tuos annos possis extendere Superos omnes obtestor) includit modicam illam partem, quam meis studijs illustrandam suscepi: adeoque obligor vel hoc nomine tibi subijcere conatus meos, idque palam ac publice profiteri.

[46] [Non recte Valesium facere, quod velit absque notis edi Acta Sanctorum:] Hactenus tum Cantarellus in Epistola, tum Diatribæ auctor in suo, quem dixi, de S. Seruatio nequaquam in duos diuidendo tractatu: quibus addere coronidis loco quædā monita Valesio velim, primum, vt ipse qui toto passim opere suo multa de Sāctis tractat, non ita contemptim habeat positum in eorum Actis elucidandis laborem, vt, nisi nuda a notis & commentarijs edantur, recipere ea nolit. Si enim ipse, ob paucitatem antiquæ historiæ peritorum, quærit, quotusquisquelibros a se scriptos euoluturus sit, quotusquisque qui euoluerit intellecturus, etiamsi nec obscuris nec barbaris vtatur vocibus? quanto id potiori iure deberet de Actis Sanctorum quæri, si notis & commentarijs destituerentur, in quibus tot obsoleta verba miscentur, tot locutiones inferuntur multiplici barbarie obfuscatæ & intellectu difficillimæ? in quibus tot reconditæ historiæ & quasi demortuæ resuscitantur, quas scioli aliqui, opinionum suarum vanitate turgentes, nigro calculo obducturi sunt promiscue omnes, nisi eæ sic tractentur, vt reiectis falsis stabiliantur vera, certaque a dubijs & probabilibus discernantur?

[47] Alterum, vt nobis, quod Vitis Sanctorum qualibuscumque addictißimi, earum in verba religiose iurare soleamus, [quod culpes ijs, quæ discrete probarit, religiose insistentem:] non prius obijciat quam opera nostra ipse legerit, idq; iure nobis obijci posse compererit. Confidimus enim vel ipso iudice absoluendos nos ab ea leuitate, laudemque relaturos, quam alij passim nobis concedunt, quod in Sanctorum Actis examinandis, secernendisque, &, si quando opus est reijciendis, omnem eam posuerimus diligentiam quæ pene ab homine possit sperari. Quod si graue ipsi est nostra legere accuratius, non præcipitet decursis obiter paginis sententiam, prout fecit, cum Diatribæ auctorem arguit vigilantem somniasse temereque effutijsse Dagobertum Regem ac Martyrem Satanacensem vnum eumdemque que videri; propterea quod argumenta, quibus id aliquibus probari videtur, ipse retulerit: id enim sic retulit, vt (quod mirum est paucas post lineas contradicentem priori censurȩ suȩ scribere potuisse Valesiū) falsa commentitiaque censuerit Acta Sathanacensia, in quibus Martyr ille Sigeberti Regis filius dicitur. Cetera quæ a coæuis probatisque auctoribus descripta inuenimus, aut ceteroquin grauiter fideliterque composita, si melioribus rerum ac temporum notis nusquam repugnant, cur non suscipiamus religiose? Vtinam ipse, qui in dicta superius Præfatione affirmat, Historiam a se scriptam posse esse Gregorio Turonensi, vel potius Gregorium atque etiam Fredegarium legentibus haud obscuri commentarij loco, in amborum vel prioris saltem verba iuraret religiosius: non toties ea ex sua interpretatus phantasia detorsisset in sensum a sensu auctoris sui prorsus alienum, quandoq; & contrarium: quod alibi, si necesse sit, poterit exemplis non paucis monstrari.

[48] [quod sua temere diiudicari prohibens, temere diiudices aliena.] Aduersus virum eruditum & pluribus editis libris Parisijs clarum, sed ex Valesij conuitio de triuio Theologum, ipse in eadem sua præfatione, Vnum, inquit, monitos lectores velim, nisi qui in litteris ac in historia nostra euoluenda consenuerit, de meis scriptis recte iudicare neminemposse: nec a quolibet temere & sine caußa argui eum oportere, qui Francorum popularium suorum patriæque gloriæ aßiduam per annos XXIII operam & maiorem ætatis partem gratis impenderit. Quid enim iniquius, immo vero quid absurdius est, quam ea improbare atque damnare quæ non intelligas? Videat Valesius ne pro nobis alius quispiam ista aduersum se intorquenda putet, paucula immutans verba, & pro Francis eorumque historia Sanctos illorumque Acta substituens. Nos tantum non sumimus nobis, vt tam paucos existimemus de rebus nostris posse iudicare: doctis pariter & indoctis debitores sumus, quia vtrisque signauere Sancti quæ vtrique sequerentur vestigia; eaque in ipsorum gestis posteritati commendata, sed temporum iniurijs pene obtrita, renouare contendimus; & ne mediocriter dumtaxat eruditi circa eadem palpabundi oberrent, notis commentarijsque illustrare. Cuius rei caussa si nihil nobis vult debere αὐτοδίδακτος Valesius, neque nostra nec operis nostri quidquam existimamus interesse: merito tamen miramur ab Sanctorum Vitis, quas pluribus locis parui a se fieri ostendit, quærere ipsum gloriam agniti sua vnius industria Dagoberti secundi.

INDEX SANCTORVM AD TREDECIM VLTIMOS DIES MARTII.

Abatas M. in Mauritania. Ex Mroll. 480

Abdas M. in Africa. Ex Mroll. 905.

Abebas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Abel iustus ob figuram Christi crucifixi relatus 542

Abibus M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij. 691

Acacius Ep. Conf. Melitenæ in Armenia minore 903. Acta disputationis ex MSS. & Mombritio. 904

Achaicus M. Thessalonicæ. Ex Mroll. 827

Achatia M. Antiochiæ aut alibi. Ex Mroll. 770

Acutus M. in Africa. Ex Mroll. 688

Adalpertus Ep. Tridenti M. Ex Pyrrho Pincio & Vghello. 707

Adeltrudis Wintershouij & Gandaui 34 Vita in Actis S. Landoaldi 35 Aduentus Roma in Belgium 36 e Sepultura 37 d Eleuatio 39 b

Adrianus M. Wintershouij in Belgio 34. Vita in Actis S. Landoaldi 35. Martyrium, Sepultura 37 d apparitio 38 d

Ædelwaldus Presb. anachoreta in Anglia. § 1. Gesta in vita: miracula 463. § 2. Corporis translatio: memoria in fastis 464

Afrodisius Ep. Biterrensis in Gallia. Ex Actis S. Pauli Narbonensis & alijs, & variæ fabulæ reiectæ 376

S. Agapitus in Phrygia. An Martyr num Episcopus Synadæ? Ex Mroll. & Baronio. 480

Agapius M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex Eusebio, Menæis, Mroll. 478

Agathonia M. Ex Mroll. 828

Alcmundus M. in Anglia. Ex varijs. Familia regia. Templa Darbiæ & Salopiæ. 47

Aldemarius Presb. & monachus Casinensis, Bucciani in Aprutio 489. Vita auctore Petro Diacono Casinensi Ex MSS. 489. Cap. 1. Educatio: monanachatus Casinensis, habitatio Capuæ & Douiani. Miracula 490. Cap. 2. Vita in Aprutio citeriore peracta: obitus 491. Cap. 3. Corpus Buccianum translatum. Miracula 491

Alexandra M. Amisi. Ex Menoll. & Menæis. 83

Alexianus Diac. Ex MSS. Mroll. 379

Alexander M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex Eusebio, Menæis, Mroll. 478

Alexander alius M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex eisdem. 478

Alexander M. Nicææ. Ex Mroll. 554

Alexander M. in Africa. Ex Mroll. 688

Alexander M. in Pannonia. Ex Mroll. 690

Alexander M. Cæsareæ in Palæstina. Ex Mroll. & Eusebio. 711

Alexander M. Cæsareæ. Ex Mroll. 712

Alfwoldus Episc. Schireburnensis in Anglia. Ex Knychtone, Malmesburiensi, & Mroll. 587

Allas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Amantius Diaconus Wintershouij & Gandaui 34. Vita in Actis S. Landoaldi 35. cap. 1. Aduentus Roma in Belgium 36 e. cap. 2. Sepultura, eleuatio 37 d 38 b. Translatio Gandauum 41 e

Amator M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Ambrosius Sansedonius Ord. Prædicatorum Senis in Hetruria 180. Vita auctoribus Gisberto, Recuperæto de Petra-mala, Aldobrandino Paparono, & Oldrado Bis-domino Ord. Prædicat. Ex MS. 181. Cap. 1. Natales, infantia, pueritia 182. Cap. 2. Adolescentia operibus caritatis exercita: castitas frustra impugnata 183. Cap. 3 Ingressus in Ordinem Prædicatorum: studia, prædicationes & lectiones publicæ. 185. Cap. 4 Germanorum dissidia pacata: hæretici subacti: pax Senensibus impetrata 187. Cap. 5 Labores in publicum rei Christianæ commodum. 189. Cap. 6 Eximia eius humilitas 190. Cap. 7 Prædicationum efficacia, miracula & ceterȩ virtutes 192. Cap. 8 Mors, miracula, sepultura, translatio. 194. Cap. 9 Miracula post transitum sancti viri eius meritis diuina virtute perpetrata 195. Cap. 10 Varia infirmitatum genera curata 197. Cap. 11 Energumeni liberati, mortui suscitati, varia beneficia varijs collata 199. Epilogus post annos XIV adiectus 201. Miracula publicis Instrumentis XXVIII consignata a pag. 201 ad 210. Summarium virtutum & Miracula auctore Recupero Aretino, ex MS. Senensi. Prologus noster 210. Cap. 1 Origo, puritas, humilitas, & sapientia B. Ambrosij 210. Cap. 2 Efficacia verbi, deuotio & oratio 213. Cap. 3 Operatio miraculorum & obitus 214. Cap. 4 Reuelatio cuidam Virgini facta 215. Cap. 5 Miracula post mortem ante sepulturam patrata 216. Cap. 6 Miracula in die & postridie sepulturæ facta 218. Cap. 7 Translatio & eam secuta miracula, præcipue mense Maio 219. Cap. 8 Miracula mensibus Iunio & Iulio: item in castro Bolseni facta 221. Cap. 9 Epilepsia & febres sanatæ 223. Cap. 10 Infirmis desperatis & in mortis articulo constitutis sanitas collata 224. Cap. 11 Mortui suscitati 225. Cap. 12 Curati a diuersis doloribus 226. Cap. 13 Alij dolores ac tumores sanati 228. Cap. 14 Apostemata sublata 229. Cap. 15 Contracti & paralytici sanati 230. Cap. 16 Vsus oculorum, aurium & linguæ ægris redditus 232. Cap. 17 Reliquorum membrorum curationes miraculosæ: puerperæ adiutæ 233. Cap. 18 Internæ tentationes & afflictiones sublatæ 235. Cap. 19 Vexati a dæmone, liberati 236. Cap. 20 Læsi ab homine aut casu, sanati 238. Cap. 21 Alia beneficia hominibus ægris & in horum gratiam brutis præstita 239. Appendix ex Italico Iulij Sansedonij 240. Gloria posthuma ex monumentis Iulij Ep. Grossetani. § 1 Sacellum supra corpus erectum 241. § 2 Festum Senis solenne 243. § 3 Officium proprium pro toto Ordine Prædicatorum 245. § 4 Ludi & repræsentationes festiuæ B. Ambrosio institutæ 246. § 5 Elogium Necrologio Senensi, nomen Martyrol. Rom. insertum 247. § 6 Reliquiæ, imago & gratiæ recentiores. 242 Amedeus Sabaudiæ Dux Vercellis in Pedemontio 874. Acta vitæ ex Gallico Samuelis Guichenon 874. Virtutes ac miracula ex Italico Petri Franc. Maleti cap. 1 Pia iuuentus, eximiæ mansuetudinis & fortitudinis laus. 878. cap. 2 Comitas & liberalitas erga pauperes, rigor vitæ, liberi, pia mors 879. cap. 3 Beneficia sanitatum impetrata herniosis, febricitantibus, diarrhœticis & alijs 881. cap. 4 Curati phrenetici, tibijsque & cruribus male affecti 883. cap. 5 Epileptici, alij ægri & moribundi sanati 884. cap. 6 Auxilium grauidis, puerperis, captiuis & aliter miseris latum 886. cap. 7 Constans traditio de sanctitate eius in Pedemontio & Sabaudia 888. cap. 8 De imaginibus eum, vt Beatum repræsentantibus 889. Appendix ex MSS. § 1 De eleuatione, translatione & sacello B. Amedei 891. § 2 Acta pro canonizatione 892. § 3 Acta postremæ visitationis sacelli ac Reliquiarum. 892

Ammonius M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Ammonius Lector M. in Pentapoli Libyæ. Ex Mroll. 617

Ammonus M. in Africa. Ex Mroll. 26

Ammonus M. Sebastiæ. Ex Mroll. 379

Amos Propheta Thecue in Palæstina. 899

Amphilochius Dux M. in Illyrico. Ex Menæis 687

Anastasius ex XX Martyribus, monachus Lauræ S. Sabæ a pag. 166 ad 179. Eius patrocinio collata Presbytero Syro notitia linguæ Græcæ 177. Græce pag. 04 ad 014.

Anatolius M. in Actis S. Photinæ. 80

Andreas de Galleranis Senis in Hetruria. § 1 Antiquus cultus. Vita scripta 49. § 2 Gallerana familia: Misericordiæ societas Senis instituta 50. § 3 Honor corpori habitus: altare, imago, sodalitas sub eius nomine erecta 51. Vita ex MS. Senensi. cap. 1 Synopsis virtutum & totius vitæ 52. cap. 2 Miracula post mortem: diuersi languores sanati 54. cap. 3 Alia miracula ad eius inuocationem patrata 56.

Anesus M. in Africa. Ex Mroll. 905

Apimais M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619.

Anna M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Apollonius M. in Africa an Episcopus? Ex Mroll. 26. An Episcopus Vicentiæ aut Brachari? 28 d e

Aprilis M. in Africa. Ex Mroll. 479

Aquila Præses M. apud Græcos. Ex Menæis. 84

Aquila M. apud Græcos. Ex Synaxario & Menæis. 460

Aquilina V. M. Ex Mroll. 828

Archinimus Masculinus seu Mascula Archimimus M. in Africa. Ex Mroll. & Victore Vticensi. 782

Archippus Commilito S. Pauli, an Diac. Presb. aut Episcopus? Ex varijs. 82

Arion M. Sebastiæ. Ex Mroll. 379

Armogastes Comes M. in Africa. Ex Mroll. & Victore Vticensi. 782

Arpylas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Artemon Ep. Seleuciæ in Pisidia. Ex Menæis & Synaxario. 475

Athenæus M. apud Græcos. Ex MS. Græco Ambrosiano 905

Audacta M. Cæsareæ. Ex Mroll. 712

Augusta Vir. M. Seraualli in ditione Veneta 689. Acta auctore Minutio de Minutijs. 690

Autus siue Vtus M. in Africa. Ex Mroll. 479

Balbina Virgo Romæ. § 1 Cultus sacer, Res gestæ ex Actis S. Alexandri Papæ 900. § 2 Ecclesiæ & Reliquiæ eius 901. § 3 Ab aliquibus Martyr habita. 901

Barachisius monachus M. in Perside 770. Acta martyrij auctore Esaia Equite Regis Persarum. Vide Ionas M. p. 770, & seqq.

Baris M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Barontus Eremita Pistorij in Hetruria. 567. Vita ex MS. 569. Visio ex MSS. cap. 1 Raptus S. Baronti. Occursus duorum dæmonum, & S. Raphaëlis Angeli. Moribundus ab hoc sanatus 570. cap 2 Introductio S. Baronti in cælum. Defensio a S. Petro suscepta. Eleemosynæ præscriptæ 571. cap. 3 Reductio e cælo. Tormenta inferorum conspecta. Reditus ad corpus. Admonitio ad pœnitentiam. 373

Basilia M. in Africa. Ex Mroll. 26

Basilissa M. in Galatia. Ex Menologijs & Mroll. 377

Basilius Presb. M. Ancyræ in Galatia 379. Acta ex MS. Græco. Cap. 1 Orthodoxam fidem constanter prædicat: torquetur sub Præside Saturnino 380. Cap. 2 Iuliani iussu frustra solicitatus, præsentem confundit, victor tormentorum 381. Cap. 3 Candentibus subulis excarnificatus moritur 382. Vita Græce est pag. 015 & seqq.

Basilius Iunior, anachoreta Constantinopoli 667. Vita auctore Gregorio discipulo, ex MS. Græco. Cap. 1 Captiuitas, tormenta, liberatio: hospitium in vrbe, miracula 668 cap. 2 Constantini Ducæ clades, a S. Basilio prædicta 670. cap. 3 Monita data Saronitæ genero Imperatoris, verbera reddita. Acta in Palatio, & cum Matronis Principibus 671. cap. 4 Notitia cum Gregorio scriptore Vitȩ: pseudomonialis correpta 674. cap. 5 Miracula in ipso & coram ipso scriptore patrata 676. cap. 6 Veneficijs scriptor liberatus: visio S. Basilio oblata 677. cap. 7 Pia mors, sepultura, miracula 680. Epilogus 681. Vita Græce a pag. 024 ad 039

Bassus seu Bassius M. in Africa. Ex Mroll. 26

Bathusis Presb. M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Benedictus Ab. Fundator Ordinis sui, Casini in Italia. Comment. præuius. § 1 Cultus sacer: Ordo propagatus 274 § 2 Acta a varijs scripta 275. § 3 Tempus vitæ & obitus: illustre genus. 276. Vita auctore S. Gregorio Magno. Cap. 1 Ortus, educatio: vita in specu Sublacensi acta: regimen monasterij relictum 277. Cap. 2 Monasteria XII extructa, dȩmon fugatus, fons elicitus, alia miracula: discessus Sublaco Casinum 279. Cap. 3 Præstigiæ dæmonum sublatæ: absentia cognita & futura præfata, etiam in Totila Rege 281. cap. 4 Cognita futura, absentia, arcana cordis: apparitio absentibus facta: contumaces puniti 283. cap. 5 Miracula varia, etiam mortui resuscitati 285. cap. 6 Colloquium cum S. Scholastica sorore. Huius & S. Germani animæ visæ deferri in cælum. Obitus S. Benedicti 586. Historica Relatio Corporis S. Benedicti, existentis Casini auctore Petro Diacono Casinensi. Ex MS. Cap. 1 Inuentio miraculis illustrata, raptores rerum monasterij puniti 288. cap. 2 Varia miracula: ægri & moribundi adiuti: lampades seruatæ 290. cap. 3 Alia miracula: maleuoli puniti: moribundi adiuti 292. cap. 4 Varij ægri & moribundi adiuti: captiui liberati 293. Appendix Ex Chronico Casinensi Leonis Ep. Ostiensis, & Petri Diaconi Casinensis. 197

De Translatione corporis in Gallias ad Floriacum monasterium. § 1 Controuersia proposita. Casini sacra ossa adseruata. 299. § 2 Translationis historia scripta: memoria in sacris fastis 299. § 3 Historia miraculorum, quæ Floriaci contigerunt a varijs scripta. 301. Historia Translationis auctore Adalberto monacho Floriacensi. Ex MSS. Cap. 1 Occasio S. Aigulphi & aliorum missorum in Italiam: iter Romam & Casinum 502. cap. 2 Corpora SS. Benedicti & Scholasticæ accepta, & in Gallias delata 503. cap. 3 Contentio de corpore S. Scholasticæ: hoc delatum Cenomanum. Corpus S. Benedicti depositum Floriaci 304. Miracula S. Benedicti. Liber 1 auctore Adreualdo monacho Floriacensi, ex MSS. & Ioanne Basco 305. Pars 1 Vita & historia Translationis omissa. 305. Pars 2 Miracula. Cap. 1 Rado & Hodo Comites ob afflictum Floriacum misere pereunt: priuilegium defensum 306. cap. 2 Pisces obtenti: claudus sanatus: mali iudices & fures puniti 307. cap. 3 Miracula ab auctore teste oculato scripta 310. cap. 4 In Normannica irruptione Floriacum vastatum: Reliquiæ exportatæ & relatæ 312. cap. 5 Varia miracula patrata 313. Appendix auctore Adelerio. 315. Liber 2, auctore Aimoino monacho Floriacensi ex MSS. & Ioanne Bosco. 316. Cap. 1 Normannica irruptio. Rex a S. Benedicto morte punitus: item alius rerum Floriacensium inuasor 317. cap. 2 Miracula: festum S. Benedicti: Direptores rerum Floriacensium misere mortui 318. cap. 3 Incendium sublatum, alia miracula patrata 320. cap. 4 Victoriæ obtentæ: alia miracula: monachatus Aimoini scriptoris 322. Liber III, auctore eodem Aimoino. Cap. 1 Sub Hugone Capeto Rege incendium sopitum: contractus bis sanatus 324. cap. 2 Castrum Caput-ceruium ob paralysin curatam S. Benedicto oblatum, occupatum fraude, recuperatur 325. cap. 3 Equus a submersione liberatur. Pasti pane S. Benedicti in prælio præualent. Iniurius ei male perit 327. cap. 4 Periculum submersionis submotum. Mors reo inflicta: corpus S. Pauli Leonensis Floriacum delatum 329. cap. 5 Iniurij S. Benedicto morte puniti. Ægri adiuti. Cerei & lucerna accensa 331. cap. 6 Claudæ, contracta, cæci sanati, incendium extinctum 332. Liber IV. Ex Andreæ monachi historia, carmine editus a Radulpho Tortario. Ex MS. 334. Liber V auctore eodem Rodulpho. Cap. 1 Puniti ob iniuriam S. Benedicto illatam homines & bruta 336. cap. 2 Ignis sacer aliaque incommoda sublata. Hostis in monomachia superatus 337. cap. 3 Loquela moribundo ad confessionem reddita. Iniurij varie puniti. Ferreum ligamen dissolutum 339. cap. 4 Pestis sublata ope SS. Benedicti & Mauri Martyris: huius alia miracula 342. cap. 5 Prædones in prælio victi: febres sublatæ: manus contracta curata 344. cap. 6 Incendium amotum. Sanati cæca, energumenus, ex alto lapsus & amens 345. cap. 7 Puniti festum violantes. Ope SS. Benedicti & Possenni contractus sanatus, prædones morte puniti 347. cap. 8 Patriciaci sanantur contracti, mutus, cæca, amens: altare ab igne illæsum 350. cap. 9 Seruantur suspensus & a dæmonibus rapti: sanantur contracti: puniuntur maleuoli 352. Appendix I ex MS. 353. Appendix II. § 1 Conseruatio corporis in direptione Caluinistica 354. § 2. Repositio corporis intra arcam ligneam 355. § 3. Translatio corporis in nouam capsam. Variæ alibi reliquiæ. 356

Benedictus Presbyter Lucæ in Etruria. Ex epistola Francisci Mariæ Florentinij & alijs. 361

Benedictus monachus in Campania Romana. Ex Dialogis S. Gregorij, & Mroll. 462

Beniamin Diaconus M. in Perside. Ex Theodoreto & Menæis 906

Benuenutus Ep. Auximi in Piceno. § 1 Episcopalis Sedes Auximo restituta. Vitæ epitome: cultus sacer 393. § 2 Acta frustra requisita: loca pia sub eius inuocatione erecta 395

Bernulfus Ep. Astensis M. Montis-Regalis Patronus, in Pedemontana Liguria 487. Acta martyrij, auctore Philippo Malabayla. 488

Berta Abbatissa Congregationis Vallumbrosanæ in Hetruria. Ex Radiolano, Locatello & Petraccio 492

Bertholdus primus Prior Generalis Ordinis S. Mariæ de Monte-Carmelo. Ex varijs. Patria. Prioratus. Miracula in vita & post mortem 791

Beryllus Episc. Catanæ in Sicilia. Ex Menologijs, Martyrologijs & Octauio Caietano 258

Bion M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Caius M. Ex Mroll. 27

Callinica seu Callinicus M. in Galatia. Ex Menologijs & Mroll. 377

Cassianus M. num Romæ an Episc. Celernensis in Africa? Ex Mroll. 615

Castor seu Castorius M. Tarsi. Ex Mroll. 712

Castula M. Nicææ. Ex Mroll. 554

Castulus M. Romæ, Vita ex MSS. 612, alia ex Actis S. Sebastiani. 613

Catharina Suecica, filia S. Birgittæ, Vastenæ in Suecia. § 1 Dies festus, cultus sacer, memoria in Martyrologijs 503. § 2 Acta & miracula scripta 504. Vita auctore Vlphone monacho Vastenensi. Cap. 1 Educatio, virgineum matrimonium, insignis humilitas 505. cap. 2 Iter Romanum: mandatum vt matri socia adhæreat marito mortuo: tentatio de reditu superata 507. cap. 3 Varia impugnatio circa castitatem: huius solicita tutela 509. cap. 4 Virtutes humilitatis, orationis, caritatis, paupertatis, mansuetudinis 510. cap. 5 Corpus S. Birgittæ matris in Sueciam translatum. Præfectura monasterij Vastenensis 512. cap. 6 Iter Romanum & labores impensi pro impetranda matris canonizatione 514. cap. 7 Pia mors, sepultura, & miracula 516. Appendix. Miracula sanitatum infirmis concessarum 518. Miracula a Commissarijs Episcopalibus iuridice excepta. Cap. 1 Tenor litteræ commissionis Episcopi Lincopensis 519. cap. 2 Mortui quatuor in vitam reuocati 521. cap. 3 Miracula anno MCDLXX facta 522. cap. 4 Miracula anni MCDLXXI 524. cap. 5 Miracula anno MCDLXXII facta 526. cap. 6 Miracula anni MCDLXXIII 527. cap. 7 Reliqua pars miraculorum, & Commissariorum obsignatio 530. Cultus a Sede Apostolica indultus. 047 in Appendice

Catula M. in Africa. Ex Mroll. 479

Catulinus M. Ex Mroll. 27

Cerycus seu Cyricus in Apro castello Thraciȩ Ex Menæis. 707

Claudia M. Amisi. Ex Menoll. & Menæis 83

Claudius M. in Syria. Ex Mroll. 83

Clinius monachus Casinensis apud Aquinum. Ex Mrol. Rom. & Ferrario 843

Coliondola M. in Africa. Ex Mroll. 479

Conon seu Conus monachus Ord. S. Basilij, Nesi in Sicilia 733. Vita ex MS. Græco 734. Miracula ab Octauio. Caetano collecta 734

Constans M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Cornelia M. in Africa. Ex Mroll. 905

Cosmas ex XX Martyribus, monachis Lauræ S. Sabæ a pag. 166 ad 179. Eius a Martyrio apparitio facta 176, & Græce a p. 02 ad 014.

Cotianus seu Gothinus M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Crescentius Presb. M. in Africa. Ex Victore Vticensi & Mroll. 461

Cronides Commentariensis M. in Illyrico. Ex Menæis 687

Crusis M. Ex Mroll. 828

S. Cuthbertus Ep. Lindisfarnen. in Anglia. Commentarius præuius. § 1 Regnum Nordanhymbrorum: in eo diœcesis Lindisfarnensis. Alia loca donata S. Cuthberto: huius ætas 93. § 2 Acta triplicia: auctores monachus Lindisfarnensis, & S. Beda. Præfixa apud Capgrauium, vt fabulosa reiecta. Quæ patria eius 94. § 3 Veneratio sacra. Regula suis præscripta 96. Vita auctore Beda cum MSS. collata 97. Cap. 1 Acta in pueritia & iuuentute. Angeli patrocinium: vis precum 98. cap. 2 Occasio vitæ religiosæ: ingressus in monasterium Mailrosense: visio Angelorum: esca diuinitus collata 100. cap. 3 Discessus ad monasterium Riponense: regressus ad Mailrosense: Angelus hospitio susceptus. Peste liberatus S. Cuthbertus, mortuus S. Boisilus 101. cap. 4 Præpositi Mailrosensis officium: verbum Dei prædicatum: esca diuinitus obtenta: incendium restinctum 102. cap. 5 Præpositi Lindisfarnensis munus: miracula, energumena liberata: vigiliæ, orationes, vestes 104. cap. 6 Vita solitaria in Farne insula: ager excultus. Beneficia auium & Oceani 105. cap. 7 S. Elfledæ collata sanitas: dato colloquio varia prædicta. Episcopatus Lindisfarnensis 107. cap. 8 Reuelata cædes Egfridi Regis, instructio Hereberti eremitæ, dies mortis procuratus 109. cap. 9 Miracula tempore Episcopatus 110. cap. 10 Relicto Episcopatu, regressus in Farnem insulam: morbus vltimus: dispositio sepulturæ 112. cap. 11 Vltima monita, mors, sepultura, miracula 113. cap. 12 Corporis incorrupti eleuatio: miracula. Successores 115. Appendix. Sublata paralysis & languor oculi 117. Alia Vita auctore monacho Lindisfarnensi coæuo ex MSS. 117. Lib. 1 Vita ante ingressum in monasterium acta 118. lib. 2 Vita monastica, varia prædicta, miracula 118. lib. 3 Vita anachoretica: beneficia cælitus accepta, varia prædicta 120. lib. 4 Episcopatus Lindisfarnensis: mors, sepultura, eleuatio: miracula ante & post obitum 122.

Translatio corporis. § 1 Dunelmum Sedes Episcopalis: diœcesis, patrimonium S. Cuthberti. Historia Dunelmensis Turgoto vindicata: historia translationis S. Cuthberti. 124. § 2 Solennitas translationis fastis inscripta: donationes tunc & ante Lindisfarnæ factæ: prima huius vastatio 126. Acta translationis ex MS. & historia Dunelmensi Turgoti. Cap. 1 Elfredus Rex a S. Cuthberto apparente & victoriam prædicente excitatus 127. cap. 2 Translatio corporis in Hiberniam impedita 128. cap. 3 Corpus Crecam & Cuniacestram translatum 130. cap. 4 Corpus ad Riponensem ecclesiam, inde Dunelmum delatum 132. cap. 5 Scelesti in eum puniti: ad eum confugientes adiuti. Corpus contra impios seruatum 133. cap. 6 Alij impij varie afflicti: contracta sanata 135. Translatio corporis in nouam tumbam anno 1054 facta. Ex MSS. 137. Cap. 1 Corpus nocte expositum & repositum 138. cap. 2 Corpus solenni accursu ostensum: & delatum ad nouam ecclesiam 140

Cyriaca M. soror S. Photinæ. In huius Actis. 80

S. Cyrillus Diaconus M. in Syria sub Iuliano. 774 Martyrium 776

Cyrillus M. in Syria. Ex Mroll. 83

Cyrinus seu Quirinus M. Romæ. § 1 Martyria, Acta & tempus 543. § 2 Corpus ad Tegernseanū Bauariæ monasterium translatum 544. Acta a monachis Tegernseanis transmissa. Lib. 1 Res gestæ & translatio corporis Cap. 1 Parentes, vita & martyrium 545. cap. 2 Translatio corporis 546. cap. 3 Fundatio monasterij in Tegernsee 547. Lib. 2 Miracula S. Quirini Cap. 1 Varij morbi depulsi: maleuoli puniti: alia miracula 548. cap. 2 Energumeni & captiui liberati, leprosi & alij ægri sanati, tempestas maris sedata, maleuoli puniti 550. cap. 3 Comes Syboto monasterij Aduocatus, alijque ob damnum illatum puniti 551. cap. 4 Ob vota non præstita pœna secuta: alij maleuoli puniti: sanitates variæ collatæ 553

Dagolaphus M. Cæsareæ. Ex Mroll. 712

Daniel Venetijs apud Camaldulenses. Ex varijs 918

Datiuus M. Ex Mroll. 828

Decronus M. Sebasteæ. Ex Mroll. 379

Deogratias Ep. Carthaginensis. Ex Victore Vticensi & Mroll. Rom. 384

Derphuta & soror M M. Ex Menol. & Rom. Martyrol. 83

Desideratus Eremita Pistorij in Hetruria 567. Vita ex MS. 569

Diodolus M. in Africa. Ex Mroll. 905

Dionysius M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex Eusebio, Menæis, Mroll. 478

Dionysius alius M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex eisdem. 478

Dodo de Hascha Ord. Præmonstrat. in Frisia 850. Vita ex MS. 851

Dola M. Nicomediæ. Ex Mroll. 769

Domangartus Ep. in Hibernia. Acta Ex Vita S. Patricij. Cultus Ex templis & fastis 483

Dometius M. ex Phrygia. Ex Menologio Basilij Imp. 459

Domninus Romanus Martyr in Italia. Ex MSS. Synaxarijs & Menologijs 258

Domninus M. Thessalonicæ. Ex Mroll. 827

Domnus M. in Syria. Ex Mroll. 83

Donatus M. in Africa. Ex Mroll. 688

Dorotheus M. Cæsareæ. Ex Mroll. 712

Dorotheus M. Tarsi. Ex Mroll. 712

Dula ancilla M. Nicomediæ. Ex Mroll. 554

Eelko Liaukama Abbas Lidlomensis in Frisia Ord. Præmonstratensis 396. Vita auctore Sibrando Leonio 396

Elias Ep. Sedunensis, obit Hortæ in diœcesi Nouariensi 360

Elias M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij 691

Emmanuel M. in Oriente, an Asia minore? Ex Menæis 618

Endeus Ab. Araniensis in Hibernia 267. Vita ex MS. Cap. 1 Natales S. Endei & conuersatio 269. cap. 2 Peregrinatio eius, & ad eum S. Fancheæ sororis profectio, & pia mors 270. cap. 3 Reditus S. Endei, decem monasteria extructa 271. cap. 4 Miracula, prophetia de S. Kierano & mors 277. Appendix 273

Eparchius M. apud Græcos. Ex Synaxario & Menæis 460

Epaphroditus Ep. Taracinæ in Italia. Ex epistola S. Pauli, Mroll. Rom. & alijs 369

Eubule mater S. Pantaleonis Nicomediæ. Ex huius Actis & Menæis 830

Eugenius M. in Syria. Ex Mroll. 83

Eulalia V. M. Ex Mroll. 828

Euphemia M. Amisi. Ex Menoll. & Menæis 83

Euphrasia M. Amisi. Ex Menoll. & Menæis 83

Euphrata M. Nicææ. Ex Mroll. 554

Eustasius Ep. Neapolitanus. Ex varijs. Cultus & veneratio Reliquiarum 768

Eustasius Abbas Luxouiensis Ord. S. Columbani 784. Vitæ præfatio auctore anonymo ex MSS. 785. Vita auctore Iona monacho coæuo ex MSS. Cap. 1 SS. Burgundofora, Salaberga & Agilius sanati. Euangelium varijs prædicatum 786. cap. 2 Calumniæ Ordini ab Agrestino impostore illatæ, a S. Eustasio refutatæ 787. cap. 3 Vindicta Agrestino illata, Monasteria constructa. Obitus S. Eustasij. 789

Eustathius Conf. Ep. Ciensis in Bithynia. Ex Meneis. 790

Eutychius Subdiac. M. Alexandriæ. Ex S. Athanasio & Mroll. Rom. 620

Exuperius M. in Syria. Ex Mroll. 83

Eynardus Eremita Altenæ in Marchia Westphalica. Ex varijs. 587.

Felicitas Deo deuota Petauij. Ex Mroll. & Scardeonio. 682

Felix M. in Africa. Ex Mrol. 449

Felix M. in Mauritania. Ex Mroll. 480

Felix M. in Africa. Ex Mroll. 905

Felix Ep. Treuirensis 621. Vita ex MSS. cap. 1 Ordinatio Episcopalis & familiaritas cum S. Martino 622. cap. 2 Ecclesia constructa: Corpora Sanctorum eleuata 623. cap. 3 Miracula, obitus, sepultura. 624

Fidelis M. in Africa. Ex Mroll. 449

Fingar, siue Guignerius; Martyr in Britannia 445 Acta auctore Anselmo 456. Cap. 1 Eiectus in exilium ad Dei sese famulatum applicat oratorio extructo 456. cap. 2 Repudiata hæreditate, in Britanniam nauigat & mriaculis illustratur 457. cap. 3 Martyrium. 458

Fiscianus M. in Africa. Ex Mroll. 26

Florentius M. Ex Mroll. 27. An Surrenti in Italia? 27

Fortunatus M. in Africa. Ex Mrol. MS. 262

Frumentius Mercator M. Carthagine. ex Victore Vticensi & Mroll. 460

Frumentius alius mercator, M. Carthagine. Ex ijsdem. 460.

Gabriel Archangelus; § 1 Celebritas apud Græcos postridie Annuntiationis 607. § 2 Cultus & officium in Hispanijs 18 Martij 608. § 3 Item in Gallijs 609. § 4 Encomia 610

Georgius Thaumaturgus Constantinopoli. Ex Menæis & Synaxario. 465

Gothinus seu Cotianus M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Gratus Foro-Liuij. Ex actis S. Mercurialis Ep. 85

Guido Abbas Pomposianus, Spyræ in Germania. § 1 Pomposa monasterium amatum a B. Petro. Guidonis Sanctitas. Vita a varijs scripta. 910. § 2 Cultus varijs diebus. Ecclesia illi dicata 911. Vita auctore monacho Pomposiano coæuo Ex MS. 912. Cap. 1 Studia, vita monastica, dignitas Abbatialis, miracula 912. cap. 2 Virtutes, obitus, translatio, miracula 914. Alia Vira ex MS. Spirensi. cap. 1 Vita secularis, eremitica, monastica 915 cap. 2. Vita eius, Abbates creati. Miracula. 916

Guignerius Martyr in Britannia. Vide Fingar.

Guilielmus Ep. Pictauorum in Gallijs. Ex varijs. 792

Gundlæus Regulus Cambriæ Australis in Britannia 783. Vita ex MS. & Capgrauio. 784

Gunthramnus Rex Francorum, Cabilone in Burgundia. § 1 Cultus sacer, res eius gestæ conscriptȩ: tempus regni 718. § 2 Monasteria Diuionense & Cabilonense dotata. Donationes in Synodo probatæ 719. § 3 Cōcilia iussu eius habita. Præceptio de die Dominico obseruando 720. Acta ex Hist. Ecc. Gregorij Turon. Pars 1 Genus regium: Regnum ei datum: vxores & liberi 771. Pars 2 Fredegundis Regina & Clotharius filiolus defensi. Vrbes Chariberti Regis occupatæ: pauperes adiuti 722. Pars 3 Pietas, eleemosynæ, reuerentia erga Episcopos & nepotes mortuos 724. Pars 4 Bella cum Gothis. Acta cum Childeberto Rege eiusque filijs 752. Pars 5 Pacta cum Childeberto: alia præclare gesta 727. Pars 6 Virtutes & miracula: Chlotharius de fonte susceptus 729. Appendix. Ex Chronico Fredegarij. 730

Hagnas M. in Gothiaad Danubium. Ex Menæis 619

Hegatrax M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Herebertus Presb. anachoreta in Anglia. Ex Actis S. Cuthberti. 142

Herlindis & Renildis seu Reinula Abbatissæ Masaci in Belgio 385. Vita ex MSS. Prologus Ioannis Gillemanni & alius antiqui auctoris 386. Cap. 1 Ortus & institutio pia harum Virginum: monasterium pro ijs extructum: obitus parentum 386. cap. 2 Vita earum monastica 388. cap. 3 Miracula in vita: felix vtriusque obitus 389. cap. 4 Miracula post mortem 390. Analecta de vario cultu Reliquiarum, earumque in vrbem Masecanam translatione. 391

Hermelandus Ab. Antrensis in Gallia 574. Vita ex MSS 576. cap. 1 Ortus, studia, vita aulica, dein monastica. Sacerdotium 576. cap. 2 Ablegatio Fontanella Namnetum ad noui monasterij erectionem 577. cap. 3 Antrum insula inspecta: monasterium extructum. Anima S. Maurontij visa in cȩlum deferri, 579. cap. 4 Signo Crucis vinum ter auctum & lampas accensa. Fures impediti. Anima alicuius visa in cælos duci 580. cap. 5 Substituti Abbates: alterius interitus prædictus. S. Hermelandi obitus, sepultura, translatio 582. cap. 6 Varia post obitum miracula. Epilogus 584. Appendix. Miraculum anno 1117 Rotomagi patratum. 586

Hescous M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Hesychius Presb. Hierosolym. Ex Menol. Basilij Imp. Actis S. Euthymij Theophane & alijs. 713

Hilarion Iunior, Abbas monasterij Pelecetes apud Græcos. Odæ Ex Menæis. 731

Hildelitha, Abbatissa Berkingensis in Anglia § 1 Institutio S. Ethelburgæ: munus Abbatissæ, gratia apud S. Aldelmum 484. § 2 Institutio S. Cothburgæ. Notitia cum S. Bonifacio. Veneratio sacra. 485

Humbertus Fundator monasterij Maricolensis in Hannonia 559. Diploma donationis ex MS. 560. Vita auctore monacho Maricolensi ex MSS. cap. 1 Ortus, educatio, Sacerdotium. Iter Romanum cum S, Amando & Nicasio Elnonensi 561. cap. 2 Secundum iter Romanum. Accessus ad S. Amandum. Maricolense monasterium extructum 562 cap. 3 Cum S. Aldegunde colloquium. Morbus, obitus, sepultura 564. cap. 4 Translatio corporis. Monachi in cœnobium Maricolense inducti. 565 cap. 5 Corpus in Flandriam & Cameracum delatum & Maricolas relatum. 566

Iacobus iunior Episc. & Conf. sub iconomachis. § 1 Encomia ex S. Theodoro Studita & Menæis: cultus hoc die 387. § 2 Cultus S. Iacobi 24 Martij: eius Episcopatus an Catanensis? 359

Iesu Christi Crucifixi sacra memoria § 1 Assignatus a pluribus Passioni Christi dies XXV Martij 540. § 2 Varij figuram Christi crucifixi repræsentantes, relati XXV Martij 541. § 3 Memoria passionis ab aliquibus ad alios dies relata 542

Iesu Christi resurgentis sacra memoria ex Mroll. 687

S. Ioachimus pater S. Mariæ Deiparæ § 1 Memoria Græcis Latinisque fastis inscripta 78. § 2 Patria eius & genus. 78. § 3 Elogium, sepulcrum reliquiæ. 79

Ioad Propheta in Palæstina. Ex Menologijs & Synaxarijs Græcis. 797

Ioannes M. in Africa. Ex Mroll. MS. 262

Ioannes Ab. Paranensis iuxta Spoletum. Vita ex MSS. & Mombritio. 30

Ioannes Climacus Abbas Sancti-montis Sina 835 Vita auct. Daniele monacho coæuo 835. cap. 1 Institutio, vita monastica & solitaria, virtutum exercitatio 835. cap. 2 Auxilia diuina alijs præstita: regimen monasterij: Sanctus obitus 836. Appendix auctore monacho Sinaita Synchrono. 837

Ioannes eremita iuxta Lycopolim in Ægypto 692 Vita ex Palladij historia Lausiaca 693. Raræ obedientiæ eius exempla. Ex Ioan. Caßiano 698

Ioannes Hegumeniarcha ex XX Martyribus Lauræ S. Sabæ prope Hierosolymam passi sub Arabibus Saracenis 166. Acta Martyrij auctore Stephano monacho Sabaita 167. Crudeliter raptatur 171. fumo cum alijs suffocatur 173. Et Græce a pag. * 2 ad 014

Ioannes in Puteo eremita in Armenia 831. Vita ex MS. Græco Vaticano, interprete Sirleto Cardinali. Cap. 1 Iuuentus, fuga in puteum, cibi diuinitus præparati 832. cap. 2 Tentationes dæmonum superatæ. Felix obitus 833

B. Ioannes Parmensis, VII Minister Generalis Ordinis Minorum 57. Vita ex Annalibus Lucæ Waddingi cap. 1 Electio & virtutes in Generalatu 58. cap. 2 Rebus in Ordine dispositis, iter in Græciam ad procurandam vnionem 60. cap. 3 Reditus e Græcia. Priuilegia Ordini impetrata 62. cap. 4 Abdicatio a Generalatu 63. cap. 5 Iudicia contra cum & socios exercita 64. cap. 6 Reuelata diuinitus circa eum: reliqua vita & obitus Camerini. 65

Ioannettus puer in diœcesi Coloniensi a Iudæis necatus, auctore Ægidio Gelenio. 502

Ionas & Barachisius monachi Mart. in Perside 770. Acta auctore Equite Regis Persarum cap. 1 Persecutio mota. Nouem Martyres animati: hi duo comprehensi 771. cap. 2 Singuli seorsim quæstioni subiecti & varia tormenta passi 771. cap. 3 Generosa mors vtriusque. Corpora ablata: Acta conscripta. 772

S. Ioseph sponsus Deiparæ Virginis. Ex varijs § 1 Acta vitæ ex Euangelistis Matthæo & Luca & honorum tituli in his fundati 4. § 2 Cultus & festum inter Græcos & alias Orientis Ecclesias 6. § 3 Festum & Officia propria in Ecclesia Latina 7. § 4 Iosephi & Mariæ matrimonium, quo in gradu consanguinitatis contractum? 9. § 5 Iosephi Genealogia duplex apud Matthæum & Lucam & Christi ex vtraque processio 10. § 6 Repromissiones diuinæ a Salomonidis ad Nathanitas translatæ: ex his Christi parentes secundum vtramque lineam cum stemmate Genealogico 11. § 7 Sanctorum Christi parentum desponsatio & continentiæ votum 14. § 8 Annulus Sponsalitius S. Iosephi. Reliquiæ aliæ 15. § 9 Templa, oratoria, sodalitia S. Iosepho dedicata 17. § 10 Beneficia in æde Facontina Antuerpiæ inuocantibus exhibita 19. § 11 Beneficia in Gallijs præstita 20. § 12 Benificia sanitatum Lugduni exhibitarum & alia 22. § 13 Fauores præcipuis quibusdam cultoribus atque inprimis S. Teresiæ impensi. 23

Iosephus seu Iose M. filius S. Photinæ M. 80

Iosephus M. Antiochiæ. Ex Mroll. 82

Iosephus M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Iosephus M. in Africa. Ex Mroll. 479

Iosserus seu Iosippus M. in Africa. Ex Mroll. 26

Iouinus M. num Romæ? Ex Mroll. 615

Irenæus Ep. M. Sirmij in Pannomia 555. Acta ex MS. 556 eadem Græce. 023

Irenæus Diac. M. in Pentapoli Libyæ. Ex Mroll. 617

Isaac a patre immolatus ob figuram Christi crucifixi relatus. 542

Iuliana M. Amisi, Ex Menoll. & Menæis. 83

Iuliana seu Iulianus M. Nicomediæ. Ex Mroll. 769

Iulianus Wintershouij in Belgio 34. In Vita S. Landoaldi. 38 d

Iulianus M. Cæsareæ aut alibi. Ex Mroll. 450

Iulianus M. Antiochiæ. Ex Mroll. 770

Iulius M. Cæsareæ aut alibi. Ex Mroll. 450

Iustianus seu Iustinianus Ep. Vercellis. Ex varijs 262.

Lactinus Ab. Achadurensis & Clainfertensis Vita ex MSS. mutilis. 31

Landoaldus Archipresbyter Wintershouij & Gandaui 34. Vita iussu Nodgeri Ep. Leodiensis scripta ab Harigero 35. Lib. 1 cap. 1 Viri Apostolici sub Francis in Belgio. Aduentus S. Landoaldi 36. cap. 2 Translationes Wintershouij factæ 37. cap. 3 Miracula ibidem patrata 39. Lib. 2 Translatio Gandauum 39. Appendix. Repetita Reliquiarum translatio 41. Historia translationis Gandauum & Eleuationis ex MSS. cap. 1 Translatio Wintershouic Gandauum 43. cap. 2 Reliquiarum depositio & solennis eleuatio. 45

Latinus Ep. Brixiensis. 475. Vita ex Italico Ascanij Martinengi. 475

Latro cum Christo crucifixus. Ex Mrol. & Actis S. Porphyrij. 543

Lazarus M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij. 691

Lea vidua, mater sanctimonialium, Romæ 383. Encomium auctore S. Hieronymo. 383

Leontius Ep. an in Africa? An Surrenti, Apolloniæ, Senonibus, Vicentiæ aut Brachari? Ex Mroll. & alijs. 27

Liberatus Medicus M. in Africa. Ex Victore Vticensi & Mroll. 461

Liminæus M. Claromonte, an alius ab eo S. Linguinus? 769

Lollio M. apud Græcos ex Menæis. 84

Lucas M. Antiochiæ. Ex Mroll. 82

Lucella M. Nicææ. Ex Mroll. 554

Lucellus M. in Africa. Ex Mroll. 26

Lucius M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Ludgerus Ep. Mimigardefordensis in Westphaphalia, Saxonum Apostolus § 1 Episcopatus Mimigarde fordensis, nunc Monasteriensis. Primus Episcopus S. Ludgerus: huius patria 686. § 2 Vita a quibus scripta, & qualis edatur 628. § 3 Chronologia a natiuitate vsque ad DCCXCIII annum 630. § 4 Chronologia vsque ad Episcopatum. Extructum monasterium Werthinense: variæ donationes ex MSS. 632. § 5 Episcopatus, & donationes 635. § 6 Hildegrimi fratris Episcopatus Helmenstadium vrbs per S. Ludgerum munita, & monasterium fundatum 636. § 6 & 7 S. Ludgeri scripta legitima & dubia: spuria epistola de canonizatione S. Swiberti 637 & 639. § 8 Monachatus, & cultus 641. Vita auctore Altfrido Episc. ex 3 MSS. 642 Lib. 1 cap. 1 Prosapia illustris 642. cap. 2 Natiuitas, studia, Diaconatus, ecclesia Dauentriæ reædificata: corpus S. Lebuini inuentum 644. cap 3 Sacerdotium: labores Apostolici in Frisia: Secessus in Italiam 645. cap. 4 Episcopatus, conuersa Foseteslandia 646. lib. 2 cap. 1 Cȩcus illuminatus: præuisæ Normannorum irruptiones 647. cap. 2 S. Ludgeri zelus, scripta, vitæ sanctitas, obitus, sepultura 648. cap. 3 Variæ infirmitates ad eius sepulcrum sanatæ 650. cap. 4 Alia miracula præsertim in cæcis & dȩmoniacis curandis 651. Analecta. § 1 Ea quibus vita & mors est honesta, auctore anonymo ex MS. Fuldensi a Browero edito 653. § 2 Miracula post mortem ex lib. 2 eiusdem 655. § 3 Miracula IX seculo patrata ex Appendice eiusdem 657. § 4 Vffingi carmen ex MS 659. § 5 Tria miracula ex MS 659. § 6 Miracula poëmate rhythmico scripta ex MS. 660 § 7 Miracula 12 seculo patrata ex MSS 661. § 8 Miracula ex Ioanne Cincinnio 665

Ludolphus M. Ep. Raceburgensis Ord. Præmonstrat. Ex Krantzio & Mroll. 793

Lupicinus Ab. Iurensis monasterij in Burgundia 262. Vita auctore monacho coæuo ex MS. Cap. 1 S. Lupicini arduus viuendi modus. Triticum non imminutum: sanitas ægro reddita. 263 cap. 2 Monachi a fuga concepta, aut etiam peracta, seruati 264. cap. 3 Oppressi defensi: alius e carcere liberatus 265. cap. 4 Monachorum S. Lupicini perfectio: huius obitus & sepultura 267

Lydia M. in Illyrico. Ex Menæis MSS. & alijs 687.

Macedo M. in Illyrico. Ex Menæis MSS. & alijs 687

Malchus M. Cæsareæ in Palæstina. Ex Mroll. & Eusebio. 711

Mamyca M. in Gothia ad Danubium. ex Menæis. 619

Marcellinus M. ex Mroll. 828

Marcellus Subdiac. Foro-Liuij. Ex Actis S. Mercurialis. 85

Marcianus M. num Romæ? an Episc. Heracleæ? Ex Mroll. 615

Marcus M. Surrenti in Italia ex Mroll. 27

Marcus M. Romæ. Ex epistola Pij I Papæ & Mrol. Rom. 477

Marcus Conf. Arethusiorum Episcopus § 1 Tormentorum immanitas 774. § 2 Cultus apud Græcos 776. § 3 Ab hæreticorum partibus seiunctum fuisse S. Marcum, quando pro Christi religione est passus. 777

Marcus Atheniensis eremita in Lybia 778. Vita ex MS. Græco cap. 1 Reuelatur Abbati Serapioni locus & mors instans. Prima vtriusque congressio 779. cap, 2 Ordo vitæ S. Marci, mors, sepultura 780. Vita Græce pag. * 40 & seqq.

B. Marcus S. Mariæ in Gallo ex Ord. Minorum de Obseruantia § 1 Cultus sacer vitæ & rerum gestarum epitome 71. § 2 Acta rhythmice scripta auctore coæuo. 73

Mares M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij. 691

Mariæ Virginis Annuntiatio, & Incarnatio filij Dei § 1 Antiqua huius festi celebritas apud Patres Græcos 534. § 2 Solennitas in Menæis Græcis & Odis indicata: item apud Ægyptios & alios Orientales 535. § 3 Memoria huius mysterij apud Latinos XXV Martij & alijs diebus 537 § 4 Particularis veneratio in varijs Ecclesijs & locis. 539

Maria M. Cæsareæ ex Mrol. 712

Maria de Mailliaco, Domina de Seilleyo-Guilielmi, Turonibus in Gallia 735. Vita auctore Martino de Bosco-Gualteri Confessario. cap. 1 In pueritia & cōiugio virginali virtutes 737. cap. 2 Virtutum exercitia in viduitate 738. cap. 3 Extrema paupertas & mendicato quæsita habitatio 740. cap. 4 Exercitia pietatis, æstimatio apud Magnates: futura præuisa, loca sacra ornata 742. cap. 5 Meditatio passionis, contemptus humani patientia, efficacia exempli & precum 744. cap. 5 Auxilium captiuis, reis, parturientibus, infantibus impensum: pia mors 745. Processus informatiuus pro Canonizatione ex MS. 747. cap. 1 Summarium eorum, quæ Procuratores probare intendunt 747. cap. 2, 3, 4. Depositio testium 748. cap. 5 De varijs Christi & Sanctorum apparitioniei factis 756 cap. 6 Alij testes auditi 759. cap. 7 Regina Siciliæ & aliæ mulieres testes auditæ 761. cap. 8 Depositiones vno post obitum anno exceptæ. 764

Marius M. Romanus Antuerpiæ. 691

Marothas M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij. 691

Martinus Thebæus apud Græcos. Ex Menæis. 482

Martinus Dumiensis, Archiep. Bracarensis § 1 Veneratio, ætas, Episcopatus, Concilia habita, testamentum 86. § 2 Libri conscripti. Encomium de eo S. Honorati: monasterium 88. § 3 Corpus reconditum eleuatum & Bracaram translatum. 90

Martyres Alexandriæ sub Constantio Imp. passi. Ex Mroll. 261

Martyrum aliquot millia in Africa cum S. Octauiano relata. Ex Greg. Turonensi & Mroll. 384

Martyres varij in Syria sub Iuliano § 1 Cædium multitudo. Tormenta sacris Virginibus illata 774. § 2 SS. Virginum laniena, omnium cultus apud Græcos. 776

Martyres Constantinopolitani sub Macedonio hæresiarcha. Ex Vita S. Pauli Archiep. CP. Socrate, Sozomeno, Suida & Mrol. Rom. 830

Martyres socij S. Theophili apud Græcos. Ex MSS. Menæis. 901

Martyres duo fratres Aquisregienses, Tambacæ in Africa. Ex Victore Vticensi & Mroll. 460

Martyres IV in Africa, vxor & duo filij S. Liberati & alius puer. Ex Victore Vticensi & Mroll. 461

Martyres IV in Gothia, duo filij & duo filiæ ad Danubium. Ex Menæis. 619

Martyres IV Nicomediæ. Ex Mroll. 769

Martyres VII in Africa cum SS. Lucello & socijs. Ex Mroll. 26

Martyres VII pueri Leontinis in Sicilia. Ex Caietano. 611

Martyres IX, socij S. Saturnini, in Africa. Ex Mroll. 378

Martyres IX Surrenti in Italia ex Mroll. 27

Martyres XII, socij S. Decroni, Sebastiæ. Ex Mroll. 379

Martyres XII in Africa ex Mroll. 617

Martyres XIII in Mauritania. ex Mrol. 480

Martyres XIII aut XVI in Africa. ex Mroll. 713

Martyres XX in Africa cum S. Basso. Ex Mroll. 26

Martyres XX Monachi in Laura S. Sabæ prope Hierosolymam 166. Acta martyrij auctore Stephano monacho Sabaita ex MS. Græco 167. cap. 1 Primæ Saracenorum expeditiones aduersus Lauram irrito conatu 167. cap. 2 Constantia Patrum: furiosa Saracenorum in Lauram irruptio 168. cap. 3 Secundus barbarorum incursus in Lauram 170. cap. 4 Ioannis, Sergij, Patricij martyrium. Patrum in Hegumenio vexatio 171. cap. 5 Fumi supplicium, quo torti omnes, XVIII suffocati 173. cap. 6 Encomium defunctorum & difficilis curatio ceterorum 174. cap. 7 Apparitiones & miracula 176. Epilogus 177. Poëma 179. Eadem Acta Græce a p. * 2 ad * 14

Martyres XX in Africa. Ex Mroll. 449

Martyres XXXV sub Iuliano Cæsareæ Palæstinæ, Ex Menologio Basilij Imp. 481

Martyres XXXVIII in Cappadocia. Ex Menol. Basilij Imp. & Synaxario Græco 830

Martyres XL Sirmij in Pannonia. Ex Mroll. 616

Martyres XL, in Oriente an Asia minore? Ex Menæis. 618

Martyres CXCIX monachi cum S. Nicone Episcopo & Moderatore: in huius Actis a pag. 442 ad 448 Eorum martyrium relatum 446 Acta Græce a pag. * 18 ad * 22.

Martyres CCCC Nicææ. Ex Mroll. 554

Marulus M. in Africa. Ex Mroll. 688

Matrona M. Amisi. ex Menoll. & Menæis. 83

Matutina M. in Africa. Ex Mroll. 688

Mauricilius Archiep. Mediolanensis. Ex varijs 910

Mauritius Hungarus Ordinis Prædicatorum Iauarini 251. Vita ex MS. Cap. 1. Pia adolescentia, ingressus in religionem 252. cap. 2 Religiosæ virtutes 253. cap. 3 Sanctitas in vita & post mortem miraculis testata. 254

Maxima M. coniux S. Montani M. Firmij in Pannonia ex Mroll. 616

Melchisedech Rex & Sacerdos ob figuram Christi relatus. 542

Menander M. apud Græcos. Ex MS. Synaxario. 906

Menelampus M. Tarsi ex Mroll. 712

Misia M. in Africa. ex Mroll. 688

Mochellocus Kellociæ in Hibernia. Ex Mroll. 626

Modestus M. Cæsareæ. Ex Mroll. 712

Moico M. in Gothia ad Danubium. ex Menæis. 619

Montanus Presb. M. Sirmij in Pannonia. ex Mroll. 616

Moricus Ordinis Cruciferorum & dein Minorum. ex varijs. 852

Nerses M. in Perside ex Actis SS. Ionæ & Barachisij. 691

Nicetas Ep. Apolloniados, ob cultum sacrarum imaginum in exilio mortuus. ex Menæis. 165

Nicolaus de Rupe Anachoreta Saxulæ in Heluetia. Vita auctore Petro Hugone Soc. Iesu 298. Cap. 1 Patria & natalis: miracula natiuitatem prægressa & secuta 299. cap. 2 Vita in matrimonio & militia probe ducta: insidiæ dæmonum: visiones cælestes 403. cap. 3 Ex consensu vxoris eremus petita: cella & oratorium a Subsiluanis ei condita 406. cap. 4 Inedia miraculosa: exercitationes piæ: vtilia cum proximis colloquia 410. cap. 5 Visa cælestia & tentationes obiectæ: affectus erga Deiparam Virginem 413. cap. 6 Arcana, absentia, futura, spiritu prophetico cognita 415. cap. 7 Miracula & mors: socius viuentis Vdalricus, mortui successor & nepos Conradus 418. cap. 8 Sanctitatis fama ab obitu eius conseruata & publico cultu testata 421. cap. 9 Quid hactenus pro canonizatione sit actum 425. cap. 10 Vita eius a varijs cōscripta 426. cap. 11 Indigenarū alienigenarumq; Catholicorum & acatholicorum testimonia & iudicia 329. cap. 12 Posthuma miracula: cæci, surdi, claudi curati 434 cap. 13 Moribundi & varij infirmi sanati 436. cap. 14 Alia ad inuocationem eius patrata miracula 437. Hymni & Collectæ altero post obitum anno compositæ. 439

Nicon Ep. iuxta Tauromenium in Sicilia. § 1 Patria, acta, cultus, monachatus in monte Gani 442. § 2 Ordinatio, tempus & locus certaminis atque translationis 443. Acta auctore Chæromeno Syracusano discipulo ex MSS. Græcis. cap. 1 Patria, genus, militia, conuersio ad fidem Christi & peregrinatio 444. cap. 2 Monachatus, Ordinatio, reditus Neapolim 446. cap. 3 Profectio in Siciliam, sociorum martyrium 446. cap. 4 Gloriosa mors: corporum miraculosa reuelatio 447. Compendium ex Menæis & MS. Synaxario 448. Vita Græce est a pag. * 18 ad 22.

Nicostratus M. Nicææ. Ex Mroll. 554

Nonnus seu Nominus, M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259.

Octauianus M. in Africa. Ex Greg. Turonensi & Mroll. 384

Otho, Solitarius Ariani in regno Neapolitano 466 Vita ex officio & Lectionibus proprijs. 468

Palatinus M. Thessalonicæ. Ex Mroll, 827

Pancharius M. Nicomediæ. Acta martyrij ex Menæis. 29

Parasceue M. soror S. Photinæ. In huius Actis. 80

Pastor, an alijs huius diei Martyribus iungendus, an socius S. Aureliani, an Aureliani depositus, an Episcopus ac Confessor, & quidem Palatinus? Num Valentinus aut Palentinus in Hispania? 829

Pastor M. Nicomediæ. Ex Mroll. 769

Patto Ep. Verdensis in Saxonia inferiore. ex MS. Chronico, Krantzio & fastis. 844

Patricius ex XX Martyribus monachis Laurȩ S. Sabæ a pag. 166 ad 179. caritas & martyrium 172. Græce a p. * 2 ad * 14.

Paulus M. in Syria. ex Mroll. 83

Paulus M. Cæsareæ aut alibi. ex Mroll. 450

Paulus Episcopus Narbonensis in Gallia § 1 veneratio sacra. Elogia ex Martyrologijs 371. § 2 Tempus vitæ & obitus a Bosqueto indicatum 372. § 3 Acta antiqua 373. § 4 An lux fidei a S. Paulo sit Hispanijs illata, vbi variæ fabulæ reijciuntur. 374

Paulus Ep. Corinthi in Græcia. ex Actis fratris S. Petri Ep. Argiuorum & Menæis. 706

Pausis, Paësis aut Pausides, alijs Publius, M. Cæsareæ Palæstinæ. ex Eusebio, Menæis, Mroll. 478

Pelagia M. apud Græcos. ex Synaxario & Menæis. 460

Pelagius Ep. Laodiceæ in Syria. Fides orthodoxa propugnata. Exilium toleratum. 556

Petrus M. num Romæ, an Episc. Sebastenus? ex Mroll. 615

Petrus Ord. Eremitarum S. Augustini Eugubij. ex Herrera & epistola Ioannis de Iudæis. 470

Petrus Regalatus Ordinis FF. Minorum de Obseruantia Aquileriæ in Hispania. 853. Vita ex Hispanico Antonij Daza Cap. 1. Patria & natales: reformationis & conuentus Aquileriani exordia 854. cap. 2 Eremitorij Abroxani fundatio. Regulæ obseruantia: constitutiones scriptæ 855. cap. 3 Petri de Santoyo vita & mors: reformationis ab illo inductæ historia. 857. cap. 4 Villacrecij virtutes & obitus. Regalati vicariatus: reformatorum incrementa ac denique vnio. Prouincia Conceptionis constituta 859. cap. 5 Huius virtutes miraculis in vita patratis declaratæ 860. cap. 6 Spiritus propheticus & mors B. Regalati: eam secuta sanitatum aliquot beneficia 862. cap. 7 Reliqua miracula legitime excepta probataque 864. cap. 8 Miracula alia & fere extra iuris formam excepta 865. cap. 9 Corporis incorrupti in marmoreum mansolæum translatio 867. Relatio pro Canonizatione per Auditores Rotæ ad Vrbanum VIII 867. § 1. De fama communique opinione sanctitatis, ac veneratione sepulcri ac reliquiarum Regalati 868. § 2 De miraculis 870 § 3 De validitate Processus ac legitimo testium examine 873

Philemon Romanus Martyr in Italia. Ex MSS. Synaxarijs & Menologijs 258

Philetus M. in Illyrico. Ex Menæis MSS. & alijs. 687

Philyas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Philippolus M. Ex Mroll. 828

Philocalus M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Philocarpus seu Polycarpus, M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Philopolus M. Thessalonicæ. Ex Mroll, 827

Photina M. Varia discussa. An Samaritana, & ea, quæ Christum ad puteum exceperit? An Christum prædicans, sit Cartagine passa 80

Photis M. soror S. Photinæ. In huius Actis. 80

Photius seu Photoo M. soror S. Photinæ. 80

Piala soror S. Fingaris Martyr in Britannia. In Actis fratris potißimum 457

Pigmenius Presb. M. Romæ. Ex Mroll. Acta fuerunt deprauata. 481

Pinnarius M. in Africa. Ex Mroll. 688

Poentalis M. Antiochiæ. Ex Mroll. 770

Pomenus M. in Africa. Ex Mroll. 26

Pontius Ab. S. Andreæ prope Auenionem 682. Vita a discipulo scripta ex MSS. 683, alia a Menardo edita 684

Portus M. in Africa. Ex Mroll. 905

Priscus M. Cæsareæ in Palæstina. Ex Mroll. & Eusebio 711

Proculus Conf. Episc. Veronæ. § 1. Cultus sacer: eius, & SS. Firmi & Rustici Martyrum ætas 450. § 2 Acta S. Proculi 452 § 3 Corporis inuentio. Ex Italico Baptistæ Peretti 453. § 4 Miracula secuta: reliquiæ, templa 455

Qvadratus Ep. M. in Oriente, an Asia minore? Ex Menol. Basilij Imp. & Menæis 618

Quartilla M. Surrenti in Italia. Ex Mroll. 27

Quintillus vel Quintilla M. Surrenti in Italia. Ex Mroll. 27

Quintus M. Surrenti in Italia. Ex Mroll. 27

Quirinus M. Romæ vide Cyrinus. a p. 543 ad 554

Quirinus Tribunus M. Romæ. § 1 Tempus martyrij, cultus sacer 811. § 2 Acta conuersionis & martyrij 811. § 3 Corpus Nouesium translatum. Honor illi exhibitus. Miracula 813. § 4 Variæ eius Reliquiæ & veneratio in Germania, Belgio & Italia 814

Regulus Episcopus Siluanectis in Gallia. § 1. Cultus sacer. Acta varia 816. § 2 Tempus missionis in Gallias. Varij eius socij sub Diocletiano passi. 817. Vita ex MS. Audomarensi 818. Alia Vita ex pluribus MSS. Cap. 1 Incerta narratio patriȩ, conuersionis & missionis. Episcopatus Arelatensis 820. cap. 2 Siluanectenses exculti. Præses & alij baptizati. Energumeni & captiui liberati 821. cap. 3 Fons elicitus, cæcus illuminatus. Ranis silentium indictum. Obitus S. Luciani & S. Reguli. 823 cap. 4 Corpus S. Reguli coram Chlodeueo Rege ostensum. Miracula 825. cap. 5 Ægri & filia Caroli Calui Regis sanati 826

Renildis seu Reinula Virgo Abbatissa Masaci in Belgio. Veneratio, Acta eadem, quæ S. Herlindis sororis. a pag. 385 ad 392

Renouatus Episc. Emeritensis in Hispania 907. Vita auctore Paulo Diacono Emeritensi. 408

Rhodianus M. apud Græcos. Ex Menæis 84

Rhyas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Richardus puer M. a Iudæis occisus Parisijs 591. Passio auctore Roberto Gaguino 593

Rogatus M. in Africa. Ex Mroll. 479

Rogatus M. Cæsareæ. Ex Mroll. 712

Romulus M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex Eusebio, Menæis, Mroll. 478

Romulus M. in Africa. Ex Mroll. 688

Rudbettus seu Rupertus Biorum Apostolus, Ep. Salisburgensis. § 1 Ætas, patria, Acta 699. § 2 Cultus, successores, Translatio 700. Vita ex MS. & Canisio Cap. 1 Episcopatus Wormatiensis, ad Boios missio, & nouæ Sedis erectio 702. cap. 2 Monasteria condita: mors: miracula 703. Vita alia ex MS. Cap. 1 S. Rupertus ad Boios fidei præco profectus, Ratisbonæ & Laureaci ecclesiam ordinat 704. cap. 2 Sanctimoniales instituit sub S. Erendruda: vtriusque pia mors. 705

Sabbas M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij 691

Sabinus M. Cæsareæ aut alibi. Ex Mroll. 450

Sabinus M. in Oriente, an Asia minore? Ex Meneis MSS. 618

Salitor seu Salutaris, M. in Africa. Ex Mroll. 479

Sanctimonialium a Danis occisarum Berkingi in Anglia Commemoratio 486

Santuccia Abbatissa Propagatrix Congregationis B. Sperandei sub Regula S. Benedicti 362. Vita ex MSS. monumentis & traditione 363

Satullus M. Ex Mroll. 828

Saturninus M. in Africa. Ex Mroll. 26

Saturninus M. in Africa. Ex Mroll. 479

Saturninus alius M. in Africa Ex Mroll. 479

Saturninus M. in Africa. Ex Mroll. 378

Saturninus M. in Mauritania. Ex Mroll. 480

Saturninus M. in Africa. Ex Mroll. 688

Saturninus M. in Africa. Ex Mroll. 617

Saturninus M. Nicomediæ. Ex Mroll. 761

Saturninus M. Ex Mroll. 828

Saturus Procurator regius M. in Africa. Ex Mroll. & Victore Vticensi 782

Sebastianus Dux a S. Victore M. ad fidem conuersus, Martyrium 80

Secundolus seu Secundus, M. in Mauritania. Ex Mroll. 480

Secundus M. Astæ in Italia. § 1 Acta, nobilitas, cultus 797. § 2 Annus martyrij, sepultura, Translationes, oblationes, templa 799. § 3 Acta martyrij ex 4 MSS. Cap. I Conuersio ad fidem. Iter Asta Dertonam & Mediolanum: eius hic baptismus 800. cap. 2 Reditus S. Secundi Dertonam ad S. Marcianum: huius martyrium 801. cap. 3 Tormenta Dertonæ S. Secundo inflicta: iter Angelico ductu Astam 802. cap. 4 Tormenta Astæ illata: martyrium, sepultura 803. Historia manifestationis Reliquiarum. Ex MSS. 804. Eleuatio corporis: Instrumentum Episcopale 806. Historia eleuationis ex MS. 809. Translatio corporis 810. Historia Secundi M. cuius corpus Venetijs asseruatur. Ex MS. 810

Seleucus in Syria, num Martyr an Confessor? Ex Mroll. 478

Sembeethes M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij 691

Serapion M. in Syria. Ex Mroll. 83

Serapion monachus M. Alexandriæ. Ex Mroll. § 1 An Pater decem millium monachorum 259. § 2 An Confessor Episcopus Thmueos 260

Serapion lector M. in Pentapoli Libyæ. ex Mroll. 617

Sergius ex XX Martyribus monachis, Lauræ S. Sabæ. a pag. 166 ad 179. & Græce a pag. * 2 ad * 14. Eius caput rescissum 171

Seuerus Ep. Catanæ. Ex Caietano, Pyrrho & Officio Ecclesiastico 487

B. Sibyllina Papiensis, soror de Pœnitentia S. Dominici. Vitæ compendium Ex tabula in sacello appensa. 67. Vita auctore Thoma de Bozolasto. Ex MS. Præfatio Taëgij collectoris 68. Cap. 1 Cæcitas adolescentulæ, & initia pietatis 68. cap. 2 Reclusio pœnitentiæ & visiones 69. cap. 3 Spiritus propheticus: secreta & futura indicata 69. cap. 4 Colloquia de diuinis rebus & sanctus obitus 70

Sicarius Episc. Lugdunen. Ex Rainaudo, Saussaio, & alijs 625

Sigetzas M. Gothus ad Danubium. Ex Menæis. 619

Sixtus III Papa. § 1 Hæreses Nestoriana & Pelagiana oppugnatæ 714. § 2 Calumnia depulsa. S. Petrus Chrysologus Episcopus constitutus. Subdoli Pelagiani profligati 715. § 3 Basilicæ erectæ & ditatæ. Obitus: cultus sacer 716

Simeon puer Tridenti necatus a Iudæis 494. Acta martyrij, auctore Ioanne Matthia Tiberino medico. Ex MSS. Cap. 1 Iudæi de cæde pueri Christiani deliberant: capitur Simon 495. cap. 2 Crudelis carnificina in eum exercita 496. cap. 3 De rabie Iudæorum in Christianos & illorum patrono castigato 497. Acta post martyrium ex Italico. Cap. 1 Inquisitio facta in amissum puerum: Iudæorum ad facinus occultandum vani conatus 498. cap. 2 Supplicium de Iudæs sumptum post accuratam caussæ discussionem 499. cap. 3 Religiosus cultus S. Simoni decretus, institutus: miracula nonnulla 500

Solutor M. in Africa, Ex Mroll. 617

Solutor M. in Africa. Ex Mroll. 688

Sorectes M. in Mauritania. Ex Mroll. 480

Spes Abbas apud Nursiam. Cultus sacer 717. Acta ex Dialogis S. Gregorij 718

Stephanus Trigliensis Hegumenus Conf. Ex Menæis 665

Stephanus Xylenites. Ex Menæis MSS. 665

Successa M. in Africa. Ex Mroll. 688

Successus M. in Africa. Ex Mroll. 688

Suerilas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Suimblas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis. 619

Sylas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619.

Thecla seu Theodola M. num Romæ? Ex Mroll. 615

Theocteristus ex XX Martyribus monachis S. Sabȩ a pag. 166 ad 179. Græce a pag. * 2 ad * 14

Theodorus Episc. an in Africa? Ex Mroll. 27

Theodorus Presb. M. Cæsareæ in Cappadocia. Ex Mroll. 25

Theodorus seu Theodulus Presb. M. Antiochiæ. Ex Mroll. 449

Theodorus Episc. M. in Pentapoli Libyæ. Ex Mroll. 617

Theodorus Presbyter M. Antiochiæ. Ex Mroll 770

Theodosia M. Amisi. Ex Menoll. & Menæis. 83

Theodosia M. apud Græcos. Ex Synaxario & Menæis. 460

Theodosius M. in Oriente, an Asia minore? Ex Menæis 618

Theophilus M. apud Græcos. Ex MSS. Menæis 905

Theoprepius M. in Illyrico. Ex Menæis MSS. & alijs 687

Thermas M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Tigrinus M. in Syria. Ex Mroll. 83

Timolaus M. Cæsareæ Palæstinæ. Ex Eusebio, Menæis, Mroll. 478

Timotheus M. Romæ. Ex epistola Pij I Papæ & Baronio 477

Thomassus eremita Ord. Camaldulensis apud Collem-Stacciarium in Vmbria 594. Vita 595. Cap. 1 Ortus, adolescentia, sanctitas ex Italico Razzü 596. cap. 2 Miracula ante obitum patrata ex MS. 596. cap. 3 Mors & translatio, ipsamque secuta miracula. Ex instrumento publico 598. cap. 4 Secunda collectio miraculorum ex MSS. 600. cap. 5 Tertia collectio miraculorum ex MSS. 602. cap. 6 Posterior cultus Translatio & inspectio corporis duplex. Ex Raißi & Instrumentis authenticis 603.

Valentinus M. in Syria. Ex Mroll. 83

Valeria M. in Africa. ex Mroll. 905

Venciana Wintershouij & Gandaui 34. Vita in Actis S. Landoaldi 35. Aduentus Roma in Belgium 36 e sepultura 37 d eleuatio 38 b apparitio 40 f Translatio Gandauum 41 e

Vercas Presb. M. in Gothia ad Danubium. Ex Menæis 619

Veronus Lembecæ & Montibus Hannoniȩ 844 Historia Inuentionis, Translationis & Miraculorum; auctore Olberto Abb. Glemblacensi 845. Cap. 1 Inuenti corporis occasio & modus 846. cap. 2 Sanati cæci, mutus & surdus, contracti. Alia beneficia præstita 847. cap. 3 Varij ægri sanati. Corpus Montes Hannoniæ translatum. 848

Verulus M. in Mauritania. ex Mroll. 480

Vgolinus Ordinis Eremitarum S. Augustini Cortonæ in Etruria. Patria: corpus incorruptum: lilia ex corde enata: imago, veneratio 365

Victor Martyr filius S. Photinæ, Præfectus militiæ contra Auares in Galilæa, an recte alijs Italia aut Italica. Acta corrupta 81

Victor M. in Africa. Ex Mroll. 617

Victor M. Ex Mroll. 828

Victorianus Proconsul Carthaginis M. ex Victor Vticensi & Mroll. Constantia generosa ad quæuis tormenta toleranda 461

Victoricus M. in Syria. Ex Mroll. 83

Victorinus M. in Africa. Ex Mroll. 479

Victorinus M. Nicææ. Ex Mroll. 554

Victorinus seu Victor M. Nicomediæ. Ex Mroll. 769

Virco M. ad Danubium sub Iungericho Rege Gothorum, in ecclesia cum alijs combusta. Ex Menæis & MS. Synaxario 619

Volutianus seu Volusus, M. Alexandriæ. Ex Mroll. 259

Vonecta M. Ex Mroll. 27

Vrbicius Episc. Metensis. Ex Mroll. & Meurißio. Cultus sacer: tempus Sedis: sepultura, inuentio & translatio corporis 86

Vtus siue Auctus M. in Africa. Ex Mroll. 479

Vulfrannus Episc. Senonensis Fontanellæ & Abbauillæ. § 1 Cultus sacer, diei natalis & translationis primæ. Vita scripta: alia interpolata 143. § 2 Series rerum gestarum distincta per tempora 144. Vita auctore Iona, monacho Fontanellensi ex MS. 145. Appendix de obitu Radbodi Ducis Frisiorum ex 7 MSS. 146. Historia Inuentionis ex Spicilegijs Lucæ Dacherij. 48. Miracula varia ex 2 MSS. Cap. 1 Submersi aut a periculo submersionis seruati: alij adiuti 150. cap. 2 Ægri sanati: energumeni & captiui liberati, res perditȩ recuperatȩ 153. cap. 3 Tempestas sedata: deperdita recuperata: incendium extinctum: morbi hominum & brutorum sublati 157. Translatio corporis Fontanella Abbauillam § 1 An idem corpus fuerit Gandaui? Solennis ibi veneratio 161. § 2 Duæ eius ecclesiȩ Abbauillæ, corpus eo delatum, nuper ostensum: veneratio sacra 162. Miracula Abbauillæ patrata. Ex MSS. 163

Willielmus puer M. a Iudæis occisus Norwici in Anglia. 588. Acta ex Ioanne Capgrauio 590.

Zacharias monachus reclusus apud Græcos. Ex Menæis & Maximo Cythæreo 482

Zanitas M. in Perside. Ex Actis SS. Ionæ & Barachisij 691

Zosimus Episc. Syracusanus 837. Vita auctore Siculo coæuo. 839. Cap. 1 Ortus, educatio, vita monastica & custodia sepulcri S. Luciæ 839. cap. 2 Abbatis, Sacerdotis & Episcopi cura digne administrata 840. cap. 3 Acta in Episcopatu, virtutes, eleemosynæ, templum innouatum, auersio a Iudæis 841. cap. 4 Morbus, obitus: varia miracula. 842.

INDEX CHRONOLOGICVS IN TOMVM III MARTII.

I SECVLVM A CHRISTO NATO.

Initium Æræ Christianæ. Annuntiatio B. Mariæ V. & Incarnatio Filij Dei 25 Martij. 534. Ante quod tempus mortuus traditur

S. Ioachimus pater Deiparæ Virginis Mariæ. 20 Martij. 77

Ante an. 30 S. Iosephus Sponsus Deiparæ Virginis est mortuus. 19 Martij. 6

Cir. an. 34 Iesu Christi crucifixi sacra memoria. 25 Martij. 534, & eiusdem resurgentis 27 Mar. 686

Sanctus Latro cum Christo crucifixus. 25 Mar. 543

Post 67 S. Photina, & SS. Iosephus & Victor filij, Sebastianus Dux, Anatolius, Photius seu Photo, Photis, Parasceue, Cyriaca, sorores S. Photinæ MM. 20 Martij. 80

Sec. 1 S. Archippus Commilito S. Pauli. 20 Mar. 82

S. Artemon Ep. Seleuciæ in Pisidia. 24 Mar. 474

S. Beryllus Ep. Catanæ in Sicilia. 21 Mar, 257

S. Epaphroditus Episc. Tarracinæ in Italia. 22 Mart. 369.

II SECVLVM.

Seculi 2 initio Sanctus Latinus Episc. Brixiensis in Italia. 24 Martij. 475

An. 119 S. Secundus M. Astæ in Italia. 30 Martij. 797

An. 130 S. Quirinus Tribunus Romæ Martyr. 30 Martij. 811

An. 130 S. Balbina Virgo & forsan Martyr Romæ. 31 Martij. 900

Sub Adriano SS. Philetus, Lydias, Macedo, Theoprepius, Cronides & Amphilochius MM. in Illyrico. 27 Martij. 687

Sec. 2 SS. Marcus & Timotheus MM. Romæ. 24 Martij. 477

Sec. 2 aut 3 S. Eustasius Episc. Neapolitanus. 29 Martij. 768.

III SECVLVM.

Anno 211 Seuerus Imperator obit. 373

An secuta dein quiete Ecclesiæ, venerint in Gallias S. Paulus Ep. Narbonensis, Dionysius Parisiensis & alij, discutitur ad obitum S. Pauli. 22 Martij. 371

S. Afrodisius Ep. Biterrensis a S. Paulo Narbonensi constitutus. 22 Martij. 376

SS. Callinica seu Callinicus, & Basilissa MM. in Galatia. 22 Martij. 377

An. 250 S. Nicon & 199 monachi Martyres iuxta Tauromenium. 23 Martij. 442

Sub Decio Martyres VII pueri Leontinis in Sicilia. 26 Martij. 611

An S. Trophimus missus Arelatum, ibidem primus Episcopus? 817 c

Cir. 255 S. Limineus M. Claromonte in Gallia. 29 Martij. 769

An. 263 S. Cyrinus seu Quirinus M. Romæ. 25 Martij. 543

Sec. 3 S. Acacius Episc. Conf. Melitenæ in Armenia. 31 Martij. 903

S. Eubule mater S. Pantaleonis. 30 Martij. 830

Cir. 286 S. Castulus M. Romæ. 26 Martij. 612

Cir. Imperium Diocletiani. An S. Regulus Ep. venerit in Gallias? 817 d

IV SECVLVM.

Anno 302 Sanctus Pancharius M. Nicomediæ, capite plectitur. 19 Martij. 29

An. 303 SS. Timolaus, Dionysius, Pausis, Romulus, Alexander, alius Alexander, Agapius & Dionysius Cæsareæ in Palæstina. 24 Martij. 478

Sub Diocletiano S. Irenæus Ep. M. Sirmij in Pannonia. 25 Martij. 555

XXXVIII Martyres in Cappadocia passi. 30 Martij. 830

SS. Alexandra, Claudia, Euphrasia, Matrona, Iuliana, Euphemia, Theodosia MM. 20 Martij Amisi ad Pontum Euxinum. 83

An. 326 SS. Zanitas, Lazarus, Marothas, Nerzes, Elias, Mares, Abibas, Sembeethes & Sabbas MM. in Perside. 27 Martij. 691

SS. Ionas & Barachisis MM. sub Sapore R. Persarum. 770

Sub Constantino. An S. Regulus Ep. Siluanectis mortuus? 30 Martij. 818 b

An. 342 Martyres Alexandriæ sub Constantio Imp. passi. 21 Martij. 261

An. 351 Martyres Constantinopoli sub Macedonio hæresiarcha passi. 30 Mar. 830

An. 356 S. Euthychius Subdiaconus M. Alexandriæ 26 Martij. 620

An. 362 S. Cyrillus Diacon. & alij MM. in Syria sub Iuliano. 29 Mar. 774

S. Marcus Confess. Episc. Arethusiorum. 29 Martij. 774

An. 363 S. Dometius ex Phrygia M. 23 Mar. 459

S. Basilius Presb. M. Ancyræ in Galatia. 22 Martij. 379

Cir. 370 SS. Bathusis & Vercas Presb. & alij XX nominati Martyres sub Gothis. 26 Mar. 619

Sec. 4 S. Proculus Episc. Veronensis sub Maximiano dira passus, postea in pace quieuit. 23 Mar. 450

S. Marcus Atheniensis eremita in Libya. 29 Martij. 778

An. 386 S. Felix creatur Ep. Treuirensis. 622

An. 393 S. Ioannes eremita iuxta Lycopolim in Ægypto obit. 27 Mar. 692

Sub finem 4 sec. S. Pelagius Episc. Laodiceæ in Syria obit. 25 Mar. 557

Cir. 400 S. Felix Episc. Treuirensis obit. 26 Martij. 621

SS. Gratus Diac. & Marcellus Subdiac. Foro-Liuij. 20 Martij. 85

Sec. IV aut V S. Ioannes in Puteo eremita in Armenia. 30 Martij. 831.

V SECVLVM.

Circa 420. Sanctus Vrbicius Episcopus Metensis. 20 Martij. 86

Cir. 425 S. Sicarius Episc. Lugdunensis. 26 Martij. 625

An. 434 S. Hesychius Presb. Hierosolymis. 28 Mar. 713

An. 440 S. Sixtus III Papa obit. 28 Martij. 714

Cir. 450 SS. Fingar siue Guignerius, Piala Virgo, & socij Martyres in Britannia. 23 Martij. 455

Cir. 453 S. Deogratias creatur Episc. Carthaginensis. 379

Cir. 456 S. Deogratias Episc. Carthaginensis moritur 22 Martij. 379

Seculo 5 Iustianus seu Iustinianus Episc. Vercellensis. 21 Martij. 262

S. Beniamin Diac. M. in Perside. 31 Martij. 906

Cir. 480 S. Lupicinus Ab. monasterij Iurensis in Burgundia obit. 21 Mar. 262

Cir. 480 S. Benedictus dein Ab. Casinensis nascitur. 276

An. 484 SS. Victorianus Proconsul Carthaginis, duo fratres Aquisregienses, Frumentius & alter Frumentius mercatores, Martyres Carthagine & Tambaiæ in Africa. 23 Mart. 460

SS. Liberatus Medicus, eius vxor, & duo filij & alius puer, & Crescentius Presb. Martyres in Africa. 23 Mart. 461

Cir. 484 S. Octauianus cum pluribus alijs Martyr in Africa. 22 Mart. 379

Cir. 500 S. Gundleus Regulus Cambriæ Australis. 29 Martij. 783.

VI SECVLVM.

Anno 513 Sanctus Spes Abbas apud Nursiam obit. 28 Martij. 717

An. 529 S. Benedictus Casinum venit. 276

Cir. 540 S. Endeus Abbas Araniensis in Hibernia. 21 Mart. 267

An. 543 S. Benedictus, Fundator Ordinis, obit pridie primi Paschæ seu Dominicæ Passionis. 21 Mar. 276

An. 561 Chlothario I Rege mortuo, succedunt S. Gunthramnus & 3 fratres. 719

S. Martinus Dumiensis interest Concilio Bracarensi. 87

An. 568 S. Martinus Dumiensis Archiep. Bracarensi, præest 2 Concilio Bracarensi. 87

Sec. 6 S. Benedictus monachus in clibano ardente illæsus. 23 Mart. 462

S. Ioannes Ab. Paranensis prope Spoletum. 19 Mar. 30

An. 580 S. Martinus Dumiensis Archiep. Bracaren. obit. 20 Mart. 86

Cir. an. 589 Casinense monasterium vastatur a Longobardis. 302

An. 593 S. Gunthramnus Rex Francorum Cabilone obit. 28 Mart. 718

Sub finem 6 sec. S. Ioannes Climacus Ab. Montis-Sina. 30 Martij. 834.

VII SECVLVM.

Anno 607 Sanctus Thomas creatur 23 Ianuarij Patriarcha Constantinopol. 91

An. 610 S. Thomas Patriarcha Constantinopol. obit 20 Martij. 91

An. 622 S. Lactinus Ab. Achadurensis in Hibernia. 19 Mar. 31

An. 623 vel 628 S. Rudbertus seu Rupertus Boiorum Apostolus, Episc. Salisburgen. obit. 27 Mar. 699

An. 625 S. Eustasius Ab. Luxouiensis, Ord. S. Columbani. 29 Mart. 784

Cir. 633 S. Renouatus Episc. Emeritensis obit. 31 Mart. 907

Cir. 650 S. Mochellocus seu Kellenus Kellociæ in Hibernia. 26 Mart. 626

Post an. 650 Nascitur S. Vulfrannus, dein Episc. Senonensis. 144

An. 651 SS. Landoaldus, Amantius, Vinciana, Adeltrudis Roma in Belgium veniunt & sancte eodem seculo obierunt. 19 Mart. 35

Sec. 7 S. Leontius Episc. Santonensis in Gallia. 19 Martij. 33

Circa 660 S. Zosimus Episc. Syracusanus obit. 30 Mart. 837

Sub iconomachis S. Hilarion Iunior Abbas Pelecetes Conf. 28 Mart. 731

S. Nicetus Conf. Episc. Apolloniadis. 20 Mart. 165

S. Eustathius Conf. Episc. Ciensis in Bithynia. 29 Mart. 790

Cir. 670 S. Mauricilius Archiep. Mediolanen. obit. 31 Mart. 910

An. 676 Fundatur Maricolense cœnobium a S. Humberto. 560

Cir. 680 S. Humbertus Fundator monasterij Maricolensis obit. 25 Mart. 559

Cir. 684 Visio mira S. Baronti rapti in extasim contigit. 568

An. 685 S. Cuthbertus ordinatur Episc. Lindisfarnensis in Anglia. 94

An. 687 S. Cuthbertus Ep. Lindisfarnensis in Anglia obit. 20 Mart. 93

S. Herebertus Presb. Anachoreta in Anglia, eodem die. 20 Mart. 142

Cir. 693 S. Vulfrannus creatur Episcopus Senonensis. 144

An. 698 Corpus S. Cuthberti incorruptum eleuatur. 94

Cir. 700 S. Barontus eremita Pistorij in Etruria obijt. 25 Mart. 567

S. Ædelwaldus Presb. & anachoreta in Anglia. 23 Mart. 463

An. 700 S. Vulfrannus abit in Frisiam prædicatum Euangelium. 144.

VIII SECVLVM.

Circa 120 Sanctus Hermelandus Ab. Antrensis in Gallia. 25 Martij. 574

Post 720 S. Vulfrannus e Frisia reuertitur Fontanellam. 145

An. 735 Corpora SS. Landoaldi, Amantij, Adriani, Vincianæ & aliorum eleuantur Wintershouij a S. Floreberto Ep. Leodiensi. 35 d

An. 741 S. Vulfrannus Episc. Senonensis obit Fontanellæ. 20 Mart. 143

Cir. 744 S. Ludgerus in Frisia nascitur. 631 a

An. 746 Corpus S. Quirini Roma defertur in Tegernsee Bauariæ locum. 546

Seculo 8 Monasteria Benedictina valde multiplicantur. 274, 275

An. 754 S. Bonifacius occiditur. 631 a

An. 760 S. Ludgerus fit Clericus. 631 b

An. 767 S. Ludgerus creatur Diaconus. 631 e

An. 778 S. Ludgerus ordinatur Sacerdos. 632 a

Sec. 8 SS. Herlindis & Relindis seu Reinula Abbatissȩ Masaci in Belgio. 22 Mart. 385

An. 797 Martyres XX monachi Lauræ S. Sabæ, Ioannes, Sergius, Patricius, Cosmas, Anastasius, Theoctistus & alij ab Arabibus occisi. 20 Martij. 166

Ante 800 Cultus S. Iosephi in fastis Latinis & Græcis. 7

Cir. 800 S. Seuerus Ep. Catanæ. 24 Mart. 487

An. 800 S. Alcmundus M. occiditur in Anglia. 19 Martij. 47.

IX SECVLVM.

Circa 802 Sanctus Ludgerus consecratur Episcopus. 635

Anno 809 S. Ludgerus Ep. Mimegardefordensis seu Monasteriensis in Westphalia obit. 26 Mart. 626

Cir. 833 Corpus S. Humberti apud Maricolenses incorruptum inuenitur. 565

Sec. 9 S. Patto Episc. Verdensis in Saxonia inferiore. 30 Mart. 844

S. Veronus Lembecæ & Montibus Hannoniæ. 30 Mart. 844

Sec. 9 S. Bernulfus Ep. Astensis M. 24 Mart. 487

Cir. 880 S. Paulus Episcop. Corinthi in Græcia. 27 Martij. 706.

X SECVLVM.

Circa 952 Sanctus Basilius Iunior: anachoreta Constantinopoli. 26 Martij. 667

An. 363 Martyres XXXV, Cæsareæ in Palæstina passi. 24 Mart. 481

S. Pigmenius Presb. M. Romæ. 24 Mart. 481

An. 980 Transferuntur Wintershouio Gandauum corpora SS. Landoaldi, Amantij, Vincianæ & aliorum. 35 d

An. 982 Eleuantur a Lindulpho Ep. Nouiomensi corpora SS. Landoaldi & sociorum. 35 d 47 a

An. 998 Corpus S. Cuthberti Episc. Lindisfarnen. Dunelmum transfertur & dedicatur ecclesia. 126.

XI SECVLVM.

Sub initium 11 sec. Corpus S. Veroni inuenitur Lembecæ. 646

Cir. sec. 11 S. Georgius Thaumaturgus Constantinopoli. 23 Martij. 465

An. 1015 Monachi introducuntur in monasterium Maricolense 565 & Altimontense. 566

An. 1018 Corpora SS. Baronti & Desiderij transferuntur Pistorij. 570

An. 1026 S. Guido Abbas Pomposianus in Italia obit 31 Mart. 910

An. 1027 Corpus S. Vulfranni eleuatur Fontanellæ. 161

An. 1047 Corpus S. Guidonis ex Italia Spiram transfertur. 912 c

An. 1050 Corpus S. Quirini Tribuni Roma Neuesium transfertur. 813 b

S. Alfwoldus Episc. Schireburnensis in Anglia. 25 Mart. 587

Sec. 11 S. Aldemarius Presb. monachus Casinensis, Bucciani in Aprutio. 24 Mart. 489

An. 1054 Corpus S. Cuthberti Ep. Lindisfarn. in nouam tumbam Dunelmi transfertur. 137

An. 1066 Corpus S. Benedicti Abb. a Desiderio Abbate Casini reperitur. 288

An. 1088 S. Pontius Ab. ad S. Andreæ prope Auenionem. 26 Mart. 682

XII SECVLVM.

Anno 1104 Tvmulus S. Cuthberti Episc. Lindisfarnen. aperitur. 125

Cir. 1120 S. Otho solitarius Ariani in regno Neapolitano. 23 Martij. 466

An. 1144 S. Willielmus puer M. a Iudæis occisus Norwici in Anglia. 25 Mart. 588

An. 1179 S. Richardus puer M. a Iudæis occisus Parisijs. 25 Mart. 591

An. 1181 S. Adalpretus Episc. Tridentinus M. 27 Mart. 707

Cir. 1188 S. Bertholdus 1 Prior Generalis in Monte-Carmelo. 29 Mart. 791.

XIII SECVLVM.

Anno 1205 Corpus S. Vulfranni reponitur Abbauillæ. 162

Cir. 1230 Corpus S. Othonis solitarij transfertur Beneuentum. 468

An. 1236 B. Moricus Ord. Cruciferorum & Minorum obit. 30 Mart. 652

S. Conon monachus S. Basilij Nesi in Sicilia. 28 Mart. 733

An. 1231 B. Dodo de Hascha Ord. Præmonstrat. in Frisia obit. 30 Mart. 850

An. 1237 B. Ambrosius Sansedonius ingreditur Ordinem Prædicatorum. 186

An. 1247 B. Ioannes Parmensis eligitur Minister Generalis Ord. Minorum. 59

An. 1249 B. Ioannes Parmensis Generalis Ord. Minorum mittitur in Græciam ad procurandam vnionem. 60

An. 1250 S. Ludolphus Ep. Raceburgensis Ord. Prȩmonstrat. Martyr obit. 29 Mart. 793

An. 1251 B. Andreas de Galleranis, Senis in Etruria. 19 Mart. 49

An. 1287 B. Ambrosius Sansedonius Ord. Prædicat. Senis in Hetruria. 20 Mart. 180

An. 1289 B. Ioannes Parmen. 7 Minister Generalis Ord. Minorum Camerini in Vmbria. 19 Mart. 57

An. 1197 S. Guilielmus Episc. Pictauorum obit. 29 Mart. 792

Sec. 13 aut 14 B. Petrus Ord. Eremitarum S. Augustini, Eugubij in Vmbria. 23 Mart. 470.

XIV SECVLVM.

Anno 1305 Beata Santuccia Abbatissa, Propagatrix Congregationis B. Sperandei sub Regula S. Benedicti. 21 Martij. 362

An. 1328 Decretum Senensium de solenni festo B. Ambrosij Sansedonij. 243

An. 1336 B. Mauritius Hungarus Ord. Prædicatorum lauarini. 20 Mart. 251

An. 1367 B. Sibyllina Papiensis, Soror de Pœnitentia S. Dominici obit. 19 Mart. 67

An. 1381 S. Catharina Suecica, filia S. Birgittæ. 24 Mart. 503

XV SECVLVM.

Anno 1399 Franciscani assumunt cultum S. Iosephi. 8

An. 1411 B. Daniel Venetijs a latronibus occiditur. 31 Martij. 918

An. 1414 Maria de Mailliaco, Domina de Seilleyo-Guilielmi Turonibus sancte obit. 28 Mart. 735

Processus informatiuus pro Canonizatione cœptus 11 Aprilis. 747

Anno 1417 Nascitur Nicolaus de Rupe in Heluetia. 399

An. 1421 Petrus Villacrecius Regularis Obseruantiæ apud Minores Hispanos restaurator obit 850 d

An. 1431 Petrus de Santoyo ex primis Minoribus Regularis Obseruantiæ in Hispania obit. 858 d

An. 1433 Vlpho monachus scriptor Vitæ S. Catharinæ Suecicæ pie obit. 505

An. 1435 B. Amedeus Dux Sabaudiæ nascitur. 478 d

An. 1443 Festum B. Ambrosij Sansedonij celebrandi per prouinciam Romanam facultas conceditur ab Eugenio IV. 245

An. 1455 B. Amedeus, mortuo patre, Dux Sabaudiæ, regimen init. 874 e

An. 1456 B. Petrus Regalatus Ord. FF. Minorum de Obseruantia, Aquileriæ in Hispania obit 30 Martij. 853

An. 1464 Corpus S. Latini Ep. Brixiensis inuenitur. 476

An. 1470 Mons-Pietatis primus erigitur Perusij in Italia. 72

Circa 1470 B. Vgolinus Ord. Eremitarum. S. Augustini Cortonæ 21 Mart. 365

An. 1471 Corpus S. Secundi M. Astæ manifestatum 804 805

An. 1472 B. Amedeus Dux Sabaudicæ obit 30 Mart. 874

An. 1475 S. Simon puer Tridenti a Iudæis necatus 24 Mart. 495

An. 1485 Mons-Pietatis auctore B. Marco-Minorita erigitur Vicentiæ. 72 e

An, 1487 Nicolaus de Rupe moritur sancte post inediam XX annorum. 423 f

An. 1490 Officium Ecclesiasticum de S. Iosepho insertum Breuiario Romano. 9

An. 1492 Inueniuntur Veronæ corpora SS. Proculi, Agapij, Euprepij & Circini Epp. 453

An. 1492 Corpus B. Petri Regalati transfertur in marmoreum mausolæum. 867

An. 1496 B. Marcus S. Mariæ in Gallo Ord. Minorum de Obseruantia obit 19 Mart. 71

XVI SECVLVM.

An. 1508 Corpus B. Vgolini incorruptum transfertur. 365

An. 1510 Refossum corpus Nicolai de Rupe transfertur in nouum mausolæum. 423

An. 1518 Corpus B. Amedei Ducis Sabaudiæ eleuatur. 891 b c

An. 1530 Corpus B. Marci Ord. Minorum transfertur Vicentiam 71 c

An. 1550 Corpus B. Tomassi Camaldulensis ad maius altare defertur. 603

An. 1671 Corpora SS. Herlindis & Relindis transferuntur Masacum. 392

An. 1590 Processus formatus de Canonizatione Nicolai de Rupe. 425

An. 1598 Corpus B. Vgolini secundo transfertur. 366.

XVII SECVLVM.

An. 1608 Corpus B. Amedei Ducis Sabaudiæ in sacellum transfertur. 891 f

An. 1609 Processus informatiui facti sunt pro Canonizatione B. Amedei. 893 a

An. 1613 Caussa Canonizationis commissa est Auditoribus Rotæ. 893 f

An. 1623 Facultas celebrandi festum B. Ambrosij Senensis per totum Ordinem Prædicatorum conceditur a Gregorio XV Papa. 245

An. 1632 Inspectio facta Emeritæ Reliquiarum S. Renouati Ep. & aliorum. 908 b

An. 1640 Corpus S. Tomassi Camaldulensis inspicitur ac transfertur. 604

An. 1662 Capsa reliquiarum S. Vulfranni aperitur. 162

An. 1666 Corpus B. Petri Ordinis Eremitarum S. Augustini transfertur. 471

An. 1666 Canonizatio B. Amedei denuo vrgetur. 894 c

PROTESTATIO.

Qvandoquidem beneuolis eruditisque Lectoribus cordate & ingenue sæpius denuntiauimus atque adeo inculcauimus, si quæ ipsis sinceriora quam quæ habuimus Sanctorum Acta monumentaque alia occurrent, aut si in ipso nostro opere quidpiam reperient, vbi quod verum rectumque erat haud simus assecuti, deque his admonere nos dignabuntur; nos illis maximas habituros esse gratias, & quæ perperam scripseramus emendaturos; multo sane æquius est, nos Sanctæ Apostolicæ Sedis iudicio ac decretis obtemperare. Nam Cȩlites omnes Deumque ipsum sancte testamur, nos eamdem sacrosanctam Sedem, vt Veritatis (quæ vnice proposita esse historiam scribentibus debet) Magistram reuereri: neque ab eius scitis iussisque vel latum vnguem declinare velle.

Quare (quod est alias Vrbani VIII Pont. Max. iteratis Constitutionibus vetitum) nulli, quantum quidem per imbecillitatem humani iudicij prouideri a nobis potuit, Sancti aut Beati appellationem adscripsimus, cui non eam vel Sedis eiusdem sententia, vel maiorum religio, vel veterum Scriptorum auctoritas contulerit. Neque item cuiusquam, qui non videatur, per communem Ecclesiæ consensum vel immemorabilem temporis cursum, aut per Patrum virorumque sanctorum scripta, vel longissimi temporis scientia ac tolerantia Sedis Apostolicæ vel Ordinarij, venerationem obtinere, commemorauimus miracula, prædictiones, arcanorum manifestationes. Si tamen videamur vspiam hoc in genere hallucinati, admoneat nos quiuis amator Veritatis, atque illico corrigemus: & multo quidem libentius multoque studiosius hæc, quam si quæ errata, pertinentia ad Chronologiam, Topographiam, Actaque ipsa, imprudentibus exciderint: quæ tamen ipsa moniti continuo retractabimus.

Etenim hosce Commentarios nullum habere momentum volumus, nisi Historiæ Hvmanæ, ab hominibus errori obnoxijs compositæ: nisi si qua ex Diuinæ Scripturæ libris descripta, aut Ecclesiæ Catholicæ Concilijs, Pontificijsque Bullis Canonizationum, quibus sua sacrosancta constare debet auctoritas, accepta sint.

ACTA SANCTORVM MARTII TOMVS TERTIVS.

Qvanto ad finem mensis propius tanto magis accedimus ad mysteria in tota religione Christiana præcipua, Deo bene propitio, cuius Incarnatio, mors & resurrectio extremam Martij partem putantur consecrauisse. Hanc igitur a S. Iosepho inchoamus, Virginis matris sponso & patruo, pueri Iesu non nutritio tantum sed etiam legali Patre ac traduce benedictionū auitarum, quæ erant in Messia terminandæ: talique occasione capitales aliquas in Christi Domini genealogia controuersias euoluimus, vt fundamento recte posito, cetera Dei-hominis historia, tota fere ad tertium hunc tomum spectans, perduci ad finem solidius possit. Regi autem a deuictis cum morte inferis gloriose reuertenti, non deerit fortissimorum miliū ex omni sexu, ætate, ordine ac natione eximius comitatus amictus stolis, quas Agni sanguis dealbauit, ornauit autem vel tolerati martyrij prætexta purpurea, vel spendor virtutum eximiarum. Sunt quidem multorum Sanctorum festa, ne Dominicæ Passioni intempestiue occurrerent, in alios menses diesque translata. Sed si propterea his qui supersunt diebus tredecim minor est singulis Sanctorum numerus, pluribus quam alias in vnum tomum concurrentibus diebus, nihil hic a progressis duobus habebit minus: itaque nobis concludetur Martius, quem, si sperata Dei gratia Lectorumque adspiret fauor, reliqui menses ex ordine subsequentur: mora quidem fortasse maiori quam gratum erit Hagiophilis, totum opus quantocyus gestientibus expletum videre: sed minori multo, quam æquis rerum æstimatoribus erit credibile posse sufficere tam copiosæ materiæ pertractandæ, tot exaratis manu aut prœlo cusis omni in lingua & regione auctoribus veteribus ac nouis euoluendis, tanto denique labori exantlando quantum requirunt commentarij & annotationes, necessariæ ad hoc, vt a primorum accuratione mensium posteriorum stylus non degeneret, sed expleat potius quod illis videbitur defuisse. Interim his fruere Lector, & vsui deinceps futura monumenta, si qua Tibi Tuisue suppetunt, benigne & prompte subministra, non occultaturis ingrato silentio eos, per quos adiuti instructique fuerimus.

März III: 19. März

Heiligenlexikon als USB-Stick oder als DVD

Unterstützung für das Ökumenische Heiligenlexikon

Seite zum Ausdruck optimiert

Empfehlung an Freunde senden

Artikel kommentieren / Fehler melden

Suchen bei amazon: Bücher über Acta Sanctorum: Einleitung März III

Wikipedia: Artikel über Acta Sanctorum: Einleitung März III

Fragen? - unsere FAQs antworten!

Im Heiligenlexikon suchen

Impressum - Datenschutzerklärung

Zum Schutz Ihrer Daten:
mit 2 Klicks empfehlen!

Unser Reise-Blog:

Reisen zu den Orten, an denen die
Heiligen lebten und verehrt werden.

- zuletzt aktualisiert 14.12.2014
korrekt zitieren: Societé des Bollandistes:
Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet das Ökumenische Heiligenlexikon in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über https://d-nb.info/1175439177 und https://d-nb.info/969828497 abrufbar.