SUB FINEM SEC. VIII.

COMMENTARIUS.
De Dononio, S. Reginæ cultu, incertisque ejus
& filiæ S. Ragenfredis Actis.

Regina vidua, Dononii in Belgio (S.)

AUCTORE J. B. S.

Inter illustriores Belgii Parthenones merito numeratur nobile monasterium Dononiense, duabus ultra Valentianas Duacum versus leucis Belgicis situm, ubi sanctimoniales, inquit Miræus ad hunc diem in Fastis Belgicis, [Dononium a S. Ragenfrede aut a parentibus conditum, ] hodie vocantur, aut saltem vocari volunt Canonissæ, ut vocabulo apud omnes noto utar. Idem monuit Colvenerius in notis ad Balderici chronicon pag. 523: Hodie vocantur Canonissæ & Dominæ. Celebritatem addidit memorabilis pugna anni 1712, ab ipso loco denominata. Ceterum si non plane aberravit Rosweydi nostri conjectura, satis verosimile est, Dononium non a multis secutis dici cœpisse, tamquam Domnonium, ab ipsa Dominarum, seu Domnarum, appellatione, quod forte eo tempore, ibi notæ non essent tales moniales, & tali titulo insignitæ. Conjecturam firmat Baldericus, Noviomensis & Tornacensis Episcopus, seculi XI scriptor probatissimus, cujus textum integrum infra dabimus: firmat, inquam, Rosweydi conjecturam, dum præfatum monasterium, non Dononium sed Duneng nominat. At quæcumque demum etymologia substet, natalem suum repetunt Dononienses ab Sanctis Aldeberto & Regina, quos monasterii sui fundatores agnoscunt, quamvis magis placeat Balderici sententia, alibi suo tempore elucidanda.

[2] De beato Adalberto, seu potius Aldeberto, vulgo Aubert, sanctæ nostræ Reginæ conjuge, [tres illos, ut Sanctos honorat;] & cum ipsa ac S. Ragenfrede filia, in monasterio Dononiensi honorato, brevem commentarium texuit Henschenius ad XXII Aprilis, ea solummodo complexus, quæ ad Ostravandiæ comitatus appellationem ac limites, ad Beati cultum, lectionesque ex proprio Dononiensi, spectabant. De eodem Dononiensi parthenone egit Papebrochius tomo 3 Aprilis pag. 628, in brevi de B. Ava Virgine commentario. Plura de Aldeberto legerat Henschenius in Annalibus Hannoniæ, extractis ex libris Jacobi Guife, & tribus voluminibus Gallice anno MDXXXI excusis, ubi volumine 2 a fol. 47, de monasterio Dononiensi agitur: verum studiose vitavit ea discutere, quæ tum a Guisio, tum in pluribus Mss. nostris, ipsi etiam notissimis, de ambobus sanctis parentibus eorumque decem filiabus, fusius quam verius traduntur, præsertim in longa historia Gallica Ms. paginarum 88 in folio, cujus iste est titulus, ex Gallico latine redditus: Hinc incipit prima generatio nobilis lineæ Francicæ, ex qua orta est sancta Regina, quemadmodum ex sequentibus intelliges, & a regibus Trojanis. Pergit eodem tenore, titulum tertium sic formans: De Troianis, qui Coloniæ commorati sunt, Regemque ex stirpe Priami sibi præfecerunt.

[3] Quid ex hujusmodi fabulatore erui posset, facile perspexit Henschenius; [sed historia multis fabulis respersa,] nec multo præstantiora memorant Guisii Annales, tametsi in pluribus succinctiores atque adeo correctiores sint, quam Ms. Latinum, continens capita decem, a 26 ad 35, desumptum, opinor, ex majori Guisii opere, quod Montibus Hannoniæ, apud PP. Franciscanos manuscriptum, tribus voluminibus asservari testatur Valerius Andreas. Porro laudata jam scripta vitam parentum & filiarum decem, præsertim senioris Ragenfredis ejusque miracula, cum fundatione monasterii Dononiensis, ejusdem per Normannos eversione, factaque subinde restauratione complectuntur. Ast iis omnibus posthabitis & neglectis, solas lectiones cœnobii proprias anno 1625 excusas sequi maluit Henschenius, vel in iis nonnulla observans, quæ optabat antiquioribus monumentis confirmari Magistri exemplum hic sequi mihi certum est, quandoquidem post satis longam disquisitionem, adhibitamque omnem ad certiora reperienda diligentiam, nullo pacto videam, qua ratione ad exactam crisim exigi possint, quæ tum in Mss. tum apud Guisium referuntur. Idque adeo mihi magis licere intelligo, quod longæ illæ historiæ, etiam a La Barre, in magna de abbatiis collectione Ms. tomo 6 parte 2 non uno modo exornatæ, ad S. Ragenfredem potius quam ad parentes pertineant.

[4] Et vero S. Ragenfredis occasione, aut adinventas, aut saltem excomptas esse præfatas historias, [quæ ad 8 Octobris examinabitur,] suadet mihi Balderici, vetustissimi & præstantissimi inter omnes Belgas scriptoris auctoritas, cujus Chronicon ad Gerardi primi Cameracensis tempora, adeoque ad medium seculi XI spectare, recte censet editor V. Cl. Georgius Colvenerius. Suadet, inquam, Chronicon istud, Gerardi Episcopi & monasterii Dononiensis restauratoris ætate nondum invaluisse historiam, quod SS. Aldebertus & Regina decem Virginum progenitores, & præfati cœnobii fundatores fuissent. En ejus verba lib. 2, cap. 28: Rursus quoque in vico Duneng, beata Rainfredis ex sui Juris rebus cellam fundavit, & sanctimonialibus constitutis, ipsa etiam abbatissa regimonium duxit. Hanc autem postea, incumbente inopia, inclinatam pauci canonici incolebant; donec consilio domni Gerardi Episcopi & Leduwini Abbatis (aliæ editiones apponunt Vedastini) moderno tempore Balduinus. Comes ad pristinum statum restituit, ibique monialibus regulariter institutis, abbatissam nomine Ermentrudem præfecit. Clarissima est auctoris sententia, qua fundationem Dononiensem soli S. Ragenfredi adscribit, ad quam proinde spectant longiores istæ narrationes, ad ejus natalem VIII Octobris ex professo examinandæ.

[5] [cum aliis eodem spectantibus.] Sperare audeo, fore ut interea responsi aliquid obtineam ex ipso Dononiensi monasterio, ad plura dubia, quæ eo transmitti curavi mense Maio anni 1715, tum circa Acta ipsa, quæ Pipinum Herstallensem, Regis Theodrici ad Textricium anno 691 victorem, cum Pipino Brevi, Caroli Magni parente, inepte confundunt, aliaque immiscent, aut falsa, aut verbose nihil significantia. Tantumdem requiritur ad explanandum diploma, cujus chronologici characteres aliter in Mss., aliter in Miræi diplomatibus tomo 2 cap. 12, aliter a Locrio ad annum 805 exprimuntur; a Cointio autem totum instrumentum rejicitur, prædicto anno 805 num. 108, qui etiam consulendus ad annum 764 num. 16 & sequentibus. Ea omnia tacitus prætermittere cogor, donec Canonissæ istæ Dononienses, quarum interest, monumenta talia suggesserint, quæ ad Sanctorum suorum gesta illustranda necessaria esse, abunde ostendi, iis diligenter usurus, si mecum communicata fuerint. Modo in earum gratiam tantum præstiti, quantum licuit; quidquid subministrari imposterum poterit, etiam circa ipsarum institutionem, antiquam hodiernamque vitæ rationem, habitum &c. locum, ut jam dixi, reperient in Actis S. Ragenfredis ad dictum VIII Octobris, quo omnia remittimus. Videri interim possunt, atque huc aptari, quæ de S. Aldegunde, ad XXX Januarii, sed præcipue, quæ ad S. Waldetrudem IX Aprilis, pag. 829 disseruit Bollandus.

[6] [Ob translationem hoc die colitur Regina,] Ceterum huc spectant, atque ex Henschenii commentario velim hoc ferme loco inseri, quæ habet toto numero 1, tum ex Hierogazophylacio Belgico Arnoldi Raissii, tum ex Henrico Doutremanno, parte 3 historiæ Valencenensis cap. 5, quæ non solum S. Ragenfredis, sed & utriusque conjugis S. Aldeberti & S. Reginæ nostræ, solennem cultum patentissime demonstrant. Nec dubium est, quin postrema festivitas jam pridem celebrata fuerit hoc die I Julii, nihilominus tam incertum puto obitus diem, quam sint plura alia, ad ejus originem, ætatem, filias & cœnobii fundationem spectantia. Siqua fides habenda est scriptori longioris historiæ Gallicæ nuper citatæ, qui forte fuit Joannes d' Arleux ecclesiæ Dononiensis jam supra dictæ Sacellanus, prima Julii peculiariter S. Reginæ cultui consecrata est, quod eo die circa annum 1400 corpus ejus, adhucdum integrum, per Episcopum Atrebatensem, qui tunc erat Joannes Canard, in capsam argenteam translatum est, & cum mariti & filiæ S. Ragenfredis sacris lipsanis illustriori loco depositum. Audi rursus Miræum: Ceterum in parochiali ecclesia Dononiensi, visuntur sepulcra Aldeberti & S. Reginæ, sed corpora sunt elevata atque in monasterii ara majore, argenteis feretris conclusa adservantur; S. Ragenfredis in medio, B. Aldeberti (qui tamen non colitur ut Sanctus) in dextro latere, & S. Reginæ in sinistro.

[7] [fastis Belgicis non tam pridem inserta,] In fastos sacros Belgicos, saltem editos, S. Reginam primus inseruit Joannes Molanus, in ultimis suis ad Usuardum auctariis, prima editione his verbis: Item Denonio monasterio, S. Reginæ, matris sanctæ Rainfredis; acceptum, ni fallor, ex Martyrologio aliquo prolongato per quemdam Regularem monasterii S. Pauli Rubeæ vallis in Zonia. In posterioribus, phrasi tantillum ampliata: Eodem die, solemnitas S. Reginæ, quæ quiescit apud Valencenas in Dononio monasterio. An recte in iisdem elevationem posuerit XVII Martii, quærere supersedeo. Nitidum elogium contexuit idem Molanus, vel is, qui sub ejus nomine Natales Sanctorum Belgii edidit, ex officio Dononiensi, quod infra subjiciemus. Paulo jejuniora sunt cetera quæ habet Miræus; at Raissius, Molano appendicem adnectens, filias decem virgines, de quibus vide Henschenium, matri socias adjungit. Sequuntur Gazæus in historia ecclesiastica pag. 187, Laherius in Menologio, Willotus & alii passim. Adde Martyrologos monasticos, Menardum & Bucelinum: ast in Actis Benedictinis prætermissa est. Nec prætereundus Ferrarius, Molanum secutus, qui XVII Martii elevationem legere debuit. Demum & elogia consimilia vide apud Ghinium, Saussayum & Arturum de monasterio. Gelenius in fastis Agrippinensibus sic legit: Item S. Reginæ, neptis Pipini, Regis Agrippinensium, uxoris vero Adelberti, Comitis Ostrovandiæ. Quæ omnia saltem pro celeberrimo S. Reginæ cultu indubitatum dicunt testimonium.

[8] Si tam certa essent, quæ de ejus nobilitate aliisque scripta sunt, [cujus officium hic refertur.] vix ulla in Belgio nostro Sancta præclarius exornaretur: at nec officium ipsum, pridem a Dononiensibus decantari solitum, nævis pluribus vacat, ultimos Reges Merovingicos aut saltem eorum tempora, & Pipinos crassiori minerva confundens, quæ Guisii editores æ contractores prudentius omiserunt. Transcriptæ & missæ sunt lectiones per R. D. Paulum de Longastre, pastorem Dononiensem, ad P. Servium XXI Novembris 1599, postmodum inter Rosweydi schedas a Bollando repertæ. Priores octo, quantumvis verbosæ, utcumque ordinatæ sunt; at historiæ filum interrumpitur, dum in sequenti, quæ inter octavas legitur, agitur de morte filiarum, quarum nulla in prioribus memoria. Brevius & nitidius est Molani compendium. Ceterum præfatis lectionibus hic præfigitur titulus: Lectiones quæ primo Julii, in solemnitate S. Reginæ a Dononienis monasterii monialibus cantantur. Non multum differt, præfatum in Molani Natalibus elogium, ab ipsis hodiernis Proprii Dononiensis lectionibus, ex quo cum Henschenius, sua pro Aldeberto desumpserit, nempe ex editione anni 1625, nos etiam ex eadem totum S. Reginæ officium compendio Molani subnectimus, longioribus illis Mss. tantisper prætermissis; plura daturi citato toties VIII Octobris die, si desiderata suppeditentur.

Ex officio Dononiensi, de sanctis Regina
& Ragenfrede, apud Molanum in Natalibus I Julii.

Regina vidua, Dononii in Belgio (S.)

Ex OFFIC. DONON.

In Dononio monasterio, solennitas S. Reginæ. Quæ Regina fuit nomine, Regina nihilominus prosapia Regum & affinitate; [Breve totius vitæ & virtutum compendium.] Regina etiam præclaro morum regimine, & ad ultimum Regina superni Regis dotatione. Hæc ex consilio parentum, & Pipini Regis (cujus neptis erat) in conjugale consortium accepit Aldebertum, ex primis palatii proceribus, probitate & militia apud Regem clarum; virtute animi & gratia, apud Regem Christum clarissimum. Clarebat enim non solum nobilitate sanguinis & opulentia prædiorum, verum etiam omnimoda morum bonitate & actuum suorum experientia. Sociati autem in charitatis copula, Deo primum, & postea per Deum sibi invicem placere studebant, totum vitæ suæ cursum decenter ornantes. Facti sunt per eleemosynas locupletiores, per humilitatem potentiores. Non enim nudus Christus ante eorum fores moriebatur, famem aut sitim patiebatur, sed angustiatos indigentia & oppressos præjudicio sublevabant. Quibus etiam Deus ex supernæ felicitatis benedictione, decem dedit filias, quæ a parentum moribus non dissimiles, omnes elegerunt cœlibem vitam, ut transacto cursu, gratiores Deo occurrerent. Ædificarunt etiam parentes harum virginum ad Scaldim fluvium, in loco qui Dononium dicitur, cœnobium ad honorem Dei Genitricis, itemque ecclesiam in venerationem S. Martini: ubi numerosum sanctimonialium numerum, cui beata Ragenfredis filia præfuit; & clericorum Dei gregem instituerunt, reditibus & prædiis, decenter ad servitutem Dei legatis. Visuntur eorum sepulcra in parochiali ecclesia, sed corpora elevata sunt & in monasterii summo altari, in argenteis feretris quiescunt; S. Ragenfredis in medio, beati Aldeberti (qui tamen non est canonizatus) in dextro latere, in sinistro vero S. Reginæ.
[Terribilis punitio invasoris honorum Dononiensium.] De secundario festo sunt verba propriæ ecclesiæ: Decimo sexto Kalendas Aprilis, apud Dononium elevatio corporis S. Reginæ. Ceterum diei hujus lectiones continent, corpus sacrum in Saxoniam delatum esse, cum ibi negata justitia, prædia S. Reginæ invaderentur. Antequam autem eo pervenirent, vir quidam, dejectis limitibus, prædia monasterii invaserat, & cum nec cæcitate, nec aliis plagis emendaretur, per secreta naturæ omnia interiora ejecit, & sic miser prædium cum anima perdidit. Postmodum perducto ad prædium corpore advocatæ, divinitus limites prædii distinguebantur, & corpus condigna veneratione Dononium referebatur.
[Quomodo Sancta depingatur.] Est autem locus apud Valencenas, in finibus diœcesis Atrebatensis, quam in loco Scaldis terminat; ibique S. Regina pingitur cum corona in capite, cujus causa ex antedictis colligi potest; & cum baculo abbatiali, quia vel prima præfuit, vel si filia memoretur prima, ipsa tamquam fundatrix, plus fuit quam abbatissa. Caret autem nigro velo ob amissam virginitatem, & fortassis eam ob causam, sacris Virginibus sese præ poni absurdum judicavit. Huc usque ex Molani, seu potius ex Lowii Natalibus. En modo modernum Dononiense officium.

DIE I JULII.
In festo S. Reginæ Dononii fundatricis, duplex 2 classis.

Ad Vesperas Antiphona; O quam preciosa mors Sanctorum, cum reliquis de Laudibus. Psalmi de communi Virginum.

Capitulum.

Mulierem fortem quis inveniet? procul &
de ultimis finibus pretium ejus: Confidit in
ea cor viri sui, & spoliis non indigebit.

Hymnus.

      Orbe solari duplicata fulget,
Festa lux terræ, sua qua resignans
Mater excellens meritis, triumphans
            Astra petivit.
      Hac die demum micuit, vetustam
Exuens carnem, novitate sacra
Floruit, luxu quod erat recidens,
            Sobria vixit.
      Nupserat justo Comiti, favente
Gratia Christi, quibus & propago
Sancta præbetur, numeroque & actu
            Consona legi.
      Virgines denas peperit beatas,
Quas Sion mater typico sapore,
Ut suas fovit, quibus aucta cæli
            Turba recrevit
      Gloria Patri, genitæque proli,
Et tibi compar utriusque semper,
Spiritus alme, Deus unus, omni
            Tempore secli. Amen.

Vers. Specie tua & pulchritudine tua.
Resp. Intende, prospere procede, & regna.

Ad Magnificat Antiphona.

Regalis sponsa, sponsalis gemma, gemmatum monile decem filiarum in Ecclesia, beata mater Regina, summæ pietati clementer nostra offert vota.

Oratio.

Præsta quæsumus, omnipotens Deus, ut beatæ Reginæ famulæ tuæ intervenientibus meritis, a præsentibus liberemur angustiis, & æternis gaudiis perfrui mereamur. Per Dominum.
Deinde fit commemoratio de S. Paulo per Antiph. Petrus Apostolus & Paulus doctor gentium. Vers Constitues. Oratio. Deus qui hodiernam. Postea octava S. Joannis, ut in primis Vesp. Antiph. Ingresso Zacharia. Vers. Fuit homo Missus a Deo. Resp. Cui nomen erat Joannes. Oratio, Deus qui præsentem diem. Octavæ autem Apostolorum, non fit commem. nec in primis, nec secundis, neque laudibus.

Ad Matutinum Invitatorium.

Adoremus Regem regum, qui pro temporali regno Reginæ dedit æternum. Psal. Venite exultemus Domino. Hymnus, ut in primis Vesperis.

In primo Nocturno Antiphona.

Sancta Regina regiis natalibus orta, moribus maturis infantiæ perornavit tempora. Psal. de Communi Virginum, Domine Deus noster.
Antiph. Flos regni, gloria parentum, inter spinas palatii emicat ut lilium. Psalm. Cæli enarrant gloriam Dei.
Antiphona. Ingressa annos pubertatis nuptui traditur sancto Aldeberto, providentia Dei. Psal. Domini est terra. Vers. Specie tua, & pulchritudine tua. Resp. Intende, prospere procede, & regna.

Lectiones I. Nocturni. Mulierem fortem.

ut in communi non virginum.

Responsorium primum

Gloriosa Mater Regina, sublimi regum sanguine procreata, * Moribus castis infantiæ perornavit tempora. Vers. Ex spina pungente pulchre rubens oritur rosa. Moribus.

Responsorium secundum.

Inter flores regalis aulæ gratia florens probitatis supernæ, * Sortitur sponsum nobilitatis primæ, Vers. Sanctum Aldebertum divinitus sibi destinatum. Sortitur.

Responsorium tertium.

Fœcunditas tantorum parentum fit propagatio decem Virginum, * Quibus præparatum est regnum cælorum. Vers. Sorores ex utero, sorores in proposito. Quibus præparatum. Gloria Patri & Filio. Quibus præparatum.

In II. Nocturno. Antiphona.

Fœcundatur uterus Matris, & effudit fructum virginitatis. Psal. Eructavit cor meum.

Antiph. Per successiones annorum concipit, & parit Regina mater gemmas decem filiarum. Psal. Deus noster refugium.

Antiph. Post decursum pueritiæ, moribus genitoris feliciter insistunt morigeratæ. Psal. Magnus Dominus. ℣. Adjuvabit eam Deus vultu suo. ℞. Deus in medio ejus non commovebitur.

Lectio IV.

Tempore inclyti Francorum Regis Pippini, patris Caroli Magni, tamquam gemma regalis in thesauris regalibus, floruit puella nobilis, ac nobilisimæ indolis, jam dicti Pippini neptis, Regina nomine, Regina nihilominus prosapia Regum & affinitate; Regina etiam præclaro morum regimine, & denique Regina superni Regis dotatione. Hæc divinæ providentiæ dispositione, ex consilio parentum & Pippini Regis, in conjugale consortium accepit Aldebertum, ex primis palatii proceribus, probitate & militiæ actibus apud Regem clarum, virtute animi & gratia apud Regem Christum clarissimum.

Resp. O vere venter aureus, quo talis fructus editur, * Quem sacer angelicus laudat exercitus. Vers. O lactis materni pietas, quo tot nutriuntur germanæ. Quem sacer.

Lectio V.

Sociati autem in vinculo charitatis, Deo primum, & postea per Deum sibi invicem placere studebant, totum vitæ suæ cursum decenter ornantes, ut inter honorem seculi & divitiarum illecebras, morum magis diligant honestatem, quam externum splendorem. Facti sunt humiles corde, divites operibus benedictionis per eleemosynas locupletiores, per humilitatem potentiores. Non nudus ante eorum fores Christus emoritur, non famem, non sitim patitur: sed angustiati indigentia, & oppressi præjudicio, ipsorum erogatione sublevantur, & ita omnibus modis se exhibent in conjugio, ut Superiores effecti mundo, magis eligerent regnare cum Christo, quam gaudere cum seculo.

Resp. Depositis mundi impedimentis, * Libera sequitur Dominum majestatis.

Vers. Post erogationes eleemosynarum, post obsequia sanctorum actuum. Libera sequitur.

Lectio VI.

Quibus proinde etiam Deus, ex supernæ felicitatis benedictione, decem dedit filias, quæ a parentum moribus non dissimiles, omnes elegerunt cælibatum, ut transito cursu præsentis vitæ, gratiosiores Deo occurrerent. Quin etiam postposito amori divino, affectu parentum, in longinquas regiones ad visenda loca Sanctorum peregrinatæ sunt. Beata autem Regina vinculo conjugali soluta, vitam Deo dignam ducens & proximorum ædificativam, in omni virtutum genere & exercitio, tandem ad beatam remunerationem a Deo vocata, migravit in cælum Kalendas Julii. Corpus ejus venerandum, quod vivum fuerat habitaculum spiritus sancti, in ecclesia beati Martini, una cum mariti sui sancti Aldeberti corpore, sepultum est, sed postea in ecclesiam B. Mariæ translatum, ubi suis meritis subsidia præstant eos devote invocantibus.

Resp. Beata mater inter legiones Angelorum, * Quando cum stellis decem filiarum intravit Jerusalem civium supernorum.

Vers. O vere venter aureus, quem angelicus laudat exercitus. Quando cum stellis. Gloria patri. Quando cum stellis.

In III. Nocturno.

Antiph. Sancta Regina, ut gemma regalis refulsit in thesauris regalibus. Psal. Cantate Domino canticum novum.

Antiph. Instantia ejusdem, decem ipsius filiæ animatæ ad cælibatum, ad religionis aptantur propositum. Psal. Dominus regnavit, exultet.

Antiph. Sorores ex utero, sorores in proposito, simul lætabuntur in cælo. Psal. Cantate Domino canticum novum: quia mirab.

Vers. Elegit eam Deus, & præelegit eam.

Resp. In tabernaculo suo habitare facit eam.

Lectio sancti Euangelii secundum Matthæum.

Lectio VII. Cap. 12.

In illo tempore, loquente Jesu ad turbas, ecce mater ejus & fratres stabant foris, quærentes loqui ei. Et reliqua.

Homilia sancti Hieronymi presbyteri.

Occupatus erat Dominus in opere sermonis, in doctrina populorum, in officio prædicandi: mater & fratres veniunt, & foris stant, & ei desiderant loqui. Tunc quidam nunciat Salvatori, quod mater sua & fratres stent foris, quærentes eum. Videtur mihi iste qui nunciat, non fortuito & simpliciter nunciare, sed insidias tendere Salvatori: utrum spirituali operi carnem & sanguinem præferat. Unde & Dominus, non quod negaret Matrem & fratres, exire contempsit, sed quod responderet insidianti, extendens manum in discipulos ait.

Resp. Sancta Regina conjugali vinculo soluta, * Superno Regi nupsit coronanda.

Vers. Libera post jugum, præmisso conjuge ad regnum. Superno Regi.

Lectio VIII.

Ecce mater mea, & fratres mei, isti sunt mater mea, qui me quotidie in credentium animis generant: isti sunt fratres mei, qui faciunt opera Patris mei. Non ergo juxta Marcionem & Manichæum matrem negavit, ut natus de phantasmate putaretur: sed Apostolos cognationi prætulit, uti & nos, in comparatione dilectionis, carni spiritum præferamus. Ecce mater tua & fratres tui stant foris, quærentes te: quidam, fratres Domini de alia uxore, Joseph filios, suspicantur, sequentes deliramenta apocryphorum, & a quadam Escha muliercula confingentes.

Resp. Regina egregie cursu consummato, & agone feliciter decertato, * Hodie coronanda obdormivit in Domino.

Vers. O somnus pacis, quo caro solvitur terris, & anima redditur cælis. Hodie coronanda. Gloria patri. Hodie coronanda.

Lectio IX.

Nos autem, sicut in libro, quem contra Helvidium scripsimus, continetur: fratres Domini, non filios Joseph, sed consobrinos Salvatoris, Mariæ liberos intelligimus, materteræ Domini; quæ esse dicitur mater Jacobi minoris & Joseph & Judæ, quos in alio Euangelii loco, fratres Domini legimus appellatos. Fratres autem consobrinos dici, omnis scriptura demonstrat. Dicamus & aliter: Salvator loquitur ad turbas, interim erudit nationes. Mater ejus & fratres, hoc est Synagoga & populus Judæorum, foris stant, & intrare desiderant, & sermone ejus indigni fiunt.

Te Deum laudamus.

AD LAUDES.
Et per Horas Antiphona.

O quam pretiosa mors Sanctorum, cælestia feliciter petentium. Psal. Dominus regnavit cum reliquis. Antiph. Sanctus Aldebertus, humanis exemptus, divina adeptus est. Antiph. Nec differt Christus Rex Regum sanctam Reginam coronare post sponsum. Antiph. Felices parentum coronæ, decem filiarum gemmis in cælo exornatæ. Antiph. Laudant Deum in cælis; quem solum dilexerant in terris. Capitulum. Mulierem fortem. ut in primis Vesp.

Hymnus.

O cluens mira pietate mater,
Subveni morum miseris, precumque
Malleo, culpæ, male quis tenemur,
      Frange catenas.
Quem scelus nostrum vocat ad furorem,
Redde placatum precibus tonantem,
Nos ut ignaros sceleris manentes
      Lumine donet.
Gloria, patri, genitæque proli,
Et tibi compar utriusque semper
Spiritus alme, Deus unus, omni
      Tempore secli.

Vers. Diffusa est gratia in labiis tuis.

Resp. Propterea benedixit te Deus in æternum.

Ad Benedictus Antiph.

Egregia mater Regina, superno regi gloriose cunjuncta, electis angelis cunctisque Sanctis gaudentibus, in cælesti curia perenniter Deo laudes decantat.

Oratio ut in primis Vesp.

Deinde fit comm. octavæ sancti Joannis. Apertum est os Zachariæ.

Vers. Iste puer magnus. Resp. Nam & manus ejus. Oratio. Deus qui præsentem diem.

Ad Tertiam Antiph. Sanctus Aldebertus.

Resp. breve: Specie tua. Ut in communi virginum.

Ad Sextam Antiph. Nec differt Christus.

Capitulum.

Manus suas aperuit inopi, & palmas suas extendit ad pauperem: non timebit domui suæ a frigoribus nivis.

Resp. breve. Adjuvabit eam.

Ad Nonam Antiph. Laudant Deum in cælis.

Capitulum.

Multæ filiæ congregaverunt divitias, tu supergressa es universas: fallax gratia, & vana est pulchritudo, mulier timens Dominum ipsa laudabitur.

Resp. breve. Elegit eam.

In secundis Vesperis Antiphona, Psalmi, Capitulum, & Hymnus ut in primis Vesperis.

Vers. Diffusa est gratia in labiis tuis.

Resp. Propterea.

Ad magnificat Antiphona.

Gloriosa Mater Regina, memorare quæ sit nostra materia, & suscipiens circumstantium vota, fac tecum regnare in cælesti curia.

Deinde fit commemoratio de Visitatione B. Mariæ Virginis: Antiph. Beata es Maria. Vers. Benedicta tu in mulieribus. Resp. Et benedictus. Oratio Famulis tuis. Postea octavæ S. Joannis Antiph. Puer qui natus est. Vers. Iste puer magnus. Oratio. Deus qui præsentem diem. Postea commemoratio SS. Martyrum Processi & Martiniani. Oratio est propria.

MISSA.
In Festo S. Reginæ.
Introitus.

Dilexisti justitiam & odisti iniquitatem: propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo lætitiæ, præ consortibus tuis.

Psalm. Eructavit cor meum verbum bonum: dico ego opera mea Regi. Gloria patri.

Oratio.

Præsta quæsumus omnipotens Deus, ut beatæ Reginæ famulæ tuæ intervenientibus meritis, a præsentibus liberemur angustiis, & æternis gaudiis perfrui mereamur. Per Dominum.

Lectio libri Sapientiæ.

Mulierem fortem quis inveniet? ut die 10 Julii in missali Rom. vel in communi nec Virg. nec Martyris.

Grad. Propter veritatem, & mansuetudinem, & justitiam, & deducet te mirabiliter dextera tua.

Vers. Audi filia & vide, & inclina aurem tuam, quia concupivit rex speciem tuam. Alleluia, Alleluia. Veni electa mea, & ponam in te thronum meum, quia concupivit rex speciem tuam. Alleluja.

Lectio sancti Euangelii secundum Matthæum.

In illo tempore, loquente Jesu ad turbas: ecce Mater ejus, & fratres stabant foris, ut in missali Rom. 10. Julii.

Et dicitur Credo.

Offertorium.

Filiæ Regum in honore tuo, astitit Regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate.

Secreta.

Vota populi tui, Domine, propitiatus intende, & cujus nos tribuis solemnia celebrare, fac gaudere suffragiis. Per Dominum nostrum.

Communio.

Quicumque fecerit voluntatem patris mei, qui in cælis est, ipse meus frater, & soror, & Mater est, dicit Dominus.

Post Communio.

Quæsumus omnipotens Deus, ut intercedente beata Regina famula tua, illius salutaris capiamus effectum, cujus per hæc mysteria pignus accepimus. Per Dominum nostrum.

Die XVII. Martii

In festo elevationis S. Reginæ duplex.

Omnia ut in principali festo, prima Julii, præter ea quæ hic sunt propria.

In II. Nocturno.

Lectio IV

Postquam placuit Deo, tantam lucernam amplius sub modio non latere, sed super candelabrum positam, claritatis suæ radios longius emittere; beatæ Reginæ sacrum corpus a terra levatum est, & in ecclesia sanctæ Genetricis digno loculo repositum. Quod ubi factum est, non illi solum loco & vicinis, quibusdam signis voluit Deus manifestare: sed etiam paulo post apud Saxones, tali indicio dignatus est illustrare. Cum enim in Saxonia prædia ipsius invaderentur, quæ Deo famulantibus tradiderat cœnobitis Dononiensis ecclesiæ, sanctam Reginam advocatricem suam illuc statuunt transferre, ut quidquid minum valerent ab hominibus per justitiam obtinere, efficacius possent a Deo per ejus præsentiam impetrare. Sanctum igitur corpus eo delatum, & antequam illuc veniretur, per eam regionem fama vulgante celebratum est.

Lectio V

Unde quibusdam gaudentibus, & ad susceptionem ejus devote se parantibus; aliis autem propter injustitiam a se factam, timorem & pœnitentiam in corde concipientibus, vir quidam præpotens, qui magis pœnitere debuisset, majorem sibi peperit iniquitatem. Habens enim prædium prædio sanctæ Reginæ contiguum, pridie ante ipsius adventum, ne limites eorum agnoscerentur, fines ejus finibus suis continuando, infigi jussit aratrum. Cui cum uxor ipsius resisteret, ipse contra eam felle commotus, domo egreditur, & in eodem agro laborans, hora prandii revertitur, & aquam ad levandum requirens, prandium poposcit. At miser ille, in semel concepta perdurans obstinatione, divina ultione mulctatur non solum cordis, sed etiam oculorum cæcitate, ut aquam allatam non videret. Cui uxor, Ecce, inquit, aqua, sed non vides, quia jam te punit Dei sententia, & sanctam Reginam adhuc absentem prævenit Dei providentia.

Lectio VI

Lavatur itaque, mensa & mappa apponitur, cibus & potus imponitur, caro cocta, cruda & sanguinea redditur, vinum in sanguinem vertitur, & miser ad pœnitentiam non convertitur. Non inclinat eum tanta divinæ clementiæ collatio, non illuminat cor ejus oculorum cæcatio, non terret eum terribilis cibi & potus mutatio, & ideo nulla fit pereundi dilatio. Turbatur domus, accurrit familia, tollitur mensa cum mœrore, surgit ille manibus & pedibus offendendo, quia cæcus erat, latrinas expetit, in quas, ut olim Arius, per secreta naturæ omnia interioria emittit, sicque miser vitam & prædium simul amittit: non latuit res acta vicinorum notitiam, sed passim divulgatur ad majorem sanctæ Reginæ reverentiam, ita ut ei omnis ætatis & sexus turba obviam occurreret. Perducto autem ad prædium corpore advocatricis, divinitus limites prædii distincti fuerunt, & corpus condigna veneratione Dononium relatum est.