Seculo V.

Ætas, apostolatus; nomen in varia distractum, gesta, miracula.

Servanus Episcopus Confessor, Orcadum insularum Apostolus in Scotia (S.)

AUCTORE J. B. S.

De insulis Orcadibus, ad ultimam ferme Thulem sitis, priori Actorum semestri non semel agendum fuit. Præmitti hic & opportune inseri possent, quæ de ipsis habet Henschenius ad diem XVI Aprilis, [Ex Palladii & Ternani temporibus] tomo 2 pag. 438 occasione S. Magni comitis, præfatarum insularum Orcadum patroni. Propius etiam ad rem nostram accessit Papebrochius XII Junii a pag. 533, cujus commentarius de S. Ternano, alias Tervano, Pictorum Episcopo, pro majori parte aptari debet iis, quæ de S. Servano nostro seu Sernano hic dicenda sunt; eaque imprimis quæ breviter commemorantur de Pictis & Scotis, qui, teste Beda ibi, fidem veritatis acceperant, prædicante iis verbo Ninia, aliis Niniano Episcopo, qui erat Romæ regulariter fidem & mysteria veritatis edoctus. Quem deinde subsecutus fuerit Palladius ad Scotos (intellige & Hiberno-Scotos, & Scoto-Britannos) in Christum credentes, a Pontifice Romanæ Ecclesiæ Cælestino primus missus Episcopus. Ubi & alia de S. Palladio, VI hujus mensis referendo, inter modernos Scotos & Hibernos controversa discutiuntur, quæ illic abunde explicata, atque adeo hic repetenda non sunt.

[2] Ad S. Servanum, alias Sernanum vel Etnanum, quo de hic loquimur, [colligenda Sancti nostri ætas,] spectat præcipue S. Palladii ætas, utcumque determinata, ex qua Sancti nostri tempora definienda sunt. Etenim quemadmodum S. Ternanum Pictorum Archiepiscopum, ex Hectore Boëthio, S. Palladius constituit, sic ex eodem Boëthii loco, Scotor. histor. lib. 7, fol. 128, constat, quod laudatus Palladius Servanum Episcopum, ad Orcades insulas missum, ut populum rudem Christiana pietate institueret, creaverit. Sic Fordonus Scotichron. lib. 3, cap. 9., apud Usserium pag. 672: Prædicationis, inquit, & Sacramentorum administrationis consortem, Palladius, sanctissimum virum Servanum habuit: quem ordinatum Episcopum, quia tantæ genti ministeria solus impendere pastoralia non suffecerat, ad orthodoxam populo fidem docendam, ac opus sollicite perficiendum, Euangelii dignum per omnia, suum effecit coadjutorem. Adde citata ibidem Joannis Majoris verba: Servanum Episcopum Palladius ordinat, & eum ad Orchadas insulas, ut genti euangelizaret, misit. Rursus Polydorus Virgilius: Fecit Servanum, virum singulari bonitate ac modestia præditum, Episcopum, quem postea in Orchadas misit &c. Ex quibus liquet, dubitari non posse, quin SS. Palladius, Servanus & Ternanus synchroni omnino esse debuerint, cum tamen aliunde vacillet scriptorum fides, testeturque Usserius in indice chronologico ad annum 431 ista….. de Ternani archiepiscopatu, & Servani ad Orcadienses legatione, si qua fuit, Palladii excessu longe pesteriora fuisse, idque, inquit, temporum evincat ratio.

[3] [qui Episcopus fuerit ante an. 432] Porro S. Palladii missio, ex Prosperi Chronico, recte post alios a Papebrochio affigitur anno 431. Atqui, ut notat Usserius pag. 671, non longe post missionem suam, vita functum Palladium, & post illius mortem, in Hiberniam a Cælestino legatum esse Patricium, Ninius, Maccuthenus, Probus, Jocelinus & alii, Vitæ Patricii descriptores, confirmant: quomodo & in Officii ejus lectione V habetur traditum, eo illum venisse, postquam Palladius inde recessisset, & exiguo prædicationis fructu mortem obiisset in finibus Pictorum. Unde colligere promptum est, Palladium 432 Christi annum vivendo nequaquam transcendisse: quem in Fordonensi demum oppido, in quo consederat (ubi hodieque contracto sancti Pacl nomine ab incolis appellari audio) mortem obiisse, ita narrat Hector Boëthius: Forduni (vico in Mernia nomen est) beatissimum hujus vitæ exitum sortitus, fatis concessit. Ubi sacræ ejus reliquiæ in multo habitæ honore, a multis illuc religionis causa confluentibus, vel hac nostra ætate venerandæ ostenduntur &c. Consequens igitur plane est, ut S. Servanus, ante annum Christi 432 Orcadum Episcopus consecratus fuerit.

[4] Confirmat hæc omnia Leslæus tomo de origine, moribus & rebus gestis Scotorum lib. 4 in Rege 41, [ut tradunt scriptores Scoti,] pag. 137, signatis Leonis I temporibus, ita scribens: Palladius Servanum episcopatus auctoritate cumulatum, ad Orcades insulas, ut gentem ibi rudem & barbaram fide Christiana imbueret, allegavit, & Tervanum quoque Pictorum Archiepiscopum creavit. In quibus locis ii duo tanto religionis pietatisque proferendæ studio, officii sui partes cumulate explerunt, partim hæresim Pelagianam ex insulanorum animis evellendo, partim religionis puritatem illorum jam purgatis animis instillando, ut merito hic Pictorum, ille Orchadum apostolus postea censeretur. Non magnopere discrepat Dempsterus histor. eccl. lib. 17 pag. 573, addens Georgium Brounum, Episcopum Duncheldensem S. Servano templum Petkarviæ parochiale dicasse, circa annum 1511, imo dedicatum apud Orcadenses episcopium. Verum sequenti pag. num. 1032, ante hunc, anno 293 S. Serfum claruisse asserit; qui ex Culdeorum grege Episcopus electus, aliquid magni animo agitans, Orcades nondum adhuc fidei luce illustratas adierit, & verbum vitæ rudibus illis gentibus indefessus nunciaverit…… ut hic primus Orcadum apostolus; Servanus, secundus dici possit.

[5] Sic comminiscitur famosus Thomas Dempsterus, & scriptores gentis suæ, [Demstero Serfum aliquem comminiscente.] & Sanctos incredibilem in modum multiplicare solitus; ut rectissime olim observaverit eruditissimus noster Labbeus, omnium fabularum, in patriæ suæ gratiam consarcinatorem esse. Ita hic sancto ille Serfo, ni fallor, plane imaginario opera tria adscribit, Conciones ad Orcadianos: item librum de religionis Christianæ mysteriis, tum Epistolas ad Scoticas ecclesias. Quæ omnia verosimillime in ipsius solo cerebro condita sunt: ita ex Sancto uno, geminos nobis obtrudit, quorum alter aliis scriptoribus Scotis, cetera rerum suarum non parcis laudatoribus, incognitus sit; quamquam diversos illos fuisse homines, non facile cuiquam persuaserit. Certe non persuasit Usserio; ut enim (verba ejus sunt pag. 673) Ninia, Ninius, & Ninianus unum idemque est nomen; ita etiam & Serfa, Serfus, & Serfanus, sive Servanus. Vau enim (ut Latini etiam hanc consonam appellant) & F, sive digamma Æolicum, ejusdem propemodum esse potestatis, & in se transire mutuo, Grammaticis satis notum est. Videat ibi curiosus, lector, qui in eam rem scriptores adduncuntur.

[6] [Prima Servani in recentioribus Fastis memoria,] Hæc pluribus prosecuti sumus, quod, citatis supra testimoniis, pleraque omnia contineantur, quæ probatioribus monumentis de S. Servano memorari possunt, quem in nullis antiquis Martyrologiis signatum reperimus. Antiquior ejus, quod equidem sciam, memoria hoc die exstat in additionibus Usuardinis apud Grevenum, auctariorum collectorem locupletissimum, simplici hac formula: Servani Episcopi & Confessoris. Quod Florarium habet de Servano aliquo milite, corruptum videtur; certe huc nullatenus pertinet. Dempsterus pro sua insigni omnia multiplicandi auctoritate, sic habet I Januarii: In insulis Scoticis, Servani Orcadum apostoli. Item XIII Maii: In Pomona, Orcadum maxima, Servani apostoli. Rursus XXXI Decembris: In insulis, Servani earum apostoli. Placuit Ferrario modus ille annuntiandi secundus: In Pomona &c. Sed I Januarii posuit. Camerarius aliam viam ingressus Sanctum retulit XX Aprilis, ut facile videas, a mero Scotorum ingenio & arbitrio pendere incertarum alias hujusmodi festivitatum determinationes. Camerarii elogium infra dabimus; ceterum hic ex Majorum nostrorum placito Greveni positionem secuti sumus, quamquam non magis certum sit, I die Julii, quam quolibet altero S. Servanum obiisse.

[7] [a Castellano male collocata;] Castellanus in Martyrologio Universali hoc ipso die scribit: In Wallia, S. Servani Scoti, notans ad marginem seculum VI: sed quid iis velit, fateor me non satis percipere, saltem si de Servano nostro agere intenderit; nam cur hic in Walliam, Orcadibus insulis ex diametro ferme oppositam, retrahatur, prorsus non video. Cur autem caret apostoli, seu saltem Episcopi Orcadum titulo? Cur differtur ad seculum V, cum eo pertingere certo non potuerit, nisi cum longævis istarum partium Sanctis centenariam ætatem eum superasse fingamus. Cuperem scire, unde similia hauserit vir de cetero non minus accusatus quam eruditus; nisi forte Scotorum opiniones repudiandas omnino censuerit. Legitur quidem sub finem elogii Aberdoniani, quod infra dabimus: Est alius S. Servanus, natione Israëliticus, qui temporibus beati Adampnani Abbatis, in insula Petmook multis miraculis claruit, pro ut gesta per eum in ejus vita lucidius complectuntur. Verum quisquis hic demum Servanus est, ad Walliam non pertinet, nec ad seculum VI, neque adeo Castellani calculo chronologico ullo modo suffragatur.

[8] [ab aliis multiplicat Servani.] Interim si satis vera essent hæc omnia, pro uno Servano tres diversos haberemus, nostrum nempe Orcadum apostolum; alterum Castellani in Wallia seu Cambro-Britannia, tertium Israëliticum illum in insula Petmook, cujus scilicet gesta in ejus vita, nescio quali, lucidius complectuntur. Quid quod quartus aliquis accedere possit, nisi fallit Scotichronicum Fordoni apud Usserium pag. 1033, dum ita scribit: In ea quondam præfuit sanctus Odomnanus Abbas suis monachis, quando honorifice recepit S. Servanum cum suis sociis in ipsa insula, ad primum suum adventum in Scotia, & cui tunc delegavit insulam de Lewyn ad inhabitandum, quia uterque insulanus miles pro Christo esse contendebat. Scoto aliquo Oedipo opus est, qui hæc nobis explicet, neque enim tot sanctos Servanos admittere nobis integrum videtur, neque Servanus unus a seculo V ad VIII, quo Adamnanum; seu Adamnanos floruisse habes in Actis Benedictinis sec. 3 parte 2 a pag. 499, non, inquam, Servanus unus omnia illa tempora & munia explere potuit. Nihilominus, si conjectura non plane nos fallit, quemadmodum Serfus anni 293, cum nostro Servano componi supra potuit, sic demptis incompossibilibus circumstantiis, idem fortasse ubique erit Orcadum apostolus, de quo jam reliqua inquirere pergimus.

[9] Vitam ejus aut gestorum seriem videre hactenus non licuit, [Qualia Acta viderit Usserius,] nec si licuisset, ea hic subjiceretur, saltem si plane talis est, qualem describit Usserius pag. 674, his verbis: Habetur vita Servani Ms. stultissimorum mendaciorum particulis undique referta. In ea, regem terræ Chanaan Obeth, filium Eliud, ex Alpia filia regis Arabiæ, natos geminos, Generacium & Malachiam sive Servanum, suscepisse legimus. Obetho post septennium defuncto, Servanum fratri regnum reliquisse & Alexandriæ per XIII annos divino studio & artibus discendis vacavisse. Post XXX annos ab Alexandrino Episcopo ad sacerdotii gradum promotum, in patriam rediisse & a Cananæis Episcopum electum, per XX annos munus illud obiisse. Hierosolymitanum deinde Patriarcham septem annis exstitisse: atque ea civitate relicta, Constantinopoli per tres annos commoratum, Romam perrexisse, tunc Pontifice destitutam, ibique concordi cleri & populi voluntate, administrationem illam adeptum, in cathedra Petri septem annis consedisse. Neque magis fortasse arrisura sunt aliis, quæ in extremo vitæ illius actu gesta refert Johannes Tinmuthensis; quemadmodum discipulus & alumnus ejus Kentigernus a contubernio ipsius discesserit exponens.

[10] Sequitur ibi discessus istius descriptio, quam etiam habes in Legenda Capgravii folio 208 verso, [quæ vero legantur in vita S. Kentigerni.] atque ex eo in Actis nostris XIII Januarii cap. 2 num. 11 pag. 817, ut proinde ea omnia hic denuo transumere opus non sit. Monendus tamen lector, adjungi illic posse non contemnendam Usserii observationem pag. 675, circa Mallenæ seu Malinæ & Ledonis vocabula, quæ in illis Actis, pro fluviis accepta, crescentis & decrescentis Oceani æstus solummodo denotant. Juverit etiam indicare, non pauca alia præfatis Actis contineri, quæ ad S Servani nostri laudem haud parum conducunt, ut de S. Kentigerni matre benigne suscepta; de enutrito baptizatoque puero; de optima ejusdem educatione; de avicula rubisca ab invidis condiscipulis occisa, a Kentigerno vitæ restituta; de igne, crucis signo elicito; de sancti Servani coquo resuscitato, aliisque sub S. Servani disciplina miraculosis gestis, quæ fere etiam leguntur in elogio S. Kentigerni apud Camerarium. Sed utinam omnia satis idonea auctoritate subsisterent!

[11] Paulo ferme verisimiliora apparent, quæ elogio suo complexus est Camerarius, [Verosimilius est] citato die XX Aprilis in hunc modum: Hoc eodem die, S. Sernanus Episcopus & Confessor, & Orcadensium apostolus. Hic honestis in Scotia ortus parentibus, Culrossani monasterii monachis educandus traditus est sub annum Christi CCCCXXVI (fuit enim Culrossa monasterium ante Palladii sancti in Scotiam adventum, apud Scotos celebre & virorum sanctorum secundum) ubi post humanas sacrasque disciplinas, quas sanctos Kentigernum & Ternanum ibidem docuit, sancto Palladio (hic quippe a Cælestino Pontifice ad Scotos missus fuit sub ann. CCCCXXXI, ut Pelagianam hæresim pullulantem supprimeret) in opus Euangelii disseminandi se devovit. Corruptores catholicæ religionis detestabatur gravissime, & insectabatur acerrime; nihil etiam non moliebatur, ut Orcadenses, nondum Christi initiatos, Ecclesiæ catholicæ conjungeret. Magno igitur labore, sævientis maris incommoda nihil formidans, ad Orcadas a Palladio sancto missus est, ubi infidelitatis errore depravata invenit omnia. Itaque Sernanus frequenti celebratione Missarum conciliato sibi numine, inchoandam sibi animarum salutem a cura corporum statuit, unde vinctos in custodiis & necessitate oppressos officiose statis temporibus invisebat: viris etiam primariis, divina prædicatione verbi colloquiisque privatis non deerat, Domino ubique cooperante & sermonem confirmante signis & miraculis.

[12] [Camerarii elogium,] His & hujusmodi apostolicæ charitatis officiis eo usque celebrari pervulgarique cœpit Sernanus, ut jam tum Orcadianorum Apostolus nominaretur. Varias scripsit epistolas, ex quibus luce clarius apparet, quanta Sernano esset cum divina mente conjunctio, quam affluens quamque redundans divinarum suavitatum copia, quam crebris quamque perpetuis a Deo splendoribus spiritualibus mens ejus illustraretur, quantaque ejus in proximum charitas, qualis etiam pro Christo martyrii subeundi sitis & ardor. De illo agunt Skonensia Chronica, Arnoldus in Theatro conversionis gentium, Leslæus lib. 4 historiæ Scoticæ, Major in eadem historia, Regius in Calendario, & alii, quorum multi tradunt, hujus viri sanctissimi precibus effectum, ut nullus serpens, venenatorum animal nullum, ne quidem quod venenatorum speciem referret, cujusmodi est rana, apud Orcadenses reperiri sit. Hactenus elogium Camerarii, penes quem dictorum fides sit: vix ullum paulo celebriorem Britannicarum insularum Sanctum invenias, qui non simili aliquo prodigio spectabilis prædicetur.

[13] [cui miracula ex lectionibus adjiciuntur.] Cetera, saltem quæ memoriæ prodita sint, S. Servani nostri miracula dabunt lectiones Breviarii in usum insignis ecclesiæ Aberdonensis, adeoque totius ecclesiæ Scoticanæ, impensis Valteri Chepman Edimburgensis mercatoris typis mandati, Kalendis Februariis anno a Christo nato MDIX, Jacobi IV Scotorum Regis: addendum, ni fallor, anno XII. Sequuntur itaque lectiones prædictæ, quibus hic titulus præfigitur.

VITA
Ex Breviario Aberdonensi.

Servanus Episcopus Confessor, Orcadum insularum Apostolus in Scotia (S.)

BHL Number: 7610

ORATIO.

Deus qui B. Servanum pro humani generis salute, mirabilibus fecisti coruscare miraculis, ejus, quæsumus, intercessione benigna, vinculis peccatorum solutis, regna nobis tribue cælestia. Per Dominum &c.

Lectio 1.

[A S. Palladio constitutur Episcopus,] Servanus, qui de Scotorum natione originem sumpsit, sub ritu & forma primitivæ ecclesiæ vixit a usque ad beati Patris Palladii Pontificis adventum, qui a B. Cælestino Papa missus fuerat ad Scotorum gentem convertendam, qui ibidem sanctum invenit Servanum, & quia tanta genti mysteria pastoralia solis [solus] impendere non sufficiebat, B. Servanum, ut in vinea Domini secum operaretur, doctrina ecclesiastica sufficienter imbutum, & per eumdem in Episcopum b ordinatum, in omni Scotorum gente suum constituit suffraganeum.

Lectio II.

Sanctus itaque Servanus, cum in opus Euangelii directus, [Miracula patrat,] & villas, castella & vicos circuiret, & verbum Domini seminaret, contigit ut ipse cum Clericis suis apud quemdam pauperem nocte quadam hospitarentur; qui de tantis hospitibus immensas Deo referens laudes, unicum suum porcum, in refectionem Sanctorum, ad eorum victum mactavit. Sanctus itaque Servanus pietate motus, c porcum, quem ad suorum refectionem mactaverat, in area sua meritis sancti Servani, mane jam vivum reperit, sicque hospes hospitem alternatim se reficiens, pauperem sanctissimus Pater in pace dimisit. Aquam quoque in vinum convertit, & cuidam monacho ægroto ad bibendum dederat, ex quo hausto sanitatem ilico reparat.

Lectio III.

Tempore autem quodam in spelunca de Dysert, diabolus B. Servanum variis quæstionibus tentavit, [& dæmonem superat.] qui divina virtute confusus abscessit, & ab illo die dæmon ille in spelunca illa nemini apparuit; qui locus usque modo in honore S. Servani celebris habetur. Unde diabolus videns se contra sanctum Virum nil prævalere posse, in sibi commissis graviter injuriam facere conatus est: unde ad miserum quemdam hominem intravit, qui tantum ei appetitum tribuit, quod nullo modo saturari posset. Servanus vero pollicem in os ejus posuit, & diabolus territus atque horribiliter clamans, liberum dimisit illum.

Mediæ lectiones de Octava S. Joannis Baptistæ.

Lectio VII.

Insuper quædam mulier paupercula, quasi amens effecta, sanctum supplicavit Servanum, ut duos suos infantes, [Infantes suscitat:] quos mortuos ante pedes Servani projiciens, d sua prece vivificaret; qui pietate & misericordia motus, compatiens, preces Domino effudit, & utrosque defunctos vitæ pristinæ restituit.

Lectio VIII.

Quidam vero latro nocturna hora mulonem e quemdam, in domo ejusdem S. Servani depositum, secum abstulit & comedit, & tandem dem dum diligens inquisitio de hac re fieret, [furem mire confundit,] suspectus latro ad Sanctum virum properavit, volensque seipsum justificare., super baculum magnum præstitit juramentum, quod hujus sceleris expers, innocens & mundus erat. Mira res; hoc quod humanis non poterat declarari indiciis, ovis illa modo comesta, in gutture furis vocem balando formavit; unde latro confusus, in terra prostratus, miserabiliter veniam petens; f pro quo Sanctus Dominum oravit.

Lectio IX.

Draco ingens & horribilis in loco, qui Dunyne dicitur, in populis & pecudibus cædem gravissimam fecit, ad quem Sanctus solus accedens, [& draconem interficit.] lorica fidei armatus, baculi sui cuspide pungens, terribilem illum interfecit draconem, in cujus miraculi memoria, vallis illa, Vallis draconis dicitur. Tres etiam viros cæcos, tres claudos, & tres surdos, de Alpibus g pro sanitate recuperanda ad eum venientes, h quos in aquam per eum benedictam ter balneare fecit, & exinde exeuntes, meritis sanctissimi viri sanitati omnes restituti sunt.

Est & alius S. Servanus i natione Israëliticus, qui temporibus B. Adampnani Abbatis, in insula Petmook multis miraculis claruit, pro ut gesta per eum in ejus vita lucidius complectuntur. Alia manus ad marginem addidit: Alius S. Serfus; k insularum Scoticarum apostolus floruit, teste Dempstero, anno 293.

ANNOTATA.

a Vult dicere, ni fallor, harum lectionum compilator, monachum fuisse, ut jam proxime ex Camerario retulimus. At nostrum non est, horum scriptorum aliorumque popularium, oppositas passim narrationes conciliare.

b De hac ordinatione a solo Palladio facta, vide annotationem Bollandi ad vitam S. Kentigerni pag. 818. litt. D, Jan. XIII.

c Nulla est Syntaxis: inserendum videtur; porcum rustico restituit, qui proinde porcum quem &c. Similia plura recurrunt inepte ordinata, tum in ipsis harum lectionum miraculis, tum in eorum compositione, quæ egregie firmant Bollandi de hisce judicium Præf. ad Februarium cap. 3: puta, tam imperite nonnumquam congesta esse, omissis iis, quæ ad virtutum officia spectant, ut risum potius movere lectoribus queant, quam Sanctos illos venerandi imitandique affectum. Expende hic modo reliqua.

d Participium pro indicativo male suppositum, uti etiam infra. Lege projecit.

e Intellige multonem, qui Gall. mouton, Lat. vervex, de quo vide Glossarium Cangii. Satis patet ex toto contextu de ove sermonem esse.

f Vide quæ diximus ad d, & substitue petit vel petiit.

g Mirum sane si ex Italia in Scotiam venerint homines illi. Distinguunt Alpes Geographi, sed nulli alii montes isto nomine proprie gaudent, præter Alpes Transilvanas. Procul dubio hic Alpes appellantur montes ipsi satis frequentes in Scotia.

h Amica phrasis, jam non semel superius correcta in d & f. Melius legeret venerunt.

i k De Servano illo & Serfo, abunde jam locuti sumus num. 4 & 7.

Diese Seite ist ein Dokument und unterliegt nicht der inhaltlichen Gestaltung durch das Ökumenische Heiligenlexikon.
Wir werden Fehler deshalb nicht korrigieren.
Wir verantworten nur die Veröffentlichung.