Einleitung Februar I

Title Page

ACTA SANCTORVM
Quotquot toto orbe coluntur, vel a Catholicis Scriptoribus celebrantur,
Quæ ex Latinis & Græcis, aliarumque gentium antiquis monumentis
COLLEGERVNT AC DIGESSERVNT
Seruata primigenia Scriptorum phrasi,
& variis observationibus illustrarunt
IOANNES BOLLANDVS,
GODEFRIDVS HENSCHENIVS
SOCIETATIS IESV THEOLOGI.
Prodit nunc tribus Tomis
FEBRVARIVS,
In quo MCCCX nominatorum Sanctorum
&c. aliorum innumerabilium memoria
vel res gestæ illustrantur.
TOMVS I.
Complectens dies VI priores

ANTVERPIÆ, APVD Iacobvm Mevrsivm. ANNO M. DC. LVIII.

SANCTISSIMO ET BEATISSIMO
PATRI AC DOMINO NOSTRO
ALEXANDRO VII
PONTIFICI MAXIMO.

Qvod ad pedes beatissimos Sanctitatis Tvæ prostrati offerimus de Actis Sanctorum mensis Februarij opus, id dudum nomini Tvo honorique deuotum fuit. Nam cum adhuc in minoribus constitutus, legatione Apostolica Coloniæ Agrippinæ, ac deinde Monasterij Westphaliæ, fungereris; ita Tvæ pietatis, sapientiæ, benignitatis, splendor oculos atque animos hominum, qui illuc ex variis gentibus ad solennes Pacis Tractatus conuenerant, aduertit rapuitque; vt ad nos quoque, dierum aliquot spatio disiunctos, non fama solum, sed & gratissimi quidam radij peruenirent. Ibi nos, qui pridem Sanctorum Actis conquirendis digerendisque insudabamus, rationem ita nobiscum inire; Qui antea Ianuarium mensem Vrbano VIII Pont. Max. tomumque eius alterum Cardinali Barberino dedicassemus, cui potius Februarium, quam Fabio Chisio inscriberemus? Antistitem esse præditum eximia religione, vt Sanctorum res gestas libenter lecturus sit, cum curæ publicæ patientur; insigni eruditione, vt æstimaturus operam, qua collectum hoc consertumque est opus; summa facilitate atque humanitate, vt minime aspernaturus eiusmodi sibi oblatum munus, tenuelicet, si artificium spectetur; si materia, pretij ingentis. Ac ne diu incerti nutaremus, ipse, huius adhuc nostræ deliberationis ignarus, vltro nos illustri illa Tua beneuolentia complexus es, litteris & benefactis frequentibus testata. In his vnum fuit, quod nos illico ad Summi Pontificatus auspicium vertimus.

Difficilis se nobis ad ipsum ingressum Februarij, inque primo adeo Sancto, cuius essent acta commemoranda, Cæcilio nempe Eliberitano in Hispania Episcopo, scopulus obiecit. Reperta erant sub finem seculi superioris in cauernis montis Illipulitani prope Granatam scripta quædam & alia vetera monumenta, ossaque etiam (vt ferebatur) S. Cæcilii. Minime quidem illa nobis, vt a variis descripta per manus etiam nostratium hominum iactabantur, probata; verum a plurimis grauissimisque scriptoribus Hispanis ita celebrabantur, vt obruendi eorum consensione atque auctoritate videremur: præsertim cum Archiepiscopus Granatensis eo loco, vbi hæc erant refossa, basilicam ædificasse, & Canonicorum instituisse collegium diceretur. Quid ageremus? Assentiri variæ nos & (vt quidem censebamus) solidæ rationes non sinebant: tantæ turbæ scriptorum repugnare, temerarium existimari poterat. Quo nos igitur verteremus? Præterire eum Sanctum, haudquaquam fas erat, quem Hispani, etiam ante ea lipsana inuenta, publicis sacris essent venerati, sanctique Apostoli Iacobi discipulum prædicarent; nos ipsi a SS. Petro ac Pavlo Apostolis Romæ Episcopum consecratum, missumque in Hispaniam, minime ambigeremus. Hoc e scopulo, Fabio Chisio duce sumus erepti. Latum erat a Congregatione Sanctæ Romanæ & vniuersalis Inquisitionis, Vrbano VIII præsente & approbante, Decretum de hisce lipsanis & scriptis, quo variarum commentationum ad eorum defensionem ac commendationem editarum lectione omnibus interdicebatur. In Belgio tamen, quia fortassis minus id necessarium videri quidam volebant, vel quapiam alia ex caussa, non erat Decretum illud palam vulgatum. Coloniæ autem, vbi eiusmodi Romanarum sanctionum promulgationi intercedere nemo solet, iussu Tuo publicatum est, & ad nos missum. Continuo, non absque Numinis prouidentia, ostensam nobis tempestiue lucem profitemur, ac salutare illud astrum Chisiæ gentis, cuius fulgore ea discussa a nostris mentibus erat caligo, veneramur. Id nobis semitas Sanctorum, quas vestigabamus, vt per eas alios secure duceremus, aperuit, ac collustrauit.

Visum exinde nobis, posituram illius astri in auitis Vestris insignibus contemplari. Sex omnino Montibus imminebat. Quid ni, inquimus, vt in summo aliquando consistat rerum fastigio, & Romanæ celsitudinis apicem teneat, vnde orbem alma ista luce perfundat vniuersum, Mons additur Septimvs? Et in voto omen fuisse sensimus, cum deinde voluisti Alexander Septimvs dici. Luceat diu, feliciter, sacratissimum hoc sidus: & quoniam de Te, Beatissime Pater, qui in tesseris gentilitiis Montes gerebas, sanctus ille Connertensis Episcopus, a S. Bernardo laudatus, inscriptusque Fastis Romanis, creditur vaticinatus, fore vt in Summorum Pontificum serie, quæ in hoc ipsum tempus incidit, Cvstos montivm in thronum Apostolicum eueheretur; diu ac prospere Septem illos, quos populus Quiritium inhabitat Montes, indeque orbem illumina vniuersum. Eueniet: (neque enim occuli, aut non longe lateque conspici lux potest supra illos posita Montes) iamque adeo euenit. Fidei lucem ad remotissimas etiam oras terrarum diffundis: qua ab vltimo Septemtrione excita pertractaque Romam est, primo Tvi Pontificatus anno, celeberrimi nominis Regina: quam aliunde plures viri Principes sequerentur, si diu optatæ Pacis amœnissimus nitor, tetris bellorum turbinibus dissipatis, adlucesceret. Et admoues Tv quidem, Beatissime Pater, conatum omnem ac sollicitudinem, vt dura Principum corda amicabili velut propitij sideris influxu emollias. Interea lux quædam noua sanctitudinis, ab exordio Tvi Pontificatus, velut ab sidere illo affusa, Vrbem sanctam illustrauit, inque omnium ordinum hominibus, iis præsertim qui Tibi intimius assistunt, nouas quasdam pietatis flammas accendit. Atque ea res secundissima fama per longinquas nationes, etiam hæreticorum, vulgata, horum coryphæos, diaboli ministros, errorum feminatores, flagitiorum architectos, ita perculit, vt cum non possent famæ, plurimis virorum illustrium firmatæ testimoniis refragari, nec pro suo more quidquam de luxu vitiisque Curiæ Romanæ comminisci, variis tamen locis suos e suggesto hortati sint, cauerent etiam atque etiam, ne ipsorum publicares, Satanæ videlicet regnum, detrimenti quidquam tali Pontifice pateretur. At multorum inter eos, quibus nondum omnino effascinata ipsorum præstigiis ratio est, longe alius est sensus.

Verum quæ his de rebus, deque omnium studiis virtutum, Te Pontifice, mirabiliter auctis, occurrunt, ita sunt multa, itaque illustria, vt cum ea ne satis quidem idonee complecti cogitatione, nedum pro dignitate enarrare verbis possimus, Ecclesiasticorum Annalium scriptoribus relinquere cogamur. Alia nos Tvi fortunati sideris defixos tenet admiratio, & sensu iucundissimæ gratitudinis perfundit. Nam qua nos olim benignitate es prosecutus, eam retines etiamnum, in illo supremo rerum culmine: vt inter augustas curas, quibus salus nititur orbis terrarum, nostri digneris meminisse; nobisque, hominibus profecto infimis, dici salutem curare, benedictionem impertiri, Indulgentiam plenariam in tempus mortis largiri; quærere quo loco sit Februarius noster, quando proditurus.

Prodiit tandem, Beatissime Pater, & ad Sanctitatis Tvæ pedes abiectus, ne se asperneris, sed solitæ benignitatis auram aspires, rogat. Gratulatur is merito sibi, quod ad reliquorum vsum hominum progredi detur, Pontificis Maximi auspiciis, ac talis Pontificis, qui Sanctorum honorem amplificare, Sanctitatis sese exemplar subiectis populis præbere, ardorem Sanctitatis adipiscendæ in omnium mentibus suscitare, contendit. Nos, Sanctos omnes, quibus stylum vitamque deuouimus, vt diu Beatitvdini Tvæ, &, quam sancte administras, Ecclesiæ Catholicæ præsidio sint, obtestamur

SANCTITATIS TVÆ

Humillimi serui

Ioannes Bollandvs,
Godefridvs Henschenivs.

FACVLTAS
R. P. PROVINCIALIS FLANDRO-BELGICÆ
SOCIETATIS IESV,
ET SVMMA
PRIVILEGII CÆSAREI.

Cvm Acta Sanctorum mensis Februarij, quotquot toto orbe coluntur, vel a Catholicis scriptoribus celebrantur, ex antiquis monumentis, Latinis, Græcis, aliarumque gentium, seruata primogenia scriptorum phrasi, collecta, digesta, variis Obseruationibus illustrata a Ioanne Bollando & Godefrido Henschenio Societatis Iesv Theologis, tres eiusdem Societatis Theologi legerint, opusque laboriosum & eruditum, ac luce publica dignum iudicarint; Ego infrascriptus Societatis eiusdem per Flandro-Belgicam Præpositus Prouincialis, potestate ad id mihi facta ab Admodum Reuerendo Patre Nostro Gosvvino Nickel Præposito Generali, concedo Iacobo Meursio, Typographo Antuerpiensi, facultatem eadem Acta excudendi.

Cumque sacræ Cæsareæ Maiestatis decreto cautum sit, ne qui libri a Societate Iesv conscripti, in prouinciis Romano Imperio subiectis excudantur, aut venales proponantur, absque eiusdem Societatis consensu; hisce declaro eumdem Typographum isto priuilegio legitime frui. In quorum fidem hisce officij mei sigillo munitis manu mea subscripsi. Antuerpiæ III Aprilis ⅭⅠƆⅠƆCLVII.

Thomas Dekens.

APPROBATIO CENSORIS.

Hoc opus continens Acta Sanctorum mensis Februarij vere doctum, elaboratum, & a multis viris eruditis expetitum, hisce modis a Reuerendis Patribus Ioanne Bollando & Godefrido Henschenio Societatis Iesu Theologis editioni præparatum; magno lectorum fructu, nulla fidei vel bonorum morum noxa, excudendum censui. Antuerpiæ, hac XVII die Aprilis ⅭⅠƆⅠƆCLVII.

C. Voochts Canonicus, Archidiaconus,
S. Th. Licentiatus ac lib. Censor.

SVMMA PRIVILEGII
REGIS CATHOLICI.

Philippvs IV Hispaniarum & Indiarum Rex Catholicus, ac potentissimus Belgarum & Burgundionum. Princeps, Diplomate suo sanxit, ne quis Acta Sanctorum mensis Februarij, a RR. PP. Ioanne Bollando & Godefrido Henschenio, Societatis Iesv Theologis, collecta, digesta, ac Notis illustrata, præter voluntatem Iacobi Meursij proximis duodecim annis vllo modo imprimat, aut alibi terrarum impressa in has Germaniæ nostræ Inferioris ditiones importet, venaliaue habeat. Qui secus faxit, confiscatione librorum & alia graui pœna multabitur, vti latius patet in litteris datis Bruxellæ XII Maij anni ⅭⅠƆⅠƆCLVII

Signat.
Loyens.

IN TOMVM PRIMVM
DE ACTIS SANCTORVM
MENSIS FEBRVARII
PRÆFATIO
AD AMPLISSIMVM ET ADM. REVERENDVM
DOMINVM AC PATREM
GASPAREM ROGER
CELEBERRIMI MONASTERII LÆTIENSIS
ORDINIS S. BENEDICTI
ABBATEM,
EIVSQVE RELIGIOSISSIMVM CONVENTVM.

[Prologus]

Obtulimus ante annos complures, Admodvm Reverende Domine, Ianuarium nostrum, siue eorum Acta Sanctorum, qui Ianuario mense in variarum gentium orthodoxis Fastis commemorantur, venerabili Decessori Tuo D. Thomæ Lvytens. Ac futurum tunc sperabamus, vt non diu post Februarium producere in lucem liceret. Vitas quippe plurimas eorum, quorum hoc mense memoria recolitur, vndique collectas, iam conditas in scriniis nostris habebamus: vt id solum desiderari videretur, eas vt recognosceremus, quibusque magis elucescerent, historicas obseruationes adderemus. Quam enim insistere cœperamus methodum, eam continuo sensimus eruditorum plerisque probari.

Verum ad opus prosequendum denuo accinctis, plures se, quam antea rebamur, vndique difficultates obiecerunt. Quorumdam enim Diuorum Acta ita erant implexa intricataq; a variis scriptoribus, qui longo post eorum ætatem tempore ea collegerant, ex sola fortassis fama, aut minime certis solidisq; monumentis, vel qui suo ea iudicio temere interpolauerant, vt vix, nec nisi ingenti labore, eo redigere illa possemus, vt cum coætaneorum, aut alioquin antiquorum & ratæ auctoritatis scriptorum commentariis legitima consensione, ceu veritatis vinculo, iuncta constrictaque esse viderentur. Alibi inter ipsos historicos, qui de Sanctis nonnullis scripserunt, magna nonnumquam circa locum, tempus, aliaque adiuncta, sine quibus factorum ratio haud satis constat, cernebatur discrepantia, vt quid potissimum amplecteremur, non facile esset statuere. Alias quæ ad quos Reges (Merouingicæ præsertim apud Francos stirpis) prouinciæ pertinuerint, paullo operosius disquirendum fuit, vt intelligi eorum possent Sanctorum Acta, qui in iis prouinciis, sub Regibus aliis quam vulgus recentiorum scriptorum existimat, vixerunt. Quorumdam etiam multiplicia Acta, edita antehac quædam, alia adhuc in manu exaratis codicibus recondita; nonnulla ab certis, quorum nomina extent, auctoribus conscripta, alia ab grauibus quidem & doctis, sed quorum lateant nomina, nacti eramus: quæ si vniuersa publicare vellemus, immensus esset labor subeundus; si omittere aliqua, incertus iaciendus calculus. Multorum Acta, etiam vetustissimorum, mandata litteris non erant, vt ad ea inuestiganda, quibus eorum vitæ ratio intelligi posset, plurima euoluere Patrum scripta oporteret. Imo ipsorummet scripta Sanctorum, & quandoque bene multa, perlegenda fuere, vt ex iis vita ipsorum delineari vtcumque posset. Ita IV Februarij S. Isidori Pelusiotæ eruenda fuit ex ipsius epistolis Vita. Quædam interea aliæ subcesiua opera lucubrationes a nobis vulgatæ. Quid iam occupationes, quas ipsa religiosi instituti ratio imponit? quid spiritale auxilium, identidem proximis (in hac præsertim actuosa Domo) variis in rebus, multiplici ratione modoque, adhibendum? Nonnulla quoque (vt est naturæ infirmitas) studia nostra sunt valetudine interpellata. Denique longius tempus effluxit, quam speraueramus, quamque optarant multi viri graues atque eruditi, qui quæ scripseramus scribimusque, ad Dei gloriam bonumque publicum pertinere arbitrantur.

Serus hic tamen fœtus, vt in lucem prodiit, abire ad Vos, ac religiosissimæ Lætiensi congregationi, Tibi præsertim, Admodvm Reverende Domine, sistere sese gestiebat; & vero debebat: nimirum faustissimi velut sideris secūdo afflatu, Decessorum Tuorum Antonii Winghii ac Thomæ Lvytens, fauore, hortatu, liberalitate, auxilio, conceptus, ac Tuo. Fortunatum enimvero se vel ideo censet, quod Te illorum imitatorem ac discipulum adire nunc queat, sanctissimo illi cœtui præfectum: qui sub Winghio Abbate, ante annos XLIII religiosum stadium ingressus; in eo monasticam disciplinam ab Thoma Lvytens, tironum Magistro, edoctus; vtriusque exemplo & adhortationibus, ad omne sanctimoniæ decus, secundum S. P. Benedicti Regulam, & Venerabilis, Patris itidem Vestri, Lvdovici Blosii Statuta, sis conformatus. Non referemus hic, quam semper fueris, ex eorum institutione, silentij atque claustralis secessus, religiosæ quoque paupertatis, & præsertim obedientiæ, diligens ac seuerus custos. Quarum tamen virtutum exercitatio apud veros honestarum actionum æstimatores maiorem Tibi gratiam & honorem peperit, quam (quæ merito, cum omni spe seculi, dudum spreuisti) vitæ splendide instituendæ, quibus parentum circūfluebat domus, præsidia; quodq; germanus Tuus diu gessit, in amplissima & quōdam regia vrbe Tornaco, perquam honorificum Senatoris munus.

Iam si recensere velimus, quæ in cœnobio officia gesseris, quanta cum omnium commendatione; primum illud occurret, quod secularium hominum iudicio tenue fortassis videri poterit, sed non tenuem tibi cælestis gratiæ quæstum attulit, magnam etiam apud domesticos virtutis non raræ opinionem; quod communis horti procurandi Tibi impositum munus, tanta submissione ac diligentia gessisti. Dein eximia caritate, animique alacritate, domestico nosocomio præfuisti. Vidimus ipsi, quanto tunc nitore & cura esset hoc compositum: etsi nulli eo tempore illic ægri erant, vel Tua sollicitudine præueniente ac propulsante morborum caussas, vel id largiente Deo Opt. Max. vt quicumque Lætias incolebant, in lætitia & vacuitate corporalis molestiæ, iugum monasticum læti portarent. S. Dosithei sub S. Siridone Abbate, Sanctoque Dorotheo institutore, visus sane tunc nobis es industriam obedientiæque simplicitatem, pari in munere, præclare exprimere.

Deinceps ferale ab vicinis Gallis exortum est bellum, quod tum extimam illam Hannoniæ, quam incolitis, partem haud leuiter concussit, tum religiosissimum vestrum cœtum recipere se Montes, vrbem prouinciȩ illius primariam, coëgit, vbi maiori quiete in res diuinas incumbere, ac religiosæ vitæ munia exequi liceret. Ad ipsius tamen monasterij custodiam designari virum aliquem prudentia & robore animi insignem oportebat; ne ea quæ ibi relicta erant, vel publici prædatores diriperent, vel occulti furunculi compilarent; aut etiam moles ipsa ædificiorum, nisi sarta tecta curarentur, sensim labefactata decideret. Ad eam rem Tu potissimum delectus es: planeq; feliciter rem Lætiensem Oeconomi titulo per annos septem administrasti, cum aliquot conuentus Vestri Religiosis.

Inde Montes reuocato impositum est munus Prioris. Eo autem per aliquod tempus sapienter ac prospere gesto, intereaq; Venerabili D. Thoma Lvytens vita functo, Abbas es, magno Tuorū consensu, Principumq; & populi vniuersi approbatione, renuntiatus. Si nobis de Te cum alio potius quam Tecum esset sermo; libere ac verissime ostenderemus, quæ sunt a Spiritu sancto Ecclesiastici XXXII præscripta, a Te præclare esse obseruata. Nam postquam Tui Rectorem Te posuerunt, non es elatus: esque in illis quasi vnus ex ipsis. Curam illorum habes… vt læteris propter illos, & ornamentum gratiæ accipias coronam. Quamquam enim vulgo dissimulent Tui, domesticorum, etiam Præsidum, laudes, ob singularem suam modestiam, ne earum partem aliquam in se oblique deriuare velle videantur; erumpūt tamen, ac se suo produnt lumine, etiā quæ abditissimo secessu studiose occuli quodammodo videntur virtutes Tuæ. Neque ignorāt etiam externi, quanta Tu quoque modestia ac simplicitate conuerseris inter Tuos, quam sincere ac fraterne, absque fuco vllo ac simulatione: qualem etiam, quamque exactam geras monasticæ disciplinæ curam: quo zelo religionis inflammatus, eadem omnia diuini cultus officia, domesticarumque exercitationum munia, æque obseruari inbeas in Montensi refugio, atque antea cum integer cœtus Vester Lætiis ageret: quod & Tuis omnibus, vtpote viris religiosissimis, gratum est, & apud externos, qui id intelligunt, magnifice collaudatur. Perspiciunt præterea non Tui solum, sed ceteri omnes qui Te norunt, quam non ambias, imo quam sollicite deuites, honorem: quam eos qui alta sapere videntur, parui æstimes: quanto interea iudicio ac prudentia de negotiis publicis patriæ, cum ceteris Hannoniæ Proceribus vrbiumque Legatis, deliberes: quanta modestia simul ac grauitate sentētiam dicas: quanta fide & dexteritate, quæ Tibi in cōmunibus illis prouinciæ conciliis curanda committuntur, perficias. Sed ista potissimum ornatis & illustribus viris patent: quas vero eleemosynas, in his etiam angustiis temporum, prout suppetunt facultates, multas & luculentas largiris indigentibus, ij prædicant, quorum manibus illæ in cælestes thesauros deportantur, pauperum videlicet greges.

Verum hæc, quamuis paucula, & longe meritis Tuis inferiora, suspicamur, haud satis æquis oculis Te esse lecturum. Vnum tamen adhuc reticere non possumus, neque vero Tu, Admodvm Reverende Domine, neque Tui prohibere iure potestis, ne quod verissimum est pronuntiemus; quatuor, qui, Te inter ac Venerabilem Lvdovicvm Blosivm, Lætiensi congregationi præfuerunt, Abbatum cura, ac Tua nunc industria, ita virtutum omnium studium vigere apud Vos, vt late toto Belgio, & ad exteras quoque gentes, celebretur Blosiana reformatio. Cui profecto neminem aduersari posse arbitramur, qui quid sit religiosa ascesis, vel exigui temporis vsu didicerit. Qui enim penitus a professione religiosa alienus, S. Benedicti Regulæ partem nullam vnquam obseruauit, næ ille, si statuta Blosiana vel Regulæ S. P. Benedicti repugnare asserat, vel eximiam quādam perfectionem non continere; risum quibusdam, sui commiserationem pluribus moueat: qui, quāuis, humanæ fortassis litteraturæ opinione inflatus, sibi multum sapere videatur, tamen quid dicat non intelligit. Scimus nos, sciunt qui vobiscum agunt familiarius, seculares, Ecclesiastici, omnium Ordinum religiosi, Episcopi quoque & Archiepiscopi; quam serio ac seuere Euangelicam paupertatem colatis; quam libenter ac hilariter intra monasterij septa commoremini, firmioribus sancti propositi, quam portarum, claustris inclusi: quam assidue cælestia meditemini; quam religiose Diuina ministeria obeatis; quam arctum seruetis silentium; quam sitis in omni ratione victus ac vestimentorum frugales; quam ceterararum studio virtutum, quæ in religiosis congregationibus commendantur, addicti.

Cur non igitur Lætias, vbi tam acri & indefessa opera in omnimodæ sanctitatis, cultum incumbitur Acta Sanctorum venire æquum sit? Scripsit olim Stephanus Binetus noster, se Lætiis tres velut ordines Sanctorum reperisse, pictos, mortuos, viuentes: quod in templi vestri Choro, Sanctorum, qui religiosas congregationes fundarunt, pictas effigies vidisset; dein præclarum & ingentem sacrarum Reliquiarum thesaurum; ac denique Religiosorum cœtum pietate ceterisque virtutibus conspicuum. Quartam nos Sanctorum apud vos classem & coram sæpius aspeximus, & nunc eam amplificatum imus. Sunt enim in insigni Vestra bibliotheca Sancti complures, non penicillo picti, sed calamo; variorum nempe, de eorum pietate ac laboribus, monumenta scriptorum. Quæ cum indefesso studio volui terique a Vestris meminerimus; eo acceptiores fore Admodum Reuerendæ Paternitati Tuæ confidimus, quas nunc adportamus Vitas Sanctorum, veteres quidem plerasque, sed nouo velut cultu expolitas: quarum plurimæ quondam a Vestri Ordinis scriptoribus mandatæ litteris, a nobis, Vestro fauore excitatis, multo labore conquisitæ & illustratæ.

Porro, vt in Præfatione ad Ianuarium Decessori Tuo, qui scopus noster esset, quæ totius operis methodus, ordo, stylus, quæ singularum partium probabilitas, exposuimus; ita nunc nonnulla de iis Tecum, si annuis, conferemus: succincte tamen, quod quæ ibi prolixius sunt disputata, hic omnia repetere nihil admodum opus esse videatur, cum illa accurate perlecta a Te Tuisque nouerimus. Vnum nunc reuerenter poscimus ac flagitamus, vt hæc studia nostra quo soles fauore prosequaris, Tuisque ac Tuorum precibus nostros adiuues conatus.

CAPVT PRIMVM
Huius operis scopus: in eo contenta.

Qvid hoc nostro in opere spectemus, quem ad finem omnis noster multorum annorum labor collineet, satis superque in nostra ad Ianuariū Præfatione videmur declarasse: nimirum vt quidquid gestum olim a Sanctis præclare, id omne lectoribus repræsentemus, non nostris tamen verbis, sed veterum scriptorum, qui eorum facta litteris tradidere, vel destinato studio in peculiarem aliquē commentarium redacta, vel aliis inserta historiis. Nam fuit ea omnibus retro seculis in Ecclesia consuetudo, vt quæ Sancti egregie actitassent, aut fortiter perpessi essent, [Acta Sanctorum collecta olim,] quæque a Deo ad illorum illustrandum honorem edita constaret prodigia, diligenter litteris mādarentur. De lucubrationibus eiusmodi ab Eusebio, Cȩsareensi in Palæstina Episcopo, [ab Eusebio,] conscriptis aut collectis, ac deinde sexcentis post eum annis a Simeone Logotheta, [Metaphraste,] siue Metaphrastes, illic fuse a nobis actū: deque huius ætate, dignitate, scriptione, laudatione per Michaëlem Psellum post annum ab ortu Christi millesimum composita. Actum ibidem de Iacobo Voraginensi Genuensium Episcopo, [atque alijs.] atque eius Lombardica historia, siue Aurea Legenda: deque huius recognitione per Claudium Rotam. De Vincentij item Bellouacensis Speculo, & S. Antonini Archiepiscopi Florentini Chronicis. De Catalogo quoque Sanctorum Petri de Natalibus Episcopi Equilini, cuius postea nobis melius comperta est ætas: non enim, vt ibi diximus, S. Antonino suppar fuit, sed longe eo antiquior. Citat namque Thadæus Donnola in breui tractatione. de loco martyrij S. Felicis Episcopi Spellatensis, grande & antiquum illius Catalogi exemplar, tabulis cupreßinis, & corio violaceo compactum, studioseq; asseruatum in selectißima bibliotheca Illustiss. & Excellentiss. D. Ioannis Angeli Ducis ab Altæmps… manu Vaxilini Zordani Presbyteri Veneti, [Petri de Natalibus Ep. Equilini] Ecclesiæ S. Raphaëlis Plebani, accurate exaratum anno MCCCCVIII, qui annus S. Antonino erat ætatis XIX, ab ingressu in Ordinem Prædicatorum tertius, vti in huius Vita apud Surium VI Nonas Maij videre est. Ipse vero Petrus (vt ad calcem eius codicis de se testatur) Sanctorum Catalogum scribere inchoauit anno Domini MCCCLXIX, [Catalogus SS.] die festo S. Barnabæ, adhuc Plebanus existens Sanctorum Apostolorum Venetiarum, [quando scriptus?] diœcesis Castellanensis: opus vero ad exitum perduxit anno MCCCLXXII, die XXVI Maij, iam creatus Episcopus Equilinus prouinciæ Gradensis. Nicolaus V Pont. Max. postea Gradensem & Castellanensem Episcopatus (vti VIII Ianuarij § 3 ad Vitam B. Laurentij Iustiniani dictum) ita vniuit, vt suppresso vtroque titulo, Patriarchatus Gradensis dignitate in vrbem Venetiarum translata, eumdem B. Laurentium primum Venetiarum Patriarcham crearit anno MCDLI Christi, post collectum a Petro Catalogum LXXIX. Mortuus est autē S. Antoninus anno MCCCCLIX, post eūdem conscriptum a Petro Catalogum LXXXVII, ipse annos natus LXX.

Ibidem Laurentij Surij Carthusiani præclarum opus commendauimus, [Surij opus de SS.] e quo sua hauserunt recentiores plurimi, qui Vitas Sanctorū vario modo, ac ratione styloq; ediderūt. Illic quoque cap. 1 § 6 indicauimus, quale sibi Heribertus Rosweydus e Societate nostra vir doctissimus designasset opus, voluminum omnino XVIII. Quorum XVI priora Vitas complecterentur, sed nullas, quarum ipse non esset manu exaratum nactus exemplar, vel quas non ex archetypis fideliter & integre expressas sciret. Interesse enim aiebat, [Maius designatum a Rosvveydo:] originalia Vitarum scripta semel extare, quod perparum fidei breuiatoribus sit sine istis: quando scilicet quisque suo captu rem delibat, & dū suo palato consulit, alterum suo gustu priuat. Illis XVI voluminibus, vnum Annotationum, alterū Indicum variorum adiicere cogitabat. Quæ quidem tam ampla lucubratio vt perfici posset, festiue quærebat Cardinalis Bellarminus, cautumne auctori esset, ducentos adhuc annos victurum? tot enim sibi ad eam absoluendam necessarios videri.

Latius tamen noster patet labor. Neque enim eas solum date Vitas cogitamus, quarum nacti erimus MS. exemplar, vel ex archetypo fideliter expressum. Quid enim si illustrium Sanctorum vel perierint Acta, vel numquam plane litteris tradita; [nostrum quale?] extet tamen eorum, vt fit, apud historicos memoria; non licebit quæ hi tradiderint colligere, & in lucē proferre? Quid si solum epitome extet deperditorum Actorum, eaque haud satis perite ad historiȩ normam exacta, nefas erit eam lectoribus proponere? Etiam his destituti monumentis, aut legitimo scriptorum testimonio, si cuiuspiā Sancti repererimus populi sermonibus miracula ac benefacta celebrari, vel ex appensis circa tumulum anathematis ac tabulis; non id qualecumque est, exponemus? Atque hæc instituti operis ratio etsi illic satis est accurate explanata; tamen quia multis illa Præfatio nostra, siue eam viderint numquam, siue olim legerint, non est nunc fortassis ad manum; breuiter hic videtur repetenda: sed non, vt ibi fecimus, caussis omnium operose expositis.

Primum igitur Acta inquirimus, quæ sint ab iis conscripta, qui illa geri ab Sanctis viderunt: is enim post Diuinas litteras primus maximeque legitimus gradus historiæ. [continet Vitas a spectatoribus scriptas,] Talia quinto Februarij sunt Martyrum Iaponiorum Acta, a Ludouico Froio exarata: talis sexto Vita S. Amandi per Baudemundum, B. Margaritæ de Cortona XXII per Iunctam Meuanatem, & aliæ complures, & quæ a publicis Notariis excepta in iudicio, Martyrum Præsidumque dicta ac facta. His proximi sunt ac prope pares ij scriptores, qui non spectarunt ipsi quidem quæ narrant, saltem omnia; [aut de spectatoribus auditas,] sed ab iis qui spectarant acceperunt. Accedunt illi, quibus nec ipsi spectatores retulerunt, sed alij fide digni qui exspectatoribus didicerant. Tum qui ex probatis documētis, publicisque transactionum, donationum, [vel aliunde collectas;] testamentorum instrumentis, aut certe historiis, quas harum trium classium auctores composuerant; siue auctorum ipsorum aut tabularum verbis, seu stylo suo commemorant. Hæc tamen omnia vt iustis momentis ponderentur, discutimus, qua licet: cuiusmodi illi ipsi fuerint scriptores, (etiamsi autoptas se oculatosque & auritos testes profiteantur) an viri prudentes ac probi, [omnes tamen sedulo examinatas:] an non hæretici; non partibus, quas laudant, nimium addicti; non ad quidlibet credendum faciles, & in scribendo inconsiderati, vt velut certa asseuerent, quæ ab leuissimis hominibus audierint. Tum illud quoque indagare oportet, an non etiam probatissimorū auctorum scripta, adulterata sint a posteris, aut inepte interpolata: quod etiam in donationum instrumentis euenit, vt adiecta iis sint quædam, & quandoque integre conficta. Ac sunt propterea hæc vniuersa ad veritatis rationem reuocanda, expensis, quantumuis fastidiose, temporibus, ac locis; & nationum, apud quas ea feruntur gesta, institutis, tum hominum, qui interuenisse dicuntur, ætate ac moribus. Alia sunt sequioris notæ scripta, quæ longo post Sanctorum ætatem tempore cōposita sunt, quod vel abolita essent, quæ solida fide olim fuerant exarata, vel certe numquam litterarum monumentis, [tum alias minus certas:] quæ gesta erant a Sanctis, commendata. Hæc ergo ex fama a maioribus accepta, aut vulgaribus monumētis, nec sat certis, collecta, sæpe ab ignotis auctoribus & tempore incerto, ita prodita sunt posteris: qui tamen illa, cuicuimodi essent, meliorum defectu, amplexi sunt. Neque nos illa omnino respuimus, tamen magis etiam quam priora suis ponderibus examinamus, & ad authenticarum historiarum calculos expendimus. Eas quoque Vitas damus, quæ ex antiquioribus, & forte genuinis Actis contractæ, aut varie interpolatæ, prætermissis aut breuissime perstrictis, quæ de virtutibus Sanctorum erant scripta; miraculis vero, [etiam ex genuinis deperditis contractas & interpolatas.] præsertim quæ minime vulgaria viderentur, accumulatis, ac sæpe immodice exaggeratis; intertextis etiam temporum notis, descriptionibus locorum, rerumque explanationibus superfluis: quæ Vitæ propterea pensiculatius examinandæ & ad libram lineamque certam redigendæ.

His omnibus, etiam quæ a veteribus cōscriptæ sunt, Vitis præmittimus prolegomena quædam, siue obseruationes necessarias, [In singularū Prolegomenis varia examinata.] vt Vitȩ ipsæ quod merentur pondus obtineant. In iis quærimus quibus locis ac temporibus ij vixerint Sancti. An exploratum sit publicam iis habitam olim venerationem? Qui eorum Vitam scripserint, quo tempore, qua clari eruditionis fama? Vnde exemplar nacti simus, aut etiam plura? Neque vnquam dissimulamus, cuius humanitate vel ipsi nobiscum sint communicati codices, vel ex iis Vita descripta & ad nos missa. Hoc arbitramur ad testandam gratitudinem nostram, fidemque Vitis illis addendam, valere. Ipsæ tamen Vitæ, præsertim ab ignotis auctoribus compositæ, quam solidæ videantur, aperimus.

Post singula quoque capita (nam in certa capita ac paragraphos, Vitas longiores partimur, vt interquiescere lector possit) post illa ergo capita Annotationes, [Annotationes post singula capita;] si quæ necessariæ videantur, subnectimus: non vt Rosweydus meditabatur, postquam omnes excusæ essent Vitæ. Eas Annotationes speramus lectoribus vsui fore, præsertim eruditione mediocri præditis, quibus præcipue cōsulimus. Quamquam poterunt fortassis eædem sinistra eruditissimorum iudicia sistere, qui quandoque Vitas abnormi stylo conscriptas, nullis locorum notis temporumque additis, aut vitiose expressis, temere aspernarentur, nisi his fultas veluti adminiculis viderent.

Damus enim Acta ipsa Sanctorum eo stylo quo primitus scripta sunt, quantumuis agresti & incompto, si quidem assequi ita primigenia phrasi scripta possimus. [in quibus rudis primorū scriptorum stylus, cum necesse est, explicatur:] Atque id nouimus eruditis hominibus admodum probari, etiam heterodoxis. Certior inde dictorum fides, quando ipsa æqualium Scriptorum, aut certe, antiquissimorum, quos quidem consequi potuimus, verba repræsentamus. In quibus tamen si qua dictio barbara aut inusitata, quæ vel offendere possit, vel non ita commode intelligi; (quales multæ in medij æui scriptoribus) eas in Annotationibus explanamus, nisi & nos earum fugiat notio.

Mallent nonnulli (quibus ibidem cap. 1 § 7 fuse respondimus) compto & eleganti stylo narrari quæ certiora videntur: cetera resecari, aut penitus omitti. Verum ab his longe nostra discrepat ratio: nam sic res innumeras, quæ nobis obscuræ aut incertæ videri possunt, propterea quod alios scriptores, quorum testimonio confirmentur, nondum legerimus, deberemus taciti præterire, non sine Veritatis ipsorumque Sanctorum aliqua iniuria, ac piorum hominum detrimento. Quis enim nobis eam dedit potestatem, [nam ita olim scriptæ] vt quia non assequimur qualis sint scripta aliqua auctoritatis, ea expungamus ac mutilemus? Nam quod aliqua omni careant sermonis elegantia, nemini mirum videri debet, cum multis ætatibus vel nulli vel perrari extiterint, quorum esset limatus & elegans stylus, [defectu elegantium scriptorum,] aut etiam satis Latinus: vnde & ipsi Regum annales a multis inscite prorsus sunt conscripti, vti a Fredegario, aliisque Gallis & Hispanis antiquis scriptoribus. Si qui politulum adepti stylum sibi videbantur, ij ad priuata emolumenta, aut inanem fucum gloriæ sibi comparandum conferre operam suam maluerunt. Multi res gestas Sanctorum ita literis tradiderūt, vt vel studio humilitatis ipsam etiam sermonis munditiem deuitarint, vel quæ simplici & vulgari essent stylo conscripta, facilius intelligi, ab rudibus etiam hominibus posse existimarint, ac maiorem fructum allatura. [vel ex humilitate:] De S. Hegesippo ista habet S. Hieronymus libro de illustribus Ecclesiæ scriptoribus cap. 22: [quædam elegantes:] Egesippus vicinus Apostolicorum temporum, omnes a paßione Domini vsque ad suam ætatem Ecclesiasticorum actuum texens historias, multaq; ad vtilitatem legentium pertinētia hinc inde congregans, quinque libros composuit sermone simplici: vt quorum vitam sectabatur, dicendi quoque exprimeret characterē. Quæ verba apud Vsuardum ad VII Aprilis, in Martyrologio quoq; Romano de eo leguntur. Sunt tamen Vitæ insigni venustate expolitæ, & ab antiquis auctoribus Latinis ac Græcis multæ, & ab recentioribus plurimæ, tum eorū Sanctorum qui superiori seculo vixerunt, tum veterum, quorum ij ex certis monumentis Acta collegerunt, & suo stylo exornarunt.

Si qualia hactenus diximus, ab aliis quocumque stylo exarata, vel eruta ex certis monumentis, Acta non reperimus; ea nos vndique ex variis scriptoribus, sacris præsertim, &, quæ assequi peruestigando possumus, documentis, velut consutis centonibus, vtcumque visum est, inter se inuicem conserta proferimus. [quædam a nobis collectæ ex variis, etiam fama.] Ac demum quæ in nullis scriptis reperta, fama vulgique sermonibus celebrantur, iis præsertim locis, vbi Sanctorum illorum reliquiæ asseruantur, aut vbi illorum inuocatione eduntur miracula, ea quoque non respuimus, sed nec plus quam mereantur addimus momenti.

Denique modis omnibus conamur fontem ostendere, e quo piæ doctrinæ atque exemplorum riui promanent, [Opus hoc fons est quidam.] ad salutem mortalium: siue fons ille suis adhuc marginibus, antiqua arte, scite ornatus sit; siue iam abditus, spissisque arborum vmbraculis tectus hactenus fuerit, vt operosa interlucatione ad eum pandere aditum oporteat. Si neutro modo ad ipsum pertingere fontem possumus; ab eo certe per ignotos meatus profluētes scaturigines scrutamur, vt ad abditū aquarum thesaurū peruenire, qui maiori pollebit industria, queat, & quo volet, qualibusque volet canalibus, puros salubresque latices deducere.

CAPVT SECVNDVM.
Cur quandoque plures Vitæ Sancti vnius edantur?

Visi sunt pij quidam homines illud in nostro opere improbare, quod vnius Sancti plures Vitas edamus. Nam cum ipsi eas ideo potissimum legant, vt virtutum inde coligant exempla; cupiantque prolixa lectione non distineri; [Eduntur hic plures Vitæ vnius Sancti a diuersis scriptæ,] mallent omnia clare ac perspicue dici, aut saltem non sæpius idem, vt aiunt. Multas tamen & graues ob caussas contrarium nobis visum est: idemque probarunt (quorum vsi sapientissimo cōsilio sumus) præter Antonium Winghium Abbatem, Ioannes Tolenarius, Laurentius Vwenus, & potissimum Iacobus Tirinus, Domus huius nostræ Præpositi, maximo iudicio viri, & scriptis clari. Probarunt ij quoque, vt plures alios præteream, qui nostrum hoc opus recognouerunt, suoque calculo confirmarunt, & ipsi summa eruditione ac prudentia conspicui. Atque reuera sunt subinde a diuersis auctoribus, doctis & grauibus scriptæ Vitæ vnius eiusdemque Sancti. Horum autem scriptorum duplex est ordo: [maxime Sācto ipsi coæuis,] nam ambo quandoque ipso quo gestæ res sunt tempore vixerunt: & narrat fortassis vnus nonnulla, quæ alter prætermisit. Qui potest igitur altera eiusmodi Vita prætermitti, absque iniuria auctoris, ac historiæ fraude?

Edite, inquies, vnam; ex altera, quod deest supplete. Quo id modo? An vt in vnius narrationem ex altera verba aliquot aut integras periodos intrudamus, [nec inuicem commiscentur:] atque ita nouam quamdam Vitam, vna sic interpolata, procudamus? Alienissimum id ab nostro instituto, & doctorum hominum exspectatione, qui genuina volunt veterum scripta. An sufficere censes, vt alterutram edamus, ex altera subnectamus quæ deesse videbuntur? Quid si vtraque par esse videatur, quem nos, aut qua ratione delectum adhibebimus? qui patientur lectores vnam subtrahi sibi, & in æternas abdi tenebras; quam etiam fortassis, si vidissent, alteri prælatam voluissent? Nonne igitur ad fidem nobis conciliandam, Vitis ipsis auctoritatem, dari vtramque expedit? Atque id valere quoque videtur, etsi vna eiusmodi Vitarum (qui alter erat ordo comparatorum scriptorum) longo post tempore scripta esset, [item aliquæ longo post scriptæ:] quam res gestæ, alteraque Vita edita. Habet prior quidem scriptor antiquitatis prærogatiuam, in qua vis inest magna, vt quæ narrat credibiliora videantur; alter tamen, etsi seculo vno alteroue posterior, plura potest vetera documenta examinasse, & adiuncta rei gestæ certius explorasse.

Attamen si scriptor anonymus, nec graui satis stylo nec methodo probabili vsus, [subinde tamē altera omititur;] ex alterius (præsertim si & is anonymus atque ignotus) lucubratione suam decerpat; quamuis diffusius fortassis ac phrasi mutata; nō facile vtramque edendam censemus: satis enim superque fecisse videmur, [si ab anonymo, & fere eadem,] si lectorem monuerimus extare aliam in MSS. codicibus, re nihil, dictione aliquantulum discrepantem, aut etiam principium eius recitauerimus. Quod multo etiam magis licere nobis videtur, si quas in secundis reponendas Vitas iudicamus, eæ editæ iam sint, inque hominum manibus versentur. Neque enim plerumque tales, saltem integras, recitatamus: allegamus tamen quandoq; ex iis aliqua in nostris Annotationibus, vt consulere eas, si volet, lector, quod ei promptum est, queat. Ita multas a Simeone Metaphraste, eiusue scribis, interpolatas, Latine dein editas a Lipomano ac Surio, solum citamus, quo iam diximus modo, [aut antea edita.] quādo antiquiores e Latinis Græcisue MSS. nacti sumus, quas iis merito præferendas censeamus. Damus tamen aliquando vtrasque, si multum discrepant, etsi MSS. antiquiores videantur: quia quȩ adiecit Metaphrastes, vir doctissimus, ea ex aliorum scriptis, quorum immensam copiam habebat, credi potest hausisse, quæ scripta dein abolita sunt, præsertim cum Barbari Constantinopolim ac reliquam Græciā expilarunt.

Denique non id primi in vsum duximus, vt plura vnius Diui Acta proferremus. Multorum id, si non omnium, [Id alij quoque fecerunt,] fuit ante nos, estque etiamnum, eruditorum hominum institutum. S. Cypriani Martyris qui diligēter recognita edidere in lucem opera viri doctissimi, Iacobus Pamelius & Nicolaus Rigaltius, nonne plura eius martyrij acta ex vetustis codicibus descripta præfixere? Idem S. Chrysostomo in Grȩca Latinaque editionibus factum: idem Gregorio Magno, & recētioribus Petro Damiano, Bernardo Claravallensi, atque aliis. Nisi forte existimant, qui contra sentiunt, id solum fas esse, cum scripta cuiuspiam publicantur, vt quid de eo plures senserint constet; non item si dedita opera, non scripta eius, sed res gestæ inuestigentur: cum illud hic vsurpari multo æquius videatur.

Quid quod veterum Patrum eadem fuit sententia? Indicio sunt quȩ in hoc volumine ad diem I Februarij de S. Ephræm Syrio proferuntur. [etiam sancti Patres:] Post duplicem ipsiusmet de sua conuersione narrationem, ac luculētum Testamentum, egregiam de eius rebus gestis orationem composuit, ediditque S. Gregorius Nyssenus, aliam Vitam antiquus quidam anonymus: alij quædā, etiam ab illis omissa, in suas historias retulerunt, vt Sozomenus Scholasticus.

Neque nobis, quos ad singulorum Sanctorum ornandam memoriam quidquid eruere vndique factorū potuimus, vulgare conuenit, id non licere sentient, [& alij ad profanam historiam illustrandam,] vt arbitramur, qui Regum regnorumque, commentariis etiam plures Sancti vnius Vitas inserunt, vnde Regum eorumdem illustretur memoria, prouinciarum vrbiūque antiquitates eruantur. Andreas Chesnæus Christianissimi Galliarum Regis Geographus, vir eruditissimus, nobisq;, dum viueret, amicissimus, tomo 1 Scriptorum coætaneorum historiæ Francorum, geminam S. Leodegarij Augustodunensis Episcopi Maiorisque Domus Regiæ ac Martyris, Vitam edidit, [vt Chesnæus;] & quidem integram vtramque: priorem ab anonymo scriptam, dicatamque Ermenario, ipsius Leodegarij in Sedem Augustodunensem successori; alteram ab Vrsino scriptam, iubente Ansoaldo Pictauorum Pontifice, qui Didoni S. Leodegarij auunculo suffectus erat.

Quis vero illustris familiæ cuiuspiam, vrbisue aut prouinciæ, [alij idem agunt in vilioris notæ scriptis.] antiquitatem atque ornamenta exornare stylo conatur, qui non ad adstruendam dictis suis auctoritatem, quæ potest omnia corradat, subinde in vilibus pittaciis exarata, etiam ab ignotis & ineruditis scriptoribus, qui sæpe omnes eadem narrant, ac nonnumquam verbis iisdem, quȩ ceteri a primo descripserunt, aut alioquin iisdem e tabulis acceperunt?

Nam quis e litteratorum grege, si opusculum aliquod reperit vetusti auctoris, siue is antea notus extiterit scriptis, aut saltē nomine, seu plane ignotus, [Vetera scripta nouiter inuenta auide eduntur, leguntur.] quæcumque opere illo tractetur materia, non continuo adlaborabit, vt typis mandetur ac lucem videat, vel seorsim vel in voluminibus antiquæ lectionis? Et hoc quidem studium publicis vtilitatibus consulendi non reprehendimus. Sed idem illis qui Diuorum res gestas, etiam ab aliis pertractatas, suo & ipsi stylo explicarunt, fieri debere asserimus, ac multo etiam potiori iure. Siue etenim nomen lateat, seu notum sit, auctoris, opus tamen ipsum tum sua antiquitate, tum argumento id mereri videtur. Cedo enim, si Plinij quis aut alicuius, qui ærea illa vixerit ætate, [etiamsi res eædem ab aliis tractatæ.] non modo antiquioris alicuius, reperiat vspiam epistolam, aut ignoti operis fragmentum, etiamsi quæ illo res narratur, ab aliis compluribus commendata sit litteris; non illico id quodcumque est volet ad eruditorum manus venire? non hi auidissime arripient? Excellentium Imperatorum, Græcorum ac Romanorum, Vitæ & elogia a quamplurimis sunt posteritati propagata. Si illorum valeret ratio qui hic contrarium ac nos sentiunt, vnicum reseruari, cetera discerpi, concidi, dissipari oporteret: aut saltem nefas esset vnius alicuius ex illis Imperatoribus, puta Alexandri aut Africani, plura eiusmodi elogia, a variis concinnata, in vnum opusculum colligere, & eo modo in publicū emittere. Quod qui affirmare velit, næ is contra eruditorum omnium opinionem, atq; adeo contra communem sensum hominum pugnet.

Quibus tamen graue sit ac molestum, ita multa de Sancto vno voluere, [Subleuatur lectoris labor per summaria marginalia:] & sæpe res non admodum diuersas referentia; egregie sane eorum fastidium subleuamus, addita ad marginem omniū, quæ narrantur, succincta synopsi: vt, quod festiue olim dicebat Balduinus Cabillauius noster, die vno perlegi volumen bene vastum queat: qua ratione omne fere scriptorum genus, inter innumeras alias occupationes, incredibili auiditate deuorarat. Si quæ res occurrent sic obiter legenti, quas discutere pensiculate velit, licebit quæ in pluribus eiusmodi Actis narrantur, inuicem comparare. Ita nos nihil fere quod alicuius momenti videatur, [nos omnia de iisdem rebus scripta peruoluere solemus.] aut in Vitis ipsis traditum, aliunde ad eas illustrandas accersitum, edimus; quin prius quæcumque sunt a veteribus historicis aut Patribus in eam rem scripta, examinemus. Quæ quidem nostra diligentia necesse est vt moram operi afferat, ne tam cito quam multi vellent absoluatur. At nobis ea ratione prius satisfaciamus, vt satisfaciamus & Lectoribus: quibus certe, si quas eiusmodi Vitas omitteremus, neutiquam fieret satis. Demus etenim, exempli caussa, S. Amandi Episcopi Traiectensis ad VI Februarij eam solum editam fuisse Vitam, quam Baudemundus Abbas Blandiniensis, eius discipulus, scripsit, [plures vnius Sancti Vitæ, si scriptæ sunt, gratæ lectoribus.] quæ sane omnium maximam obtinere debet auctoritatem; quid iis dicemus, qui requirent quam Philippus Abbas Bonȩ Spei composuit? Est hæc quidem in manibus: at forsan paucorū. Non est perinde ea quam Milo monachus plusquam CCC annis ante Philippum versibus descripsit, in quatuor libros distributam: nec quæ de eiusdem sancti Antistitis eleuatione, ac translatione Milo idem prosa aliique de miraculis ad posteros transmisere.

Nam miracula (quod quidam aliquando nobis suadere conati sunt) minime prætermittenda ducimus. [etiam miracula, quæ vtiliter eduntur.] Valent ea (vt alibi plenius dictum) ad augendum honorem Sanctorum, ad ingenerandam mortalibus de impetranda ab illis ope fiduciam, ad deterrendum a sceleribus impios, maximeque eos qui sacrorum hominum locorumque immunitatem violare aut quoquo modo minuere niterentur. Eadem miracula historiæ quoque, profanæ æque ac sacræ, lumen præferunt. Chesnæus certe in citato antea scriptorum Francicorum opere, non solum ex variorum Sanctorum Vitis, sed ex libris quoque miraculorum, quæ sunt eorumdem Sanctorum meritis facta, profert non pauca ad historiam Regum explanandam.

CAPVT TERTIVM.
Sanctorum Hibernorum Scotorumque Vitæ quatenus hic relatæ? versæ aliæ e linguis peregrinis.

Qvando (vt fieri oportere capite præcedenti contendimus,) vnius Sancti plura Acta a variis conscripta recitantur, [Vitæ sic plures editæ, sæpe populorum de SS. lites sopiunt:] illud, præter iam dicta, ex iis redundat emolumenti, vt quæ inter vrbes ac populos quosdā de nonnullorum Sanctorum loco natali, reliquiis, rebusque aliis ad eos pertinentibus, existunt controuersiæ, neque satis perspicue ex vna Vita decidi possunt, ex aliis fortassis vltro sopiantur, aut corruant. Possemus, in hoc ipso primo tomo Februarij, huius rei exēpla commonstrare, nisi metueremus vel ex eo solo alteri parti addicti videri, qui soli Veritati obnoxios nos profitemur. Quia enim multi Veritatem ad sese, velut apprehensis vestimentorum eius laciniis quibusdam, trahere nituntur, aut eam ita exornare vario cultu, vt opertam potius ignotamque latere quam qualis est, in propatulo conspici eam malle videantur; nos illa, quibus quodammodo inuoluta tectaque est, siparia haud reducemus, ne videamur inuitis eam & repugnantibus, cum maxime tamen quærere se eam clamitent, inuidiose proponere. Allatis secundis tertiisue Actis, aut aliis veterum testimoniis, ipsa vultum vltro fortassis ingenue reteget, vt eam, qui volent, queant agnoscere.

Atque (vt tantisper adhuc eidem inhæreamus proposito) nonnumquam dum plures ab antiquis scriptoribus compositæ Vitæ vulgantur, [ignotorum SS. acta illustrant,] non ipsorum dumtaxat Acta singula ex aliis fiunt clariora, sed plurium aliorum gesta explanantur. Id licebit in S. Brigida Virgine Scota I Februarij perspicere. Eius, prȩter bene longa prolegomena, quinque Vitas edidimus, ferme idoneæ molis volumen. [vt S. Brigidæ multorum SS. Hiberniæ,] Sed quia in iis plurimorum Sanctorū Hibernorum, siue Scotorum, mentio fit, ad horum adstruendam sanctitatem, ac res gestas illustrādas, eæ plurimum conferunt Vitæ.

Tulit enimuero Scottorum patria Hibernia, vt eam Beda lib. 1 histor. Eccles. gentis Anglor. cap. 1 vocat, innumerabilem olim Sanctorū multitudinem. Quam ad rem probandam vnicū S. Bernardi in Vita S. Malachiæ Episcopi, ad diem III Nouembris edenda, testimonium sufficiet. Illic de Benchorensi in Vltonia, ad sinum qui Knockfergus dicitur, monasterio ita scribit: ipsum quoque locum Benchor… tradidit ei Princeps, vt ædificaret ibi monasterium, vel potius reædificaret. Nempe nobilißimum extiterat ante sub primo Patre Congello, [qua in insula multi olim monachi] multa millia monachorum generans, multorum monasteriorum caput. Locus vere sanctus fœcundusq; Sanctorum, copiosißime fructificans Deo: ita vt vnus ex filiis sanctæ illius congregationis, nomine Luanus, centum solus monasteriorum fundator exstitisse feratur. Quod idcirco dixerim, vt ex hoc vno coniiciat lector, quam ingens fuerit reliqua multitudo. Denique ita Hiberniam Scotiamq; repleuerunt genimina eius, [& Sancti;] vt ea potißimum tempora Dauidici illi versiculi præcinuisse videantur: Visitasti terram & inebriasti eam… Nec modo in præfatas, sed in exteras etiam regiones, quasi inundatione facta, illa se Sanctorvm examina effuderunt. [Psal. 64. 10.] [etiam ad exteros profecti.] E quibus ad has nostras Gallicanas partes S. Columbanus ascendens, Luxouiense construxit monasterium &c. Qui e patria, vt habet S. Bernardus, in exteras regiones abiere Scoti Hiberniue Sancti, eorum præcipui, nostratium, Gallorumue aut Germanorum, vel etiam suorum gentilium, qui socij fuerunt peregrinationis, celebrati sunt scriptis. [quorumdam ex Vitis celebriorum innotescunt gesta:] In iis porro scriptis aliorum quoque mentio fit, qui in natalibus insulis remansere: quorum nonnulli apud Anglos quoque, gentesque alias, fama celeberrimi fuere, vt S. Patricius Hiberniæ Apostolus, S. Columba Abbas, S. Brigida Virgo, S. Congellus atque alij, quorum ex Vitis, aliorum Sanctorū, qui alias nobis omnino essent ignoti, nomina ac subinde gesta aliqua addiscimus.

Sunt quidem a Ioanne Colgano Sacræ Theologiȩ professore ex Ordine Minorum, [Vitas plurimorum edidit Colganus:] edi promiscue cœpta Sanctorum Hibernicorum, etiam qui fere sola in patria noti sunt, Acta, labore immenso: haud adhuc constat, an pari apud exteros fructu, propterea quod his ignota sunt, quibus illorum sanctitatem ac dies iis dicatos adstruit, Martyrologia, & alia quæ sequi se profitetur documenta. Suasimus aliquando, vt hæc prius vulgaret: nam cum ea amatores antiquitatis probassent, futurum vt firmiori deinde gradu ad Vitas ipsas progrederetur. Aiebat autem se cōplura habere Martyrologia, [vtinā prius Hiberniensia Martyrologia!] quædam ante annos DCCC ab sanctis & doctis viris concinnata: Concilia item Hibernica, poëmata scriptaque alia miræ antiquitatis: & nobis pro sua humanitate duorum eiusmodi Martyrologiorum ecgrapha ad Februarium spectantia communicauit: vnum compositum aiebat a B. Mariano Gormano Abbate Lugmudensi circa annum MLXXI, alterum a S. Engusso Episcopo, qui seculo octauo vixerit, asseruatumque in Tamlachtensi monasterio: iis nos haud raro vsi sumus. Verum quod ei fideliter dabamus consilium, ei tunc sese acquiescere negabat posse: siue quod amici ac præsides vulgari prius Vitas mallent, seu quia fortassis in iis Martyrologiis aliqua reperiebat, quæ minus probatum iri nasutis censoribus putaret, cum ipse quædam posterius adiecta videri fateatur. Deo tamen supplicamus, vt ad opus de Sanctis, vt inchoauit, perficiendum, vires ei subsidiaque alia largiatur. Transcribimus ex eo opere in nostrum quandoque Vitas aliquas, [sumimus ex eo quasdam:] sed eorum dumtaxat Sanctorum, quorum in aliis Vitis vulgo notis, minimeque suspectæ fidei, mentio fit. Quorum vero incomperta alibi memoria, eorum non temere Acta, ab eo licet vulgata, proferimus; nihil tamen eorum sanctitati, aut etiam publicæ venerationi, si quam olim obtinuerunt, priusquam hæreticorum iugo Hibernia opprimeretur, detrahentes.

Eo autem sollicitius ab iis calamum abstinemus, quod fere contextæ sint ex portentosis miraculis: quæ vere fortassis olim acciderunt ob sinceram piissimæ gentis simplicitatem; tamen ita imperite nōnumquam congesta sunt, [non omnes præsertim valde portantosas, & penitus ignotorum.] omissis iis quæ ad virtutum officia spectabant, vt risum potius mouere lectoribus queant, quam Sanctos illos venerandi imitandique affectum. Nec queri quisquam merito potest, nos Sanctis illis iniuriam facere, si quorum in nullis Fastis reperimus nomina, nullisque in Actis aliorum Sanctorum; ea quȩ de ipsis in solis gentis illius extare monumentis dicuntur, atque eorum non pauca Scottica aliaue barbara lingua conscripta, operi nostro non inseramus.

Quamquam non aspernamur vniuersim, quæ peregrinis linguis scripta sunt. [Quasdam ex aliis linguis vertimus:] Profitemur enim nos Acta Sanctorum edere, vt olim Latinis litteris sunt consignata; si Græce solum extant, nos ea fideliter interpretari. At si quorumdam, quos certis in Ecclesiis, vrbibusque ac prouinciis coli didicimus, perscrutati Acta, nulla assequamur, nisi vernaculo populi illius sermone exarata, puta Italico, Hispanico, Gallico, Teutonico; nihil nos ab instituto nostro alienum facere arbitramur, si ea Latine vertamus, aut verti ab aliis curemus, in lucemque demus, siue manu solum exarata reperiantur, siue typis vulgata. [duplici modo.] In his tamen sumimus id nobis, vt quandoque breuiori epitome complectamur, quæ multis ac superfluis verbis ad fastidiū exaggerata sunt. Nisi id eueniat nonnumquam, vt quæ linguis illis edita sunt, ea e Latino exemplari translata dicantur, idque nos exemplar assequi nullo modo potuerimus: tunc enim pressius illa conuertimus, vt si non verba, sententiam certe omnem repræsentemus. Sed liquidior in iis ratio quæ Latine scripta, aut Græce.

Porro Hibernis (nam eorum occasione huc deuenimus) seruamus religiose, [Litem de SS. inter Scotos & Hibernos non decidimus.] quam in Præfatione ad Ianuarium cap. 2 § 6 dedimus fidem: vt quam aduersus Scotiæ hodiernæ incolas acriter defendere nituntur nominis Scottorum, ac patriæ possessionem, & Sanctorum, qui plerique olim Scotti appellati, possessionem iis neutiquam abiudicemus: sed nec secundum eos potius quam Scotos pronuntiemus. Quos enim Scotos, seu Scottos, in vetustis codicibus nuncupatos reperimus, Scotos vocamus: Hibernos, quos Hibernos. Neque an Hiberni ac Scoti, quorum patria (vt ex Beda diximus) Hibernia, vna gens fuerit, disputamus. Litigent ipsi sane, quoad volent, inclyti illius collatione decoris, modo fidei orthodoxæ & Christianæ caritatis communione inuicem deuincti permaneant. Quorū tamen in Vitis mentio fit prouinciarum, vrbium, fluminum Hiberniæ, circa quæ Sancti, de quibus sermo incidit, habitarint, eos in Hibernia vixisse affirmamus, etsi Scoti fuisse dicantur: idem de iis statuimus, qui cum Hiberni appellentur, in Pictorum Scotorumque locis, vt in Iona, siue Hy, insula aliisque habitasse asseruntur: eos enim Scotiæ, quæ id nomen hodie sola retinet, tribuimus. De omni reliqua controuersia, ob quam inter se infestissime altercantur, ne inquirere quidem nobis lubet, vt de multis in Germania monasteriis olim Scoticæ genti ædificatis, an vtrisque aliquando communia fuerint.

CAPVT QVARTVM.
De Dextri, Maximi Ep. Cæsaraugustani, Luitprandi, Iuliani Petri Chronicis Hispaniensibus, iudicium.

Propositum etiam nobis illud antea fuit, vt Historias quasdam, [Chronica Dextri, Maximi &c. nobis suspecta,] Aduersaria, Chronica rerum Hispaniensium, quæ nostra memoria sub Dextri, Maximi, Luitprandi nominibus edita, etsi minime nobis probarentur, tamen quia a viris eruditis laudata illustrataque commentariis essent, ipsi non impugnaremus. Verum difficile deinde visum, non indicare lectoribus, vbi occasio tulerit, cur ab iis dissentiamus: quia nempe vt plurimum veteribus scriptorum monumentis repugnent; vt etiam cum nil occurrit, quod iis contrarium sit, niti tamen sola eorum auctoritate minime ausimus, quam alibi fluxam & inanem deprehenderimus. Neque tamen definire illud possumus, sint ista necne, ante duo triaue forsan secula a quopiam collecta; an nuper excogitata omnia; an potius ex leuibus quibusdam lineamentis, vspiam in vetusto aliquo codice inuentis, efficta & adornata. Nouimus quid de iis sentiant, etiam in Hispania quidam eximia antiquitatis scientia ac singulari iudicio præditi homines; [& multis viris doctis,] atque in primis D. Nicolaus Antonius Hispalensis, vir nobilis, & in Curia Madritensi, [etiam Hispanis,] iuris scientia, ceteraque eruditione, ac virtutis existimatione clarissimus. Ludouicus Nonius, & ipse nobis, dum viueret, amicissimus, quo non multi in omni antiquitate, præsertim Hispaniarum, magis versati, quisquilias vocabat. Alius quidam vir doctissimus, inque amplissima constitutus dignitate, nobis aliquando retulit, plurima esse per omnem Hispaniam monumenta antiquitatis, tum Romanæ tum Christianæ, sed pleraque ignorata: intereaque nunc repertas sub terra tabellas, nunc alia supposititia scripta proferri in lucem, & defendi, vt ita scilicet publica approbatio tentetur. Vt vt sit, dabūt cordati homines nobis eam veniam, vt quamdiu suspecta nobis sunt, quacumque ex caussa, liceat iis non vti: etsi non certa ac solida alioquin ratio, sed nostra solum nos doctrinæ tenuitas, ingeniiue tarditas reuocaret. Ea sane si visa nobis non essent, tacite præterire liceret: [non sequimur.] cur non igitur liceat, quia visa sunt, quare iis niti nolimus indicare?

Qui porro volet cur magnis illis auctoribus adscripta falso esse hæc Chronica arbitremur, summatim cognoscere, (nam particulatim omnia expendere, longi esset laboris, quiq; operis nostri absolutionem plurimum retardaret) is de Dextro quod in Præfat. >ad Ianuarium cap. 2 § 6 diximus, secum reputet. S. Hieronymus in libro de illustr. Eccles. scriptor. cap. 132 ita scribit: Dexter Paciani, de quo supra dixi, filius, clarus apud seculum, & fidei deditus, fertur ad me omnimodam historiam texuisse, quam necdum legi. In illius quoque libri proœmio ad ipsum Dextrum, ista habet inter cetera idem Hieronymus: Quod Cicero tuus, qui in arce Romanæ eloquentiæ stetit, non est facere dedignatus in Bruto, Oratorū Latinæ lingnæ texens Catalogum, &c. De patre vero S. Paciano (quo de agemus IX Martij) idem cap. 106 ista habet: Pacianus in Pyrenæi iugis, Barcilonæ Episcopus, castigatæ eloquentiæ, & tam vita quam sermone clarus &c. Tria hæc capita sunt, [Dexter vir doctus,] ex quibus Dextri eloquentia ac styli nitor colligi possit: institutio, Ciceronis assidua lectio, scriptio cum iam esset clarus apud seculum, qui dein, vt alij tradunt, Præfectus Prætorio fuerit. Nemo autem vir ilustris ad libros edendos facile animum solet adiicere, nisi qui stylo excellere sibi videatur: neque sane Dexter, ea prȩsertim ætate, qua Symmachus V. Pr. S. Ambrosius Ep. Aurelius Prudentius V. CL. atque alij eloquentia & styli venustate præstabant, scribere aggressus temere esset, & quidem ad S. Hieronymū, nisi se existimasset tum huius masculæ facundiæ, tum suæ dignitati parem afferre orationem posse. Iam Chronici illius quam parum culta dictio! [assidue legens Ciceronem,] quam non respondet tanti auctoris dignitati! quam non sapit frequentem lectionem Ciceronis! Profecto irridere potius eum S. Hieronymus videri potuit verbis illis, Cicecero tuus, si non alia pollere eum styli gratia nouisset. Quid pater Pacianus, castigatæ eloquentiæ, & tam vita quam sermone clarus, non etiam filium sermone clarum fieri voluit, [a S. Paciano patre doctissimo institutus,] quem ad omne & virtutis & scientiæ decus informabat? Neque enim illud dici potest, nimis cito eum decessisse, prius quam filius disciplinarum earum capax esset, quandoquidem sub Theodosio Principe iam vltima senectute mortuus sit, quando & filius apud seculum clarus iam erat, [tam incompte] vti ipso quoque tempore scripsit S. Hieronymus. Neque arbitramur virum grauem, vt Dexter fuit, ita vi quadā prætoria, Hispaniæ suæ vindicaturum fuisse quotquot vel leuissimo indicio arripere posset, [& talia non scripsisset:] inque Sanctorum classem redacturum, de quibus ambigi possit an fuerint Christiani: nec illud non animaduersurum fuisse, in ignominiam id potius suæ gentis, quam decus redundaturum. Illud enim taciti præterimus, quod annos ab ortu Christi, & quidē inscite, numeret, quod nulli tunc, ac ne multis quidem post seculis, fuit vsurpatum. Cur non potius Cōsules, aut Æras Hispanicas adscripsit? Si id postea adiectum dicant, vnde norunt non & alia plura adiecta, ac forsan omnia? Habeant tamen Chronicon hoc quo volent loco: nos illud neque Dextri omnimodam historiam esse censemus, neque ea fide scriptum, vt eius stare auctoritate cogamur.

De Maximo ista S. Isidorus Hispalensis, eius æqualis, libro de scriptoribus cap. 33 habet: [nec Maximus, laudatus a S. Isidoro,] Maximus Cæsaraugustanæ ciuitatis Episcopus, multa versu prosaque componere dicitur, scripsit & breui stylo historiam de iis quæ temporibus Gothorum in Hispaniis acta sunt, historico & composito sermone. Sed & multa alia scribere dicitur, quæ necdum legi. Sed quod nuper editū est Maximi Chronicon Dextri Chronico superstructum, nihilo maioris est firmitatis. Fatetur auctor in Præfatione, esse continuationem omnimodæ historiæ, quam fecit Fl. Lucius Dexter. Multa, vt in Dextro, vana ac falsa, quæ nos vel omittemus, ne nostræ cursum scriptionis morentur, vel (si tanti erit eam operam subire) refellemus, [ita hallucinatus esset in rebus suæ ætatis.] vti tomo 3 ad 23 Februarij, pag. 394 refutata breuiter sunt, quæ de S. Celso scripta in eo Chronico, deque Ferrando Carthaginēsi in Africa Diacono, quem perperam Hectorem esse volunt Episcopum Carthaginis Spartariæ, qui Concilio Tarraconensi anno DXVI interfuit. Quo ex loco satis perspicue probari videtur, subdititium hoc quoque opus esse, neque a Maximo Episcopo tam inconsiderate fusum. Hugo Menardus, vt tomo 3 Februarij pag. 740 diximus, asserit hoc Chronicon multa continere absurda, & S. Maximo prorsus indigna. Georgius Cardosus Menardo subscribit.

Luitprandus Ticinensis Diaconus, ac dein Cremonensis Episcopus, scripsit Rerum gestarum ab Europæ Imperatoribus & Regibus libros sex: ac deinde Legationem, [Luitprandi historia probata,] quam ad Nicephorum Phocam Imperatorem pro Ottonibus Augustis suscepit. Est autem opus vtrumque pridem typis excusum, teriturque hominum eruditorum manibus. Eiusdem nomine Chronicon quoddam & Aduersaria nuper edita sunt, [non Chronicon aut Aduersaria:] quæ variarum incertarumque narratiuncularum ῥαψῳδίαν continent. Præfixa est Tractemundi Episcopi Illiberitani ad eūdem Luitprandum epistola, Luitprandique responsio: insunt autem in vtraque multa, quæ alij forsan nō molli calamo castigabunt. Nobis illud hic quærere liceat, quomodo in Hispanias penetrarit Luitprandus, vt potuerit Toleti Subdiaconus ordinari, aut quomodo eum, per loca acribus Maurorum septa custodiis, [nec videtur Toleti fuisse sub Bonito Ep.] in manifestum seruitutis periculum sese coniicere vitricus suus sit passus, sub cuius adhuc cura anno CMXLVIII Ticini degebat, vt libro 6 cap. 1 ipse indicat? Aut quando tandem Toleti Subdiaconus fuit? Ex Iuliani Subdiaconi Toletani libro de ordine Archiepiscoporum, ista citat Hieronymus de la Higuera noster Prologo in Luitprādi Chronicon: Anno DCCCCXLVI. Bonitus Toletanus Episcopus annis duobus: sub hoc floruit Eutrandus, siue Luitprandus, Diaconus Ticinensis, Toletanus Subdiaconus, & Tractemundus Presbyter, post Episcopus Illiberitanus, ab eodem Bonito missus. Quid illud sub hoc floruit, sibi vult? Nempe quod ipse Luitprandus in Responsione ad Tractemundum scribit: cum vna Toleti quōdam conuiximus. Hunc Iuliani Subdiaconi librum necdum vidimus: neque scimus, idem sit necne Iulianus Petri Archipresbyter Ecclesiæ S. Iustæ Toleti, cuius Aduersaria Chroniconque edita anno MDCXXVIII. Hic certe in Chronico ad annum 946 videtur paullo longius Bonito tempus Sedis tribuere, ac de Luitprādo ita scribit: Sub hoc fuit Subdiaconus Eutrandus, vel Luithprandus, Archidiaconus Ticinensis, historiarum scriptor haud ignobilis, & pariter poëta excellens… Florebat per id tempus & Toleti Presbyter Trasemundus, post Illiberitanus Episcopus, vir sanctus: ad quem Eut randus Scripsit Subdiaconus Toletanus, post Ticinensis Diaconus.

Videamus ea quæ certum est Luitprandum de se scripsisse, an cum his consentiant. Hugo, Arelatensium seu Prouincialium Comes, vt lib. 3 cap. 4 scribit, regnum Italiæ suscepit sub annum CMXXVI. Statim ipso regni initi, vt res suas stabiliret, cum Reges ac Principes (vt eodem libro, cap. 5 scribit idem Luitprandus) amicos circumcirca acquireret, studuit nomen suum etiam Achiuis longe a nobis positis notum facere. Imperabat vero his tunc temporis memoria satis & laude dignus Romanus Imperator, liberalis, humanus, prudens ac pius: cui cum propter morum probitatem, tum propter linguæ vrbanitatem, genitorem meum direxit nuntium. Ac paullo post: magnoq; ab eo genitor munere donatus, ad Hugonem Regem, qui se illuc transmiserat, [anno 927 Ticini patre orbatus adhuc paruulus,] rediit lætus. Post reditum vero eius, paucis interpositis solibus, languore correptus, monasterium petiit, sanctæq; conuersationis habitum sumpsit: in quo post dies quindecim mortuus, me paruulo derelicto, migrauit ad Dominum. Idem Luitprandus lib. 4 ca. 1 ista scribit, quæ circa annum CMXXX videntur contigisse: Ea siquidem tempestate tantus eram, qui Regis Hugonis gratiam vocis mihi dulcedine acquirebam. [postea Hugoni Regi Italiæ acceptus ob cantus peritiam,] Is enim euphoniam magnopere diligebat, in qua me coæqualium puerorum nemo vincere poterat. Dein Rex Hugo anno CMXLVII in Prouinciam reuersus… breui est viam vniuersæ carnis ingressus. Non multo ante, ac fortassis eodem ipso tempore, Berengario Marchioni Eporediæ, qui dein Longobardiæ tyrannus, postea Rex est factus, conciliatus est Luitprandus. Testatur id lib. 5 cap. 14 his verbis: Tanta hac Berengarij fama, humanitate, liberalitate, parentes acciti mei, [Berengarij Marchionis, deinde Regis, secretarius factus,] ei ad seruiendum me tradunt. Cui etiam immensis oblatis muneribus, secretorum eius conscium, ac epistolarum constituunt signatorem. Cui cum fideliter LONGO TEMPORE deseruirem, hac me, quam prosecuturus sum suis in locis, mercede donauit… Hic (Berengarius) superstitibus Hugone & Lothario, magnus voraxq; struthio, non bonus, sed bono similis est visus. Eis autem decedentibus, & ad regni fastigia omnibus illum promouentibus, quantum alas erexerit, quantisq; diludiis nos omnes irriserit, non tam verbis quam suspiriis ac gemitibus narro. Primum inter hæc diludia fuit, antequam Rex esset, quod lib. 6 cap. 1 narrat idem scriptor, mortuo Hugone, Lothario eius filio regni adhuc titulum retinente, omnia interim gubernante Berengario, gestū. Nam Constantinus Porphyrogenitus Imperator, qui deiectis iam antea anno CMXLIV Romano, [ab eo missus Legatus ad Constantinū Imp.] de quo iam egimus, filiisq; eius, Constantinopoleos regebat imperium, audito Berengarium præstare Lothario, per Andream, qui ab officio Comes Curiæ dicebatur, litteras Berengario dirigit: in quibus continebatur, vehementer se Berengarij nuntium velle videre, cuius in reditu cognosceret, quant a eum caritate diligeret… Berengarius itaque calliditate suffarcinatus, cogitans quem potißimum mitteret, cui nil impensæ ob itineris longinquitatem præberet, vitricum meum, cuius tunc sub cura degebam, conueniens; Quāti, inquit, esset priuignum tuum Græcas litteras non ignorare? Cui cum diceret, Vtinam diuitiarum mearum ea gratia partem mediam distributam haberem; Non necesse, inquit, habes, neque centesimam impartiri. Constantinopolitanus Imperator litteris, vt meum ad se nuntium dirigam, orat. Quod tum ob animi constantiam nemo melius, tum ob dicendi copiam nemo commodius facere potest. Quid dicam, quam facile doctrinas ebibet Græcas, qui tam puerilibus in annis epotauit Latinas? Hac spe quam mox vitricus meus animatus, impensas omnes distribuit, meq; magnis cum muneribus Constantinopolim direxit. Ea munera cum Imperatori offerre suo nomine statuisset; atque Berengarij ex parte nihil præter epistolam & hanc mendacio plenam, detulisset; satius postea fore duxit, illa velut a Berengario missa offerre, paruumq; munus prout posset, verbis ornare. Profectus est autem Constantinopolim Luitprandus, cum VIII Kalend. Septembris in feriam sextam incidit, ac per consequens cum littera Dominicalis esset A, quod inter annum 943 & 954 non nisi 948 contigit, quo Pascha inciderat in 2 Aprilis. [anno 948] Eo igitur anno, post obitum Hugonis, Lothario eius filio adhuc titulo tenus regnante, illa suscepta a Luitprando legatio. Videtur porro insequenti anno reuersus postquam interfuisset celebritati, qua Imperator die Palmarum aurea numismata in diuersȩ dignitatis Prȩfectos, [sequenti reuersus:] Magistros item, ac Patricios erogabat. Sed caput 5 lib. 6, quo ista narrat, mutilum est: & desunt fortassis non solum reditus eius historia, sed & alia complura de iis quæ sub eodem Berengario gessit, passusque est, deque fuga ad Ottonem in Germaniam.

Hæc a nobis idcirco allata sunt, vt ostenderemus Luitprandum in Hispania anno CMXLVI & sequenti non videri fuisse, [non ergo ante an. 950 iuit in Hispaniā,] quo tamen tempore asseritur Toleti sub Bonito Episcopo floruisse: ac neque multis postea annis, cum Berengario longo tempore deseruierit. Si enim eo exulatum abiit, [nec longo tempore post.] inde in Germaniam; quādo tandem Ticinensis Diaconus est factus, Ticinum ante historiam suam scriptam minime reuersus? Si erat antea Diaconus, imo, vt Iulianus habet, Archidiaconus, quomodo Toleti Subdiaconus præpostero ordine factus? Liceat hic demum nobis de eo Episcopo, cui suos ille commentarios misit, coniecturam nostram promere: Is Raymundus aut Regemundus appellatus antehac in edit. Basileensi anni MDXXXII, in Tractemundum transformatus est ab iis qui Chronicon illud & Aduersaria cuderunt: in Chronico Iuliani Petri Trasemundus vocatur. Quid si Recemūdus fuit, de quo tom. 3 ad diem 27 Februarij cap. 13 Vitæ B. Ioannis Abbatis Gorziensis mentio fit? Is certe ab Abderrhamano Cordubensi Arabum Rege ad Ottonem Magnum missus, haud dubie Luitprando apud eumdem Regem exulanti innotuit. Erat vero, vt ibidem num. 128 pag. 714 dicitur, adprime Catholicus, & litteris optime tam nostrorum quam ipsius, inter quos versabatur, linguæ Arabicæ, instructus: [Quis Regemundus, cui historiam dicauit;] quibus animi eius ornamentis consentanea sane illa fuit petitio, qua totius Europæ Imperatorum Regumq; facta ponere Luitprandum compellebat, sicut qui non auditu dubius, sed visione certus esset. Et congruit his quoque tempus, quo commentarios illos scripsit Luitprandus, [scriptam post annum 957.] nempe inter annum CMLVII & CMLX. Nam lib. 4 cap. 7 ita loquitur: Duxerat idem Rex Otho, ante regni susceptionem, ex Anglorum gente nobilißima Regis Adelstani fratris filiam sibi vxorem, nomine Otgit: ex qua & filium genuit nomine Liutolphum. Cuius ob recentem iacturam quoties memoriam agimus, lacrymis sinum replemus. O si numquam natus, aut non tam mature esset defunctus! Mortuus est autem Liutolphus anno CMLVII, vt tradunt Hermannus Contractus, Lambertus Schafnaburgensis, & alij. Ergo post eum annū commentarios illos elucubrauit Luitprandus. Ante annum tamen CMLX. Siquidem lib. 3 cap. 7 ista habet: Leo Græcorum piißimus Imperator… corporis humani debitum soluens, viamq; carnis vniuersæ ingrediens, [ante 960?] regni sui hæredem, Alexandrum fratrem germanum, vnicumq; filium Constantinum, QVI NVNC VSQVE SVPEREST & feliciter regnat, paruulum, &, vt Græci aiunt, ἄλαλον id est, mutum & infantem dereliquit. Hic est Constantinus Porphyrogenitus, ad quem antea a Berengario missus fuerat Luitprandus. Mortuus is est, vt alibi diximus, die IX Nouembris, anno CMLIX, Indict. III, iam scilicet a Septembri inchoata. Eo autem spatio, quod inter CMLIX & CMLVI annos fluxit, illæ Abderrahmanis ad Othonem duæ legationes contigerunt: quarum vna functus est Recemundus, Episcopus a barbaro Rege nominatus; & vna ad eum Ottonis, quam obiit B. Ioannes, Gorziensis postea Abbas.

Ista porro sic allata sunt a nobis, magis vt rationem lectori reddamus, cur testimonia ex illis Chronicis deprompta arbitremur eiusmodi non esse, vt necessario iis acquiescere debeamus; quam vt eos, qui magnorū illorum auctorum fœtum esse putant, refellamus. [Sequemur eos qui certiora afferēt.] Si argumenta, ob quæ tum hic generatim, tum alibi particulatim, dissentimus, claris ac certis rationibus dissoluerint; ingenue illis assentiemur. Ac profecto quidem, non diffitemur Luitprandum lib. 5 cap. 1 ita scribere: Hoc in tempore, vt ipse Pater bene nosti, sol magnam & cunctis terribilem passus est eclipsim feria sexta, hora diei tertia. Qua etiam die Abdaram REX NOSTER a Radamiro Rege Christianißimo Galiciæ in bello superatus. Atque ita habetur etiam in Basileensi anni MDXXXII editione. [An Luitprādus Abdarā Regem nostrum vocarit?] Suspicamur tamen mendum irrepsisse, ac Rex vester legi debere: tum ob rationes hactenus allatas, tum quia lib. 1 cap. 1 ita scribit: Quemadmodum tuam, Pater, prudentiā latere minime reor; imo me melius scire, sicut ab ipsis, qui VESTRI sunt tributarij Regis Abderhamenis potestis coniicere. Qui enim alioqui factum dicemus, vt Maurorum Hispaniensium Regem nunc Vestrum nunc Nostrum prudens scriptor appellet? Neque obiici potest, tam in libri primi quam quinti primo capite potuisse errorem committi: nam ideo ait Regemundum melius scire, qui ab ipsis Regis illius tributariis potuerit intelligere. Quid ni enim, si in Hispania habitauerat Luitprandus, indeque genus ducebat, itaque erat Hispaniæ ad dictus, vt etiam Maurum tyrannum illic dominantem Nostrum Regem appellaret, etiā ipse ab illius tributariis ac subditis ea cognoscere potuit?

De Iuliani quoque aduersariis & Chronico idem quod de prioribus nobis videtur; [Iuliani Petri Chronicon & Aduersaria iam refutatis paria.] sincerum germanūque veteris scriptoris fœtum non esse, sed ad conciliādam Dextri Chronico auctoritatem adornatum. Alioquin si quis probet scriptum a Iuliano; imperitum sane scriptorem fuisse Iulianum illum dicemus, qui multa operi suo infarserit inepta. Quale illud quod in Chronico pag. 17 num. 32 habet: Martialis lib. 7 meminit Lini Papæ, more Christiano osculantis. Verba Poëtæ lib. 7 epigr. 94 hæc sunt:

In Linum.

Bruma est, & riget horridus December,
Audes tu tamen osculo niuali
Omnes obuius hinc & hinc tenere,
Et totam, Line, basiare Romam. &c.

Vbi hominem importune officiosum ridet, qui omnes quouis tempore obuios osculabatur. An is mos Christianus? An id passim & vbique agere grauissimum virum, ac Pontificem Maximum decebat? Alia sunt id genus multa in hisce Aduersariis ac Chronico Iuliani.

CAPVT QVINTVM.
De sepulchris ac lipsanis nuper in Sardinia inuentis: an omnia Sanctorum? De Menæis Græcorum, & aliorum populorum Hagiologiis.

Plures vulgati his annis libri de veterum Christianorum sepulchris & lipsanis in Sardinia insula nuper inuentis: quæ Sardi scriptores aliique omnia Sanctorum esse iudicarūt, quod in templis pleraque, nonnulla etiam intra templorum aut sacellorum parietes, condita erant. Scimus Sardiniam νοσερὰν νῆσον οὗ θέρους, καὶ μάλιστα ἐν τοῖς ἐνκαρποῦσι χωρίοις a Strabone lib. 5 vocari, [In Sardinia morbida insula multi Martyres & Confessores,] morbidam insulam æstiuo tempore, illic præcipue vbi feracißima est: ideoque delectam ab Romanis, in quam sontes relegarentur, ac præcipue Christiani, persecutionum temporibus. Vbi tamen non sola cæli grauitate, durisque laboribus, sed variis etiam cruciatibus multi enecati sunt. De Sancto certe Pontiano Papa ista leguntur in Martyrol. [Romani,] Romano ad XIX Nouembris: Natalis B. Pontiani Papæ & Martyris, qui ab Alexandro Imperatore cum Hippolyto Presbytero in Sardiniā deportatus, ibiq; fustibus mactatus, martyrium consummauit &c. Antiquus etiam codex de Romanis Pontificibus, qui sub Luitprandi nomine editus fuit, ista habet: In exilium est deportatus ab Alexandro in Sardiniam, in insulam Bucinam, Seuero & Quintiano Coss. & in eadem insula afflictus & maceratus fustibus defunctus est III Kal. Nouemb. Quæ eadem habentur in antiquioris libri de Romanis Pontificibus, qui S. Damaso tribuitur, MS. exemplari Sereniss. Reginæ Sueciæ. Vsuardus, Beda, Ado ita habent: Sardiniam deportatur, ibiq; fustibus mactatus martyrium cōsummauit.

[& Afri.] Quid quod ex Africa sub crudelissimis Wandalorum Regibus plurimi eo Episcopi ac ceterorum ordinum Clerici deportati? Victor Vticēsis lib. 2 de persecut. Wandalica tradit, Catholicos plurimos, qui in palatio militabant, aut publicas agebant actiones, iussu Hunerici domibus proiectos, omniq; substantia spoliatos, in insulas Siciliam & Sardiniam relegatos. Idem deinde tyrannus plurimos in Sardiniam Episcopos ex tota Africa eiecit, vt alibi dicetur.

Sub Trasamundo etiam Rege, cuius (vt in Vita S. Fulgentij 1 Ianuarij dicitur) erat aduersus religionem Catholicam mens implacabilis & ira terribilis, sexaginta & amplius Episcopi in Sardinia exularunt, cumque iis S. Fulgentius atque eius Clerici ac monachi. Ita cap. 20 Vitæ iam citatæ: Interea repente diriguntur ministri regalis furoris, vt detentus etiam ipse, cum ceteris in exilium Sardiniam Confessor Christi nobilis truderetur… Comitantibus ergo monachis simul & Clericis, magister egregius vtriusq; profeßionis exit, flentibus omnibus laicis, de cathedra honoris ad locum beati certaminis, paratus fidem Catholicam mente libera, voce forti, coram Regibus & potestatibus confiteri. Hic primum ille cum Illustri & Ianuario Episcopis, suisque & illorum Clericis ac monachis, monastico ritu sanctissime vixit: deinde, vt cap. 27 habetur, iuxta basilicam sancti Martyris Saturnini, procul a strepitu ciuitatis vacantem reperiens locum, Brumasio Calaritanæ ciuitatis Antistite venerabili prius, sicut decuit, postulato, nouum sumptibus propriis monasterium fabricauit: in quo XL & amplius Fratribus congregatis, disciplinæ cœnobialis ordinem custodiuit illæsum, nemini dans licentiam profeßionis sanctæ regulam præterire.

Quid iam mirum, vbi tot Confessores vitam sanctissimam egerunt, plurimosque suo exemplo & institutione ad virtutis exercitationem permouerunt, & non pauci ærumnis ac laboribus confecti obierunt; illic plurima Martyrum & Confessorum tumulata corpora reperiri? Quædam tamen, Antistitum præsertim, ad suas postea sedes reuecta sunt, vt S. Pontiani Papæ. Ita Damasi liber de Pontificib. Quem B. Fauianus adduxit cum Clero per nauim, & sepeliuit in cœmeterio Calixti, via Appia.

Non tamen ex dictis certo conficias, quotquot alia ibi Christiano ritu sepulta corpora reperiuntur, [B. M. Sepulchris inscriptum non est beatus Martyr, sed beatæ vel bonæ memoriæ.] Martyrum esse aut Confessorum: at solum id probari posse videtur, esse Christianorū, nisi alia addita sint martyrij aut testatæ sanctimoniæ signa. Nam quosdam eorum scriptorum falli manifestum est, dum quoties B. M. nomini cuipiam præpositum est, interpretantur Beatus martyr, cum solum sit Bonæ memoriæ: atque ita nonnumquam integre voces illæ expressæ, nusquam (quod nunc quidem meminerimus) Beatus Martyr. Illa vero qualis cōiectura Dionysij Bonfanti, qui in Triūphis Sanctorum regni Sardiniæ lib. 7 cap. 9, [quædam inscriptio ridicule exposita,] reperta Sanctarum Martyrum Cæciliæ, Suiniæ, Giniæ corpora probat ex hac epigraphe addita sepulchro?

…ORIE CECILIA
…NOS SVINVA GINIA
…XIII KALENDAS SETEMBRES. Eam enim inscriptionem ita retulit Franciscus Esquivel Archiepiscopus Calaritanus in Relatione missa ad Paulum v Pontificem Maximum anno MDCXVII.

…ORIE CECILIA
…NOS SVINVA. GINA
…XIII CALENDAS SEPTEMBRES. Seraphinus Esquirrus in Sanctuario Calaritano, edito anno MDCXXIV ita sculptam ait:

ORIE CECILIA
NO SVINVA GINIA XIII CALENDAS
SEIEMBRES.������ Vnde autem ea discrepantia? Porro Bonfantus ita eam inscriptionem exponit: Bonæ Memoriæ Cecilia vixit… annos, Suinia, Ginia, depositæ sub die 18 Kalendas Septembris. Vbi primum vix intelligimus, qui potuerit scribere 18 Kalendas Septembris, cum duabus lineis prius habeatur XIII Kalendas Setembres. Quod & ipse mox sequitur, scribens triumphasse eas 20 Augusti, non 15, quod fuisset XVIII Kalendas. At nobis ea inscriptio ita legenda, & supplenda qua parte deleta, videtur: Bonæ memoriæ Cæcilia, vixit annos quinquaginta, deposita XIII Kalendas Septembres. Ita pro QVINQVAGINTA ab imperito sculptore incisum lapidi Svinva Ginia, littera S pro Q initio posita Q item omissa in secunda syllaba: aut forte qui hanc inscriptionem e lapide exscripsit, litteras non satis apte expressas, detritasue legere nequiuit, & mutauit. Nihil autem est, vnde Martyrem fuisse Cæciliam coniici queat. Neque enim inde erui id potest, quod bonæ memoriæ præfixum, alioquin innumeri quotidie fierent Martyres, quorū nominibus recepto inter pios vsu illud additur: nō quod vitæ tempus, [ac nouæ Martyres confictæ.] aut dies obitus exprimatur; id enim æque olim Ethnicis ac nunc Christianis vsitatum. Bonfantus autem non solum illud QVINQVAGINTA diuellit in duas voces Svinva Ginia, sed Suinua in Suinia vertit, illudque ait esse quod Sardis familiare est Suiæ nomē. Alia id genus plurima se in eo auctore obseruasse nobis retulit Raphaël Fresneus Gallus, sagacissimus indagator antiquitatis.

[Cur quorum in Sardinia reperta nuper sepulchra, in opus nostrum non continuo referamus?] At præcipuum apud nos momentum, ne Sardoa illa scripta sequeremur, habuit Eminentissimi Cardinalis Francisci Barberini, sapientissimi humanissimique Principis, auctoritas: qui moneti nos iussit, quorum Sardi recens exuuias reperissent, venditarentque vt Sanctos, eos ne temere in opus nostrum referamus; donec constet, quæ Ecclesiæ Romanæ de his sententia sit, aut nisi eorum martyrium publicaque ab antiquo veneratio satis sit aliunde explorata.

Menæis Græcorum aliquanto securius videmur vti posse. [Menæa Græcorum etiam Catholicis probata,] Constant ea vastis aliquot voluminibus, sacras precationes, quas in ecclesia publice recitant, continentibus, quemadmodum apud Latinos Breuiaria sunt: sed his illa multo diffusiora sunt, ac præter hymnos, odaria, antiphonas, plurium quotidie Sanctorū elogia habent, succincta quædam, alia ampliora. Hisce porro Menæis ipsi etiam orthodoxi Græci vtuntur. Etsi enim in iis inesse hymni nōnulli dicuntur a schismaticis, vt Philotheo Patriarcha, compositi; tamen Latini quoque scriptores, grauissimi ac religiosissimi, ea citare non verentur, multaque ex iis excerpta typis mandare. Sunt tamen in iis multa, quæ videntur correctionis egere, vt sæpe lectorem admonemus, cum occasio incidit.

Quod autem in Præfat. ad Ianuarium cap. IV, § XI pag. LV scripsimus, [nobis nondū integre examinata:] nullum adhuc reperisse nos inscriptum Menæis, quem constaret aut Ecclesiæ Romanæ debitam obedientiam abiecisse, aut hæreticis inflatum erroribus; quidam latius accepere, quam nos scribentes cogitabamus, quasi id de omnibus, quorum essent in Menæis descripta nomina, pronuntiassemus. Quod sane neutiquam ita intelligi voluimus, sed de iis solum, quorum iam Acta atque elogia expenderamus: neque enim vniuersum Menæorum opus examinauimus, sed prout in progressu operis nostri necessarium visum. Ac sæpe ex Menæis nihil delibamus, cum pleniora certioraque habemus Acta, seu Latina seu Græca. Sed quorum in Fastis Latinis vel nomina omnino non extant, [ijs quatenus vtamari] vel Acta ieiune nimis perstricta; ea si in Menæis luculentius explanata, inde depromimus. Antiphonas passim adiunctas, continentesque varia Sanctorum encomia, sed fere ex Actis, aut elogiis quæ diximus, hausta, sæpenumero prætermittimus: subinde autem euoluimus eas ac discutimus, vbi videtur operæ pretium. Quando minus solida esse, quæ de Sanctorum illorum cultu publico memoriaque traduntur, visa nobis fuerint; vel taciti prȩterimus, quasi inserendum numero Diuorum talem aliquem non putemus, vel plerumque cur abstineamus ab eius commemoratione calamum, lectori indicamus.

Idem licere nobis arbitramur, de claris sanctimoniæ laude hominibus statuere, [itemq; recentioribus Martyrologijs, vrbium aut prouinciarum?] quorum nomina ac gesta sunt recentiorum quorumdam Martyrologiis inscripta, vt nisi satis nobis perspectum sit eos in album Cælitum publico Pontificis Maximi decreto relatos, aut ab immemorabili tempore, cultu, qui Sanctis impendi solet, communi populorū pietate, Ecclesia minime refragāte, honoratos; eos vel ne attingamus quidem, vel necdum certi quidquam nos de iis comperisse fateamur. Ea autem Martyrologia vel vnicæ Ecclesiæ aut Episcopatus Sanctos complectūtur, vel populi vnius aut nationis. Celebria hoc in genere sunt, quod Andreas Saussaius edidit Martyrologium Gallicanum, quemque ante XL annos Philippus Ferrarius Catalogum Sanctorum Italiæ, quam Ioannes Tamaius de Salazar Ανάμνησιν SS. Hispaniæ, ac demū quod Georgius Cardosus Hagiologium Lusitanicum. Quam vellemus, postremi hi duo, viri sane doctissimi humanissimique, minus Chronicis, quæ Dextri, Maximi, Luitprandi, Iuliani, dicuntur, adhȩsissent! Quamquam Cardosus ad II Februarij pag. 327 libere pronuntiat, (vti & nos ad eumdem diem ex eo retulimus) quando Dexter, & Luitprandus inuicem pugnantia tradunt, suspicione non carere, propterea quod MSS. exemplaria, priusquam prælo committerentur, per variorum manus iere, & quisque quod ad patriæ suæ honorem facere videretur, inseruit. Miramur virum doctissimum, vbi id comperit, velle vnquam auctorum illorum testimoniis stare. Vnde enim constat, non etiam vbi minime dissident, esse adulteratos? Nihil sane ad eneruandam illorum auctoritatem afferri efficacius potest. Illud vero in Cardosi opere præclarum, quod eos qui vere Sancti aut Beati publice habentur, secernat ab iis qui fama solum sanctitatis, vel martyrij, aut etiam miraculorum, celebres sunt, nondum, Ecclesiæ iudicio, tabulis Cælitum adscripti.

CAPVT SEXTVM.
De monasticis recentiorum quorumdam Martyrologiis.

Plura extant Martyrologia, quæ religiosarum quarumdam congregationum conspicuos sanctimonia homines exhibeant. Ad quæ nuperrime accessit, quod Gabriel Bucelinus, monachus Weingartensis, ac Veltkirchij in Rhætia superiori, S. Ioannis Baptistæ Prior, vir admodum diligens ac doctus, post Arnoldum Wionem & Hugonem Menardum aliosq; contexuit, Menologium Benedictinum, Sanctorum, Beatorum, atque illustrium eiusdem Ordinis virorum elogiis illustratum. [Multa monastica Martyrologia venerabiles cum Beatis permiscent:] Id prodiit cum iam pars esset maxima Februarij excusa. Eius nobis deinceps eruditionem ac diligentiam subsidio futuram speramus. Erit tamen fortassis, qui in hoc quoque Menologium, vt in alia item plura, cadere posse existimet, quod in Præfat. ad Ianuar. cap. 4 § 9 de Chrysostomi Henriquez Menologio Cisterciensi & Martyrologio Franciscano Arturi a Monasterio pronuntiauimus his verbis: Cum iam prior Ianuarij tomus esset excusus, [quod nobis alibi improbatum,] prodiit Martyrologium Franciscanum cum amplis commentariis, cura ac labore Arturi a Monasterio. Sed illud in eo opere, atque Chrysostomi Henriquez Menologio, haud probo, quod nulla inter eos, quibus ab Ecclesia olim decreti permißiue sacri honores sunt, & ceteros sola adhuc hominum opinione, nullo Ecclesiæ iudicio confirmata, claros, differentia statuatur: [præsertim in Menol. Henriquez, & Franciscano Martyrol. Arturi a Monasterio:] quo fit; vt his quidem honoris nihil accedat, de illorum veneratione plurimum detrahatur, dum vno omnes gradu habentur. Et Chrysostomum quidem, nobis perfamiliarem, de his antea monueramus, vt qui vel ad aras inuocantur, vel sunt alioquin ab Ecclesia tabulis Cælitū adscripti, vel ab omni memoria Sancti aut Beati publica populorum religione habiti, eadem consentiente Ecclesia, eos omnes secerneret ab illis qui solum opinione sanctitatis in vita ac morte, aut etiam fama miraculorum, celebres fuerunt, eorumque nonnulli haud ita pridem: cauendum enim esse ne in recentem Vrbani VIII Pontificis Maximi bullam peccasse iudicaretur. Nostrum ille quidem consilium probare videbatur; negabat tamen ei se tunc posse obtemperare, aut editionem differre operis, quod concinnasset, maiori diligentia, quam subsidiis librorum rerumq; aliarum; cum iam & typographus esset paratus, & Abbates sui Ordinis complures opus illud expectarent. Præsagiebat etiam fortassis arcano quodam instinctu naturæ, fore vt non admodum diuturna sibi vita contingeret: paullo enim post, etsi non admodum grandis natu, decessit.

Alterum scriptorem vehementer nostra illa, verbis quæ retulimus expressa, [ideoq; hic in noua editione,] atque ita modesta, admonitio pupugit. Is suum illud Martyrologium anno MDCLIII recudit, accuratius (vt ait) recognitum & auctum: quæ nobis editio non nisi absoluto iam excusoque Februario, cum hanc Prȩfationem Indicesque moliremur, innotuit. In hac Prologum benelongum præfixit, in XXVI distributum articulos. Secūdi autem articuli hic est titulus: Minoritici Ordinis Cælites facti atque Beati, sunt in triplici differentia. Bollandus emendatus. Explicata ea, totidem fere verbis quot in priori editione, differentia, post alia quædam, § II ista scribit: Denique in refellendis quorumdam dictis, minus veris & impune effatis aduersus nos institutumq; nostrum; [pollicitus licet in reprehendēdo modestiam,] dignum duxi abstinendum a dicacitatibus, & verbis malignis, seu prouocatoriis, vel indebite prolatis. Etenim, vt D. Hieronymi verbis vtar epist. ad Furiā, Aut loquendum, vt vestiti sumus; aut vestiendum, vt loquimur. Mentem secuti S. Augustini lib. 1 contra litteras Petiliani cap. 29 ita nos alloquentis: Diligire homines, interficite errores: sine superbia de veritate præsumite, sine sæuitia, pro veritate certate. Vt autem declaret, quinam illi sint quorum interficere errores velit, immediate addit: QVAPROPTER redeat ad se Ioannes Bollandus, & calamum iterum abstergat scribentis, velociter, (Tomo 1 Actor. Sanct. in præfatione generali cap. 4 § 9) haud sibi probatum esse, quod nullam posuerim differentiam inter Beatos nostros Minoritas. [in nos inuehitur:] Vtique illi dixissem eam apud Saluatorem similitudinem: Medice cura teipsum. Lucæ 4 versu 23. Ecquid fallacius, librum perscrutari solius Indicis inspectione? Legat, si velit, nostras Annotationes; & clare certoq; sciet, quo titulo, quaue de caußa quisque apud nostrum Martyrologium Franciscanum, Beati nomen iure sit adeptus: licet diuerso gradu, varioq; modo id euenerit: quo differentia perspicue aderit: cum testimoniis ita probatis & authenticis, vt iis amplius requiri non poßit: respectiue tamen circa quemlibet eorum. Ita ille.

Haud sane improbauimus, eum hominum sanctitate illustrium nomina exemplaque posteritati tradere: verum ita id fieri optabamus, vt primo aspectu innotesceret, qui Sancti aut Beati appellari possent, pingi cum radiis, aliisque sanctitatis iam probatæ insignibus ornari; ne si quis alteri quam qui in ea classe iam locati sunt, [ac tandem differentiam inter Beatos & Pios videtur statuere:] honorem illum tribuat, Vrbani VIII prohibitioni non paruisse, grauemque propterea noxam incurrisse arguatur. Præclare id discrimen Beatorum ac Venerabilium statuit Georgius Cardosus in Hagiologio Lusitanico: atque in Gallicano Martyrologio Andreas Saussaius, diuersa ad id vsus forma characterū. Ipse quoque tandem post multa Arturus art. 22 differentiam constituere videtur, sed verbis sane implexis atque obscuris, vt nobis quidem videtur. At nihil tale indicarat in prima editione, quod quidem perspexerimus.

Quid autem sibi vult cum abstergere me iubet calamum velociter scribentis? [nobis in scribendo præcipitantiam temere obijcit,] An me existimat præcipiti stylo Acta Sanctorum decurrere, & haud satis mature cogitata chartis illinere, præloque transmittere? Næ ille fallitur vehementer. Multi e contra viri graues, etiam Præsules, nos frequenter increpant, quod non celerius nostra edamus: posse, si quid postea addendum videatur, seorsim id fieri. Nonnulli, qui Ianuariū nostrum accurate legerunt, fatentur satis se perspexisse, [qui lentiores forsan sumus,] magnum ei elucubrando laborem a nobis impensum, nec iam se mirari, quod non citius prouehatur opus. In stylo quidem poliendo haud multum operæ ac temporis ponimus: Arturus tamen, vt remur, [sed vtiliter:] stylum non facile nobis obiiciet, qui, vt iam ante professus est, Dignum duxerit abstinendum a dicacit atibus.

At cur illa nobis inculcat ex Euangelio, Medice cura teipsum? An nos vspiam non distinximus a Sanctis aut Beatis eos qui solum Venerabiles dicendi erant? Nam hoc erat, quod in ipso requirebamus. Certe in eo genere nimium fere religiosi sumus, quorumdam iudicio. Quod autem insinuat nos libros perscrutari sola Indicum inspectione, errat profecto.

[falso item obijcit, quod Annotationes suas non legerimus:] Nos ipsius Annotationes omnes legimus: nec eas solas, sed & auctores ab eo citatos, accurate peruoluimus, quos quidem habuimus: Marianum enim Florentinum non vidimus, cum non sit typis vulgatus, neque exemplar MS. nancisci potuerimus, vti nec quosdam alios. Sed primarios omnes scriptores annalium antiquitatumque Ordinis, Bartholomæum Pisanum, Marcum Vlyssipponensem, Petrum Rodulphium, Franciscum Gonzagam, Barezzum, ac præcipue diligentissimum Lucam Wadingum, quibus locis agunt de Sanctis quos Arturus commemorat, sedulo legimus, & expendimus. Neque ex illis auctoribus, ipsiusue Annotationibus, intelligere antea potuimus, Martyrologio illi insertos esse diuerso gradu, varioq; modo, vt iam videtur profiteri. Denique quod ibi scripsimus, scimus pluribus probari: neque sane suspicari potuimus eum sic sua scripta amare, vt neminem a se dissentire pateretur. Qui namque ita est animatus, satius esset operam scriptioni non addiceret, nam illud nescio an hactenus quisquam vel consecutus sit, vel sapienter sperare possit se consecuturum.

Multa ipse congerit de sanctitate Seraphici Ordinis sui, qua præcellere eum omnibus omnino Ordinibus, omnibus in rebus, contendit. [Multas Sanctorum ipsius Ordinis Vitas honorifice edidimus:] Gratulor ipsi sanctissimum suum institutum. Sed quid ad ea quæ scripseramus id spectat? Sane ipsius Ordini vsq; adeo nihil detractum voluimus, vt potius, vbi licuit, eius omni studio amplificasse honorem nobis videamur. B. Odorici de Portu Naonis (quem multi ex ipso ordine, viri alias doctissimi, & præcipuis in eo muneribus perfuncti, [quasdam primi:] ignorabant Vtini publicam habere venerationē) primi nos Vitam, ab ipsomet conscriptam, protulimus in lucem XIV Ianuarij: primi item Marochiensium quinque Martyrum XVI Ianuarij Acta dedimus, prout videntur a Ioanne Tisserando composita.

At fortassis illa Araturo ignota, cum non videatur opus nostrum legisse, sed quæ in eius præfatione de se scripta essent ab alio didicisse. [ipse non videtur opus nostrum legisse,] Edidit enim hoc ipso anno MDCLVII, tomum alium, quem Sacrum Gynæceum, seu Martyrologium amplißimum sanctarum ac beatarum mulierum, inscripsit, & in eo supra mille auctores citat, quorum & catalogum præfigit, interque eos LX circiter Iesuitas: at non in his Ioannem Bollandum aut Godefridum Henschenium. Cumque plurimas, [id nusquam citans,] quæ non ita pridem vel martyrij agone perfunctæ sunt, vel magna innocentiæ & sanctitatis laude vitam finierunt, illi includat Gynæceo; multarum, quas ex Martyrologiis ante mille fere annos exaratis in Ianuario retulimus, omnino non meminit. Nam XXVIII Ianuarij S. Marinam Martyrem recenset, annotatque: Ita Ferrarius in Catalogo generali Sanctorum hoc die ex Beda & Galesinio. [cum inde posset suum Martyrologium fæminarum augere:] Perperam citatur a Ferrario Beda, apud quem S. Marinæ eo die non extat, vt illic indicauimus, memoria. At XXVII Ianuarij, vetustissimū secuti Martyrologium Romanum, quod S. Hieronymi vocatur, atque alia, eam retulimus cum SS. Veneria, Fortunata, Tecußa, Secunda, Perpetua, Iuliana, Vincentia, Victoria, quas omnes Arturus prætermisit, aliasque quamplurimas, vt S. Noitburgam viduam, Hixtamq; eius filiam, XXVI Ianuarij: B. Oringam, Christianam dictam, Virginem Etruscam &c. Non tamen ipsi suum, Medice cura teipsum obiiciemus, qui ne ipsos quidem Indices nostros legerit, & opus citet? Potuisset alioquin ex eo opere suum locupletare: neque, opinor, neglexisset. Quis enim suspicari audeat, consulto eum noluisse a nobis vllas describere, quod aliquid in ipsius Martyrologio visi essemus reprehendisse? [nisi alia de caussa id noluit.] Non esset ille affectus sincero scriptore, nedum viro religioso, dignus. Miror tamen si nostrum opus habebat, cur cum XXIX Ianuarij B. Redigundem accepit e solo Tamaio, qui tamen Acta SS. Bollandi citat, tomum, diem, paginam 975, non tomum illum nostrum inspexerit: vti & priorem tomum ad VI Ianuarij, vbi Tamaium eumdem citat, non Bollandum, e quo ille Acta accepisse se fatetur S. Macræ. Illud etiam magis miramur, quod qui sæpius auctore Tamaio multas in suum opus Sanctas adlegerit, XI Ianuarij S. Felicitatem omittat, a Tamaio relatam. An displicuit, quod is Bollandum citans, dicat ab alio amplius requirere, esse eleum & operam perdere? Non tamen vt nos Arturus citet laboramus: nec enim nobis honorem ex laborioso hoc opere quærimus, sed Sanctis. Horum celebrentur ab mortalibus atque imitatione exprimātur benefacta: nostra vero nomina, si Deo & Sanctis ipsis ita placuerit, aboleantur; modo inscripta permaneant in libro vitæ.

CAPVT SEPTIMVM
Ordo dicendorum & symmetria.

Vastum sit licet, quod molimur, opus; ordinatum est tamen, cunctaque in eo distincte ac distribute posita. [Ordinata hic omnia] Ne nos ipsos in eius progressu confusio perturbaret, non modo lectores, quorum commodo consulendum, si fructum hinc aliquem percipere eos volumus. Qua igitur serie ac methodo dicenda componeremus atque instrueremus, antea mature deliberatum.

Primum quos commemoramus Sanctos, hi sunt ad eos dies collocati, [secundum dies] quos Fasti Romani, aliiue auctores (si Fastis forsan inscripti non sunt) aut ipsamet Acta assignant: aut quibus eos in propria Ecclesia aut ciuitate, præcipua religione coli didicimus. In eadem collocatione, temporum quoque ordinem, [ac tempora:] quoad eius fieri potuit, secuti sumus, vt primi ij essent, quos constaret prius vita esse defunctos. Sicubi nullus erat character additus, e quo duci coniectura aliqua de tempore obitus posset; ei illos ætati adscripsimus, cui potissimum congruere videbantur.

Vt autem ad initium cuiusque diei perspicere lector possit, [quoque die syllabus Sanctorum,] quorum Sanctorum eo celebritas agatur, aut a nobis illustretur memoria; primo loco litteris maioribus nomina recensemus eorum, de quibus acturi, quorumue edituri Acta sumus, addito etiam loco, quo aut vixerunt aut præcipue coluntur, &, quam gesserunt, dignitate, aut vitæ modo & conditione. Exempli gratia, S. Blasivs Ep. Martyr, Sebastiæ in Cappadocia. S. Hadelimus Presbyter Viseti & Cellis in Belgio. Cuius autem Sancti in Breuiario Romano eo die feriæ aguntur, eius illo in catalogo maioribus quadratis litteris signamus nomen: V. G. v Februarij S. Agatha Virgo Martyr, Catanæ in Sicilia. Non tamen, vt in Martyrologio fit, primo loco statuimus, nisi id ordo temporis postulet. Hoc tamen maiorum litterarū discrimen subinde, vel obliuione nostra vel typothetarum incuria, neglectum.

Dein Sancti in quibusdam Fastis eo die signati, a nobis in alium reiecti, [dein alio reiectorum,] aut omnino prætermissi indicantur, quaque id caussa factum sit. Nam cum sæpe a Græcis ac Latinis, & quandoque particularibus Ecclesiis, diuerso die festum cuiuspiam Sācti agatur; imo & ab vna eademque Ecclesia aut Ciuitate, ob varias Inuentionum, Translationum, Miraculorumue caussas; Vitam tamen, ceteraque ad eam spectantia, nō nisi semel dare possumus, ad eum nempe diem, quo in suo Ordine, aut vrbe eius Reliquias asseruante, vel ceteroquin eius venerationi præcipue deuota, maximam habet celebritatem. Indicamus tamen, cum aliis diebus eius nomen in vllis Fastis ac tabulis Ecclesiasticis reperimus adscriptum, vt si qui eum tum colant, norint vbi valeant reperire.

Deinde in recentiorum quorumdam Martyrologiis ac Menologiis, seu quo alto nomine insignitis sacris ephemeridibus, multi inscripti sunt, quibus tamen, [& prætermissorum:] vt antea diximus, debiti Cælitibus honores nusquam tribuuntur, neque illa summi honoris plenissima appellatio Sancti aut Beati, secundum Ecclesiasticas sanctiones, competit. Eorum ergo vt plurimum nomina tamen recensemus, sed monito lectore, nondum esse eos in album Sanctorum receptos, aut nobis id non constare. Nam si nuper admodum mortui sunt, neque de vlla iis decreta veneratione, vel leuissima suspicio est, omnino omittimus.

In his quoque ordo adhibitus. Prius enim qui ad mensem Ianuarium pertinent, [ordo in vtriq;:] aut alioquin Februarij eos dies, qui illum, in quo versamur, præcedunt, Sanctos ordinatim reiicimus. Tum quos omnino prætermittendos ducimus, recensemus secundum cuiusque ætatem. Demum qui ad sequentes Februarij dies, aut alios menses spectant, mensium ipsorum dierumque serie adnotantur.

Ad ipsa dein Sanctorum Acta accedimus. Si nulla extant, quid tamen de Sanctis ipsis exploratum sit edicimus, ac subinde nuda e variis Martyrologiis nomina proferimus. Si Acta sumus adepti, [ad Vitas Prolegomena,] iis præfigimus Prolegomena, siue præuios commentarios: in quibus, quo tempore ac loco vixerit Sanctus quisque, an publico cultu dignatus, an antiquitus semper in Diuorū numero habitus, disquirimus. Tum a quo mandata litteris Acta, quam graui stylo ac fideli: quibus e codicibus nacti ea simus, & cuius beneficio ac humanitate, quod, vt gratitudinem nostram testemur, nusquam dissimulamus. Atque id sane viris cordatis vehementer placuisse didicimus: & fuere, qui cum varia Sanctorum gesta collegissent, aut ad illa notationes confecissent, ad nos miserunt, nostro in opere edenda, vti visū nobis esset. Quod quidem adscripto eorū nomine fecimus: nisi si diserte stipulati essent, ne quam sui mentionem faceremus, quibus sat esset Sanctorum res gestas illustrari, quoquo modo id fieret.

Si Sancti cuiuspiam translatæ Reliquiæ, si miracula ad eas facta, si quæ sodalitia ad eorum amplificandū honorem erecta, templa ædificata, [quandoque etiam ad historias translationis:] institutæ publicȩ panegyres, de his quoque disserimus in Prolegomenis: earumque rerum narrationem, si mandata litteris, Vitȩ subiicimus. Si tamen vtraque longior, & Prolegomena ipsa in multos distributa paragraphos; vt lectoris commodo seruiatur, quæ ad eiusmodi Translationis historiam, quæ ad illam illustrandam aliunde petenda, propria Præfatione ante ipsam narrationem posita explicamus.

Secundum ea Prolegomena, Acta ipsa Sanctorum, quo primum stylo olim conscripta fuere, vt cap. 1 explanatum, damus, certis capitibus, vt quasi respirare lector possit, [Vitæ in capita diuisæ:] distincta: quam distinctionem si scriptores ipsi fecisse videantur, plerumque retinemus; sin minus, aut certe si nimium frequentes sectiones titulique occurrerent, aliam commodiorem adhibemus.

Singulis capitibus Annotationes, si necessariæ videantur, subnectimus, [ad capita Annotationes,] sed perbreues: si nimirum variantes in MSS. codicibus lectiones occurrerint, si vrbium locorumque explicanda nomina, si verba inusitata, si res doctrinaue paradoxa, si discrepans a vulgari Chronologia, seu firmanda, seu refellenda. Et iuuātur hisce Annotationibus qui mediocri præditi eruditione, (nam his præcipue scribimus) & quicumque alij: doctissimi neque iis egent, nec forte iam libris, sine quibus tamen docti non euasissent: denique Annotationes illas præterire, qui vult, potest.

[litteris a b c &c. designatæ:] In ipso impressionis modo, quæ nostra sint, quæ aliunde transscripta, vt ex ipsa characteris forma dignosci possint, curauimus: etiam in Annotationibus, quæ tamen minori charactere excusæ. His quæ præfixa littera, eadē in margine per illius capitis decursum quæri debet: cui similis in ipso contextu expressa, locum, qui explicatione egere visus, indicat.

In margine superiori nomen Sancti, de quo agitur, expressum, [tituli paginarum:] in altera dies mensis: vt libro qua parte libuerit aperto, cuius Sancti narrentur explicenturue Acta, & ad quem is diem pertineat, intelligi possit.

Quia vero, vt fuse dictum cap. 2, subinde plures Vitæ Sancti vnius a diuersis scriptæ auctoribus eduntur, in exteriori margine summo loco adscriptum, quis eam Vitam auctor composuerit, ne plura reuoluere folia lectorem oporteat, dum ab certo quopiam compositam auctore Vitam quærit. [nomen auctoris in margine,] E. G. in supremo margine hæc sunt: Vita B. Rabani Mauri Archiep. Moguntini IV Februarij. tum in laterali margine: Auctore Rudolpho Presbytero. at post paginam 522, Auctore Trithemio Abbate. Ita die VI Februarij ad priorem S. Vedasti Vitam appositum: Auctore anonymo, ex MSS. Ad secundam: Auctore Alcuino, ex MSS. Atque ita passim factum toto opere.

Porro quia duo simul in hoc opere desudamus, Ioannes Bollandus & Godefridus Hensehenius; atq; communi quidem consilio omnia ordinamus, ac mutua scripta recognoscimus; singuli tamen seorsim singulas Vitas discutimus, Prolegomenis, Annotationibus, summariis marginalibus ornamus ac dilucidamus; curandum duximus, vt cuius potissimum labore singula essent elucubrata, aut e Græco versa, indicaremus, primis nominum litteris in exteriori margine appositis ad initiū Vitæ cuiusque aut tractatus de Sancto quopiam: vt nimirum constare lectori queat, vbi G. H. viderit, [aut I. B. G. H.] Godefridi Henschenij id esse opus, Ioannis Bollandi, quando I. B. erit adscriptum. Quorsum hoc, inquies, cum paullo ante professi sitis, vos pro nihilo ducere, vt nomina vestra citentur? Ita est sane. Legantur hæc Sanctorum Acta, & quæ in iis plurima ac præclarissima extant exempla virtutum, imitatione exprimantur, aut ad aliorum institutionem recitentur; id satis est nobis: vt ea nos collegisse dicamur, non est quod expetamus aut omitti nolimus. Nomina tamen nostra apposuimus, tum quia vetat Ecclesia ita temere libros sine auctoris nomine protrudi; tum quia id maxime ad rem nostram conducere existimamus, vt submitti nobis possint quæ adhuc nos fugerunt. [quorsum hæc?] Eo autem posito, mihi Ioanni Bollando, qui hæc nunc scribo, præcipue visum est faciendum, vt sciatur quæ ab eruditissimo collega meo scripta sint, ne eueniat, quod factum haud semel ab iis qui Ianuarium legerunt, vt sub nomine meo citarent quæ ab illo erant scripta. Censui igitur esse satius, vt vtriusque nomen indicetur: præsertim quia, cum studij sit laborisque patientissimus, ac firmis viribus corporis, spero ab eo absolutum hoc opus iri, cum me nunc præter ingrauescentem ætatem multiplex infirmitas debilitet. Hoc igitur & initio Præfationis ad quamlibet Vitam apponimus signum, & in summo exterioris marginis in vnaquaque pagina, quamdiu ea durat Præfatio.

Ad eiusmodi porro Præfationes ac Vitas, earum succinctam quamdam epitomen in marginibus apponimus, [summaria in margine:] vt cui integra quæpiam Acta euoluere non vacat, habeat tamen eorum velut breuiarium, quod celeriter percurrere possit, ac si quid pensiculatius examinandum videatur, id seligere. In iisdem marginibus litteræ positæ certis interuallis A B C D E F, quarum in Indicibus vsus, vt certius designetur quo quidque loco, quaque parte paginæ reperiri possit.

Appendicem adiecimus ad singulos tomos, in quam contulimus quæ post singulos dies excusos ab amicis suggesta erant, quæque ipsi repereramus, antea ignorata, [Appendi post tomum:] vel non integra reperta. In eadem Appendice retractamus si quid perperam prius scriptum, vel excusum. Vsque ad eo non pudet, ignorantiam erroremque agnoscere, seu per nos animaduersum, siue ab amicis indicatum: quibus tantum abest vt irascamur, si quid monuerint, vt etiam gratiam simus habituri.

Etsi autem summa attentione legat quis ingentes eiusmodi libros; non tamen (quæ est humanæ mentis imbecillitas) recordari quo quidque loco habeatur poterit, [Indices necessarij:] nisi si epitomen sibi conficiat quis omnium quæ legit, quod non est vnicuique opportunum. Ad subleuandam ea in re memoriam maxima est Indicum apte concinnatorum vtilitas. [hic sex:] Senos cuique tomo addidimus.

Primus, qui huic Præfationi immediate subiicitur, est eorum Sanctorum, quorum sex prioribus Februarij diebus natalis celebratur, siue Acta extent, [1 SS. huius tomi 1] seu solum obiter cōsignata in Martyrologiis memoria. Præfigitur cuique Sancto dies, qui illi præcipue dicatus: at non litteræ S, aut B, aut, † vt alibi cum omnes Sancti sint aut Beati, nec sint a quibus eo signo discernantur. Rarius quoque litteræ A B C D E F additæ ad certa paginæ spatia designanda, quia cum tituli maioribus characteribus excusi sint, inque iis Sanctorum nomina; facile est vel vnico oculi coniectu hæc reperire, vti & titulos capitum, quæ raro plura incidunt in vnam paginam. Hic tamen non solum conditio, dignitas, aureola cuique Sancto sua additur; [cum synopsi dicendorum:] sed quasi sub vnum aspectum producitur quidquid de eo Sancto in hoc volumine scriptum: capita προλεγομένων æque ac Vitarum, singularumque tituli. Si nec Prolegomena sunt vlla, nec capita, quidquid tamen assequi potuimus, indicatur. An ex Martyrologio vno illius Sancti notitiam hauserimus, an ex pluribus; ex Menologio Græcorum, an Menæis. Ne tamen tot citationibus moles operis nimium exaugeatur, his fere contractionum notis vtimur, vt manuscriptum v. g. ita exprimatur MS. manuscripta MSS. Martyrologium Mrol. Martyrologia Mroll. Menologium Græcorum, Mlog. Gr. Menæa Græcorum, Men. Gr. Martyr M. Martyres MM. Presbyter Presb. Episcopus Ep. Virgo V. Virgines VV. &c.

Hunc sequitur Index Chronologicvs. Inchoamus eum a Christi natiuitate. Nam qui antea vixere Sancti, non ita multi sunt, saltem Ecclesiasticis Fastis adscripti: [2 Chronologicus:] & tamen eorum ætas ad Commentarium proprium de illorum gestis, secundum probabiliorem Chronologiam, indicatur. In annis autem ab ortu Christi computandis, vulgarem & receptam iam passim epocham sequimur: in Imperatorum, ac Regum Francorum per tria prima secula, annis aptandis, proprios inuestigamus characteres. In hoc Indice quæ ab Sanctis gesta (potissimum, qui primis sex diebus Februarij celebrantur) non omnia, sed præcipua, suis tēporibus aptamus, ex certis Chronologicis notis, aut probabili coniectura, nostra aut aliorum.

Quatuor reliqui Indices in calcem cuiusque voluminis post Acta Sanctorum reiecti sunt: in quibus cur appositæ litteræ a b c d e f, quæ & in singulis expressæ, antea indicatum, vt nimirum qua parte designatæ paginæ reperiri quidque possit, lectores intelligant. Tertius ergo Index historicvs est, nomina complectens hominum, [3 Historicus nominum:] quotquot hoc volumine occurrunt. Sanctorum tamen nominibus † præfixa, non S aut B littera, ne earum litterarum frequenti inter alias interiectu, attentio lectoris, quidpiam celeri oculorum coniectu vestigantis, turbetur. Sanctorum autem, quorum hoc volumine natales aguntur, in primo Indice posita nomina, hic omittuntur: nisi fortassis eorū in aliorum Actis mentio fiat. Itidem vt in primo Indice, omnium status seu conditio exposita, & in iis qui vulgo minus cogniti sunt, etiam seculum quo vixerūt, aut regio, in qua versati. De notis contractarum vocum ante dictum.

Quartus Index Topographicvs nomina regionum vrbiumq; continet: quæ si Sancti cuiuspiam ortu, [4 Topographicus;] obitu, reliquiis nobilitatæ; eorum Sanctorum apposita sunt nomina, indicata pagina qua de iis agi cœptum, etsi sæpius dein recurrant.

Quintus est Index Onomasticvs, seu vocum barbararū aut obsoletarum, minusue vsitatarum, [5 Onomasticus:] quæ in hoc tomo occurrunt, breuis collectio.

[6 Moralis.] Sextus denique Index Moralis est, non sola continens virtutum aut vitiorum vocabula, sed rerum plane omnium, quarum notitia ad virtutum vitiorumque tractationem possit accommodari, vt sint velut vniuersales quidam loci communes, sed perbreues.

CAPVT OCTAVVM.
Lectio huius operis fructuosa. qualiter suscipienda?

Satis iam multa de symmetria omni operis huius dicta esse videntur. Finis, ad quem id postremo refertur, Dei gloria est, [Lectio huius operis vtilis,] ac Sanctorum. Non quasi ex solo labore nostro incrementum ea magnum immediate acceptura videatur, (etsi non ingratum tamen Cælitibus Deoque futurum illum confidimus) sed fructu, quem lectio eius pariet vberrimum, præcipue augescet.

Erit vero is multiplex ac varius, prout comparati animis erunt, qui ad legendum accedent. Ea etenim lectione quidam mentem suam cupient ad amorem Dei laudemque excitare, [præcipue si ad inflammandam pietatem suscepta,] qui tantum Sanctis suis gratiæ robur contulerit, quo vim dæmonis, mundique & carnis illecebras, frangerent, ac dein immensa eos gloria cumularit in cælis, & insigni apud posteros celebritate. Alij sese ad eorum pietatem factaque imitanda accendere ea lectione volent. Nonnulli hoc præcipue spectabunt, vt ad Diuinæ gratiæ satus accipiendos corda præparent sua. Quamquam enim Spiritus vbi vult spirat, & sæpe nil tale cogitantes, imo ad designanda scelera tendentes cum Saulo, velut iniecta manu percellit ac sistit, eorumque mollit animos atque in contraria studia conuertit, vberes etiam arcano quodam ictu fontes lacrymarum e petra cordis eliciens; multo tamen frequentius id luculentiusque euenit, cum se homo, præuio tamen etiam Spiritus eiusdem instinctu, ad illum efficaciorem impulsum comparat, fundendis precibus, sacris rite obeundis, audienda concione, rebus piis meditandis legendisue: iis enim rebus inuitari quodammodo ac sollicitari idem Spiritus videtur.

Alij denique non tam suum internum fructum religionis ac virtutum ceterarum spectant, [aut ad alios erudiendos:] quam aliorum mortalium spiritalia emolumenta. Ad eū finem excerpere & colligere virtutum exempla satagunt, quibus in publicis concionibus, catechismis, ac piis cum omni hominū genere colloquiis vtantur: quibus commentationes asceticas aspergant ac locupletent: quibus deiectos mœrore aut morbo homines solentur. Estque in his omnibus ad Dei Sanctorumque amplificandum honorem vis magna: ad ea vero peragenda ingens ex horum voluminum nostrorum lectione copia suppetet.

Erunt alij fortassis, qui non hæc mystica sectentur, sed quo historiam quampiam, [aut ad scripta alia ornanda:] familiæue aut ciuitatis alicuius, vel etiam gentis, antiquitates illustrent, hinc eruere, quæ eo spectabunt, velint: aut alios quoque de honestis rebus commentarios ornare. Et sunt quidem studia omnia eiusmodi plena dignitatis, nisi praua quȩpiam intentio illa dedecoret. His tamen ipsis magnopere suademus, ne motum Diuini Spiritus, si qui interea concutiat animum, repellant. Maius inde profecto emolumentum, quam ex meditata primo lucubratione percipient: quamquam ne illam quidem propterea abucere aut quoquo modo negligere opus sit.

Legent denique hæc quidam, nullo alio fine, quam vt ea lectione tempus fallant: aut vt animum recreent, [aut ad tædiū leuandum.] vtque mœrorem, quo torquentur, leniant, ac tantisper calamitates vel proprias, vel publicas Ecclesiæ ac Reip. obliuiscantur. Est id quoque multis perquam vtile, etiam vltra eum modum, quem sibi præfixerunt. Meminimus Parentem nostrum Ignatium, cum de bellis rebusque aliis inanibus scriptos libros, ex vulnere decumbens, poposcisset, nec vlli eiusmodi ea in domo essent reperti; oblatam Christi Vitam ac Sanctorum, non alio primum proposito, quam vt tædium leuaret, legere cœpisse: inde altius assurrexisse, & sancto Spiritui obsecundantem, sensim ab eo ad sublime fastigium sanctitatis esse prouectum. Neque duos illos Agentes in rebus, quos commemorat S. Augustinus lib. 8 Confessionum cap. 6 fortuito in Vitam S. Antonij incidisse, ac parte eius lecta accensos animis, sese abrupisse a vana spe mundani fauoris, nec ad Aulam Imperatoris cum Potitiano quartoque sodali reuerti voluisse, sed affigentes cor cælo illic in paupere casa mansisse; illos, inquam, arbitror principio otiosa curiositate legere Vitam illam cœpisse, quȩ tamen iis sanctioris vitæ occasio fuit, nec leuis postea Augustino ipsi stimulus

Etiam heterodoxis, si hæc aliquando, alio licet consilio, legant, illud subinde fortassis in mentem veniet: Hi omnes tantos labores susceperunt, [Hæretici in hac lectione spectare quid debeant?] tantas tolerauere ærumnas, non suis viribus, sed Diuinæ gratiæ auxilio fulti, eique adhærētes doctrinæ, quam tot iam seculis, vt vel hinc perspicimus, inconcussam retinet ac tuetur Romana Ecclesia. Nonne satius sit horum fidem amplecti ac facta imitari, quam viles aliquot apostatas contra ista blaterantes sequi ad exitium duces? Vtinam sanctas eiusmodi cogitationes alte in animum demittant? Neque existiment eos, qui ista egerunt, non fuisse magna præditos mente, vt peruiderent quam vana sint hæc, quibus multi mortales se misere mancipant: quam sublimia reposita virtutem colentibus præmia sint in cælo: quanta eos gloria, etiam in terris, consequatur: cum e contra quotquot vanitati hic seruire maluerunt, ignoti iam, ac longa sepulti nocte iaceant: adeo vt vix paucorum ex iis memoria extet, & fere ex actis eruta Sanctorum, quos quidam eorum aliquando persecuti sunt.

Atque hæc dicta sunto iis, qui priuato studio ad hæc legenda animum appulerint. [Lectio talis monachis vsitata, super mensa,] Sed multo illa fructuosius legentur audienturue in religiosorum hominum cœtibus, etiam in triclinio super mensa. Solent enim ab antiquissima memoria monachis ad mensam accumbentibus, tum Diuinȩ Scripturȩ libri, tum deinde Martyrum certamina aut Sanctorum gesta legi, vt non soli corpori sed & animæ suum præbeatur alimentum: atque eo pacto ciborum appetentīa, & ingluuies refrænetur, confabulandi occasio excludatur, & quæ eo præsertim tempore efferuescere posset cōtentio. Ideoque sapienter a S. P. Benedicto præscriptum cap. 38. Regulæ: Mensis Fratrum edentium lectio deesse non debet. Quam diu ante S. Benedicti ætatem vsu receptam fuisse, manifestum est ex iis quæ affert Iulius Nigronius noster Tractatu ascetico 4 de Lectione sacra super mensam parte 1 cap. 1, & in Disquisitionibus monasticis Benedictus Haeftenus libr. 10. tract. 2.

Ea consuetudo a monachis ad Clericos manauit. Ita citato primo capite num. 3 Nigronius: [dein & Clericis:] Hanc laudabilem monachorum consuetudinem probabile est in Clericorum perfectionis amantiorum venisse morem, ac pedetentim in legem transiisse, non modo longinqui temporis vsu, sed etiam Ecclesiæ consensa atque iussu. Plura illi ambo & præclara in citatis tractatibus de istiusmodi lectione congerunt. Ianuarium certe nostrum, vt primum in lucem venit ac notitiam religiosorum hominum, [multis eorū lectus Ianuarius,] accepimus non solum in nostræ Societatis collegiis, sed & aliis cœnobiis ita super mensa fuisse lectum. Illustrissimum quemdam Archiepiscopum nouimus, multis grauibusque pro pietate laboribus perfunctum, onusque etiamnum legationis pro Sede Apostolica sustinentem, [aliisq; magnis viris.] sibi pridem super mensa Ianuarium eumdem prælegi curasse, & anagnosten iussisse identidem ad Annotationes Appendicesque attendere.

Alioquin cum in publico conuentu, vt in triclinio locisue aliis ac temporibus, hæ Vitæ leguntur, minutiores Annotationes, quæ solummodo vel annos Regum Pontificumq;, vel variantes lectiones continent, omitti possunt. [Omitti in publica lectione quædā possunt:] Si in aliqua insit quidpiam maioris momenti, ad finem cuiusque capitis, repetitis ex ipso narrationis cōtextu verbis aliquot, ad quæ illa posita annotatio, litteraque alphabeti præfixa indicata, ipsa quoque legi poterit.

[an Vita vna, cum plures?] Cum plures sunt Sancti vnius Vitæ, secundum ea quæ in propriis ad eas Vitas prolegomenis monuimus, statuere poterit qui ei lectioni moderatur, an omnes legendæ, an vna præcipua, & quæ ea sit inter plures.

Neque metuendum arbitror, ne piis hominibus illud fastidium pariat, quod subinde de Sanctis quibusdam nihil præter Martyrologiorum verba afferatur, [Quid cogitandum, cū sola occurrūt nomina?] aut eadem in quibusdam prolegomenis operosius recitentur. Nam primum nemini tædium affert in Officio Ecclesiastico lectio Martyrologij ad Primam. Nam auditis Sanctorum nominibus, etsi Acta ignorentur, saltem ad Deum erigi animus potest, vt ei gratias agat, qui hos sibi amicos elegerit; vtq; Sanctis ipsis gratuletur, seque excitet ad eorum imitandam in Dei cultu perseuerantiam; vt pro iis oret regionibus, quas illi vel suo sanguine perfuderunt, vel benefactis illustrarunt, quæ nunc fortassis datæ sunt in manus impiorum: vt deniq; sancto quodam gaudio exultet auditis tot fortissimorum Heroum nominibus, & cōfidat fore eos sibi Ecclesiæque Patronos ac Protectores.

[quæ rogemus pios lectores,] Illud ad extremum lectores, Catholicos præsertim ac religiosos, obsecramus, vt Deum pro nobis Sāctosque precentur: ac saltem cum librum sumunt in manus, nobis optent gratiam, vt, quæ hic Acta Diuorum collegimus, imitemur.

Viros vero eruditos & in antiquis monumentis versatos obtestamur, [& doctos?] vt quæ nondum ad manus nostras venerunt Acta Sanctorum Latina aut Græca, ea communicent, sub suo nomine vulganda, aut vnde nancisci possimus significent: tum sicubi minus accurata Actorum exemplaria secuti sumus, & si qua alia in re erratum quidpiam, moneant. Gratias iis agemus, & Sanctos, vt referant, precabimur.

AD ABBATEM LÆTIENSEM.
PROTESTATIO.

Qvandoquidem beneuolis eruditisque Lectoribus cordate & ingenue sæpius denuntiauimus, atque adeo inculcauimus, si quæ ipsis, sinceriora quam quæ habuimus, Sanctorum Acta, monumentaque alia, occurrent, aut si in ipso nostro opere quidpiam reperient, vbi quod verum rectumque erat, haud simus assecuti; deque his admonere nos dignabuntur; nos illis maximas habituros esse gratias; & quæ perperam scripseramus emendaturos; multo sane ȩquius est, nos Sanctæ Apostolicæ Sedis iudicio ac decretis obtemperare. Nam Cælites omnes, Deumque ipsum, sancte testamur, nos eamdem sacrosanctam Sedem, vt Veritatis (quæ vnice proposita esse historiam scribentibus debet) Magistram reuereri: neque ab eius scitis iussisque vel latum vnguem declinare velle.

Quare (quod est alias Vrbani VIII Pont. Max. iteratis Constitutionibus vetitum) nulli, quantum quidem per imbecillitatem humani iudicij prouideri a nobis potuit, Sancti aut Beati appellationem adscripsimus, cui non eam vel Sedis eiusdem sententia, vel maiorum religio, vel veterum Scriptorum auctoritas contulerit. Neque item cuiusquam, qui non videatur per communem Ecclesiæ consensum vel immemorabilem temporis cursum, aut per Patrum virorumque sanctorum scripta, vel longissimi temporis scientia ac tolerantia Sedis Apostolicæ vel Ordinarij, venerationem obtinere, commemorauimus miracula, prædictiones, arcanorum manifestationes. Si tamen videamur vspiam hoc in genere hallucinati; admoneat nos quiuis amator Veritatis, atque illico corrigemus: & multo quidem multoque studiosius hæc, quam si quæ errata, pertinentia ad Chronologiam, Topographiam, Actaque ipsa, imprudentibus exciderint: quæ tamen ipsa moniti continuo retractabimus.

Etenim hosce Commentarios nullum habere momentum volumus, nisi Historiæ Hvmanæ, ab hominibus errori obnoxiis compositæ: nisi si qua ex Diuinæ Scripturæ libris descripta, aut Ecclesiæ Catholicæ Conciliis, Pontificiisq; Bullis Canonizationum, quibus sua sacrosancta constare debet auctoritas.

INDEX SANCTORVM
VI PRIORVM DIERVM FEBRVARII.

Hic Index eos solum continet Sanctos, quorum (vt supra cap. 7 dictum) sex prioribus Februarij diebus natalis celebratur, siue eorum Acta extent, seu solum obiter consignata in Martyrologiis memoria sit. Præfigitur cuique Sancto dies, qui præcipue illi dicatus: at non S. aut B. vel † vt in tertio Indice, cum omnes Sancti sint aut Beati. Additur ordo, seu conditio vitæ, dignitas, aureola. Litteræ ABC &c. vix necessariæ visæ, quia tituli ac nomina maioribus characteribus expressa, facile pagina indicata in oculos incurrunt.

Quid de vnoquoque hic edatur, an Vita, vna pluresue, an Prolegomena, singulaq; horum atque illarum capita aut paragraphi, cum titulis, exponuntur. An vnico ex Martyrologio de natali cuiusque & memoria constet, an ex pluribus, indicatur.

Usitatæ hic nobis & alibi, ad vitandam molem operis, notæ contractionum, quas assequi facile quiuis poßit. Exempli gratia, Mrol. Martyrologium significat. Mroll. Martyrologia. MS. manuscriptum. MSS. manuscripta. R. Rex. M. Martyr. MM. Martyres. Presb. Presbyter. Ep. Episcopus. V. Virgo. VV. Virgines. Mlog. Gr. Menologium Græcorum. Men. Gr. Menæa Græcorum ceteraq; paßim obuia.

A.

Abramius Ep. Arbelorum in Perside M. Commentarius historicus. Arbela vrbs. Persecutio Saporis. Natalis 467 Vita ex Menæis. 468

Adalbaldus Dux maritus S. Rictrudis in Belgio & Aquitania. Commentarius præuius. § 1 Vita scripta. Reliquiæ translatæ. cultus sacer 295. § 2 Nobilis prosapia 396. § 3 Dominia in Belgio: Ducis titulus 297. § 4 Loca coniugij & necis in Aquitania: ætas. 296

Vitæ epitome I ex Actis MSS. S. Rictrudis, auctore Hucbaldo monacho Elnonensi 299. Epitome 2 ex Vita S. Eusebiæ filiæ auctore Elnonensi 300. Epitome 3 ex poëmate MS. de Vita S. Rictrudis auctore Ioanne Elnonensi 300. Epitome 4 ex poëmate de Vita S. Eusebiæ 301. Epitome 5 ex lib. 1 Synopseos Franco-Merouingicæ auctore Andrea Siluio 302. Epitome 6 ex Vita & miraculis S. Rictrudis, auctore monacho Marchianensi 302. Epitome 7 ex Chronico Marchianensi. 303.

Adalwinus Satelles regius M. Ebberkesdorpij in Saxonia inferiore Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula. 315.

Addasta Satelles regius M. Ebberkesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Adelheidis V. Abbatissa Vilicensis in Germania inferiore. Comment. præu. § 1 Vilicense cœnobium, S. Adelheydis solennitas 713. § 2 Acta, translatio, templum, fons 714 Vita auctore Berta sanctimoniali. Prologus 714. Cap. 1 Illustris prosapia, sancta adolescentia 715. cap. 2 Præfectura Vilicensiscœnobij a parentibus conditi 716. cap. 3. Assumpta S. Benedicti regula. Parentum obitus 717. cap. 4 Liberalitas præsertim in pauperes 718. cap. 5 Præfectura Capitolini cœnobij. Miracula 718. cap. 6 Obitus, Translatio 719. cap. 7. Miracula ad sepulchrum. 720.

Aderamus Satelles regius M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309 Miracula 315.

Æmilius Dux Lucæ in Etruria. Ex Franciotto & MS. 78.

Agatha V. M. Catanæ in Sicilia. Comm. præu. § 1 Natalis, martyrij tempus 595. § 2 Celebritas ex scriptis SS. PP. 595. § 3 S. Isidori Hispalensis hymnus duplex 596. § 4 Acta Latina præferenda iis, quæ apud Metaphrasten sunt 598. § 5 Acta Græca antiquiora Metaphraste 600. § 6 Acta per Simeonem Metaphrasten qualia 601. § 7 Oratio S. Methodij Patriarchæ CP. 602. § 8 Alia a posterioribus scripta 603. § 9 Disceptatio de loco natali 605. § 10 Argumentum Panormitanorū ex Metaphraste 606. § 11 Alia horum argumenta 607. § 12 Catanensium argumenta ex PP. & scriptoribus ante annum CM 609. § 13. Aliud horum argumentum ex oratione S. Petri Thaumaturgi Ep. Argiuorum 610. § 14 Pro Catanensibus citati Pontifices, Reges, Episcopi, Sancti, scriptores varij, Breuiaria, traditiones 612. § 15 Iisdē fauent multi recentiores scriptores 613. §. 16 Nostrum de tota controuersia iudicium. 614.

Acta ex XVI MSS. Latinis. Quæst. 1 S. Agatha varie tentata, alapis cæditur 615, quæst. 2 Equuleo torta & mamillæ abscissione, diuinitus curatur 616. quæst. 3. Iterum torta, expirat, sepelitur, Catanam seruat 617 Alia Acta ex MS. Græco. Cap. 1 S. Agathæ patria, comprehensio, constantia blanditiis flagrisque tentata 618. cap. 2 Tormenta alia: mamilla abscissa, a S. Petro curata 619. cap. 3 Mors inter carbones, sepultura. Catana velo eius seruata 620. Acta III auctore Metaphraste cap. 1 S. Agathæ patria: iter Panormo Catanam 620. cap. 2 Constantia blanditiis tormentisque probata 621. cap. 3 Varij cruciatus: abscissa mamilla a S. Petro sanata 622. cap. 4 Vltimum S. Agathæ certamen: mors eius ac tyranni. Catana seruata illius ope 623. Oratio S. Methodij Patriarchȩ CP. ex MS. cap. 1 S. Agathæ laus ab Diuina prædestinatione, vaticinio, sexu, viginitate, nomine petita 624. cap. 2 Ardor properantis ad martyrium, Diuinæ opis imploratione & miraculis roboratus. Primum cum turpi lena certamen 628. cap. 3 Inflicta tormenta grauia & multiplicia. Mamillæ ei a S. Petro restitutæ, vulnera sanata 627. cap. 4 Mors, sepultura, epitaphium ab Angelo appositum: huius pars prior explicata 627. cap. 5 Catana eius meritis seruata, Ætnæ ignibus velo eius repressis. S. Luciæ prædictum martyrium. 629.

Reliquiæ & Ecclesiæ S. Agathæ. Comment. histor. § 1 S. Agathæ ecclesia & reliquiæ Romæ in Suburra. 631. § 2 Aliȩ Romæ ecclesiæ, cœmeterium, reliquiæ in Vrbe 632. § 3 Reliquiæ alibi in Italia, Hispania, Belgio, Germania 633. § 4 Tabula sepulchro imposita, Cremonam delata 634. § 5 Reliquiæ Panormi & Catanæ hinc Constantinopolim auectæ per Georgium Maniacem 635. § 6 Tempus auecti relatique corporis. Siculorum quorumdam refutata narratio. 635.

Historia Translationis corporis Constātinopoli Catanam, Auctore Maurito Ep. Catanen. Epistola de Translatione 637. cap. 1 S. Agathæ corpus Constantinopolim auectum, inde in Italiam reuectum non sine miraculis 637. cap. 2 Catanam relatum: facta eo die miracula 639. cap. 3 Concursus ad corpus: quidam in itinere defensi, sanati. 640. cap. 4 Ægri & energumeni sanati 641. cap. 5 Alia miracula. Historiæ epilogus 642. Miracula auctore Blandino monacho. cap. 1 Catana ope S. Agathæ seruata, curati ægri & energumeni 643. cap. 2 Paralyticus curatus 644. cap. 3 Energumenæ mirabiliter curatæ 644-

Sylloge miraculorum miscellaneorum. cap. 1 Spiritualia S. Agathȩ beneficia: martyrium prædictum, felix obitus 645. cap. 2 Velo eius Ætnæi ignes repressi an. CCLII. 647. cap. 3 Repressi seculo XII XIV XV 647- cap. 4 Sæpius coërciti seculo XVI 649. cap. 5 Iterum restincti an. MDCXXXV 651. cap. 6 Res variæ attactu Reliquiarum salutiferæ 651. cap. 7 Catana a peste & fame liberata 651. cap. 8 Catana contra hostes defensa 655. cap. 9 Catanenses ab internecione liberati 653. cap. 10 Proles mascula obtenta: mortis periculum discussum, fugati hostes 654. cap. 11 Episcopatus Catanæ restitutus pulsis Saracenis: varie a Pontificibus ornatus. 655.

Agatha Hildegardis Palatina Carinthiæ. Comment. histor. § 1 S. Hildegardis a marito præcipitata e rupe, innoxie 721. § 2 Eius mors, templum, anniuersariæ eleemosynæ, reliquiæ. 722.

Agathodorus M. Tyanæ in Cappadocia. Ex Menæis. Dira tormenta inflicta. 285.

Agricolaus Ep. Traiectensis in Belgio. Ex variis. Tēpus Sedis. Oratoriū S. Seruatij extructum. Cultus sacer. 660

Agrippanus M. Ep. Podiensis in Gallia. Comment. præauius. Natalis, Acta, locus & tempus Sedis, martyrium, reliquiæ 204 Vitæ duplex epitome 205 Translatio reliquiarum. 205.

Aida Satelles regius M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium veneratio 309. Miracula 315.

Aida socius dicti Aidæ 309.

Albinus, siue Albuinus Episc. Brixinensis in Tiroli Ex variis. Sedes translata, sepultura, miracula, cultus 712.

Aldericus subulcus Fusniaci in diœcesi Coloniensi. Comment. præu. Cultus, tolerantia, gesta conscripta, imago 922. Vita auctore Iacobo Polio. cap. 1 Ortus, peregrinatio, officium subulci 922. cap. 2 Fons miraculosus 923. cap. 3 Sepultura, reliquiȩ, veneratio 924. cap. 4 Miracula 924

Alfuinus Satelles regius M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Amandus Ep. Traiectensis Elnone in Belgio. Comment. præu. § 1 Aquitania S. Amandi natalibus, vita monastica, prædicatione illustrata 815. §. 2 Francia piis exercitationibus, conditisque monasteriis exculta 817. § 3 In Belgio Elnonense monasterium constructū, diplomatis Regio & Pontificio munitum 818. § 4 Ecclesiæ & monasteria erecta ad Scarpum, Legiam & Scaldim fluuios. Flandri, Antuerpienses aliique instructi 819. § 5 Gandenses ad fidem conuersi. Tria ibi monasteria extructa 821. § 6 Monasteria in Bracbanto antiquo & Hannoio erecta. Diœcesis Cameracensis exculta 822. § 7 Traiectensis Episcopatus. Cathedra Traiecto vindicata 824. § 8 Monasteria in diœcesi Traiectensi extructa, aliaq; præclare gesta 826. § 9 Sclauis in Carinthia Euangelium prædicatum. Apud Wormatienses & Argentoratenses antiqui Episcopi: aliqui Amandi appellati & Sācti 828. § 10 Chronologia stabilita a natiuitate S. Amandi vsque ad 636 annum 829. § 11 Chronologia firmata ab anno 636 ad 650. Triennium Episcopatus Traiectensis 831. § 12 Tertium iter Romanum. Successor S. Amandi non S. Landoaldus, sed S. Remaclus 833. § 13 Res præclare gestæ ab anno 651 ad 664 annum 834. § 14 Res in senectute gestæ 835. § 15 Tempus conditi testamenti & obitus 837. § 16 Scriptum Elnonense de obitu excussum 838. § 17 Publica S. Amandi veneratio. Reliquiæ 840. § 18 Vita a variis conscripta 841. § 19. Historia Translationum & miraculorum a variis scripta 842. § 20 Nantua in Beugesia monasterium an a S. Amando constructum 844. § 21 Obitus S. Amandi affictus Nantuæ. An ea monasterium S. Amandi dicta 845. § 21 Episcopatus Castellonensis an ab eo administratus. 847.

Vita auctore Baudemundo discipulo ex MSS. Prologus 848. cap. 1 Vita in patria, insula Ogia & Biturigibus 849. cap. 2 Iter duplex Romanum. Ordinatio Episcopalis. Tempestas sedata 850. cap. 3 Verbum Dei Gandensibus prædicatum. Mortuus Tornaci suscitatus 850. cap. 4 Iter ad Sclauos, exilium: baptismus S. Sigeberti 851. cap. 5 Episcopatus Traiectensis. Fidei doctrina instituti Calloani & Vascones 852. cap. 6 Monasteria extructa: miracula patrata 853. cap. 7 Inobedientia punita. Obitus 853. Vita II ex MS. 854. Vita III auctore Harigero Abb. Lobiensi 855. Vita IV auctore Philippo Haruengio Ab. Bonæ-Spei ex MSS. Epistola dedicatoria ad Hugonem Abb. 857. Epistola ad Ioannem Abb. 858. Cap. 1 S. Amandi ortus, pueritia, vita monastica. 859. cap. 2. Primum iter Romanum. Verbum Dei prædicatum 861. cap. 3 Secundum iter Romanum. Gandenses, alijque instructi 862. cap. 4 Conuersio variorum ad vitam monasticā. Exilium & reditus S. Amandi. Baptismus S. Sigeberti 864. cap. 5 Episcopatus Traiectensis. Epistola ad eum S. Martini Papæ 865. cap. 6 Variorum institutio. Miracula patrata, monasteria extructa 867. cap. 7 Tertium iter Romanum. Laus monasterij Elnonensis 870. cap. 8 Testamentum, obitus, sepultura 871.

Vita metrica auctore Milone mon. Elnonensi. Epistola ad Haiminum Presb. 873. Proœmium operis 873. Lib. I cap. 1 Introductio poëtica a Christo & Apostolis ad S. Amandum: huius ortus 874. cap. 2 Vita monastica in insula Ogia. Serpens fugatus. Promissa patris contempta 875. cap. 3 Clericatus. Vita anachoretica, iter primū Romanū 876. Lib. II cap. 1 Ordo Episcopalis collatus. Captiui redempti & instructi 877. cap. 2 Iter secundum Romanum. Puer a submersione liberatus. Tempestas sedata 878. cap. 3 Gandenses conuersi. Eius discipulus Bauo sanctitate illustris 879. Lib. III cap. 1. Mortuus suscitatus 881. cap. 2 Fides propagata. Sclaui aditi. Exilij pœna irrogata 882. cap. 3 Reditus ab exilio. Baptismus S. Sigeberti 883. cap. 4 Episcopatus Traiectensis 883. Lib. IV cap. 1 Vascones edocti: cæcus illuminatus 884. cap. 2 Monasteria extructa. Periculum mortis cælitus depulsum 885. cap. 8 Cæcitate & paralysi puniti, ope eius sanantur 886. cap. 4 Mors, sepultura. Eleuatio corporis. Epilogus 887 Wlfaij versus in confirmatione operis. 888.

Sermo I Milonis ex MSS. Translatio corporis, ordinatio & dedicatio templi 889. Sermo II Milonis ex MSS. de Eleuatione corporis cap. 1 Miraculosa corporis constitutio 892. cap. 2 Ignis diuina virtute accensus 893. Epitome Translationis & Eleuationis corporis ex MSS. 894. Fragmētum Chronici Elnonensis ex MS. 895. Historia miraculorum corpore per Franciam delato auctore Gilleberto Elnonensi ex MSS. Prologus 895. cap. 1 Incendium Elnonense. Miracula ad reliquias Cameraci & Coceij facta 896. cap. 2 Miracula Lauduni, Calnici, Nouiomi & Duaci facta 897. cap. 3 Captiuus liberatur & suspensus suscitatur 898. cap. 4 Periculum mortis amotum. Clinica sanatur. 899. Historia miraculorum corpore per Bragbantum delato auctore Guntero Elnonensi ex MSS. 900. Historia mulieris suspensæ ad vitam reuocatæ descripta a Marsilia Abbatißa Rotomagensi ex MSS. 902. Hymnus duplex ex MS. 903.

Amantius Episcopus Tricastinus. Ex Gallia Christiana Sammarthanorum. Cultus sacer, reliquiæ a Caluinistis combustæ. 962

Ammon M. Ex Mroll. MS. S. Hieron. 47

Anatholianus M. Claromonte in Gallia. Comment hist. Cultus sacer, Acta, martyrium, templum ei extructum. 768

3 Anatolius Ep. Patronus Salinarum in Burgundia. Comment. præu. § 1 Natalis, Vita, miracula 355. § 2 Episcopatus, patria 356. § 3 an Patriarcha Constantinopolitanus? an Adanæ Episcopus? 357. Vita ex MSS. 358. alia ex schedis Petri Franc. Chiffletij. 359.

Andreas Ab. Elnonensis in Belgio. Comment. hist. Vitæ sanctitas, regimen monasteriorum Barisiacensis & Elnonensis. Corporis eleuatio: veneratio. 903.

Angelus a Furcio Ord. Eremit. S. Augustini Guasti-Amonij in Aprutio. Comment. præu. Cultus, Acta scripta. Hymnus. 927. Vita ex MSS. cap. 1 Ortus ex sterilibus parentibus 928. cap. 2 Educatio, studia litterarum 928. cap. 3 Desiderium religiosæ vitæ capessendæ 929. cap. 4 Tirocinium vitæ religiosæ. Studia Theologica 930. cap. 5 Officia in religione administrata. Episcopatus recusatus. Obitus. 930.

Anonymus Belga Ep. Chami in Heluetia. ex Henrico Murero. 247

Anscharius Archiepiscopus Hamburgensis, Danorum & Suecorum Apostolus, Bremæ in Saxonia inferiore. Comment. præu. § 1 Hamburgi erectus Archiepiscopatus. Magnitudo prouinciȩ 391. § 2 Bremensis Episcopatus Hamburgensi vnitus. Stabilita chronologia ætatis 392. § 3 Acta conscripta. Elogia variorum 393. § 4 Veneratio sacra. Templa dicata 395. § 5 Torholtana cella donata, dein ablata. An Flandri ab eo conuersi. Eorum limites olim angusti, & varij Comitatus vicini 396. § 6 S. Anscharij patria. Qui Frisij ab eo edocti. Ostergaus & Dorstadum loca illustrata. 396. § 7 Reges Daniæ æuo S. Anscharij male ordinati apud scriptores Daniæ 398. § 8 Emendata successio Regum Daniæ 399. § 9 Acta postrema Heriolti, huius fratris Roruc, filiorum Godefridi & Rudolfi 399. § 10 Viri Apostolici in conuersione Danorum. Templa prima erecta 400. § 11 Sueones conuersi. Horum, æuo S. Anscharij, Reges: Birca emporium 410. § 12 Legatio ad Aquilonares populos 402. § 13 Reliquiæ Sāctorum ab eo in suam Diœcesim illatæ. Monasteria extructa: libri conscripti 403. § 14 Epistola S. Anscharij 404. § 15 Decretum Paschalis Papæ super Missione Ebbonis 404. § 16 Præceptum Ludouici Pij super Missione S. Anscharij 404. § 17 Decretum Gregorij IV Papæ de eadem Missione 406. § 18 Decretum Nicolai Papæ 406. § 19 Epistola Nicolai Papæ ad Horicum Regem Daniæ 407. § 20 Epistola Formosi Papæ ad Adelgarium Archiep. Hammaburgensem 407.

Vita auctore S. Remberto Archiep. ex MSS. Prologus 408. cap. 1 S. Anscharij pueritia. Tirocinium monasticum. Visiones 408. cap. 2 Præfectura scholarum in vtraque Corbeia. Visiones. 410. cap. 3 Apostolatus Daniæ 410. cap. 4 Apostolatus Sueciæ 412. cap. 5 Archiepiscopatus Hamburgensis 412. cap. 6 Gautberti Episcop. in Sueciam aduentus & exilium. Hamburgum combustum 413. cap. 7 Ardgarij Presbyteri in Sueciam iter. Miracula & obitus Harigarij 414. cap. 8 Fridburgis obitus. Reditus Ardgarij e Suecia 416. cap. 9 Episcopatus Bremensis Hamburgensi vnitus 417. cap. 10 Coniunctio Episcopatuum oppugnata: auctoritate Apostolica confirmata 417. cap. 11 Legatio S. Anscharij in Daniam resumpta: in Sueciam parata. 418. cap. 12. Legatio Sueciæ. Ecclesia constructa 420. cap. 13 Incrementum Ecclesiæ in Suecia. Victoria bellica 421. cap. 14 Incrementum Ecclesiæ inter persecutiones. Viri Apostolici in Sueciam missi 422. cap. 15 S. Anscharij pœnitentiæ, preces, eleemosynæ 423. cap. 16 Illustrationes diuinæ. Miracula 424. cap. 17 Morbus, obitus, sepultura 426. Alia Vita metrica auctore Gualdone monacho Corbeiæ veteris ex MS. Prologus ad Adalbertum Archiep. Hammaburgēsem 427. Capita XVII titulis prioris vitæ proposita, habentur a pag. 429 ad 445 & 939.

Antonius Iapon, puer M. in Iaponia cum aliis XXV Acta cum iis communia a pag. 723 ad 762. Alacritas in captiuitate. Pietas in seruiendo celebrantibus Missam 735 d 739 a martyrium 761 a

Antonius Peregrinus Patauij. Comment. præu. Nobile genus, peregrinatio, obitus, cultus, monasteria 264 Vita auctore Bernardino Scardeonio. Paupertas, miracula, translatio epitaphium 264

Apollinaris M. Ex Mrol. MS. S. Hieron. 47

Apronianus Commentariensis M. Romæ. Ex Mroll. & Actis S. Marcelli Papæ. Conuersio, martyrium, cultus sacer. 287

Aquilinus M. Forosempronij in Vmbria, Ex Mroll. 458.

Auanus Comes M. Ebberkesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Auentinus Episc. Castroduni in Gallia. Comment. præu. Sedes Episcopalis, gesta, veneratio 477. Vita ex Rhytmo Gallico. Genus, Ordines sacri, miracula 478

Auentinus Presb. Trecis in Gallia. Comment. præu. § 1 S. Auentini res gestæ, habitatio 474. § 2 Festum, ecclesia, reliquiæ 475. Vita ex MSS. a Camuzato edita. cap. 1 Oeconomi munus administratum non sine miraculis 476. cap. 2. Vita eremitica: sacerdotium 476. cap. 3. Eius cum feris familiaritas. 477

Auitus Episc. Vienn. in Gallia. Comment. præu. § 1 Familia nobilitate & sanctitate illustris. Eius cultus sacer. scripta ab aliis commendata 660. § 2 Captiui ab eo redempti. Epistola ad Chlodoneum R. Francorum 662. § 3 Familiaris cum Gundobado R. congressus. Labores impensi in eo ad fidem orthodoxum conuertendo. Hæreses oppugnatæ. 663. § 4 Conuersio S. Sigismundi R. Synodi habitæ. Episcopi instructi 664. § 5 Sedis Apostolicæ defensio. Epistolæ ad Pontifices Romanos & Patriarchas Cōstantinopolitanum & Hierosolymitanum 668. Vita ex MSS. 667. Epitaphium. 699.

Azarias Propheta in Iudæa. Ex Menæis Græc. & lib. 2 Paralipomenon. 319

B

Bardo Comes M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula. 315.

Bardo Comes M. socius dicti Bardonis. 309.

Bardo tertius Comes M. socius aliorum. 309

Basilius Ep. Cretensis dein Thessalonic. Conf. Ex Menæis & Niceta in vita S. Ignatij Patriar. Constantinop. 243.

Berlendis V. Merbecæ in Brabantia. Comment. præu. Genus, ætas, natalis, gesta. 377. Vita ex MS. Prologus 378. cap. 1 Genus, parentes, exhȩredatio. 379. cap. 2. Sanctitas, miracula 379. cap. 3 Mors, translatio, miracula. 380. Historia miraculorum ex MSS. cap. 1 Merbeca a Danis vastata. S. Berlendis sepulchro & miraculis illustrata 381. cap. 2 Translatio, miracula 382. cap. 3 Variæ ad tumulum curationes. 383.

Bertulphus Renticæ & Gandaui in Belgio Cōment. præu. § 1 Ætas, festum, effigies 675. § 2 Translationes, prodigiosus pulsus, Acta 675. Vita ex MS. Prologus 677. cap. 1 S. Bertulphi ortus, aduentus in Belgium, conuersio. 677. cap. 2. Wamberti Comitis familia ab eo administrata. Inuidia repressa 678. cap. 3 Virtus miraculis declarata, honorata ab Wamberto Comite 679. cap. 4 Wamberti & coniugis obitus. Monasterium Renticæ a S. Bertulpho erectū 680. cap. 5. Obitus: ad sepulchrum miracula 681. cap. 6 Corpus Bononiam deuectum: inde sacrilegio sublatum, industria Arnulphi Magni Marchionis Flandriæ inuentum 681. cap. 7 Corpus Harlebecam, inde Gandauum translatum 683. cap. 8 Reliquiæ ad nouam aram transferendæ prius visitatæ 684. cap. 9 Reliquiæ Harleberæ flammis ereptæ, Gandauum translatæ 685. cap. 10 Reliquiæ in nouam capsam nouamque aram impositæ. 686.

Blasius Ep. Oretanus in Hisp. M. Ex variis. Tempus & locus Sedis ac martyrij. Caput Lermæ, an & Toleti? 321

Blasius Ep. Sebastenus M. Comment. præu. § 1 Natalis 331. § 2 Ætas. Acta quadruplicia 331. § 3 Celebritas, templa 332. § 4 Reliquiæ 334. § 5 Beneficia hominibus collata 335. Acta 1 ex MS. cap. 1 S. Blasij comprehensio: curationes hominum ac brutorum 336. cap. 2 Quæstio 1 & 11. Beneficentiæ remuneratio 337. cap. 3 Martyriū VII mulierum eius sanguinem colligentium 338. cap. 4 Cædes S. Blasij & 2 puerorum 338. Acta II ex MS. cap. 1 S. Blasij virtutes: miracula brutis ac hominibus curandis, comprehensio 339. cap. 2 Tormenta; beneficentiæ remuneratio 341. cap. 3 Martyrium VII mulierum ob eius sanguinem collectum 341. cap. 4 Martyrium S. Blasij & 2 puerorum 343. Acta III ex MS. Prologus 344. cap. 1 S. Blasij virtutes, miracula 344. cap. 2 Tormenta ei inflicta 346. cap. 3 Martyrium VII mulierum occasione sanguinis eius collecti captarum 347. cap. 4 Martyrium S. Blasij & 2 puerorum 347. Acta IV ex MS. cap. 1 S. Blasij episcopatus, latebræ, captiuitas 349. cap. 2 Miracula, tormenta 350. cap. 3 Martyrium VII mulierum ei deuotarum 351. cap. 4 Martyrium S. Blasij & 2 puerorum. 352.

Blasius Armentarius M. Cæsareæ in Cappadocia. Ex Menæis. Illata tormenta: spiritus columbæ specie emissus. 353.

Bodo Satelles Regius M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309 Miracula 315.

Boëtus Commentariensis M. Anazarbi in Cilicia. Ex Menæis. Conuersio per S. Theodulam. Martyrium 656

Bonauentura, aliis Ventura Iapon M. in Iaponia cū aliis XXV. Acta cum iis communia a pag. 723 ad 762. Famulus & Dogicus 738 f Prædicator 750 d Apostata ad Bonzios: rediens ad fidem, Martyr in cruce 760 b

Bonosia M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Brigida Virgo Scota Thaumaturga Kildariæ & Duni in Hibernia. Comment. præu. § 1 Natalis, celebritas 99. § 2 Varia Acta conscripta 100. § 3 Patria 102. § 4 A quo & vbi velata? Eius habitus, Regula 104. § 5 Kildariēse & alia eius monasteria 105. § 6 An Glastoniæ habitarit. 106. § 7 An Abernethi apud Pictos habitarit? 107. § 8 Quādo obierit? 109. § 9 Eius sepultura. Translatio 109. § 10 Corporis inuentio, secunda Translatio, tertia quartaque capitis 110. § 11 Perennia quædam miracula 112. § 12 S. Brigida donis Sanctorum honorata: nonnulla de S. Gilda quæsita 114. § 13 S. Brigidæ in varios Sanctos beneficia 116. § 14 Miracula suspectæ fidei eidem adscripta 117. § 15 Lectiones ex veteri Breuiario Aberdonensi. 118.

Vita I auctore anonymo ex MS. cap. 1 S. Brigidæ genus, natiuitas, infantia, præsagia sanctitatis 118. cap. 2 Mirifica in pauperes liberalitas, obtenta matri libertas 119. cap. 3 Virginitas Deo deuota velo accepto: variæ rerum metamorphoses 120. cap. 4 Miraculosa eius curatio & aliorum per eā 121. cap. 5 Iter ad S. Patricium: innocens defensus, conuersus Gentilis, adiuti alij 122. cap. 6 Fiducia in Dei ope vario euentu probata 123. cap. 7 Itineris pericula propulsata. annona cælitus multiplicata 124. cap. 8 Leprosis aliisque sanitas ac varia beneficia collata 125. cap. 9 Gesta apud S. Patricium, eius præuisa sepultura 125. cap. 10 Reginæ proles, Conaldo Duci securitas & victoria obtenta 126. cap. 11 Cædes impedita: superstitio damnata: alia miracula 127. cap. 12 Peruicaces repressi: alij periculis erepti 128. cap. 13 Annona egentibus obtenta. in via errante adiuti 130. cap. 14 Angeli Custodis tutela & familiaritas. Victoriæ Regi benefico promissæ 130. cap. 15 Raptus, occultorum cognitio. fluminum miraculosa traiectio 131 cap. 16 Tentationis superatæ fructus: varia in ope miseris ferenda miracula 132. cap. 17 Varij generis miracula: pleraque in miserorum leuamen: mors S Brigidæ 133.

Vita II auctore Cogitoso ex MSS. Prologus 135. cap. 1 Brigidȩ adolescētis benignitas in pauperes: virginitas Deo deuota: vtrūq; miraculis comprobatū 135 cap. 2 Varia mortalibus eius precibus & benedictione collata 136. cap. 3 Alia a Deo ipsi collata beneficia, per ipsam aliis 137. cap. 4 Feræ cicures ad eius obsequium 137. cap. 5 Cædes impeditæ. Angeli præsens auxilium 138. cap. 6 Res variæ eius precibus restitutæ. 139. cap. 7 Fluuij mutatus alueus: lapis molaris prodigiis clarus 140 cap. 8 Kildaria vrbs. S. Brigidæ ecclesia, sepulchrum. 141.

Vita III auctore Chilieno ex MSS. a Colgano edita. Prologus 141. cap. 1 S. Brigidæ sanctitatis præsagia: virtutes & miracula in adolescentia: spretis nuptiis ac velo accepto dicata Deo virginitas 142. cap. 2 Hospitalitas, etiā absentibus & errātibus exhibita 143. cap. 3 Animorū asperitas benigne repressa 145 cap. 4 Egentiū, reorū, ægrorū solatia 146. cap. 5 In feras arboresque imperium, signi Crucis efficacia 147. cap. 6 Pietati vacantium seruata res: dissidentes conciliati 148. cap. 7 Effusa in egenos liberalitas diuinitus remunerata: currus a lapsu in itinere seruatus 150. cap. 8 Miseratio egentium: futura præscita, castigata inobedientia, annona diuinitus obtenta 151. cap. 9 Raptus: cædes impedita: traiectio fluminum miraculosa, tentatio sopita 153. cap. 10 Futura dormienti ostensa. 154.

Vita IV bipartita auctore anonymo ex MS. Prologus 155. Lib. 1 cap. 1 S. Brigidæ genus, natiuitas, educatio, varia sanctitatis præsagia 155… cap. 4 Beneficia miseris impensa, pleraque miraculose: gesta apud S. Patricium, innocens defensus 157. cap. 5 Occultorum cognitio, beneficentia, austeritas vitæ: iter in Conactiam 158. Lib. 2 cap. 1 Reditus in Lageniam. Kildariæ initia. Pietati vacantium bona diuinitus defensa 159. cap. 2 Pater periculo ereptus. Angeli præsens tutela. Illando Regi promissa victoria 160. cap. 3 Verbi Diuini & sacrarum rerum studium diuinitus comprobatum. Liberalitas in egenos præsenti fœnore munerata 161. cap. 4 Gesta apud S. Ibarum, mira beneficentia & mansuetudo 162. cap. 5 Adita Vltonia cum S. Patricio: huius præuisa sepultura & futuræ post hæreses aliaque 163. cap. 6 In Midia obtenta Reginæ proles: impeditæ cædes, signa superstitiosa dissipata 164. cap. 7 Iter in Momoniam cum S. Erco Ep. varie adiuti egentes, puniti contumaces 165. cap. 8 Reditus in Lageniam, annona sȩpius a Deo impetrata: succursum in itinere errantibus 167. cap. 9 S. Ninnidio prædicta. S. Darlugdachæ lapsus, victoria 168. cap. 10 Annona cælitus obtēta ad hospitalitatem. mira largitas. varia miracula 169. cap. 11 Maris, fluminum, ferarum, Angelorum obsequium ei promptum: variæ metamorphoses 170. cap. 12 Epilogus scriptoris. S. Brigidæ mors, sepultura. 171.

Vita V auctore Laurentio Dunelmensi ex MS. cap. 1 S. Brigidæ serua mater. sanctitatis præsagia 172. cap. 2 Natiuitas. alia signa futuræ sanctitatis 172. cap. 3 Baptismus, educatio, sancta pueritia 173. cap. 4 Nouercæ odium. Nutrix miraculo sanata 174. cap. 5 Mater libertate donata. beneficentia miraculis comprobata 175. cap. 6 S. Brigida periculo seruitutis erepta 176. cap. 7 Virginitas deformitate defensa: velo accepto & miraculis stabilita 177 cap. 8 Cœnobium sanctimonialium institutum: misericordia egentibus exhibita 179. cap. 9 Signo Crucis producta auctaque cereuisia & lac 179. cap. 10 Feræ eius nutu mansuefactæ ad miserorū leuamen 180. cap. 11 Simplicitas miraculis illustrata 181. cap. 12 Curationes prodigiosæ eius & aliorum per eam 182. cap. 13 Paralytico collatæ vires, infanti loquela ad innocentis defensionem 183. cap. 14 Annona diuinitus obtenta: quæ absumpta erat, restituta 184. cap. 15 Mors diu ante præscita, pie obita 185.

Brigida V. Fæsulis in Etruria. Comment. histor. §. 1 natalis, Acta, ortus 243. § 2 Ætas 244. § 3 Monachismus discussus: sepultura 245. Vita auctore Philippo Villano 245.

Bruno Dux Saxoniæ M. Ebbeckesdorpij. Ex variis § 1 Occasio martyrij. cultus sacer 309. § 2 Genus, res gestæ 311. § 6 miracula 315.

Brynolphus Ep. Scarensis in Suecia. Comment. histor. Sedes Episcopalis erecta. S. Brynolphi ortus, studia, Episcopatus, odium & reconciliatio Regis, obitus, cultus, reuelatio S. Birgittæ facta, eleuatio corporis, canonizatio. 925.

Bucolus Ep. Smyrnensis. Comment. præu. Natalis, miracula, tempus obitus 766. Vitæ Epitome ex Anthologio Græco 767. Alia vita ex Actis S. Polycarpi successoris. 767

C.

Cæcilius Episc. Eliberitanus in Hispania. Comment. Histor. § 1 An S. Iacobi discipulus 4. § 2 An Episcopi a S. Iacobo in Hispania ordinati 5. § 3 S. Cæcilius & socij Episcopi a SS. Petro & Paulo in Hispaniam missi 7. § 4 Quando sint in Hispaniam missi? Accitani conuersi 9. § 5 S. Cȩcilius Eliberi quieuit, non Granatæ. Apocrypha de eius nece scripta reperta 10. § 6 Decretum Romanæ Inquisitionis prohibens scripta & alia circa Granatam reperta 10. § 7 S. Cȩcilij scripta apocrypha, natalis, reliquiæ. 12.

Caius M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Caius Franciscus Iapon M. in Iaponia. vide Franciscus Iapon.

Calamanda V. M. in Catalania. Ex Domenecco. Cultus, reliquiæ, patrocinium pro pluuia. 659.

Calliste M. Cæsareæ Cappadociæ. Ex Mroll. & Actis S. Dorotheæ V. M. Veneratio 771. Conuersio, martyrium. 774.

Candidi M. Translatio reliquiarum Fossani in ditione Pedemōtana ad ædem Cathedralem 932

Candidus M. Romæ. ex Mroll. 285

Candidus M. Romanus Volaterris in Etruria, vbi corpus adseruatur. 330

Cappa M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Carion M. Ex Menæis. Excisa lingua. 48

Carterius Presb. apud Bituriges in Gallia. Ex Hagiologio Labbei. 177.

Castula M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Celerina M. Comment. histor. Natalis, patria, laureola 321. Auia S. Celerini. 324 e

Celerinus Diac. Conf. Comment. histor. § 1 Natalis, patria, aureola 321. § 2 Confessio in tormentis: pro sorore lapsa sollicitudo. 322. § 3 Ordinatur Lector 324. § 4 Schismati Nouatiani adhæret 328. § 5 Nouatiano Antipapæ creato assentitur 326. § 6 Ad Ecclesiam redit. 327

Celsa V. Merbecæ in Brabantia. Ex actis S. Berlendis. An huius neptis? Veneratio 378. Translatio, miracula 382.

Christe M. Cæsareæ Cappadociæ. Ex Mroll. & Actis S. Dorotheæ. Veneratio 771. Conuersio, martyrium. 774.

Cinnia Virgo in Hibernia. Ex Mroll. 96 Vita ex locelino de Vita S. Patricij. Nuptiæ spretæ, vita monastica, pater a morte resuscitatus. 97

Claudius Conf. Ex Menæis Græc. 353

Cornelianus M. Romæ. Ex Mrol. MS. 295.

Cornelius Centurio Ep. Cæsareæ & Scepsi. Comm. præu. § 1 Patria 279. § 2 Episcopatus 280. § 3 Labores, miracula, Inuentio. 281. Vita ex Metaphraste & MS. Græco. cap. 1 S. Cornelij conuersio, baptismus 281. cap. 2 Labores, præsertim Scepsi 282. cap. 3 Scepseorum conuersio. S. Cornelij obitus 283. cap. 4 Inuentio, Translatio, imago 284

Cosmus Tachegia M. in Iaponia cum aliis XXV. Acta cum iis communia a pag. 723 ad 762. Ortus in Iaponia, artificium acuendi machæras, martyrium. 260 f.

Cyriacus M. Ex Mroll. MSS. 47

D

Darlugdacha Virgo Scota, Kildariæ in Hibernia. Ex Mroll. & Vita S. Brigidæ. Pugna carnis adustis pedibus superata. Cultus sacer. 186

Didacus Gisai Societatis Iesu Nouitius M. in Iaponia cum aliis XXV Mart. Comment. præuius a pag. 723 ad 742. Vir pius, & humilis Passioni Christi addictus: ianitor Patrum Societatis 738 c d Reliquiæ Macaum delatæ 740 d Veneratio decreta 740 741. Historia martyrij auctore Ludouico Froëz Soc. Iesu a pag. 742 ad 762. B. Didacus petit Societatē 750 a Captiuus detinetur 752 e. Particula auris abscissa circumducitur in carro 753 b c f. Nangasacum mittitur incommodo itinere 757. confitetur, vota deuotionis emittit 760 a c Cruci alligatus trucidatur 760 d f 761 e.

Dionysius Martyr Smyrnæ socius S. Pionij Presbyteri Ex Mrol. 37 40

Dominica M. soror S. Indracti M. Ex huius Actis Cædes, cultus sacer. 689 690.

Domitianus M. Teate in Aprutio. Ex Ferrario. 658.

Domitianus, siue Tuitianus, Dux Carinthiæ. Comment. præu. §. 1 Milstadium oppidum. B. Domitiani ecclesia & monasterium 693. § 2 Milstadium Ordini S. Georgij, dein Societati Iesu donatum 694. § 3 B. Domitiani publica veneratio 695. § 4. Inquisitum in B. Domitiani ætatem. Occupata a Sclauis Carinthia. Eorum Rex Samo 696. § 5 Duces Carinthiæ ante & post B. Domitianum 698. § 6 Eius ætas determinata 699. § 7 Inauguratio. Gesta alia & miracula a quo descripta 700. Vita. Translatio I & II auctore Milstatensi Monacho 702 Miracula 703 Translatio III 705.

Donata M. Forosempronij in Vmbria. Ex Mroll. 453

Donatus M. Forosempronij Ex Mroll. 458.

Dorothea V. M. Cæsareæ Cappadociæ. Comment. præu. § 1 Veneratio 771. § 2 Acta a quo scripta 772. § 3 Reliquiæ 773. Acta ex MSS. cap. 1 Confessio, tormenta 773. cap. 2 Alia tormenta, cædes. Conuersio Christes & Callistes, Theophilo poma & rosæ missæ. 774.

Dorothea V. Alexandriæ in Ægypto. Ex Ruffino, Eusebio, Molano. Ætas, certamen, fuga pro castitate. Cultus sacer. 776

Dudo Satelles regius M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

E

Ephræm Syrus Edessæ in Mesopotamia. Comm. præu. § 1 Vita a quo scripta? 49. § 2 Natalis, ætas 50. § 3 Patria, gradus Ecclesiasticus 51. § 4 Doctrina, scripta, Græcæ linguæ peritia 52. § 5 Amicitia cum aliis Sanctis 54. § 6 Cumpunctionis fontes 54. Narratio eius ad monachos de sua conuersione, interprete Ger. Voßio. cap. 1 S. Ephræm & duo concaptiui falso crimine accusati, etsi alterius vere rei 55. cap. 2 Sociis post quæstionem absolutis Ephræm ampliatur 57. cap. 3 Aliis tribus damnatis, iterum ampliatur, tandem absolutus fit monachus 57. Confessio & reprehensio sui ipsius, interprete Ger. Voßio 58. Testamentū eiusdem interp. eodem Voßio collatum cum MS. Græco. cap. 1 Timor iudicij, mansuetudo, recta fides 60. cap. 2 Paupertas, humilitas in sepultura & exequiis 61. cap. 3 Pauperum cura. Edessȩ benedictio, sepulturæ modus 62. cap. 4 Preces & oblationes pro mortuis 63. cap. 5 Benedictiones discipulorum, execratio hæreticorum 64. cap. 6 Fides & pia opera inculcata, detestatio hæreticorum 66. cap. 7 Modestia piæ fæminæ inculcata, obitus. 67.

Oratio S. Gregorij Nysseni Episcop. cap. 1 Exordium, propositio, quæ in S. Ephræm laudanda 67. cap. 2 Virtutes eius Theologicæ 68. cap. 3 Compunctio aliæque virtutes 68. cap. 4 Commoratio, eruditio 70. cap. 5 Conciones, vitæ austeritas 71. cap. 6 Misericordiæ opera, lucta cum hæreticis 71. cap. 7 Imitatio sanct. Patrum 72. cap. 7 Testamētum, mors, miracula 73. Vita auctore anonymo interpr. Ger. Voßio 74. Excerpta ex Vita S. Basilij Magni adscripta S. Amphilochio ex MSS Latinis. Cap. 1 SS. Basilij & Ephræm congressus 75. cap. 2. Illorum meritis peccata cuidam condonata 76. Vita alia ex Sozomeno. 77.

Erlulfus Episcopus Ferdensis in Saxonia inferiore. Ex variis. Obitus, Veneratio. 313

Euagrius M. Anazarbi in Cilicia igne consumptus. Ex Menæis Græc. 657.

Euantus Ep. Viennæ. Ex Conciliis & Mroll. 365

Eubertus Episc. Insulis & Seclinij in Flandria. Sylloge hist. Origo. prædicatio, obitus, reliquiæ. 47.

Euellij M. Translatio reliquiarum Fossani in ditione Pedemontana ad ȩdem Somascorum 93.

Eugenius M. Ex Mroll. MSS. 47

Eutychius M. Romanus. Ex Mroll. & Actis S. Secundi. Natalis, sepulchrum, tormenta, inuentio, translatio. 458.

F

Felicianus M. Romæ. Ex Mroll. 285. reliquiæ Placentiæ in Hispania. 286.

Felicitas M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Felicitas M. in Africa. Ex Mroll. 328.

Felicis M. Translatio reliquiarum Fossani in ditione Pedemontana ad cœnobium S. Catharinæ. 932.

Felix M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Felix M. in Africa. Ex Mroll. 328.

Felix M. in Africa. Ex Mroll. 658.

Finianus Ab. Mellifonte in Hibernia. Ex Mroll. & Vita S. Finiani Ep. Lismorensis. 904

Firmus M. Genuæ. Ex Kalendar. SS. Genuen. 961.

Firmus M. Romæ. Ex Mroll. 285

Flosculus Ep. Aurelian. Ex Mroll. & Car. Sausseio. 288.

Folcuuartus Comes M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Ex Actis sociorum MM. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Fortunatus M. Rom. Ex Mroll. 285. An Presbyter. 285.

Fortunatus M. Romanus Antuerpiæ. Corpus seruatur in templo Societatis Iesu. 329.

Francisca tertij Ordinis S. Francisci, Eugubij in Vmbria. Comment. histor. Reliquiæ & imago in altari, virtutes, miracula 931.

Franciscus Iapon M. in Iaponia cum aliis XXV. Acta cum iis communia a pag. 723 ad 762. Faber lignarius, in famulatu PP. Franciscanorū captiuorum comprehensus 757 d. pro liberatione frustra laboratum 760 b. Martyrij desiderium 739 c Martyrium in cruce. 760 f

Franciscus medicus Meacensis M. in Iaponia cum aliis XXV. Acta cum his communia a pagi 723 ad 762 An prædicator? 738 f. Martyr in cruce. 761. c

Franciscus Blancus Presb. Ordinis S. Francisci socius B. Petri Baptistæ M. in Iaponia cū aliis XXV Comm. præu. Aduentus in Iaponiam 733 Patria 734. b. Veneratio decreta 740. Historia martyrij auctore Ludouico Froëz Soc. Iesu. Prædicatio publica 743. Rex offensus, decreta mors, custodiæ appositæ domui 745 f. 746 a f zelus a Iaponiis culpatus 748 f 749 b Particula auris abscissa, circumductio in carro 753 iter Nangazachum 757. Martyrium in cruce. 760 d 761 b e

Franciscus a S. Michaële laicus Ord. S. Francisci M. in Iaponia cum aliis XXV. Aduentus in Iaponiam 732 d Ortus, zelus, affectus in Passionem Christi, miracula 734 e f 735 a Veneratio decreta 740 pietas & humilitas 753 d Martyrium in cruce. 761. b

G

Gabriel Iapon, M. in Iaponia cum aliis XXV. Famulus, & Dogicus ab aliis habetur 738 f patria & martyrium. 761 c

Galla Virgo Deo deuota in Bageno vico Valentini agri in Gallia. Commentarius præu. Memoria dudum obscura, patria, ætas, variæ SS. Gallæ 939 Vita ex MS. Reginæ Sueciæ. Fuga nuptiarum, velum Virginitatis assumptum, miracula varia, obitus, sepultura, cultus. 940.

Gelasius M. Forosempronij in Vmbria. Ex Mroll. 458.

Gelasius alius M. Forosempronij. Ex Mroll. 458

Gelasius puer Placentiæ in Ital. Ex offic. Eccles. & Mroll. Ætas, obitus, natalis, Translatio. 465.

Gelasius M. in Africa. Ex Mrol. S. Hieron. 658

Geminus M. Forosempronij. Ex Mroll.458.

Geminus alius M. Forosempronij. Ex Mroll. 458.

Gemmulus M. Gannæ in ditione Mediolanensi. Ex Ferrario. Martyriū, cultus, patrocinium pro pluuia. 567.

Gerricus Comes M. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore. Martyrium, publica veneratio 309. Miracula 315.

Gilbertus Fundator Ordin. Sempringham. in Anglia Comment. præu. § 1 Nobilis progenies. Ordo Sempringhamen. institutus 567. § 2 Inustæ calumniæ & extinctæ: erecta monasteria 568. § 3 Vita scripta: canonizatio 569. § 4 cultus 569. Vita ex antiqua Historia Sanctorum 570 Alia ex MS. & Capgrauio. 572.

Gonsaluus Garcia laicus Ord. S. Francisci M. in Iaponia cum aliis XXV. Aduentus in Iaponiam 732. d Ingressus in Ordinem 734 e Martyrium. 758.

Gosbertus Ep. Osnabrugen. Ex variis. Obitus, veneratio 313. Vita ex Off. Eccl. 958.

Gregorius M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Guarinus Ep. Prænestinus Cardinalis. Comm. præu. Ortus, Ordo Canon. Regularium. Ætas, Canonizatio 914 Vita auctore Augustino Ticinensi. Pietas, Episcopatus Papiensis spretus, Prȩnestinus admissus: obitus, miracula 915.

H

Hadelinus Presb. Viseti & Cellis in Belgio. Cōment. præu. § 1 Cellæ eius situs 366. § 2 Reliquiæ Viseti: veneratio 367. § 3 Gesta a Notgero Ep. scripta 368. § 4 Vita religiosa 370. § 5 Ætas 371. Vita ex MS. Præfatio 372. cap. 1 Aduentus in Belgium 373. cap. 2 Cellis cœnobium constructum 374. cap. 3 Miracula, obitus. 375.

Hadeloga V. Kitzingi in Franconia. Comment. præu. § 1 Kitzingensis cœnobij ortus, interitus 303. §. 2 S. Hadeloga alia a S. Thecla 304. § 3 Illius parentes, Acta, festum 305 & 943. Vita ex MSS. cap. 1 Genus, virginitas, fuga. 306. cap. 2 Monasterium ditatum, miracula 307. cap. 3 morbus, obitus, sepultura 308. Vitæ Encomium ex MSS. Præfatio 944. cap. 1 Inuitatorium ad contemplandam Hadelaugam 944. cap. 2 Laus ab humilitatis gratia 945. cap. 3 A pudicitia 946 cap. 4 Ab oratione 948. cap. 5 A conuersatione solitaria 948. cap. 6 A caritate vel munificentia 949. cap. 7 A familia 950. cap. 8 A misericordia & iudicio 951 cap. 9 A sepulturæ loco 952. cap. 10 A Translatione corporis & signorum gloria 953. cap. 11 A disciplinæ zelo, etiam post obitum 955. cap. 12 A recapitulatione virtutum 956. cap. 13 Clausula 957. cap. 14 Oratio laudantis. 957.

Halilfus Satelles regius M. Ebbeckesdorpij. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Hilarius M. Ex Mroll. MSS. 47

Hilarius M. in Africa. Ex Mroll. 386.

Hilarius M. Romæ. Ex Mroll. MSS. 285.

Hildegardis Palatina Carinthiæ, Agatha dicta. Cōment. hist. § 1 A marito præcipitata e rupe, innoxie 721. § 2 Mors, templum, eleemosynæ. Reliquiæ 722.

Hildegundis Comitissa Fundatrix cœnobij Marēsis Ord. Præmonstrat. Comment. præu. Progenies. reliquiæ, miracula 917 Vita auctore Rostio. Coniugium, monasterium extructum, vitæ sanctitas. 918 Diploma Reinoldi Archiep. Colonien. de fundatione Marensi 919. Aliud de diuisione bonorum inter B. Hildegundem & sororem 920. Bulla Alexandri III de fundatione Marensi. 921.

Hilwartus Satelles regius M. Ebbeckesdorpij Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Hippolytus M. Foro-Sempronij. Ex Mroll. 286.

Honoratus M. in Africa. Ex Mroll. 286.

Hunildiunus Satelles regius M. Ebbeckesdorpij. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

I

Iacobus Gisai, vide Didacus Gisai.

Iasimus Thaumaturgus. Ex Menæis Græc. 491

Ignatius Theophorus Episc. Antiochenus M. Romæ. Comm. præu. § 1 Vita scripta. Nomen Theophori 13. § 2 Natalis, cultus 14. § 3 Primordium Episcopatus Antiocheni 15. § 4 Ætas. Annus obitus 18. § 5 Persecutio Traiani ob Plinij epistolas imminuta 19. § 6 Epistolæ S. Ignatij 20 Vita ex Metaphraste & MS. Gr. Cap. 1 Episcopatus. Nomen apud Traianum delatū 24. cap. 2 Fides corā Traiano defensa. Desideriū martyrij 25. ca. 3 Condemnatio ad mortem. Iter Antiochia Smyrnam 25. cap. 4. Epistola ad Romanos scripta 26. cap. 5 Iter Smyrna Romam: martyrium. Translatio reliquiarum Antiochiam 27. cap. 6 Testimonia Patrum. Persecutio mitigata 28. Epitome ex Men. Græc. 28. Elogium ex Adone & Beda 28. Alia Vita ex MSS. Latinis. cap. 1 Episcopatus. Traianus Imperator reprehensus 29. cap. 2 seu potius 4. Condemnatio ad mortem. Iter Antiochia Romam 29. cap. 3 seu potius 2. Fides defensa. Dignitates & tormenta spreta 30 cap. 4 seu potius 3. Vita & lex Christianorum sancta; Gentilium spurca. Desiderium martyrij 31. cap. 5 Martyriū, sepultura, testimonia aliorum 32. De Translationibus. Comm. hist. § 1 Translatio Roma Antiochiā Pars homiliæ S. Chrysostomi de ea 33. § 2 Trāslatio in templum Fortunæ 34. §. 3 Iterata translatio Antiochia Romam. Reliquiæ variis in locis 35. § 4. Caput Praga Romam delataum 36

Ignatius M. Ex variis. Cultus, patria 321 322 Auunculus S. Celerini 324

Ina R. Saxonum Occident. in Britannia. Comm. hist. § 1 Genus: sorores sanctæ: monasteria Abbendonense & Winburnense extructa 905. § 2 Glastoniense innouatum & dotatum, 906. § 3 Priuilegia huic data 907. § 4 Episcopatus erecti. Australes Saxones subiecti. Leges latæ 909. § 5 Bella gesta. Fabula de Wallia subiecta 911. § 6 Opera pia in regno & Romæ 912. § 7 Regnum abdicatum. Vita Romæ finita 913

Indractus M. Glastoniæ. Comm. præu. § 1 Patria, loca peregrinatione illustrata, Ætas 688. § 2 Acta, cultus: numerus sociorum 689. Vita auctore Malmesburiensi. Genus, peregrinatio Romana, cædes, Corporis inuentio, translatio, miracula. 690

Ingenuinus Ep. Sabionensis Brixinæ. Comm. hist. § 1 Episcopatus, veneratio: misericordiæ opera 669. § 2 Schisma pro defensione Trium capitulorum 670. § 3 Pseudosynodus in Mariano 671. § 4. Quædam Synodi explicata 672. § 5. S. Ingenuini conuersio, exilium, mors, translatio. 673

Ingenuus M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Innocentia filia S. Seueri Episc. Rauenn. Ex huius Actis. Natalis 79, Mors, sepultura 85 89 Translatio reliq. Moguntiam 90. depositio in Alto monasterio 91

Ioachimus Saccachibara M. in Iaponia cum aliis XXV. Cognomen varie scriptum 738 fȩtas, martyrium 761 c

Ioanna Valesia Regina Franciæ. Fundatrix Ord. Annuntiatarum B. Mariæ. Comm. præu. § 1 Stirps regia, matrimonium contractum & diremptum 575. § 2 Ordo Annuntiatarum institutus: B. Ioannæ veneratio 575. Vita Vrbano VIII inscripta. Cap. 1 Res gestæ ante Ordinem institutum 576. cap. 2 Ordo institutus, a Pontificibus approbatus 577. cap. 33 Ioannæ in Deum amor: heroicæ virtutes 578. cap. 4. Obitus, miracula: corpus a Caluinistis combustum 578. Processus ad Beatificationem ab Andrea Fremiotto Archiep. Bituric. confectus. Cap. 1 Libellus supplex illi oblatus 579. cap. 2 Decretum triplex de instituendo Processu 580. cap. 3. Testimonia ad decretum 1 prolata 581. cap. 4 Testimonia ad decretum 2 prolata 583. cap. 5 Alia testimonia 584. cap. 6 Decretum de examinandis tabulis publicis & scripturis 586. cap. 7 Miracula in cœnobij extructione & morte B. Ioannæ facta 588 cap. 8. Miracula varia 589

Ioannes de Craticula Ep. Maclouien. Vita e variis. cap. 1 Natalis, vitæ institutum 248 cap. 2 Episcopatus: Sedes translata 249. cap. 3 In aduersis patientia 250. cap. 4 Zelus 251. cap. 5 Vita ex Officiis Eccl. 252

Ioannes Episc. Irenopoli in Cilicia. Ex Menæis Græc. Cuius Sedis Episcopus? Adfuit Concilio Nicæno 466

Ioannes Soan, alias Goto, Societatis Iesv Noitiuus, M. in Iaponia cum aliis XXV. Comm. præu. Ortus, ministeria sacristæ & catechistæ, mors generosa 737 f 738 a b c Veneratio decreta 740 741 Reliquiæ Macaum delatæ 740. Vita ex Histor. Froez. Petit Societatem 750 a captiuus detinetur 752 e Particula auris abscissa circumducitur 753 b c f Nangasacum mittitur 757. Confitetur, vota deuotionis emittit 760 a c In Cruce moritur 760 d 761 a e

Ioannes Chimoia M. in Iaponia cum aliis XXV. Quizuya ab aliis cognominatus 738 f Martyrium. 761 c

Iosserandus mon. Crudati in Gall. Ex Saussaio 93

Isidorus Pelusiota mon. & Presb. in Ægypto. Cōm. hist. § 1 Cultus, locus natalis, exercitatio monastica, sacerdotium 468. § 2. Defensus honos S. Chrysostomi. Monita data S. Cyrillo Alexandrino 469. § 3 Epistolæ scriptæ. Laus virginitatis. Monita ad virtutes 471. § 4 Zelus contra hæreticos, doctrina sincera, fuga mulierum, libri scripti 472

Iulia M. in Africa. Ex Mroll. 286

Iulianus M. Autissiodori in Gallia. Ex Mroll. 331

Iulianus Medicus M. Emesæ. Ex Men. Græc. 778

L

Laurentius Archiep. Cantuariensis in Anglia. Comm. hist. § 1 Cultus: Acta scripta 289. § 2 Vita priuata: discessus in Angliam 290. § 3 Legatio Romam: reditus in Angliam: ætas 291. § 4. Vita in Episcopatu ex Beda 292. § 5 Miracula ex Capgrauio 294 § 6 Epitaphium 294

Laurentius M. Foro-Sempronij. Ex Mroll. 286

Laurentius M. Ex variis Natalis, patria 321, 322 patruus S. Celerini 324 e

Laurentius Illuminator Ep. Spoletinus. Comm. præu. 361 958 Vita ex Italico Iacobilli. Cap. 1 Aduentus, in Italiam, sacerdotium. Clerici regulares instituti. 362. cap. 2 Episcopatus: eius abdicatio. Farsense cœnobium fundatum 363. cap. 3 Obitus, memoria. Farfensis cœnobij status 364

Legontianus M. Teate. Ex Ferrario 658

Leo Catasumarus M. in Iaponia. Conciones 738 e 750 d Martyrium 771 d

Leonius Presb. Pictauis ex Mroll. & Boucheto, Fideī prædicatio, familiaritas cum S. Hilario 91

Liafdagus Ep. M. Ripæ in Dania, miraculis clarus. Ex Adamo Bremensi & aliis. 445

Liberata V. apud Caluum-Montem in Gallia Ex Mrol. & Vita S. Berthaldi. Natalis, institutio, fons sacer 361

Libosus M. in Africa. Ex Mrol. MS. S. Hier. 37

Lietphardus Ep. M. Hunonis-curiæ in Belgio. Cōm. præu. § 1 Locus martyrij. Veneratio. Vita scripta 492. § 2 Regnum Cadruelis. Tempus martyrij 493. § 3 Episcopatus 494. Elogium e Molano 494. § 5 Aliud ex off. Eccl. 495. Vita ex MS. Peregrinatio, cædes, miracula, Translatio. 495

Liutarius Comes M. Ebbeckesdorpij. Martyrium, veneratio. 309. Miracula 315.

Lucas Diac. M. Emesæ. Comment. præu. Cultus, tempus martyrij 777. Acta ex Men. Græc. 778

Lucianus M. Ex Mroll. MSS. 47

Ludouicus puer, M. in Iaponia. Pietas in seruiendo celebrantibus Missam, alacritas in captiuitate, constantia 739 a 735 d 759 c Martyrium 761 a

Luitolfus Comes M. Ebbeckesdorpij Martyrium, veneratio 309. Miracula 315

Lupicinus Ep. Lugdunensis Gall. Ex Mroll. & aliis, Natalis, ætas, sepultura. 360

M

Macarius M. Anazarbi in Cilicia igne consumptus. Ex Men. Græc. 656 657 e

Magnus M Forosempronij. Ex Mroll. 458

Mariæ V. Purificatio, siue Hypapante Domini, Cōment. histor. § 1 Antiqua celebritas in Palestina & Phœnicia 268. § 2 Apud Syres, Cyprios, Asiaticos 269. § 3 In Ecclesia CP. & Coptica 270. § 4 Apud Latinos: an introducta abrogatis sacrificiis Plutonis aut Lupercalibus? 271. § 5 Particularis veneratio in variis Ecclesiis 273. Oratio auctore S Sophronio Ex MS. Græco. cap. 1 Mysteria Christi celebranda. Huius festi solennitas 274. cap. 2 Occursus Christi. Lumina collata. Dies purgationis 275. cap. 3 Ad occursum admittuntur orthodoxi, repelluntur hæretici 276. cap. 4 Simeonis & Annȩ prophetiæ explicatæ 277. cap. 5 Mysterium turturum & columbarum oblatarum. Epilogus 278.

Maria coniux B. Domitiani Ducis Carinthiæ. Ex huius Actis 693 f 696 c d 702 d e f 705 d e

Marinus M. in Africa. Ex Mroll. 286

Marquardus Episc. Hildesheimensis M. Ebbeckesdorpij. Ex variis. Occasio martyrij, cultus 309. gesta in Episcopatu 312 Miracula 315.

Martialis M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Martinus de Ascensione, siue de Aguirre, Presb. Ord. S. Francisci M. in Iaponia Comment. præu. Patria, acta in Ordine 733 a 734 b Veneratio decreta 740. Vita ex Historia Froez. Aduentus in Iaponiam. Prædicatio 743 Decreta mors, custodiæ datæ: 745 f 746 a f Zelus a Iaponiis culpatus 748 f 749 b Particula auris abscissa 753 Iter Nangasachum: exhortatio ad constantiam 757 c f 758 a Martyrium 767 d 761 b e.

Martyres II pueri cum S. Theione. 48.

Martyres II pueri cum S. Blasio: Christum intrepide confessi & plexi capite 331, 338 339, 342 343 344 347 348 351 352 353

Martyres VII mulieres post collectum sanguinem S. Blasij captæ, tortæ & capite plexæ 338 341 343 351.

Martyres IX cum S. Indracto 689 690.

Martyres XIII cum S. Pionio Presb. 37.

Martyrs XXIV in Africa. Ex MS. S. Hieron. 37.

Martyres XXXIV in Africa Ex Mroll. 286.

Martyres LXXIV in Africa. Ex Mroll. 286.

Martyres varij Ebbeckesdorpij. 309.

Martyres varij in Africa. Ex Mroll. 328.

Martyres Alexandriæ cum S. Philea & Philoromo capite plexi. 461 462.

Martyres Anazarbi in Cilicia cum S. Theodula igne occisi. 656 657 e

Martyres in Ponto sub Maximiano passi. Ex Mrol. Rom. Eusebio & Ruffino. Supplicia inflicta. 658.

Mathias M. in Iaponia. An ante Martinus dictus? 738 f Pro alio cognomine se offerens capitur 753 e obit in cruce. 761 b

Maurianus M. in Africa. Ex Mroll. MSS. 37

Mauricius M. Romæ. Ex Mroll. MSS. 285

Michaël Cosachi M. in Iaponia. Ars conficiendi sagittas, martyrium in cruce 760 f

Modanus Ab. in Scotia. Comment. præu. Ætas, cultus, 497. Vita ex Breuiar. Aberdon. Austera vita' conuersio multorum: mracula, reliquiæ 498.

Mucius, aut Motius Lector Emesæ M. Comm. præu. Cultus, tempus martyri) 777. Acta ex Men. 778.

Mustula M. Romæ. Ex Mrol. MS. 295.

N

Nicolaus Confess. Archrimandrita Studitarum Ord. Acœmetorum CP. Comm. præu. Studium monasterium, Ætas & cultus S. Nicolai 538 Vita ex MSS. Græc. Prologus 539. cap. 1 Patria, educatio, studia 540. cap. 2 Vita monastica: sacerdotium 541. cap. 3 Exilium sub Leone Armeno 542. cap. 4 Cruciatus & verbera 543. cap. 5 Libertas post mortem Leonis 544. cap. 6 Illustre castitatis exemplum insertum 545. cap. 7 Recessus sub Michaële Balbo & Theophilo 546. cap. 8 Præfectura Studitarum. Discessus ob Photium intrusum in Sedem S. Ignatij 548. cap. 9 Exilium & carceres: regimen monasterij resumptum 549. cap. 10 Miracula in vita. 550. cap. 11 Obitus, miracula 551.

Nithardus Presb. M. in Suecia. Ex Actis S. Anscharij. Occasio & tempus martyrij. 390.

Nona V. Merbecæ in Brabantia. Ex Actis S. Berlendis. An huius neptis? natalis 378. Translatio. miracula 382

O

Obitius Conf. Brixiæ. Comment. histor. Occasio conuersionis, miracula, cultus. 573

Oliueria V. apud Caluum-Mōtem Gall. Ex Mroll. & Vita S. Berthaldi. Fons & sacellum illi sacra. 361.

P

Papyrius M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Paulus Episc. Tricastinus. Ex variis 92 934.

Paulus M. capite plexus. Ex Men. Græc. 353

Paulus Suzuchi M. in Iaponia. Conciones 738 f 750 d Martyrium 761 c

Paulus Miki Societatis Iesu M. Nangasaki in Iaponia. Comment. præu. Historia martyrij summa fide conscripta 733. Gesta B. Pauli 735. Quem is gradum in Societate habuerit 753. Sanguis post IX mēses recens. Reliquiæ Macaum delatȩ 739 f 740 d Veneratio decreta 740. Vita ex historia Ludouici Froës Scc. Iesu. Custodia domus vicinis commendata 747 a 748 c Captius liberari renuit, martyrij cupidus 752 e f 753 a Concionatur in carcere, quosdam conuertit: particula auris abscissa circumducitur: PP. Minoribus gratias agit 753. Nangazachum mittitur. Socios exhortatur ad mortem 757 c e In itinere & Facatæ concionatur 758 f Sortem suam felicem æstimat 759 b Pacem Ecclesiæ ominatur, confitetur, vota renouat 709 d 760 a Cruci alligatus concionatur, trucidatur, zelosus semper concionator. 760 d f 761 a d e.

Paulus Ibarchi M. in Iaponia An prædicator? 738 e Ortus, conuersio, martyrium. 761 a.

Perpetua M. in Africa. Ex Mroll. 286

Petrus Galata eremita in Syria, ex Menæis 94 Vita ex Theodoreti Philotheo. 94

Petrus Baptista Presb. Ordinis S. Francisci M. in Iaponia. Comment. præu. Aduentus in Iaponiam: publica prædicatio 732 d e f patria, pietas, miracula 734 a Corpus delatum Manilam, miracula 739 f 740 b c Veneratio decreta 740. Vita ex historia Froës Acta in aduentu cum Rege prohibente conciones: extructa ecclesia, prædicatio 743 d e f. Ira Regis accensa, decreta mors, appositæ custodiæ 745 f 746 a f Zelus ab Iaponiis culpatur 748 f 749 b Sententia mortis accepta 750 c d Particula auris abscissa 753 b c f Iter Nangasachum: epistola ad Rectorem Nāgasachanum Societatis Iesu 757 c e Petit veniā a PP. Societatis 759 e Cruci alligatus trucidatur 760 d f 761 e

Petrus Suchegirus M. in Iaponia. Cognomen varie scriptum 738 e in famulatu captiuorum Societatis Iesu comprehensus 757. pro liberatione frustra laboratum 760 b Martyrium 760 f

Phileas Ep. Thmuitarum M. Alexandriæ. Comm. præu. § 1 Sedes Episcopalis: martyrij locus, tempus, Acta: opuscula scripta 459. § 2 memoria in Fastis 461. Vita auctore Gregorio coæuo ex MSS. cap. 1 Persecutio Diocletiani. S. Phileæ captiuitas, epistola ad Thmuitenses 462. cap. 2 Illustris inter tormenta Christi confessio: martyrium 463

Philippus Ep. Viennæ. Ex Conciliis & Mroll. 365

Philippus a Iesu Acolythus Ordinis S. Francisci M. in Iaponia. Ortus Mexici, ingressus iteratus in Ordinem 733 a 734 c d. Martyrium 761 b Veneratio decreta 740

Philoromus Tribunus militum M. Alexandriæ cum S. Philea. Ex huius Actis. Veneratio 461. Defensio S. Phileæ, martyrium. 464 e f

Pictus Episcopus. ex Mrol MS. 198

Pionius Presbyter, M. Smyrnæ. Comm. præu. § 1 Natalis 37. § 2 Acta 38. § 3 Martyrij tempus. 39. § 4 socij, scripta. Vita ex MS. cap. 1 Comprehensio. 40. cap. 2 Quæstio coram Polemone 41. cap. 3 Alia coram Proconsule: cædes 41. Alia Vita ex Metaphraste. cap. 1 Pionij comprehensi oratio ad Gentiles & Iudæos 42. cap. 2 Interrogatio publica in foro 43. cap. 3 Gesta in carcere, 44. cap. 4 Interrogatio II 45. cap. 5 Interrogatio III, tormenta, mors 46

Pionius M. cum S. Pionio Presb. 37 40

Placidus M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Polycarpus Ep. Animaduersio hist. Veneratio. An Ep. Bracharensis an potius Smyrnensis? 933

Polyeuctus Patriarcha CP. Vita ex historicis Græcis collecta. Cap. 1 Veneratio: inauguratio. 706. cap. 2 Studium iustitiæ. Nomen Euthymij Patriarchæ in diptycha relatum 707. cap. 3 Manus S. Ioannis Baptistæ allata. Mors Constantini Porphyrogeniti S. Polyeucto infensi: huius cum Romano Iuniore gesta 708. cap. 4 Nicephorus Phocas coronatus: ob nuptias e sanctuario reiectus 709. cap. 5 Nicephori auaritia: tyrannicæ leges de Episcoporum electione, & occisis in bello reclamante S. Polyeucto 709. cap. 5 Pallij ius & in Episcopos quosdam Italos potestas vsurpata 808. cap. 4 Ioannis Zimiscæ imperium. Obitus S. Polyeucti 711

Præcordius Presb. Corbeiæ & Valliaci in Gallia. Ex MSS. Vita & Translatio 196

Priuatula M. in Africa. Ex Mroll. 286

Probatius Presb. Nouigenti in Gallia. Comm. præu. Locus & ratio cultus 552. Vita ex MS. Cap. 1 Ordinatio, virtutes, mors 552. cap. 2 Reliquiarum inuentio: miracula 553

Publius Mart. in Africa. Ex Mroll. MSS. 37

Puer anonymus in Carinthia. Ex Actis B. Domitiani Ducis 696 c d 702 d e f 705 d e

R

Rabanus Maurus Archiep. Moguntinus. Comm. præu. § 1 Vita scripta 500. § 2 Patria. varia nomina 501. § 3 Studiorum locus, tempus, socij 503. § 4 Ex discipulis Episcopi 505. § 5 Ex discipulis Abbates 505. § 6 Ætas & scripta eius necdum Abbatis 507. § 7 Scripta eius creati Abbatis 508. § 8 Scripta reliqua: relicta cura Abbatis 509. § 9 Archiepiscopatus Moguntinus, Concilia habita 510. § 10 Obitus. Nomen in Fastis sacris 511. Vita auctore Rudolfo Presb. Præfatio 512. Cap. 1 Fuldæ erectæ ecclesiæ 513. cap. 2 Reliquiæ S. Alexandri donatæ, miraculis claræ 513 cap. 3 Prima Reliquiarum Fuldam translatio 514. cap. 4 Secunda Reliquiarum translatio. Miracula per S. Venantium facta 516. cap. 5 Alia S. Venantij miracula. Reliquiæ a B. Rabano depositæ 517. § 6 Tertia reliquiarum translatio: miracula 518. cap. 7 Reliquiæ SS. Ianuarij & Magni. miracula 520. cap. 9 Abbatiale munus depositum. Libri scripti 521.

Alia Vita auctore Ioanne Trithemio. Prologus 522. Lib. 1 Vita priuata B. Rabani cap. 1 Ortus, educatio, tirocinium vitæ monasticæ 524 cap. 2 Studia sub Alcuino 525. cap. 3 Sacerdotium: præfectura scholæ Fuldensis: discipuli 526. cap. 4 Ratio docendi, scientia linguæ Græcȩ 528. cap. 5 Celebritas Ordinis S. Benedicti. Opus B. Rabani de Cruce 529. Lib. 2 Vita B. Rabani Abbatis. cap. 1 Electio. Studia promota 530. cap. 2 Dotes ad regendum. Virtutes 531. cap. 3 Auaritia monachi punita. Mulieribus accessus ad monasterium prohibitus 532. cap. 4 Miracula: noua monasteria erecta. Abdicatio regiminis 533. Lib. 3 Vita B. Rabani Archiepiscopi cap. 1 Archiepiscopatus Moguntinus. Concilia habita 534. cap. 2 Persecutiones. Eleemosynæ. Zelus animarum 535. cap. 3 Libri scripti 530. cap. 4 Diligentia, patientia, obitus, sepultura 537

Raimundus Ab. Fiterij, fundator Ord. Calatrauæ. Comm. hist. cap. 1 Fiterium in Nauarra an Castella 252 cap. 2 Calatraua defensa. Ordo militaris institutus 253. cap. 3 Ordinis laudes 254. cap. 4 B. Raimundi obitus, translatio, miracula 255

Rembertus Archiep. Hamburgen. Bremæ. Comm. præu. § 1 Cultus 554. § 2 Vita scripta 555. § 3. Patria 556. § 4 Inuestitura Archiepiscopalis æuo S. Remberti afficta 557. § 5 Templa & cœnobia extructa 558. § 4 Victoria impetrata 558. § 5 Ætas & annus obitus 559. Vita ex MSS. Cap. 1 Archiepiscopatus Hamburgēsis institutus. S. Remberti in Clerum adoptatio 559. cap. 2 Familiaritas cum S. Anschario. Sanctitas ostensa 560. cap. 3 Anima ieiunio eius ex purgatorio liberata 561. cap. 4 Archiepiscopatus Hamburgensis delatus. Vita monastica. Eleemosynæ 562 cap. 5 Castitas sanctimonialibus commendata: zelus animarum 563. cap. 6 Captiui redempti. Mansuetudo: miracula 564. cap. 7 Morbus, mors, sepultura 565

Remedius Ep. Vapinci in Gallia Ex Mroll. 360 Reliquiæ Borsij in Aquitania 361

Reuocata M. Ex Mroll. An in Hispania 770

Reuocatus M. in Africa. Ex Mroll. 658

Rhodippus Ep. Leontinis in Sicilia. Ex Mroll. & Actis SS. Alphij, Philadelphij & Cyrini 287

Rogatianus M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Rogatus M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

S

Salustius M. Romæ. Ex Mrol. MS. 295

Saturninus M. in Africa. Ex Mroll. MSS. 37

Saturninus M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Saturninus M. Ex Mroll. An in Hispania? 770

Saturus M. in Africa. Ex Mroll. 658

Secundianus M. Romæ Ex Mrol. MS. 285

Secundina M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285

Seuerianus Ep. Animaduersio historica. Veneratio. An Bracharensis Serarianus aut Serenianus? an potius Seuerianus Gaualitanus? 933

Seuerus in Monte-Falco in Vmbria. Comm. præu. Sanctitas miraculis probata, secessus, obitus, reliquiæ, cultus 934 Acta ex Vita S. Fortunati. Ædes sacra S. Fortunato extructa 935

Seuerus Episc. Abrincen. Comm. præu. Natalis, ætas, Acta, reliquiæ 187. Vita ex MS. Cap. 1 S. Seueri ortus, equorum custodia 188. cap. 2 Liberalitas in pauperes, miracula 189. cap. 3. Conuersio Corbeceni Principis 189. cap. 4 Vita solitaria, discipuli 190. cap. 5 Episcopatus eius abdicatio 190. cap. 6 Vltima monita: obitus 191. cap. 7 miraculū. 192. Translatio I & II ex MS. Cap. 1 S. Seueri templum a Danis combustum, restauratum. 192. cap. 2 Corpus Rotomagum translatum 192. cap. 3 Aliquæ Reliquiæ ad eius monasterium relatæ 194. cap. 4 epilogus hortatorius 194. Translatio III Rotomago Parisios 195

Seuerus Episc. Rauennatium. Comm. præu. § 1 Natalis 79. § 2 Vita, ætas 79. § 3 Translatio reliquiarum, cultus apud Germanos 81. Vita ex MS. & Mombritio ac Breuiariis. Cap. 1 S. Seueri patria, cōiugium, opificium 82. cap. 2 electio ad episcopatum, ordinatio 83 cap. 3 S. Geminiani sepultura, ordinario S. Heracliani 84. cap. 4 Obitus, sepultura, miracula 85. cap. 5 Digressio mystica de coniugio & opificio eius 85. cap. 6 Digressio altera de miraculis 87. Miraculum ex Rubeo 87. aliud ex B. Petro Damiano 88. Alia Vita auctore Ludolpho Presb. ex MSS. Prologus 88. cap. 1 Quomodo auctor Vitam sit assecutus 88. cap. 2 miraculosa electio ad episcopatum 89, cap. 3 mors, celebritas 89. Lib. 2 cap. 1 Reliquiæ transferuntur Moguntiam 90. cap. 2 Dein Erfuitum 91

Sicharia V. Aurelian. Ex Mroll. 288

Sigebertus Rex Francorum Austrasiorum Metis. Comm. præu. § 1 Francorum origo, sedes, migrationes. Primi S. Sigeberti maiores 206. § 2 Austrasiorum & Neustriorum origo. Ditiones S. Sigeberti in Belgicis & Germanicis prouinciis 208 § 3 Ditiones in interiore Gallia 210. § 4 Æqualitas diuisorum regnorum inter S. Sigebertum & Chlodoueum fratres. Leges subditis præscriptæ 212. § 5 Metis sedes regia Austrasiorum. S. Sigeberti natalis & veneratio 212. § 6 Vita scripta: de Fredegario, Gestis Regum Fracorum, aliisque historicis iudicium 213. § 7 Anni Regum Francorum ab ætate S. Martini numerati. Annus obitus Theodosij Magni & S. Ambrosij 215 § 8 Chronologia stabilita in successoribus S. Martini & Regibus Franc. vsque ad obitum Chlotharij I 217. § 9 Ætas Regum a filiis Chlotharij I ad obitum Dagoberti. S. Sigeberti natiuitas, regnum 218. § 10 Anni regnorum Chlodouei II & S. Sigeberti fratrum, & Childeberti intrusi 220. § 11 Anni Chlotharij III & Childerici nepotum ex fratre S. Sigeberti 221. § 12 Regum Dagoberti filij S. Sigeberti & huius ex fratre nepotis Theoderici, & filiorum Chlodouei & Chrodeberti tum Dagoberti III aliorumque successorum 223. § 13 Anni Christi Imperatorum, Consulum, Indictionum a posteris intrusi 225 Vita auctore Sigeberto Gemblecēsi. Cap. 1 Regia itirps. natiuitas. 227 cap. 2 Regnū Austrasiorum, obitus patris Dagoberti 228. cap. 3 Obitus B. Pippini. Maior domus Grimoaldus. Bellum Thuringicum, 229. cap. 5 Monasteria dotata, eleemosynæ, mors, sepultura. 230

Analecta ex variis § 1 S. Sigeberti vxor Imnechildis, filius Dagobertus Rex Austrasiorum, neptis S. Irmina, pronepos S. Gregorius Vltraiectinus, aliique a S. Sigeberto prognati 231. § 2 Epistolæ eius & responsa, immunitas Ecclesiastica defensa 232. § 3 Monasteria extructa, dotata 233. Historia Translationis I & miraculorum, auctore Sigeberto Gemblacensi ex MS. Prologus 236 Cap. 1 Translatio corporis S. Sigeberti 236. cap. 2 Pœna detrahentium sanctitati eius: corpus incorruptum 237. cap. 3 Sanitates collatæ. Vincula pœnitentis disrupta 238. Historia Translationis II ex MS. Cap. 1 Secunda Reliquiarum eleuatio. Contumacia punita 239. cap. 2 Dæmoniacus & amentes sanati, captiui liberati 239. Translatio III & IV corporis S. Sigeberti. Ex variis 240. Narratio ex Gallico Georgij Alberici 241

Siluanus Ep. Emesæ M. 777 Acta ex Men. Gr. 778

Simon M. capite plexus. Ex Men. Græc. 353

Simplicius Ep. Viennæ Gall. Comm. hist. Sāctitas, natalis, ius Metropolitæ controuersum, obitus. 354

Sorus Eremita apud Petracorios 199 942. Vita ex MS. Præfatio 199. Cap. 1 Ortus seculi fuga 199 942 cap. 2 Vita solitaria, fiducia in Deum 200. cap. 3 Lepra S. Guntramni Regis depulsa 201. cap. 4 Alia miracula 203

T

Tarcitij M. Translatio reliquiarum Fossani in ditione Pedemontana ad ædem Somascorum 932

Theion M. gladio occisus Ex Men. Græc. 48

Theoctistus M. capite plexus. Ex Men. Græc. 466

Theodericus Ep. Mindensis M. Ebberkesdorpij. Ex variis. Occasio Martyrij, cultus 309. Gesta in Episcopatu 312 Miracula 315

Theodori M. Translatio reliquiarum Fossani ad ȩdum Somascorum. 932

Theodula M. Anazarbi in Cilicia 656 Acta ex Menæis. Tormenta inflicta. Conuersio aliorum. Obitus 657

Theophili M. Translatio reliquiarum Fossani ad ædem Cathedralem 932

Theophilus Pœnitens Vice-Dominus siue Oeconomus Ecclesiæ, Adanæ in Cilicia Comm. præu. § 1 Locus & tempus gestæ historiæ. Dignitas Vicedomini siue Oeconomi 480. § 2 Acta varia pœnitentiæ S Theophili: eiusdem memoria sacra 481. Historia auctore Eutychiano, interprete Paulo Diacono Neapoleos ex MSS. Cap. 1 Theophili a vita pia discessus. Christus & Maria abiurati. 483. cap. 2 Theophili pœnitentia. Spes veniæ a Deipara Virgine impetrata. 484. cap. 3 Peccata remissa. Chirographum redditū. Obitus Theophili 486. Eadem historia metrica, auctore (vt creditur) Marbodo Episc. Redonensi ex MS. Cap. 1 Theophili vita pie cœpta: lapsus in scelera, Christo & Maria abiuratis 487. cap. 2 Pœnitentia Theophili 488 cap. 3 Increpatio S. Mariæ apparentis & spes veniæ impetrandæ data Theophilo 489. cap. 4 Theophilo peccata remissa: chirographum restitutum eius obitus 490

Theophilus M. Ex Mroll. An in Hispania? 770

Theophilus Scholasticus M. Cæsareæ Cappadociæ. Ex Mroll. & Actis S. Doroth. V. M. Veneratio 771. Rosȩ & poma per Angelum missa 772 d 774 f. Conuersio, tormenta, mors 775

Thiotericus Comes M. Ebbeckesdorpij. Martyrium, cultus sacer 309. Miracula 315

Thiotrichus Satelles M. Ebbeckesdorpij 309 315

Thiotricus Comes M. Ebbeckesdorpij 309 315

Thomas Dāchi M. in Iaponia. Prȩdicatio 738 f 750 d Martyrium 761 c

Thomas Cozachi puer M. in Iaponia. Constantia 738 ministerium Missæ. hilaritas & pietas 753 ætas, martyrium 761 c

Tigrides Ep. Vapinci. Ex Mroll. 360

Timotheus. Ex Menæis. An Studita sub S. Theodoro 94

Torquatus Episc. Tricastinus. Ex Saussaio & Sanmarthanis 193 934

Trosimi M. Translatio reliquiarum Fossani in ditione Pedemontana ad ædem Somascorum 932

Tuianus Abbas in Brit. Armor. Ex Breuiar. 198

V

Vedastus Ep. Atrebatensis Comm. præu. § 1 Episcopatus Atrebatensis & Cameracensis vniti. An alij ante S. Vedastum Episcopi? 782. § 2 Ætas SS. Remigij & Vedasti: vtriusque Episcopatus. Francorum ad fidem conuersio 783. § 3 Annus obitus SS. Remigij & Vedasti 784. § 4 Natalis & cultus S. Vedasti 785. § 5 Corpus a SS. Autberto & Audomaro translatum. 786. § 6 Monasterium & Templa illi sacra 787. § 7 Vita scripta 789. § 8 Translatio corporis Bellouacum, & relatio Atrebatum 790. § 9 Reliquiæ in æde Cathedrali Atrebatensi & Cameracensi: aliæ Duaci & Lætiis 791. Vita breuior ex MSS. 792 961. Vita ab Alcuino emendata. Prologus 794. cap. 1 Doctrina Christiana explicata Chlodoueo Regi. 795. cap. 2 Miracula & virtutes 796. cap. 3 Episcopatus Atrebatēsis 797. cap. 4 Obitus, sepultura 798. cap. 5 Translatio corporis 799. Adhortatio ad imitandas eius virtutes 800. Epitaphium 801 Historia Translationis ex Vita S. Autberti Ep. Camerac. 801.

Miracula auctore Haimino Presb. ex MSS. 801. Sermo Haimini de 2 paruulis sanatis ex MSS. 802 Apparitio & valetudo moribundo restituta auctore Huberto Presb. ex MS. 803. Miracula diuersis temporibus facta ex MSS. Prologus. 805. Pars 1 Eleuatio reliquiarum. Beneficia ægris collata. Pœna inflicta maleuolis. 805. Pars 2 Alij iniurij poniti. Miracula Bellouaci facta 807. Historia Translationis ex MSS. Pars 1 Corpus Bellouacum delatū & Atrebatum relatum 809. Pars 2 Energumenus liberatus. Virga arida in siluam excrescens 810 Miracula alia ex MS. 812. Alia auctore Balderico Ep. 813. Alia seculo XIV facta. 814.

Verdiana V. Castelli-Florentini in Etruria. Comm. præu. § 1 Ætas, professio. Acta 255. § 2 Priuata publicaque professio 256. § 3 Hymnus 257. Vita auctore Attone Ep. cap. 1 Sancta adolescentia, peregrinatio ad S. Iacobum 257. cap. 2 Iter Romanum, inclusio, vitæ austeritas 258. cap. 3 Illius & serpentum conuictus 259. cap. 4 Miracula in vita 259. cap. 5 Obitus miraculis illustratus 260. cap. 6 Funus curatum non sine miraculo 261. cap. 7 Miracula in S. Verdianæ templo 261. cap. 8 Variæ curationes 262. cap. 9 Miracula, quorum testis oculatus Auctor. 263.

Veronica matrona Hierosolymitana. Comment. Histor. § 1 Effigies Christi data S. Veronicæ 449. § 2 Romam ab ea lata. An neptis Herodis Regis? 450. § 3 Veneratio S. Veronicæ 451. § 4 Coniugium SS. Amatoris & Veronicæ: aduentus in Gallias 453. § 5 An S. Veronica sanguinis profluuio a Christo liberata, ac sub nomine Venicæ aut Venisæ colatur 454. § 6 Pietas Christianorum erga effigiem Christi a S. Veronica Romæ relictam 455. § 7 Effigies ad archetypum efformatæ & cultu celebres. 456.

Victor M. Ex Mroll. MSS. 47.

Victor M Romæ. Ex Mrol. MS. 295.

Victor M. in Africa. Ex Mroll. 285.

Victoria M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Victoria alia M. Romæ. Ex Mrol. MS. 285.

Vincentia coniux S. Seueri Episc. Rauenn. In huius actis. Natalis 79. Coniugium 82, improbatus accessus mariti ad electionem noui Episcopi 83 89 sepultura 85, 89. Translatio reliquiarum Moguntiam. 90

Vincentia M. in Africa. Ex Mrol. MS. S. Hier. 37

Vincentius Ep. Trecensis in Gallia. Ex Actis S. Auentini, & Catalogis Epp. Trecensium: Ecclesia S. Auentino extructa. 480

Vindemianus eremita in Bithynia. Ex Men. 99

Vitalis M. Abulȩ in Hispania. Corpus Roma eo translatum. 768.

Vlgisus, Ep. & Ab. Lobiensis in Belgio. Comment. hist. Situs monasterij, fundatio. Abbates primi Episcopi. Huius reliquiæ, Translatio. 498.

Vodalus, Benedictus Suessione. Comm. præu. Ætas. Acta, cultus sacer 690. Vita ex MS. Prologus 691. cap. 1 Ortus. prædicatio apud Suessiones, fuga, reditus 591. cap. 2 Miracula, obitus 992.

Vrbanus M. in Africa. Ex Mroll. 286.

Vrsicinus M. Podij. Ex Actis S. Agrippani. 204, e 205 d

Vrsus Presb. Augustæ Prætoriæ. Comm. præu. Cultus sacer. Alius S. Vrsus M. Huius miracula, & Acta interpolata 97 936. Vita ex MS. cap. 1. S. Vrsi Christianæ virtutes, miracula 937. cap. 2. Alia miracula, prædicationes, obitus 938.

W

Wereburga Virgo, filia Regis Merciorum. Comment. præu. § 1 Stirps regia. Vita scripta. Tempus præfecturæ monasticæ 384. § 2 Reliquiæ Cestriam translatæ. Veneratio 385. Vita auctore Goscelino ex MS. Cap. 1 Ex quatuor regiis familiis progenies 386. cap. 2 Conuersatio in Eliensi monasterio: præfectura variorum monasteriorum 387. cap. 3 Obedientia anserum siluestrium: inobedientia villici punita 388. cap. 4 S. Weneburgæ mors, sepultura, translatio. 389.

Werinhartus Satelles regius M. Ebbeckesdorpij. Martyrium, veneratio 309. Miracula 315.

Wigmannus Comes M. Ebbeckesdorpij. 309. 315.

Wolfholdus Presb. Hohenwarti in Bauaria 247 Vita auctore Matth. Radero. 248.

Z

Zotreus M. Ex Mrol. MS. S. Hieron. 47

INDEX CHRONOLOGICVS
IN TOMVM I FEBRVARII.

Qvæ hoc tomo examinantur quæstiones Chronologicæ, strictim ordine seculorum a Christo nato ad nostra tempora obseruato, proponuntur, quo scilicet tempore Sancti, præcipue, quorum Acta hoc tomo, aut memoria, referuntur, diem extremum obierint, natiue, aut ad episcopatum, aut quid aliud euecti sint, aut eorum reliquiæ eleuatæ, aut translatæ.

Chronologiam Regum Francorum primæ stirpis a Faramundo ad Pippinum hic damus, & inseruntur ab SS. Martino, Remigio, Vedasto, Amando, allisq; res gestæ & suis annis affixæ, vt Chronologia illa Regum solidioribus Notis firmetur.

Litteræ A B C & c. indicant partes paginarum, in quibus rationes Chronologicæ obseruantur.

I SECVLVM A CHRISTO NATO.

Anno I Christi nati. Pvrificatio Deiparæ Mariæ, siue Hypapante Christi Domini 2 Februarij. 268

Epocha annorum æræ vulgaris Christi relata hactenus ad Consulatum C. Cæsaris & L. Æmilij Pauli, alibi adhuc examinanda. 18 b 216 b

Circiter annum 24 S. Ignatius Ep. Antiochenus nascitur. 18 c

42 S. Petrus venit Romam 8 d 17 c S. Euodius fit Episcopus Antiochiæ. 17 d

56 S. Paulus venit Romam. 8 d

58 S. Paulus in Hispaniam proficiscitur 8 d sequentibus annis S. Cæcilius & socij Episcopi in Hispaniam missi. 9 b

Sub Nerone S. Blasius Ep. Oretanus M. 2. Febr. 321

An. 69 S. Ignatius fit Episc. Antiochenus. 18

Hoc. 1 sec. S. Veronica matrona Hierosolymitana mortua est 4 Febr. 449

S. Cornelius Centurio obit 2 Febr. 279

Eodem 1 sec. S. Cæcilius Ep. Eliberitanus moritur 1 Februar. 4

Cir. 99 S. Bucolus Ep. Smyrnensis moritur 6 Feb. 766 f

II SECVLVM.

Anno 106 Persecutio in Christianos sub Traiano cœpta. 19 a

108 S. Ignatius Ep. Antiochenus M. 1 Febr. 13 19 b

III SECVLVM.

Anno 249 Decius fit Imp. & alteri Consulum sufficitur. 595 e

250 S. Gatianus fit Ep. Turonensis. 215 d

S. Celerinus Romæ capitur, torquetur. 322 e

251 SS. Pionius Presb. Dionysius, alter Pionius & 13 socij MM. 1 Febr. 37 39 f

251 S. Agatha V. M. Catanæ in Sicilia 8 Febr. 595

252 Ætnæi ignes velo S. Agathæ repressi, 647

Hoc 3 seculo Celerina, Laurentinus & Ignatius MM. 3 Febr. 321

Cir. 255 S. Anatholianus M. Claromonte in Gallia 6 Febr. 768

Eodem 3 sec. Solennitas festi Hypapantes Christi seu Purificationis indicatur apud S. Methodium Episc. M. 168 e

S. Iulianus M. Autissiodori 3 Febr. 331

An. 300 S. Gatianus Ep. Turonen. moritur. 215 d

IV SECVLVM.

Seculi 4 initio Sancti Martyres Pontici 5 Febr. 658

S. Gelasius puer Placentiæ Ital. 4 Febru. 465

Sub Diocletiano, S. Apronianus Commentariensis M. Romæ 2 Febr. 287

SS. Theodula, Boëthus, Euagrius, Macarius & alij MM. Anazarbi in Cilicia 5 Febr. 656

SS. Dorothea V. Theophilus Scholasticus, Christe & Calliste MM. Cæsareæ Cappad. 6 Febr. 771

An. 304 SS. Phileas Ep. Thmuitarum, Philoromus Tribunus militü, alij MM. Alexandriæ 4 Feb. 459

312 SS. Siluanus Ep. Lucas Diac. Mucius Lector MM. Emesæ 6 Febr. 777

Circ. 314 S. Rhodippus Ep. Leontinis obit 2 Febr. 287

316 S Martinus nascitur 215 c

Sub Licinio Imp. S. Blasius Ep. Sebastenus, VII mulieres & II pueri Martyres 3 Febr. 331

Hoc 4 sec. S. Eubertus Episcopus, Tornaci & locis vicinis euangelio Christi annuntiato moritur 1 Febr. 47

Cir. 320 S. Dorothea V. Alexandriæ 6 Febr. 776

Post 325 S. Ionnes Ep. Irenopoli Ciliciæ 4 Febr. 466

An. 337 Constantinus Magnus Imp. moritur 215 d

S. Lidorius consecratur Ep. Turonensis 215 d

346 S. Seuerus fit Episcopus Rauennas 80 c 83 d

348 S. Abramius Ep. Arbelorum in Perside M. 4 Feb. 466

371 S. Lidorio Ep. Turonensi mortuo, S. Martinus ordinatur Episcopus 215 d

378 S. Ephræm Syrus moritur æstate vel autumno 50 f 51 c colitur 1 Febr. 49

379 Theodosius Magnus 19 Ianuarij creatur Imperator 215 f

386 S. Cyrillus Ep. Hierosol. obit, cuius Oratio in festo Hypapantes habita 269

Cir. 390 S. Seuerus Ep. Rauennas moritur 1 Febr. 79 80 c

An. 493 S. Patricius fer. 4 17 Martij obit 109 c

394 An annus hic scribendus, Post Consulatum Arcadij III & Honorij II, prioribus annis ad Epocham annorum Christi acceleratis? 216 b

395 Theodosius Magnus moritur 216 a

397 S. Martinus Ep. Turonensis moritur 8. Nouemb. die Dominica Attico & Cæsario Coss. 215 e 216 d e sepelitur 11 Nouemb. 216 e

397 S. Briccius fit Ep. Turonensis 217 b

398 S. Amrosius Ep. moritur 216 d

Sec. 4 fine S. Leonius Presb. Pictauis 1 Feb. 91

V SECVLUM.

Seculi initio S. Agricolaus Ep. Traiecten. moritur 5 Febr. 659

S. Simplicius Ep. Vienn. in Gall. 3 Febr. 354

An. 417 Faramundus R. Francorum constituitur 208 b

428 Clodius R. Francorum Faramundo succedit 208 b

435 S. Remigius nascitur 783 d

444 S. Eustochius fit Ep. Turonensis 217 b

Circa 445 S. Seuerus in Monte-Falco oppido Vmbriȩ moritur 1 Febr. 934

Hoc 5 sec. S. Isidorus Pelusiota Presb. & mon. Ægypti 4 Febr. 468

An. 448 Meroueus R. Franc. Clodio succedit 208 b

456 Childericus R. Franc. Meroueo patri succedit 208 c

457 S. Remigius ordinatur Episcopus Remorum 783 d

Eodem 5 sec. S. Petrus Galata eremita prope Antiochiam 1 Feb. 94

S. Cinnia V. Hiberna 1 Feb. 96

An. 461 S. Perpetuus fit Ep. Turonensis 217 c

479 Chlodoueus I R. Franc. Childerico patri succedit, saltem sub finem anni 208 c

Cir. 486 S. Lupicinus Ep. Lugdunen. moritur 3 Febr. 360

An. 488. S. Mel Ep. Ardachadensis in Hibernia 6. Febr. 780 c

S. Melus frater succedit, colitur 6 Febr. 777

Cir. 490 S. Auitus ordinatur Ep. Viennen. 661 e

494 Chlodoueus I deuictis Alamāanis fit Christianus 208 f

Cir. 500 S. Vedastus consecratur Ep. Atrebatēsis 784 b

S. Vrsus Presb. Augustæ Prætoriæ 1 Feb. 97 936

Cir. 500 S. Flosculus Ep. Aurelian. 2 Feb. 288

VI SECVLVM.

Seculi 6 initio S. Aventinus Presb. Trecis moritur 4 Feb. 474

S. Vindemianus eremita in Bithynia 1 Febr. 99

An. 504 & 506 Chlodoueus anno regni 25 correptus febri, biennio ægrotat tomo 2 Febr. 246 c 548 b

507 Gothi cum Alarico Rege cæduntur a Chlodoueo 1. 217

508 aut 509 Synodus Aurelianensis I habita 218 a

509 Chlodoueus I moritur 27 Nouemb. 217 e f

Succedunt 4 filij regno quadrifariam diuiso 218 b

523 S. Brigida senior V. Thaumaturga obit Kildariæ in Hibernia 4 feria 1 Febr. 99 109

Post. 523 S. Auitus Ep. Viennen. moritur 5 Febr. 660 661 e

An. 524 S. Darlugdacha V. in Hibernia 1 Feb. 186

Chlodomeres R. Aurelianensium moritur 218 b

Cir. 525 Æra vulgaris annorum Christi a Dionysio Exiguo Ab. cœpta introduci 18 a

Ann. 530 S. Remigius Ep. Remorum moritur 785 b

531 Synodus Aurelianensis II habita 227 a

533 Theodericus I R. Franc. Austrasiorum moritur 218 c

535 aut 536 Synodus Aurelianensis III habita 227 a

Cir. 538 S. Theophilus pœnitens Adanæ in Cilicia 4 Febr. 480

Cir. 580 S. Vedastus Ep. Atrebatensis obit 6 Febr. 782 785 f

Cir. 546 S. Vincentius Ep. Tricassinus 4 Febr. 480

An. 547 Synodus Aurelianensis V habita 227 b

An. 548 Theodebertus I R. Franc. Austrasiorum moritur 218 c

Hoc 6 sec. S. Auentinus Ep. Castroduni in Gallia. 4 Febr. 477

SS. Oliueria & Liberata sorores Virg. in Gallia 3 Febr. 361

S. Seuerus Ep. Abrincensis 1 Feb. 187

S. Præcordius Presb. 1 Feb. 196

S. Sorus eremita 1 Febr. 199

An. 555, Theodebaldus R. Franc. Austrasiorum moritur 218 c

558 Childebertus R. Parisiorum moritur 218 c

561 Chlotharius I R. Francorum 218 d

Annus 1 regnorum 4 filiorum Chlotharij I secundum Fredegarium 219 a

562 Annus 1 regnorum 4 filiorum Chlotharij I secundum Gregorium Turonensem 219 a

Cir. 570 Charibertus R. Parisiorum moritur 218 e

An. 575. Sigeberto 1 R. Austrasiorum interfecto Childebertus filius a die Natiuitatis Christi regnat 218 e

Cir. 576 S. Laurentius Illuminator Ep. Spoletinus moritur 3 Febr. 361

Cir. 578 S. Philippus Ep. Viennen. 3 Febr. 365

An. 584 Chilperico R. Francorum occiso succedit Chlothatius II filius 219 b

586 S. Euantius Ep. Vienn. obit. 3 Feb. 365

593 S. Gunthramno R. Burgundiorum mortuo succedit Childebertus R. Austrasiorum 219 b c

Cir. 594 S. Amandus Episcopus Traiectensis nascitur 830 a

An. 596 Childeberto R. Austrasiorum & Burgundionum succedunt Theodebertus II & Theodericus II filij 219 c d

Discedunt Roma versus Angliam SS. Augustinus, Laurentius aliique 290 d

597 S. Ethelbertus R. Cantij aliique conuertuntur ad fidem 291 c

598 S. Laurentius Romam ex Anglia mittitur 291 c

Cir. 600 S. Ingenuinus fit Ep. Brixinensis 669 c

VII SECVLVM.

Anno 601 S. Laurentius Roma in Angliam redit 291 e

608 S. Augustino Ep. Cantuariensi succedit S. Laurentius Ep. Cantuariensis 292 c

611 S. Apollinari Ep. Bituricensi succedit S. Austregisilus 830 d

Cir. 612 S. Amandus apud Bituriges includitur cellæ 830 d

An. 612 Theodeberto II R. Austrasiorum occiso succedit Theodericus frater 219 d

613 Theoderico II R. Burgundionum & Austrasiorum mortuo & Sigeberto II aliisque filiis Theoderici occisis Chlotharius II fit Monarcha Francorum 219 d

An. 619 S. Laurentius Archiep. Cantuariensis obit 2 Feb. 289

621 aut 622 Dagobertus I fit Rex Austrasiorum 219 d

Cir. 627 S. Amandus prima vice abit Romam 630 e

An. 628 Chlothario II R. Francorum mortuo succedunt filij Dagobertus I & in parte Aquitaniæ Charibertus 219 e

Cir. 628. S. Amandus ordinatur Episcopus 830 e

629. Gentibus prædicat fidem 830 f

630 Secunda vice abit Romam 831 a

S. Arnulphus secedit in eremum 219 f

631 S. Gertrudis nascitur 835 a

S. Amandus Gandaui prædicat 831 a

632 Mortuum suscitat, monasteria extruit 831 b

633 Sclauos adit 831 b

634 In exilium pellitur 831 c

635 Cinegelsus R. Saxonum Occiduorum baptizatur 905 b

S. Sigebertus R. Austrasiorum nascitur & baptizatur a S. Amando 120 e 831 c

636 S. Amandus monasteria Gandaui regit per octo annos 831 d

Charibertus R. Aquitaniæ moritur 220 b

Corpus S. Seueri Ep. Rauennatis in Germaniam transfertur 81 d

637 S. Remaclus Solenniaci fit monachus 371 f

638 S. Amandus Elnonense monasterium extruit 831 e

S. Sigebertus fit Rex Austrasiorum 220 b

640 S. Amandus de sacro fonte suscipit S. Clotsendem 831 e

S. Ingenuinus Ep. Sabionensis moritur 5 Febr. 669

S. Lietphardus Ep. M. 4 Febr. 492

644 Dagoberto 19 Ianuarij mortuo succedunt filij S. Sigebertus & Chlodoueus 220 c d

S. Amandus constituit S. Florbertum Abbatem Gandensem 831 f

645 Marchianense monasterium extruit 831 f

646 SS. Eligius & Audoënus 14 Maij Dominica ante Adscensionem consecrantur Episcopi 220 d

S. Ioanni Agno Ep. Traiectensi mortuo S. Amandus succedit 832 a

Cir. 646 SS. Remaclus & Hadelinus in Austrasiam veniunt 372 a c

An. 647 S. Martinus creatur Pontifex Romanus 832 d

649 S. Amandus petir a S. Martino liberari ab Episcopatu Traiectensi 832 d

650 S. Amandus tertia vice abit Romam cum S. Humberto Ab. Maricolensi & Nicasio Elnonensi 833 b c

Cir. 650 S. Lambertus Ep. Traiecten. nascitur 833 f

S. Remaclus fit Episc. Traiectensis 372 a 834 a

S. Monenna magistra S. Osithæ & Brigidæ Glastoniensis floret 107

Post 650 SS. Agrippanus Ep. Podiensis & Vrsicinus MM. in Gallia 1 Febr. 204

An. 651 S. Amandus impetrat priuilegia a S. Martino Papa & redit cum S. Landoaldo & aliis 833 c d

Clericum ordinat S. Bauonem 834 c

652 S. Adalbaldus Dux occiditur 2 Febr. 295 299 b

S. Rictrudis & filiæ vitam monasticam assumunt 834 d

Cir. 653 S. Amandus oratorium S. Gisleni consecrat 834 e

An. 655 Includit S. Bauonem 834 f

657 S. Bauo moritur: a S. Amando sepelitur 834 f

659 S. Liuinus martyrio consecratur 835 b

Cir. 660 S. Amandus consecrat Ecclesiam Antuerpiensem 835 b

S. Remaclus relicto Episcopatu Traiectensi secedit Stabuletum & Malmundarium cum S. Ha delino 372 c

Brigida discipula S. Monennæ floret, Glastoniæ sepulta 107

An. 662 Chlodoueo II R. Francorum Neustriorum mortuo, succedit Chlotharius III filius 221 a

663 S. Sigebertus R. Austrasiorum o bit 2 Februar. 221 b

Successor Dago bertus filius in Hiberniam exul mittitur 121 d 231 b

Childebertus filius Grimoaldi Maiori s-Domus intruditur 221 e

664 S. Gertrudis moritur 377. e 835 a

Childebertus Rex intrusus Austrasiorum pellitur 221 f

Childericus frater Chlotharij III fit R. Austrasiorum 221 f

S. Florbertus Ab. Gandensis moritur 835 c

S. Amandus creat Abbates Aldebertum S. Bauonis & Ioannem Blandiniensium 835 d

665 S. Eligio Ep. Nouiomensi mortuo succedit S. Mommolenus 835 e

666 S. Amandus extruit monasterium Barisiacum 835 f

667 Corpus S. Vedasti Ep. Atrebatensis transfertur a SS. Autberto & Audomaro 787 b

675 S. Autbertus Ep. Cameracensis obit 836 a

676 S. Vindicianus ordinatur Ep. Cameracensis 836 a

Chlothario III Rege Franc. mortuo succedit Theodericus frater, & hoc pulso Childericus frater R. Austrasiorum 223 a b

S. Theodardus Ep. Traiectensis M. 836 b

677 S. Lambertus consecratur Ep. Traiectensis 836 b

678 S. Wilfridus ex Episcopatu Eboracensi pellitur. 223 f

679 Childerico R. Franc. occiso succedit Theodericus 223 c e f S. Wilfridus Episc. Eboracensis in Frisiam venit 223 f S. Leodegarius Epis. Augustodunen. captiuus detinetur. 224 b

680 S. Wilfridus inuisit Dagobertum II Regem Austrasiorum Transrhenanorum 224 a 231 c Interest Synodo Romanæ sub S. Agatone. 224 a

681 S. Amandus consecrat Ecclesiam Elnonensem & condit testamentum. 962

683 S. Amandus constituit 7 Martij Baudemundum Abbatem Blandiniensem. 873 d

684 S. Amandus moritur Elnone 6 Febr. 815 837 e non diu post Vita a Baudemūdo scribitur. 843 f

S. Leodegarius Ep. Augustodunen. interficitur. 224 b

687 Vulfoaldo Maiore-Domus mortuo succedit Pippinus Herstallius 224 c Ebroinus Maior-Domus Neustriæ interficitur. 224 c

Dagobertus II R. Austrasiorum obit. 224 c

688 S. Leodegarij corpus trāsfertur & mense Maio in monasterio S. Maxentij deponitur 224 d

Warado Maior-Domus Neustriæ, a filio Gislemaro supplantatur. 224 d

689 Gislemaro mortuo Warado fit iterum Maior-Domus 224 d S. Audoënus Ep. Rotomagen. 24 Augusti obit 224 d S. Ansbertus fit Ep. Rotomagen. 224 f Waradoni succedit Maior-domus Bertharius. 225 a

690 Pippinus Herstallius victoriam de Theoderico Rege obtinet Textricij in Veromanduis. 225 a

Cir. 690 S. Hadelinus Presb. in Belg. obit 3 Febr. 366

An. 691 aut 692 Synodus Rotomagensis sub S. Ansberto. 224 f

An. 693 Corpus S. Audoëni in festo Ascensionis trasfertur 224 f S. Ansbertus in exiliū pellitur 224 f Theoderico R. Francorum succedit Chlodoueus III, filius. 225 a b

Cir. 693 B. Andreas Ab. Elnonensis obit. 6 Febr. 903

An. 698 Chlodoueo III succedit Childebertus frater. 225 b

Corpus S. Amandi a S. Mommoleno transfertur. 838 a

Cir. 700 SS. Berlendis, Nona, Celsa VV. 3 Febr. 377

S. Brigida Scota floret Abernetti. sepulta 108

VIII SECVLVM.

Seculi 8 initio S. Bertulphus Rēticæ in Arthesia obit. 5 Febr. 675

S. Indractus, Dominica & IX socij MM. 5 Febr. 688

S. Vodalus Benedictus Suessione 5 Febr. 690

711 Childebertus R. Francorum obit 225 b succedit Dagobertus III 225 c

714 Pippinus Herstallius Princeps Francorum obit mense Decembri. 224 c

Succedit Theobaldus e filio Grimoaldo nepos, & Carolus Martellus in custodia detinetur. 225 c

715 Carolus Martellus e custodia elapsus, apud Austrasios Maior-Domus 225 c Dagoberto III succedit Chilpericus filius Childerici. 225 d

717 Chilpericus R. vincitur a Carolo Martello apud Cameracenses 21 Martij Dominica. 225 e

Hoc 8 sec. S. Wereburga V. obit 3 Febr. 384

720 Chilperico R. Francorum succedit Theodericus. 225 e

Cir. 728 S. Berlendis corpus eleuatur. 378 b

Post. 728 S. Ina R. Occidentalium Saxonum moritur Romæ 6 Febr. 905

An. 737 Theoderico R. Francorum mortuo Carolus Martellus absque Rege imperat. 225 e

741 Carolo Martello mēse Octobri succedunt Karlomannus & Pippinus filij. 225 e

743 Childericus vltimus Rex Francorum 225 e

750 Childerico deposito Pippinus in Regem a S. Bonifacio coronatur. 225 f

754 Childericus e Rege monachus moritur 225 f Pippinus a Stephano Papa iterum coronatur. 225 f

Hoc 8 sec. S. Hadeloga V. Kitzingi moritur. 2 Febr. 303

S. Vlgisus Ep. & Ab. Lobiensis 4 Febr. 498

An. 785 B. Rabanus Maurus nascitur Mogūtiæ. 507 e

IX SECVLVM.

Seculi 9 initio BB. Domitianus Dux Carinthiæ, Maria coniux & puer anonymus 5 Febr. 693 699

An. 801 S. Anscharius nascitur. 391 d

802 B. Rabanus mittitur ad Alcuinum Flaccū. 507 e

809 Corpus S. Amandi eleuatur. 838 b

810 Godefridus R. Daniæ moritur. 399 c

B. Rabanus præficitur scholæ Fuldensi. 507 f

812 Hemmingus R. Daniæ obit. 399 c

815 B. Rabanus fit Sacerdos. 508 a

Cir. 820 S. Rembertus Archiep. Hamburgen. nascitur. 559 c

An. 822 B. Rabanus creatur Abbas Fuldensis. 508 b

823 S. Anscharius mittitur ad Corbeiam Saxonicam. 391 e

826 Herioltus R. Daniæ Moguntiȩ baptizatur 399 e

S. Theodorus Studita moritur. 538 f 547 e

829 S. Anscharius Sueciæ fidem infert. 401 e

831 S. Anscharius consecratur Archiepiscopus Hamburgensis. 391 e

834 Decreta dantur a Gregorio IV, & Ludouico Pio de Sede Hamburgi Episcopali statuta & missione S. Anscharij ad Danos & Suecos. 405 406

Cir. 840 S. Nithardus Presb. M. in Suecia occisus. 3 Febr. 390

Vita S. Amandi metrica a Milone Presb. scripta. 842 d e

842 B. Rabanus curam Abbatialem deponit. 509 d

Cir. 845 S. Erlulfus Ep. Verdensis M. 2 Febr. 314 b

847 S. Anscharius fit etiam Ep. Bremensis. 392 f

B. Rabanus ordinatur Archiep. Moguntinus 510 d Concilium I celebrat. 510 d e f

848 Cogit Concilium contra Gothescalcum. 510 f

849 Walafridus Strabo Abb. Augiensis obit. 506 d

852 B. Rabanus 3 Concilium cogit. 511 c

Corpus S. Vedasti Ep. Atrebatensis eleuatur. 790 e 805 f

856 B. Rabanus Archiepisc. Moguntinus moritur 4 Febr. 511 d

Horico seniori R. Daniæ succedit Horicus iunior. 399 f

865 S. Anscharius Archiep. Hamburgen. moritur 3 Febr. 391 393 b

S. Rembertus ordinatur Archiep. Hamburg. 559 c

868 S. Nicolaus Conf. Archimandrita Studitarum CP. obit 4 Febr. 538

Cir. 870 S. Basilius Ep. Cretensis dein Thessalonicensis obit 1 Febr. 242

Hoc 9 sec. Corpora SS. Columbæ & Brigidæ ob deuastationem Normannicam Dunum translata. 110

880 S. Theodoricus Episc. Mindensis, Marquardus Ep. Hildesheimensis, Bruno Dux, Comites XI, Satellites regij XIV, aliique Mart. Ebbeckesdorpij in Saxonia inferiore 2 Febr. 309 310

880 Corpus S. Vedasti Atrebato Bellouacum defertur. 791 a

Cir. 884 S. Wereburgæ V. corpus Cestriam transfertur. 385 c

888 S. Rembertus Archiepisc. Hamburgen. obit 11 Iunij, colitur 4 Febr. 554 555 c 559 c

893 Corpus S. Vedasti Bellouaco Atrebatum refertur. 791 b

898 Corpus S. Bertulphi Bononiam transfertur. 675 f

9 seculi fine S. Brigida V. Fæsulis obit 1 Febr. 243 245 b

900 S. Petrus Ep. Argiuorum scriptor Vitæ S. Athanasij Ep. Methonensis floret. 611 b

X SECVLVM.

937 Sacellum S. Ioannis, nunc ecclesia Cathedralis, dedicatur Gandaui a Transmaro Episc. Nouiomensi. 788 e

944 S. Polyeuctus creatur Patriarcha Constantinopolitanus 706 b c 946 Richardus 1 fit Dux Normanniæ 187 f Sub eo transferuntur Rotomagum reliquiæ S. Seueri Abrinc. 187 f 192

955 Corpus S. Bertulphi Gandauum transfertur. 676 b

959 Constantinus Imp. CP. obit, succedit Romamanus fil. 708 c d

963 Romanus Imp. CP. obit relictis Basilio & Constantino filiis 708 f Nicephorus Phocas Imperium arripit. 709

970 S. Polyeuctus Patriarcha CP. moritur 5 Febr. 706

Cir. 980 Liafdagus Episc. Ripæ in Dania M. 3 Febr. 445.

Cir. 1000 Sanctus Episcopus Belga anonymus Chami in Heluetia obit 1 Febr. 247

XI SECVLVM.

Cir. an. 1015 S. Albinus Ep. Brixinensis moritur 5 Febr. 712

Cir. 1015 S. Adelheidis V. Abb. Vilicensis 5 Febr. 713

Ann. 1024 S. Agatha Hildegardis in Carinthia obit. 5 Febr. 721

Cir. 1040 Reliquiæ S. Agathæ auehuntur Constantinopolim. 635 636 c

1073 Corpus S. Bertulphi ad aliud altare transfertur. 676 d Vita eius conscribitur a Blandiniensi monacho. 677 a

Cir. 1083 S. Gilbertus Sempringhamen. nascitur. 567 e

XII SECVLVM.

Post annum 1100 B. Wolfholdus Presbyt. Hohenwarti in Bauaria obit 1 Febr. 247

An. 1107 Corpus S. Amandi per antiquum Bragbantum delatum miraculis claret. 843

1126 Reliquiæ S. Agathȩ Constantinopoli reuehuntur Catanam 638 a 639

Cir. 1135 Ordo Sempringhamensis in Anglia incipit. 567

Cir. 1148 Ordo Sempringhamensis ab Eugenio III approbatur. 568 a

An. 1159 S. Guarinus Ep. Prænest. Card. moritur 6 Febr. 914

1163 B. Raimundus Fundator Calatrauæ 1 Febr. 252

S. Ioannes de Craticula Ep. Maclouiensis 1 Febru. 248 252 a

Cir. 1170. Vita S. Amandi a Philippo Ab. Bonæ-Spei scribitur. 842

An. 1181 S. Guarinus canonizatur ab Alexandro III 915 b

Post 1183 B. Hildegundis Comitissa moritur 6 Febru. 916

1185 Corpora SS. Patricij, Brigidæ & Columbæ translata 111 e

1189 S. Gilbertus Sempringhamen. moritur 4. Febru. 567

Cir. 1200 S. Obitius Conf. Brixiæ 4 Febr. 573

Cir. 1200 S. Aldericus subulcus Fusciniaci 6 Febr. 922

XIII SECVLVM.

Anno 1202 S. Gilbertus Sempringhamen. canonizatur. 569 f

1242 S. Verdiana V. obit 1 Febr. 255

1249 Sudarium S. Veronicȩ Roma Monasteriolum in Galliam missum miraculis claret. 456 c d

1267 B. Antonius Peregrinus moritur 1 Febr. 264

XIV SECVLVM.

Anno 1317 S. Brynolphus Ep. Scarensis moritur 6 Febr. 925

1327 B. Angelus a Furcio Eremit. S. Augustini 6 Feb. 927 c

1329 Incendium Ætnæ velo S. Agathæ auersum. 648 b c

1338 Reliquiæ S. Hadelini Presb. Visetum transferuntur. 367 e

1376 Sudarium S. Veronicæ ad Giennenses in Hispaniam num delatum. 457 b

XV SECVLVM.

Anno 1408 & 1444 Ætnæ incendium velo S. Agathæ auersum 648 d e f

1468 Reliquiæ B. Raimundi Ab. Fiterij transferuntur. 254 f

XVI SECVLVM.

Anno 1501 Regula Ord. Annuntiatarum ab Alexandro VI probatur. 577 f

1505 B. Ioanna Valesia Regina Franciæ, moritur 4 Febr. 574

1515 B. Rabani reliquiæ transferuntur in Saxoniam. 512 a

1531 Corpus B. Antonij Peregrini transfertur. 264 c

1536 Ætnæi ignes per S. Agatham coërciti 649 650

1542 S. Franciscus Xauerius Goam appellit 724 c Iaponia a Lusitanis inuenitur. 724 c

1549 S. Franciscus Xauerius Iaponiam adit. 724 c

1548 Gaspar Barsæus & Ludouicus Froës e Societate Iesu in Indias mittuntur. 733 d

1563 Ludouicus Froëz ex Indiis in Iaponiam mittitur. 733

1568 S. Paulus Miki M. in Iaponia quinquennis cum patre baptizatur. 735 c

1580 In Iaponia 20570 Christiani. 731 c

1584 Taicosama Imperium Iaponiæ arripuit. 725 a

1585 Diploma Pontificis datur, ne vlli, non Societatis Iesu, Religiosi eant in Iaponiam. 732 b

1586 S. Paulus Miki, Iapon mortuo patre Societatem Iesu ingreditur. 735 d

1587 Taicosama R. Iaponiæ mouet persecutionem aduersus Christianos 728 b

1588 In Iaponia erant circiter CXXXV e Societate Iesu in XXV domicilia distributi. ecclesiæ CC. 728 b

1591 & 1592 In Iaponia vltra 12000 baptizati 731 c

1593 S. Petrus Baptista & alij Ordinis S. Francisci veniunt in Iaponiam 732 d

1597 Martyres XXVI in Iaponia 5 Febr. 723

Ludouicus Froës e Societate Iesu testis oculatus, scriptor dicti martyrij moritur mense Iulio 733 c f

1599 Caput S. Ignatij Ep. Antiocheni transfertur e Bohemia Romam ad Domum-Professam Societatiis Iesu 56 e 57 d

XVII SECVLVM.

1622 Corpus S. Fortunati M. Roma Antuerpiam defertur ad ecclesiam Societatis Iesu 329

1627 Martyres XXVI in Iaponia crucifixi, ab Vrbano VIII sacro & officio Ecclesiastico honorantur. 740

1635 Ætnei ignes velo S. Agathæ restincti. 651

1641 Reliquiæ SS. Theodori, Trosimi, Euelli, Tarcitij, Felicis, Candidi, Theophili MM. Ecclesiis Fossani donatæ. 932

ACTA SANCTORVM FEBRVARII.

Febrvarivs mensis, gelu licet niuibusque horridus, haud tamen ita corpora hominum mentesque adstringit & torpedine glaciat, vt non quandoque magnificas, contempta vi frigorum, res gerant, ac memoriam gestarum perennibus publici plausus consecrent argumentis. Euenere sane quidem, hoc mense, veteri Romæ multa, ad quorum recordationem sacra ac ludos, solenni posterorum gratulatione celebrandos, indixit. Ita (quod Polemeus Siluius in Laterculo, Posthumiani & Zenonis consulatu, anno nimirum CCCCXLVIII Æræ vulgaris, conscripto, annotauit) XIII Kalend. Martias, Romulus occisus a suis non apparuisse confictus est: VII Kalend. Regifugium accidit, cum Tarquinius Superbus ab Vrbe expulsus: Idibus, Parentatio tumulorum; quo die Roma liberata est obsidione Gallorum: ac denique ad III Kalendas, in beatæ spem dominationis, natus est Constantinus.

Neque Christiana Roma, & qui eius nutum sanctius quam antiquæ obseruat orbis subiectus, aut mysteria desiderat hoc peracta mense, quæ æterna deuotione veneretur; aut Sanctorum omnis ætatis, quæ imitetur, ad singulos dies consignata decora. Nam IV Nonas Hypapante recolitur, siue Occursus, deportati ad templum Hierosolymitanum IESV Saluatoris: eiusque Matris Sanctißimæ Purificatio; a qua religiosius fieri instaurariue Februario nomen fas est, (nam Februm, siue Februum, veteres purgamentum dixerunt) quam ab mœnium Romanorum profana lustratione. Quid, quod Christo Regi exhibita a Magis Adoratio (quam Græci XXV Decembris, vna cum eius Natiuitate celebrant; Latini VIII Idus Ianuarij, quo die, triginta post annis, a Ioanne est baptizatus) hoc mense contigit? Qui enim alioqui credibile sit, Diuino monitu, nocte intempesta, summo silentio, deuio itinere, abiisse Magos, & in spelunca, quam deinde S. Theodosius Cœnobiarcha (vt XI Ianuarij dictum) inhabitauit, ad modicam quietem latuisse; si dein XXVII dies secure Bethlehemi Deipara Mater substitit, ac demum Hierosolymam venit, Filiumque, tanta sanctæ exultationis & vaticiniorum celebritate excipiendum, Sacerdotibus stitit? Contigit igitur post hanc Oblationem Adoratio Magorum, & mox imperata tum his tum nouo Regi fuga, vereque Christianum Regifugium. Sed hæc Diuinarum litterarum interpretibus accuratius pertractanda relinquimus, minus proposito nostro congruentia:quippe qui solum Sanctorum, æterni illius Regis militum, partim tropæa sanguine inscripta, partim monumenta præclaris benefactis aggesta, proferre hic constituerimus.

Tu, cuius Gratia cœpta vtraque & consummata sunt, CHRISTE IESV, Spiritu tuo diuino nostros promoue conatus. Faue Tu quoque, & cursum felicem nobis a Filio impetra MARIA Augusta: quæque, per inhospitam solitudinem, in Ægyptum profugere hoc mense coacta es, ostende quæ legamus calamo, moribus exprimamus, Tua, Filij, Sanctorum vestigia.

Februar I: 1. Februar