Einleitung August V

Aug. V

Pinius, Joannes
Cuperus, Guilielmus
Stiltingus, Joannes

Acta Sanctorum Augusti, ex Latinis & Graecis, aliarumque gentium Monumentis, servata primigenia veterum Scriptorum phrasi, Collecta, Digesta, Commentariisque & Observationibus Illustrata a Joanne Pinio, Guilielmo Cupero P. M., Joanne Stiltingo, e Societate Jesu Presbyteris Theologis. Tomus V, quo dies vicesimus quintus & vicesimus sextus continentur.

Antwerp
Bernardus Albertus vander Plassche 1741

[12], 12, [12], 1029, [45] p.; ill.

ACTA
SANCTORUM
AUGUSTI
Ex Latinis & Græcis, aliarumque gentium Monumentis, servata primigenia veterum Scriptorum phrasi,
COLLECTA, DIGESTA,
Commentariisque & Observationibus
ILLUSTRATA
A
JOANNE PINIO,
GUILIELMO CUPERO P.M.,
JOANNE STILTINGO,
E SOCIETATE JESU PRESBYTERIS THEOLOGIS.
TOMUS V
Quo dies vicesimus quintus, & vicesimus sextus continentur.

ANTVERPIÆ,
Apud Bernardum Albertum vander Plassche. MDCCXLI.

MARIÆ TERESIÆ
REGINÆ
HUNGARIÆ, BOHEMIÆ, DALMATIÆ, CROATIÆ, SCLAVONIÆ,
ARCHIDUCI
AUSTRIÆ, MAGNÆ DUCI HETRURIÆ,
DUCI
BURGUNDIÆ, BRABANTIÆ, LUXEMBURGI, LIMBURGI, GELDRIÆ, STYRIÆ, CARINTHIÆ, CARNIOLIÆ &c.,
COMITI
HABSBURGI, FLANDRIÆ, TYROLIS, GORITIÆ &c. &c.
DOMINÆ NOSTRÆ CLEMENTISSIMÆ.

Tomus Operis nostri hic est tertius, SERENISSIMA REGINA, qui in lucem prodit nomini Tuo inscriptus. In primo, qui mensis Julii est sextus, affari nobis Te licuit tenellam quidem tunc temporis Archiducem, annum videlicet ætatis duodecimum nondum supergressam; sed tot tantisque naturæ ac gratiæ supra ætatem ac supra sexum condecoratam ornamentis, ut prodigii instar quodammodo videri possit, in unam solam id ætatis Virgunculam omnia illa coaluisse simul maximæ exspectationis argumenta, quæ in dicto tomo pluribus deducuntur. Enimvero non vana præsagitione ibidem diximus, præludia hæc esse eorum decorum, quæ Te Austriacis non solum heroïdibus, sed & ceteris omnibus quantumvis laudatissimis præteritorum seculorum feminis Principibus non erant exæquatura dumtaxat, verum longe etiam antelatura. Et vero ea omnia, quæ jam pridem prænuntiavimus, REGINA SERENISSIMA, perfectissime in Te jam impleta intuemur. Translato quippe in Te sceptro regnorum Hungariæ & Bohemiæ, aliarumque plurimarum ditionum dominio per mortem Augustissimi Tui Parentis Caroli VI, Romanorum Imperatoris, gloriosæ memoriæ, ac munificentissimi quondam Operis nostri Mœcenatis, tam multa & præclara sunt, quibus regiam Tuam Majestatem quotidie illustras & sustines, ut non Reginam tantum, sed Reginam magnam jure meritissimo prædicare Te quilibet possit ac debeat. Reginam magnam Te diximus: qualem te comprobant justitia, clementia, munificentia, aliæque plures dotes magnis regibus propriæ, quas si recensere singulas voluerimus, modum excedet oratio. Nonnullas itaque dumtaxat e multis delibabimus. Prudentia, quæ sapientissima est humanæ mentis rerumque gerendarum moderatrix, adeo præclare in Te refulget, adeoque stabilem ac perpetuam in Te fixit sedem, ut tamquam comes individua lateri se Tuo semper adjungat, in gravissimis regni negotiis optima quæque consilia suggerat, in rebus dubiis dirigat, in obscuris facem præferat, in arduis aperiat modum superandi intricatissimas difficultates. Eadem sane prudentiæ virtus, PRUDENTISSIMA REGINA, plurimas, easque admodum patheticas litteras, pro regnorum Tuorum ac subditorum incolumitate fortiter ac suaviter scriptas, Tibi dictavit. Eadem prudentiæ virtus concinnavit insignem illam orationem Tuam, eloquentiæ pariter & amoris plenam, quam Posonii habuisti ad regni Tui Hungarici magnates, ita ad motus animorum concitandos appositam, ut auditoribus lacrymas expresserit. Quid plura? Prudentia denique Tua plane singularis ita moderatur regia Tua effata omnia, cogitationes & actiones omnes, omnes oris, vultus, oculorum, gestuum conformationes, ut nihil in Te observari possit, quod a laudatissimæ istius virtutis regulis vel ad latum unguem deflectat. Atque hæc quidem breviter ac summatim a nobis perstricta manifestissime comprobant, Te in rebus prudenter agendis a rerum omnium Conditore ornatam esse perspicacissimo mentis discerniculo, in quo ars magna gubernandi regna consistit. Hanc a Deo expetiit & obtinuit regum sapientissimus Salomon, Da mihi, inquiens, sedium tuarum assistricem sapientiam .., ut mecum sit, & mecum laboret. De invicta animi Tui constantia & fortitudine quam multa sunt & varia, quæ disertum oratorem requirunt. Labitur quidem adhuc, REGINA MAGNANIMA, regnorum Tuorum annus secundus; sed cujus dies fere singuli amplissimam orbi universo præbent materiem prædicandi & admirandi constantissimam magni & excelsi animi Tui fortitudinem, durissimis rebus probatam, quibus occurristi citius ac felicius, quam multi exspectabant. Vulgabunt enimvero Annales & vix credet posteritas, valuisse tantum Reginam unam contra tot potentissimos Principes, quantum valere orbis universus miratur & obstupescit; dum Te videt arma armis, vires viribus tot gentium strenuissime opponentem, ut relictas Tibi ab Augustissimo Cæsare Parente ditiones retineas, protegas, defendas. Mulierem fortem quis inveniet? Invenimus Te, REGINA FORTISSIMA, non procul & de ultimis orbis finibus quæsitam; cujus invictam animi magnitudinem nec bellici horrores, nec tristes armorum turbines, nec temporum acerbitates ne vel tantillum quidem dimovere ab æquabili statu, nedum infringere potuerunt. Taciti porro præterire non possumus propensissimum Tuum erga commissos Tibi populos affectum, quo matris instar benevolentissimæ omnes & singulos diligis, ac foves. Nec vero alicui mirum videatur, matrem a nobis vocari Te, REGINA AMANTISSIMA: quando suavissimum illud & amabile matris nomen adeo Tibi in deliciis est, ut eodem nomine usa fueris Tu ipsa in regiis Tuis litteris, quas ab subditos direxisti, titulum hunc tamquam proprium & peculiarem assumens, ita ut eodem nomine ad Regium Tuum adscito quasi gloriari videaris. Hinc fit, ut subditi, exploratum habentes, non minus se nactos omnibus perfectionis partibus absolutissimam in Te Reginam, quam amantem simul & amabilem matrem, Te impensissime redamare non desinant. Loquantur hic pro nobis instructissimi ac lectissimi exercitus, loquantur bellici apparatus, loquatur mascula & vere martia Hungarorum, Austriacorum, aliarumque nationum Tibi subjectarum pubes, de præmio quasi inter se certantium, ut in amore Tibi deferendo primas ferant. Tanta & tam fortis, vitæque tam prodiga in ditionibus Tuis universis amoris est æmulatio. Notissima loquimur. Diceres, in omnibus Tuis regnis ac provinciis contendere imos cum summis, plebem cum nobilibus, quanam potissimum ex parte lectiores exercitibus Tuis submittantur copiæ militares. Quisnam tam excors & imbellis, qui suso sanguine, AMABILIS REGINA, amorem in Te suum testatissimum non velit? Quisnam inter magnas opes tam inops amoris, qui huic non tribuat libentissime, quod illis subtrahit. Amore dulcescunt sumptus, labores, vigiliæ, expeditiones. Amant Te omnes, & quidquid suscipiunt oneris, leve videtur omnibus & amabile, quia susceptum pro Te. Eximium autem hunc amorem suscitat & accendit quam maxime spectatissima Tua in Deum ac ejus Sanctos pietas, qua subjectis Tibi populis præluces, nec non ad optima quæque eos pertrahis. Hæc vero dum loquimur, in eum incidimus sermonem, ut de sincera ac stabili Tua pietate, tamquam absolutissimo aliorum Regiorum decorum, quæ magnam Te faciunt Reginam, complemento tacere nobis non liceat. Illustris sane illa virtus, Domui Austriacæ veluti innata atque hereditaria, a teneris unguiculis Tibi insita, solertissima Augustissimorum Parentum Tuorum cura Tibi instillata, sublimia simul ac tenera in Te sensa produxerunt, quæ foves & auges in dies. Hinc fit, ut summa cum solicitudine reddas Deo, quæ Deo debes. Hinc tenerrimus ille affectus, quo Deum diligis; hinc reverentia illa, quando cum Deo agis, quam prima didicisti ætate, matura doces. Hinc mirabilis illa fiducia, quam in Divino auxilio secure collocas, Te totam, uti & regna Tua ac ditiones in paternæ providentiæ ejus sinum deponens. Hinc tota es in Deo, dum Te, aulamque Tuam Regiam transfers ad templa Deo dicata, ut, seclusis aliis curis, soli Deo vacare possis. Ad Virginem Deiparam quod spectat; imitari satagis cum piissimos e Tua stirpe Cæsares, tum sanctissimum regem Stephanum, qui Christi fidem & regium nomen in Hungariam Tuam invexit, inter alia in eo memorabilis, quod amplissimum construxerit templum in Dei Genitricis honorem, Hungariæ Patronam instituerit, propagataque ab ipso fuerit apud Hungaros tanta Deiparæ veneratio, ut diem, Virgini in cælum Assumptæ sacrum, quo etiam Rex sanctus ab ea in cælum receptus est, Magnæ Dominæ diem per excellentiam appellarint. Reverentiam quoque Tuam singularem erga Dei Matrem perspicue ostendisti, dum Serenissimo Josepho Archiduce vix in lucem edito, Deiparæ memor ad celeberrimam ipsius imaginem Cellensem in Styria mitti voluisti infantem e solido auro ejusdem cum Regia Prole ponderis. Cum vero Sanctos alios non minus religiose ac impense venereris, quam relicta ab illis vestigia premas; speramus hunc tomum Tibi fore gratissimum, quia non modo plurimos Sanctos, illustriaque eorum gesta proponit, sed inter alios quoque continet perfectissimum Principum exemplar S. Ludovicum Francorum regem, e cujus etiam sanguine longa Progenitorum Tuorum serie descendis. Si per gravissima Tua negotia liceret Tibi, selecta quædam capita ex ipsius Actis evolvere, videres juvenem regem vel in ipsis regni sui primordiis acriter impugnatum a variis potentissimisque principibus; videres innumera inter pericula stantem, divina eum sustentante potentia, in qua spem omnem collocaverat; videres summa cum gloria de hostibus suis omnibus triumphantem, ita ut cum Doctore gentium vere potuerit dicere: Ex omnibus eripuit me Dominus. Et Tu igitur, MAGNA REGINA, cui similia obtigerunt regni primordia, fiduciam omnem, uti fecisti hactenus, in divino auxilio collocare perge, & noli dubitare; quin Te ex omnibus erepturus sit Dominus exercituum, qui sicut modo prorsus mirabili ac manifesto favet hactenus armis Tuis, sic favere deinceps non desinet, relatisque jam victoriis novos adjiciet triumphos, donec desiderata pace regnorum Tuorum incolumitatem perfecte stabilitam videas. Deus Optimus Maximus Regiam Tuam Majestatem, Serenissimum Conjugem, Magnum Hetruriæ Ducem, qui regna Tua Tecum sapientissime moderatur, ac Serenissimum Archiducem, amborum delicium, diu conservet sospites & incolumes, victoriis compleat, ac cælestibus semper favoribus prosequatur. Ita vovent, votis supplices apud Deum & Sanctos addituri preces

SERENISSIMA ET CLEMENTISSIMA REGINA

REGIÆ MAJESTATIS TUÆ

Devotissimi clientes
JOANNES PINIUS
JOANNES STILTINGUS
SOCIETATIS JESU.

SYNOPSIS TOMI QUINTI DE ACTIS SANCTORUM AUGUSTI.

[Præfatio]

Designatus modo, atque publicam proditurus in lucem Tomus, septimus est supra trigesimum, mole quidem magnus, sed Sanctorum numero ac dierum parvus. Cælicolas enim dumtaxat continet LXXV, proprio nomine in Catalogis expressos, non numeratis anonymis, & nonnullis aliis, de quibus non satis constabat; dies autem tantummodo duos, videlicet XXV & XXVI Augusti, sine ullo hactenus exemplo ab Opere condito. Utramque paucitatem supplent illustriores quidam Cælites, tam copiosam nobis scribendi materiem subministrantes, ut, dum his conati sumus persolvere, quod debemus, alios necesse fuerit differre in sequentem Tomum, ne hic nimis excresceret. Consueta porro nobis est partitio virorum in tres ordines seu status, ecclesiasticum videlicet, monasticum, & secularem, ultima classe sancto femineo sexui reservata. Adhibitus item hic, uti alias facere consuevimus, locorum seu regionum ordo, quo illos collocamus.

EX STATU ECCLESIASTICO.

In Oriente primum merito sibi locum vendicat Bartholomæus Apostolus. A Nathanaële eum non distinguimus. In iis, quæ dicimus de ipsius patria, vita seculari, doctrina, vocatione ad Christum, virtutibus, ac prædicationibus apostolicis; nec non de loco, occasione, ac modo martyrii; inveniet, uti confidimus, eruditus lector non pauca, quibus intelligentiam suam pascat. Acta, quæ circumferuntur, in fabuloso pseudo-Abdiæ Babylonii cerebro sunt fabricata. Melioris utcumque notæ sunt tres orationes panegyricæ, quas damus. Intricatissima Beneventanos inter ac Romanos controversia est de possessione corporis. Nos, utriusque partis litigantis argumentis non segniter discussis, uni æque ac alteri tribuimus Sancti reliquias, factamque aliquam censemus translationem; quæ majoremne an minorem corporis partem contineat, non decidimus. Tres exhibemus patriarchas Constantinopolitanos, Gennadium I, Epiphanium, & Mennam vel Menam. Hujus Acta damus e Græco versa. Illustre vero miraculum, quod ipsius tempore eadem scribunt accidisse in sanctissima Eucharistia, aliunde confirmamus.

In Italia claruit Zephyrinns PP., qui non satis probatur fuisse stricti nominis martyr, & vindicatur ab hæresi Montani. De Elia episcopo Syracusano, Rufino præsule Capuano, & Felice presbytero apud Pistorienses, etiam scribimus. Ex Hispania unus occurrit Italicæ Geruntius vel Gerontius episcopus, cujus antiquus est cultus; sed exigua gestorum notitia. Ad Angliam spectat Brechwinus episcopus Cantuariensis. Vita ejus, auctore Eadmero vel Edmero monacho, datur & illustratur. Tres Gallia suggessit præsules, Victorem seu Victurum Cenomanensem, variis tricis implicitum; Gelasium Pictaviensem, ac Eulalium seu Euladium Nivernensem, cum Æoladio non confundendum. Apud Helvetos emicuit Theodorus I, ep. Octodorensis vel Sedunensis; apud Belgas vero Gregorius presbyter, regio Francorum sanguine ortus, indefessus in laboribus apostolicis S. Bonifacii episc. & M. comes, atque ecclesiæ Ultrajectinæ rector, jurisdictione, non consecratione, episcopus. Vita ejus, auctore S. Ludgero episcopo, illustratur, variæque de hoc Viro controversiæ elucidantur.

EX STATU MONASTICO.

Orientalibus accensemus Tithoëm monachum apud Græcos. In Italia floruerunt Liberatus de Lauro, Humilis & Pacificus ex Ordine FF. Minorum. Ibidem in regno Neapolitano Joannes a Caramola Conversus apud Sagittarienses, Ordini suo Cisterciensi eximia decora conciliavit præclarissimis gestis & miraculis. Vita ejus conscripta est ab anonymo synchrono, uti & miracula: hæc autem e recentiore suppleta. Joannes Bassandus, ex Ordine PP. Cælestinorum, vivere desiit in cœnobio Collismadiensi apud Aquilam, vitæ integritate ac miraculis clarissimus. Vitam proferimus ex scriptore anonymo synchrono ejusdem Ordinis, Beatique discipulo, a nobis illustratam. Italis adde Joannem eremitam Ruselli in Aprutio. Quid de Gallia? Ad hanc spectant sequentes abbates, nimirum Severus, solenni cultu honoratus apud Agathenses, cujus Vita datur; Aredius Atanensis apud Lemovices, duplici Vita laudatus; Martianus in territorio Aptensi; Gurloësius Kemperlegiensis in Britannia minore, Ordinis S. Benedicti; de quibus plura videri possunt in ipso nostro Tomo.

EX STATU SECULARI.

Inter Orientales sunt Julianus M. in Syria, nec non Adrianus M. apud Nicomedienses, ut fertur. Ex Italia, Eusebius, Pontianus; Vincentius & Peregrinus MM. Romani; quorum Acta ab aliis probantur, ab aliis non item: sed a nobis non rejiciuntur. Romam quoque condecorat Genesius mimus, mirabili modo ad Christum conversus. Acta quidem brevia, sed bona. Eodem pertinent Abundius & Irenæus martyres. Justus, Orontius ac Fortunatus MM. tamquam patroni honorantur apud Lycienses. Celebrior ex iis Orontius, mirabilibus plurimis ad ipsius invocationem patratis. Illorum Acta memorant multa, quæ non probantur. Sequentes Christi Pugiles in variis Italiæ locis annuntiamus. Marsi in Aprutio habent Simplicium, Constantium & Victorianum; Albintimelienses in Liguria Secundum, ex legione Thebæorum; Alexandrum alterum Brixienses; alterum autem synonymum Bergomenses: Hispani vero Victorem M. Ceresi in Castella veteri; Maginum vel Maximum etiam martyrem, Tarraconenses in Catalonia. In Gallia vitam pro fide dedit Genesius notarius apud Arelatenses, ab aliis synonymis distinctus. Acta ejus sincera; miracula a fide dignissimis conscripta.

Vastissimum autem scribendi campum nobis aperuit Ludovicus Francorum rex: cujus si solidas ac vere regias dotes consideres, sapientiam videlicet, justitiam, fortitudinem, Catholicæ fidei propagandæ studium, profusam in res pias munificentiam, Apostolicæ Sedis observantiam, aliaque plurima decora, quæ magnos faciunt atque exornant reges, cum summa vitæ integritate sanctitateque conjuncta, nec non tot tantisque adversis rebus tamquam aurum in fornace a Deo probata: dubius hæreas, majorne rex an Sanctus haberi debeat, in utroque nimirum genere maximus. Præter alia non pauca de hoc sanctissimo Principe collecta documenta, tres exhibemus Vitas, probatissimæ auctoritatis singulas. Prima est Gaufridi, qui ei fuit a sacris confessionibus. Hanc supplevit Guilielmus Carnotensis, Regis sacellanus. Secunda est anonymi, Margaritæ reginæ confessarii, de virtutibus & miraculis, ex ipsis canonizationis Actis, hactenus inedita: cujus ecgraphum, e veteri exemplari Gallico a nobis Latine redditum, prodit. Tertia est Joannis Joinvillii, qui fuit Regis domesticus & familiaris, ex editis Gallicis in Latinum conversa. Quæ omnia operosissime elaborare conati sumus.

EX FEMINEO SEXU.

Ebba virgo & abbatissa in Coludensi Scotiæ monasterio fulsit: cui alia etiam virgo synonyma præfuit, cum multis sociabus martyrio insignita, atque adeo a priore secernenda. Patricia, virgo Constantinopolitana, colitur Neapoli ut patrona. Recentiores multa ei affricant, quæ nec tempori, nec loco conveniunt. Datur duplex Vita, cum duplici auctario miraculorum. Villanæ Bottiæ Florentinæ ratio a nobis habita est, uti & Vitæ. Margaritæ virginis Faventinæ, & abbatissæ. Ordinis Vallumbrosani, Vitam ad seriem chronologicam reducimus, & de revelationibus ejus ac miraculis agimus. Maxima V. & M. honoratur in territorio Carnutensi Galliæ. Pelagiæ viduæ, ibidem apud Lemovicenses, cultus asseritur. Hunegundis virgo in Veromanduis floruit. Bernerus abbas multa incerta refert in ejus Vita, melius de translatione ac miraculis meritus. Tomum hunc claudit Rosa a S. Maria, virgo Limana, mirificentissimus tertii Ordinis S. Dominici in America meridionali flosculus, cujus fragrantissimus odor longe lateque per Europam diffusus est. De ejus Vita, miraculis, aliisque cælestibus prærogativis prolixe tractamus. Habes, lector, Cælites præcipuos, de quibus agitur in hoc Tomo, solitis etiam indicibus instructo, nempe nominum Sanctorum, chronologico, historico, topographico, onomastico ac morali.

Anno MDCCXL, die XXVII Junii, naturæ debitum persolvit P. Joannes Baptista Sollerius reipublicæ litterariæ notissimus. Hoc autem anno, die 2 Februarii ereptus nobis est P. Guilielmus Cuperus, summo apud eruditos relicto vitæ longioris desiderio. Elogium prioris dabitur in hoc Tomo; in proxime sequenti posterioris. Hic vero non multis ante extremum morbum suum diebus in lucem dedit libellum hoc titulo: Dissertatio de Guzmanico S. Dominici stemmate, in qua recentiora Bononiensium monumenta examinantur, & eruditis æquisque arbitrts expendenda proponuntur, auctore Guilielmo Cupero, hagiographo Antverpiensi Societatis Jesu. Decisa prorsus erit famosa de dicto stemmate controversia, si, ut impense petimus, genuina & sincera istorum monumentorum fides legitime comprobetur.

FACULTAS R. P. PROVINCIALIS
SOCIETATIS JESU FLANDRO-BELGICÆ, ET SUMMA PRIVILEGII CÆSAREI.

Cum Edictis Philippi II Hispaniarum Regis, deinde Serenissimorum Archiducum Alberti & Isabellæ, Belgii Principum, rursumque Philippi III, ac novissime Caroli II Regum, confirmatis 2 Decembris 1692, & 19 Julii 1694, Provincialibus Societatis Jesu, per Flandrobelgicam pro tempore futuris, potestas facta sit eligendi typographos & bibliopolas, qui, ad aliorum quorumcumque exclusionem, soli imprimere ac reimprimere, & vendere possint libros & Opera quælibet, rite approbata, curantibusque ejusdem Societatis Patribus edita aut porro edenda, sub consueto suæ Majestatis Privilegio, non aliter impetrando, quam in scriptis obtenta & præexhibita licentia prædicti Provincialis; idque sub gravibus pœnis, in contraventores aut aliter impressa importantes statutis, ut latius in ipsis patentibus litteris apparet. Cum etiam sua Cæsarea Majestas idem valere voluerit in ditionibus, S. R. Imperio subjectis;

Ego infrascriptus Societatis Jesu per Flandrobelgicam Præpositus Provincialis, potestate ad hoc mihi facta ab Adm. R. P. N. Præposito Generali Francisco Retz, concedo Bernardo Alberto vander Plassche facultatem sic imprimendi, & per se aliosque vendendi infrascriptum Opus, ex more nostræ Societatis (quod hisce attestor) recognitum & approbatum; videlicet, Tomum quintum de Actis Sanctorum Augusti, collectis & illustratis per Joannem Pinium, Guilielmum Cuperum piæ memoriæ, Joannem Stiltingum, Societatis nostræ presbyteros Theologos. In quorum fidem hasce, manu propria subscriptas, consuetoque nostri officii sigillo munitas, dedi Antverpiæ XIII Novembris MDCCXLI.

PETRUS AMELOT.

SUMMA PRIVILEGII REGII.

Cæsareæ & Regiæ Catholicæ Majestatis diplomate sancitum est, ne quis, præter voluntatem Joannis Pinii e Societate Jesu, ejusve ad illustranda Sanctorum Acta Adjutorum & Successorum, ullo modo imprimat vel recudi faciat, ex parte vel in totum, Tomos eorumdem, de argumento illo vel jam editos vel porro edendos; aut alibi excusos excudendosve invehat, venalesve habeat: qui secus faxit, confiscatione exemplarium, & aliis gravibus pœnis mulctabitur; ut latius patet ex litteris, Bruxellæ datis die V Octobris anno MDCCXXXV.

Signat���P. VAN CUTSHEM.
Et ego Joannes Pinius Societatis Jesu, permitto Bernardo Alberto vander Plassche, ut Tomum quintum de Actis Sanctorum Augusti, meo permissu apud ipsum impressum publicet. Datum Antverpiæ XXV Novembris MDCCXLI.

APPROBATIO
ORDINARII.

De Actis Sanctorum Tomum V mensis Augusti, quem non sine innumeris lucubrationibus, ac pervigili studio, nec minori eruditionis laude RR. PP. Joannes Pinius, Guilielmus Cuperus P. M. & Joannes Stiltingus, Societatis Jesu presbyteri hagiographi Antverpienses, tantillo temporis spatio elaborarunt, lectum prius ab A. R. D. Guilielmo Laurentio Engelgrave usque ad folium 427, ego dein de verbo ad verbum perlegi attentius, &, ne circa encomia meritorum videar adulari, eumdem cum adjuncto Elogio R. P. Joannis Baptistæ Sollerii, de Republica litteraria optime meriti, anterioribus Tomis meritissimo jure adnumerandum, ac erudito orbi typis evulgandum censeo. Datum Antverpiæ XVI mensis Novembris anno MDCCXLI.

G. A. J. DE BEZERRA
ecclesiæ cathed. Antverp. Presbyt. Can. Grad., Scholast., ejusdem diœcesis Officialis, Judex Synodalis, Decanus Christianitatis, Librorum Censor.

PROTESTATIO AUCTORUM.

Quod identidem protestati sunt decessores nostri, in hoc de Actis Sanctorum Opere se servatas velle Urbani Papæ VIII Constitutiones; neque suis, aliorumve huc relatis Commentariis aliud pondus tribui, quam sit historiæ, ab hominibus errori obnoxiis scriptæ: idem ante hunc quintum Tomum Augusti denuo protestamur.

ELOGIUM REVERENDI PATRIS JOANNIS BAPTISTÆ SOLLERII HAGIOGRAPHI SOCIETATIS JESU ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΤΟΥ,
Auctore P. Joanne Stiltingo ejusdem Societatis presbytero.

CAPUT PRIMUM
Sollerii natales: studia: Societatis ingressus; reliquaque laboribus hagiographicis prævia.

[Sollerius ex scriptis jam notus:] Quandoquidem acta virum probant, non verba, Sollerium nosse poterunt, vel tacente me, qui scripta ejus pervolvent: imo jam nunc non ignotus est orbi erudito, qui lucubrationes ejus dudum legit & probavit. Verumtamen nec inutile, nec ingratum lectori futurum existimo, si virum de Actis Sanctorum optime meritum, summoque multorum dolore nobis nuper ereptum, brevi saltem prosequar elogio, summaque legens rerum vestigia, vitæ compendium conscribam, ut uno quasi intuitu clarius distinctiusque lectori innotescat, quem ex lucubrationibus non nisi obscurius posset cognoscere. More igitur majorum scribere aggredior, sed pauca, certoque comperta & probata.

[2] Natus est P. Joannes Baptista du Sollier XXVIII Februarii, [dies & locus ei natalis, studia adolescentis:] anno MDCLXIX in Herseau, ditionis Cortracenæ vico, inter Cortracum sito & Tornacum, ad cujus diœcesim spectat. Parentes nactus est honestos, a quibus pie educatus, ac Cortracum missus est, ut ibidem sub disciplina Societatis Jesu litteris politioribus imbueretur. Ibidem adolescens præstanti ingenio, diligentiaque non mediocri, ac pari morum virtutumque commendatione ornatus, non modo sociis palmam in studiis præripuit; sed ingentem de se spem concitavit, quam postea, Societatem Jesu ingressus, vel implevit vel superavit. Sollerium nostrum in Societatem Jesu secutus est frater ejus junior, ingenio ac pietate insignis. Verum de eo non agimus. Ad nostrum itaque regrediamur.

[3] Anno MDCLXXXVII, XXVIII Septembris tirocinium Mechliniæ ingressus, solida ibidem virtutum fundamenta jecit per biennium. [ingressus in Societatem Jesu, studia philosophiæ,] Votis deinde emissis, Antverpiam superiorum jussu profectus est, ubi biennio altero philosophorum placita audivit, capacissimique ingenii documenta dedit tam in privatis disputationibus, quam in publicis, cum electas ex tota philosophia theses propugnaret. Philosophica egressus palæstra, atque ex discipulo magister factus, latiorem nactus est campum, in quo non ingenii solum, sed prudentiæ quoque & industriæ majora daret specimina.

[4] [munus docendi litteras humaniores,] Quippe studiosam juventutem docere jussus, Grammaticamque primum, deinde Poëticam ac Rhetoricam explanare, eo in munere ita se probavit sexennio toto, ut vel hodiedum laudem ejus mire prædicent ipsius olim discipuli, & in docendo collegæ. Testantur illi, tanta fuisse in docendo diligentia, ut fatigari non posse videretur; tantaque valuisse auctoritate apud discipulos, ut hac sola eos facile in officio contineret, hac sola sine multa severitate consequeretur, quæ vix summa severitate, aut ne vix quidem obtineant alii. Neque id mirabuntur, qui eximiam viri prudentiam habuere perspectam. Attamen præcipua Sollerii in docendo laus fuit, quod una cum litteris pietatem, mundique contemptum tenellis adolescentum animis instillaverit, tantumque hac industria profecerit, ut plurimi, rerum mundanarum vanitate perspecta, spretisque, quæ fucum faciunt, illecebris, ad Religiosa castra, tamquam ad tutissimum salutis suæ asylum, se receperint.

[5] [& doctrinam Christianam;] Dum hactenus memorata, quæ plerisque Societatis nostræ juvenibus, in provincia certe Flandro-Belgica, sunt communia, modo industriaque paucis imitabili obit, altera ejus cura fuit pueros puellasque rudes doctrina Christiana erudire, quo in munere semper versatus est pari diligentia, industriaque, non ignarus, quantum ex recta puerorum institutione toti Ecclesiæ nascatur bonum. Has tamen inter curas se ipse non neglexit Sollerius, neque ita alios docuit, ut ipse interim nihil disceret: verum, ut prætermittam Latini Græcique sermonis peritiam, quæ usu ipso atque exercitatione a magistro diligenti contrahitur, ea tunc jacere cœpit eruditionis historicæ semina, quæ uberrimam in messem excrescerent postea.

[6] Arduo docendi munere tanta cum laude perfunctum superiores provinciæ Romam miserunt anno MDCXCVII, [studia theologica;] sacris theologiæ dogmatis imbuendum in Urbe orbis Christiani principe. Gesta autem illo quadriennio minus comperta habeo, quod nullus hic supersit e nostris, qui cum Sollerio Romæ habitavit. Sacerdotio interim initiatus est anno seculari MDCC, XXVIII Octobris, festo SS. Apostolorum Simonis & Judæ, thesesque ex tota theologia selectas anno sequenti tueri jussus est, quod ibi præstitit summi ingenii doctrinæque non vulgaris commendatione. Degebat tunc temporis Romæ, in collegio Germanico sub disciplina Societatis nostræ studiis intentus, perillustris juvenis Thomas Philippus de Alsatia, Mechliniensium nunc archiepiscopus Romanaque purpura insignis, quocum magnam consuetudinem ibidem contraxit Sollerius, quæ crevit semper, crescente ætate utriusque, atque integra perseveravit usque ad mortem Sollerii.

[7] Theologicum feliciter emensus stadium, anno MDCCI in Belgium rediit, [secessus ad tertiam probationem,] Liramque missus est; ut more Societati nostræ usitato evelleret & destrueret, siquid forte eatenus adhæserat pravæ consuetudinis, disperderetque penitus & dissiparet, siquid rursum mundani pulveris studiorum contentione contractum fuerat, ac demum ut super jacta in tirocinio virtutum fundamenta maturiori jam judicio firmiter ædificaret. Divinum id S. Ignatii inventum, qui suos semper quidem virtuti præcipue intentos esse voluit, at unice illo tempore, quo aliæ occupationes intermittuntur. Tenet ea exercitatio plerosque annum fere integrum: at spectata satis viri virtus, & necessitas musei Antverpiensis moverunt superiores, ut citius inde dimitteretur

[8] [ex qua evocatur ad Acta Sanctorum elucidanda.] Obierat anno MDCCI P. Franciscus Verhoeven, annis tantum duobus & mensibus aliquot Antverpiæ exactis, ubi magis ad Acta Sanctorum scribenda se paraverat quam scripserat, eo nimirum tempore sublatus, quo, perruptis primis difficultatibus, Opus egregie promovere potuisset vir eruditus, cujus breve elogium legitur ante tom. III Junii pag. CII. Gravior erat hæc jactura, quod nihil fere opis ad Acta illustranda deinceps allaturus videretur Papebrochius, tum ob gravem viri ætatem, tum ob morbum, quo tantum non ad extrema deductus est eodem illo anno, tum ob cæcitatem, qua quinto jam anno laborabat, ut refertur in ejus elogio ante tom. VI Junii pag. XII, & XIII, ubi additur, quo demum modo præter spem ex utroque malo sit restitutus. Tota igitur Operis promovendi cura ad Janningum devoluta videbatur & Baertium, quorum aliæ multiplices curæ, & ætas paulatim ad senectam declinans socium expetebant atque adjutorem strenuum. Electus ex omnibus est Sollerius, atque Antverpiam missus VII Martii anni MDCCII. Prudentem electionem felix confirmavit eventus, ut mox videbimus. Agebat tunc ille annum ætatis XXXIV, ac deinde anno MDCCV, 2 Februarii solemnem quatuor votorum professionem emisit.

CAPUT SECUNDUM.
Scripta Sollerii præcipua.

§ I. Chronologia Patriarcharum Alexandrinorum: Acta B. Raymundi Lulli.

[Primum texere orditur difficilem] Accitus Antverpiam Sollerius iis erat instructus subsidiis, ut brevi tempore ad difficillima tractanda, intricatissimaque enodanda se idoneum reddiderit. Nam cum ingenio summo robustam adeo corporis constitutionem nactus erat, ut senex quispiam maturi admodum judicii, qui aliquot annis litteras humaniores cum eo docuerat, frequenter coram me aliisque dixerit, sibi nullum umquam fuisse cognitum, qui vel corporis vel ingenii viribus Sollerio prævaleret: similia de eo judicia ex aliis non paucis audivi, priusquam Sollerius ipse mihi satis erat cognitus. Hisce cum par accederet diligentia, eo eruditionis brevi pervenit, ut æquali cum exercitatis veteranisque in scribendo procederet passu, si quos eorum non superaret. Primus viri eruditi labor versatus est in Historia Patriarcharum Alexandrinorum ordine chronologico deducenda. Opus sane arduum, tantisque obnoxium difficultatibus, ut eruditissimus in re quavis historica Papebrochius post inutilem aliquot annorum laborem nondum inveniret, ubi pedem tuto figeret, ac demum suos de patriarchis Alexandrinis conatus Sollerio recensendos corrigendosque commiserit, ut ipse Annales Antverpienses perficeret.

[10] Refert id ipse Sollerius in præfatione sua pag. VI, [Chronologiam de patriarchis Alexandrinis,] ubi de primo conatu suo addit sequentia: Lubens obsecutus sum, omnem per aliquot menses conatum adhibens, si quo modo, quæ alienis oculis usus, aliena manu scripserat (cæcus tunc) Papebrochius, ad rectam chronologiæ normam exigi possent. Tenuit me aliquamdiu molestus in paucis & tædiosus labor, cumque nihil proficerem, imo de componendis Arabicis characteribus (ex quibus chronologiam ordinare tentarat) penitus desperarem, eo animum adjeci, ut spretis illis calculis, alios veræ chronologiæ fontes consulerem. Itaque argumenti difficultate nequaquam absterritus, patriarchalem chronologiam ex integro condere aggressus, eos mihi auctores præhabendos putavi, quorum fides Arabicis fabulis, suo loco non semel referendis & refutandis, anteferenda videbatur. Patet hinc, quantus in chronologia illa ordinanda esset labor, præsertim ob incredibilem in computanda temporum ratione auctorum discrepantiam, ut loquitur pag. IV; ubi aliam difficultatem huic chronologiæ propriam sic exponit: Ad hæc coaptandæ inter se diversissimæ epochæ, Christiana, Alexandrina, Diocletianæa, Mahumetana; æquanda annorum mensiumque opposita principia, ad eas sæpe angustias chronologum redigunt, ut quid potissimum decernat, nec per se satis dispicere, nec aliorum adjumento satis certo statuere possit.

[11] Perrupit tamen has omnes difficultates Sollerius, [opusque exsequitur cum approbatione] atque ordinem Patriarcharum Alexandrinorum a S. Marco ad sua usque tempora deduxit: insuper historica parerga nec pauca nec contemnenda immiscuit, quibus tricarum chronologicarum levaret tædium. Huic Historiæ chronologicæ appendicem subjunxit bene longam, eademque diligentia atque eruditione conscriptam, de Coptis Jacobitis, ac eorum initiis, erroribus, moribus, institutisque. Utramque hanc lucubrationem primum edidit seorsum ab Actis Sanctorum anno MDCCVIII, ac dedicavit illustrissimo Brabantiæ Cancellario, baroni de Grysperre. Utramque anno sequenti tomo V Junii præfixit. Meruerunt eruditorum approbationem primi hi labores Sollerii: nam, ut prætermittam ceteros, Eusebius Renaudotius, qui post Sollerium Historiam patriarcharum Alexandrinorum in lucem emisit, cum alibi sæpe honorificam de illo mentionem facit, tum in Præfatione sua paullo ultra medium hujusmodi de Opere illius fert judicium: Miratus sum maximam Auctorum diligentiam, qui omnibus propemodum præsidiis litterariis Orientalibus destituti, tam multa obscura perplexaque in Elmacino Chronicoque Orientali illustrassent, & emendassent, illudque specimen Alexandrinæ Jacobitarum historiæ edidissent, quod alia omnia, quæ hoc in genere edita fuerant, longe superaret.

[12] [eruditorum.] Addit quidem deinde Renaudotius, non omnia Sollerio fuisse monumenta, ex quibus plenior & accuratior rerum Alexandrinarum notitia compararetur: at nec Sollerio propositum erat, plenam ecclesiæ Alexandrinæ historiam contexere, ad quam conscribendam monumenta illa fuissent necessaria: nec monumenta illa Arabica, quibus fuit destitutus, Chronologiæ, quam unice ordinandam susceperat, majorem aspergere poterant claritatem, ut ipse agnoscit Renaudotius in dicta Præfatione circa medium his verbis: Majorem porro lucem afferri, obscuris chronologiæ quæstionibus, ex Orientalium libris posse si quis existimet, magnopere fallitur. Ceterum quæstiones chronologicas tam fuse & accurate tractatas a Sollerio ibidem affirmat, ut ipse, iis prætermissis, lectores suos ad illum remittat: licet alioquin judicet, eum, quantumvis magna diligentia usum, hinc inde deceptum fuisse inconcinna librorum Arabicorum chronologia, in qua fatetur perpetuum esse errandi periculum in numeris, sifris præsertim mendosissime scriptis, unde nihil certi sæpe elici potest. Habes, benevole lector, de prima hac, difficilique lucubratione judicium eruditissimi Renaudotii: quod afferre placuit, ut hinc conjectura fiat de ceteris Sollerii scriptis, de quibus omnibus agere longum foret & inutile. Etenim si ipso studiorum suorum initio implexas chronologiæ quæstiones tam feliciter tractare potuerit, historicasque præterea, licet aliud ageret, ac sufficienti monumentorum copia careret, illis tam scite admiscere, ut antecessores suos in difficili hac palæstra longe superaret; haud difficulter intelligimus, quid deinde, usu ipso doctior & exercitatior, triginta annorum spatio præstare potuerit in Actis Sanctorum edendis atque illustrandis.

[13] [Acta B. Raymundi Lulli illustrata.] Eodem anno MDCCVIII seorsum edidit Acta B. Raymundi Lulli, dedicata magistratibus civitatis & regni Majoricensis, quæ tomo V Junii inserta sunt anno sequenti. Actis præmisit Commentarium satis prolixum, iisque subjunxit dissertationem accuratam, ad orthodoxiam Raymundi comprobandam, quæ dudum in controversiam vocata fuerat, acriterque impugnata ab eruditis non paucis, pluribus tamen eamdem defendentibus. Primus hic Sollerii in Actis Sanctorum illustrandis conatus placuit non Majoricensibus modo, sed eruditis passim omnibus: tantopere autem probatus est serenissimo principi Johanni Wilhelmo Electori Palatino, licet Opus ejus nomini inscriptum non esset, ut Sollerium antea ignotum mira humanitate ad se invitarit, summoque favore ac benevolentia susceperit, atque abeuntem demum digna tanto principe munificentia prosecutus fuerit. Insinuat hæc ipse Sollerius in epistola Usuardi Martyrologio præfixa, quod eidem serenissimo principi deinde dicavit.

§ II. Martyrologium Usuardi editum atque illustratum.

[Martyrologium logium Usuardi monachi] Cum mihi propositum non sit, ut jam monui, omnia Sollerii scripta enumerare, progredior ad Martyrologium Usuardi illustratum, opus non labore minus quam mole magnum, in quo viri laboriosi plurimum desudavit industria. Erant in museo nostro editiones prædicti Martyrologii variæ, plures ad manum erant codices Mss. integri, plurimi aliqua sui parte mutilati. Verum, sicut in Martyrologiis passim usu venire solet, ut non pauca ad primum auctoris textum adjungantur a posteris, inter tot exemplaria nullum erat, quod nudum Usuardi textum exhiberet, nullum ab interpolationibus & additamentis purum. Quanta autem hinc oriretur Operis nostri difficultas, facile intelligi potest, si consideremus codices illos omnes, quorum vel sola cognitio ob diversitatem difficilis est, ad dies singulos excutiendos fuisse & consulendos. Difficultatem hanc ostendit Sollerius in præfatione sua pag. 2, hæc de se candide adjungens: Fateri non erubesco, per annos mihi laborandum fuisse, priusquam vel solorum codicum proprios characteres satis dignoscerem: videlicet utrum codices essent Hieronymiani, an Bedæ, Adonis, Usuardi, aliorumve: deinde utrum ex purioribus essent, aut ex magis interpolatis. Prima igitur ratio editionis Usuardi erat, ut suo posterorumque suorum commodo consuleret, quo nomine tantum nos Sollerio debere agnoscimus, ut optime de museo Sanctorum meritum censeremus, etiamsi vel id solum toto, quo hic fuit, tempore præstitisset. Altera erat ratio, ne lectores de auctoritate Martyrologiorum, quæ sæpe in Actis citantur, hærerent ambigui, ut latius exponit pag. III.

[15] At vero editio ipsa, prout illam meditabatur, tam intentis erat laboris, [edit ac illustrat magno labore,] ut plane animo tanto opus fuerit, quanto erat Sollerius, ad Opus illud audendum, tantaque constantia, quanta illius erat, ad perficiendum. Etenim ut Martyrologium Usuardi monachi, quemadmodum habet titulus, ederetur ad excusa exemplaria quatuordecim, ad codices Mss. integros decem & septem, atque ad alios ferme quinquaginta collatum, ab additamentis expurgatum, castigatum, & quotidianis observationibus illustratum, magno primum labore codices Usuardini separandi erant ab omnibus aliis, quorum ingens erat copia, nec suas in classes hactenus digesta. Deinde ex codicibus Usuardinis inter se collatis, quorum ad singulos dies magna, propter additamenta, erat discrepantia, quærendus erat purus auctoris textus, isque observationibus illustrandus. Ac demum de singulis editionibus ac codicibus notandum, quid in iis Usuardi textui esset additum detractumve, quid mutatum aliove ordine collocatum: atque hic labor ad singulos anni dies recurrebat. Præstitit hæc omnia accurate vir laboriosus non minus quam eruditus. Neque hæc modo; verum insuper in observationibus suis assignavit, unde sua hausisset Usuardus; an ex Hieronymianis, Beda, Adone, an aliunde: rursum, an Sancti ab Usuardo annuntiati a sequentibus quoque martyrologis, nimirum Rabano, Notkero, ac Wandelberto, eodem, aliove modo, fuerint memorati.

[16] [præmissa dissertatione erudita de Martyrologiis.] Præterea prolixam æque ac utilem præfationem toti Operi præmisit Sollerius, in qua fuse disputat de singulis antiquis martyrologis, eorumque inter se ordinem & connexionem assignat. Multæ ibidem refellendæ fuerunt opiniones virorum eruditorum, quas solide & feliciter refutavit, ut agnoverunt passim eruditi. Itaque Sollerio gratulati sunt non pauci felicem hujus laboris sui successum, animosque illi addidere, ut continuato labore Hieronymiana quoque Martyrologia ex Mss. codicibus recenseret ederetque. Insinuavit hæc ipse Sollerius in præfatione ad Martyrologia Hieronymiana contracta, quæ in Supplemento Junii impressa sunt.

[17] [Cum autem dubitasset, an codex Usuardi Pratensis] Verumtamen non defuit unus aliquis, qui hanc editionem iniquo ferret animo, quique eam susciperet impugnandam. Ratio hæc erat. Servatur Parisiis apud RR. PP. Benedictinos in abbatia S. Germani de Pratis codex antiquus Usuardi, quem autographum credunt, cujusque lituras permultas ab ipso Usuardo factas, ejusque correctiones esse, contendunt. Dubitavit Sollerius, an hæc ita se haberent, ob rationes, quas allegat cum in præfatione a pag. LI, tum subinde in observationibus; quamvis alioquin fateatur, codicem illum omnium, quos habebat, esse antiquissimum. Præterea existimavit, codicem suum præcipuum, seu Heriniensem, memorato Pratensi puriorem esse, seu propius accedere ad ipsum Usuardi textum. Judicium hoc suum, multis rationibus fultum, ad veritatem certius indagandam proposuit, non recusans corrigi, si eruditus aliquis abbatiæ sancti Germani ostendere posset, codicem illum Pratensem non modo autographum esse, sed correctiones quoque illas, de quibus præcipua erat dubitatio, uni Usuardo adscribendas.

[18] Sic enim disputationem suam de illo codice concludit pag. LIV: [autographus sit, & correctus ab ipso Usuardo,] Si fallor, errorem mihi & ceteris eximat ex ea celeberrima congregatione doctus aliquis, harumque rerum peritus; dubia mea, imo errata, in quæ, codice ipso privatus, incidi, explanet & diluat, primus ego promptissime retractabo, quidquid forte de autographo illo iniquius sensisse dici possum. Satis equidem de republica litteraria meritus videbor, si id ab ipsis importunius extorsero, quod nemo hactenus precibus & exhortationibus impetrare valuit: puta, si id dubitationibus meis efficiam, ut Usuardum ipsi suum, nativa simplicitate, iisque, quibus voluerint, annotationibus vindicatum, publici juris aliquando faciant, imo si eodem impetu Usuardum nostrum succutere conentur: sic cecidisse, triumphus erit. Eumdem omnes scopum præfixum habemus, ut dissipatis tenebris, errores depellantur, eruatur veritas, antiquitas ecclesiastica vel æmulis studiis illustretur, ad majorem Dei Sanctorumque gloriam.

[19] Impleta fuerunt Sollerii vota: editum est anno MDCCXVIII ex codice Pratensi Martyrologium Usuardi per Jacobum Bouillart, [anonymus quidam, laudatis vehementer reliquis,] ut docet Philippus le Cerf in Bibliotheca scriptorum Congregationis S. Mauri pag. 44: nam editor ipse nomen suum prodere noluit. Audiamus, quid Bouillartus in Sollerii editione probet, quid improbet. Epistolam ad Sollerium, Martyrologio præfixam, sic orditur: Tandem persolvisti persolvisti munus, quod septuaginta abhinc annis Bollandus dux vester pollicitus fuerat. Opus sane magnum & magni laboris. Erudita præfatio, tam utilis quam prolixa. Neque enim dubium est, quin doctis vehementer placeant, quæ disseruisli de Bedæ Martyrologio Flori diligentia aucto, tecumque tuis rationibus victi judicent, Henschenium & Papebrochium deceptos Bedæ adjudicasse, quod Bedæ & Flori erat; Floro tribuisse, quod incerto interpolatori adscribendum fuit. De Martyrologio Romano Rosweidi curis edito multum etiam tibi debet litteraria respublica: in quo vindicando tuus eo gloriosior est triumphus, quo plures tibi erant & formidolosiores adversarii, Henricus Valesius, Saussayus, Fronto, Florentinius. Nec laudare non possum tuam de secundo Flori libro conjecturam, eum esse purum putum Adonis Martyrologium, si conjecturam vocare licet sententiam tot tamque solidis argumentis fultam. Quod contra omnium eruditorum opinionem affirmas, Adonem ante Usuardum scripsisse, fuisseque modo non ab Usuardo exscriptum, id ita mihi videtur evidens, ut mirari satis non possim, quo modo a criticis negari potuerit. Neque etiam inutiles futuræ sunt observationes… Denique auctaria aut Sanctorum ignotorum nomina suppeditant, aut notorum docent quo memoria pertinuerit; qui sane fructus haudquaquam est levis. Hæc omnia pulchre, bene, recte. Si tam præclaris principiis cætera responderent, o librum eximium! o Martyrologium nullis non laudibus extollendum!

[20] [illud judicium Sollerii impugnavit iracunde magis quam solide,] Sic ille de omnibus, quæ pacato animo legere potuit in Usuardo Sollerii, non suam magis quam communem eruditorum de illis opinionem elocutus. Neque aliter, opinor, scripsisset Bouillartus de judicio, quod Sollerius tulit de codice Pratensi, nisi istud præconceptæ ipsius opinioni fuisset contrarium. Ego certe deprehendere non potui, Sollerium minori rationum pondere confirmasse dubitationem, sententiamque de illo codice prolatam, quam reliqua a Bouillarto tantopere mox laudata: deprehendere id, inquam, non potui, etiam post epistolam Bouillarti observationesque, quibus impugnat Sollerium, diligenter perlectas, seduloque cum rationibus Sollerii collatas. Itaque iratum fuisse putem: iram enim ubique prodit, iratumque se ipse fatetur pag. 190, usus hac phrasi philosophica: Ulciscerer, nisi iratus essem; iratum, inquam, fuisse putem, iratoque animo verum non satis cernere potuisse, cum scripsit sequentia: Verum in judicio, quod de codicibus tulisti, pace tua dixerim, .. nihil video, quod tuam κριτικὴν δύναμιν referat; nihil, quod tibi honori esse possit. Hinc pendebat tamen editionis & pretium & utilitas… Tu codicem omnium antiquissimum, integerrimum, reddendis Usuardi sententiis verbisque accommodatissimum, atque, ut verbo dicam, quod codicem commendat maxime, ipsummet Usuardi autographum, neglexisti nulla causa; prætulisti codices, quorum nullus omnino purus, alii sunt aliis inquinatiores, quique nec ad judicium de Pratensi ferendum, nec ad edendum Usuardum utiles tibi esse poterant. Atque hæc culpa est, omnium, quas editor possit committere, gravissima, in quam te incidisse, demonstrare aggredior. Deinde disputationem subjungit magna quidem verborum vehementia, sed iis fere rationibus instructam, quas jam ante Sollerius in præfatione sua cap. 3, artic. 4, § I consideraverat attente ac refutaverat.

[21] Misit scriptor ille anonymus Opusculum suum ad Sollerium cum epistola alia anonyma, [cui ille ne respondere quidem dignatus est,] quam præ manibus habeo una cum responsoriis Sollerii, datis XX Decembris anni MDCCXVIII. Excusaverat ille se, ob styli acrimoniam, opinor, adjungens se paratum esse ad satisfaciendum, si qua in re ipsum offendisset. Respondit ad hoc Sollerius, sibi satis futurum, modo editor ipse, illique, qui librum ejus legerent, conferre voluerint locos, quos ille per avulsas lacinias refutare conatus est, textu collato cum textu; Quod, inquit, labore te sequendi me liberabit, ac pro responsione erit, quam exspectare non debes. Deinde, paucis interjectis, unicuique persuasum esse ait, se rectius judicium ferre non potuisse de codice Pratensi, idque fecisse majori moderatione, quam anonymus impugnasset editionem suam, quæ tamen, inquit, tuta est ab omnibus censuris tuis, quæque stare poterit sine ulla apologia. Ita vir prudens, ac melioribus occupatus negotiis, petulantes jocos anonymi illius contemnere maluit quam castigare, cum satis sciret, viris eruditis non tam facile persuasum iri, correctiones Pratensis codicis tam certo Usuardi esse, ut præferri debuerint iis, quæ certo illius erant.

[22] Nam, fatente adversario, Sollerius, ubi recedit a codice Pratensi, [& merito.] Usuardi expressit Martyrologium, sicut id ille Carolo Calvo obtulit. Audi anonymum seu Bouillartum pag. 36: Neque tamen diffiteor Carolini autographi (sic mihi loqui liceat brevitatis causa, ut Martyrologium Carolo regi oblatum significem) Sollerianam fuisse lectionem. Idque passim agnoscas in ipso adversario. Addit ille: Correcta illa lectio ab Usuardo in Pratensi fuit. Id incertum erat Sollerio; & mihi non modo incertum est etiam hodie; sed vix credibile videtur, auctorem quinquaginta circiter locis, (fatente adversario pag. XX) correcturum fuisse exiguum libellum, postquam illum summa cura perpoliverat, ac principi limatum obtulerat. Quapropter nequeo assentiri laudato le Cerf, pag. 45 sic Gallice scribenti: Martyrologium istud dicatum fuit & oblatum Carolo Calvo. Plausibile est, Usuardum ei non obtulisse originale, quod limavit postea, & in quo mutavit illa, quæ mutata in eo observantur. Interim omnia exemplaria desumpta fuerunt ex manuscripto Caroli Calvi: hinc mirari non debemus, diversa esse a manuscripto, quod servatur in abbatia sancti Germani. Assentiri his, inquam, non possum: neque enim solent scriptores Opuscula sua primum in lucem dare, ac deinde limare. Corrigunt illi quidem subinde aliqua, in quibus se errasse deprehendunt: sed correctiones illæ minus sunt frequentes, quam mutationes, quæ occurrunt in Pratensi codice factæ post Martyrologium Carolo oblatum. Si quis dicat, Usuardum voluisse totum Opus suum ad limam revocare, quod monitus esset de erroribus quibusdam; id mihi certum non erit, ac ne satis quidem verisimile: non enim voluisset Usuardus correctiones illas esse in uno suo codice; sed, cum toti scriberet Ecclesiæ, curasset, ut correctiones tanta cura factæ aliis etiam innotescerent; curasset, inquam, ut exemplaria deinde describenda ex codice suo correcto desumerentur, non ex primo illo Carolino, cum id facile efficere posset in Ordine saltem suo. Quocumque igitur cogitationem inflecto, semper verisimilius mihi apparet, Martyrologium post mortem Usuardi ab altero ad limam revocatum, aut paulatim correctum, jubentibus vel certe permittentibus domus superioribus. Neque hanc conjecturam destruit, quod idem ubique appareat character: nam si revera omnia ab eodem sint exarata: potuit ille, qui, dictante Usuardo, Martyrologium scripserat, altero deinde dictante, illud corrigere. Prudenter itaque Sollerius contenta in Martyrologio, quod editum constat ab Usuardo, dum illud Carolo dedicavit, prætulit incertis illis correctionibus in codice Pratensi privatim factis, de quibus merito dubitatur Usuardine sint, an alterius: præsertim cum nec illas correctiones omiserit, sed inter additamenta primo loco collocaverit. Verum hæc sufficiant de illo Martyrologio, cum mihi non lubeat vindicias scribere, quas Sollerius ipse sibi nequaquam putavit necessarias. Pluscula tamen de his videri possunt in Memoriis Trivoltianis in Maio anni MDCCXIX: & loca Sollerii oppugnata conferri cum objectionibus adversarii.

§ III. Reliqua in illustrandis Sanctorum Actis præstita.

[Quid præterea] Plurima postmodum Sanctorum Acta illustravit Sollerius, quæ decem sequentibus tomis impressa leguntur, nimirum septem tomis Julii, ac tribus primis Augusti, ubi egregii scriptoris fuit laborum meta. Primum in illis omnibus tomis ejus studio in ordinem digesti sunt Sancti, statutumque, quinam illorum, ac quibus diebus, Operi inserendi, quinam vero aut penitus omittendi ob cultum non satis probatum, aut ad alios dies remittendi. Hi quidem Sanctorum, ac Prætermissorum catalogi, pauciores in tomis singulis replent pagellas: attamen non conficiuntur sine labore industriaque insigni, ob dubia de cultu aliisve de rebus frequenter occurrentia, hominemque requirunt in Martyrologiis aliorumque Sanctorum Fastis versatissimum, qualis certe post illustratum Usuardum erat Sollerius. Hic primus ipsius in decem memoratis tomis labor.

[24] Accedit in tomis singulis ingens Sanctorum numerus, [in Actis Sanctorum] quorum digessit Acta atque illustravit. Quinquaginta numeravi in primo Julii tomo, ipsius labore majori ex parte confecto. Inter illos S. Rumoldum episcopum & martyrem, ac Mechliniensium patronum, prolixiori commentario illustravit. Opus autem illud multis ad Mechlinienses spectantibus auctum, ita ut brevem Mechliniæ historiam contineat, seorsum imprimi jussit, dedicavitque illustrissimo archiepiscopo, nunc Eminentissimo S. R. E. Cardinali, Thomæ Philippo de Alsatia de Boussu, ac deinde capitulo metropolitano, magistratuique Mechliniensi. Magnam quoque prædicti tomi partem occupant Acta S. Ottonis episcopi ac Pomeranorum apostoli, erudito Sollerii commentario elucidata. Accedunt ibidem alia satis diffusa, quæ lector curiosus poterit investigare.

[25] Secundus Julii tomus Sanctos continet, de quibus scripsit Sollerius, [illustrandis præstiterit,] ultra octoginta. Ex his imprimis commemoranda est S. Godeleva Virgo & martyr, cujus Acta ceteris prolixiora, separatoque Opusculo contenta, illustrissimo Brugensium antistiti, Henrico Josepho van Susteren, dedicavit: deinde Martyres Gorcomienses, quorum Acta accuratissime scripta: & S. Willibaldus Eystadiensis episcopus, cujus egregia gesta erudite & prolixe elucidata. Nec desunt alii, operosis Commentariis illustrati, quorum catalogum texere longum esset. Eadem Sollerii diligentia apparet in tomo tertio ejusdem mensis, in quo de sexaginta fere Sanctis more sibi consueto disputavit. Multorum ex his gesta operose & prolixe discussa, inter quos tamen eminent S. Amelberga virgo, in Flandria præcipue culta, quæ a synonymis Belgii Sanctis distinguenda fuit; S. Henricus imperator, cujus cum S. Cunegunde servata in matrimonio castimonia egregie contra Leibnitium defensa; ac demum eximius Ecclesiæ doctor S. Bonaventura, cujus gesta, quo fuerant recentius litteris consignata, eo majori judicio fuere examinanda, elucidandaque.

[26] Ingens ille numerus Sanctorum, ipsius studio illustratorum, [brevi enumeratione] quem ex tribus tomis pro exemplo dedimus, per omnes sequentes tomos deducitur. Ratio hæc est. Dum Sollerius ex Fastis quibuslibet discutiebat, quinam Sancti ad singulos dies Operi essent inserendi, eodem fere labore de Sanctis illis scribebat, quorum gesta minus nota, atque ex solis fere Martyrologiis deducenda. Hanc autem consuetudinem ad finem usque continuavit, ita ut prolixiora Acta fere non susciperet discutienda, nisi expeditis brevioribus hisce elogiis. Hinc factum est, ut rarius deinde diffusiores Sanctorum Vitas illustrare potuerit, cum breviores hæ collectiones, aliaque post memoranda, multum absumerent temporis, & tres tunc haberet socios, ætate vigentes usuque exercitatos, qui interim Acta longiora discuterent atque illustrarent. Quin imo dum hæc attente considero, aliasque Sollerii occupationes perpendo, non intelligerem, quo modo tempus invenire potuerit, ut prædictis aliquid adjiceret; nisi omnino constaret, quam expedite singula perficere, quantaque patientia studiorum labores soleret continuare.

[27] [præcipuorum] Verumtamen vir maxime laboriosus in tomis quoque sequentibus difficilia non pauca feliciter expedivit, licet illa videantur mole minora. Sic in tomo quarto Julii S. Gumbertum confessorem ex multis confusionibus in lucem vindicare conatus est, S. Marinam virginem ab aliis distinxit, de S. Leone IV & de S. Symmacho, Romanis Pontificibus, erudite disseruit. In quinto dicti mensis tomo geminam de S. Maria Magdalena controversiam, multis difficultatibus obnoxiam, fuse pertractavit, reliquaque ad Sanctam spectantia illustravit: varias in eodem difficultates de S. Lewinna virgine expedivit. In sexto autem de S. Laurentio archiepiscopo Mediolanensi accuratum contexuit Commentarium historicum, quod Acta desiderarentur. Hujusmodi quoque Commentarium de S. Victore Papa composuit. Acta vero Martyrum Cordubensium, S. Samsonis episcopi, aliorumque varia, Commentario prævio notisque explicavit. In septimo denique Julii tomo, præter breviores collectiones, de quibus jam diximus, gesta S. Marthæ virginis; ac Christi Servatoris hospitæ, studioso innexuit Commentario: de S. Felice II Romano Pontifice ibidem disseruit, spinosasque difficultates dissolvit. Accedunt Acta multorum breviter elucidata. Hic finis Julii mensis, at necdum laborum Sollerii.

[28] [ostenditur.] Necdum, inquam, laborum finis: nam tomo primo Augusti omnes Sancti, ad primum diem spectantes, id est, viginti & quinque, ejus opera illustrati, quorum non pauci Acta habent satis longa, disquisitionesque operosas. Inter hos S. Eleazarus cum septem fratribus Machabæis & horum matre; SS. Fides, Spes, Charitas, & Sapientia; S. Justinus puer & martyr; S. Justa virgo & martyr; S. Bandaridus episcopus; S. Jonatus abbas, ac S. Ethelwoldus abbas. Sequuntur in eodem tomo ad singulos dies alii, in quorum gestis colligendis elucidandisque viri laboriosi versata est industria. Continuavit hanc industriam, licet laboribus jam utcumque fractus, in tomo memorati mensis secundo, in quo de quinquaginta Sanctis disseruit, inter quos operosius elucidati sunt S. Memmius primus Catalaunensis episcopus, S. Cassianus Augustodunensis antistes, ac S. Hormisda Romanus Pontifex: reliquorum gesta monumentorum defectu brevius examinata sunt. Demum in tertio Augusti tomo, cum ætate tum perpetuis studiorum laboribus exhaustus, post triginta circiter Sanctorum Acta brevi collectione illustrata, scribendi finem fecit, sibi deinceps & Deo victurus. Habes, benevole lector, scripta Sollerii brevi compendio enumerata, ita tamen, ut in prioribus tomis tantum enumeraverim ea, quæ ceteris longe erant prolixiora, multaque ad tædium vitandum prætermiserim, in quibus summam diligentiam pari cum eruditione conjunxit. Tandem si omnia computare voluerimus ipsius scripta, plurima sane erunt; nec ullus hactenus in vasto Opere nostro tam multa collegit, digessit, elucidavit, si Henschenium excipiamus & Papebrochium.

CAPUT TERTIUM.
Reliqua gesta Sollerii ad Acta Sanctorum promovendum.

[Varia præstita] Non scribendo dumtaxat Acta Sanctorum egregie promovit Sollerius, sed multa quoque alia præstitit, quibus id effecit, ut multo jam tempore celerius solito provecta sint, eademque celeritate, divino aspirante favore, promovenda imposterum sperare liceat. Postquam anno MDCCXVI Baertius, hemiplexia correptus, senio & morbo ad labores factus erat inutilis, sicut in ejus elogio relatum est ante tomum II Julii pag. VI, Operis sumptuosi procurationem, cujus dudum partem gesserat, totam suscepit Sollerius, tantaque diligentia, industriaque ad annos facile viginti illam administravit provinciam, ut hac quoque ex parte videatur Actis Sanctorum non minus profuisse, quam perpetuo scribendi labore illa promovendo. Rem paullo enucleatius declaro. Cum illustrissimus Mechliniensium archiepiscopus, Eminentissimus hodiedum S. R. E. Cardinalis de Alsatia, Viennam Austriæ cogitaret mense Augusto anni MDCCXV, Sollerium itineris comitem desideravit. Hic autem excellentissimi antistitis voluntati obsecutus, eodem anno Viennam attigit, ususque ea opportunitate, Acta Sanctorum Augustissimo imperatori gloriosæ memoriæ Carolo VI commendare decrevit, ut, quemadmodum subsidio augustissimæ domus Austriacæ dudum promota fuerant, ejusdem deinceps munificentia citius proveherentur. Rogata igitur impetrataque audientia, benigne a Cæsare exceptus est, expositaque supplicationis suæ causa, familiari etiam colloquio honoratus, ac demum cum spe optima ab Augustissimo imperatore remissus. Neque vero spem Sollerii fefellerunt munificentissimi principis usque ad obitum, toti Europæ luctuosissimum, subsecuta deinde subsidia, quibus suffragantibus ea efficere potuit, quæ plurimum ad celeriorem Operis promotionem conduxerunt.

[30] [ad Acta Sanctorum] Imprimis curavit, ut tomorum im pressio facilior imposterum fuerit & expeditior. Etenim tantæ non raro impressioni difficultates fuerant injectæ a typographis, ut Opus ipsum morarentur, studiaque intermitti deberent ob curam quærendi typographum, difficultatemque inveniendi unum aliquem, qui sumptuosi Operis impressionem auderet suscipere. Ita Papebrochio, non sine magno studiorum detrimento, Amstelodamum proficiscendum fuit, multisque mensibus ibi hærendum, idque inutili demum labore, quod nemo unus inveniretur Antverpiæ, qui mensem Aprilem prelo vellet subjicere, ut refertur in ejus elogio ante tomum VI Junii pag. VII. Quapropter Sollerius, consideratis difficultatibus damnisque a liis, quæ progressum Operis impediebant, libellum supplicem nomine Janningi, suo que & sociorum, Cæsareæ Regiæque majestati obtulit in senatu Brabantiæ, ut liceret sibi sociisque Acta imprimenda curare per quoscumque typographiæ peritos, seu servos typographorum, ne typographi deinceps Opus nostrum proveherent solum, quantum e re sua esset, aliisque frequenter interrumperent. Obtinuit petitum privilegium Sollerius anno MDCCXVII, tomumque primum Julii mox prelo curavit subjiciendum. Absolutus fuit primus ille tomus post biennium, quem alii semper post biennium aliud secuti, serie hactenus non interrupta.

[31] [celerius] Porro, ut Opus laboriosissimum tam cito procederet, non satis erat typo rum curatores ad manum semper habere: verum vel maxime curandum erat, ne umquam ad prelum versandum deesset materia. Egit igitur Sollerius cum superioribus Societatis, ut sibi sociisque ad scribendum destinatis vacare magis liceret ab aliis negotiis, iis præsertim, quæ plus temporis requirunt, vehementerque Actorum progressui obsistunt, qualis est dicendi ad concionem, sacrasque confessiones audiendi cura. Annuerunt benigne superiores, prudentis viri rationibus intellectis, atque ipsum & socios omni fere hac cura liberarunt, relictis solum pauculis, quæ ipsorum studia non magnopere videbantur impeditura. Locum insuper ad studendum aptiorem reddidit Sollerius: quippe, cum antea in uno omnes loco studerent, indeque frequentes orirentur distractiones, ob adventantes ad museum visendum hospites, aliosve, qui cum uno ex illis quidpiam habebant negotii, curavit ille, ut singuli separatum haberent cubiculum, museo communi vicinum, ne, dum unus necessario distrahendus erat, alii quoque a studiis avocarentur.

[32] Jam vero quanta diligentia, solertiaque studuerit colligere documenta omnia, [promovendum.] tum impressa tum manuscripta, quæ ad Acta Sanctorum copiosius rectiusque illustranda conducere existimabat, mihi imprimis constat ex testimonio ejus collegarum, & abunde quoque colligitur ex notitia litterarum, quam præ manibus habeo. Etenim litterarum omnium, quas scripsit Antverpiæ, brevem servavit notitiam, describendo diem, qua datæ, personam, ad quam missæ, verbuloque materiam, de qua scriptæ. Implevit brevibus his titulis tomum unum in quarto cum dimidia parte alterius. Inveni ibidem frequentissime quinque aut sex epistolas eodem die missas, non raro etiam octo vel novem, imo subinde duodecim ejusdem diei numeravi, ita ut numerus omnium, quantum ex pagellarum enumeratione conjicio, ad duodecim circiter millia reducatur. Neque tamen in his numerantur breviores schedulæ, aut epistolæ, quas exaravit, dum domo aberat.

[33] Porro, si hasce litteras vel ex solis illarum titulis attentius perpendere luberet, [Obsequia varia multis præstita.] tantum in iis difficultatis inveniremus & laboris, ut hæ solæ occupare potuissent virum non instrenuum aut indoctum. Patet imprimis ex titulis, quam frequenter consuleretur de rebus maxime variis, nec minus intricatis ac obscuris. Hinc sæpe notavit, epistolam fuisse scriptam cum dissertatione adjuncta, cum annotatis, responsoriam fuisse ad multa simul interrogata, & hujusmodi alia. Ex hisce item aliisque abunde colligere possumus, quam varia multaque multis præstiterit obsequia, quamvis alioquin satis caverit, ne hinc intelligi possent, quæ volebat occulta. Atque hæc sufficiant de laboribus Sollerii litterariis, aliisque ad curam de Actis Sanctorum spectantibus. Licet multa sciens prudensque prætermiserim, quæ viri virtus soli Deo nota volebat, iisque, quorum causa fiebant, vel quibus non poterant non innotescere. Hinc tacitus etiam præterire statui, quantum operæ ac studii posuerit in vindicanda Ecclesiæ Catholicæ doctrina adversus recentiores heterodoxos. Requisitus aliquando fuit atque hinc alio evocatus a magno quodam Belgii antistite, ut operam suam conferret ad detegendas hæreticorum quorumdam fraudes. Quem laborem, sepositis tantisper Actis Sanctorum, tam indefesse suscepit ac strenue, tantaque obivit solertia, ut non minus se probarit idoneum ad versutias hæreticorum refellendas, quam utilem ad Acta Sanctorum illustranda. Norunt hæc viri summis dignitatibus conspicui, partim defuncti, partim adhuc viventes. Non defuerunt etiam aliqui, qui putaverunt, Historiam Congregationum de auxiliis divinæ gratiæ, editam a P. Livino de Meyer sub nomine Theodori Eleutherii, Opus esse Sollerii nostri. At hi multum aberrarunt a vero, cum nullam in ea Historia partem habuerit Sollerius.

CAPUT QUARTUM.
Aliæ Sollerii occupationes: corporis animique dotes, & virtutes.

[Pueros doctrina Christiana imbuit, concionatur; multos] Præter studia Actis Sanctorum impensa, non deerant Sollerio occupationes aliæ, quæ hominem minus laboriosum totum detinuissent. Pueros multis annis doctrina Christiana erudiit Dominicis quibuslibet diebus, partim sermone Belgico, partim Gallico: ad concionem quoque subinde dixit, sed rarius. Hæc tamen, licet fierent diligentissime summaque industria, minus afferebant laboris, quod obeunda non essent, nisi statutis temporibus. Verum cura confitentes de peccatis audiendi, quam ab initio susceperat, & numquam omnino deposuit, nisi laboribus fractus, plus facessebat negotii. Etenim perspecta viri prudentia, & mira in tractandis animis dexteritas, ingentem attraxerat hominum multitudinem, qui conscientiæ suæ arcana ei pandere cupiebant. Inter illos plurimi erant viri primarii, ac dignitatibus ecclesiasticis aut civilibus magistratibus insignes, mulieres quoque non paucæ virginitatem sectantes, Deoque devotæ.

[35] Hisce aures præbendæ erant non modo diebus festis & Dominicis, [de peccatis confitentes audit diligentissime.] sed profestis quoque non raro; uti non ignorant, qui eximiam Antverpiensium pietatem, frequentissimumque ea in urbe Sacramentorum usum perspectum habent. Hisce insuper in morbis, mortisque periculis die noctuque assistendum, cum pauci in his regionibus alium admittant in supremo illo agone adjutorem, nisi consuetum conscientiæ suæ moderatorem, si ille ad manum esse possit. Obiit Sollerius munus illud charitatis multis annis tam sedulo, acsi aliud non habuisset administrandum; tantaque cum industria, ut instructiones ipsius, animarum morbis accommodatas etiamnum servari, & in pretio haberi sciam. Deinde tamen, quod tempus ad scribendum illo officio videret nimis coarctari, vela contraxit, retentisque solum antiquis pœnitentibus, quos alio dimittere grave videbatur, novos non admisit.

[36] Quæ hactenus narravimus de Sollerio, abunde probant, [Corporis animique dotes,] virum fuisse corporis animique dotibus prorsus insignem. Satis igitur erit, si has perstringamus breviter. Corpus nactus erat robustissimum, & laborum quorumlibet patientissimum, ita ut valetudo ejus rarissime sit tentata. Cum hisce corporis viribus dederat ei divina liberalitas memoriam excellentem & tenacem, intellectum perspicacem, velocem, & ad quaslibet scientias expeditum, judicium acre & subtile. Hæc autem Dei dona tanto tamque perpetuo studio excoluerat, ut & memoria esset multarum rerum cognitione locupletata, & intellectus obscura quælibet prompte perspiceret, intricataque facili negotio enodaret, & judicium dubia a certis, ac vera a falsis recte discerneret. Quin imo, si liceat breviter dicere, quod mecum censent, quotquot Sollerium intime cognoverunt, tantum erat illius viri ingenium, cum pari eruditione conjunctum, tanta ad scribendum, ad negotia quælibet expedienda, atque ad consilia suggerenda dexteritas, ut inter summos hujus seculi viros merito numerandus videatur.

[37] Hasce corporis animique dotes nobilitarunt virtutes homine Christiano & Religioso dignæ. [cura servandi Regulas Societatis, meditandi,] Internas soli Deo notas voluit, & conscientiæ suæ moderatoribus: de externis pauca accipe. Disciplinæ domesticæ semper fuit observantissimus, ad normam Regularum nostrarum mores suos componere, vitamque ordinare sedulo conatus. Hæc dum assevero, plura dico, quam multi sint percepturi: neque enim Regulæ nostræ servantur sine virtutum omnium exercitio. Attamen non lubet discurrere per singulas, quod illa enumeratio nimis esset prolixa. At duas illarum, ex quarum recta observatione reliquarum observantia solet oriri, solum expono. Homines Societatis nostræ de somno excitantur quarta post mediam noctem hora, ubi signum ære domestico fuit datum, ut post mediam horam animum pascere incipiant pia meditatione, per horam integram continuanda. Sollerius autem, ne vel minimam particulam perderet pretiosi temporis, sed illud augeret potius, egerat cum Fratre, cui demandata erat alios excitandi cura, ut ad se veniret, lumenque portaret, priusquam signum ære esset datum. Ad vocem excitantis e lecto se proripiebat velociter, & quam poterat citissime animum incipiebat pascere.

[38] [annua exercitia obeundi;] Altera Societatis lex est, ut singuli quotannis per dies octo vel decem ab externis occupationibus vacent, & spiritualibus S. Ignatii exercitiis se tradant Hanc item legem observabat religiosissime, curasque quasvis alias, licet illæ alioquin laudabiles essent & bonæ, eo tempore seponebat. Non solum testantur istud, qui ei ante me convixerunt: verum & aliunde idem deprehendi non sine admiratione quadam. In libris ante memoratis, in quibus notatæ sunt ejus epistolæ, pauci reperiuntur dies, quibus nulla legitur data, numquam fere duo vel tres consequentes titulis epistolarum vacant. Attamen temporibus iis, quibus spiritualia obibat exercitia, totum octiduum passim invenias, quo nullæ notantur litteræ, & pro iis ad marginem scriptum legitur exercitia. Tanta vir occupatissimus solertia res suas disponebat, ut pietati instaurandæ libere vacare posset. Ex hisce de aliarum legum observatione, perpetuaque orandi consuetudine fieri potest conjectura.

[39] [diligentia in studiis quotidiana,] Miro flagrabat studio Dei Sanctorumque gloriam promovendi, illustrandis præsertim Sanctorum Actis; nec laboribus parcebat nec sumptibus, ut Opus proveheret. Verum cum hæc colligi possint ex ante dictis, hic dumtaxat referam; quo diem sibi divideret modo. Ubi horas aliquot menti pascendæ dederat, meditationi nimirum, horis canonicis, & sacrosancto Missæ sacrificio, mane studia inchoabat, eaque summo fervore continuabat toto matutino tempore, ex quo nullam sibi elabi sinebat particulam, nisi impedimentum aliunde interveniret. Multis quoque annis Missam distulit usque ad postremam ante meridiem horam, ut aliorum serviret commodo. Pomeridiani temporis partem primam negotiis externis seu domi seu foris impendebat, posteriorem studiis. Hæc Vir diligentissimus servavit, quamdiu per valetudinem licuit.

[40] Cum summa animi magnitudine solidam conjunxerat humilitatem, [virtutes aliæ:] ex eaque pullulantem obedientiam; cum mira erga superiores observantia animi libertatem, timoris aut adulationis ignaram. Hinc libere monebat viros etiam primarios, quosque reverebatur maxime, & ipse moneri poterat sine ullo offensionis periculo. Ingenio quidem erat præfervido, sed osfensiones quaslibet tam cito tamque facile remittebat ex charitate Christiana, ut jure merito de eo dici potuisset, nullius oblivisci solitum, nisi injuriarum. Eximiam viri constantiam prædicant multi, testantes eodem semper vultu fuisse, & animo immutato, quem nec prospera elevarent, nec adversa deprimerent. Quod quam solidæ virtutis argumentum sit, in homine præsertim ingenii vividi, & gravibus negotiis occupato, facile intelligent, qui inter veram virtutem & umbratiles quasdam virtutis species norunt dijudicare.

[41] [ob quas summo in pretio fuit apud viros illustres.] Hæc, aliæque virtutes, quas brevitatis causa singulas non recenseo, cum summa eruditione conjunctæ, effecerunt, ut in pretio esset & amore apud summos quosque & infimos. Possem sane catalogum texere bene longum virorum illustrium, qui Sollerium eximia prosecuti sunt benevolentia, interque illos recensere plerosque Belgii nostri antistites, quorum defuncti sunt aliqui, aliqui superstites: possem non pauciores enumerare, qui vel in epistolis vel in libris typo editis eum suis honorarunt elogiis, inter quos primo loco nominandus esset, qui universalem hodiedum feliciter regit Ecclesiam, Benedictus XIV; sed vereor, ne limites excederem brevitatis mihi propositæ. Ad alia igitur progredior.

CAPUT QUINTUM.
Post celebratum jubilæum paulatim deficit: postremus morbus ac pius obitus.

[Septuagenarius fere paulatim deficit:] Sub finem anni MDCCXXXVI, cum annum inchoasset quinquagesimum vitæ Religiosæ, Jubilæum de more celebravit Sollerius, vigens etiam tum, & corpore satis robusto pro ætate, sed asthmate subinde vexatus. Increvit paulatim istud pectoris malum, atque eo deduxit Senem optimum, ut anno sequenti MDCCXXXVII moriturus videretur, atque extremis Ecclesiæ subsidiis ad luctam fuerit munitus. Convaluit tamen utcumque ex morbo, sed iisdem corporis animique viribus numquam futurus, nec studia consueta resumpturus. Quippe ab eo tempore, sive id ortum fuerit ex corpore male affecto, sive ex perpetua studiorum contentione, memoria ante firmissima vacillare paulatim cœpit, summumque istud ingenii acumen hebescere, ita ut imposterum a munere scribendi fuerit amovendus, ipseque agnosceret, non eumdem se esse, qui fuerat.

[43] Ab anno igitur MDCCXXXVII ad finem vergente usque ad obitum sibi uni vixit & Deo Senex emeritus. [obit tamen semper a consuet pietatis exercitia,] At, qui semper fuerat occupatus, ne illo quidem tempore umquam erat otiosus; sed vel ordinaria pietatis obibat exercitia, vel legebat aliquid, vel rosarium, ut vocant, recitabat, quod semper fere habebat in manibus. Abstinuit etiam deinceps ab offerendo incruento Sacrificio, ne aberraret vacillans memoria, at diebus quibuslibet Dominicis & festis sacrosanctum Domini Corpus in sacello valetudinarii suscipiebat magna reverentia & tenerrimo pietatis sensu. Miratus sum frequenter incensum optimi viri desiderium erga cælestes hasce epulas, quod, cum ejus ea in re plerumque essem minister, passim me interpellaret pridie festorum de Sacro dicendo in valetudinarii sacello, ut angelico ibidem Pane reficeretur; eamque servavit consuetudinem, donec supremo decumberet morbo. Summa quoque erat piissimi viri cura, ut Missæ sacrificio interesset quotidie. Hinc non raro contingebat, ut duabus interesset vel tribus, quod oblitus esset, se uni mane adstitisse. Imo ne tunc quidem umquam neglexit annua spiritus exercitia, sed ea inchoaturus undecim simul adferri jubebat libros asceticos, ut illorum ope exercitia obiret, si non pari mentis vigore, quo id ante fecerat, pari certe diligentia.

[44] [& mira patientia tolerat corporis fatiscentis incommoda:] Senex erat minime morosus aut querulus, mire patiens & fraternæ charitatis amantissimus. Numquam de ullo incommodo conquerentem audivi, ne in supremo quidem morbo; numquam male loquentem de aliquo. Cum in illam subinde incidebat cogitationem, quod nihil jam opis adferre posset, ad Acta Sanctorum illustranda, hominem inutilem se nominabat, indeque non nihil doloris pati videbatur, sed brevissime: namque vix pauca verba audierat de divina providentia, suas singulis metas statuente, quin continuo manus conjunctas ad cælum elevaret, seque totum divinæ permitteret dispositioni. Sic placide & sine cura vixit Senex emeritus toto fere triennio, donec placuerit divinæ bonitati perpetuos ipsius labores, quibus corporis animique vires exhauserat, cælesti, ut merito confidimus, gloria coronare,

[45] Anno MDCCXL, mense Aprili, lectum tenere cœpit valida correptus febri. [supremus morbus & obitus.] Prima die Maii, præmissa confessione de peccatis, supremum Viaticum pie suscepit, nostris præsentibus; quibus itidem assistentibus, postridie Sacro Oleo fuit inunctus, uti ipse petierat, a Superiore domus ea de re interrogatus. Remisit deinde vis morbi, ita tamen, ut maligna febricula rediret semper, &, quidquid restabat virium, paulatim consumeret. Exhaustis tandem corporis viribus, postquam decubuerat ultra tres menses, animam placide, uti vixerat, Creatori reddidit XXVII Junii natus annos 71, & menses fere 4: ex quibus annos 35 & ultra impenderat Actis Sanctorum illustrandis. Hæc habui, quæ de Sollerio posterorum memoriæ commendarem, partim visa, partim ex iis, qui viderant, audita. Tribuat Dominus Viro, de Actis Sanctorum optime merito, pro exantlatis hic laboribus æternam cum Sanctis requiem.

NOTITIA FIGURARUM
ornantium hunc tomum.

Præmittitur solitum operis frontispicium.

Effigies dedicationi præfixa.

Effigies R. P. Joannis Baptistæ Sollerii P. M.

Numismata XVII res varias a S. Ludovico pie fortiterque gestas exhibentia 293, 301, 305, 309, 320, 339, 357, 380, 402, 403, 418, 423, 433, 439, 491, 511, 518.

Effigies S. Ludovici 521

Theca reliquiarum ejusdem Sancti 537

Alia S. Regis lipsanotheca 538

Corona S. Ludovici 539

INDEX SANCTORUM IN TOMUM V AUGUSTI.

A

Abundius & Irenæus MM. Romæ. Commentarius prævius. Cultus ex antiquis Martyrologiis, Acta, tempus martyrii 790. Passio ex Ms. Ultrajectino S. Salvatoris 791

Adrianus M. Nicomediæ, ut volunt. Commentarius prævius. Cultus, Acta, martyrii tempus & locus 808. Martyrium, auctore anonymo, e codice Ms. bibliothecæ Cæsareæ Vindobonensis, interprete J. P. 810

Alexander M. Bergomi in Italia. Commentarius prævius. § I. Cultus; Acta antiqua; scriptores recentiores; quædam circa militiam Sancti, tempus, & locum mortis observata 798. § II. Gloria Sancti posthuma 800. Passio, auctore anonymo Bergomensi, ex Ms. Legendario eminentissimi Cardinalis Barberini fol. 243, collata cum duobus Mss. Præfatio 803. Passio altera, auctore anonymo Bergomensi, ex Lectionario antiquo Bergomensis ecclesiæ cathedralis, collata cum Ms. monasterii S. Gratæ. Præfatio 806

Alexander M. Brixiæ in Italia. Sylloge de cultu, translatione corporis, & Actis 777

Aredius abbas Atanensis, apud Lemovices in Gallia. Commentarius prævius. § I. Immemorabilis & publicus hujus Sancti cultus ex Martyrologiis & antiquis corporis ejus translationibus 171. § II. Duplicia Sancti Acta, compendium eorum ex Gregorio Turonensi, & dubium de testamento, quod nomine illius Sancti, matrisque ejus editum est 175. Vita prima, auctore coævo, ex editione Mabilloniana inter Acta Sanctorum Ordinis Benedictini, seculo primo pag. 349 & sequentibus. Cap. I. Sancti patria, parentes, pueritia vel adolescentia, virtutes & miracula 178. Cap. II. Ultimus Sancti morbus, notitia mortis imminentis, pia monita, obitus, & locus sepulturæ mirabiliter assignatus 180. Vita altera, auctore anonymo synchrono vel subæquali, ex veteribus analectis, quæ Mabillonius anno 1685 Parisiis edidit, tomo 4, pag. 194 & sequentibus. Prologus. Cap. I. Sancti patria, parentes, educatio, ministerium aulicum, conversio ad perfectiorem vitam, variæ virtutes, & publicum sanctitatis indicium 182. Cap. II Sancti reditus ad patriam, vita solitaria, constructio monasterii, & quædam miracula 184. Cap. III. Alia diversi generis miracula, quæ Sanctus adhuc vivens patravit 185. Cap. IV. Commiseratio Sancti erga afflictos, iter Parisiense, & variæ rerum futurarum prædictiones per spiritum prophetiæ 187. Cap. V. Prædictio mortis imminentis, ultimus Sancti morbus, pia monita, felix obitus, & sepultura 191. Cap. VI. Quædam miracula, quæ post obitum sancti Abbatis contigerunt 192

SS. Atticus & Sisinnius MM. ac S. Ibistion conf. Cultus ex Fastis Græcis 811

B

Bartholomæus apostolus, Albanopoli in Armenia vel Albania. Commentarius prævius. §. I. Proposita controversia, an S. Bartholomæus sit idem, qui Nathanaë probatur rationibus ex SS. Litteris desumptis, Nathanaëlem fuisse apostolum 7. § II. Respondetur rationibus SS. Augustini & Gregorii, quorum auctoritati aliorum Patrum auctoritas opponitur 10. § III. Probatur idem apostolatus consensu orbis Christiani fere universi 12. § IV. Probatur, S. Nathanaëlem non alium esse a S. Bartholomæo apostolo 14. § V. Sancti patria & vitæ conditio ante vocationem 17. § VI. Doctrina, vocatio, virtutes, & alia quædam 19. § VII. Prædicatio Apostoli Indica 21. § VIII. Apostoli in aliis provinciis prædicatio 25. § IX. Ubi, qua occasione, & quomodo, martyrii palmam adeptus sit S. Bartholomæus. Ordo prædicationis usque ad mortem probabiliter assignatus 27. Acta fabulosa, auctore Pseudo-Abdia Babylonio, ex Ms. S. Martini Treviris, collato cum aliis Mss., & editis exemplaribus. Cap. I. Bartholomæi in Indiam adventu Astaroth mutus redditus, Berith consultus, dæmones ejecti, mysteria fidei Polymio regi exposita 34. Cap. II. Idola fracta, templum consecratum, Polymius cum suis conversus, mors Apostoli &c. 37. Oratio encomiastica, auctore S. Theodoro Studita, ex tribus Mss. pervetustis, collatis cum editione Acherii. Præfatio interpretis, ut videtur, 39. Translatio corporis Beneventum, auctore, ut videtur, S. Berthario abbate Casinensi, ex duobus Mss. 42. Oratio altera, auctore Josepho forsan Hymnographo, ex editione Surii 43. Oratio tertia, auctore Niceta Paphlagone, ex editione Græca Combesisii Latine reddita, interprete J. S. 46. Gloria Sancti posthuma ex cultu, variis sacri corporis translationibus, miraculis, reliquiis &c. Cap. I. De cultu & gemina corporis translatione. § I. Cultus: sacrum corpus Anastasiopolim delatum; deinde in Liparam insulam: utraque translatio conciliata 49. § II. Quomodo corpus fuerit Liparam transportatum 52. § III. Reliqua ad Liparam spectantia 56. Cap. II. De translatione sacri corporis Beneventum, ceterisque ea occasione factis. § I. Translationis occasio, tempus, auctor 58. § II. Translatio: miracula eam secuta 60. § III. Facta Beneventi ad honorem Sancti, aut ad eum spectantia 62. Pars I, continens ea, quæ facta sunt usque ad annum MDCLXXXVIII. 65. Pars II. Terræ motu templum S. Bartholomæi collapsum; corpus ad metropolim translatum; nova basilica ædificata; restitutio corporis in concilio decreta 67. Pars III. Apertio arcarum: quæ cum ossibus inventa: ossa per juratos anatomicos recognita & numerata, & vitreis ampullis imposita 70. Pars IV. Facta in secunda sessione synodi: corpus relatum & repositum in templo novo 73. Cap. III. An corpus S. Bartholomæi Romam translatum? § I. Cultus Romæ: controversia Romanos inter ac Beneventanos de sacro corpore 77. § II. Præcipuum Beneventanorum fundamentum; sive Leonis Ostiensis relatio examinata, oppugnata, & defensa 78. § III. Reliqua Beneventanorum argumenta, & Dini ad hæc responsa exponuntur 87. § IV. Argumenta pro Romana traditione, maxime, quæ Ottoni II translationem attribuunt 93. § V. Argumenta ejusdem traditionis, quæ translationem fere tribuunt Ottoni III; quædam adjecta, quæ Ottoni II 95. Cap. IV. De reliquiis undequaque sparsis, miraculisque variis locis factis. § I. Reliquiæ in varias provincias portatæ; ubi & miracula quædam Apostoli patrocinio facta 101. § II. Brachium in Angliam portatum: reliquiæ variis locis cultæ 103. § III. Reliquiæ in Germania & Hispania 107

Bregwinus ep. & conf. Cantuariæ in Anglia. Commentarius prævius. § I. Nomen, patria, episcopatus, annus mortis, res gestæ 827. § II. Sancti sepultura, & miracula 829. § III. Acta Sancti, ac publica ejusdem veneratio: Vitæ, quam hic damus, exemplar 830. Vita, auctore Eadmero vel Edmero monacho, ex editione Henrici Whartoni, parte 2 Angliæ sacræ pag. 184 & seqq. 831

E

Ebba M. & abbatissa cum multis ejusdem Martyrii sociabus in Coludensi Scotiæ monasterio. Sylloge historica. § I. Distinctio hujus sanctæ Martyris ab alia synonyma ejusdem cœnobii abbatissa, tempus & modus martyrii 265. § II. Vindicata harum Martyrum sanctitas, incertus earum numerus, & controversa natio 266

Ebba virgo & abbatissa in Coludensi Scotiæ monasterio. Commentarius prævius. Antiquus hujus Sanctæ cultus, Acta, eorum supplementum, & tempus mortis 194. Vita, collectore Joanne Capgravio, ex nova Legenda Sanctorum Angliæ, quæ Londini anno 1516 impressa est, fol. XCIX & seqq. 196

S. Elias ep. & conf. Syracusis in Sicilia, ex Ferrario & Octavio Caietano 826

Epiphanius patriarcha Constantinopolitanus. Cultus e Fastis Græcis: observatio 164

Eulalius seu Euladius ep. Nivernensis in Gallia. Sylloge historica. Cultus Sancti; alius cum eo perperam confusus; nonnulla de hoc argumento corollaria 821

F

Felix presb. & conf. Pistorii in Italia. Commentarius prævius. Cultus; notitiæ; inventio ac depositio corporis; tempus vitæ; miracula 838. Compendium Vitæ, et corporis inventio, ex lectionibus propriis Mss. ecclesiæ Pistoriensis, cum alio earumdem apographo collatis 839

G

Gelasius ep. Pictaviensis. Cultus, elogium, tempus vitæ 817

Genesius mimus & Mart. Romæ. Commentarius prævius. Mira Sancti conversio, memoria in antiquis Martyrologiis, tempus martyrii, Acta, & diversa eorum exemplaria 119. Passio, auctore anonymo, ex editione Ruinartiana, quam cum Ms. apographo Cartusianorum Ultrajectensium contulimus 122

Genesius notarius & M. Arelate in Gallia. Commentarius prævius. § I. Distinctio hujus Sancti ab aliis martyribus homonymis, antiquus ejusdem cultus apud Gallos & Hispanos; qua occasione duo Genesii, qui perperam Martyrologio Hispanico inscripti sunt, obiter examinantur 123. § II. Indagatur, quis aut qualis fuerit sanctus Genesius, qui in Carthaginensi Hispaniæ provincia apud PP. Minoritas Sciarenses hodie colitur 126. § III. Sincera sancti martyris Arelatensis Acta, dubius eorum scriptor, incertus martyrii annus & duplex Arelatensium traditio refutata 129. § IV. Diversa miracula patrocinio Sancti post martyrium ejus patrata, & ab auctoribus fide dignissimis conscripta 133. Acta, auctore Paulino episcopo, ex Actis Martyrum sinceris & selectis, quæ Ruinartius anno 1689 Parisiis edidit, & quæ cum aliis Mss. contulimus, pag. 603 & sequentibus 135

Gennadius primus, patriarcha Constantinopolitanus. Sylloge historica. § I. Cultus; naturæ ac gratiæ dotes; scripta contra S. Cyrillum Alexandrinum non recte intellectum; episcopatus, & favor erga Constantinopolitanum clerum 148. § II. Acta adversus impium Timotheum Ælurum; res gestæ cum S. Daniele Stylita, & nostræ super illis observationes 150. § III. Collecta a Viro sancto synodus contra simoniam; epistola encyclica; vigilantia pastoralis; miraculum; clericus facinorosus miro modo punitus; ecclesiæ tempore hujus Patriarchæ Constantinopoli exstructæ; reliquiæ ab ipso translatæ, visiones 152

Geruntius vel Gerontius ep. Italicæ in Hispania. Sylloge historica. Antiquus hujus Sancti cultus, ætas, qua floruit aut obiit, locus mortis & exigua gestorum notitia 108

S. Gregorius conf. Ultrajectinæ ecclesiæ rector, Ultrajecti in Belgio. Commentarius prævius. § I. Sancti cultus; Acta, stirps, patria; an monachus? 240. § II. Utrum S. Bonifacius 13 annis in Frisia prædicaverit, antequam nactus est discipulum Gregorium? Ubi etiam examinatur, quo anno Bonifacium secutus Gregorius; & hujus ætas 242. § III. Chronologia vitæ S. Gregorii usque ad episcopatus administrationem 247. § IV. Gesta in munere episcopali, tempus obitus 251. § V. Corpus Sancti utrum translatum Ultrajecto in Susterense cœnobium: reliquiæ locis aliis: apparitio post mortem 253. Vita, auctore S. Ludgero episcopo, ex Ms. Fuldensi, & editione Broweri, collata cum Ms. Bodecensi. Prologus. Cap. I. Gregorii conversio; labores apostolici cum S. Bonifacio in Thuringia & Hassia 254. Cap. II. Bonifacii archiepiscopatus: labores illius & Gregorii aliorumque ejus discipulorum: ordinatio Bonifacii Romæ, quo eum comitatus Gregorius 257. Cap. III. Insignis Gregorii in condonandis injuriis lenitas: episcopatus Ultrajectensis ei datus: varii ejus discipuli: eorum egregia institutio: virtutes aliæ 261. Cap. IV. Aliæ virtutes: triennalis paralysis; futura prædicta: obitus 263

Gurloësius abbas, Ordinis sancti Benedicti, in Kemperlegiensi monasterio Britanniæ minoris. Sylloge. Notitia loci, Sancti præfectura, tempus, ac cultus 273

H

Hunegundis virgo in cœnobio Humolariensi in Veromanduis. Commentarius prævius. § I. Cultus Sanctæ: Acta & translationes 223. § II. Sanctæ patria, natales, ac gesta præcipua examinata 225. Vita, auctore Bernero abbate, ex Ms. Claro-Mariscano, collato cum nostro, & editione Mabillonii. Prologus. Cap. I. Sanctæ patria, natales, educatio; desponsata ab incunabulis, sed morte adolescentis liberata, desponsatur alteri adolescenti invita, quocum, ut tempus protrahat, Romam proficiscitur 227. Cap. II. Romam profecta quid egerit: velum virginum de manu Pontificis susceptum 228. Cap. III. Virgo a sponso relicta redit in Galliam, ubi se suaque monasterio tradit: reconciliatur Sanctæ sponsus, ac monasterii fit procurator: morbus supremus, & pia Virginis mors 230. Translatio corporis una cum miraculis, auctore Bernero abbate, ex Ms. Claro-Mariscano, collato cum codice Ms. & editione Mabillonii. Prologus 232. Cap I. Corporis quærendi occasio: ejus inventio: translatio, ac mirabilia tum facta 233. Cap. II. Miracula quædam post translationem facta 235. Translatio altera cum miraculis, auctore anonymo, ex editione Mabillonii 237

I

Januarius ep. & M., ac fortasse SS. Felix & Honoratus diaconi MM. Marsici in Lucania 813

Joannes a Caramola conf. Ord. Cisterciensis conversus in monasterio S. Mariæ de Sagittario in regno Neapolitano. Commentarius prævius. § I. Notitia loci, cultus, Vitæ auctor 854. § II. Recentior Vitæ scriptor.; mirabilia Beati ex eodem relata 856. § III. Beati post mortem apparitiones; illustratus ejusdem cultus, & vaticinia 858. Vita, auctore anonymo synchrono, ex Ms. cum editione Ughelli collato. Prologus auctoris 860

Joannes Bassandus conf. ex Ordine Patrum Cælestinorum, in monasterio Collismadiensi prope Aquilam in Vestinis. Commentarius prævius. § I. Conspectus loci; publica Beati veneratio 870. § II. Chronotaxis Vitæ; doctrina; cœnobium Bisuntinum; narratio quædam biographi castigata. 872. § III. Vitæ scriptor, Acta, eorumque exemplaria 874. Vita, Auctore anonymo synchrono, Ord. S. Cælestini, ac Beati discipulo, ex codice Ms. Patrum ejusdem Ord. Parisiis, cum aliis exemplaribus collato. Prologus auctoris 875. Cap. I. Beati patria, indoles; canonicatus regularis; ingressus in Ordinem PP. Cælestinorum; officium Supprioris 877. Cap. II. Prioratus Ambianensis ac Parisiensis monasterii; creatur quintum Franciæ provincialis 879. Cap. III. Visitationes monasteriorum; animi modestia in officiis; gratia apud regem Francorum; legatio ad Felicem pseudo-papam; qui dicitur Beati verbis papatui renuntiasse 880. Cap. IV. Patientia in adversis; venerabilis ejus senectus 882. Cap. V. Iter in Italiam pro reformatione cœnobii Collismadiensis; ultimus morbus; sermo ad fratres 883. Cap. VI. Insignium virorum ad Beatum accessus; obitus, corporis expositio; panegyris; exsequiæ; sepultura 885. Cap. VII. Varia miracula ad Beati sepulcrum facta; apparitio ejus 888. Cap. VIII. Alia Beati miracula memorantur 890. Cap. IX. Corpus B. Joannis viva calce coopertum, post annos octodecim incorruptum; prodigia, veneratio publica, epitaphium 891

Joannes eremita Ruselli in Aprutio Italiæ 140

Julianus M. in Syria. Cultus ex antiquis Martyrologiis 139

Justus, Orontius, & Fortunatus MM. Lycii in provincia Hydruntina Italiæ. Commentarius Historicus. § I. Acta horum sanctorum Martyrum discutiuntur 764. § II. Cultus eorum publicus, una cum titulo patronorum Lyciensium Romæ probatus 767. § III. Cultus Martyrum, præsertim S. Orontii, ad majorem splendorem evectus; occultata corpora, ac deinde non inventa 768. § IV. Mirabilia diversi generis a S. Orontio patrata 770. § V. Mulier cum filiis sub ruina domus mirifice conservata; oleum e lampade Sancti haustum multis beneficum 772. § VI. Oleum Sancti miro modo auctum, salutiferum in contagiis; memorabilia apud Molisinos per illud patrata; alia quædam mira 774

L

Liberatus de Lauro, Humilis ac Pacificus ex Ordine Fratrum Minorum, in Marchia Anconitana Italiæ. Sylloge. § I. Beatorum cultus, Liberatus hic cum alio confusus 840. § II. Acta Romana circa cultum B. Liberati de Lauro 842. § III. Responsa ad objectiones contra cultum B. Liberati de Lauro formatas: an sit multiplicandus ob diversa nomina 844

Ludovicus conf. Francorum rex prope Tunetum in Africa. Commentarius prævius. § I. Notitia primorum trium Vitæ auctorum 275. § II. Notitia Vitæ Ms., secundo loco edendæ: item Historiæ a Joinvillio conscriptæ, quæ huic subjungetur pro Vita tertia 277. § III. Aliæ quædam Vitæ posterius scriptæ: auctores alii, qui gesta ejusdem Sancti memoriæ prodiderunt 281. § IV. S. Ludovici parentes, fratres, & sorores: an precibus S. Dominici, recitatoque rosario obtentus? 283. § V. Annus Sancti natalis veterum auctoritate stabilitus 284. § VI. Locus natalis Pisciacum, contra paucos hodiernos, ex veterum testimonio firmatus 287. § VII. Pia Sancti pueritia, & adolescentia: præclara educatio, & institutio 289. § VIII. Mors Ludovici VIII: ejus ante mortem cura de successione Filii: testamentum: S. Ludovici coronatio 290. § IX. Potentes S. Ludovici adversarii initio regni: origo turbarum, & conspiratio principum adversus Regem 293. § X. Protectio summi Pontificis a Rege postulata & obtenta: comes Flandriæ vinculis exemptus: principum conspiratio dissipata: Anglorum conatus elusi, induciæ cum iisdem 295. § XI. Gesta contra Albigenses; decimæ Regi concessæ: fœdus cum Frederico imperatore: abbatia Regalis-montis fundata: nova procerum in Regem conspiratio, occultaque ad eum capiendum machinatio 298. § XII. Induciæ annuæ cum Anglis: gesta contra Albigenses: pax cum comite Tolosano composita 301. § XIII. Pacta inter Regem & comitem Tolosanum 304. § XIV. Comes Tolosanus Ecclesiæ cum suis reconciliatus: comitis Fuxiensis submissio: leges ad exstirpationem hæresis, & pro libertate Ecclesiæ per S. Ludovicum latæ 307. § XV. Constructa domus & ecclesia S. Catharinæ Vallis scholarium: alia quædam: dissensio universitatis Parisiensis, quæ deinde exstincta 312. § XVI. Utrum anno MCCXXVIII Rex bellum habuerit cum Britanniæ comite? bellum Campanicum inchoatum, factisque induciis interruptum 316. § XVII. Bellum excitatum contra comitem Britanniæ, Anglis fœderatum, ac deinde geri cœptum 318. § XVIII. Prosecutio belli Britannici: judicium contra comitem Britanniæ 321. § XIX. Prosecutio belli in Campania; gesta Regis ibidem: concordia demum secuta in comitiis principum, ubi & quædam contra Judæos statuta 323. § XX. Prosecutio belli Britannici: induciæ triennales: templum S. Dionysii restauratum, urbes munitionibus auctæ: canonici S. Laudi ad aliam ecclesiam translati: nuptiæ comitis Campaniæ impeditæ &c. 326. § XXI. Controversia Regis cum Theobaldo archiepiscopo Rotomagensi, ejusque successore Mauritio 328. § XXII. Controversia cum episcopo Bellovacensi de jurisdictione illius urbis civili 331. § XXIII. Alia quædam memorantur. Mortuis quibusdam principibus, concordia inter Campaniæ comitem & Cypri reginam, mediante Rege, facta: alia nonnulla 335. § XXIV. Pia Sancti exercitia: matrimonium: discordiæ sopitæ 338. § XXV. Bellum, finito induciarum triennio, cum Petro Britanniæ comite Anglisque renovatum: comitis subjectio post novas inducias, & pax illius cum Rege: quandonam Britanniæ comitatum cesserit filio? 340. § XXVI. Exactiones quædam abrogatæ, nuptiæ Frederici cum sorore regis Angliæ, molitionesque ad arma contra Ludovicum jungenda: nuptiæ per Regem impeditæ: turbæ Remenses compositæ 342. § XXVII. Procerum Gallorum conspiratio contra ecclesiasticos, eorumque judicia: quid hac in re egerit S. Ludovicus 345. § XXVIII. Regni administratio suscepta: varia alia: motus regis Navarræ, aliorumque principum: periculum Ludovici ab Assasinis, de quibus varia elucidantur 347. § XXIX. Nuptiæ Roberti Artesiæ comitis: insidiæ Frederici imperatoris elusæ: aliaque facta 352. § XXX. Spinea Domini corona S. Ludovico donata, atque in Galliam portata 354. § XXXI. Subsidium Balduino Constantinopolitano datum: expeditio procerum in Terram sanctam: fundatio abbatiæ Mali-dumi 357. § XXXII. Libri Judæorum Thalmudici, opem præstante Ludovico, in Gallia congregati, damnati, & combusti: fabella de his refutata 359. § XXXIII. Nata S. Ludovico filia: Richardus Anglus honorifice exceptus: querelæ inter imperatorem & Ludovicum occasione comitis Provinciæ, quem imperatori & comiti Tolosano Rex conciliat; rebelles Albigensium fautores victi, paxque restituta 362. § XXXIV. Excommunicatio imperatoris Frederici: imperium Roberto S. Ludovici fratri oblatum; sed non admissum: conficta Gallorum responsio refutata 365. § XXXV. Concilium a Gregorio indictum, quod impedire conatur Fredericus, promovere Ludovicus: episcopi Galli in itinere a Frederico capti, quos Ludovici minis libertati restituit 369. § XXXVI. Dictum S. Ludovici de Tartaris: pars crucis, aliaque Dominicæ passionis instrumenta Ludovici cura Parisios portata, insignique Regis pietate suscepta 371. § XXXVII. Capella sancta constructa: canonici ibidem statuti ac reditibus instructi, aliaque in capella ordinata 373. § XXXVIII. Alphonsus frater Regis militia donatus, & comes institutus: periculosa principum conspiratio: contra Marchiæ comitem expeditio S. Ludovici, qui plurima oppida & castra occupat 377. § XXXIX. Bellum S. Ludovico a rege Angliæ indictum: gemina Ludovi de fœderatis victoria: oppida capta: comes Marchiæ, multique alii nobiles Regi se subjiciunt 379. § XL. Pax cum comite Tolosano facta: Angli navalibus præliis victi: induciæ cum Angliæ rege: nata filia Ludovico; cura ad electionem summi Pontificis adhibita 383. § XLI. Varia gesta: natus Regi filius: accessus ejusdem ad capitulum generale Cisterciensium: promissum Pontifici contra vim Frederici auxilium: morbus; crux sumpta 386. § XLII. Facta ad promovendam expeditionem transmarinam: excommunicatus in concilio Fredericus; colloquium Ludovici cum Pontifice: peregrinatio ad Rupem Amatoris: natus filius: acta a Rege pro matrimonio Caroli fratris 390. § XLIII. Matrimonium Caroli: is militia donatus, & comitatu Andegavensi: acta ad Fredericum Pontifici reconciliandum: item ad expeditionem sacram promovendam: lis de comitatu Flandriæ Regis arbitrio terminata 394. § XLIV. Principum conspiratio contra ecclesiasticos: gesta pro expeditione sacra: restitutiones factæ: rex Norwegiæ ad belli societatem invitatus: oblatum Pontifici contra Fredericum subsidium: translatio corporis S. Edmundi præsente Ludovico: fundata domus Prædicatoribus 396. § XLV. Mors filii Regis: donationes: gesta cum Frederico; constantia Sancti probata: administratio regni matri commissa: vestes pretiosæ ablegatæ: pius discessus, & iter; acta Lugduni cum Pontifice, castrum in via expugnatum &c. 400. § XLVI. Gesta in Terra sancta a prima expeditione crucesignatorum usque ad adventum S. Ludovici compendio data 404. § XLVII. Tartarorum regni origo, & progressus: Armeniæ minoris regnum restitutum: varia circa soldanos Iconii, Alapiæ, & Babyloniæ notata 407. § XLVIII. Gesta varia S. Ludovici in Cypro: legatio Tartarorum ad Regem, ejusdemque ad Tartaros 409. § XLIX. Reliqua in Cypro facta: discessus in Ægyptum: littus, pulsis hostibus, occupatum: Damiata capta 414. § L. Damiatæ situs: de ea capta amplior narratio 416. § LI. Facta utrimque post Damiatam captam, progressus Christiani exercitus Babyloniam versus: prælia varia Christianis prospera: inutilis ad transeundum ostium Tanicum conatus 419. § LII. Transitus fluminis: prælium, & Christianorum victoria multorum sanguine parta: pugna altera, victoria Christianorum, item cruenta; infortunia Christiani exercitus ex penuria, morbis, & mortalitate 421. § LIII. Rex cum exercitu captus in reditu Damiatam: varia in carcere facta: pactum Regis cum soldano de sua aliorumque redemptione: soldanus a suis peremptus 424. § LIV. Terrores varii captivis objecti, miraque in iis Regis constantia: pactum induciarum renovatum, ac liberati cum Rege captivi: fabella de sacrosancto Christi Corpore Saracenis in pignus dato 426. § LV. Adventus Sancti Acconem: consilium ibi institutum, redeatne, an maneat in Palæstina: fratrum ejus, aliorumque reditus: perfidia Saracenorum in retinendis captivis, & cura Regis ad eos liberandos: gesta reliqua 429. § LVI. Cæsarea munita: bellum inter soldanum Alapiæ & Ægyptios: litteræ Ludovici subsidium postulantis: factio Pastorellorum in Gallia 431. § LVII. Fœdus cum Ægyptiis initum: Jafa condita, liberalitas Regis, & cura de conversione Tartarorum: pius obitus reginæ Blanchæ 433. § LVIII. Mors matris audita: legati rursum ad Tartaros missi: cura regni: terrores, damnaque a soldano Alapiæ illata, eique reddita: insignis Regis charitas in sepeliendis Sidone occisis: Sidon restaurata 435. § LIX. Reditus Sancti in Franciam: cusi in memoriam carceris nummi 437. § LX. Sancti in virtute progressus: munera S. Dionysio oblata: visitatio regni, & conatus ad pacem in Flandria stabiliendam: concordia inter regem Navarræ & comitem Britanniæ facta: honorifice excipit regem Angliæ; fundat domum Carmelitis, ac studia promovet 440. LXI. Leges præclaræ a Rege latæ, & deinde in concilio Biterrensi relectæ 443. § LXII. Sanctus Ordinem religiosum ingredi desiderat, qua occasione calumniam passi Prædicatores: inquiritur, an tertio Minorum Ordini fuerit adscriptus; an scapulare Stokianum gesserit, an cum B. Ægidio congressus 446. § LXIII. Tyrannis cujusdam nobilis compressa: donationes: monasterium Ordini Vallis-caulium fundatum: nemus monachi Grandimontensibus restitutum: varia impetrata a Pontifice: hæretici exstirpati: filia nuptui data: filio sponsa designata: induciæ cum Anglis: iter in Flandriam 449. § LXIV. Filius Regi natus: largæ ejus eleemosynæ: iter in Normanniam: fundatum monasterium Minoribus Falesiæ; valetudinarium Vernonii: componit controversias varias: adest translationi S. Fursei: pacem in Flandria conciliat, & inter principes alios 452. § LXV. Sanctus se munit contra Anglum: filia Margarita desponsata: restitutiones: fundationes: reliquiæ S. Nicasii acceptæ: adest translationi S. Quintini, donationes &c. Pugnæ nobilium prohibitæ: concordia Remis Facta inter archiepiscopum & cives: restitutiones: contractus cum rege Aragoniæ: filii desponsati: lites compositæ: fundatio 455. § LXVI. Pax cum Henrico Angliæ rege ejusque fratre Richardo Romanorum rege facta: varia regni negotia: fundatio Cartusianorum prope Parisios: insigne justæ severitatis exemplum 459. § LXVII. Auctoritas Sancti apud subditos, aliosque: fundatio domus & templi Ordinis SS. Trinitatis una cum valetudinario Fontis-Bliaudi, aliaque beneficia eidem Ordini præstita: donatines aliæ: pietas in translatione S. Aniani: fundationes piæ quam plurimæ 462. § LXVIII. Gesta cum Henrico Angliæ rege: mors immatura filii Ludovici: concordia in universitatem Parisiensem reducta 465. § LXIX. Hospitium Parisiis trecentis cæcis structum & dotatum: valetudinarium ibidem auctum: restitutiones continuatæ, cura de convertendis hæreticis: varia a Pontifice impetrata contra clericos flagitiosos & negotiatores: duella lege prohibita: spina donata, corpus S. Bargæ acceptum 468. § LXX. Concilium episcoporum & principum ob Tartarorum progressus, in quo varia pie decreta Regis voluntate: eleemosynæ mulleribus leprosis confirmatæ & auctæ: fundatio Trinitariorum; virginum Ordinis Prædicatorum, & Saccitarum: pietas in Sanctos: obtenta a Pontifice beneficia cum elogio 470. § LXXI. Regnum Siciliæ pro filio oblatum recusat Sanctus: nuptiæ Philippi filii, in quibus Ecclesiæ incolumitati consulit: largissimæ in penuria eleemosynæ: insignis regni & justitiæ cura: translatio corporum XIV Martyrum legionis Thebææ, fundatioque prioratus S. Mauritii 474. § LXXII. Centesima redituum ecclesiasticorum in subsidium Palæstinæ decreta: Ludovicus arbiter electus in discordia Anglorum cum suo rege: varia gesta 477. § LXXIII. Pactum de regno Siciliæ Carolo Ludovici fratri tradendo, cooperante Ludovico, cum Urbano Pontifice initum 478. § LXXIV. Facta in gratiam Caroli fratris ad regnum Siciliæ acquirendum: varia a Clemente IV Sancto commendata 481. § LXXV. Nuptiæ filii Joannis, lisque inde exorta Regis cura composita: sponsalia filiæ Blanchæ: varia Sancti gesta cum Pontifice, cujus consilium exquirit & sequitur: eximia Regis justitia: oppidum Aquarum-mortuarum conditum: pax inter comites Luxemburgi & Barri, induciæque inter reges Angliæ & Navarræ Ludovici diligentia factæ 483. § LXXVI. Crux denuo sumpta; decimæ hac de causa in triennium per Pontificem obtentæ: tentata concordia inter Venetos & Genuenses: tributum Gallis imperatum 486. § LXXVII. Controversia quædam cum Pontifice: adest Sanctus Vezeliaci translationi reliquiarum, quas splendide exornat: Philippum filium cum aliis militem creat: consuetudinem perniciosam tollit, &c. 489. § LXXVIII. Varia cum Pontifice tractata: controversia Ludovici cum Clemente, quem offensum novis beneficiis demeretur: mutui eorum conatus ad promovendum bellum sacrum: leges contra blasphemos latæ 491. § LXXIX. An Pragmatica sanctio, quæ sancti Ludovici nomine circumfertur, ab eo sit condita? 494. § LXXX. Filiis possessiones datæ; filia nuptui tradita: Eduardus Anglus ab bellum sacrum pecunia adjutus: Judæus de sacro fonte levatus: zelus fidei propagandæ &c. Arbiter electus cum legato Pontificio, Lugdunenses pacare conatur: mors B. Elisabethæ sororis: nuptiæ filiæ &c. 498. § LXXXI. Testamentum Sancti: fundationes quædam hac occasione expositæ 500. § LXXXII. Statuta, quæ nomine S. Ludovici exstant: lex in favorem ecclesiarum lata: varia privilegia abbatiæ S. Dionysii concessa: spina donata: regni gubernatores constituti: beneficiorum collationis cura commissa: pia ad iter præparatio, & iter usque ad Aquas-mortuas 504. § LXXXIII. Legati ad Regem missi ab imperatore Græco, a quo arbiter electus ad concordiam cum Ecclesia Romana ineundam, arbitrium recusat, sed officia impendit: perturbatio in castris: epistola ad præfectos regni: monita filiis data 506. § LXXXIV. Iter Regis, & aliorum in Sardiniam, ubi mutato consilio Tunetum prius oppugnare statuunt 508. § LXXXV. Navigatio in Africam: egressio in terram: captum castrum Carthaginis: velitationes cum Saracenis variæ, & horum artes 510. § LXXXVI. Morbi in exercitu Christianorum: mors filii Regis, aliorumque: morbus Ludovici: acta in morbo cum legatis Græcis: documenta filio, & filiæ data: piissimus obitus 513. § LXXXVII. Adventus Caroli: corporis divisio: intestina & carnes in ecclesia Montis-regalis prope Panormum deposita, statim miraculis inclarescunt: ossa in castris servata: pax cum rege Tunetano: reditus in Siciliam: tempestas, & multorum obitus 516. § LXXXVIII. Ossa per Siciliam, Italiam, Galliam magna cum veneratione delata, factis interim non paucis miraculis: sepultura in ecclesia sancti Dionysii: miracula 519. § LXXXIX. Forma corporis: character animæ: virtutes: elogia 521. § XC. Elogia Romanorum Pontificum, qui Sancto fuere synchroni 523. § XCI. Facta ad canonizationem sub variis Pontificibus: canonizatio 526. § XCII. Bulla canonizationis 528. § XCIII. Gaudium de canonizatione: aucta miracula: cultus propagatus, & auctus: Officium antiquum: nomen in fastis: Officia varia 532. § XCIV. Sacri corporis elevatio: translatio capitis & costæ unius Parisios 534. § XCV. Sacra ossa in arcam auream translata a Carolo VI, deinde in novam: reliquiæ variis datæ: varia item vestimenta, aliaque pro reliquiis servata 536. § XCVI. Sacella, ecclesiæ, monasteriaque S. Ludovici nomine dicata: miracula variis locis facta 540. Vita, auctore Gaufrido de Bello loco Regis confessario, ex editione Claudii Menardi, & Chesnii. Præfatio. Prior capitum partitio 541. Cap. I. Comparatio Sancti cum Josia rege: parentes, conscientiæ nitor, regni cura, verborum morumque honestas, & insignis humilitas 542. Cap. II. Continentia in usu matrimonii: religiosæ vitæ desiderium: liberorum educatio, ac documenta Philippo filio data 545. Cap. III. Crebra peccatorum confessio: pœnitentiæ opera: misericordia in pauperes, eleemosynæ, fundationes 547. Cap. IV. Sancti in beneficiis conferendis cautela; auctoritas apud omnes; frequens oratio, aliaque pietatis exercitia; cura alienam salutem, & studia promovendi 549. Cap. V. Pietas erga Dominicæ passionis instrumenta: expeditio prima contra Saracenos, gestaque in Oriente breviter perstricta: mors matris Blanchæ audita 551. Cap. VI. Reditus Sancti in Franciam: periculum naufragii: profectus in virtutibus: leges contra blasphemos: modus tangendi strumosos: multiplex fidei zelus 553. Cap. VII. Crux iterum assumpta: rationes expeditionis Tunetanæ: gesta in Africa: postremus Sancti morbus, & mors piissima 555. Cap. VIII. Carnes Sancti cum intestinis in Siciliam, ossa vero in Galliam translata: sepultura, miracula, fama sanctitatis toto orbe diffusa 557. Appendix Vitæ primæ, auctore Guilielmo Carnotensi, ex editione Menardi, & Chesnii. Præfatio. Cap. I. Morum honestas, & modestia; pietas erga instrumenta Passionis Dominicæ, & in die Veneris sancto 559. Cap. II. Pie, prudenter, & fortiter in carcere gesta: eximium charitatis exemplum 560. Cap. III. Misericordia erga afflictos; prophetiæ donum; cura alienæ salutis; ecclesiasticos & religiosos in pace servandi studium; reverentia erga summum Pontificem 562. Cap. IV. Consuetudines pravæ, usuræ Judæorum, & duella sublata: Sancti in regendo auctoritas & justitia; sobrietas rigidaque jejunia; eleemosynæ, variaque charitatis ac humilitatis exercitia 563. Cap. V. Morbus Sancti supremus, & mors piissima: revelatio de morte ipsius 565. Cap. VI. Miracula quædam facta anno MCCLXXI 566. Appendix altera, auctore incerto, ex editione Menardi a pag. 131. Miracula post canonizationem facta apud Prædicatores Ebroïcenses 569. Vita secunda, auctore anonymo, reginæ Margaritæ confessario, Latine reddita ex Ms. Gallico, interprete J. S. Præfatio 571. Cap. I. Parentes sancti Ludovici, eorum pietas, præsertim matris; fratres, ac soror; præclara omnium per matrem educatio: laudabilis Ludovici adolescentia 574. Cap. II. Sancti Regis fides viva ac firma multis exemplis demonstrata: studium item fidei promovendæ; ac spes in Deum 576. Cap. III. Amor Sancti in Deum: pietas in cultu divino, concionibus audiendis, & accipiendo sacratissimo Jesu Christi Corpore 579. Cap. IV. Pietas Regis erga sanctam crucem, sacra Sanctorum pignora; quanto honore & amore religiosos, ecclesiasticos, ac probos quoslibet prosequeretur: ubi etiam de fundationibus piis quam plurimis 582. Cap. V. Piorum librorum lectio, oratio frequentissima, sollicita alienas preces postulandi cura 586. Cap. VI. Amor in proximos, ubi multa præclara filiis, aliisque documenta data 588. Cap. VII. Commiseratio sancti Regis erga afflictos quoslibet & miseros: largæ ipsius eleemosynæ 592. Cap. VIII. Prosecutio ejusdem in miseros quosvis pietatis: ubi eleemosynæ recensentur innumeræ; ac fundationes plurimæ 595. Cap. IX. Prosecutio amoris Sancti in proximos: ubi recensentur præcipue obsequia, quæ pauperibus, ægrotis, & defunctis per se ipse exhibuit 598. Cap. X. Mira sancti Regis humilitas 601. Cap. XI. Eximia sancti Regis patientia, animique lenitas 603. Cap. XII. Sancti Regis pœnitentiæ rigidæ: vitæ puritas & sanctitas 605. Cap. XIII. Continentia sancti Regis: desiderium amplectendi Ordinem religiosum: morum honestas: varia de ejus sanctitate jurata testimonia 608. Cap. XIV. Justitia Regis exacta, nullius personæ ratione habita 610. Cap. XV. Prosecutio ejusdem materiæ de justitia Regis, ac severitate in facinorosos 612. Cap. XVI. Sancti Regis clementia; perseverantia; extremus morbus, & beatus obitus 615. Pars II. De miraculis sancti Ludovici. Prologus. Cap. I. Puella submersa, in qua dudum nullum erat vitæ signum, invocato sancto Ludovico, restituta seu vitæ seu valetudini. Item mulier ex stupore femoris, cruris, ac pedis restituta 616. Cap. II. Mulier omnibus inferioribus membris capta apud tumulum valetudini integræ restituta: alia mulier diuturno corporis tremore liberata: alia item mulier incurva sanitatem consecuta 619. Cap. III. Puellula ad tumulum Sancti ex tumore super oculum restituta: item cujusdam viri pes putridus sanatus 621. Cap. IV. Apud Sancti tumulum cæco visus redditus: vir provectæ ætatis tremore capitis ac manuum liberatus: puellæ crurum ac pedum usus restitutus 624. Cap. V. Puellulæ contractis crurum ac pedum nervis triennio laboranti gressus redditus: Prior quidam Ordinis Cisterciensis per pallium Sancti ex gravi morbo restitutus 626. Cap. VI. Nobilis eques gravi ac diuturna mœstitia apud Sancti tumulum liberatus: item fœdum pauperis apostema sanatum 628. Cap. VII. Surdus & mutus ab utero matris apud Sancti tumulum auditu donatus, qui, soluto item linguæ vinculo, loqui deinde discit: item puella morbo comitiali liberata 630. Cap. VIII. Juvenis apud tumulum sancti Ludovici membrorum firmitatem, ac gressum consecutus: alius, qui membris fere omnibus erat captus, sanitati restitutus: puer, qui credebatur mortuus, vitæ aut valetudini redditus 633. Cap. IX. Cujusdam pedes, crura, femora apud tumulum sanata: sotor abbatiæ Lilii malo immedicabili, quo dudum laborabat circa oculum, liberata: cilicia, ac flagrum ferreum sancti Ludovici in dicta abbatia servatum 636. Cap. X. Tuber in gutture pueri apud tumulum sponte ruptum: tremor alterius infantis sublatus: claudo gressus restitutus 638. Cap. XI. Quidam, irridere solitus orantes apud tumulum, neque ipsi Sancti parcens, subito malo percutitur, deindeque apud tumulum sanatur: ejusdem duo filii diuturna febri liberati: claudus restitutus: presbyter sola Sancti invocatione tumore vultus liberatus 640. Cap. XII. Monialis phrenetica, nomine S. Ludovici invocato, ad mentem reducta: item puella insana menti reddita; hujus pater nimia divitiarum cupiditate liberatus: mulieri gressus redditus 642. Cap. XIII. Claudo ex affecto crure gressus apud sepulcrum redditus: monialis brachio & crure contracta, valetudini membrorum restituta: alia mulier eodem fere malo liberata 644. Cap. XIV. Loquela, ac vis eundi impotenti puellulæ data: mulieri unius lateris usus restitutus: canonicus quidam medicus, mirabili visione prævia, ex febri continua restitutus 647. Cap. XV. Mulier omni membrorum omnium sensu, exceptis dumtaxat duobus digitis, destituta, corporeque miserrime contorto, primum frustra visit novem diebus sepulcrum, deinde redire monita, subito sanatur 650. Cap. XVI. Febris facto voto pulsa: gressus puellulæ apud sepulcrum concessus, uti & mulieri claudæ 652. Cap. XVII. Anus impotens & incurva apud tumulum valetudini restituta, ut & mulier capta parte corporis sinistra: visus oculi dexteri mulieri redditus: claudo gressus expeditus: aqua pileo Sancti repressa & siccata 654. Cap. XVIII. Puer, facto voto ab ejus patre, ex tumoribus teterrimis sanatus: incurvus erectus, liberoque gressu donatus: usus brachii dexteri puero restitutus: puella phrenesi liberata 657. Cap. XIX. Parochus quidam ex Ordine fratrum Minorum, visione prævia, restitutus ex lateris dolore & febri continua: mulieri cæcæ visus paulatim integre redditus 659. Cap. XX. Mulier ex fœdo apostemate, impotentiaque totius partis sinistræ apud sepulcrum sanata: alia item mulier membrorum usu capta, pristinæ valetudini restituta 661. Cap. XXI. Puella incurva apud tumulum erecta: alia, facto voto, gravi dolore in genu ac tumore liberata 664. Cap. XXII. Puer, dum ossa in Galliam portabantur, in via ex tumore sanatus: mulier invisens tumulum ex fœdo ulcere restituta, alia usum brachii ibidem adepta: visus cæcæ redditus, gressus claudis 665. Cap. XXIII. Mulieri cæcæ apud tumulum visus restitutus: eques quidam ex gravi morbo, atque artuum impotentia, facto voto, sanatus: strumosi sanati 667. Cap. XXIV. Vir sancto Ludovico quondam notus, facto voto, ex febri quartana molestissima restitutus: idem a periculo submersionis ereptus: claudus gressu donatus: puella sanata ex gangræna: vir ex dolore articulari 669. Vita III, auctore Joanne Joinvillio Regis familiari, ex editione Menardi & Cangii Latine reddita, interprete J. S. EPISTOLA DEDICATORIA 672. Pars I. Pie dicta factaque. Cap. I. Variæ S. Ludovici virtutes, ac monitiones piæ & prudentes aliis datæ 673. Cap. II. Periculum naufragii precibus discussum: varia Regis documenta ad fidei firmitatem spectantia 677. Cap. III. Pietas, justitia, aliæquæ Regis virtutes factis expressæ 679. Pars II. Gesta domi militiæque prudenter, fortiter, ac sancte. Cap. I. Bella, aliaque in Gallia gesta ante iter transmarinum 682. Cap. II. Morbus Regis: crux sumpta: iter Joinvillii in Cyprum 688. Cap. III. Commeatus in Cypro paratus: legati a principe Tartarorum missi, aliique ad eos a Rege cum donis remissi; Joinvillius pecunia adjutus: bella quædam inter principes Orientales: iter Regis in Ægyptum 690. Cap. IV. Egressus e navibus in terram: fuga Saracenorum: Damiata relicta, & occupata: prædæ divisio; peccata varia, quæ Damiatæ a Christianis committebantur 693. Cap. V. Facta in castris prope Damiatam: adventus comitis Pictaviensis: iter exercitus versus Babyloniam: fictitii Saracenorum transfugæ cæsi 696. Cap. VI. Nili descriptio, aliorumque ad Ægyptum spectantium: agger per ostium Tanicum frustra jaci cœptus: quædam cum Turcis ac Saracenis Christianorum certamina 698. Cap. VII. Machinæ Saracenorum variæ: ignis Græcus, quo Christianorum machinas conantur comburere: pietas Regis & aliorum in hoc periculo: Saraceni Christianorum turres ligneas igne Græco absumunt 700 Cap. VIII. Vado invento Christiani flumen transmittunt: pugna apud Massoram: comes Artesiæ aliique numero Saracenorum oppressi, & cæsi: varia Joinvillii fortuna: Regis cum agmine suo adventus, & consilium 702. Cap. IX. Prosecutio prælii: Regis periculum & fortitudo: varia variorum gesta, ac fortuna multiplex: hostes tandem pulsi: quomodo se Rex habuerit in morte fratris, & cruenta hac victoria 704. Cap. X. Beduini populantur castra Saracenorum: quales hi Beduini: Saraceni, noctu machinas suas recipere conati, repelluntur: audax sacerdotis cujusdam facinus: pugnæ dies a Saracenis statutus 707. Cap. XI. Alia ad castra Christianorum pugna: repulsi Saraceni magno utrimque accepto damno 709. Cap. XII. Modus Saracenorum formandi milites, aliaque ad soldanum spectantia. Morbis, & penuria vexatus Christianorum exercitus: idem trans Tanim reductus. Puniti quidam in re divina immodesti 711. Cap. XIII. Pax cum Saracenis fere conclusa: morbi denuo aucti: Rex cum majori exercitus parte per terram, alii per flumen Damiatam repetunt: in terra a Saracenis cæduntur, vel capiuntur omnes, plerique etiam in flumine 714. Cap. XIV. Varia, quæ captivis evenere: Rex suam, aliorumque redemptionem paciscitur 717. Cap. XV. Rex cum suis ad palatium quoddam soldani ductus: soldani cædes: varii terrores captivis objecti: pactum redemptionis cum Saracenorum principibus renovatum: Regis constantia 720. Cap. XVI. Damiata Saracenis reddita: eorum perfidia, inde periculum Christianorum captivorum: dimissus tandem Rex cum suis, manente comite Pictaviensi usque ad solutionem peractam 722. Cap. XVII. Singularia quædam, quæ Regi ejusque subditis in Ægypto, atque itinere Acconem versus contigerunt 725. Cap. XVIII. Rex, auditis rationibus pro discessu in Galliam, & contra, subsistere statuit: fratribus in Galliam dimissis, curam habet recolligendi milites 727. Cap. XIX. Legati Frederici imperatoris, soldani Damasceni, ac principis Assasinorum ad Regem missi: varia de moribus principis Assasinorum 729. Cap. XX. Rex minis intentatis captivos in Ægypto liberat: Cæsaream munit: legati Regis ex Tartaria reduces, multa de Tartarorum origine, progressibus, ac conversione aliquorum ei renuntiant 732. Cap. XXI. Venatio leonum: cæremoniæ barbaræ in fœdere, ac sepultura: quædam severitatis exempla: Jafæ structum oppidum: fœdus cum Ægyptiis, quo capita Christianorum, puerique remissi ad Regem; quorumdam ad eum accessus 735. Cap. XXII. Gesta quædam in Palæstina ante adventum S. Ludovici: scilicet ingressus Chorasminorum (quos Persas vocat) in Terram sanctam: Christianorum ab his clades; cædes captivi comitis Jafensis 738. Cap. XXIII. Prælium inter soldanum Damasci & Ægyptios, ac pax inter eos secuta: velitationes quædam Christianorum cum Saracenis: Sidonis muri a Rege excitari cœpti, a Saracenis destructi; pauperum ibidem cædes: peregrinatio Hierosolymam Regi dissuasa 740. Cap. XXIV. Immensa pecunia Jafæ restaurandæ impensa: iter Sidonem versus cum exercitu: Belinas a copiis Regis vastata: Ludovici charitas in mortuis propria manu sepeliendis 742. Cap. XXV. Peregrinatio Joinvillii ad Virginem Tortosanam; ubi ante factum narratur miraculum. Regi nuntiata mors matris Blanchæ; inde consilio suorum se parat ad redeundum in Galliam 745. Cap. XXVI. Reditus ex Terra sancta in Galliam: geminum naufragii periculum; Regis in illo pietas ac præclara monita: votum in periculo sancto Nicolao factum: quidam a submersione servatus ope divæ Virginis: quædam in itinere occurrentia 746. Cap. XXVII. Consilium bonum Regi a Joinvillio dextere subministratum: monitum aliud cujusdam Franciscani: Rex, inviso S. Magdalenæ sepulcro, in regnum suum venit: nuptiæ Regis filiæ cum rege Navarræ: pax cum rege Angliæ inita: concordiam inter varios principes sibi subditos Rex conciliat 750. Cap. XXVIII. Variæ sancti Regis virtutes: leges præclaræ conditæ: beneficia in pauperes, ac religiosos 753. Cap. XXIX. Crux iterum a Rege sumpta: præclara monita Philippo filio ante mortem data: pia mors: corpus in Galliam delatum: canonizatio, & corporis elevatio; visio Joinvillio oblata, & altare ab eodem Regi structum 755

M

Maginus vel Maximus M. Apud Terraconenses in Catalonia. Sylloge. De cultu, miraculis, & actis 118

Margarita Faventina virgo & abbatissa Ord. Vallumbrosani Florentiæ. Commentarius prævius. De beati cultu, corporis translationibus, Actis: Vitæ Ordine chronologico 845. Vita, auctore Petro Florentino Ordinis Minorum, ex Ms. monasterii S. Salvii prope Florentiam. Præfatiuncula. Cap. I. Munditia corporis & mentis, labores in condendo monasterio exantlati: virtutes variæ, præsertim obedientia, quam ex revelatione discit Deo gratissimam: magni eam facit S. Humilitas, cui defunctæ succedit in præfecturam monasterii: jubetur a S. Joanne subinde ab opere cessare 847. Cap. II. Mirabilibus visionibus & revelationibus fruitur Beata, dum Christo & Deiparæ Virginis mysteria meditatur 848. Cap. III. In visione per annulum sponsa a Christo assumitur; aliisque gaudet visionibus: mira ejus in loquendo gratia, & concursus consilia petentium ab ea: labores ejus, quos Christus benigne solatur 850. Revelationes et miracula, auctore Joanne presbytero Faventino, ex Ms. monasterii ejusdem. Prologus. Cap. I. Visiones & revelationes variæ: in quibus documenta aliqua Beatæ data 851. Cap. II. Pecunia, vinum, panis, multiplicata Beatæ meritis: apparitio S. Joannis Euangelistæ, eam inter labores consolantis 853

Martianus abbas, Aptæ-Juliæ in Provincia Galliæ. Commentarius prævius. Cultus, ætas, tempus mortis, Vita unde eruta 270. Vita, ex Breviario Aptensi apud Benedictum Gononum edita lib. 4 de Vitis Patrum Occidentis, & apud Mabillonium recusa in Actis Sanctorum Ordinis S. Benedicti, seculo VI, parte 1, a pag. 94. 271

Martyres Romani Eusebius, Pontianus, Vincentius, Peregrinus. Commentarius prævius. § I. Cultus, Actorum notitia III. § II. Corpora SS. Martyrum translata; reliquiæ 113. Acta, auctore anonymo, ex Ms. codice Basilicæ S. Petri, collato cum aliis Mss. 115

Martyres Rufina, Eutica, Julianus, & forte Julius, Hermes, Justus, ac milites XVIII, ex apographis Hieronymianis 138

Maxima virg. & mart. in Territorio Carnutensi Galliæ. Sylloge. De Actis, translatione & cultu 136

Mennas vel Menas Patriarcha Constantinopolitanus. Commentarius prævius. § I. Laudatur, & patriarcha consecratur a S. Agapeto PP.; a Vigilio mulctatur pœna ecclesiastica; an hanc, ut quidam volunt, in illum retorserit 164. § II. S. Mennas pœnitens in gratiam recipitur a Vigilio PP.; tempus mortis, annuntiationes in Fastis sacris, elogium, scriptor Vitæ, illustre miraculum sanctissimæ Eucharistiæ 167. Vita, auctore anonymo, ex Ms. codice bibliothecæ Cæsareæ Vindobonensis, interprete J. P. 169

P

Patricia virgo Constantinopolitana Neapoli. Commentarius prævius. § I. Recentiores biographi, aliique scriptores, qui de S. Patricia agunt: Acta antiqua duplicia 199. § II. Tempus, quo Sancta floruit: familia: patria: institutio 200. § III. Corpus Sanctæ miraculose ad templum SS. Nicandri & Marciani vectum: monachorum recessus ad monasterium S. Sebastiani: monasterium S. Patriciæ 203. § IV. Templum novum Sanctæ ædificatum: corporis translatio duplex, ejus reliquiæ ibidem servatæ 205. § V. Nomen in Fastis: cultus Neapoli, ubi patrona electa 208. Vita prima, auctore Græco anonymo, ab anonymo itidem Latine reddita, ex vetusto Ms. Cap. I. Sanctæ fuga, ne cogatur ad nuptias: adventus Neapolim, ac Romam: reditus Constantinopolim, indeque Neapolim 210. Cap. II. Postremus Sanctæ morbus & pia mors 212. Cap. III. Mira corporis translatio ad templum SS. Nicandri & Marciani; miracula; monasterium, ubi sepulta, virginibus concessum 214. Vita altera, auctore Leone presbytero, ex tribus antiquis Mss. Præfatio 215. Cap. I. Gesta in vita; beata mors; mira corporis translatio ad sepulturæ locum 216. Cap. II. Monasterium virginum Sanctæ sacrum: varia post mortem miracula 217. Præfatio de miraculis sequentibus. Auctarium miraculorum primum, auctore incerto, ex vetusto Ms. in folio ecclesiæ S. Patriciæ 219. Auctarium II. Miracula S. Patriciæ serius facta, auctore anonymo, ut videtur, eodem, ex Ms. memorato 220

Pelagia vidua, apud Lemovices in Gallia. Sylloge historica. Antiquus hujus beatæ cultus, Acta & miracula 824

Pœclanus, vel Heclanus, Mercurius. Item Basilla, Maximilianus, Quintus vel Quintinus. Item Sevus, Victor, Primus, Victor, ac Milites forte XXV martyres, ex apographis Hieronymianis 812

R

Rosa virgo, ex tertio Ordine S. Dominici, Limæ in Peruvia, Americæ provincia. Commentarius prævius. § I. Publica fama de felici hujus Virginis obitu mox in Europam delata, & authenticis insignium virorum testimoniis confirmata 892. § II. Processus ad impetrandum legitimum hujus venerabilis virginis cultum; ac ipsum diploma beatificationis, quam Clemens IX Pontifex incolis urbis Limanæ gratulatur 895. § III. Veneratio hujus Beatæ paulatim aucta & longe lateque extensa 897. § IV. Notitia plurium auctorum, qui gesta hujus sanctæ Virginis diverso idiomate conscripserunt 899. Vita, auctore R. P. F. Leonardo Hansen Ord. Prædicatorum, ex editione tertia, quæ anno 1668 Lovanii post Romanam secundam impressa est. Cap. I. Sanctæ patria, parentes, nomen, & pia plueritia 902. Cap. II. Magna sanctæ puellæ erga parentes reverentia, mirum obtemperandi studium, & laboriosa pro iis solicitudo 905. Cap. III. Imitatio beatæ Catharinæ Senensis, & ingressus in tertium Ordinem sancti Dominici 908. Cap. IV. Vera animi submissio, benignitas, affabilitas, aliæque virtutes 910. Cap. V. Prodigiosa Sanctæ abstinëntia, & diuturna jejunia 913. Cap. VI. Cilicia, flagella & catenæ, quibus sancta Virguncula tenerum corpus afflixit 915. Cap. VII. Aculeata corona, qua caput suum cinxit 918. Cap. VIII. Durus S. Rosæ lectulus, & nocturnæ vigiliæ 920. Cap. IX. Amor solitudinis, fuga conversationum, & perangustum cubiculum 923. Cap. X. Mirabilis cum Christo desponsatio exemplo S. Catharinæ Senensis 926. Cap. XI. Assiduum orationis studium, & intima cum Deo conjunctio 929. Cap. XII. Ariditas spiritualis & variæ mentis afflictiones, quibus sancta Rosa exercetur 932. Cap. XIII. Severum doctorum virorum examen circa spiritum & visiones hujus Virginis 934. Cap. XIV. Mira familiaritas hujus Virginis cum Christo, Deipara, & S. Catharina Senensi 938. Cap. XV. Familiaritas cum Angelis custodibus, & varia certamina adversus dæmones 940. Cap. XVI. Persecutiones, ægritudines, aliæque adversitates patienter toleratæ, & in mira quadam revelatione prævisæ 943. Cap. XVII. Ardens ejus amor erga Jesum sponsum suum 946. Cap. XVIII. Manifestum sudantis imaginis miraculum precibus ipsius impetratum, ut homines ad amorem Christi excitarentur 948. Cap. XIX. Tener ejus affectus erga duas Deiparæ imagines 951. Cap. XX. Devotio ipsius erga salutiferum crucis signum, & imaginem S. Catharinæ Senensis 953. Cap. XXI. Fervida pietas erga sanctissimam Eucharistiam, pro cujus fide se ad martyrium accingit 957. Cap. XXII. Eximius zelus pro salute periclitantium animarum 960. Cap. XXIII. Corporalia misericordiæ opera proximis impensa 963. Cap. XXIV. Magna hujus Virginis in Deo fiducia, cujus fructum sæpius in suis suorumque necessitatibus experta est 967. Cap. XXV. Prophetia de futuro S. Catharinæ Senensis cœnobio, quod Limæ postea fundatum fuit 970. Cap. XXVI. Prædictiones de variis rebus futuris & arcanis, quarum veritatem eventus probavit 973. Cap. XXVII. Prævia notitia sanctæ Rosæ de morbis & cruciatibus, quos circa finem vitæ sibi tolerandos didicit 977. Cap. XXVIII. Ultimus Sanctæ morbus, felix obitus, & speciosa cadaveris forma, magnusque populi ad illud concursus 981. Gloria posthuma ex diversis monumentis, quæ communem opinionem de sanctitate hujus Virginis legitime confirmarunt Cap. I. Gloria posthuma ex honorificis ejus exsequiis, posteriore sacri corporis translatione, & solicita ejusdem conservatione. § I. Tantus tamque confusus populi concursus ad funus hujus sanctæ Virginis, ut sepultura ejus in diem sequentem differri debuerit 984. § II. Die postero astute procuratus plebis discessus, post eum clandestina sacri cadaveris sepultura, & exsequiæ postea solennius iteratæ 985. § III. Jussu archiepiscopi Limani post annum & aliquot menses solenniter translatæ ejus reliquiæ ad locum honorationem & magis conspicuum 987. § IV. Propter nimiam populi turbam mutatus iterum sepulturæ locus, & publicus plebis cultus ob decretum Urbani VIII prudenter impeditus 988. Cap. II. Gloria posthuma ex illustribus Sanctæ apparitionibus & diversis miraculis. § I. Frequentes Sanctæ apparitiones ex testimonio plurium, quibus ipsa se conspiciendam præbuit 990. § II. Spiritualia beneficia, quibus sancta Virgo magnos peccatores ad pœnitentiam, & alios tepidos ad perfectiorem vitam adduxit 993. § III. Patrocinio S. Rosæ puella mortua ad vitam revocata, & plures teneræ ætatis ab infirmitate liberati 995. § IV. Plurimi adulti utriusque sexus, implorato hujus Sanctæ auxilio, periculis ac morbis erepti 998. § V. Paralytici aliique infirmi mirabiliter sanati, & mulieres in periculoso partu adjutæ, tactis ejusdem Sanctæ reliquiis 1002. § VI. Pulvis erutus e loco, in quo Sancta sepulturam habuit, capitis dolores, febres, aliosque morbos depellens 1005. § VII. Per pictas aut sculptas hujus Virginis imagines multa miracula patrata, & in ægros beneficia collata 1009. Cap. III. Gloria posthuma ex Pontificio canonizationis diplomate, quod Vitam Sanctæ & pleraque ejusdem miracula breviter continet. § I. Proœmium constitutionis Pontificiæ, gesta Sanctæ usque ad annum ætatis suæ vigesimum, & ingressus in tertium Ordinem S. Dominici de Pœnitentia 1013. § II. Mira hujus Virginis desponsatio cum Christo, severiores corporis afflictationes, & tenera charitas erga Deum 1016. § III. Familiaritas ejus cum Christo, Deipara, angelis, S. Cetharina Senensi, certamina adversus dæmones, constantia in adversis, & ardens Dei amor 1019. § IV. Cura pro salute proximi, misericordia erga pauperes, spes in divino auxilio miraculis probata, & spiritus prophetiæ 1021. § V. Ultimus Sanctæ morbus, pia mors, & honorificæ exsequiæ 1023. § VI. Multa spiritualia & corporalia beneficia post obitum hujus sanctæ Virginis per intercessionem ejus præstita 1025. § VII. Modus & ratio canonizationis, ac subscriptiones eminentissimorum S. R. E. Cardinalium 1027

Rufinus ep. & conf. Capuæ in regno Neapolitano Italiæ. Sylloge historica. § I. Cultus, lectiones propriæ, ætas, dies mortis, inventio ac translatio corporis 817. § II. Miraculum e veteri Ms. relatum 819

S

Secundus M., ex legione Thebæorum, apud Albintimelium in Liguria Italiæ. Commentarius prævius. § I. Palæstra, Actorum exemplaria, tempus martyrii 792. § II. Dies & occasio passionis; officium militare Martyris; Acta quæ hic a nobis dantur 794. Passio, auctore anonymo, ex editis apud Mombritium tom. 2, fol. 261 verso 795

Severus abbas Agathæ in Occitania Galliæ. Commentarius prævius. § I. Memoria in Martyrologiis, solennis cultus apud Agathenses 155. § II. Sancti discipulus, tempus mortis, Acta & eorum scriptor; monasterii, cui S. Severus præfuit, ignotum institutum; locus in Vita castigatus 157. Vita, auctore anonymo, ex Mss. adversariis D. Perez a Mabillonio edita in Appendice ad seculi primi Acta Sanctorum Ordinis S. Benedicti pag. 563 & sequentibus. Prologus. Cap. I. Sancti patria, parentes, peregrinatio in Galliam, vita solitaria 159. Cap. II. Virtutes, monasterium, ascetarum in eo numerus, miracula, vaticinia, obitus 161

Simplicius, Constantius, & Victorianus MM. apud Marsos in Aprutio Italiæ. Commentarius prævius. Cultus, translatio, miracula, Acta 778. Acta, auctore anonymo, ex Ms. D. J. B. Mari Romani, ad aliud apographum collato 780

T

Theodorus primus, ep. Octodorensis vel Sedunensis in Vallesia apud Helvetos. Sylloge historica. De Cultu & gestis 814

Tithoës monachus in Thebaïde, ex Fastis Græcis 815

V

Victor M. Ceresi in Castella veteri Hispaniæ. Commentarius prævius. Cultus, tempus, Acta, translatio 835. Acta, auctore anonymo, ex tabulis ecclesiæ Burgensis 837

Victor seu Victurus ep. Cenomanis in Gallia. Commentarius prævius. § I. Duo Victores, seu Victor & Victorius, Cenomanensium episcopi, ibidem culti: horum successio probata 140. § II. An alius a S. Victore & Victorio Victor seculo VI Cenomanensis episcopus? Tempus episcopatus Victoris & Victorii: Acta 143. Acta, auctore anonymo, ex tribus Mss. 145

Villana Bottia Florentiæ in Etruria. Commentarius prævius. Beatæ cultus, corporis translationes, & Acta 862. Vita, scripta a Joanne Caroli, Ord. Prædicatorum, notitias suggerente, ut videtur, Hieronymo Joannis, cujus est præfatio, ex codice Ms. conventus S. Mariæ Novellæ Ordinis Prædicatorum Florentiæ. Prologus 864. Cap. I. Beatæ natales, pia pueritia, nuptiæ, secutaque hinc vanitas, mira ad novum fervorem conversio, vitæ austeritas, eximia pietas, misericordia in pauperes, incredibilis patientia, revelationes & prædictiones 865. Cap. II. Supremus morbus, mors beata, secuta post mortem mirabilia, ac sepultura in templo Prædicatorum, ejusdemque Ordinis habitu 867

Z

Zephyrinus PP. Romæ. Sylloge historica. § I. Initium pontificatus: an Sanctus ad hunc electus per miraculum; Theodotiani ab eo impugnati; Natalis in Ecclesiam admissus; an Tertullianus, a Sancto excommunicatus; disputatio Gaii cum Proculo 783. § II. An S. Zephyrinus propugnaverit Montani hæresim, aut ipsi ullo modo faverit; decreta & epistolæ, quæ ei tribuuntur; ordinationes 785. § III. Quo die Sanctus sit consecratus Pontifex; annus mortis; tempus sessionis; annuntiationes e Fastis sacris; an Martyr; sepultura 787

INDEX CHRONOLOGICUS

SECULO I.

Sanctus Bartholomæus Apostolus 7 a

S. Geruntius vel Gerontius ep. Italicæ in Hispania floruisse videtur 109 d

Sub Nerone SS. Justus, Orontius & Fortunatus, ut fertur 764 b

Sub eodem S. Alexander martyr Brixiensis, ut dicitur 777 a

SECULO II.

Forte sub Marco Aurelio Antonino SS. Simplicius, Constantius, & Victorianus MM. 778 a

Sub Commodo SS. Eusebius, Pontianus, Vincentius, Peregrinus MM. 111

SECULO III.

circ. 218 S. Zephyrinus PP. obiit 783 b

Sub Maximino S. Maginus vel Maximus M. apud Tarraconenses in Catalonia 118 b

Sub eodem SS. Abundius & Irenæus MM. 790 a

Sub Valeriano SS. Abundius & Irenæus MM. 790 a

Sub Maximiano S. Alexander M. Bergomensis 798 a

286 Secundus M. e legione Thebæorum probabilius videtur passus 794 a

Seculo 3 exeunte, aut ineunte 4 mira S. Genesii mimi & martyris conversio 119 c

SECULO IV.

circ. 303 aut 308 S. Genesius notarius & M. 123 b, 132 d

Sub Licinio S. Adrianus M., ut fertur 808 b

383 Gratianus imperator Lugduni necatur 3 c

circ. fin. sec. 4 Floruit S. Theodorus I, ep. Octodorensis vel Sedunensis 814 b

SECULO V.

Tithoës monachus in Thebaï de 815 c

S. Gelasius ep. Pictaviensis 817 a

circ. an. 419 S. Victor seu Victurus, ep. Cenomanis in Gallia, e vita excessit 140 c

Ante an. 429 insigne S. Genesiii Arelatensis contigit miraculum 133, 134

465 Constantinopolitanæ urbis incendium 151 d

470 vel 471 Petrus Fullo hæreticus invadit cathedram Antiochenam 154 e

471 S. Gennadii I, patriarchæ Constantinopolitani mors innectitur 148 b

Sec. 5 vel 6 S. Rufinus ep. Capuanus 817 b

SECULO VI.

S. Eulalius vel Euladius ep. Nivernensis mutus & surdus sanatur a S. Severino 821 & seqq. Ejusdem obitus 823 e

507 Corpus S. Bartholomæ Apostoli verosimiliter depositum Anastasiopoli 50 f

Insigne miraculum SS. Eucharistiæ 170 a

circ. 500 S. Severus abbas in Gallia 155 c, 157 e

Inter 530 & 549 S. Melanius obiit 143 d

534 Theodebertus rex Austrasiæ 180 d

535 S. Epiphanius patriarcha CP. 164 a

536 S. Mennas vel Menas ponitur electus patriarcha CP. 165 b. Egregie laudatur a S. Agapeto PP., & ab eodem ordinatur antistes b c

Ante 537 mortuus S. Vigor episcopus Bajocensis 144 a

547 Vigilius PP. venit Constantinopolim 165 f

551 Idem Pontifex excommunicat Mennam patriarcham CP. 166 f, 167 a: qui deinde facti pœnitens, in gratiam ab ipso recipitur 167 e 168 a

552 moritur S. Mennas vel Menas patriarcha CP. 168 b

circ. 570 B. Pelagia vidua vivere desiit 824 a

Inter 574 & 592 S. Bartholomæi Apostoli corpus translatum Liparam 54 d

575 vel 579 S. Ferreolus in Lemovicensi cathedra sedisse scribitur 187 e

591 moritur S. Aredius abbas Atanensis in Gallia 171 c

595 S. Ferreolus ep. Lemovicensis obiisse memoratur 187 e

SECULO VII.

S. Patricia virgo Constantinopolitana 199 c

S. Hunegundis virgo e vita discessit 223 b

664 S. Elias episcopus Siracusanus 826 b

683 Obiit S. Ebba virgo & abbatissa 196 c

SECULO VIII.

704 Natus videtur S. Gregorius confessor 247. Alia ejus gesta chronologice deducta ibid. & 252

759 vel 760 consecratus S. Bregwinus archiep. Cantuariensis 827 f

762 Sanctus idem probabilius vivere desiit 828 b

SECULO IX.

839 S. Bartholomæi corpus Lipara Beneventum transfertur 58 & 59

865 Corpora SS. Eusebii & Pontiani MM. in Galliam translata dicuntur 113 c d

869 vel 870 S. Ebbæ abbatissæ, & sociarum martyrium 265 a

circ. 883 Carolus Crassus sanatur per S. Alexandrum M. Bergomensem 801 a

SECULO X.

Abbas Bernerus, qui scripsit Vitam S. Hunegundis 224 e

S. Hunegundis virginis cultus celebris post inventum ejus corpus 224 a b

circ. 950 S. Victor martyr 836 c

968 Capuana ecclesia ad metropolitanam dignitatem evecta 819 c

969 Episcopus Beneventanus ad archiepiscopatus dignitatem promotus in honorem S. Bartholomæi Apostoli 63 c

Non post sec. 10 videtur vixisse S. Felix presbyter 838 e

SECULO XI.

circ. 1010 S. Martianus abbas 270 a

1057 S. Gurloësius abbas vita functus 273 a

1073 Iterius præsul Lemovicensis mortuus 174 b

1083 elevatum corpus S. Gurloësii abbatis 274 b

SECULO XII.

1121 claruit Eadmerus vel Edmerus, qui scripsit vitam S. Bregwini ep. 830 c

1131 S. Richarii ecclesia combusta 760 b

1197 Saibrandus ep. Lemovicensis obiit 174 c

SECULO XIII.

1214 natus S. Ludovicus Francorum rex 287 b

1226 obiit Ludovicus VIII Francorum rex 290 f

1228 S. Ludovici varia gesta 301

Alia ad S. Ludovicum spectantia cum ad calculos chronologicos exacta sint in Commentario Vitis ejus prævio, eo lectorem mittimus.

1229 S. Catharinæ Vallis-scholarium domus & ecclesia constructa 312

circ. 1230 nata memoratur B. Margarita Faventina 847 a

circ. 1234 floruerunt BB. Humilis ac Pacificus ex Ordine FF. Minorum 841 b. An etiam tunc B. Liberatus, non certo constat 845 a f

1239 Fredericus imp. excommunicatur 365 e

1256 S. Fursei translatio 453 f

circ. 1287 fundata a S. Petro Cælestino abbatia Collismadiensis 870 b

1294 S. Cælestinus PP. V in ecclesia Collismadiensi coronatus 870 b

SECULO XIV.

1310 S. Humilitatis abbatissæ mors signatur 847 b

circ. 1330 mortua B. Margarita Faventina centenaria 847 a

1338 nova S. Bartholomæi Apost. ecclesia a Beneventanis constructa 63 d

1339 moritur B. Joannes a Caramola 854 b

1360 vivere desiit B. Villana Bottia 862 f

1380 S. Catharina Senensis vitam clausit 869 f

SECULO XV.

1414 corpus S. Felicis presbyteri inventum 838 c, 839 a, 840 a b

1436 SS. Solutoris, Adventoris, & Octavii MM., nec non SS. Julianæ matronæ, ac Goslini abbatis corpora Taurinum translata 795 a b

eod. an. Taurinum a Duce Sabaudiæ interceptum 795 b

1445 mortuus B. Joannes Bassandus. Vitæ chronotaxis 870 a, 872

1452 scripta Vita B. Villanæ Bottiæ 864 c

1466 corpus S. Victoris M. translatum scribitur 837 b

SECULO XVI.

1509 S. Alexandri M. ope liberantur Ripenses ab obsidione 801 c

1514 Bergomenses a direptione urbis suæ servati per S. Alexandrum M. 801 d

1549 S. Patriciæ virginis corpus translatum 205

eod. an. templum S. Patriciæ Virg. renovatum 205 b

1569 & 1570 B. Villanæ Bottiæ translationes 863

1576 Bergomenses ope S. Alexandri M. fere servantur immunes a peste 801 f

1586 B. Rosa Limana nascitur 1014 a

SECULO XVII.

Celeberrima Romanos inter ac Beneventanos de corpore S. Bartholomæi Apost. controversia 77 & seqq.

1617 S. Rosa Limana ad superos migrat 892 c

1625 S. Patricia virgo regni Neapolitani patrona electa 208 f, 209 a

1633 plures Ordines religiosi flagitant beatificationem B. Rosæ Limanæ 193 f

1656 & 1657 S. Orontii cultus apud Lupienses ad majorem splendorem evectus 768 f & seq.

1668 Rosæ Limanæ conceditur legitimus cultus 896 c

1669 Declaratur Rosa Limana totius regni Peruani patrona principalis 897, 898

SECULO XVIII.

Mirabilia multa a S. Orontio patrata, ac promotus admodum ipsius cultus 769 a & seqq.

1716 Idem Sanctus præcipuus provinciæ Hydruntinæ patronus 770 a

August V: 25. August